AYYILDIZIN İZİNDE / ARNAVUTLUK

Berat Osmanlı İmparatorluğu’nun 5 asır hüküm sürdüğü

Arnavutluk’un Berat şehri tarihi evleri ile

Safranbolu’nun adeta ikiz kardeşi gibi...

Arnavutluk’ta bir Osmanlı şehri

BİLAL KOÇAK’IN

İZLENİMLERİ

EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2014 109EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2014108

TRT Avaz kanalında yayınlanan Ayyıldızın İzindeprogramı Osmanlı şehri Berat’ı ekranlara taşıdı.

Programın Genel Yayın Yönetmenliğini Bilal Koçak, Görüntü Yönetmenliğini ise

Mehmet Turan yapıyor.

yyıldızın İzinde’nin bu aykidurağı dost ve kardeş ülkeArnavutluk. Arnavutluk’unbaşkenti Tiran’a gitmek üze-re yola koyuluyoruz.

Priştine’den karayoluyla 3 buçuk sa-at süren bir yolculuktan sonra Tiran’aulaşıyoruz. Dağların arasından ade-ta bir nehir gibi akıp giden yollara vemuhteşem bir manzaraya şahitlikettik.

Türkiye ile Arnavutluk arasındagüçlü tarihi bağlar var. Bu ülkede biz-den izlere Osmanlı’dan izlere rastlı-yoruz.

Tiran’ın merkezi İskender BeyMeydanı’ndayız. Meydana adını ve-ren İskender Bey, zamanındaOsmanlı’ya rehin düşen bir prens.Sultan II. Murat döneminde iç oğlanolarak yetiştiriliyor ve EdirneSarayı’nda Müslüman oluyor. Dahasonra saraydan kaçıp tekrarArnavutluk’a geliyor. Arnavutlarıbirleştiren İskender Bey, daha sonrapapalık başkomutanlığına kadar yük-seliyor. Hayatı Osmanlı’ya diren-mekle geçen Arnavutların milli kah-ramanı İskender Bey’in ölümünün ar-dından Arnavutluk toprakları tekrarOsmanlı hakimiyetine geçti.

OSMANLI YADİGARI ESERLER RESTORE EDİLİYOR

İskender Bey heykelinin yanı ba-şında ise Osmanlı’dan yadigar EthemBey Camii bulunuyor… Tiran’daki azsayıdaki camiden biri olan Ethem BeyCamii, mimarisiyle görenleri kendi-ne hayran bırakıyor. Cami, Osmanlıdönemi Türk yapı sanatı usullerineuygun olmakla beraber içi ve hatta dı-şındaki kalem işleriyle Balkanlar'daçok yaygın olan bir sanat anlayışınave zevkine işaret ediyor.

1793-1794 yıllarında Hacı EthemBey tarafından tek kubbeli ve kareplanlı olarak inşa ettirilen caminin gi-riş kısmında revaklar bulunuyor.Caminin ve revakların iç yüzeyi ka-lem işi nakışlarla süslü.

Harime giriş kapısının ve son ce-maat yerine giriş kapısının üzerindeiki kitabe yer alıyor. Duvarlar, tavan,sütunların üst kısımları, manzara veçiçek resimleriyle kaplı. Caminin ah-şap mihrabı orijinal fakat yağlı boyaile boyalı.

Ahşaptan yapılan kapılar mahfi-

li kalem işi süslemelerle bezeli. Soncemaat yeri kalın camlarla kapatılmışve kapalı mekân haline dönüştürül-müş.

Arnavut komünist lider EnverHoca döneminde 1967’de kapatılarakmüzeye dönüştürülen cami 1991’dedemokrasiye geçilmesiyle yenidenibadete açıldı.

Caminin zarif, tek şerefeli birminaresi bulunuyor. Minareden gün-de beş vakit ezan sesi yükseliyor…

Tiran’da Osmanlı dönemindenkalan tek cami olan bu güzel eser bu-

EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2014 111EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2014110

ARNAVUTLUK’TA OSMANLI’NIN İZLERİ HÜKÜM SÜRÜYOR

Ay yıldızın izini Balkanlar’da sürmeye devam ediyoruz. Osmanlı İmparatorluğu’nun beş asır hükümsürdüğü Balkanlar’ın şirin ülkesi Arnavutluk, kültürelmirasın yanı sıra sahip olduğu doğal güzellikleriyledikkat çekiyor. Başkent Tiran’da Ethem Bey Camii,Berat şehri, Gorica Köprüsü, Akçahisar Kalesi veOsmanlı yadigarı eserler görenleri adeta büyülüyor.

TİRAN’DA AYAKTA KALANTEK TARİHİ CAMİ

Arnavutluk’un başkenti Tiran’dakiEthem Bey Camii, Osmanlı’dan

günümüze miras kalan en önemlitarihi eser. 1793 yılında Hacı EthemBey tarafından inşa ettirilen caminin

restarasyonunu TİKA yaptırıyor.

AYYILDIZIN İZİNDE / ARNAVUTLUK

A

EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2014 113

ARNAVUTLUK BAŞBAKANYARDIMCISI NİKO PELESHİ: TİKA’NIN FAALİYETLERİ ÇOK ÖNEMLİ

Arnavutluk Başbakan YardımcısıNiko Peleshi, TİKA’nın Arnavutluk’tagerçekleştirdiği projelerden övgüylesöz ediyor. Arnavutluk BaşbakanYardımcısı Peleshi, şu ifadeleri kul-lanıyor: “TİKA’nın Arnavutluk’takifaaliyetlerini yakından takip ediyoruz.Diğer uluslararası kuruluşlar gibiTİKA’nın Arnavutluk’taki faaliyet-lerini çok önemli ve değerli buluyo-ruz. Tarihimizin yeniden canlandırıl-ması hususunda yapmış olduğu des-teklerden dolayı TİKA’ya teşekkürediyorum. TİKA’nın sadece tarih ala-nında faaliyetleri bulunmuyor.Değişik alanlarda da diğer uluslararasıkuruluşlar gibi devletimizin kalkın-ması için yardımda bulunuyor.”

ARNAVUTLUKSAĞLIK BAKANIİLİR BEQJA:SAĞLIKTAÖNEMLİ YATIRIMLAR GERÇEKLEŞTİRİ-YORUZ

Türkiye ileArnavutluk ilişkileri-nin önemini vurgula-yan Arnavutluk SağlıkBakanı ilir Beqja iseşunları söylüyor:“Hem siyasetçi hem

de bir bakan olarak Türkiye ileArnavutluk arasındaki ilişkileri mü-kemmel seviyede. Bunu ekonomik iş-birliğimizden askeri işbirliğine kadarpek çok alanda görüyoruz. Bu sağlamilişkilerin temelinde ise ortak tarihi-miz yer alıyor. Bu işbirliklerinin de-vam edeceğine de inanıyorum. HemTİKA’ya hem de Türkiye’nin Tiran

Büyükelçiliği’ne teşekkür ediyorum.Arnavutluk’a birçok alanda destek-te bulundular. Küçük çaplı birçokproje gerçekleştirdik. Artık büyükçaplı projeler gerçekleştirme aşa-masındayız. Bunlar arasında sağlıkalanında rehabilitasyon ve acil serv-islerin açılmasını sayabiliriz.”

TİKA BAŞKANI SERDARÇAM: BİRBİRİMİZE ÇOKYAKIN İKİ MİLLETİZ

TİKA Başkanı Serdar Çam daArnavutluk’la tarihten gelen bağla-rımıza dikkat çekerek ülkede bugü-ne kadar 160’ın üzerinde projeyeimza atıldığını kaydedi-yor. Çam, sözlerine şöyledevam ediyor:“Osmanlı’nın önemli birkısmı Balkanlar’da, birkesimi de KuzeyAfrika’da. Dolayısıyla ya-rı yarıya bütünleştiğimizbir yer burası. Farklı ül-kelerde olsak da akraba-lık ilişkilerimizin olduğuaynı milletin içinde yeraldığımız önemli bir halk.

Onun için burada birçok tarihi eser-lerimiz var. Duygularımız var. Burada3 milyon Arnavut varken Türkiye’de5 milyon Arnavut yaşıyor. İç içeyiz.Ayrı devletlerin parçası olsak dahalklar olarak birbirimize çok yakıniki milletiz.

Tabii bizimkisi bitmek bilmeyenbir çalışma. Halkımızın, devletimizin gü-cü kuvveti yerinde olduğu sürece, eko-nomik imkanlar olduğu sürece kalkın-ma yönündeki çalışmalarımız, sağlık,eğitim, mesleki eğitim, enformasyon, ta-rihi eserlerin korunması, tarım proje-leri, hayvancılık projeleri gibi pek çokalanda çalışmalarımız devam edecek.

Giderek artan bir trendledevletimizin hükümetimizinvermiş olduğu imkanlar çer-çevesinde Türk milletininburadaki yatırımlarını, çalış-malarını yapmaya çalışıyo-ruz. Geçtiğimiz yılArnavutluk’ta ilk defa aynıanda beş caminin restorasyonçalışmalarını başlattık. 1 yıl gi-bi bir süre içinde bu resto-rasyon çalışmalarının ta-mamlanmasını planlıyoruz.”

AYYILDIZIN İZİNDE

ARNAVUTLUK

EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2014112

güne kadar küçük çaplı onarımlar gör-müş.

Caminin restorasyonu konusundaise Türkiye Cumhuriyeti devleti hare-kete geçmiş. TİKA kanalıyla buOsmanlı mirası restore edilecek.

Ethem Bey Camii, Arnavutluk’unkomünizmle yönetildiği dönemde mü-zeye dönüştürüldüğü için bugün de var-lığını sürdürüyor. Ancak o kadar şan-slı olmayıp yıkılan camiler de var.Onlardan biri de Tiran’ın kurucusuSüleyman Paşa’nın yaptırdığı cami.

Arnavut kökenli Osmanlı paşasıolan Süleyman Paşa tarafından yaptı-rılan Süleyman Paşa Camii, 1967’de yı-kılınca camiden geriye sadece şadırvanıkaldı.

BUNKERLER KOMÜNİST LİDER ENVER HOCA’DANKALAN HATIRA

41 yıl boyunca ülkeyi komünizmleyöneten Enver Hoca döneminden baş-kent Tiran’da geriye kalan çok az şeyvar. Bu yapılar Enver Hoca’nın olası birsavaşa karşı bulduğu bir çözüm. Dörtkişinin sığabileceği şekilde hazır betonkalıplarla inşa edilen bunkerlerde dı-şarıdan gelebilecek saldırılar için küçükpencereler yer alıyor. Bunkerler bugünbaşkentin en görkemli bulvarında ser-gileniyor ve turistlerin ilgisini çekiyor.700 bin adet yapıldığı söylenen bun-kerleri Arnavutluk’un hemen her ta-rafında görmek mümkün.

Bunker adı verilen bu askeri mev-ziler Arnavutluk’u 1944 yılından 1985yılına kadar tam 40 yıl boyunca demiryumrukla yöneten komünist lider EnverHoca’dan hatıra kalmış.

OSMANLI’YA BAŞ KALDIRAN İSKENDER BEY MEYDANIBaşkent Tiran’daki İskender Bey Meydanı ve İskender heykeli, arka planda

Ethem Bey Camii. Osmanlı sarayında yetişen ve paşalığa kadar yükselenArnavut İskender Bey daha sonra ülkesinde Osmanlı’ya isyan bayrağı açtı.

ENVER HOCA’NIN PİRAMİTİArnavutluk’u 41 yıl süreyle yöneten komünist lider Enver Hoca’nın anıt mezarı

olarak inşa edilen Tiran’daki bu yapı Mısır’daki Firavun mezarları olan pramitleri andırıyor. Enver Hoca’nın kızı ve damadı tarafından bu yapı Enver

Hoca’nın anısını yaşatmak üzere müze olarak kullanılmış. Yapı bugün mezbelelik halde. Yıpranmış, camları kırılmış ve üzeri grafitlerle dolu.

Başbakan Yardımcısı Emrullahİşler’in resmi temaslarda bulunmakiçin Tiran’da olduğunu öğreniyoruz.Başbakan Yardımcısı İşler,Arnavutluk Başbakan YardımcısıPeleshi’ye ve bizlere önemli mesajlarveriyor.

Başbakan Yardımcısı Emrullahİşler, şöyle konuşuyor: “Türkiye –Arnavutluk ilişkileri tek kelimeylemükemmel. Arnavutluk’la Türkiyearasında stratejik işbirliğine doğru gi-den bir süreç yaşıyoruz. Bundandolayı çok gururluyuz. Bu sağlam il-işkilerin temelinde ortak tarihimiz y-er alıyor. Bu işbirliklerinin devamedeceğine inanıyorum. Türkiye,Arnavutluk’ta Osmanlı mirasınasahip çıktı, kardeş ülkeye dost eliuzattı. Türk İşbirliği ve KoordinasyonAjansı Başkanlığı (TİKA) Kruya’daki480 yıllık Murad Bey Camii’ni restoreettirerek yeniden ibadete açtı. Bu e-

serler ayakta kaldığı müddetçe Türkve Arnavut toplumları arasındakikardeşlik de ilelebet payidar kalacak.”

BAŞBAKAN YARDIMCISI EMRULLAH İŞLER:TÜRKİYE-ARNAVUTLUK İLİŞKİLERİ TEKKELİMEYLE MÜKEMMEL

Resmi temaslar ve açılışlar için Arnavutluk’uziyaret eden Başbakan Yardımcısı Emrullah

İşler Arnavutluk Başbakan YardımcısıPeleshi (solda) ve Arnavutluk Sağlık Bakanı

Beqja ile yemekte bir araya geldi.

EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2014 115

rnavutluk’taki gezimize devam ediyoruz. Osmanlı şehriBerat’a doğru yola koyuluyoruz. Yolculuğumuz boyuncaArnavutluk’a 40 yılı aşkın süre demir yumrukla yöneten ko-

münist lider Enver Hoca tarafından hayali düşmanlara karşı ül-keyi savunmak amacıyla betondan üretilen ve bir çeşit savun-ma mevzii olan bunkelere sıkça rastlıyoruz.

Şehrin girişinde bizi Osumi Nehri karşılıyor. Bu muhteşemmanzarayı durup seyrediyoruz.

Sessizce akan Osumi Nehri tarihi Berat şehrini ortadan iki-ye bölüyor… Nehrin bir yakasında Müslüman, diğer yakasın-da ise Hristiyan mahallesi yer alıyor. Köprüler şehrin iki yaka-sını birleştiriyor.

Osumi Nehri’nin üzerinde inci bir gerdanlık gibi uzananGorica Köprüsü 18. yüzyılda Ahmet Kurt Paşa tarafından yap-tırılmış. 1880’de nehrin taşması sonucu yıkılan köprü 1930’lar-da orijinaline uygun olarak yeniden inşa edilmiş. Şehrin iki ya-kasını birleştiren asma köprü günümüzün mimari çizgilerini yan-sıtıyor.

Osmanlı hakimiyetindeki şehir nehrin iki yakasında kurul-muş. Burada tıpkı Amasya’nın havası var. Çevremizdeki evlerSafranbolu’daki tarihi evleri andırıyor. Şehrin karşı yakasındaOsmanlı döneminde Müslümanlar oturuyorlarmış.Bulunduğumuz bölgede ise Hristiyan toplum yaşıyormuş.

AYYILDIZIN İZİNDE / ARNAVUTLUK

EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2014114

LENA NEHRİ, TİRAN’AGÜZELLİK KATIYOR

Pek çok Balkan şehri gibi Tiranda içinden nehir geçen bir şehir.Şehri ikiye bölen Lena Nehri Tiran’aayrı bir güzellik katıyor. Nehrin ya-kınlarında Osmanlı döneminden ka-lan bir kale yer alıyor. Günümüze ka-lıntıları ve küçük bir duvarı ulaşabi-len Tiran Kalesi eski şehrin tammerkezinde inşa edilmiş.

Şehrin en önemli caddelerindenbiri de Vatan Şehitleri Caddesi… Bucaddeyi önemli hale getirenseParlamento ve Başbakanlık binala-rının bu cadde üzerinde bulunuyor ol-ması… Caddenin bitiminde ise TiranÜniversitesi yer alıyor.

SARI SALTUK TÜRBESİArnavutluk ile tarihten gelen de-

rin bağlarımız var. Ülkenin birçokbölgesinde Bektaşi dedelerinin tür-

beleri yer alıyor. Başkent Tiran’dan,Kruya şehrine giderken dikkatimiziçeken Sarı Saltuk Türbesi de bun-lardan biri. Hacı Bektaş-ı Veli'nin mü-ritlerinden olan Sarı Saltuk’a ait ol-duğu rivayet edilen türbelerdenArnavutluk’un başka yerlerinde debulunuyor. Bu türbeler,Müslümanların yanı sıraHristiyanların da ziyaretgâhı olmuş.

Gerçekte bu Türbede SarıSaltuk’un kabri yer almıyor. Ona olanbağlılıktan dolayı bu türbe sembolikolarak yapılmış ama çok sayıda kişi SarıSaltuk’un orda olduğuna inanaraktürbeyi ziyaret ediyor. Türbenin du-varında Hz. Ali’nin temsili resimleri yeralıyor. Ancak türbede bir sandukayok, bir kabir yok. Tam orta yerde birayak izi bulunuyor. Bu ayak izinin SarıSaltuk’a ait olduğuna inanılıyor. SarıSaltuk bir efsane gibi Arnavutluk’ta ne-silden nesle aktarılıyor.

OSMANLI YADİGARİ MURAD BEY CAMİİBaşkent Tiran’dan sonraki durağımız Kruya şehri… Kruya, Osmanlı mirasının

yaygın olarak bulunduğu şehirlerin başında geliyor. Osmanlı dönemindeki adıAkçahisar olan Kruya, yalçın dağların yamacında kurulmuş bir şehir…Akçahisar dağları bu tarihi şehri adeta kucaklıyor gibi… Ünlü Akçahisar Kalesiise şehre zirveden bakıyor…

Şehir Fatih Sultan Mehmet döneminde Osmanlı hakimiyetine geçmiş. Fetihiçin çetin savaşlar verilmiş… Osmanlı’ya baş kaldıran İskender Bey, Osmanlıhâkimiyeti gelene kadar 24 sene kendi hükümranlığını sürdürmüş bölgede.

Kruya şehrinde Osmanlı’dan izler taşıyan birçok tarihi eser yer alıyor.Bunlardan biri Murad Bey Camii. 1534 yılında inşa edilen Osmanlı yadigarı bugüzel cami TİKA tarafından restore ettirilerek aslına uygun hale getirildi.Caminin ibadete açılışı ise Başbakan Yardımcısı Emrullah İşler tarafından gerçek-leştirildi. Türkiye’den uzanan devlet eli 500 yıla yaklaşan tarihi geçmişi ile birOsmanlı mirası olan Murad Bey Camii’nin ayakta durmasını sağladı. Camininhemen yanı başındaki çarşı ise tarihi dokuyu tamamlayan özellikte.

TİRANBÜYÜKELÇİSİ HİDAYETBAYRAKTAR:BİRÇOK ALANDAİŞBİRLİĞİİÇERİSİNDEYİZ

Türkiye ileArnavutluk’un birçok a-landa işbirliği içerisindeolduğunu belirten TiranBüyükelçisi HidayetBayraktar, “Bu ortaklıkdaha önceden açık bir

şekilde ilan edilmeden önce de s-tratejik bir ortaklığımız vardı.Arnavutluk bizim için çok önemli birülke. Arnavutluk için de biz önem-li bir ülkeyiz. Arnavutluk Başbakanıgöreve geldiğinde İtalya veYunanistan dışında Türkiye’nin destratejik ortak olduğunu belirtti.Birçok insan askeri ve güvenlikalanında Türkiye’deki akademil-erde okuyor. Buraya gelip dahasonra Türkçe bilen önemli insanlarıngün geçtikçe önemli mevkileregeldiklerini görüyoruz” diyor.

İŞLER İBADETE AÇTITİKA tarafından restore ettirilen Kruya şerindeki Murat Bey Camii’ninyeniden ibadete açılışını Başbakan Yardımcısı Emrullah İşler yaptı.

BERAT’IN GERDANLIĞIGORİCA KÖPRÜSÜ

A

Sessizce akan Osumi Nehri tarihi Berat şehrini ortadanikiye bölüyor… Nehrin bir yakasında Müslüman, diğeryakasında ise Hristiyan mahallesi yer alıyor.

AYYILDIZIN İZİNDE / ARNAVUTLUK

EKO V‹T R‹N AĞUSTOS 2014116

Berat, 2 bin 400 yıllık geçmişe sa-hip. Tarihi bir kaledeyiz. Kaleningeçmişi bin 600 yıl öncesine dayanı-yor. Bir kartal yuvasını andıran ka-leden bakıldığında eski ve yeni şe-hirler kolaylıkla ayrılabiliyor. Osmanlıdöneminde şehir yamaca kurulupova tarım arazisi olarak kullanılmış.Ancak daha sonraki dönemlerde şe-hir tarım arazileri üzerinde genişle-miş.

Kalenin karşısındaki dağlardakibir yazı dikkatimizi çekiyor. Komünistlider Enver Hoca döneminde kazınanharflerle dağlara ENVER yazılmış.Ancak daha sonra yazının başındaki“E” ve “N” harfleri yer değiştirilerekTürkçe “asla” anlamına gelenİngilizce NEVER halini almış…

Berat şehrine tepeden bakan ka-lenin surları ilk kez M.Ö. 3. yüzyıldainşa edilmiş. Daha sonra şehri ele ge-

çiren Bizanslılar surları yeniden dü-zenlemiş. Kalede dikkat çeken birbaşka tarihi eserse Kutsal ÜçlüKilisesi.

Beş asır Osmanlı hakimiyetindekalan Berat şehri, tıpkı mimari yapısıgibi bugünkü adını da Osmanlı dö-neminde almış ve günümüze kadarkorumayı başarmış.

1492'de Sultan II. Bayezid,Arnavutluk seferi sırasında Berat’a

gelmiş. Kalede kendi adını taşıyan bircami inşa edilmiş. Bugün ne yazık kicamiden geriye sadece duvarları kal-mış. Ancak zamana ve komünizm dö-neminin uygulamalarına direnebi-len camiler de var. 1530 – 1540 yıllarıarasında yapıldığı sanılan KurşunluCamii, Kral Camii de denilen HünkarCamii, Saat Camii ve Bekarlar Camiigünümüze ulaşmayı başaran Osmanlıeserleri.

OSMANLI ESERLERİVARLIKLARINI SÜRDÜRÜYOR

Berat şehrinde bugün ayakta ka-lan dört tarihi camiden biri olanBekarlar Camii 19. yüzyılın başla-rında yaptırılmış. Bu güzel Osmanlıyadigarı Bekarlar Camii ibadete açıkancak caminin fiziki durumu yüreksızlatıyor.

Kanuni Sultan Süleyman zama-nında inşa edilen Kurşunlu Camii adı-nı kubbesinin kaplamasını oluşturankurşun plakalardan alıyor.Osmanlı’nın Arnavutluk’taki enönemli eserlerinden biri olan bu ca-mi, TİKA kanalıyla Türkiye tarafın-dan restore ediliyor.

Türkiye’nin gayretleriyleBalkanlar’daki Osmanlı eserleri var-lıklarını gelecekte de sürdürmeyedevam edecek.

Osmanlı tarihinden derin ve an-lamlı izler taşıyan Berat’a veda eder-ken, bu tarihi şehrin gönlümüzdefarklı bir yeri olduğunu hissediyoruz.Bize Anadolu’yu hatırlatan,Anadolu’yu yaşatan Berat şehri hiçaklımızdan çıkmayacak.

BEŞ ASIR OSMANLI HAKİMİYETİNDE KALDI

BEKARLAR CAMİİBerat şehrinde bugün ayakta kalan dört tarihi camiden biri olan Bekarlar Camii 19. yüzyılın başlarında yaptırılmış.

Beş asır Osmanlı hakimiyetinde kalan Berat şehri, tıpkımimari yapısı gibi bugünkü adını da Osmanlı döne-minde almış ve günümüze kadar korumayı başarmış.

Berat Kalesi’nde II. BayezidCamii’nden geriye kalanlar