BIM NAAR HET VOLGENDE NIVEAU

BIM NAAR HET VOLGENDE NIVEAU Scriptie

Abstract In deze scriptie is antwoord gegeven op de vraag ‘Hoe kan klanttevredenheid verhoogd worden en kunnen faalkosten verminderd worden (in de realisatiefase) door BIM te gebruiken in de tender- en voorbereidingsfase van DVI RP ZO?’

Naam: Job Swinkels & Joris van Lankveld Studentnummer: 2124105 & 2127642 Afstudeerbegeleider: Johan Vreede & Theo van Deursen Bedrijfsbegeleider: Dennis Drijver Datum: 17 juni 2021

BIM naar het volgende niveau

1

Colofon Studentengegevens Naam student: Job Swinkels Studentnummer: 2124105 Onderwijsinstelling: Avans Hogeschool ‘s-Hertogenbosch Opleiding: Civiele Techniek Academie: AB&I E-mail: [email protected] Woonplaats: Aarle-Rixtel Geboortedatum: 01-10-2000 Naam student: Joris van Lankveld Studentnummer: 2127642 Onderwijsinstelling: Avans Hogeschool ‘s-Hertogenbosch Opleiding: Civiele Techniek Academie: AB&I E-mail: [email protected] Woonplaats: Erp Geboortedatum: 21-03-2000 Onderwijsinstelling Onderwijsinstantie: Avans Hogeschool ‘s-Hertogenbosch Onderwijsboulevard 215 5223DE ‘s-Hertogenbosch 1ste afstudeerdocent: Dhr. J.H.A. (Johan) Vreede E-mail: [email protected] 2de afstudeerdocent: Dhr. T. (Theo) van Deursen E-mail: [email protected] Bedrijfsinformatie Stageverlener: Dura Vermeer Infra Regio Zuid Oost Pettelaarpark 1 5216 PC ’s-Hertogenbosch Bedrijfsbegeleider: Dhr. D. (Dennis) Drijver E-mail: [email protected]


2

Voorwoord Dit rapport vormt het resultaat van het afstudeeronderzoek ‘BIM naar het volgende niveau’. In dit rapport wordt een advies gegeven over het implementeren van het Bouw Informatie Model (BIM) binnen de organisatie Dura Vermeer Infra Regionale Projecten Zuid Oost (DVI RP ZO). Vanuit het bedrijf kwam dhr. D. Drijver met het vraagstuk om te onderzoeken of BIM een toevoeging is binnen Dura Vermeer Infra Regionale Projecten Zuid Oost en hoe dit ingevuld kan worden voor de projecten die zij uitvoeren. Om hier een advies over te geven zijn wij over de periode van januari 2021 tot en met juni 2021 bezig geweest met het realiseren van het afstudeeronderzoek. Dit rapport vormt de leidraad voor Dura Vermeer Infra Regionale Projecten Zuid Oost om BIM in de organisatie te implementeren. In het rapport is voor het managementteam een implementatieplan aangeleverd. Voor het personeel is dit rapport een leidraad die de nieuwe werkvorm omschrijft. Bij het opstellen van dit rapport hebben wij ondersteuning ontvangen vanuit verschillende partijen. Wij bedanken hierbij graag dhr. D. Drijver voor het verstrekken van de afstudeeropdracht en begeleiden tijdens het onderzoek. De andere medewerkers van Dura Vermeer Infra Regionale Projecten Zuid Oost willen we bedanken voor de openheid in het verstrekken van informatie en voor de tijd die zij vrijgemaakt hebben om ons te helpen. Dura Vermeer Landelijke Projecten heeft meer ervaring met het werken met BIM en zij hebben ons regelmatig van informatie voorzien. Wij willen iedereen die ons van informatie heeft voorzien bedanken, in het speciaal dhr. R. Boers. Tevens willen we graag iedereen bedanken voor het doorlezen en controleren van onze scriptie. Vanuit school hebben wij een fijne samenwerking gehad met onze begeleider dhr. J. Vreede en dhr. T. van Deursen. Tevens willen wij onze medestudenten van het BIM-atelier bedanken voor de feedback die zij hebben gegeven aan ons onderzoek. Job Swinkels en Joris van Lankveld, ’s-Hertogenbosch, 28 juni 2021


3

Samenvatting Het toepassen van digitalisering wordt alsmaar belangrijker in de bouwen infrasector. Opdrachtgevers hebben een duidelijke ambitie met betrekking tot Bouw Informatie Model (BIM) en de eerste opdrachtgevers zijn klaar voor input van de aannemerij. Het doel van het onderzoek is het maken van een rapport voor Dura Vermeer Infra Regionale Projecten Zuid Oost (DVI RP ZO) waarin onderzocht en geadviseerd wordt wat er nodig is om BIM in de tender- en voorbereidingsfase te implementeren. Om naar het doel toe te werken wordt gebruik gemaakt van de volgende hoofdvraag: Hoe kan de klanttevredenheid verhoogd worden en kunnen faalkosten verminderd worden (in de realisatiefase) door BIM te implementeren in de tender- en voorbereidingsfase van DVI RP ZO? Om BIM te implementeren bij DVI RP ZO is een ‘BIM Maturity Meter (BMM) voor DVI RP ZO’, een ‘BIM uitvoeringsplan’ en een gepersonaliseerd ‘BIM basis infra initiatief’ gerealiseerd. Het verhogen van de klanttevredenheid en het verminderen van faalkosten door BIM wordt onderbouwd in een kosten-baten analyse. DVI RP ZO werkt in het huidige proces onbewust al onderdelen van de gedefinieerde BIM-levels uit. Door gebruik te maken van de ‘BMM voor DVI RP ZO’, het ‘BIM uitvoeringsplan’ en het gepersonaliseerde ‘BIM basis infra initiatief’, is DVI RP ZO in staat te werken in het hoogste gedefinieerde BIM-level. Door BIM toe te passen in de tender- en voorbereidingsfase van DVI RP ZO wordt de klanttevredenheid verhoogd, omdat projectkosten reëler worden, doorlooptijden korter zijn en het resultaat beter aansluit bij de wensen van de klant. De faalkosten verminderen door BIM omdat er meer integrale informatie toegepast wordt, informatie niet persoonsgebonden meer is en het proces verbeterd wordt. Door de grote hoeveelheid bronnen, overleggen met experts als dhr. R. Boers, het analyseren van concurrenten en door de brede opzet van het onderzoek in de vorm van interviews met DVI RP ZO, Dura Vermeer Infra Landelijke Projecten (DVI LP) en opdrachtgevers, is het onderzoek representatief.

Door het analyseren van onderzoekmethoden in een theoretisch kader en onderbouwen waarom de onderzoekmethode past bij de deelvraag is het onderzoek valide. Er wordt aanbevolen om verder onderzoek te doen naar de praktische kosten voor de kosten-baten analyse door middel van experimenteel onderzoek. Ook wordt aanbevolen om met behulp van experimenteel onderzoek de benodigde tijd voor het realiseren van een ambitie-product uit de BMM onderzoeken. Tevens wordt aanbevolen een pilotstudie houden naar de ‘harde’ techniek om te modelleren en als BIM volledig geïntegreerd is binnen DVI RP ZO het BIM protocol te herzien.

Het advies: ga BIM implementeren met behulp van de strategie ‘storytelling’ en gebruik de BMM voor DVI RP ZO, het gepersonaliseerde BIM basis infra initiatief en het gepersonaliseerde BIM uitvoeringsplan. Hierdoor zal DVI RP ZO kunnen werken in BIM-level 3 en zal de klanttevredenheid stijgen en zullen faalkosten dalen.


4

Recap The application of digitization is becoming increasingly important in the construction and infrastructure sector. Clients have a clear ambition regarding BIM and the first clients are ready for input from the contractor. The aim of the research is to produce a report for Dura Vermeer Infra Regionale Projecten Zuid Oost (DVI RP ZO) in which is investigated and advised what is needed to implement BIM in the tender and preparation phase. To work towards the goal, the following main question is used: How can the customer’s satisfaction be increased and failure costs reduced (in the realization phase) by implementing BIM in the tender and preparation phase of DVI RP ZO? To implement BIM at DVI RP ZO, a BMM for DVI RP ZO, a ‘BIM uitvoeringsplan’ and a personalized ‘BIM Basis Infra Initiatief’ have been realized. Increasing customer satisfaction and reducing failure costs through BIM is explained in a cost-benefit analysis. DVI RP ZO is already unconsciously working out parts of the defined BIM levels in the current process. By using the BMM for DVI RP ZO, the ‘BIM uitvoeringsplan’ and the personalized ‘BIM Basis Infra Initiatief’, DVI RP ZO is able to work in the highest defined BIM level. By applying BIM in the tender and preparation phase of DVI RP ZO, customer satisfaction is increased because project costs become more realistic, lead times are shorter and the result corresponds with the customer's wishes. The failure costs are reduced by BIM because more integrated information is applied, information is no longer personal and the process is improved. Due to the large amount of sources, consult with experts such as Mr. R. Boers, the analysis of competitors and due to the broad scope of the research in the form of interviews with DVI RP ZO, Dura Vermeer Infra Landelijke Projecten (DVI LP) and clients, the research is valid. By analysing research methods in a theoretical framework and substantiating why the research method fits the sub-question, the research is valid. It is recommended to conduct further research into the practical costs for the cost-benefit analysis by means of experimental research, using experimental research to investigate the time required to realize an ambition product from the MUMM, to conduct a pilot study into the 'hard' technique to model and to revise the BIM protocol when BIM is fully integrated within DVI RP ZO. Implement BIM using the storytelling strategy and use the BMM for DVI RP ZO, the personalized BIM basic infrastructure initiative and the personalized BIM implementation plan. As a result, DVI RP ZO will be able to work in BIM level 3 and customer satisfaction will increase and failure costs will decrease.


5

Inhoud

1. Inleiding ......................................................................................................................................... 11

1.1. Aanleiding .............................................................................................................................. 11

1.2. Onderzoeksdoel ..................................................................................................................... 11

1.3. Afbakening ............................................................................................................................. 11

1.4. Bedrijfsomschrijving .............................................................................................................. 12

1.5. Onderzoeksvragen ................................................................................................................. 12

1.5.1. Hoofdvraag .................................................................................................................... 12

1.5.2. Deelvragen ..................................................................................................................... 12

1.6. Onderzoeksopzet ................................................................................................................... 13

1.7. Leeswijzer .............................................................................................................................. 14

2. Definitie BIM .................................................................................................................................. 17

2.1. Betekenis van BIM ................................................................................................................. 17

2.2. BIM-levels van de ‘Bouw Informatie Raad’ ........................................................................... 18

3. Wat betekent BIM voor DVI RP ZO ................................................................................................ 20

3.1. Theoretisch werkproces ........................................................................................................ 20

3.2. Praktisch werkproces ............................................................................................................ 22

3.3. Het huidige BIM-level van DVI RP ZO .................................................................................... 24

3.4. Ambitie op het gebied van BIM ............................................................................................. 24

3.5. Huidig werkproces met BIM binnen DVI LP .......................................................................... 26

3.6. Conclusie ............................................................................................................................... 29

4. BIM voor de stakeholders van DVI RP ZO ...................................................................................... 30

4.1. Aanbod van concurrenten ..................................................................................................... 30

4.2. Wensen van de stakeholders ................................................................................................ 31

4.3. Conclusie ............................................................................................................................... 32

5. BMM voor DVI RP ZO .................................................................................................................... 35

6. BIM-middelen binnen DVI RP ZO ................................................................................................... 37

6.1. Middelen voor BIM ................................................................................................................ 37

6.1.1. Variantenstudie ............................................................................................................. 37

6.1.2. Multicriteria-analyse ..................................................................................................... 39

6.2. Extra benodigde middelen .................................................................................................... 42

6.3. Conclusie ............................................................................................................................... 42

7. BIM-levels van de medewerkers ................................................................................................... 43

7.1. Huidige BIM-level van de medewerkers ............................................................................... 43

7.2. Nieuw takenpakket van de beroepsgroepen ....................................................................... 46


6

7.3. Traject om naar het BIM-level te groeien ............................................................................. 48

7.4. Kosten-baten analyse ............................................................................................................ 50

7.5. Conclusie ............................................................................................................................... 52

8. BIM implementeren bij DVI RP ZO ................................................................................................ 53

8.1. Implementatie in de organisatie ........................................................................................... 53

8.2. Implementatie in een project ................................................................................................ 53

8.3. Implementatie van BIM in het huidige proces ...................................................................... 54

8.4. Conclusie ............................................................................................................................... 57

9. Conclusie ....................................................................................................................................... 58

10. Discussie .................................................................................................................................... 59

11. Aanbeveling ............................................................................................................................... 60

Bibliografie ............................................................................................................................................ 61

Bijlages ................................................................................................................................................... 64


7

Figuren- en tabellijst Figuur 1 Verdeling regionale divisies (SharePoint Dura Vermeer, 2021) .............................................. 12

Figuur 2 BIM-level volgens BIR (BIM Loket, 2017) ................................................................................ 18

Figuur 3 Huidige werkproces DVI RP ZO ................................................................................................ 20

Figuur 4 Beroepenboom van divisie regionale projecten ..................................................................... 22

Figuur 5 Strategiepunten Dura Vermeer ............................................................................................... 25

Figuur 6 Onderdeel Kosten BMM beoordeling tabel (BMM project) ................................................... 27

Figuur 7 Werkproces tender- en werkvoorbereidingsfase met verbeterpunten ................................. 29

Figuur 8 Programma werkformat .......................................................................................................... 41

Figuur 9 Reacties op de enquête ........................................................................................................... 44

Figuur 10 Aantal medewerkers dat modellen kan openen, lezen en bekijken. .................................... 44

Figuur 11 Aantal medewerkers dat bijgeschoold wil worden op het gebied van digitalisering ........... 45

Figuur 12 Aantal medewerkers per leeftijdscategorie .......................................................................... 45

Figuur 13 Voorbeeld van informatieverspreiding door storytelling ..................................................... 50

Figuur 14 8 Stappen van Kotter (Lean six sigma groep, sd) .................................................................. 53

Figuur 15 Werkproces met verbeteringen ............................................................................................ 55

Tabel 1 Elementen per BIM-level .......................................................................................................... 19

Tabel 2 BIM-level DVI RP ZO .................................................................................................................. 24

Tabel 3 Ambities BIM DVI RP ZO ........................................................................................................... 26

Tabel 4 BIM-level DVI LP ........................................................................................................................ 28

Tabel 5: Uiteenzetting BIM-level concurrenten .................................................................................... 30

Tabel 6 Uiteenzetting projecten uitgevoerd door concurrenten .......................................................... 31

Tabel 7 Ambities BIM DVI RP ZO ........................................................................................................... 35

Tabel 8 Voorbeeld BMM tabel .............................................................................................................. 36

Tabel 9 Te beoordelen programma's. ................................................................................................... 37

Tabel 10 Programma’s per ambitieproduct .......................................................................................... 38

Tabel 11 Uitkomst MCA ......................................................................................................................... 40

Tabel 12 Nieuwe taken personeel ......................................................................................................... 46

Tabel 13 Leerproces personeel strategie 1 ........................................................................................... 48

Tabel 14 Kosten-baten analyse strategie 1 ........................................................................................... 51

Tabel 15 Kosten-baten analyse strategie 2 ........................................................................................... 51

Tabel 16 BIM-level BMM voor DVI RP ZO ............................................................................................. 56

https://d.docs.live.net/ec3549ff68ec0c3b/Afstuderen/HV_Co_07%20(01-6-2021).docx#_Toc74652712


8

Afkortingen Afkorting Betekenis

BIM Bouw Informatie Model

BIR Bouw Informatie Raad

BMM BIM Maturity Matrix

DO Definitief ontwerp

DVI LP Dura Vermeer Infra Landelijke Projecten

DVI RP ZO Dura Vermeer Infra Regionale Projecten Zuid Oost

GWW Grond-, wegen waterbouw

LOD Level Of Detail

MCA Multicriteria-analyse

NLCS Nederlandse CAD Standaard

RAW Rationalistisch en automatisering grond-, wegen waterbouw

RO Referentie ontwerp

RWS Rijkswaterstaat

SDG Sustainable Development Goals

SO Schetsontwerp

TSP Taak specifieke procedures

UAV-GC Uniforme Administratieve Voorwaarden voor Geïntegreerde Contractvormen

UO Uitvoeringsontwerp

VO Voorlopig ontwerp


9

Begrippenlijst Begrip Uitleg

Ambitie-producten

De ambitie-producten zijn beroepsproducten die gebaseerd zijn op de ambities die in dit verslag gedefinieerd zijn.

Aspectmodel Een aspectmodel is een model wat bestaat uit één onderdeel van het ontwerp. Aspectmodellen kunnen samengevoegd worden om het gehele ontwerp te vormen (BIMtonic, 2019).

BIM Het bouwinformatiemodel gaat in dit onderzoek om een digitaal (3D) model waarbij onderdelen, geometrie, informatie en project specifieke eigenschappen over het project met elkaar gekoppeld worden.

BIM-basis infra initiatief

Het BIM-basis infra initiatief is een standaard/richtlijn voor een betere benutting van digitalisering en informatisering, bedacht en ondersteund door verschillende partijen uit de infra branche. De huidige beheerder van BIM-basis infra is het BIM-loket. Op de site zijn informatieve posters te vinden die ervoor zorgen dat verschillende partijen in dezelfde taal praten als het gaat over digitalisering (BIM Loket, 2017).

BIM-levels Er zijn, volgens de Bouw Informatie Raad, 4 levels van BIM. Deze levels zijn gebaseerd op de mate van het betekenisvol digitaal uitwisselen van informatie en de mate van ICT integratie in het bouwproces (Zorzi, 2016)

BIR De Bouw Informatie Raad is een unieke samenwerking van verschillende branches binnen de Nederlandse bouwen infrasectoren. Deze leden maken praktijkgerichte afspraken over BIM die geïmplementeerd kunnen worden in de branche (Bouw Informatie Raad, 2021)

BMM BMM staat voor BIM Maturity Meter; het is een tool om bedrijven op projectniveau te begeleiden naar een hoger BIM-level. De tool meet verschillende aspecten van BIM-acceptatie binnen een project. Uit deze meting ontstaan successen en verbeterpunten (Buildingsmart, sd).

CROW Een partij met als doel: het verbeteren en overal regelen van de infrastructuur, de openbare ruimte en het verkeer en vervoer in Nederland (Crow, 2020).

Civiel Civiel wordt in dit onderzoek aangehouden als de werken uit de civiele techniek die gaan over betonwerk en kunstwerken.

DINOloket DINOloket is een programma om informatie over de ondergrond op te halen. Hierin staan eerder uitgevoerde metingen verzameld (DINOloket, 2021)

DVI LP Dura Vermeer Infra Landelijke Projecten is het onderdeel van Dura Vermeer dat verantwoordelijk is voor infra projecten vanaf 25 miljoen in heel Nederland.

DVI RP ZO Dura Vermeer Infra Regionale Projecten Zuid Oost is het bedrijfsonderdeel van Dura Vermeer dat werkzaam is in de regio Zuid Oost Nederland en verantwoordelijk is voor infra projecten tot 25 miljoen.

Faalkosten Faalkosten zijn alle kosten die onnodig op een project worden gemaakt ten behoeve van het eindproduct (Joostdevree, 2018).

Geometrisch/ niet-geometrisch

Het gaat hierbij om meetkundige gegevens en niet-meetkundige gegevens (Woorden.org, 2021).

Infra Infra wordt in dit onderzoek aangehouden als de werken uit de civiele techniek die gaan over straatwerk, riool en grondwerk.

ISO 19650-1 Deze ISO norm beschrijft een internationaal kader voor integraal informatiemanagement in de volledige bouwcyclus. (BIM loket, 2017)

ISO 29841-1 Deze ISO norm beschrijft hoe eisen gespecificeerd worden in relatie tot informatieleveringen. (BIM loket, 2017)


10

Klanttevredenheid De klanttevredenheid van een opdrachtgever in de bouw wordt voor dit onderzoek gebaseerd op drie factoren: Reële kosten, kortere doorlooptijd en uitvoering die aansluit op de wensen van de opdrachtgever.

LOD-levels Level Of Detail betekent het detailniveau waarop gemodelleerd is. Deze bestaat uit 6 levels waarbij bij elk hoger level extra detail toegevoegd wordt (Srinsoft, 2019).

Multidisciplinaire projectteams

Projecten waarbij verschillende afdelingen samenwerken om een project te kunnen maken (Zilvold Coaching & Training, 2019).

NEN NEN betekent Nederlandse Norm. NEN is bedoeld om regelgevingen over producten en werkwijzen vast te leggen (Hunnik, 2019).

NLCS De Nederlandse CAD Standaard is een standaard voor het maken en overdragen van 2D CAD tekeningen in de GWW-sector. Hierin zijn afspraken vastgelegd over tekenstandaarden in Nederland (InfraCad, 2018).

RAW Een RAW-systematiek is gericht op het bestek als contractdocumenten en informatiedager tussen aannemer en opdrachtgever. In het bestek staan uitgangspunten verwerkt zodat verantwoordelijkheden, bevoegdheden en risico’s voor zowel aannemer als opdrachtgever op een evenwichtige wijze afgebakend zijn (CROW, 2020).

SDG Sustainable Development Goals zijn Werelddoelen voor duurzame ontwikkeling. De kern van deze doelen is: een einde maken aan extreme armoede, ongelijkheid, onrecht en klimaatverandering (Rijksoverheid, 2016).

Streetview Streetview wordt gebruikt om een 360°-panorama overzicht te krijgen van de bestaande situatie (Seniorweb, 2019).

UAV GC Uniforme Administratieve Voorwaarden voor Geïntegreerde Contractvormen. Bij een zogenoemde geïntegreerde bouworganisatievorm is Design & Construct de meest toegepaste contractvorm waarbij de verantwoordelijkheid van het ontwerp en de bouw bij de aannemer ligt(Pianoo, 2014).

3D coördineren Coördinaten die worden gegeven op de X, Y en Z-as (Cambré, 2015).


11

1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt de achtergrondinformatie over het afstudeeronderzoek weergegeven.

1.1. Aanleiding BIM wordt steeds belangrijker in de bouwsector en wordt ook al benoemd als beoordelingscriterium door de opdrachtgever. Om in te schrijven op de projecten gaat ook Dura Vermeer mee in de trend om via BIM te werken. Dura Vermeer investeert veel aandacht, tijd en geld in het naar een hoger level brengen van de digitalisering. Dit geldt ook voor Dura Vermeer Infra Regionale Projecten Zuid Oost (DVIV RP ZO), de divisie waarvoor dit afstudeerproject is bestemd. De divisie focust voor digitalisering op het onderdeel BIM. Dura Vermeer ziet veel kansen in het vaker toepassen en verbeteren van digitalisering, namelijk een betere service voor klanten en het optimaliseren van de kostprijsefficiency en marges (Dura Vermeer, 2021). Dhr. D. Drijver, manager bedrijfsbureau, ziet veel voordelen in het toepassen van BIM in de tenderfase van projecten. Met name 3D visualisatie, clash controle en hoeveelheden bepalen wordt gezien als meerwaarde. Het motto van Dura Vermeer omtrent digitalisering is: ‘Eerst de mens, dan de techniek’ (Dura Vermeer, 2021). Met dit motto wil het bedrijf dat er over de volgende vragen nagedacht wordt:

- Wat hebben gebruikers nodig? - Met welke (bestaande) digitale middelen kan DVI RP ZO de gebruikers helpen?

Deze vragen leiden tot het hoofddoel van het gebruik van digitalisering binnen Dura Vermeer, namelijk ‘Het verbeteren van de kwaliteit van de projecten.’ zodat onze mensen beter hun werk kunnen doen en de klanten tevreden zijn en blijven. Het hoofddoel van Dura Vermeer sluit aan bij de Sustainable Development Goals (SDG) en in het bijzonder doel 17, het versterken van het mondiaal partnerschap op doelen te bereiken. In de tenderfase betekent dit dat door BIM de risico’s en oplossingen in kaart gebracht kunnen worden, waarbij prijs en kwaliteit doorslaggevend zijn voor de klant. Na het aannemen van een project kan het BIM-model ook gebruikt worden door de werkvoorbereiders, het realisatieteam, de omgeving en de klant.

1.2. Onderzoeksdoel Het doel van het onderzoek is het maken van een rapport voor DVI RP ZO waarin onderzocht en geadviseerd wordt wat er nodig is om digitalisering in de tenderfase en voorbereidingsfase naar een hoger niveau te krijgen. Als resultaat van het onderzoek ontstaan verschillende beroepsproducten, waaronder een plan wat het managementteam een handvat biedt om digitalisering in de tender- en voorbereidingsfase te gebruiken.

1.3. Afbakening Om te zorgen dat het eindresultaat correspondeert met de verwachtingen van DVI RP ZO is er voorafgaand aan het onderzoek een scope opgesteld die bestaat uit de volgende punten.

1. Het onderzoek wordt uitgevoerd voor DVI RP ZO. 2. De insteek voor het onderzoek is dat het resultaat een aanvulling is op het proces van Dura

Vermeer en geen vervanging van het huidige proces. 3. Het onderzoek wordt volgens Nederlandse normen uitgevoerd. 4. Het onderzoek wordt uitgevoerd voor de tender- en voorbereidingsfase. 5. Voor ons onderzoek nemen wij de definitie van BIM als volgt aan: Het bouwinformatiemodel

gaat bij ons om een digitaal (3D) model waarbij onderdelen, geometrie, informatie en project specifieke eigenschappen over het project aan elkaar gekoppeld worden.

6. Het onderzoek naar de verschillende programma’s vindt plaats op de autodesk programma’s, met uitzondering van Qgis.


12

1.4. Bedrijfsomschrijving In dit verslag staat beschreven hoe BIM binnen DVI RP ZO geïmplementeerd kan worden. DVI RP ZO is een onderdeel van Dura Vermeer. Dura Vermeer is opgedeeld in verschillende divisies. Dura Vermeer Infra Landelijke Projecten (DVI LP) is de afdeling van Dura Vermeer die gaat over de civieltechnische en infrastructurele projecten. Ze werkt overkoepelend over heel Nederland waarbij zij projecten oppakken vanaf 25 miljoen. Onder DVI LP staan 4 verschillende regionale divisies: Zuid Oost, Zuid West, Noord Oost en Noord West, zoals te zien in figuur 1. Zij zijn verantwoordelijk voor projecten tot 25 miljoen in hun eigen regio.

Figuur 1 Verdeling regionale divisies (SharePoint Dura Vermeer, 2021)

1.5. Onderzoeksvragen Om het onderzoek goed te laten verlopen, zal het uitgevoerd worden aan de hand van hoofd- en deelvragen. In dit hoofdstuk zijn deze hoofd- en deelvragen uitgewerkt. Elke deelvraag bestaat uit sub vragen.

1.5.1. Hoofdvraag Hoe kan de klanttevredenheid verhoogd worden en kunnen faalkosten verminderd worden (in de realisatiefase) door BIM te implementeren in de tender- en voorbereidingsfase van DVI RP ZO?

1.5.2. Deelvragen Deelvraag 1: Wat betekent BIM voor DVI RP ZO?

- Wat is BIM?

- Wat zijn de verschillende BIM-levels en wat is de inhoud per level? - Hoe is het werkproces in de huidige situatie?

- Wat is de ambitie, visie en het doel op het gebied van BIM?

Deelvraag 2: Wat betekent BIM voor de stakeholders van DVI RP ZO? - Wat is het aanbod van concurrenten op het gebied van BIM voor stakeholders? - Hoe ervaren de stakeholders BIM in de huidige situatie?

- Wat is de behoefte van de klant?

Deelvraag 3: Welke middelen zijn nodig om BIM binnen DVI RP ZO te laten slagen? - Wat zijn de huidige middelen voor BIM? - Wat is de toepassing van de huidige middelen?

- Welke extra middelen zijn nodig om BIM naar het gewenste niveau te brengen?

Deelvraag 4: Hoe kunnen de medewerkers van DVI RP ZO het gewenste BIM-niveau bereiken? - Wat is het huidige BIM-niveau van de medewerker?

- Wat is het gewenste niveau van verschillende beroepsgroepen?


13

- Welk traject moeten de beroepsgroepen volgen om op het gewenste niveau te behalen?

- Wat zijn de taken van een beroepsgroep binnen de verschillende levels?

- Wat zijn de kosten en baten van BIM?

Deelvraag 5: Op welke manier kan BIM geïmplementeerd worden binnen DVI RP ZO? - Hoe wordt BIM in het huidig proces geïmplementeerd?

1.6. Onderzoeksopzet Gedurende het onderzoek wordt gefocust op personeel, programma’s en proces binnen DVI RP ZO. Hiervoor wordt in de eerste deelvraag een onderzoek gedaan naar de huidige situatie. Ook wordt hierbij bepaald wat de ambities van het bedrijf zijn. Op deze manier kan vastgesteld worden wat het niveau nu is en naar welk niveau DVI RP ZO wil groeien. In de tweede deelvraag wordt geïnventariseerd hoe ver de concurrentie is op het gebied van BIM en hoe de stakeholders denken over BIM. Hierdoor kan vastgesteld worden of de doelen van DVI RP ZO realistisch zijn en of deze aansluiten op de markt. Vervolgens wordt er een route uitgezet van de te nemen stappen om het gewenste niveau te bereiken. In deelvraag drie wordt daarom gefocust op het verbeteren van de programma’s. Door de mogelijkheden van de bestaande programma’s te analyseren en te kijken wat voor andere programma’s er bestaan kan er een advies over de programma’s gegeven worden. Als deze vaststaan, kan het nieuwe proces beschreven worden en kan onderzocht worden wat het nieuwe takenpakket van het personeel wordt in de toekomstige situatie. Hiermee worden deelvraag vier en vijf beantwoord.


14

1.7. Leeswijzer In hoofdstuk 1 wordt de inleiding van het onderzoek gepresenteerd. De definitie van BIM wordt geanalyseerd in hoofdstuk 2. In hoofdstuk 3 zijn interviews gehouden om te bepalen wat BIM betekent voor DVI RP ZO. Met behulp van interviews is in hoofdstuk 4 onderzocht wat BIM betekent voor stakeholders van DVI RP ZO. In hoofdstuk 5 wordt de BMM voor DVI RP ZO gepresenteerd. Om de BMM een succes te maken zijn BIM-middelen nodig, in hoofdstuk 6 zijn deze middelen geanalyseerd en met elkaar vergeleken. In hoofdstuk 7 wordt aanbevolen wat het personeel dient te kunnen om BIM te realiseren binnen DVI RP ZO. In hoofdstuk 8 wordt aanbevolen hoe BIM geïmplementeerd kan worden binnen het proces van DVI RP ZO en in projecten die DVI RP ZO draait. En tot slot worden in hoofdstuk 9 de conclusie en aanbeveling voorgedragen. Omdat er in hoofdstuk 2 tot en met 4 informatie wordt omschreven die benodigd is om de producten uit hoofdstuk 5 tot en met 9 te maken is ervoor gekozen onderscheid te maken tussen voor- en hoofdonderzoek. Dit zorgt ervoor dat de scriptie leesbaarder is geworden. Na de voorpagina van het voor- en hoofdonderzoek staat een schema weergeven waarin gevisualiseerd wordt wat de relatie is tussen de verschillende hoofdstukken. Opbouw hoofdstuk De opbouw van hoofdstukken in het voor- en hoofdonderzoek zijn op de volgende manier gedaan:

1. Stijl Kop 1 Onder deze kopstijl wordt een korte toelichting gegeven over een deelvraag die beschreven staat in alinea 1.5.2. Deelvragen.

1.1. Stijl Kop 2 Onder deze kopstijl wordt een korte toelichting gegeven over een sub-deelvraag die beschreven staat in alinea 1.5.2. Deelvragen.

1.1.1. Stijl Kop 3 Onder deze kopstijl wordt de variantenstudie en de Multicriteria-analyse toegelicht. Stijl vet gedrukt stijl

Onder deze kop stijl wordt een nieuwe alinea gemarkeerd. Theoretisch kader

Onder deze kop wordt een korte samenvatting gegeven van het theoretisch kader over de

onderzoeksmethode die voor de deelvraag of sub-deelvraag benodigd is. Het volledige theoretische

kader is zichtbaar in bijlage A.

Methodologie

Onder deze kop wordt beschreven waarom de onderzoeksmethode toegepast wordt, waarop de

onderzoeksmethode van toepassing is en hoe betrouwbaar de onderzoeksmethode is.

Resultaat

Onder deze kop wordt beschreven wat eigen gerealiseerde product is wat gerealiseerd is met behulp

van de beschreven onderzoeksmethode.


15

Vooronderzoek

(SharePoint Dura Vermeer, 2021)

Dit vooronderzoek is gebaseerd op een literatuuronderzoek. In het hoofdstuk zijn verschillende

bronnen geraadpleegd, en volgens APA-stijl verwerkt. De betrouwbaarheid van het

literatuuronderzoek wordt gebaseerd op het verkennen en vergelijken van meerdere bronnen en het

bekijken wie of wat de bron ondersteunt.


16

In onderstaand schema zijn de verschillende hoofdstukken uit het vooronderzoek weergegeven. Hierin zijn ook de verbanden tussen het voor- en hoofdonderzoek weergegeven.


17

2. Definitie BIM Om voor DVI RP ZO een definitie aan BIM te kunnen koppelen is in dit hoofdstuk verdiepend onderzoek

gedaan naar de betekenis van BIM en is er gekeken naar de verschillende levels die er zijn binnen het werken met BIM. Hiervoor zijn de volgende vragen beantwoord:

1. Wat is BIM?

2. Wat zijn de verschillende BIM-levels en wat is de inhoud per level?

2.1. Betekenis van BIM BIM is een begrip wat geen vaste betekenis heeft. Door de verschillende afkortingen zijn er ook verschillende betekenissen. Om antwoord te geven op de vraag ‘Wat is BIM?’ zijn onderstaand de vier meest gangbare afkortingen geanalyseerd (Itannex, 2020) (BIM Loket, 2015). - Building Information Modelling, deze variant staat voor het uitwerken van digitale informatie in

een 3D model. In dit model worden de vorm, afmetingen en de functie gekoppeld aan de kenmerken van de materialen. Het ontwerp bevat de kenmerken om het te kunnen gebruiken voor de realisatiefase.

- Bouwwerk Informatie Model, deze variant staat voor het realisatieproces. Het werk wordt in een digitaal model vooraf gerealiseerd waardoor de bouwmethodiek en het proces van het project al doorlopen is tijdens de ontwerpfase.

- Bouwwerk Informatie Modellering, in deze variant staat de communicatie binnen het proces centraal. Samenwerken binnen een bouwproject wordt gedaan door middel van het digitaal delen van informatiemodellen. Doordat iedereen aan de hand van dezelfde processen werkt, gaat er minder informatie verloren.

- Bouwwerk Informatie Management, deze variant staat voor de informatie. Het gaat om structureren, het beheren en het gebruiken van de informatie gedurende het gehele werkproces en de hierop volgende fases van het object. Op deze manier wordt alles vastgelegd tijdens het bouwproces en blijft alles hierover bewaard.

De conclusie die getrokken kan worden bij het lezen van de definities van BIM is dat samenwerken op één eenduidige manier, waarbij informatie in één model zichtbaar is, de kracht van BIM is. Voordelen van BIM DVI RP ZO zou verschillende verbeteringen kunnen ondergaan ondergaat verschillende verbeteringen door BIM toe te passen. Zo levert het visualisaties op die het werk voor iedereen begrijpelijk maakt. De planning, calculatie en het uitvoeringsproces wordt geoptimaliseerd doordat de risico’s eerder inzichtelijk worden gemaakt. De kosten worden hierdoor lager, omdat er minder faalkosten in de uitvoering aanwezig zijn. Deze voordelen resulteren in een beter project resultaat en een hogere winstmarge. (Itannex, 2020) Voor de opdrachtgever is BIM een toevoeging omdat alle informatie over een project verzameld is in één model volgens een gestelde leidraad. Op die manier heeft de opdrachtgever een standaardmodel met alle informatie waaraan zij zelf informatie toe kan voegen. (Bouw Informatie Raad, 2020) Op dit moment is BIM een criterium die de opdrachtgever soms in de uitvraag vermeld. In de toekomst zal BIM waarschijnlijk een vaste waarde in een uitvraag zijn. In de Europese normencommissie zijn gesprekken gaande om regelgevingen en normen in te voeren voor het werken met BIM, waardoor dit nog belangrijker wordt. Indien deze regelgeving er komt zal deze ook direct als NEN-norm in Nederland geldig zijn (Cobouw, 2018).


18

Definitie BIM Uit het onderzoek naar ‘Wat is BIM?’ blijkt dat de definitie van BIM in het plan van aanpak (PvA), zie bijlage B , goed beschreven staat namelijk ‘Het Bouw Informatie Model (BIM) is een digitaal (3D) model waarbij onderdelen, geometrie, informatie en project specifieke eigenschappen over het project met elkaar gekoppeld worden.’ Deze definitie wordt in dit rapport aangehouden voor het begrip BIM binnen DVI RP ZO.

2.2. BIM-levels van de ‘Bouw Informatie Raad’ Het antwoord op de sub vraag ‘Wat zijn de verschillende BIM-levels en wat is de inhoud per level?’ is

in deze paragraaf de BIM-levels van de ‘Bouw Informatie Raad’ (BIR) onderzocht. De BIR is de drijvende kracht achter bouwen met BIM in Nederland. Om een vergelijk te kunnen maken tussen partijen, is

een duidelijke en éénduidige beoordelingsmethode nodig. De BIR schrijft vier BIM-levels voor, die de basis vormen voor een eenduidige beoordelingsmethode van verschillende partijen.

Figuur 2 BIM-level volgens BIR (BIM Loket, 2017)

De vier BIM-levels van de BIR, zoals in figuur 2 te zien zijn, vormen een niveau waarin informatie gedeeld wordt binnen een partij. In bijlage C zijn de levels volledig geanalyseerd en uitgewerkt. BIM-level 0 Werken op BIM-level 0 is de eenvoudigste vorm van werken met BIM. Dit level is het minst integraal. Tekeningen, berekeningen etc. worden middels niet-intelligente software geproduceerd en documenten worden op papier uitgewisseld. De eerste basisstappen voor een integrale samenwerking zijn wel te vinden in level 0, in de vorm van een uniforme naamgeving van documenten (Mommers, 2015). BIM-level 1 Level 1 is het level waarbij 2D- en 3D-tekeningen worden toegepast. Er wordt gewerkt in objecten waaraan informatie gekoppeld kan worden. In Level 1 bestaat deze informatie uit een standaard benaming en tekenwijze. Tekeningen, berekeningen etc. worden middels niet-intelligente software geproduceerd waardoor er geen integratie is tussen verschillende disciplines of aspecten (Mommers, 2015).


19

BIM-level 2 Het ontwerpen en maken van de 2D- en 3D objecten staat in level 1 centraal. In level 2 worden er kenmerken zoals planning, kosten en eisen gekoppeld aan deze objecten. De kenmerken staan in een database die binnen een organisatie zorgt voor een éénduidige werkwijze. Hierdoor ontstaan verschillen in de databases tussen organisaties. Verschillende professionals maken een eigen model, en deze modellen worden uiteindelijke samengevoegd in een view model. Dit model wordt tijdens het werkproces gecontroleerd, getoetst en beoordeeld. Het is mogelijk om een view model op te bouwen met de verschillende gerealiseerde modellen als deze modellen gemaakt zijn aan de hand van de werkafspraken die voor iedere professional gelden (Mommers, 2015). BIM-level 3 Level 3 is het verst gevorderde niveau. In dit laatste niveau staat het delen van bestanden centraal. Het delen van informatie gaat hierbij tussen verschillende (on)bekende organisaties. De bestanden blijven niet binnen één organisatie maar worden gedeeld via open BIM-standaarden (een tool om modellen te delen) waar iedereen in kan. De uitwerking gaat niet meer file based, maar object based waardoor informatie voortaan aan objecten hangt, in plaats van in losse bestanden die allemaal over één object gaan. In dit model kan de projectinformatie verwerkt worden. Aan het eind van de werkzaamheden van de aannemer is er hierdoor complete informatie beschikbaar voor het Asset management en Facility management (Mommers, 2015). Beoordelingstabel BIM-level Om verschillende partijen in dit onderzoek te beoordelen op het BIM-level wordt tabel 1 ‘Elementen per BIM-level’ toegepast. Deze tabel maakt inzichtelijk wat verwacht wordt van een partij per BIM-level. Tabel 1 Elementen per BIM-level

Verwachtingen BIM-level 0




Elementen codering 2D- en 3D tekenen Communicatie standaard

Uniform bestandsformat

Gedateerd CAD-afsprakenstelsel

CAD-afsprakenstelsel Classificatiestandaard BIM-protocol

Open normen en eisen bibliotheek

Multi-project organisatorisch communicatieplan d.m.v. objecten

Uniform objecten bestandsformat

Openbare data


20

3. Wat betekent BIM voor DVI RP ZO In dit hoofdstuk wordt het werkproces van DVI RP ZO vastgesteld door het analyseren van het theoretische werkproces en door het houden van interviews. Uit de interviews met medewerkers van DVI RP ZO blijkt wat de ambitie en het doel is van DVI RP ZO op het gebied van BIM. Het werkproces van DVI LP is al verder ingericht op het gebruik van BIM en daarom is geanalyseerd hoe hun werkproces is. De volgende deelvragen worden in dit hoofdstuk beantwoord:

- Hoe is het werkproces in de huidige situatie?


3.1. Theoretisch werkproces Dura Vermeer heeft standaarddocumenten opgesteld over het werkproces en de takenpakketten voor beroepen. Deze standaarddocumenten zijn geanalyseerd om het werkproces van de werkvoorbereidings- en tenderfase in beeld te brengen. Deze documenten mogen niet openbaar gemaakt worden, omdat dit vertrouwelijke documenten voor DVI RP ZO zijn. (Voor DVI RP ZO is dit document te vinden in bijlage AA). De fases en stappen van het werkproces van DVI RP ZO zijn terug te zien in figuur 3. In dit figuur zijn de stappen van het gehele werkproces tot de realisatiefase inzichtelijk gemaakt via een schematische visualisatie. Deze stappen zijn in deze paragraaf verder uitgewerkt.

Figuur 3 Huidige werkproces DVI RP ZO

Tenderfase Tenderfase Voorbereiding

Voordat het tenderproces in gang wordt gezet, wordt de markt al in de gaten gehouden om te kijken of er interessante werken op de markt gaan komen, de zogenaamde leads. Op basis van de leads wordt besloten op welke projecten wel en niet ingeschreven gaat worden. Op het moment dat het werk daadwerkelijk op de markt is en er besloten wordt om in te schrijven, begint de voorbereiding van het tenderproces. Er worden verschillende meetmomenten in het tenderproces gehouden om te bepalen of er wel of niet ingeschreven wordt.

Tenderfase 1: Creatief - Doorlezen De eerste fase, als de aanbestedingsstukken beschikbaar zijn, begint met het doorlezen van de documenten die de opdrachtgever heeft gedeeld. Ieder tenderlid neemt de stukken grondig door en maakt een analyse van de centrale vraag, de ambitie van de klant, de doelstellingen en de scope. - Kick-off Op het moment dat eenieder zich heeft ingelezen wordt er een kick-off meeting gehouden. De kick-off meting markeert de start van FASE 1 (Creatief).


21

- Raming en brainstormsessies In deze fase wordt een raming opgezet en besproken, ook worden er brainstormsessies gehouden. Er worden vergaderingen gehouden waarbij het tenderteam en eventuele partners nadenken over de definitieve doelstellingen, de randvoorwaarden, de verwachtingen, de kernboodschap en het onderscheidend vermogen. In deze fase wordt een tenderstrategie vastgesteld. Ook de aangestelde interne beoordelaars gaan zich nu oriënteren op het project, zij analyseren de contractstukken om zo gerichte vragen te stellen aan het tenderteam.

Tenderfase 2: Concretiseren - Tenderstrategie Als FASE 2 (concretiseren) van start gaat wordt er een strategie uitgevoerd door het tenderteam, de 1e begroting wordt gemodelleerd en er wordt een blauwdruk van het plan van aanpak gepubliceerd. De blauwdruk wordt ook wel bronzen versie genoemd, hier staan de onderdelen: beloftes, maatregelen, kwaliteitswaarde, prestatie-onderbouwing en het resultaat in verwerkt. De onderdelen worden aan de hand van de SMART methode verwoord. Als de bronzen versie wordt goedgekeurd mag deze geoptimaliseerd worden in FASE 3 (optimalisatie).

Tenderfase 3: Optimaliseren - Afronding In deze fase wordt de prijs gecontroleerd en wordt er een eindgesprek gehouden. In het eindgesprek wordt het gehele plan van aanpak besproken en geüpgraded naar een gouden versie. Deze gouden versie wordt dan op de inleverdatum ingediend bij opdrachtgever.

Werkvoorbereidingsfase Werkvoorbereidingsfase: Beoordeling

- Aannemen werk Als het project gegund wordt aan DVI RP ZO worden de stukken vanuit het tenderteam overgedragen aan het werkvoorbereidingsteam. Deze input is in de vorm van een verwervings- en ontwerpdossier. Met de input kan de projectleider starten met de uitvoeringsgerichte voorbereiding. De projectleider gaat de samenstelling van het projectteam bepalen aan de hand van de specificaties van het project. Deelnemers van het projectteam krijgen verschillende projectrollen, deze rollen zijn conform het interne managementsysteem. Om gestructureerd te werk te gaan worden de projectrollen vastgelegd in het document ‘functieprofielen’.

Werkvoorbereidingsfase: Voorbereiden - Afstemmen specialisten Er wordt een gezamenlijke aftrap georganiseerd door de projectleider met het projectteam. In deze aftrap wordt de afstemming en coördinering van specialisten doorgenomen. Er wordt afgestemd wie wat doet en waar raakvlakken zijn in procedures. Dit wordt gedaan aan de hand van het formulier ‘Controlelijst voorbereiding’.

- Eisen/voorwaarden toewijzen Alle eisen en voorwaarden van het project worden doorgenomen en deze worden toegewezen aan de werknemer die hier rekening mee moet houden bij zijn of haar werkzaamheden. - Opstellen plannen De projectcoördinator gaat aan de slag met de projectvoorbereiding en het opstellen van plannen. Uit deze werkzaamheden ontstaat output in de vorm van werkplannen en keuringsplannen en deze vormen de leidraad voor het realisatieteam.

Werkvoorbereidingsfase: Uitwerken De werkplannen en keuringsplannen vormen de Taak Specifieke Procedures (TSP). De TSP zorgen ervoor dat contracten gespecificeerde eisen gehaald worden. Deze worden zorgvuldig gecontroleerd door de projectleider. Bij accordering geeft de projectleider de voorbereidingsdocumenten vrij en wordt de status van het document aangepast in het projectdossier. Het is nu tijd voor het overdragen van documentatie naar betrokkenen, vaak zal dit het uitvoeringsteam zijn. In de TSP kunnen procedures opgenomen zijn die vragen om monitoring. De projectvoorbereider zal dit overleggen met de betrokkenen in de vorm van een


22

overdracht. Voor de overdracht zijn twee verschillende overdrachtsformulieren aanwezig. Het overdrachtsformulier bij zeer kleine werken van onder €100.000,00 en het overdrachtsformulier bij overige werken van meer dan €100.000,00.

3.2. Praktisch werkproces Om te toetsen of het theoretische werkproces van DVI RP ZO in de praktijk volgens de standaarden verloopt, zijn er verschillende werknemers uit beide werkfases van DVI RP ZO geïnterviewd. In bijlage D zijn de volledig uitgewerkte interviews met de medewerkers te lezen. Theoretisch kader interview Voor het houden van de interviews is gekozen voor semigestructureerde interviews. Dit betekent dat er gebruik wordt gemaakt van voorbereide algemeen geformuleerde vragen. Bij het houden van het interview is er echter de mogelijkheid om van deze vragen af te wijken als de respondent iets interessants zegt (Kristen Dringemanse, 2020). Methodologie interview Bij een semigestructureerd interview wordt meer gedetailleerde informatie verkregen en dit sluit het beste aan bij het onderzoek. De interviews zijn gehouden bij een selectie werknemers van DVI RP ZO. De lijst van geselecteerden is opgesteld door dhr. D. Drijver. Deze selectie werknemers bekleden ieder een andere rol in de tender- en werkvoorbereidingsfase. In bijlage E is het interview format te zien, op basis waarvan de interviews gehouden zijn. De interviews zijn uitgewerkt door middel van ‘trechteren’. Met deze systematiek is de grote hoeveelheid data afkomstig uit de interviews geconcentreerd naar verschillende kernboodschappen. Uit elke beroepsgroep van de tender- en werkvoorbereidingsfase is een werknemer geïnterviewd om een compleet beeld te krijgen van de werkzaamheden. In figuur 4 is de beroepenboom van DVI RP ZO te zien, de rood omlijnde beroepsgroepen zijn de groepen die geïnterviewd zijn. Deze interviews zijn gebruikt om het werkproces en de ambities vast te stellen. De taakbeschrijvingen van deze beroepsgroepen zijn vastgesteld in bijlage F.

Figuur 4 Beroepenboom van divisie regionale projecten


23

Resultaten interviews Naar aanleiding van het theoretische werkproces is de werknemers van DVI RP ZO gevraagd naar hun uitvoering van het werkproces. De werkprocessen zijn vanuit elke functies geanalyseerd. Hieruit blijken de overeenkomsten of afwijkingen van het theoretische en praktische werkproces. Globale stappen tendermanager De heer R.L. geeft in het interview toelichting over zijn werkwijze. In deze toelichting geeft hij aan welke stappen hij neemt als tendermanager, namelijk: contractstukken lezen en beoordelen, rapporteren van extra gegevens over het project, kansen en risico’s opstellen, monitoren concurrenten, opstellen tenderplanning, opstellen budget en bewaking hiervan en uiteindelijk de eindbeoordeling. Globale stappen EMVI-schrijver Mevrouw E.K. geeft in het interview toelichting over haar werkwijze. In deze toelichting geeft ze aan welke stappen ze neemt als EMVI-schrijfster, namelijk: contractstukken lezen en analyseren, kick-off tenderfase, vraag van opdrachtgever uiteenzetten, brainstormsessies, concepttekst, definitieve tekst en uiteindelijk een Plan van Aanpak opleveren. Globale stappen kostprijsdeskundige De heer M.H. geeft in het interview toelichting over zijn werkwijze. In zijn toelichting geeft hij aan welke stappen hij neemt als kostprijsdeskundige, namelijk: bijhouden van de CRM, contractstukken lezen en beoordelen, kick off tenderfase, opstellen van de raming, bij een UAV GC-contract het ontwerp uitbesteden aan een partner, opstellen projectplanning, vaststellen van de werkwijze, hoeveelheden berekenen, offertes uitvragen, opstellen calculatie, prijsvergelijking van offertes, opstellen van de UTA planning, opstellen van de begroting en uiteindelijk deze ter controle overhandigen aan de bedrijfsleider. Globale stappen projectleider De heer I.N. geeft in het interview toelichting over zijn werkwijze. Hij geeft aan welke stappen hij neemt als projectleider, namelijk: doornemen van de begroting, kick-off werkvoorbereiding, werkwijze overleg, opstellen van de werkbegroting en inkoop, opstellen van de planning, het team samenstellen om vervolgens richting de realisatie te gaan. Globale stappen projectcoördinator De heer M.L. geeft in het interview toelichting over zijn werkwijze. Hij geeft aan welke stappen hij neemt als projectcoördinator, namelijk: kick-off werkvoorbereiding, calculatie doornemen, kansen en risico’s doornemen en de planning doornemen. De theoretische analyse over de tenderfase, zoals te lezen in paragraaf 3.1., komt overeen met de informatie zoals verkregen uit de interviews.


24

3.3. Het huidige BIM-level van DVI RP ZO Het huidige BIM-level van DVI RP ZO is getoetst aan de hand van de opgestelde BIM-levels die de Bouw Informatie Raad (BIR) voorschrijft. Tabel 2 BIM-level DVI RP ZO






Uniform bestands format





Uniform objecten bestands format

Openbare data

Uit interviews blijkt dat DVI RP ZO werkt volgens de in tabel 2 met geel gemarkeerde vakjes. 2D- en 3D tekenen: In de tenderfase zijn werknemers van DVI RP ZO in staat wijzigingen door te voeren in de referentie- tekeningen van de opdrachtgever. In de werkvoorbereidingsfase wordt voor sommige projecten een 3D-model vervaardigen. Openbare data: Er wordt in het tender- en werkvoorbereidingsproces gewerkt met open data. Uit de interviews blijkt dat DVI RP ZO onbewust elementen uit de BIM-levels toepast. Het toekennen van een BIM-level is niet mogelijk omdat er slechts aan twee vakjes wordt voldaan die ook nog eens niet allebei uit hetzelfde BIM-level komen. Dit zorgt ervoor dat er geen exact BIM-level is waar DVI RP ZO zich in bevindt. DVI RP ZO is zich wel aan het voorbereiden op de introductie van BIM. Dit blijkt uit de ambitie van DVI RP ZO, hierover staat meer te lezen in paragraaf 3.4.

3.4. Ambitie op het gebied van BIM In het Plan van Aanpak staat de ambitie van Dura Vermeer op het gebied van BIM verwoord. Deze ambitie is niet voldoende gespecificeerd voor de divisie DVI RP ZO. Om de ambitie, visie en het doel van BIM voor DVI RP ZO vast te stellen zijn er interviews gehouden met de directeur Dura Vermeer Infra Regionale Projecten, dhr. Veldboer, en de manager bedrijfsbureau dhr. D. Drijver. Ambitie, visie en doel vanuit de heer R. Veldboer DVI RP ZO heeft als doel om te groeien. Er is onderzoek gedaan om te bepalen waar deze groei mogelijk is. Hieruit blijkt dat de groei zit in digitalisering en duurzaamheid. Die doelstellingen zijn een onderdeel van een zestal punten die de leidraad vormen van de ambitie, visie en het doel van Dura Vermeer en DVI RP ZO. Deze zijn te zien in figuur 5. Digitalisering staat dus centraal in de ambitie en hierbij wordt het toepassen van BIM zeker gezien als kans. Voor de ontwikkeling in digitalisering is een potje beschikbaar wat voornamelijk bestaat uit uren en niet uit geld. Het leren en oefenen van nieuwe processen/tools wordt gedaan op de projecten. Het ideaal van BIM volgens dhr. R. Veldboer: ‘In de tenderfase zou het mogelijk moeten zijn om een project in 3D uit te werken. Zaken die ‘altijd’ goed gaan moeten schematisch uitgewerkt worden en complexe knelpunten moeten op een gedetailleerd niveau uitgewerkt worden. In de


25

voorbereidingsfase moeten kostencomponenten, voorbereidingscomponenten en managementsystemen gekoppeld kunnen worden aan de modellen.’ Door het 3D visualiseren van complexe knelpunten kan er ook een betere uitvraag gedaan worden aan onderaannemers en leveranciers, dit zorgt dan ook weer voor een verlaging van de faalkosten. Het grootste knelpunt van digitalisering is volgens de heer R. Veldboer het opleiden van het personeel, ‘mensen die goed zijn in hun vak moeten de link kunnen maken met het digitaliseren en hierin mee willen’.

Figuur 5 Strategiepunten Dura Vermeer

Ambitie, visie en doel vanuit de heer D. Drijver Het doel van DVI RP ZO is stabiel blijven, om het rendement te verhogen zou een kleine groei in de omzet wenselijk zijn. Dit is echter niet het enige doel, ook wil DVI RP ZO mooie werken blijven maken waarbij opdrachtgevers tevreden zijn. Een van de tools om dit doel te realiseren is digitalisering. De ambitie op het gebied van digitalisering is specifiek per divisie vastgesteld. DVI RP ZO wil BIM vroegtijdig en praktisch gaan introduceren in het tender- en werkvoorbereidingsproces. Door het uitvoeren van deze ambitie wil DVI RP ZO een stap voor lopen op andere partijen. Het ideaal van BIM volgens dhr. D. Drijver: ‘Het maken van interpretatiefouten wordt door het vervaardigen van een 3D-model verkleind, dit betekent dat communicatie beter gaat en faalkosten omlaag gaan. Het 3D-model zorgt bovendien voor een visueel beeld voor opdrachtgever en stakeholders, waarin oplossingen meegenomen worden waar de opdrachtgever aanvankelijk misschien niet aan gedacht heeft. Dit alles vanwege de opkomende trend om projecten vaker in een D&C (design & construct) contractvorm op de markt aan te bieden waarin onderscheidend vermogen tonen van steeds groter belang wordt. Ook het inzichtelijk maken van hoeveelheden, clashes van objecten en faseringen is van grote toegevoegde waarde, het versnelt niet alleen het proces maar verlaagt ook de faalkosten.’


26

Ambitie, visie en doel vanuit de werknemers Alle geïnterviewde geven aan de meerwaarde van BIM te zien in de visualisatie van een project in 3D. Een van de geïnterviewde geeft aan dat het een enorme toevoeging zou zijn in de werkvoorbereidingsfase als eisen van een object aan het 3D model gekoppeld kunnen worden, en dat de eisen zo met één klik zichtbaar worden. Kernboodschap interview Uit de reacties van de geïnterviewde worden kernboodschappen opgesomd.

- Er zijn weinig eigen standaarden/templates binnen DVI RP ZO. - Het doorvoeren van standaarden/templates van DVI LP gaat moeizaam. - Documenten worden intern gedeeld via Relatics, Organice en mail, extern via mail en

SharePoint. - Een overdracht gaat aan de hand van een standaardformulier. - Intern en extern contact verloopt het meest via de mail. - De grootste fouten die lijden tot faalkosten zitten in het fout interpreteren van eisen. - Gebruik van BIM is nieuw binnen DVI RP ZO. - Visualisering wordt gezien als de toegevoegde waarde van BIM. - Het opleverdossier wordt uitgewerkt in Relatics.

Op basis van de verkregen en in deze paragraaf beschreven informatie, zijn de ambities en kernboodschappen gespecificeerd naar acht ambitiepunten. Deze ambitiepunten zijn te zien in tabel 3. In het onderzoek zal uitgegaan worden van / rekening gehouden worden met deze te behalen ambities. Tabel 3 Ambities BIM DVI RP ZO

Ambities BIM DVI RP ZO

3D visualisatie Eisen koppelen aan objecten

3D fasering Varianten vergelijken

4D planning Real time delen

Hoeveelheden onttrekken Uniforme naamgeving

3.5. Huidig werkproces met BIM binnen DVI LP In de interviews met werknemers van DVI RP ZO is aangegeven dat DVI LP een gevorderd level heeft wat betreft BIM. Om te toetsen of DVI LP daadwerkelijk gevorderd zijn, is onderzocht hoe zij BIM toepassen in hun werkproces en in welk BIM-level zij kunnen werken. Om de werkwijze van DVI LP te kunnen analyseren zijn er interviews gehouden met managers B. van Loenen en A. Schoondermark en met BIM-regisseur R. Boers. Deze interviews zijn volledig uitgewerkt in bijlage D. Zij gaven inzicht in de werkwijze met BIM die gehanteerd wordt voor de projecten tot 150 miljoen euro. DVI LP hanteert een tabel waarin gemeten wordt welk BIM-level toegepast wordt in een project. In tegenstelling tot de BIR-levels maakt DVI LP gebruik van een BIM Maturity meter (BMM) met 6 levels (Loenen, 2021). De BMM beoordelingstabel wordt verdeeld in vier onderdelen namelijk: BMM algemeen, BMM civiel, BMM GWW en BMM-installaties. In BMM algemeen worden algemene projectdoelstellingen uiteengezet zoals de afspraken, de beheersing en de input. Om deze doelstellingen te halen worden er tools ingezet, denk hierbij aan het BIM-protocol, BIM-uitvoeringsplan (BEP) en beoordeling BIM-ontwerp data. Er wordt door middel van de tabel vastgelegd in hoeverre de tools worden ingezet in een project. Deze bepaling wordt met


27

behulp van de 6 opgestelde levels gemaakt (level 0 t/m 5). Bij deze levels staat aangegeven wat de handelingen per level zijn. In BMM civiel, BMM GWW en BMM-installaties worden discipline specifieke doelstellingen uiteengezet zoals consistentie, snelheid en tijd. Om deze doelstellingen te halen worden er tools/beroepsproducten ingezet, denk hierbij aan tekeningen, parametrische ontwerpen en een planning. Er wordt door middel van de tabel vastgesteld in hoeverre de tools/beroepsproducten worden ingezet. Ook deze bepaling wordt beoordeeld met behulp van 6 opgestelde levels zoals bij de BMM algemeen. Bij deze levels staat aangegeven wat de handelingen per level zijn.

Figuur 6 Onderdeel Kosten BMM beoordeling tabel (BMM project)

In figuur 6 is weergegeven wat, bij de toepassing ‘kosten’ uit de BMM van DVI LP, per level gerealiseerd moet worden. De levels tellen op van 0 naar 5 en ieder level is een overtreffende trap van het vorige level. Uit het interview met de heer B. Loenen (Vakgroep manager werkvoorbereiding DVI LP) komt naar voren dat de BMM-beoordeling in de tenderfase al duidelijk en onderbouwd moet zijn, zie bijlage D voor het volledige interview. Als later in het proces beslist wordt een hoger of lager level te kiezen zou het gehele proces opnieuw uitgevoerd moeten worden, vandaar dat hier zorgvuldig over nagedacht moet worden. In de tabel zit een ingebouwde beoordelingsformule die het BMM van het project berekent. De ambitie van DVI LP is het behalen van het ‘rapportcijfer’ 7 binnen de eigen BIM-levels, B. Loenen: ‘hier zijn we keihard naar op weg’. De BMM-beoordelingstabel is niet de enige tool van DVI LP. Ze zijn ook bezig met het ontwikkelen van een ‘receptenboek’. In dit ‘boek’ staat weergegeven hoe objecten naamgegeven moeten worden. Een voorbeeld hiervan is het ‘object landhoofd’ die de codering CO_02_004 krijgt. Dit staat voor constructie (CO)_ruwbouw (02) _object 4 (landhoofd, volgens de lijst van ruwbouw). Door deze codering aan te houden worden onduidelijkheden voorkomen en is er een uniforme naamgeving voor objecten binnen DVI LP. Binnen de organisatie van DVI LP zijn drie beroepsgroepen die specifiek gericht zijn op het werken met BIM. De eerste functie is BIM manager, dit is de overkoepelende functie over BIM. Zijn taak is het initiëren, implementeren en bewaken van het informatiemanagement binnen BIM op bedrijfsniveau. De tweede functie is BIM regisseur. Zijn taak is het regisseren en uitvoeren van het BIM-PVA. De laatste beroepsgroep is BIM coördinator, hij is verantwoordelijk voor een up to date integraal 3D model.


28

BIM-level DVI LP In tabel 4 zijn onderdelen geel gemaakt waarvan uit het onderzoek blijkt dat DVI LP hiermee werkt. Deze onderdelen zijn terug te vinden uit de analyse over DVI LP. Delen die wit gebleven zijn kunnen niet direct uit de interviews en analyse herleid worden. Tabel 4 BIM-level DVI LP

BIM-level 0 BIM-level 1 BIM-level 2 BIM-level 3



CAD-afsprakenstelsel CAD-afsprakenstelsel Classificatiestandaard BIM-protocol




Openbare data

Onderbouwing geel gemarkeerde elementen uit tabel 4: Elementen codering: DVI LP werkt objecten uit in het ‘receptenboek’. 2D- en 3D tekenen: Het bedrijf zet 3D modellen in om projecten uit te werken. Communicatie standaard: Het bedrijf werkt intern met een standaardproces, bijvoorbeeld de BMM-beoordelingstabel die voor iedere werknemer van DVI LP beschikbaar is. Classificatiestandaard: Leveranciers wordt gevraagd om 3D-modellen aan te leveren volgens duidelijke afspraken. Voorbeeld hiervan wordt gegeven in het interview met dhr. B. Loenen. Hierin verklaart hij dat in het proces gekeken wordt naar de mogelijkheid die onderaannemers en leveranciers bieden voor het aanleveren van een 3D-model. Open normen- en eisen bibliotheek: Het bedrijf werkt volgens het BIM-basis infra initiatief. Uniform objecten bestands format: Het bedrijf werkt volgens een eigen selectie programma’s. In het werkproces wordt vastgelegd hoe objecten naamgegeven moeten worden en in welk bestandsformat deze opgeslagen moeten worden. Openbare data: Er wordt in het tender- en werkvoorbereidingsproces gewerkt met openbare data. BIM-protocol: Bij ieder project wordt gemeten op welk eigen gestelde level het BIM-protocol toegepast moet worden en welke handeling hierbij hoort. Multi-project organisatorisch communicatieplan d.m.v. objecten: DVI LP werkt in BIM360. Het is mogelijk om opdrachtgever en andere organisaties toegang te geven tot bestanden. Overleggen worden gehouden aan de hand van het 3D-, en soms 4D-model. DVI LP is in staat te werken aan de hand van BIM-level 3. Dit houdt in dat DVI LP een goede bron is voor informatie bij het praktisch maken van BIM binnen DVI RP ZO. Deze informatie zal wel aangepast moeten worden voor de ‘kleinere’ projecten zoals die DVI RP ZO die uitvoert (projecten onder de 25 miljoen euro).


29

3.6. Conclusie Medewerkers en directie zitten op dezelfde lijn. BIM moet frequenter toegepast worden bij DVI RP ZO om faalkosten te drukken en communicatie te verduidelijken. In detail zijn er uiteenlopende interpretaties te bespeuren maar in hoofdlijnen is het toepassen van 3D-modellering in tender- en werkvoorbereidingsfase van belang om een stapje voor te lopen op concurrenten en mooie nieuwe projecten binnen te slepen. Door BIM toe te passen wil het bedrijf zorgen voor duidelijkere communicatie, intern en naar opdrachtgever en stakeholders, een groei in omzet en winst en het verminderen van faalkosten. In de tenderfase wordt het maken van 3D-visualisaties, 3D-faseringen en 4D-planningen gezien als de meerwaarde van BIM. Het 3D-model geeft ook de mogelijkheid om hoeveelheden uit te trekken, clashes van objecten te signaleren en verschillende ontwerpvarianten te vergelijken. Het koppelen van contractdocumenten aan het 3D-model en het uniform naamgeven van documenten en objecten wordt gezien als een verbetering in de werkvoorbereidingsfase. Deze verbeterpunten zijn bij DVI LP geen probleem, omdat BIM daar al geïmplementeerd is. Vanuit de kennis die opgedaan is uit het werkproces van DVI LP kan verder gewerkt worden aan de verbeteringen van DVI RP ZO. Het huidige werkproces van DVI RPZO is in kaart gebracht in figuur 7. Hierin zijn alle verbeterpunten opgenomen die zijn gebleken uit de interviews en de analyse van het huidige werkproces.

Figuur 7 Werkproces tender- en werkvoorbereidingsfase met verbeterpunten


30

4. BIM voor de stakeholders van DVI RP ZO In dit hoofdstuk wordt antwoord gegeven op de vraag ‘Wat betekent BIM voor de stakeholders van DVI RP ZO?’. Ook wordt de concurrentie geanalyseerd om te weten welke aanbiedingen nu op de markt zijn en wanneer het toepassen van BIM rendabel is.

- Wat is het aanbod van concurrenten op het gebied van BIM voor stakeholders? - Hoe ervaren de stakeholders BIM in de huidige situatie?

- Wat is de behoefte van de klant?

4.1. Aanbod van concurrenten Om een stapje voor te blijven op de concurrentie zijn vijf Nederlandse aannemers uit de top 10 grootste aannemers van Nederland (top-10 lijstjes, 2019) geanalyseerd. Uit deze analyse blijkt in welke mate de concurrenten gebruik maken van BIM. Op basis van de BIM-levels die opgesteld zijn door de BIR wordt iedere concurrent beoordeeld. De beoordeling geeft weer wat concurrenten in hun mars hebben als het gaat over BIM. Er zijn verschillende projecten van de vijf concurrenten geanalyseerd. Dit zijn projecten met een aanneemsom tussen de 1,6-miljoen en 200-miljoen euro. Hiermee wordt geanalyseerd hoever concurrenten met BIM zijn en wanneer concurrenten BIM toepassen. Theoretisch kader BIM-level van concurrenten en projecten van concurrenten Het onderzoek naar het BIM-level van concurrenten en projecten van concurrenten is uitgevoerd op

basis van een literatuuronderzoek. Hierbij zijn verschillende bronnen geraadpleegd, en volgens APA-

stijl verwerkt.

Methodologie BIM-level van concurrenten en projecten van concurrenten Om het BIM-level van concurrenten en het BIM-level van verschillende projecten van concurrenten te boordelen is informatie vergaard van de websites van de concurrenten. Op deze websites kwamen verschillende berichten naar voren over het gebruik van BIM in de organisatie en op de projecten. Deze berichten zijn geanalyseerd en beoordeeld aan de hand van tabel 1, zodat er een vergelijking gemaakt kan worden op basis van een eenduidige meting. De betrouwbaarheid van deze methode kan in twijfel getrokken worden, omdat er geen volledige inkijk is bij de concurrent. Er is een mail gestuurd naar de concurrenten met vragen om te bevestigen of het BIM-level van de concurrent correct is, deze vragen en antwoorden zijn zichtbaar in bijlage G. Resultaat BIM-level van concurrenten Uit de analyse blijkt dat het merendeel van de bedrijven met BIM-level 2 werkt, zoals te zien in tabel 5. Dit komt omdat concurrenten op hun website adverteren met het werken volgens het BIM-basis infra initiatief. In dit initiatief zijn afspraken opgenomen die gemaakt zijn door uiteenlopende partijen met diverse expertise gebieden die allen werkzaam zijn in de infrastructuur of civiele techniek. In bijlage G zijn de volledig uitgewerkte analyses te zien. Tabel 5: Uiteenzetting BIM-level concurrenten

Concurrent BIM-level

Concurrent 1. (BAM) BIM-level 2

Concurrent 2. (Volker Wessels) BIM-level 2

Concurrent 3. (Strukton) BIM- level 1

Concurrent 4. (TBI) BIM-level 2

Concurrent 5. (Heijmans) BIM-level 3


31

Resultaat BIM bij projecten van concurrenten Van de geanalyseerde concurrenten zijn ook projecten geanalyseerd. Door deze analyse wordt inzichtelijke gemaakt wanneer, waarom en hoe BIM toegepast wordt in een project. In bijlage G zijn de volledig uitgewerkte projecten te zien, waarin beschreven staat waarom het project een bepaald BIM-level behaalt. Er is expliciet gekozen om niet alleen civieltechnische projecten, maar ook bouwkundige projecten te analyseren. De aanleiding van deze keuze was het praktisch toepassen van BIM. Hierbij kan geen onderscheid gemaakt worden tussen bouwkunde en civiele techniek. Er valt meer te leren door een blik te werpen op beide disciplines in plaats van te focussen op één. Het BIM-level waarin een project is uitgewerkt is te zien in tabel 6. Tabel 6 Uiteenzetting projecten uitgevoerd door concurrenten

Project Aanneemsom (in euro’s) BIM-level

Spoorverdubbeling te Utrecht en Leidsche Rijn

88-miljoen 1

Summertime te Amsterdam 24-miljoen 2

Saxenburgh medisch centrum te Harderberg

45-miljoen 1

Hoffelijk wonen-Boszoom te Pijnacker

25-miljoen 1

Meander Medisch centrum te Amersfoort

181-miljoen 1

Parallelweg Den Bosch te ‘s-Hertogenbosch

15,4-miljoen 2

Villa pardoes te Kaatsheuvel 1,6-miljoen 1

N23 Westerfrisiaweg te Alkmaar - Enkhuizen

200-miljoen 1

Fietsbrug A28 te Harderwijk 2,9-miljoen 1

Uit de analyse blijkt dat vanuit BIM voornamelijk een 3D-model toegepast wordt tijdens BIM-projecten. BIM wordt voor zowel grote (boven de 25 miljoen euro) als kleine (onder de 25 miljoen euro) en voor zowel bouwkundige als civieltechnische projecten gebruikt. Wat vooral naar voren kwam was dat er bij de start van het project beoordeeld wordt welk BIM-level toegepast wordt.

4.2. Wensen van de stakeholders BIM heeft niet alleen voor DVI RP ZO een positieve impact, opdrachtgevers en stakeholders van een project hechten ook meerwaarde aan een BIM-uitvoeringswijze. Dit blijkt uit interviews met opdrachtgevers die te zien zijn in bijlage H en met werknemers van DVI RP ZO die bezig zijn met stakeholders, I. Netten en J. Hermans. De volledig uitgewerkte interviews zijn te vinden in bijlage D. Huidige situatie bij opdrachtgevers Opdrachtgevers geven aan het werken met BIM op dit moment te beperken tot 3D-modellering. De kennis om te werken met 3D-modellen is aanwezig, echter wordt er terug gevallen op eigen systemen die goed werken. Zo geeft Brabant Water aan ‘waarom zouden we systemen vervangen als deze nu al voor veel succes zorgen’. Deze verandering is ook te zien in het proces van de opdrachtgever. Vroeger werd er vaak RAW-contractvorming toegepast, in de afgelopen jaren is deze trend veranderd naar het gebruik van contractvormen waarbij het ontwerp bij de markt ligt. Bij een RAW-contract werken de opdrachtgevers vaak een definitief ontwerp uit in 2D of 3D, de werkzaamheden worden verwerkt in een bestek en dit wordt op de markt aangeboden. De aannemer die het project aanneemt maakt een Uitvoeringsontwerp (UO) waarmee het project gerealiseerd kan worden.


32

Bij een contractvorm waarbij de aannemer het ontwerp in eigen hand heeft, biedt de opdrachtgever de eisen van het project aan en moet de aannemer aantonen dat zijn ontwerp voldoet aan de eisen. De manier waarop de aannemer deze aantoont is naar eigen keus. Het ontwerp wordt hierbij vaak aan het eind van een voorlopig ontwerp (VO), definitief ontwerp (DO) en uitvoeringsontwerp (UO)-fase gedeeld en daarna goedgekeurd door de opdrachtgever. Huidige situatie bij stakeholders (buiten opdrachtgever) Uit het interview met dhr. I. Netten (projectleider) blijkt dat stakeholders steeds mondiger worden en dat het meenemen van stakeholders in een project belangrijker wordt. Dit wordt bevestigd in een telefonische afspraak met dhr. J. Hermans (omgevingsmanager). Hij geeft ook aan dat de stakeholders vaak moeite hebben met het lezen van 2D tekeningen. BIM zou een geschikte tool zijn om stakeholders beter in het project mee te kunnen nemen. Stakeholders hebben gerichte vragen, zoals ‘Wanneer is de weg opengebroken voor mijn oprit?’, ‘Wanneer worden de nutsvoorzieningen afgesloten en voor hoelang?’ en ‘Wat wordt het nieuwe uitzicht als het object gerealiseerd is?’. DVI RP ZO zet voor de communicatie met stakeholders omgevingsmanagers in. Veel vragen kunnen door de omgevingsmanager beantwoord worden, maar voor vragen als ‘Wat wordt het nieuwe uitzicht als het object gerealiseerd is?’ is een visuele weergave wenselijk. Wensen van de opdrachtgever en stakeholders De ambities van opdrachtgevers over de ontwikkeling van BIM zijn hoog. Zo geeft Rijkswaterstaat aan in de toekomst alle projecten in 3D uit te willen werken zodat de situatie buiten overeenkomt met de situatie binnen. Elk van de opdrachtgevers heeft een plan om het werken met BIM verder uit te breiden. De belangrijkste toevoeging vanuit de opdrachtgevers is het real-time delen van 3D- tekeningen. Voor een opdrachtgever is het handig om de tekeningen altijd in te kunnen zien. Omdat het voor een opdrachtgever van groot belang is om te zien of het ontwerp voldoet aan de eisen is het fijn als de eisen verwerkt zitten in het 3D model zodat hierin direct de koppeling te zien is. Om het model in de onderhoudsfase te kunnen gebruiken geeft gemeente Eindhoven aan dat het van belang is informatie over materialen te koppelen in het model. Het lange termijn doel van opdrachtgevers is om alle informatie over het werk in 3D-modellen te zien, maar dit is nu nog niet haalbaar, omdat ook bij opdrachtgevers de kennis hiervoor niet aanwezig is. Voor de stakeholders buiten de opdrachtgever is de grootste wens om de nieuwe situatie in 3D te zien waardoor ze een beter beeld krijgen. Hierdoor ontstaan tijdens de uitvoering minder klachten over de nieuwe situatie, omdat mensen het eindresultaat al in 3D hebben gezien.

4.3. Conclusie Om een stapje voor te blijven op de concurrent met betrekking tot BIM zal DVI RP ZO naar een BIM-level 2 moeten groeien. Uit de geanalyseerde projecten van concurrenten blijkt dat BIM niet alleen toegepast wordt op ‘grote’ maar ook op ‘kleine’ projecten, en het BIM-level is dan ook niet afhankelijk van de projectgrootte. Opdrachtgevers zien zeker meerwaarde in BIM, het lange termijn doel is dan ook om alle informatie over het werk in de 3D modellen uit te werken. Om een betere service te bieden aan klanten, moeten 3D tekeningen frequenter real-time gedeeld worden, in deze 3D-tekeningen kunnen dan ook eisen geverifieerd worden. BIM zou voor stakeholders ook zeker meerwaarde kunnen hebben doordat het maken van toekomstbeelden van het project zorgt dat stakeholders meer begrip krijgen en beter geïnformeerd worden tijdens het proces.


33

Hoofdonderzoek

(SharePoint Dura Vermeer, 2021)

Dit hoofdonderzoek is gebaseerd op basis van een literatuuronderzoek. In het hoofdstuk zijn

verschillende bronnen geraadpleegd, en volgens APA-stijl verwerkt. De betrouwbaarheid van het

literatuuronderzoek wordt gebaseerd op het verkennen en vergelijken van meerdere bronnen en het

bekijken wie of wat de bron ondersteunt.


34

In onderstaand schema zijn de verschillende hoofdstukken uit het hoofdonderzoek weergegeven. Hierin zijn ook de verbanden vanuit het vooronderzoek weergegeven en de onderlinge verbanden tussen de hoofdstukken uit het hoofdonderzoek getoond.


35

5. BMM voor DVI RP ZO In dit hoofdstuk wordt een BMM uitgewerkt voor DVI RP ZO. Deze is gebaseerd op een soortgelijk systeem dat DVI LP gebruikt. Theoretisch kader BMM Een BMM is een Excel-tabel waarin de verschillende levels van BIM, die van toepassing zijn op de projecten, zijn uitgewerkt door het bedrijf. Door middel van de BMM wordt bepaald op welk BIM-niveau het project uitgewerkt wordt. Voor verschillende ambities kunnen verschillende levels gekozen worden die passen bij het BIM-niveau dat het bedrijf op dat moment heeft. De BMM stelt het BIM-niveau van de bedrijven na het invullen van een BMM checklist. (Arup, 2021) Methodologie BMM Binnen DVI LP is het gebruikelijk om een project te starten met het invullen van een BMM. De BMM wordt ingezet om te testen wat het BIM-niveau is van de divisie DVI LP. De BMM die gebruikt wordt voor DVI RP ZO is een invulformulier voor elk project waardoor de invulling van een BMM anders verloopt. Toch is dit de manier om voor elk project een specifiek BIM-level te kunnen kiezen, door de grote keuzemogelijkheid van BIM toepassingen. Resultaat BMM In de start van elke tender wordt de BMM ingevuld. In de tenderfase, en indien het project aangenomen wordt, ook in de werkvoorbereidingsfase, worden de werkzaamheden uitgevoerd zoals deze in het begin gekozen zijn in de BMM. Het is hierdoor van groot belang dat deze keuzes weloverwogen genomen worden, omdat het opschalen en afschalen in de BMM veel complicaties met zich meebrengt zoals het opnieuw op moeten bouwen van een model. DVI RP ZO wil graag een uniform systeem gebruiken wat DVI LP ook gebruikt, maar dan gespecificeerd op de ambities die voor DVI RP ZO van toepassing zijn. De ambities worden hierin verder uitgewerkt tot ambitie-producten. Dit zijn de concrete producten die worden gerealiseerd. Hierin kan het projectteam kiezen welke producten ze willen maken voor een project. Voor het opstellen van het BMM van DVI RP ZO zijn zeven van de acht ambities toegepast, zoals in tabel 7 beschreven zijn. De gehele BMM is te zien in bijlage I (de interactieve BMM is voor DVI RP ZO te zien in bijlage AB). Deze ambities zijn in onderstaande tabel weergegeven. Tabel 7 Ambities BIM DVI RP ZO

Voor elk van deze ambities zijn verschillende vormen van uitwerking overlegd met dhr. D. Drijver. Deze uitwerkingen worden ambitie-producten genoemd. De ambitie-producten zijn verdeeld over een schaal van zes levels. Deze zes levels komen voort uit de verschillende detailleringsmogelijkheden van het opstellen van een model. De zes zogenaamde LOD-levels (Level Of Detail) zijn volledig beschreven in bijlage J. Deze levels lopen op van blokken die niet op locatie staan tot een model wat volledig overeenkomt met de werkelijkheid. De moeilijkheidsgraad van de ambitie-producten is gebaseerd op het detailniveau van de LOD-levels. De uitleg per ambitie-product is te lezen in bijlage J. Resultaat BMM voor DVI RP ZO Het eindproduct van de BMM, die voor DVI RP ZO is opgesteld in deze scriptie, is een interactief Excel document waarin bij elk ambitie-product een uitleg gegeven staat wat het eindproduct inhoudt, wat

Ambities van toepassing in BMM DVI RP ZO

3D visualisatie Eisen koppelen aan objecten

3D fasering Varianten vergelijken

4D planning Real time delen van 3D modellen

Hoeveelheden onttrekken


36

de voor- en nadelen zijn, hoeveel tijd het gaat kosten, welk programma ervoor nodig is en een eenduidige naamgeving voor het ambitie-product. Op het moment dat er een ambitie-product gekozen wordt, zal bij de volgende ambitie-producten automatisch aangegeven worden welke andere ambitie-producten met een kleine moeite ook gerealiseerd kunnen worden: 3D overzichtsafbeelding met kleurcode van fases (LOD 100), 3D overzichtsafbeelding met kleurcodering van fases (LOD 200), half opgebouwd 3D model (LOD 300) en hoeveelheden controleren (LOD 200). Zie, bijlage J voor de volledige toelichting. De interactieve BMM mag niet openbaar gemaakt worden, omdat dit een vertrouwelijk document is. (Voor DVI RP ZO is dit document te vinden in bijlage AB). Voor Avans hogeschool is een niet interactieve Excel versie gerealiseerd die te vinden is in bijlage I. In tabel 8 is een voorbeeld weergegeven van de BMM. In de bovenste rij staan de verschillende LOD-levels weergegeven met daaronder de uitleg van het LOD-level. In de meest linkse kolom is een van de zeven ambities gegeven die uitgesproken zijn door DVI RP ZO of opdrachtgevers. In de rij van de ambitie zijn de ambitie-producten ingevuld bij de kolom van een LOD-level die nodig zijn om dit ambitie-product te kunnen realiseren. Onder ieder ambitie-product is een tijdsaanduiding gegeven hoelang nodig is om het ambitie-product te realiseren. De achtste ambitie van DVI RP ZO is uniforme naamgeving, onder de benodigde tijd is de naamgeving van het document zichtbaar. Tabel 8 Voorbeeld BMM tabel

LOD000 LOD100 LOD200 LOD300 LOD400 LOD500

Blokken niet op locatie

Gevormde blokken op locatie

Globale hoeveelheden en vormen op locatie

Specifieke materiaal, hoeveelheden en afmetingen

Alle informatie gekoppeld aan het model

Gemodelleerd komt precies overeen met de werkelijkheid

3D fasering Niet toepasbaar

3D overzichts-afbeelding met kleurcodering

van fases

3D overzichts-afbeelding met kleurcodering

van fases

Half opgebouwd 3D model

Stripverhaal 3D model

Niet toepasbaar

Benodigde tijd

- Halve dag Halve dag – dag Drie dagen tot één week

Langer dan drie weken

-

Naamgeving document

- PRa_Dis_3D fasering_100_OALN

PRa_Dis_3D fasering_200_OALN



-

Nu duidelijk is wat er nodig is om de ambities goed in kaart te brengen en te koppelen aan LOD-levels, kan er in de volgende hoofdstukken gekeken worden naar de programma’s, het personeel en het proces die nodig zijn om BIM te implementeren binnen DVI RP ZO.


37

6. BIM-middelen binnen DVI RP ZO In de BMM van DVI RP ZO zijn nu verschillende levels uitgewerkt. In deze levels staan ambitie-

producten die gerealiseerd moeten worden met de juiste middelen. In dit hoofdstuk wordt onderzocht welke programma’s het meest ideaal zijn voor het realiseren van de ambitie-producten van de BMM

van DVI RP ZO. Dit wordt gedaan middels de volgende sub deelvragen:

- Wat zijn de huidige middelen voor BIM? - Wat is de toepassing van de huidige middelen?


6.1. Middelen voor BIM Om de ambities die DVI RP ZO heeft te realiseren, zijn programma’s en middelen nodig. Om te bepalen welk programma of welke programma’s het meest ideaal zijn om de ambitie-producten uit de BMM uit te werken, wordt een variantenstudie en een multicriteria-analyse (MCA) uitgevoerd.

6.1.1. Variantenstudie In de variantenstudie zijn verschillende programma’s onderzocht en aan de hand van een uniforme checklist beoordeeld op de mogelijkheden die het programma biedt. Om te beoordelen welke programma’s met elkaar vergeleken moeten worden in de MCA is de uniforme checklist ook gebruikt om te beoordelen wat een programma moet bieden om de ambitie te realiseren. De keuze voor de verschillende programma’s is gebaseerd op de gehouden interviews, eigen kennis van programma’s, aanbevelingen van DVI LP en webresearch.

Theoretisch kader variantenstudie

Een varianten- of haalbaarheidsstudie biedt de gebruiker de mogelijkheid om verschillende varianten individueel te analyseren. Deze analyse wordt gedaan vanuit verschillende invalshoeken. Door de verschillende invalshoeken worden varianten gedetailieerd uiteengezet en kan de variant beoordeeld worden in de multicriteria-analyse (issuu, 2012). Voor de gehele uitleg zie bijlage A. Methodologie variantenstudie

Bij het kiezen van de meest ideale middelen zijn programma’s met elkaar vergeleken. Dit zijn

programma’s van de meest gebruikte softwareaanbieders: Autodesk, Trimble en Bentley. Er is gekozen

voor deze aanbieders op basis van eigen kennis van programma’s, overleg met dhr. R. Boers, en

literatuuronderzoek. Om de programma’s optimaal te analyseren is web research uitgevoerd, de

analyse van de programma’s van softwareaanbieder Trimble was onvoldoende voor het onderzoek. Er

is daarom contact gezocht met de enigste Nederlandse aanbieder van Trimble software, en uit dit

contact is een interview gekomen met dhr. B. Salari. Hierdoor zijn alle programma’s op een gelijk

niveau geanalyseerd, waardoor de varianten studie betrouwbaar is.

Resultaat Variantenstudie In tabel 9 zijn de verschillende vergeleken programma’s te zien. Deze programma’s zijn in bijlage K beschreven en beoordeeld aan de hand van de uniforme checklist, te zien in tabel 1 in bijlage K. Tabel 9 Te beoordelen programma's.

Programma lijst

Naam programma Uitgever

Revit Autodesk Tekla Trimble Sketchup Trimble Civil 3D Autodesk


38

Infraworks Autodesk Synchro Pro 4D Bentley Navisworks Autodesk Trimble connect Trimble Relatics Relatics Sharepoint Microsoft Organice Cadac AutoCAD Autodesk BIM360 Autodesk Autodesk Drive Autodesk

Vergelijking ambities en programma’s In bijlage K is de uitgebreide vergelijking van ambities en programma’s verwerkt. Uit deze vergelijking blijkt dat niet altijd één programma de ambitie kan uitvoeren. Bij ambities ‘eisen koppelen aan objecten’ en ‘real-time delen’ zijn meerdere programma’s nodig, blijkt uit overleg met de heer R. Boers.

- Sharepoint, Relatics en Organice zijn ontworpen voor het delen, opslaan en verifiëren van bestanden, denk hierbij aan Microsoft- en Adobe-bestanden.

- Navisworks en Trimble connect zijn ontworpen voor het bekijken van verschillende, maar vooral 3D gebaseerde bestandtypen.

- Autodesk drive en BIM 360 zijn ontworpen voor het delen en opslaan van 3D gebaseerde bestandtypen, wat bij Trimble connect ook mogelijk is.

De programma’s die per ambitie met elkaar vergeleken zijn, zijn te zien in tabel 10. Tabel 10 Programma’s per ambitieproduct

3D visualisatie

3D fasering 4D planning


Eisen koppelen

aan objecten

Varianten vergelijken

Real-time delen

Civil 3D Civil 3D Synchro Pro 4D

Civil 3D Navisworks Navisworks Autodesk drive

Infraworks Infraworks Navisworks Infraworks Trimble connect

Trimble connect

BIM 360

Revit Revit Revit Sharepoint BIM 360 Sharepoint

Tekla Structures

Tekla Structures

Tekla Structures

Relatics Relatics

Sketchup Sketchup Sketchup Organice Organice

Trimble connect


39

6.1.2. Multicriteria-analyse In de variantenstudie zijn de verschillende programma’s geanalyseerd en beoordeeld met de benodigdheden bij het realiseren van de ambities. De programma’s worden beoordeeld op basis van verschillende criteria. Uit de beoordeling volgt het advies welke programma’s het beste aansluiten bij DVI RP ZO bij het realiseren van de ambities beschreven in de BMM voor DVI RP ZO.

Theoretisch kader multicriteria-analyse

Een MCA is een besluitvorming tool. Door het gebruik van deze tool kunnen beslissingen genomen worden gebaseerd op meerdere criteria. Het opstellen van een MCA wordt gedaan aan de hand van vijf stappen, zoals te zien in figuur 4. Voor de gehele uitleg van het theoretisch kader zie bijlage A.

Figuur 1 Stappen multicriteria-analyse (toolshero, sd)

Methodologie multicriteria-analyse

De programma’s zijn beoordeeld op verschillende aspecten. Als een aspect belangrijker bevonden

wordt, kan ervoor gekozen worden om dit aspect twee keer mee te laten tellen. Er is voor gekozen dit

niet toe te passen aangezien alle beoordelingscriteria even belangrijk bevonden zijn. Hierdoor zijn de

programma’s eerlijker beoordeeld en is de betrouwbaarheid van de MCA hoger.

Beoordelingscriteria In bijlage L staan de beoordelingscriteria volledig beschreven. Praktisch gebruik Uit het interview met dhr. D. Drijver is gebleken dat praktisch gebruik van BIM belangrijk is. Het praktisch gebruik van het programma wordt beoordeeld aan de hand van de inzetbaarheid van het programma en de moeilijkheidsgraad bij het leren van het programma. Kennis binnen Dura Vermeer Uit het interview met dhr. R. Veldboer is gebleken dat uniformiteit binnen de verschillende divisies van Dura Vermeer belangrijk is. Dit geldt ook voor de programma’s die gebruikt worden bij het realiseren van een BIM-model. Kennis binnen Dura Vermeer wordt beoordeeld aan de hand van de kennis over het programma en de mate waarin het programma gebruikt wordt binnen DVI LP en DVI RP ZO. Prijs Het budget voor BIM is bij DVI RP ZO beperkt. De prijs van het programma moet meegenomen worden om te bepalen welke programma’s het beste aansluiten bij DVI RP ZO.


40

Toepassing binnen het huidige proces In het Plan van Aanpak is aangegeven dat zo min mogelijk aan het huidige proces aangepast moet worden bij het toepassen van BIM. Realisatie kwaliteit van de ambitie In de MCA moet in acht genomen worden dat programma’s sterke en zwakke punten hebben. De kwaliteit waarmee het programma de ambitie kan uitwerken, is beoordeeld aan de hand van onvoldoende, voldoende of goed. In de MCA wordt een toelichting gegeven waarom de score toegekend is. Resultaat multicriteria-analyse In bijlage L staat de MCA volledig beschreven. Uit de MCA is gebleken dat de programma’s in tabel 11 het best aansluiten bij de ambities van DVI RP ZO: Tabel 11 Uitkomst MCA

3D visualisatie

3D fasering 4D planning


Eisen koppelen

aan objecten

Varianten vergelijken

Real-time delen

Civil 3D, voor Infra

Civil 3D, voor infra

Navisworks Civil 3D, voor Infra

Navisworks Navisworks BIM 360

Revit, voor civiel

Revit, voor civiel

Synchro Pro 4D

Revit, voor civiel

Sharepoint Sharepoint

Relatics Relatics

Organice Organice

Voor bijna alle ambities zijn meerdere programma’s nodig om deze te realiseren. Dit komt door de brede opzet van de BMM. 3D visualisatie: Bij het realiseren van 3D visualisaties sluiten Civil 3D en Revit het beste aan bij DVI RP ZO. Er is gekozen om beide programma’s in te zetten, omdat Civil 3D voor infratechnisch werkzaamheden ontworpen is en Revit voor civiele werkzaamheden. 3D fasering: Bij het realiseren van 3D faseringen sluiten Civil 3D en Revit het beste aan bij DVI RP ZO. Er is gekozen om beide programma’s in te zetten, omdat Civil 3D voor infra technisch werkzaamheden ontworpen is en Revit voor civiele werkzaamheden. 4D planning: Bij het realiseren van 4D planning sluit Navisworks het beste aan bij DVI RP ZO. Navisworks scoort hoger in de MCA vanwege de lage prijs en de hoge mate van toepasbaarheid. Er is gekozen om Synchro Pro 4D wel te gebruiken voor de 4D-planning. Synchro Pro 4D scoort heel hoog vanwege de kwaliteit die het biedt bij het maken van 4D planningen en biedt de mogelijkheid om ook planningen te maken zonder deze te koppelen aan een 3D object. Hoeveelheden onttrekken: Bij het realiseren van hoeveelheden onttrekken sluiten Civil 3D en Revit het beste aan bij DVI RP ZO. Er is gekozen om beide programma’s in te zetten omdat Civil 3D voor infra technisch werkzaamheden ontworpen is en Revit voor civiele werkzaamheden.


41

Eisen koppelen aan objecten: Bij het realiseren van eisen koppelen aan objecten sluit Navisworks in combinatie met softwarepakketten Sharepoint, Relatics en Organice het beste aan bij DVI RP ZO. Zoals te zien is in bijlage K beschikt Navisworks alleen niet over voldoende mogelijkheden om deze ambitie te realiseren. De softwarepakketten Sharepoint, Relatics en Organice bieden de overige mogelijkheden wel waardoor deze combinatie de ambitie kan realiseren. Varianten vergelijken: Bij het realiseren van varianten vergelijken sluit Navisworks het beste aan bij DVI RP ZO, Navisworks scoort namelijk het hoogst in de MCA. Real-time delen: Bij het realiseren van real-time delen sluit BIM 360 in combinatie met softwarepakketten Sharepoint, Relatics en Organice het beste aan bij DVI RP ZO. Zoals bij kopje ‘Vergelijking ambities en programma’s’ beschreven staat zijn de afgewogen programma’s ontworpen voor het delen van verschillende bestanden. De combinatie van softwarepakketten is nodig om alle verschillende soorten bestandstypen te kunnen delen. Interactie tussen programma’s In figuur 8 is de interactie van de programma’s te zien. Met de interactie wordt duidelijkheid geschept over het gebruik van de programma’s. Zo wordt zichtbaar welke taken uitgewerkt moeten worden om een vervolgtaak ook uit te voeren. Dit zogenaamde ‘programma werkformat’ is gebaseerd op het gedigitaliseerde managementsysteem van DVI LP. Dit document mag niet openbaar gemaakt worden omdat dit een vertrouwelijk document is van DVI LP. (Voor DVI RP ZO is dit document te vinden in bijlage AC).

Figuur 8 Programma werkformat


42

6.2. Extra benodigde middelen Om structuur te bieden bij het realiseren van 3D-visualisaties en de laatste ambitie ‘een uniforme werkwijze’ te realiseren is, is het van belang om ‘dezelfde taal’ te spreken. De digitale informatie die ontstaat, moet gestructureerd en eenduidig uitgewisseld worden. Theoretisch kader BIM-basis infra Het BIM-basis infra initiatief is een afsprakenstelsel voor het uitwisselen van modellen. Het doel van het initiatief is dat digitale informatie in de infrasector naadloos en snel gedeeld wordt tussen opdrachtgevers en aannemers (infra). Het BIM-basis infra geeft antwoord op de volgende vragen:

- Waarom gaan we informatie eenduidig uitwisselen? - Hoe gaan we informatie eenduidig uitwisselen? - Welke structuur gaan we hanteren?

In bijlage A is het volledige theoretisch kader van het BIM basis infra initiatief zichtbaar. Methodologie BIM-basis infra Het BIM-basis infra initiatief biedt handvatten voor opdrachtgevers en aannemers bij het toepassen

van BIM in de infrasector. Door in ‘dezelfde taal’ te spreken als het gaat om het delen van informatie

en modellen, gaat het BIM-proces gestroomlijnder en sneller. Door het BIM-basis infra initiatief wat

opgesteld is door de BIR te personaliseren naar een praktische invulling zal het beter toepasbaar zijn

voor DVI RP ZO. Dit maakt het initiatief toepasbaar binnen de organisatie.

Resultaat BIM-basis infra Bij het uitwerken van het BIM-basis infra initiatief is intensief gekeken naar het praktisch toepassen van de theorie. De belangrijkste motivatie om het BIM-basis infra initiatief te personaliseren was dat het direct toepasbaar moet zijn bij projecten van DVI RP ZO. Door deze motivatie wordt ingespeeld op de strategie die dhr. R. Veldboer in het interview toelicht ‘zoveel mogelijk oefenen op de projecten zodat er geleerd wordt maar ook meteen van nut is in een project’ zie bijlage D voor het volledige interview. In bijlage N is het gepersonaliseerde BIM-basis infra initiatief zichtbaar.

6.3. Conclusie Om de ambities te realiseren en BIM te laten slagen zijn verschillende programma’s geanalyseerd en met elkaar vergeleken. De programma’s zijn vergeleken op basis van criteria die een indicatie geven hoe goed het programma aansluit bij DVI RP ZO. In tabel 11 is de uitkomst van de vergelijking zichtbaar met hierin de ambities en de programma’s die in staat zijn die ambities te realiseren. De programma’s alleen zijn niet voldoende om BIM te laten slagen. Om structuur te bieden tijdens het werken met BIM wordt geadviseerd om het gepersonaliseerde BIM basis infra initiatief toe te passen. Dit document zorgt er voor dat digitale informatie gestructureerd en eenduidig gerealiseerd wordt.


43

7. BIM-levels van de medewerkers In dit hoofdstuk staat de huidige en toekomstige werkwijze met betrekking tot BIM gebruik beschreven omtrent het personeel van DVI RP ZO. Door middel van een enquête is de huidige werkwijze en kennis van het personeel over BIM geanalyseerd. Aan de hand van de levels van de BMM voor DVI RP ZO is vastgesteld welke taken en programma’s door de beroepsgroepen beheerst moeten worden. Aan de hand van deze informatie is een opleidingsproces opgesteld. De vraag hoe de medewerkers van DVI RP ZO het gewenste BIM-niveau kunnen bereiken wordt beantwoord middels de volgende deelvragen.

- Wat is het huidige BIM-niveau van de medewerker?


- Welk traject moeten de beroepsgroepen volgen om het gewenste niveau te behalen?


7.1. Huidige BIM-level van de medewerkers In deze paragraaf wordt antwoord gegeven op de vraag wat het huidige BIM-niveau van de medewerkers is. Om deze informatie te verkrijgen is een enquête gehouden over de kennis van het personeel over digitalisering en programmagebruik. Eerst zijn de taken van de beroepsgroepen vastgesteld, om te beoordelen welke nieuwe taken het beste aansluiten op het huidige takenpakket. Theoretisch kader enquête Om veel informatie te verzamelen van een grote doelgroep is een enquête een betrouwbare methode. Voordat de enquête verstuurd wordt is het van belang de juiste doelgroep te bepalen en ze op de hoogte te stellen van het doel van de enquête. Het is belangrijk de vragen in een goede volgorde en structuur vast te leggen en deze vragen mogen niet sturen naar een bepaald antwoord. (TopScriptie, 2019) Methodologie enquête Om veel informatie te verkrijgen vanuit de gehele divisie DVI RP ZO is gebruik gemaakt van enquêtes.

De vragenlijst is opgesteld in Google Forms. Hiermee gaat het verspreiden van de enquêtes eenvoudig

en kunnen de reacties direct in een Excel-bestand verwerkt worden. De enquêtes is naar de volledige

divisie van DVI RP ZO gestuurd en zijn individueel en naamloos ingevuld. Hierdoor weten respondenten

zeker dat zij niet persoonlijk aangesproken kunnen worden en naar eerlijkheid de enquête kunnen

invullen.

Resultaten enquête Voor de enquête zijn de beroepsgroepen inzichtelijk gemaakt. De taakbeschrijvingen van de beroepsgroepen zijn vastgesteld in bijlage F. In de huidige beroepsgroepen van DVI RP ZO zijn geen taken weergegeven die gaan over BIM. DVI LP heeft een aantal beroepsgroepen die toegevoegd zijn bij het implementeren van BIM. De taken die deze beroepsgroepen bij DVI LP uitvoeren zijn geanalyseerd om de toepassing hiervan voor DVI RP ZO aansluitend te maken. De taakbeschrijvingen van de volgende beroepsgroepen zijn geanalyseerd:

- Tendermanager - EMVI-schrijver - Kostprijs deskundige - Projectleider - Projectcoördinator - BIM-coördinator - BIM-regisseur - BIM-manager


44

Onder het personeel is een enquête gehouden om de bereidbaarheid vast te stellen op het gebied van werken met BIM. De volledige analyse van de enquête is te zien in bijlage M. In deze enquête zijn vragen meegenomen over de kennis van het personeel, over het werken met 3D modellen en de kennis van de programma’s die in hoofdstuk 6 zijn beschreven. Vanuit DVI RP ZO heeft 69% van het personeel de enquête ingevuld, in figuur 9 is te zien hoe deze invulling verdeeld is.

Figuur 9 Reacties op de enquête

Uit de enquête blijkt dat de bekendheid van de nieuwe programma’s zoals beschreven in hoofdstuk 6 niet groot is, zoals te zien is in figuur 10 en dat bijscholing dus essentieel is voor het laten slagen van BIM binnen de organisatie. Er blijkt ook dat tweederde van het personeel open staat voor bijscholing op het gebied van digitalisering. Dit resultaat is te zien in figuur 11. Dit is van groot belang, omdat er dan minder weerstand ontstaat op het moment dat het personeel bijgeschoold wordt. Per beroepsgroep wordt bepaald in hoeverre er bijgeschoold moet worden.

02468

1012

Ontvangen reacties op enquête

Aantal werknemers met deze functie Aantal reacties

0

5

10

15

20

25

30

Alleen in PDf Ja ik kan dit in Civil 3D Ja ik kan dit in Revit Ja ik kan dit inNavisworks

Aantal medewerkers dat modellen kan openen, lezen en bekijken

Figuur 10 Aantal medewerkers dat modellen kan openen, lezen en bekijken.


45

Figuur 11 Aantal medewerkers dat bijgeschoold wil worden op het gebied van digitalisering

De leeftijd verdeling is 1/3 onder de 35, 1/3 tussen de 35 en 50 en 1/3 boven de 50, zoals te zien in figuur 12.

Figuur 12 Aantal medewerkers per leeftijdscategorie

17

11

Aantal medewerkers dat bijgeschoold wil worden op het gebied van digitalisering

Ja

Nee

8

10

10

Aantal medewerkers per leeftijdscategorie

Boven de 50

Onder de 35

Tussen 35 en 50


46

7.2. Nieuw takenpakket van de beroepsgroepen Door met BIM te gaan werken komen er extra taken bij in het takenpakket in de tender- en werkvoorbereidingsfase. Deze taken zullen verdeeld moeten worden onder de bestaande beroepsgroepen of er zal een beroepsgroep bij moeten. In deze paragraaf worden de toekomstige taken van de beroepsgroepen aangegeven. Deze taken zijn het theoretisch ideaalbeeld om te werken volgens de BMM voor DVI RP ZO. De uitslag van de enquête uit bijlage N is als basis genomen om een goede verdeling van taken te maken. Uit de BMM voor DVI RP ZO zijn nieuwe taken naar voren gekomen die uitgevoerd moeten worden door een bepaalde beroepsgroep. Deze taken zijn in bijlage O afgezet tegen de beroepsgroepen die zijn beschreven in bijlage F. De taken zijn geanalyseerd en vergeleken met de takenpakketten van de huidige functies binnen DVI RP ZO. Hieruit is gebleken dat veel van de taken komen te liggen bij een werknemer die kan 3D modeleren. Daarom is het advies om aan het team een BIM-modeleur toe te voegen. Voor de taken die niet gaan over het maken van het model, maar over het managen van informatie, wordt het takenpakket van de projectcoördinator, projectleider en tendermanager uitgebreid. Deze taken nemen onvoldoende tijd in beslag om een nieuwe functie te creëren. Ze zullen daarom verdeeld worden over deze reeds bestaande functies. In tabel 12 is te zien welke nieuwe taken de beroepsgroepen in de ideale situatie voor het werken met de BMM zouden moeten beheersen. Tabel 12 Nieuwe taken personeel

Beroepsgroep Ambitie Taak binnen ambitie

Tendermanager Eisen koppelen De tendermanager moet informatie en eisen kunnen koppelen aan objecten in een model in Navisworks.

Real-time delen De tendermanager moet documenten intern en extern kunnen delen.

EMVI-schrijver Real-time delen De EMVI-schrijver moet documenten intern en extern kunnen delen.

Kostprijsdeskundige Hoeveelheden onttrekken

De kostprijsdeskundige moet hoeveelheden kunnen controleren en de hoeveelheden van een bestaande en nieuwe situatie onttrekken in Civil 3D of Revit.

Real-time delen De kostprijsdeskundige moet documenten intern en extern kunnen delen.

Projectleider Real-time delen De projectleider moet documenten intern en extern kunnen delen.

Projectcoördinator 4D planning De projectcoördinator moet een planning kunnen maken in Synchro Pro 4D.


De projectcoördinator moet hoeveelheden kunnen controleren en de hoeveelheden van een bestaande en nieuwe situatie onttrekken in Civil 3D of Revit.

Eisen koppelen De projectcoördinator moet informatie en eisen kunnen koppelen aan objecten in een model in Navisworks.

Modellen vergelijking

De projectcoördinator moet in 2D modellen kunnen vergelijken in Civil 3D of Revit.

Real-time delen De projectcoördinator moet documenten en modellen intern en extern kunnen delen.

BIM-coördinator Visualisatie De BIM-coördinator is verantwoordelijk voor het opstellen van het model in alle LOD-levels.

3D fasering De BIM-coördinator moet vanuit het 3D model alle vormen van een 3D fasering kunnen maken.


47

4D Planning De BIM-coördinator moet in Synchro Pro 4D een planning kunnen koppelen. De BIM-coördinator moet in Navisworks een planning kunnen maken en koppelen.


De BIM-coördinator moet hoeveelheden van alle tekeningen kunnen controleren en de hoeveelheden van de bestaande, nieuwe en tijdelijke situatie onttrekken.

Eisen koppelen De BIM-coördinator moet informatie en eisen kunnen koppelen aan objecten in een model in Navisworks en hiervoor ook de objecten goed in Navisworks inladen.


De projectcoördinator moet in 3D twee modellen kunnen vergelijken in Civil 3D, Revit of Navisworks.

Real-time delen De BIM-coördinator moet documenten en modellen intern en extern kunnen delen.

BIM-Regisseur - -

De taken die de BIM-regisseur uit zou voeren volgens de taakomschrijving van DVI LP zijn taken die aansluiten bij het takenpakket van de projectcoördinator. Deze taken zijn voor een projectcoördinator belangrijk om mee te kunnen in de nieuwe werkwijze en daarom zullen zij deze taken op zich nemen. De kostprijsdeskundige is veel bezig met het koppelen van hoeveelheden aan prijzen. Het is daarom handig als zij hoeveelheden kunnen controleren en een deel van de hoeveelheden zelf kunnen onttrekken. De BIM-coördinator is de medewerker die het model moet maken, deze functie bestaat momenteel nog niet binnen DVI RP ZO. Uit de enquête blijkt dat binnen DVI RP ZO deze functie, op basis van de huidige kennis, niet volledig ingevuld kan worden door een werknemer zonder extra scholing. Deze functie krijgt de meeste taken, omdat veel taken die volgen uit de BMM voor DVI RP ZO het beste aansluiten op het takenpakket van de BIM-coördinator.


48

7.3. Traject om naar het BIM-level te groeien In deze paragraaf wordt gekozen tussen verschillende strategieën die ervoor zorgen dat DVI RP ZO naar het gewenste niveau stijgt. Strategie 1: Scholing door cursussen De eerste manier van scholing is door middel van cursussen. Door iedereen in één keer verschillende cursussen te laten volgen, zit iedereen direct op het gewenste niveau. Deze leerprocessen zijn te zien in tabel 13. Tabel 13 Leerproces personeel strategie 1

Beroepsgroep Ambitie Wat te leren Hoe te leren

Tendermanager

Eisen koppelen Leren om via Relatics de eisen te koppelen aan een Navisworks model.

Cursus bij het personeel van DVI LP

Real-time delen Leren hoe documenten in Sharepoint gedeeld kan worden

Interne opfriscursus over SharePoint

EMVI-schrijver Real-time delen Leren hoe documenten in Sharepoint gedeeld kan worden

Interne opfriscursus over Sharepoint

Kostprijsdeskundige Hoeveelheden onttrekken

Leren de hoeveelheden in Civil 3D of Revit te controleren of af te lezen


Real-time delen Leren hoe documenten in Sharepoint gedeeld kan worden


Projectleider Real-time delen Leren hoe documenten in Sharepoint gedeeld kan worden


Projectcoördinator 4D planning Projectcoördinator moet leren plannen en koppelen in Synchro Pro 4D



Leren de hoeveelheden in Civil 3D of Revit te controleren of af te lezen





Leren om in Civil 3D of Revit de modellen te kunnen vergelijken door twee modellen onder elkaar in te laden


Real-time delen Leren hoe documenten in Sharepoint gedeeld kunnen worden


BIM-coördinator Visualisatie Leren hoe een model op te bouwen van alle LOD-levels in Civil 3D en Revit


3D fasering Leren hoe een fasering gemaakt moet worden in Civil 3D en Revit


4D Planning BIM-coördinator moet leren plannen en koppelen in Synchro Pro 4D en Navisworks



49


Leren de hoeveelheden in Civil 3D of Revit te controleren en af te lezen





Leren om via Civil 3D en Revit twee modellen te kunnen vergelijken en om in Navisworks een clashcontrole uit te voeren


Real-time delen Leren hoe documenten in Sharepoint gedeeld kunnen worden en modellen via BIM 360

Interne opfriscursus over Sharepoint Cursus van DVI LP over BIM360

Het voordeel van deze strategie is dat het gehele projectteam direct met BIM kan werken. Dit zorgt voor een goede basis waarbij de jaren erna op een constant level van BIM gewerkt kan worden. Het heeft echter een aantal nadelen. De kosten van onderwijzen zijn erg hoog en de kosten van de programma’s zijn hoog, aangezien voor iedereen in één keer de programma’s aangeschaft moeten worden. De cursussen zullen tijd kosten die het personeel niet aan projecten kan werken. Dit zal voor minder projecten zorgen gedurende de periode van de cursussen. De verwachting is dat deze methode ook op veel weerstand zal stuiten aangezien veel mensen op cursus moeten zonder nog interesse te hebben in of de noodzaak te zien van het werken met BIM. Strategie 2: Scholing door storytelling Een andere strategie van scholen is het storytelling effect (Wienke, 2010). Deze methode is erop gebaseerd dat door middel van doorvertellen meer mensen enthousiast worden en mee willen doen in de nieuwe manier van werken. Voor DVI RP ZO zou dit betekenen dat er één iemand wordt aangesteld die alle onderdelen van de BMM kan uitvoeren. De functie die hierbij past is een BIM-coördinator. Deze BIM-coördinator pakt alle onderdelen van de BMM op die het projectteam kiest om te doen. Op deze manier ziet de rest van het projectteam de taken die uitgevoerd worden in BIM en zien hoe simpel dit kan. De werknemers die interesse hebben kunnen taken leren, waardoor er langzaam toegewerkt wordt naar de ideale situatie voor het personeel uit tabel 12. Dit leerproces is door middel van een voorbeeld gevisualiseerd in figuur 13. Het voordeel van deze strategie is dat de leerkosten en de kosten voor programma’s verdeeld worden over een langere tijd. De tijd die mensen nodig hebben om te leren wordt gedaan in projecten in plaats van tijdens cursussen, waardoor de projecten door kunnen lopen. Op deze manier leren de mensen die interesse hebben alles over het onderdeel wat hen aangaat. Zonder verplichtingen groeit het personeel van DVI RP ZO mee naar het niveau van de nieuw aangestelde BIM-coördinator (Wienke, 2010). Het nadeel is dat de BMM voor DVI RP ZO niet direct inzetbaar is bij al het personeel en het zal zich over langere tijd ontwikkelen. Hierdoor zullen de kosten langer doorlopen.


50

Figuur 13 Voorbeeld van informatieverspreiding door storytelling

7.4. Kosten-baten analyse Om de functionaliteit van de implementatie van BIM aan te tonen wordt een kosten-baten analyse gehouden. Deze kosten-baten analyse is uitgewerkt voor beide strategieën uit hoofdstuk 7.3. Theoretisch kader kosten-baten analyse Een kosten-baten analyse is een financieel systeem om sterke en zwakke punten van een plan af te wegen. Een kosten-baten analyse wordt opgesteld door middel van drie stappen. Eerst worden de verwachte kosten en baten vastgesteld. Daarna worden de kosten en baten in dezelfde eenheid geformuleerd zodat ze te vergelijken zijn. De laatste stap is het vergelijken en de conclusie trekken (ICTloket, 2019). Methodologie kosten-baten analyse Er is gekozen om met een kosten-baten analyse te werken omdat hierbij inzichtelijk wordt gemaakt of het werken met BIM financieel rendabel is. In de analyse zijn de kosten en de baten van werken met BIM vergeleken. Deze zijn voor twee strategieën beoordeeld wat betreft: kosten op het extra personeel wat nodig is, de scholing van het personeel en de extra programma’s die aangeschaft moeten worden. Voor de baten wordt beoordeeld op de extra projecten die het gaat opleveren en de faalkosten die verlaagd worden. Resultaat kosten-baten analyse Er is onderzoek gedaan naar de kosten van de verschillende strategieën bij het implementeren van BIM (Meer, Pim van, 2016). Deze kosten zijn gebaseerd op het in moeten schakelen van extra personeel, het bestaande personeel scholen en extra licenties voor programma’s aan te moeten schaffen. Ook is er onderzocht welke baten BIM heeft (Meer, Pim van, 2016). De baten die worden gedefinieerd zijn klantvriendelijkheid en minder faalkosten. Klantvriendelijkheid is gebaseerd op het feit dat projectkosten beter ingeschat kunnen worden, waardoor de opdrachtgever minder onverwachte kosten heeft. De eisen van de opdrachtgever worden beter verwerkt doordat de eisen inzichtelijk worden gemaakt in een model. De uitvoeringsperiode wordt korter doordat er met ‘4D planningen’ wordt gewerkt waarin de periode realistischer uitgewerkt kan worden. De faalkosten worden gebaseerd op de vermindering van informatieverlies en verbetering van processen doordat de informatie niet meer persoonsgebonden is.


51

In tabel 14 en 15 zijn in de gele cellen de criteria te zien die worden meegenomen in de kosten-batenanalyse. De witte hokjes zijn de onderbouwing van de criteria. De bedragen zijn nader toegelicht in bijlage P. Strategie 1: Scholing door cursussen Tabel 14 Kosten-baten analyse strategie 1

Kosten Prijs/jaar Baten Prijs/jaar

Extra personeel €42.000 Klanttevredenheid €25.000

Modelleerkosten Klantvriendelijkheid

Beheer template en bibliotheek Betere 3D/4D communicatie

Scholing personeel €26.400 Transparanter samenwerken

Opleidingskosten Planning uit model

Herinrichten proces Beter ontwerp tegen een lagere prijs

Coördinatiekosten Reduceren doorlooptijd

Extra programma's €44.772 Minder faalkosten €75.000

Licentiekosten Faalkostenreductie

Hardware kosten Integrale informatie

Informatie niet persoonsgebonden

Minder archiveren

Verbetering van processen

Inrichtingssimulatie van bouwplaats

Totale kosten €113.172 Totale baten €100.000

Strategie 2: Scholing door storytelling Tabel 15 Kosten-baten analyse strategie 2


Extra personeel €42.000 Klanttevredenheid €25.000


Beheer template en bibliotheek Betere 3D/4D communicatie

Scholing personeel €4.800 Transparanter samenwerken




Extra programma's €10.562 Minder faalkosten €75.000




Minder archiveren



Totale kosten €57.362 Totale baten €100.000

DVI RP ZO heeft voor elk jaar een potje gereserveerd met uren die bedoeld zijn om personeel op te leiden. Dhr. R. Veldboer geeft in zijn interview (bijlage D) aan dat het personeel zo veel mogelijk opgeleid wordt door op een project leeruren te maken die betaald worden vanuit dat potje. Vanuit dit perspectief past strategie 2 beter bij de leermethode en bedrijfsfilosofie die DVI RP ZO hanteert. Er wordt geadviseerd om de leermethode volgens strategie 2 op te pakken.


52

7.5. Conclusie Om BIM binnen DVI RP ZO te implementeren wordt aangeraden personeel bij te scholen. Hierbij het advies om één iemand bij te scholen naar een BIM-coördinator of iemand in deze functie aan te nemen. Dit personeelslid is verantwoordelijk voor het maken van de 3D-visualisaties. Deze werknemer zal door middel van de cursussen de kennis hebben van de programma’s die beschreven zijn in hoofdstuk 6. De BIM-coördinator is verantwoordelijk voor de taken uit de BMM. Over een langere periode zal de BIM-coördinator ervoor zorgen dat meer personeel enthousiast wordt voor BIM en dat zij ook onderdelen uit de BMM zullen leren. Voor het gehele team geldt het advies om een opfriscursus te geven over het delen van documenten in SharePoint zodat dit zeker goed gaat.


53

8. BIM implementeren bij DVI RP ZO Het implementeren van BIM wordt op twee vlakken uitgewerkt, namelijk BIM in de organisatie en BIM in een project. In dit hoofdstuk is te lezen hoe dit gedaan kan worden. Hiermee wordt de vraag ‘Op welke manier kan BIM geïmplementeerd worden binnen DVI RP ZO?’ beantwoord. De deelvraag hierbij is:

- Hoe ziet de implementatie van BIM in het huidig proces eruit?

8.1. Implementatie in de organisatie Bij het implementeren van BIM in de organisatie wordt aangeraden te werken met de acht stappen van Kotter. Door het benoemen van de resultaten wordt draagvlak gecreëerd, wat ingezet kan worden tijdens het opstellen van de stappen van Kotter (Lean six sigma groep, sd). Theoretisch kader stappen van Kotter Om veranderingen door te voeren in organisaties heeft prof. J.P. Kotter acht veranderstappen opgesteld. Aan de hand van deze stappen is het mogelijk veranderingen in een organisatie te implementeren. In figuur 14 zijn de acht stappen te zien die nader toegelicht zullen worden in het theoretisch kater in bijlage A.

Figuur 14 8 Stappen van Kotter (Lean six sigma groep, sd)

Methodologie stappen van Kotter De acht stappen stellen verschillende acties voor, die nodig zijn om veranderingen door te voeren. In het onderzoek zijn verschillende onderdelen onderzocht en geanalyseerd, de resultaten hiervan zullen de onderbouwing vormen voor de acties. Door de onderbouwing kan de organisatie terugvallen op het onderzoek bij kritische vragen van deelnemers. De stappen van Kotter zijn geïntroduceerd in 1995 in opdracht van Harvard Business School Press (communicatietraining, sd). Zijn de stappen van Kotter dan niet verouderd? Nee, de stappen worden herhaaldelijk benoemd in recente bronnen zoals: (mastersinchangemanagement, 2021) of (agile4all, 2019). Door de herhaling in de recente bronnen wordt geconstateerd dat de stappen van Kotter nog altijd actueel zijn. Resultaat stappen van Kotter In bijlage Q zijn voorstellen gedaan bij het uitvoeren van de stappen van Kotter. Deze voorstellen zijn gebaseerd op het voor- en hoofdonderzoek, en bieden hierdoor veel ondersteuning bij het implementeren van de verandering bij DVI RP ZO.

8.2. Implementatie in een project Bij het implementeren van BIM in een project wordt aangeraden te werken met Nationaal model BIM uitvoeringsplan. In dit uitvoeringsplan staan afspraken die zowel in de tender-, voorbereidings- en realisatiefase gelden.


54

Nationaal Model BIM Protocol Het Nationaal Model BIM Protocol is een aanvullend contractstuk waarin onderlinge BIM-samenwerkingsafspraken tussen opdrachtgevers, aannemers en onderaannemers vastgelegd worden (BIM loket, 2017). Er is in overleg met DVI RP ZO besloten het Nationaal Model BIM Protocol niet toe te passen. Door de gekozen implementatie strategie ‘storytelling’ voor het personeel, duurt het een bepaalde tijd voordat BIM volledig geïmplementeerd is binnen DVI RP ZO. Dhr. D. Drijver vindt het momenteel niet verstandig om BIM contractueel vast te leggen bij opdrachtgevers. Dit komt omdat het nog een tijd duurt voordat BIM volledig geïmplementeerd is. Theoretisch kader Het nationaal model BIM uitvoeringsplan van de BIR (Bouw Informatie Raad) heeft als doel het succesvol toepassen van BIM in projecten. Het doel wordt bereikt aan de hand van onderstaande hoofdonderwerpen:

- Projectgegevens - Doel en toepassing - BIM proces - Informatie en data - Communicatie - Modelleerafspraken

Voor het volledige theoretische kader van het Nationaal Model BIM uitvoeringsplan zie bijlage A. Methodologie BIM uitvoeringsplan Om BIM te laten slagen moet op projectniveau duidelijk beschreven worden wat de stappen zijn die genomen moeten worden. In overleg met dhr. R. Boers wordt geadviseerd om het Nationaal Model BIM Uitvoeringsplan (NMBU) te analyseren samen met een praktischer BIM uitvoeringsplan van DVI LP (BUDVILP). Het BUDVILP mag niet openbaar gemaakt worden, omdat dit een vertrouwelijk document is. (Voor DVI RP ZO is dit document te vinden in bijlage AD). Het NMBU is bouwkundig opgezet. Dit is te zien aan het niet noemen van een nationaal coördinatenstelsel en het wel opstellen van bouwlaag naamgeving. In samenwerking met het BIM uitvoeringsplan van DVI LP wordt het NMBU een waardevol en betrouwbaar document waarmee gewerkt kan worden. Het BIM uitvoeringsplan is gebaseerd op het Nationaal Model BIM Proces wat mede gebaseerd op de ISO 19650-1 en ISO 29841-1. Dit maakt het BIM uitvoeringsplan niet alleen betrouwbaar, maar ook conform de Nederlandse wetgeving (BIMloket, 2020). Analyse NMBU versus BUDVILP De NMBU heeft als hoofdonderwerpen: projectgegevens, doel en toepassing, BIM proces, informatie en data, communicatie en modelleerafspraken. Al deze onderwerpen zijn direct terug te vinden in de BUDVILP, wel geeft de BUDVILP meer toevoegingen op het NMBU in de vorm van eigen proces invullingen. Resultaat BIM uitvoeringsplan DVI RP ZO Het BIM uitvoeringsplan wat tijdens het onderzoek gerealiseerd is voor DVI RP ZO is gebaseerd op het NMBU, net als het BIM uitvoeringsplan van DVI LP. Voor het volledig uitgewerkte BIM uitvoeringsplan voor DVI RP ZO, zie bijlage R.

8.3. Implementatie van BIM in het huidige proces In figuur 15 zijn de BIM toevoegingen verwerkt in het huidige werkproces. Deze toevoegingen komen voort uit de ambities uit de BMM en het BIM uitvoeringsplan. Door het implementeren van BIM worden de hieronder genoemde verbeterpunten verbeterd.


55

Figuur 15 Werkproces met verbeteringen

De verbeterpunten die vast zijn gesteld in figuur 15 zijn opgelost op de volgende manieren: Verkeerde interpretatie van eisen: Er wordt gestart met het koppelen van eisen als er gestart wordt met 3D visualiseren. Hierdoor worden eisen direct zichtbaar en worden de eisen niet meer verkeerd geïnterpreteerd. EMVI beloftes in plan kunnen niet worden nagekomen: Door het direct inzetten van 3D visualiseren kunnen hoeveelheden nauwkeurig onttrokken worden, varianten vergeleken worden, een 3D fasering en een 4D planning gemaakt worden. Door de grotere hoeveelheid aan extra informatie geeft het plan beter weer wat DVI RP ZO aan de opdrachtgever aanbiedt. Informatieverlies bij overdracht: Er wordt gestart met het koppelen van eisen als er gestart wordt met 3D visualiseren. Door in het volledige tenderproces het koppelen van eisen aan het 3D model te beheren, is er minder informatieverlies bij de overdracht. Dit komt omdat eisen, gemaakte keuzes en materiaal gekoppeld zijn aan het 3D model. Stakeholders ontevreden over nieuwe situatie: Door de nieuwe situatie in 3D te visualiseren zien stakeholders het grote geheel en ontstaat er meer begrip voor de situatie. Ook zullen expliciete vragen zoals ‘Wat wordt mijn nieuwe uitzicht?’ beantwoord worden met een 3D visualisatie. Uitvoeringsproblemen door 2D-hoogtes in voorbereiding: Het toepassen van het huidige maaiveld in modellen zorgt ervoor dat de BIM-coördinator hoogtes inzichtelijk heeft en dat uitvoeringsproblemen met betrekking tot hoogtes verkleinen. Ook kunnen clash controles uitgevoerd worden op onderdelen die hoogte afhankelijk zijn. BIM-level DVI RP ZO bij gebruik BMM, het BIM uitvoeringsplan en het BIM basis infra initiatief Om een stapje voor te blijven op concurrenten op het gebied van BIM moet DVI RP ZO gaan werken op BIM-level 2. Om te beoordelen of de nieuwe BIM-werkwijze ervoor zorgt dat DVI RP ZO op BIM-level 2 kan werken wordt de BMM, het BIM uitvoeringsplan en het BIM basis infra initiatief in tabel 16 getoetst aan de BIM-levels die opgesteld zijn door de BIR. Bij de toetsing wordt verwacht dat DVI RP ZO de BMM, het BIM uitvoeringsplan en het gepersonaliseerde BIM basis infra initiatief in zijn volledigheid inzet op een project.


56

Tabel 16 BIM-level BMM voor DVI RP ZO









Openbare data

Onderbouwing geel gemarkeerde elementen in tabel 16: Elementen codering: DVI RP ZO geeft objecten in de 3D visualisatie een eenduidige naamgeving volgens de objectenboom verkregen uit het contract. 2D- en 3D tekenen: DVI RP ZO zet 3D modellen in om projecten uit te werken. CAD-afsprakenstelsel: DVI RP ZO gaat in overleg met DVI LP om overeenkomst te krijgen over het toepassen van standaarden en templates. Communicatie standaard: Het bedrijf werkt intern met een standaard proces. Voorbeeld hiervan is de BMM-beoordeling tabel en het BIM uitvoeringsplan voor DVI RP ZO die voor iedere werknemer van DVI RP ZO beschikbaar is. Classificatiestandaard: In het BIM uitvoeringsplan voor DVI RP ZO wordt beheerd welke verschillende modellen er gemaakt worden en door wie. Hierbij worden ook gegevens van externe partijen beheerd als deze betrokken zijn bij het modelleren van 3D modellen. Open normen- en eisen bibliotheek: Het bedrijf werkt volgens het BIM basis infra initiatief en een gepersonaliseerde versie van het Nationaal Model BIM Uitvoeringsplan. Openbare data: Er wordt in het tender- en werkvoorbereidingsproces veel gewerkt met open data, bijvoorbeeld DINOloket of Streetview. Uniform objecten bestands format: Het bedrijf werkt volgens eigen selectie programma’s. In het werkproces wordt vastgelegd hoe objecten naamgegeven moeten worden en in welk bestandsformat deze opgeslagen dienen te worden. BIM-protocol: Het BIM-protocol van de BIR is geanalyseerd en beoordeeld als niet toereikend, daarnaast is het Nationaal Model BIM uitvoeringsplan geanalyseerd en beoordeeld als toereikend. Voor dit uitvoeringsplan is een gepersonaliseerde versie uitgewerkt zie bijlage R. Multi-project organisatorisch communicatieplan d.m.v. objecten: DVI RP ZO werkt in BIM360. Het is mogelijk om opdrachtgever en andere organisaties toegang te geven tot bestanden. Overleggen kunnen gehouden worden aan de hand van de gerealiseerde 3D-modellen.


57

Als DVI RP ZO volledig gaat werken met de BMM, het BIM uitvoeringsplan en het BIM basis infra initiatief, is DVI RP ZO in staat alle BIM-levels te realiseren. In de toetsingstabel is één onderdeel niet gemarkeerd waaraan voldaan kan worden. Het gaat hier om een gedateerd CAD-afsprakenstelsel wat vernieuwd is in BIM-level 2.

8.4. Conclusie Om BIM te implementeren in het proces van DVI RP ZO zijn twee verschillende niveaus van implementatie uitgewerkt: het implementeren in de organisatie en in een project. Om BIM toe te passen in de organisatie wordt geadviseerd om de stappen van Kotter toe te passen. Om BIM toe te passen in een project wordt geadviseerd om het gepersonaliseerde BIM uitvoeringsplan toe te passen. De in het vooronderzoek benoemde verbeterpunten zijn opgelost door het gebruik van BIM, dit is gevisualiseerd in figuur 15 ‘Werkproces met verbeteringen’, zodat de gehele organisatie meegenomen kan worden bij het werken op BIM-level 3.


58

9. Conclusie Hoe kan de klanttevredenheid verhoogd worden en kunnen faalkosten verminderd worden (in de realisatiefase) door BIM te implementeren in de tender- en voorbereidingsfase van DVI RP ZO? Door BIM toe te passen in de tender- en voorbereidingsfase van DVI RP ZO wordt de klanttevredenheid verhoogd omdat projectkosten reëler worden, doorlooptijden korter zijn en het resultaat beter aansluit bij de wensen van de klant. De faalkosten verminderen door BIM omdat er meer integrale informatie toegepast wordt, informatie niet persoonsgebonden meer is en het proces verbeterd wordt. Voor dit rapport geldt het Bouw Informatie Model (BIM) als een digitaal (3D) model, waarbij onderdelen, geometrie, informatie en project specifieke eigenschappen over het project met elkaar gekoppeld worden. Het toepassen van BIM resulteert in hogere winstmarges, verbeterde datastromen en geoptimaliseerde uitvoeringsprocessen. Tijdens het onderzoek zijn de vier BIM-levels van de BIR (weergegeven in figuur 2) gebruikt om partijen te vergelijken. Uit interne interviews blijkt dat medewerkers en directie op dezelfde lijn zitten; BIM dient frequenter toegepast te worden bij DVI RP ZO om de klanttevredenheid te verhogen en faalkosten te verlagen. Uit externe interviews blijkt dat het koppelen van projectinformatie aan 3D-modellen en het real-time delen van deze 3D-modellen door de opdrachtgever gezien wordt als grootste meerwaarde van BIM. Uit de interne en externe interviews komen verschillende ambities naar voren die weergegeven zijn in tabel 3. Ook stakeholders hebben baat bij BIM. Het maken van toekomstbeelden van het project zorgt ervoor dat stakeholders meegenomen kunnen worden in het realisatieproces, hierdoor ontstaat meer begrip tijdens de realisatiefase en over de nieuwe situatie. Binnen Dura Vermeer ziet niet alleen DVI RP ZO meerwaarde in BIM, DVI LP ziet deze meerwaarde ook, deze divisie is in staat om te werken op het BIM-level 3. Bij het BIM implementatieproces kan DVI RP ZO veel leren van DVI LP gezien hun vergevorderde BIM-level. Ook concurrenten van DVI RP ZO werken met BIM. Het merendeel van de concurrenten is in staat te werken op BIM-level 2. Uit de geanalyseerde projecten van de concurrenten blijkt dat BIM niet alleen toegepast wordt op ‘grote’ maar ook op ‘kleine’ projecten en het BIM-level blijkt niet afhankelijk van de projectgrootte, zoals te zien in tabel 6. Om de ambities vorm te geven is een BIM maturity meter (BMM) voor DVI RP ZO opgesteld, in deze BMM voor DVI RP ZO zijn ambitie-producten opgesplitst in zes ontwerplevels. Om de ambitie-producten te realiseren en BIM te laten slagen zijn verschillende programma’s geanalyseerd en met elkaar vergeleken. In tabel 11 zijn voor DVI RP ZO de meest ideale programma’s bij het realiseren van de ambitie-producten zichtbaar. De programma’s alleen zijn niet voldoende om het inzetten van BIM te laten slagen. Om structuur te bieden tijdens het werken met BIM wordt geadviseerd om het gepersonaliseerde BIM basis infra initiatief toe te passen. Om BIM binnen DVI RP ZO te implementeren wordt geadviseerd personeel bij te scholen. Het advies is hierbij om één iemand bij te scholen naar een BIM-coördinator of iemand in deze functie aan te nemen. De BIM-coördinator zal door middel van cursussen de kennis verkrijgen van de programma’s die beschreven zijn in tabel 12. De implementatie strategie laat zien dat de werkzaamheden van de BIM-coördinator ervoor zorgen dat op den duur meer personeel enthousiast wordt over BIM en dat zij ook onderdelen uit de BMM voor DVI RP ZO gaan realiseren. Om BIM te implementeren in het proces van DVI RP ZO zijn twee verschillende niveaus van implementatie uitgewerkt: het implementeren in de organisatie en een project. Om BIM toe te passen in de organisatie wordt geadviseerd om de stappen van Kotter toe te passen, volgens figuur 14. Bij het toepassen van BIM in een project wordt geadviseerd om het gepersonaliseerde BIM uitvoeringsplan in te zetten. Het nieuwe BIM proces voor DVI RP ZO is in figuur 15 zichtbaar. Door het toepassen van de BMM, het BIM uitvoeringsplan en het gepersonaliseerde BIM basis infra initiatief, is DVI RP ZO in staat te werken op BIM-level 3.


59

10. Discussie Validiteit van het onderzoek De validiteit wordt in het voor- en hoofdonderzoek gegenereerd door het zorgvuldig analyseren en beargumenteren van onderzoekmethoden in het theoretisch kader en in de methodologie. Beperkingen en suggesties voor vervolgonderzoek In deze alinea worden onderdelen uit het onderzoek beschreven waar vervolgonderzoek naar gedaan dient te worden. Tijd in de BMM voor DVI RP ZO: In de BMM voor DVI RP ZO is een schatting gedaan naar de tijd per ambitie-product. Ons onderzoek is niet gericht op de ‘harde’ techniek achter modelleren wat wel nodig is om de tijd te koppelen aan de producten. Ons advies is om verder onderzoek te doen in de vorm van een experimenteel onderzoek waaruit blijkt hoeveel tijd er nodig is per om een ambitie-product uit te werken per verschillend project. Onze visie hierop is dat zaken als projectkosten, projectcomplexiteit en projectdiscipline bijgehouden worden en tegen de realisatie tijd van de ambitie-producten afgezet worden. Kosten uit kosten-baten analyse: In de kosten-baten analyse zijn theoretische cijfers toegepast. Zodra BIM geïmplementeerd wordt bij projecten willen wij adviseren om verder onderzoek te doen naar de praktische cijfers met behulp van een experimenteel onderzoek. Onze visie hierop is dat hoofdzaken extra personeel, scholing personeel, extra programma’s, klanttevredenheid en minder faalkosten nauwkeuriger genoteerd en ingevuld worden in de kosten-baten analyse zodat blijkt wat de daadwerkelijke som is in de analyse. Toetsing project BBB te Maastricht: In het plan van aanpak is beschreven dat de onderzoeksresultaten getoetst zouden worden op het project BBB te Maastricht. Dit heeft echter niet plaats kunnen vinden omdat het project onder druk staat, waardoor projectteamleden niet in staat waren ons meer inzicht te geven over het project. Om deze toetsing uit te voeren zijn voorbeelden gemaakt voor de BMM voor DVI RP ZO. Door het realiseren van de voorbeelden is de haalbaarheid van de ambitie-producten getoetst net als de bedoeling was bij het project. ‘Harde’ techniek om te modelleren: Ons onderzoek is niet gericht op de ‘harde’ techniek om te modelleren. Ons advies is om dieper onderzoek te doen naar de programma’s in het bijzonder hoe deze werken. Er kan gekozen worden om hiervooreen experimenteel onderzoek, kwalitatief onderzoek, deskresearch of pilotstudie te realiseren. Hierdoor kan beter uitgelegd worden wat de programma’s kunnen en doen en zal het personeel in staat zijn BIM toe te passen en waar nodig te verbeteren. BIM-protocol: In het verslag wordt beschreven dat het BIM-protocol nog geen meerwaarde biedt voor DVI RP ZO. Er kan niet uitgesloten worden dat het protocol in de toekomst wel meerwaarde gaat bieden. Met toekomst wordt verwezen naar de tijd dat DVI RP ZO BIM volledig geïmplementeerd heeft binnen de eigen organisatie, en in staat is representatieve modellen bij opdrachtgevers en stakeholders op te leveren.


60

11. Aanbeveling Uit het onderzoek is gebleken dat DVI RP ZO verschillende ambities heeft op het gebied van BIM, in

tabel 3 zijn deze ambities zichtbaar. Ook is gebleken dat DVI RP ZO zich op vijf punten tijdens de

tender- en werkvoorbereidingsfase wil verbeteren, in figuur 7 zijn deze verbeterpunten zichtbaar.

Door het toepassen van BIM worden niet alleen deze vijf punten verbeterd, BIM biedt ook een

meerwaarde voor opdrachtgevers en stakeholders van DVI RP ZO op het gebied van communicatie

en visualisatie. Daarom wordt aanbevolen aan het management van DVI RP ZO om BIM te gaan

integreren met behulp van de strategie ‘storytelling’ en de aangeboden beroepsproducten: BMM

voor DVI RP ZO, het gepersonaliseerde BIM basis infra initiatief en het gepersonaliseerde BIM

uitvoeringsplan. Om de verandering in het proces te realiseren en borgen wordt aanbevolen om de

acht stappen van Kotter toe te passen met als doel, stijgen naar een BIM-level 3. Wanneer DVI RP ZO

naar dit BIM-level stijgt zal de klanttevredenheid stijgen en zullen de faalkosten dalen.


61

Bibliografie agile4all. (2019, juni 21). Opgehaald van www.agile4all.nl: https://www.agile4all.nl/leading-change-

model-van-kotter/

Arup. (2021). BIM Maturity Model. Opgehaald van Arup:

https://www.arup.com/perspectives/publications/research/section/bim-maturity-model

BIM Loket. (2015). Wat is BIM. Opgehaald van BIMLoket: https://www.bimloket.nl/p/134/Wat-is-

BIM

BIM Loket. (2017). BIM Basis ILS. Opgehaald van BIM Loket: https://www.bimloket.nl/p/294/BIM-

basis-ILS

BIM loket. (2017). Nationaal Model BIM Protocol. BIR: BIM loket.

BIMloket. (2020). vragen over iso 19650. Opgehaald van www.bimloket.nl:

https://www.bimloket.nl/p/287/Vragen-over-ISO-19650

Bimportal. (2020, november 21). BIM. Opgehaald van www.bimportal.be:

https://www.bimportal.be/nl/bim/algemeen/bim/#:~:text=Onder%20BIM%20verstaat%20m

en%20doorgaans,informatie%20aan%20elkaar%20gekoppeld%20worden.

BIMtonic. (2019). Wat zijn disciplinemodellen en aspectmodellen? Opgehaald van BIMtonic:

https://www.bimtonic.be/nl/bim-expertise/faq/19/wat-zijn-disciplinemodellen-en-

aspectmodellen

(sd). BMM project. Dura Vermeer LP.

Bouw Informatie Raad. (2020). Wat is BIM? Opgehaald van Bouw Informatie Raad:

https://www.bouwinformatieraad.nl/p/52/Wat-is-BIM

Bouw Informatie Raad. (2021). Over de BIR. Opgehaald van Bouw Informatie Raad:

https://www.bouwinformatieraad.nl/p/46/Over-de-BIR

Buildingsmart. (sd). BMM. Opgehaald van Buidingsmart: www.buildingsmart.org

Cambré, C. (2015). coördinatensysteem. Opgehaald van GeoGebra:

https://www.geogebra.org/m/tspwn49p

CB-NL. (2020). Wat is de CB-NL? Opgehaald van CB-NL: https://public.cbnl.org/

CBS. (2020, februari 14). Nederlanders in Europese kopgroep digitale vaardigheden. Opgehaald van

CBS: https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2020/07/nederlanders-in-europese-kopgroep-digitale-

vaardigheden

Cobouw. (2018). Nederland zit in de kopgroep als het om BIM gaat. Opgehaald van Cobouw:

https://www.cobouw.nl/duurzaamheid/artikel/2018/01/nederland-in-de-kopgroep-bim-

101257245?_ga=2.24389946.1427062477.1612180516-1483392899.1612180516

communicatietraining. (sd). Opgehaald van www.communicatietraining.nl:

https://communicatietraining.nl/inspiratie/acht-fasen-model-van-kotter/

Crow. (2020). Opgehaald van www.crow.nl: https://www.crow.nl/over-crow

CROW. (2020). RAW 2020 in kort bestek... CROW.


62

DINOloket. (2021). Over ons. Opgehaald van DINOloket: https://www.dinoloket.nl/over-ons

Dura Vermeer. (2021). Eerst de mens, dan de techniek. Opgehaald van Dura Vermeer:

https://www.duravermeer.nl/

Graan, R. d. (2020). Wat is IFC? En waarom zou je het gebruiken. Opgehaald van Kubus:

https://www.kubusinfo.nl/blog/wat-is-ifc-en-waarom-zou-je-het-gebruiken

Hunnik, A. v. (2019). NEN normen. Opgehaald van SHR: https://www.shr.nl/nen-normen

ICTloket. (2019). Kosten-baten analyse. Opgehaald van www.ICTloket.nl:

https://www.ictloket.nl/kennisbank/mkb-marketing/marketingmodellen/kosten-baten-

analyse/#:~:text=Bij%20de%20kosten%20%2F%20batenanalyse%20wordt,verwachte%20opb

rengsten%20van%20dat%20product.

infra, B. b. (sd). BIMbasisInfra_infographicA4_1_0n. BIM loket.

InfraCad. (2018). NLCS structuur. Opgehaald van InfraCad: https://www.infracad.nl/nlcs-

structuur#:~:text=De%20%E2%80%9CNederlandse%20CAD%20Standaard%E2%80%9D%20(,t

ekeningen%20in%20de%20GWW%2Dsector.&text=De%20NLCS%20bevat%20afspraken%20v

oor,en%20Ordening%2FCodering%20van%20objecten.

Infracad. (2019). NLCS: dé CAD standaard voor GWW tekeningen. Opgehaald van Infracad:

https://www.infracad.nl/nlcs#:~:text=NLCS%3A%20d%C3%A9%20CAD%20standaard%20voo

r%20GWW%20tekeningen&text=De%20NLCS%20is%20sinds%20de,breed%20gedragen%20o

pen%20BIM%20standaard.&text=Hierdoor%20worden%20overheden%20verplicht%20om,d

e%20NLCS%20toe%20te%20passe

issuu. (2012, december 11). Opgehaald van www.issuu.com:

https://issuu.com/ipvdelft/docs/variantenstudies_ipv_delft

Itannex. (2020). BIM informatie brochure. Opgehaald van Itannex:

https://www.itannex.com/bim/wat-is-

bim/?gclid=Cj0KCQiA6t6ABhDMARIsAONIYyxIUflzEBEyAu2D0BFQmqK6T6gOZeYGhOMr5Z_H

vHQmJgLXntGQj3EaAtaJEALw_wcB

Itannex. (2020). Wat is BIM. Opgehaald van Itannex: https://www.itannex.com/bim/wat-is-

bim/?gclid=Cj0KCQiA6t6ABhDMARIsAONIYyxIUflzEBEyAu2D0BFQmqK6T6gOZeYGhOMr5Z_H

vHQmJgLXntGQj3EaAtaJEALw_wcB

Joostdevree. (2018). Faalkosten. Opgehaald van Joostdevree:

https://www.joostdevree.nl/shtmls/faalkosten.shtml

Ketenstandaard Bouw en Techniek. (2020). DICO Facts. Opgehaald van Ketenstandaard Bouw en

Techniek: https://ketenstandaard.nl/dico-facts/

Kristen Dringemanse. (2020, juli 9). Opgehaald van www.scribbr.nl:

https://www.scribbr.nl/onderzoeksmethoden/soorten-interviews/

Lean six sigma groep. (sd). Opgehaald van www.leansixsigmagroep.nl:

https://leansixsigmagroep.nl/lean-agile-en-six-sigma/kotter/

Loenen, B. v. (2021, februari 22). (J. S. Lankveld, Interviewer)


63

mastersinchangemanagement. (2021, februari 24). Opgehaald van

www.mastersinchangemanagement.nl: https://www.mastersinchangemanagement.nl/de-

acht-stappen-van-kotter/

Meer, Pim van. (2016). Is de investering in BIM het financieel waard? Opgehaald van LinkedIn:

https://www.linkedin.com/pulse/pakt-bim-financiel-goed-uit-14-pim-van-meer-redert

Meer, Pim van. (2016). Kosten BIM implementatie inzichtelijk gemaakt. Opgehaald van LinkedIn:

https://www.linkedin.com/pulse/3d-digitaal-modelleren-niet-voor-iedere-partij-24-pim-van-

meer-redert

Mommers, B. (2015). Kenniskaart 2 - Open BIM Standaardenkaart. Opgehaald van Bouw Informatie

Raad: https://www.bouwinformatieraad.nl/p/53/Open-BIM-standaarden

Pianoo. (2014). Uniforme administratieve voorwaarden (UAV en UAV-GC). Opgehaald van Pianoo:

https://www.pianoo.nl/nl/sectoren/gww/contractvormen/uniforme-administratieve-

voorwaarden-uav-en-uav-gc

Rijksoverheid. (2016). Sustainable Development Goals: Werelddoelen voor duurzame ontwikkeling.

Opgehaald van Rijksoverheid:

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ontwikkelingssamenwerking/internationale-

afspraken-ontwikkelingssamenwerking/global-goals-werelddoelen-voor-duurzame-

ontwikkeling#:~:text=Start%20zoeken-

,Sustainable%20Development%20Goals%3A%20Werelddoelen%20voor%2

Seniorweb. (2019). Virtueel wandelen in Google Street View. Opgehaald van Seniorweb:

https://www.seniorweb.nl/artikel/virtueel-wandelen-in-google-street-view

SharePoint Dura Vermeer. (2021). Organisatie DVDI. Opgehaald van SharePoint Dura Vermeer:

https://duravermeer.sharepoint.com/sites/OrganisatieDVDI/SitePages/DURA-VERMEER-

DIVISIE-INFRA.aspx

Srinsoft. (2019). BIM Level of Development (LOD) 100, 200, 300, 400 & 500. Opgehaald van Srinsoft:

https://www.srinsofttech.com/bim-level-of-development-lod-300-400-500.html

toolshero. (sd). Opgehaald van www.toolshero.nl:

https://www.toolshero.nl/besluitvorming/multicriteria-analyse-mca/

top-10 lijstjes. (2019, oktober 23). Opgehaald van www.top-10-lijstjes.nl: https://www.top-10-

lijstjes.nl/top-10-grootste-bouwbedrijven-van-nederland/

TopScriptie. (2019). Goede enquêtevragen opstellen. Opgehaald van TopScriptie:

https://www.topscriptie.nl/goede-enquetevragen-opstellen/

Wienke, D. (2010). Leren implementeren. W&MD.

Woorden.org. (2021). Geometrisch. Opgehaald van Woorden.org:

https://www.woorden.org/woord/geometrisch

Zilvold Coaching & Training. (2019). Geheimen van succesvolle multidisciplinaire teams. Opgehaald

van Zilvold Coaching & Training: https://www.zilvold.com/geheimen-van-succesvolle-

multidisciplinaire-teams/

Zorzi, I. d. (2016). BIM Levels. Opgehaald van CAD&Company:

https://cadcompany.nl/kennisbank/bim/bim-levels/


64

Bijlages

BIM NAAR HET VOLGENDE NIVEAU Bijlage

Abstract In dit bestand zijn de bijlagen weergegeven waaruit verwezen is vanuit de scriptie ‘BIM naar het volgende

niveau’.

Naam: Job Swinkels & Joris van Lankveld Studentnummer: 2124105 & 2127642 Afstudeerbegeleider: Johan Vreede & Theo van Deursen Bedrijfsbegeleider: Dennis Drijver Datum: 17 juni 2021

1

Voorwoord Deze bijlages vormen de onderbouwing van de resultaten van het afstudeeronderzoek ‘BIM naar het volgende niveau’. Deze bijlages vormen de achtergrondinformatie en onderbouwing voor Dura Vermeer Infra Regionale Projecten Zuid Oost om BIM in de organisatie te implementeren. In deze bijlages zijn voor het managementteam een implementatieplan aangeleverd. Voor het personeel is deze bijlage een leidraad die de nieuwe werkvorm omschrijft. Job Swinkels en Joris van Lankveld, ’s-Hertogenbosch, 28 juni 2021

2

Inhoud Bijlage A, Theoretisch kader .................................................................................................................... 8

Bijlage B, PVA met wijzigingen .............................................................................................................. 16

Bijlage C, BIM-levels .............................................................................................................................. 39

Bijlage D, Interne interviews ................................................................................................................. 44

Bijlage E, Interview format .................................................................................................................... 64

Bijlage F, Taakbeschrijving ..................................................................................................................... 70

Bijlage G, Analyse concurrenten ........................................................................................................... 75

Bijlage H, Interview opdrachtgever ....................................................................................................... 94

Bijlage I, BMM voor DVI RP ZO .............................................................................................................. 98

Bijlage J, Levels BMM voor DVI RP ZO ................................................................................................. 102

Bijlage K, Variantenstudie ................................................................................................................... 120

Bijlage L, Beoordeling MCA ................................................................................................................. 144

Bijlage M, Gepersonaliseerd BIM bisis infra initiatief ......................................................................... 148

Bijlage N, Analyse enquête .................................................................................................................. 152

Bijlage O, Nieuwe taakverdeling ......................................................................................................... 160

Bijlage P, Kosten-baten analyse .......................................................................................................... 158

Bijlage Q, Gepersonaliseerde invulling stappen van Kotter ................................................................ 163

Bijlage R, Gepersonaliseerd BIM uitvoeringsplan DVI RP ZO .............................................................. 167

Bijlage S, Posters deelvragen ............................................................................................................... 174

Bibliografie .......................................................................................................................................... 180

3

Figuur- en tabellijst Figuur 1 stappen multicriteria-analyse (tools hero, sd). ......................................................................... 9

Figuur 2 Stappen van Kotter (lean six sigma groep, sd). ....................................................................... 10

Figuur 3 BIM-levels volgens de BIR (BIM Loket, 2017). ......................................................................... 40

Figuur 4 NL-SfB codering (BIM Loket, 2017). ........................................................................................ 40

Figuur 5 Vogelvlucht perspectief van de spoorbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal (www.duic.nl,

2017)...................................................................................................................................................... 81

Figuur 6 Kikkerperspectief van het Summertime project (vbt verhuurmakelaars, sd). ........................ 82

Figuur 7 Impressie van het Saxenburgh medisch centrum (www.cobouw.nl, 2018). .......................... 82

Figuur 8 Horizon perspectief van het projectontwikkelingsgebied Boszoom (www.inbo.com, sd). .... 83

Figuur 9 Vogelperspectief van het Meander Medisch Centrum (www.nieman.nl, sd). ....................... 84

Figuur 10 Horizonperspectief van de Parallelweg Den Bosch (www.heijmans.nl, sd).......................... 84

Figuur 11 Vogelvluchtperspectief van Villa Pardoes (pascale, 2018). ................................................... 85

Figuur 12 Impressie van de N23 Westfrisiaweg (www.heijmans.nl, 2014). ......................................... 86

Figuur 13 Impressie van de fietsbrug A28 (www.fietsnetwerk.nl, sd). ................................................. 86

Figuur 14 Voorbeeld LOD 000 (detailniveau BIM per fase, 2012). ...................................................... 103





Figuur 19 Voorbeeld LOD 500 (www.jardantess.nl, sd). ..................................................................... 104

Figuur 20 Voorbeeld 3D overzichtsafbeelding met benoeming van fases (LOD 100) (www.geo-mx.nl,

sd). ....................................................................................................................................................... 105

Figuur 21 Voorbeeld 3D overzicht met kleurcodering van fases (LOD 200) (www.infrawiki.nl, sd),

(www.geo-mx.nl, sd). .......................................................................................................................... 106

Figuur 22 Voorbeeld half opgebouwd 3D model (LOD 300) ............................................................... 106

Figuur 23 Voorbeeld stripverhaal 3D model (LOD 400) (Thijs Ballingtijn, 2020). ............................... 107

Figuur 24 Voorbeeld model met benaming volgens werkpakket (LOD 100) ...................................... 108

Figuur 25 Voorbeeld planning koppelen aan de 3D objecten (LOD 200) ............................................ 109

Figuur 26 Voorbeeld planning gekoppeld aan 3D objecten (LOD 300) ............................................... 109

Figuur 27 4D planning middels Synchro Pro 4D (construction, 2017). ............................................... 110

Figuur 28 Voorbeeld hoeveelheden controleren (LOD 200). .............................................................. 111

Figuur 29 Voorbeeld hoeveelheden onttrekken bestaande- en nieuwe situatie uit 3D model (LOD

300). ..................................................................................................................................................... 111

Figuur 30 Voorbeeld hoeveelheden onttrekken bestaande-, tijdelijke- en nieuwe situatie uit 3D

model (LOD 400). ................................................................................................................................ 112

Figuur 31 Voorbeeld hoeveelheden meerwerk onttrekken uit 3D model (LOD 500). ........................ 112

Figuur 32 Voorbeeld eisen koppelen aan eerste-orde activiteiten van het werkpakket (LOD 100). .. 113

Figuur 33 Voorbeeld eisen koppelen aan tweede-orde activiteiten van het werkpakket (LOD 200). 113

Figuur 34 Voorbeeld eisen koppelen aan derde-orde activiteiten van het werkpakket (LOD 300). .. 114

Figuur 35 Voorbeeld eisen koppelen aan alle orde activiteiten van het werkpakket (LOD 400). ...... 114

Figuur 36 Voorbeeld geometrisch vergelijken (LOD 200). .................................................................. 115

Figuur 37 Voorbeeld huidige situatie vergelijken met de nieuwe situatie (LOD 300). ....................... 116

Figuur 38 Voorbeeld huidige-, tijdelijke- en toekomstige situatie vergelijken (LOD 400). ................. 116

Figuur 39 Voorbeeld huidige-, tijdelijke-, toekomstige- en onderhoudssituatie vergelijken (LOD 500).

............................................................................................................................................................. 117

Figuur 40 Keuze coördinatenstelsel (infra). ........................................................................................ 150

Figuur 41 Schematisering referentiepunt (infra). ............................................................................... 150

Figuur 42 Toevoegen van status aan objecten (infra). ........................................................................ 151

4

Figuur 43 Voorbeeld in te storten onderdeel (infra). .......................................................................... 151

Figuur 44 Ontvangen reacties op enquête .......................................................................................... 153

Figuur 45 Aantal medewerkers per leeftijdscategorie ........................................................................ 153

Figuur 46 Het gemiddelde niveau van digitalisering van de beroepsgroepen .................................... 154

Figuur 47 Aantal medewerkers dat bijgeschoold wil worden op het gebied van digitalisering ......... 154

Figuur 48 Aantal medewerkers die eerder met 3D modellen gewerkt hebben ................................. 155

Figuur 49 Aantal medewerkers dat kan 3D modeleren ...................................................................... 155

Figuur 50 Aantal mensen dat modellen kan openen lezen en bekijken ............................................. 156

Figuur 51 Aantal medewerkers die plannen en met welke programma's ze plannen ....................... 156

Figuur 52 Aantal programma's waar de werknemers toegang tot hebben ........................................ 157

Figuur 53 ICT visualisatie nieuwe situatie ........................................................................................... 173

Tabel 1: Voorbeeld opbouw tabel ........................................................................................................... 7

Tabel 2 Kansen & risico's in de tenderfase ............................................................................................ 33

Tabel 3 Kansen & risico's in de voorbereidingsfase .............................................................................. 33

Tabel 4 Kansen & risico's in de realisatiefase ........................................................................................ 33

Tabel 5 BIM-level concurrent 1. (BAM). ................................................................................................ 78

Tabel 6 BIM-level concurrent 2. (Volker Wessels). ............................................................................... 79

Tabel 7 BIM-level concurrent 3. (Strukton). .......................................................................................... 79

Tabel 8 BIM-level concurrent 4. (TBI). ................................................................................................... 79

Tabel 9 BIM-level concurrent 5. (Heijmans). ......................................................................................... 80

Tabel 10 BIM-level project: Spoorverdubbeling te Utrecht en Leidsche Rijn. ...................................... 87

Tabel 11 BIM-level project: Summertime te Amsterdam. .................................................................... 87

Tabel 12 BIM-level project: Saxen medisch centrum te Harderberg .................................................... 88

Tabel 13 BIM-level project: Hoffelijk wonen-Boszoom te Pijnacker. .................................................... 88

Tabel 14 BIM-level project: Meander Medisch Centrum te Amersfoort. ............................................. 89

Tabel 15 BIM-level project: Parallelweg Den Bosch te 's-Hertogenbosch. ........................................... 89

Tabel 16 BIM-level project: Villa pardoes te Kaatsheuvel. .................................................................... 90

Tabel 17 BIM-level project: N23 Westfrisiaweg te Alkmaar-Enkhuizen. .............................................. 90

Tabel 18 BIM-level project: Fietsbrug A28 te Harderwijk. .................................................................... 91

Tabel 19 Indicatie benodigde tijd voor het realiseren van ambitie-producten. ................................. 104

Tabel 20 Voor- en nadelen 3D overzichtsafbeelding met kleurcodering van fases (LOD 100). .......... 105

Tabel 21 Voor- en nadelen 3D overzichtsafbeelding met kleurcodering van fases (LOD 200). .......... 105

Tabel 22 Voor- en nadelen half opgebouwd 3D model (LOD 300). .................................................... 106

Tabel 23 Voor- en nadelen stripverhaal 3D model (LOD 400). ........................................................... 107

Tabel 24 Voor- en nadelen model met benaming volgens werkpakket (LOD 100). ........................... 108

Tabel 25 Voor- en nadelen planning koppelen aan de 3D objecten (LOD 200). ................................. 108

Tabel 26 Voor- en nadelen planning gekoppeld aan 3D objecten (LOD 300). .................................... 109

Tabel 27 Voor- en nadelen 4D planning in filmpje (LOD 400). ............................................................ 109

Tabel 28 Voor- en nadelen hoeveelheden controleren (LOD 200). .................................................... 110

Tabel 29 Voor- en nadelen hoeveelheden onttrekken bestaande- en nieuwe situatie uit 3D model

(LOD 300). ............................................................................................................................................ 111

Tabel 30 Voor- en nadelen hoeveelheden onttrekken bestaande-, tijdelijke- en nieuwe situatie uit 3D

model (LOD 400). ................................................................................................................................ 111

Tabel 31 Voor- en nadelen hoeveelheden meerwerk onttrekken uit 3D model (LOD 500). .............. 112

Tabel 32 Voor- en nadelen eisen koppelen aan eerste-orde activiteiten van het werkpakket (LOD

100). ..................................................................................................................................................... 113

Tabel 33 Voor- en nadelen eisen koppelen aan tweede-orde activiteiten van het werkpakket (LOD

200). ..................................................................................................................................................... 113

5

Tabel 34 Voor- en nadelen eisen koppelen aan derde-orde activiteiten van het werkpakket (LOD 300).

............................................................................................................................................................. 113

Tabel 35 Voor- en nadelen eisen koppelen aan alle orde activiteiten van het werkpakket (LOD 400).

............................................................................................................................................................. 114

Tabel 36 Voor- en nadelen geometrisch vergelijken (LOD 200). ........................................................ 115

Tabel 37 Voor- en nadelen huidige situatie vergelijken met de nieuwe situatie (LOD 300)............... 115

Tabel 38 Voor- en nadelen huidige-, tijdelijke- en toekomstige situatie vergelijken (LOD 400). ....... 116

Tabel 39 Voor- en nadelen huidige-, tijdelijke-, toekomstige- en onderhoudssituatie vergelijken (LOD

500). ..................................................................................................................................................... 116

Tabel 40 Voor- en nadelen opslaan in eigen omgeving (LOD 000). .................................................... 117

Tabel 41 Voor- en nadelen intern opslaan zichtbaar voor projectteam (LOD 100). ........................... 117

Tabel 42 Voor- en nadelen intern opslaan en delen zichtbaar voor geheel DVI RP ZO en partners (LOD

200). ..................................................................................................................................................... 117

Tabel 43 Voor- en nadelen real-time delen van bestanden met devisie Dura Vermeer, partners en

opdrachtgevers (LOD 300). ................................................................................................................. 118

Tabel 44 Voor- en nadelen real-time delen van bestanden met divisie Dura Vermeer, partners,

opdrachtgevers en stakeholders (LOD 400). ....................................................................................... 118

Tabel 45 Voor- en nadelen real-time delen van bestanden met divisie Dura Vermeer, partners,

opdrachtgevers, stakeholders en onderhoud team (LOD 500). .......................................................... 118

Tabel 46 definitie beoordelingspunten uniforme checklist. ............................................................... 122

Tabel 47 Benodigdheden 3D visualisatie. ........................................................................................... 124

Tabel 48 Benodigdheden 3D fasering. ................................................................................................ 124

Tabel 49 Benodigdheden 4D planning. ............................................................................................... 125

Tabel 50 Benodigdheden hoeveelheden onttrekken. ......................................................................... 125

Tabel 51 Benodigdheden eisen koppelen aan objecten. .................................................................... 126

Tabel 52 Benodigdheden variant vergelijken. ..................................................................................... 126

Tabel 53 Benodigdheden real-time delen. .......................................................................................... 127

Tabel 54 Mogelijkheden Civil 3D. ........................................................................................................ 128

Tabel 55 Mogelijkheden Autocad. ...................................................................................................... 129

Tabel 56 Mogelijkheden Infraworks. ................................................................................................... 130

Tabel 57 Mogelijkheden Revit. ............................................................................................................ 131

Tabel 58 Mogelijkheden Tekla structures. .......................................................................................... 132

Tabel 59 Mogelijkheden Sketchup. ..................................................................................................... 133

Tabel 60 Mogelijkheden Navisworks. .................................................................................................. 134

Tabel 61 Mogelijkheden Synchro pro 4D. ........................................................................................... 135

Tabel 62 Mogelijkheden Autodesk Drive. ........................................................................................... 136

Tabel 63 Mogelijkheden BIM 360. ...................................................................................................... 137

Tabel 64 Mogelijkheden Sharepoint. .................................................................................................. 138

Tabel 65 Mogelijkheden Relatics. ........................................................................................................ 139

Tabel 66 Mogelijkheden Organice....................................................................................................... 140

Tabel 67 Mogelijkheden Trimble connect. .......................................................................................... 141

Tabel 68 Vergelijking programma's bij ambitie 3D visualisatie. .......................................................... 142

Tabel 69 Vergelijking programma's bij ambitie 3D fasering................................................................ 142

Tabel 70 Vergelijking programma's bij ambitie 4D planning. ............................................................. 142

Tabel 71 Vergelijking programma's bij ambitie hoeveelheden onttrekken. ....................................... 142

Tabel 72 Vergelijking programma's bij ambitie eisen koppelen aan objecten. .................................. 143

Tabel 73 Vergelijking programma's bij ambitie varianten vergelijken. ............................................... 143

Tabel 74 Vergelijking programma's bij ambitie real-time delen. ........................................................ 143

Tabel 75 Beoordelingstabel MCA. ....................................................................................................... 147

6

Tabel 76 Gepersonaliseerd uitwisselformat matrix. ........................................................................... 149

Tabel 77 Voorbeeld omschrijving als leesbare naam. ......................................................................... 149

Tabel 78 Voorbeeld eenheden uitwisselbestanden. ........................................................................... 150

Tabel 79 Voorbeeld informatie indeling classificatie. ......................................................................... 150

Tabel 80 Antwoorden op gestelde vragen uit de enquête. ................................................................ 158

Tabel 81 Taakverdeling ambitie 3D visualisatie. ................................................................................. 161

Tabel 82 Taakverdeling ambitie 3D fasering. ...................................................................................... 155

Tabel 83 Taakverdeling ambitie 4D planning. ..................................................................................... 155

Tabel 84 Taakverdeling ambitie hoeveelheden onttrekken. .............................................................. 156



Tabel 87 Taakverdeling ambitie real-time delen. ................................................................................ 158

Tabel 88 Kosten-baten analyse strategie 1. ........................................................................................ 159

Tabel 89 Onderbouwing extra programma's. ..................................................................................... 159

Tabel 90 Kosten-baten analyse strategie 2. ........................................................................................ 161

Tabel 91 Onderbouwing extra programma's. ..................................................................................... 161

Tabel 92 Beheer tabel van projectpartners. ....................................................................................... 168

Tabel 93 Beheer tabel fasering. ........................................................................................................... 169

Tabel 94 Beheer tabel BIM-rollen in het project. ................................................................................ 169

Tabel 95 Beheer van structuur van modellen. .................................................................................... 169

Tabel 96 Overall workflowschema tabel. ............................................................................................ 170

Tabel 97 Workflowschema per projectfase. ....................................................................................... 170

Tabel 98 Databeheerschema tabel. .................................................................................................... 170

Tabel 99 Uitwissel formatten met de verschillende programma's. .................................................... 171

Tabel 100 Beheer van controles tabel. ................................................................................................ 171

Tabel 101 Uitwisselen BIM-bestanden. ............................................................................................... 171

Tabel 102 Beheer van issues tabel. ..................................................................................................... 171

Tabel 103 Beheer van bijeenkomsten. ................................................................................................ 172

Tabel 104 Beheer van document stromen. ......................................................................................... 172

Tabel 105 Beheer van toleranties. ...................................................................................................... 172

Tabel 106 Beheer tabel items die niet gemodelleerd worden. ........................................................... 172

Tabel 107 Beheer training tabel. ......................................................................................................... 173

Tabel 108 Beheer aandachtspunten en risico's. ................................................................................. 173

7

Leeswijzer De opbouw van de bijlages is gerealiseerd op de volgende manier:

Kop 1 Onder deze kop stijl wordt een korte toelichting gegeven over de inhoud van de bijlage

Kop 2 Onder deze kop stijl wordt een korte toelichting gegeven over de sub-inhoud van de bijlage. Titel van kopje Onder deze kop stijl wordt een nieuwe alinea gemarkeerd.

- Inspringen

Onder deze kop stijl wordt een opsomming gepresenteerd. Cursief Onder deze kop stijl worden punten van een opsomming beschreven.

- Inspringen cursief: Onder deze kop stijl worden punten binnen een opsomming beschreven. Tabel Tabel 1: Voorbeeld opbouw tabel

voorbeeld voorbeeld voorbeeld voorbeeld voorbeeld voorbeeld

Een 1 2 3 4 5 6

Twee 1 2 3 4 5 6

8

Bijlage A, Theoretisch kader

In deze bijlage zijn de theoretische kaders uit de hoofdtekst

uitgebreider uitgewerkt.

9

Theoretisch kader In deze bijlage zijn de theoretische kaders over de onderzoeksmethode die benodigd waren om het voor- en hoofdonderzoek uit te voeren uitgebreid verwerkt. Theoretisch kader BMM Een BMM is een Excel tabel waarin de verschillende levels van BIM, die van toepassing zijn voor de projecten, zijn uitgewerkt door het bedrijf. Door middel van de BMM wordt bepaald op welk BIM-niveau het project uitgewerkt wordt. Voor verschillende ambities kunnen verschillende levels gekozen worden die passen bij het BIM-niveau dat het bedrijf op dat moment heeft. De BMM stelt het BIM niveau van de bedrijven op in een overzichtelijke grafiek. (Arup, 2021) Theoretisch kader variantenstudie

Een varianten of haalbaarheidsstudie biedt de gebruiker de mogelijkheid om verschillende varianten individueel te analyseren. Deze analyse wordt gedaan vanuit verschillende invalshoeken. Door de verschillende invalshoeken worden varianten gedetailieerd uiteengezet en kan de variant beoordeeld worden in de multicriteria-analyse (issuu, 2012). Theoretisch kader multicriteria-analyse

Een multicriteria-analyse of MCA is een besluitvorming tool. Door het gebruik van deze tool kunnen beslissingen genomen worden gebaseerd op meerdere criteria. Het opstellen van een MCA wordt gedaan aan de hand van vijf stappen.

Figuur 1 stappen multicriteria-analyse (tools hero, sd).

Het opstellen van een MCA begint bij het definiëren van de context, wat is de huidige situatie en wie zijn de sleutelspelers en belanghebbende in het besluit? Als de context gedefinieerd is worden de opties geïdentificeerd, deze identificatie wordt geformuleerd op een go/no-go basis. Of een optie beoordeeld wordt met een go of een no-go hangt af van verschillende consequenties. Deze consequenties vormen de basis voor het MCA, dit zullen namelijk de punten zijn waarop opties beoordeeld worden: denk hierbij aan kosten, kwaliteit of betrouwbaarheid. Bij het opstellen van de punten is het mogelijk dat aan een bepaald punt meerwaarde gehecht wordt. De waarde van het punt kan bijgesteld worden om de meerwaarde te benadrukken. Als laatste wordt de normering verklaard, hierin wordt verklaard wanneer bijvoorbeeld één twee gegeven wordt onder punt kosten. Theoretisch kader enquête Om veel informatie te verzamelen van een grote doelgroep is een enquête een betrouwbare methode. Voordat de enquête verstuurd wordt is het van belang de juiste doelgroep te bepalen en ze op de hoogte te stellen van het doel van de enquête. Het is belangrijk de vragen in een goede volgorde en structuur vast te leggen en deze vragen mogen niet sturen naar een bepaald antwoord.

10

(TopScriptie, 2019) Er zijn een aantal punten waar rekening mee moet worden gehouden voor het rondsturen van een enquête:

- Geef de tijdsduur van het invullen aan. - Geef een reden waarom de enquête belangrijk is en waarom hij ingevuld moet worden. - Geef aan wat het onderwerp van de enquête is en waarom je de enquête rondstuurt. - Zorg dat de enquête anoniem is en geef aan dat dit bekend is bij de doelgroep. - Bedank op voorhand voor deelname.

Theoretisch kader kosten-baten analyse Een kosten-baten analyse is een financieel systeem om sterke en zwakke punten van een plan af te wegen. Een kosten-baten analyse wordt opgesteld door middel van drie stappen. Eerst worden de verwachte kosten en baten vastgesteld. Daarna worden de kosten en baten in dezelfde eenheid geformuleerd zodat ze te vergelijken zijn. De laatste stap is het vergelijken en de conclusie trekken. (ICTloket, 2019) Theoretisch kader stappen van Kotter Om veranderingen door te voeren in organisaties heeft prof. J.P. Kotter acht veranderstappen opgesteld. Aan de hand van deze stappen is het mogelijk een nieuw proces in een organisatie te implementeren. In figuur 2 zijn de 8 stappen te zien die nader toegelicht zullen worden.

Figuur 2 Stappen van Kotter (lean six sigma groep, sd).

Stap 1. Gevoel van noodzaak versterken Kotter stelt dat voor verandering het besef van noodzaak bij alle betrokkenen cruciaal is. Energie wordt gecreëerd door emoties, ook wel de motor voor verandering genoemd. De energie wordt gecreëerd door in te spelen op emoties als hoop, vertrouwen, optimisme en enthousiasme. Emoties uiten zich in vragen als: waarom moet er veranderd worden en welke problemen worden hiermee dan opgelost? Als management van een bedrijf is het creëren van urgentie hardwerken en kost het veel tijd en energie. Kotter stelt dan ook dat 75 procent van de verandering gekocht moet worden door het management van het bedrijf. Desondanks is van groot belang voordat doorgegaan wordt met de volgende stappen (lean six sigma groep, sd). Stap 2. Een leidend team vormen Om verandering te laten slagen is het vormen van een leidend team van belang. Dit zijn mensen met formele-, informele invloed, verstand van zaken, goed geworteld zijn in de organisatie en kunnen waar nodig voldoende opmerkzaam zijn. Ook is het zaak dat de organisatie de juiste mensen in positie brengt dit kan gedaan worden aan de hand van persoonlijke doelstellingen, passende beoordelingen of beloningen, en aanvulling zoekt voor het team als er een opening valt (lean six sigma groep, sd). Stap 3. Een juiste visie en strategie ontwikkelen

11

Kotter stelt dat visies concreet, realistisch en eenvoudig uitgeschreven moet worden. De essentie van de visie geeft antwoord op de vragen: welke verandering is nodig en waarom wil de buitenwereld de verandering van ons? Zoek in deze stap naar gemeenschappelijke waarden bij alle betrokkenen die de basis vormen voor de verandering. Maak het plan op basis van deze gezamenlijke waarden en bekijk hierbij wat het gewenste gedrag is (lean six sigma groep, sd). Stap 4. Visie communiceren en creëer veiligheid Communiceer de visie duidelijk en geloofwaardig naar de medewerkers. Door dit te doen wordt onzekerheid, angst en wantrouwen beperkt. Doordat de medewerkers weten waar ze aan toe zijn en het management zich kwetsbaar, onthullend en open opstelt ontstaat er een ‘veilig gevoel’ in de organisatie. Het veilige gevoel maakt een dialoog los waardoor persoonlijke betrokkenheid ontstaat (lean six sigma groep, sd). Stap 5. Medewerkers in staat stellen te veranderen, zorgen voor draagvlak De belangrijkste randvoorwaarden voor het toepassen van verandering is commitment vanuit de top. De top van de organisatie moet de medewerkers in staat stellen om te veranderen, langdurige steun is hierbij noodzakelijk net als het verwijderen van barrières. Dit kunnen barrières zijn als: belemmerende huisvestiging of kantoorinrichting maar ook het overdreven voorziening voor managers. Op deze manier wordt met deze stap draagvlak binnen de organisatie gecreëerd (lean six sigma groep, sd). Stap 6. Korte termijn successen creëren en vieren Creëer ‘quick wins’ en maak deze korte termijn successen zichtbaar voor iedereen, deze directe en snelle beloning zorgt voor voldoening bij degenen die hard werken om de nieuwe visie en strategie te realiseren en het snoert ook de mond van criticasters. Korte termijn successen stimuleren daarnaast ook het geloof in het succes van de nieuwe visie en strategie (lean six sigma groep, sd). Stap 7. Niet verslappen maar doorzetten De ‘quick wins’ zijn slechts het begin van de verandering, organisaties moeten waken voor het verslappen van het veranderproces. Door te onderzoeken wat werkt aan de verandering en de verandering te verfijnen blijft dat de organisatie scherp en het urgentiegevoel op niveau (lean six sigma groep, sd). Stap 8. Borgen Borg de verandering in de organisatie, hierdoor zorgt de organisatie voor discipline en doorzettingsvermogen om de verandering ook daadwerkelijk door te voeren. De borging is compleet als de verandering regelmatig en systematisch gemeten en geëvalueerd wordt. Het is van cruciaal belang om deze stap uit te voeren. Wat niet gemeten wordt is niet belangrijk genoeg en zal in negatieve zin bijwerken bij de tevredenheid van medewerkers (lean six sigma groep, sd). Theoretisch kader Nationaal Model BIM Uitvoeringsplan Het nationaal model BIM uitvoeringsplan van de BIR (bouw informatie raad) heeft als doel het succesvol toepassen van BIM in projecten. Het doel wordt bereikt aan de hand van onderstaande hoofdonderwerpen: Projectgegevens Doel en toepassing BIM proces Informatie en data Communicatie modelleerafspraken Projectgegevens

12

Het definiëren van de projectgegevens is het begin van het uitvoeringsplan, zaken als projectnaam, opdrachtgever en projectomschrijving etc. worden vastgelegd. De projectgegevens worden afgesloten door het vastleggen van de projectpartners (BIR werkgroep, 2016). Doel en toepassing Om voor het projectteam duidelijkheid te scheppen over BIM moeten de BIM-doelen overzichtelijk beschreven worden. De doelen kunnen verschillende invalshoeken hebben zoals, het in kaart brengen van de bestaande situatie of het realiseren van optimale kwaliteit binnen het beschikbare budget. Om de doelen te realiseren moet de BIM-toepassing gespecificeerd worden, hierbij wordt aangegeven met welke methode het BIM-doel bereikt wordt. Ook wordt beschreven welke projectanalyses op basis van BIM gedaan worden, dit kunnen de bouwkosten of het energiegebruik zijn (BIR werkgroep, 2016). BIM proces In het BIM proces wordt de fasering, organisatie van de (BIM-)samenwerking, organisatieschema voor het project, structuur van aspectmodellen, overall workflow schema en workflow schema’s per fase. In de fasering wordt vastgelegd van wanneer tot wanneer zaken in verschillende projectfase gerealiseerd worden en of het uitvoeringsplan hierbij van toepassing is. In de organisatie van de (BIM-)samenwerking wordt vastgelegd welke rol projectleden bekleden, wat de taken zijn van deze rol, welke verantwoordelijkheden zij hebben, van welk bedrijf het project lid is en zijn of haar contactgegevens. In het organisatieschema voor het project wordt vastgelegd hoe de BIM-rollen zich verhouden ten opzichten van elkaar en hoe de verhouding is naar ‘reguliere’ rollen in het project. in de structuur van aspectmodellen wordt vastgelegd welke aspectmodellen vervaardigd worden, in welke projectfase deze afgerond moet zijn, welk bedrijf verantwoordelijk is voor het model en welke software gebruikt wordt om dat model op te bouwen. Om een het BIM proces vorm te geven wordt in het overall workflow schema het proces samengevat, het overall workflow schema wordt aangevuld door workflow schema’s per fase. In het workflow schema per fase wordt per bedrijf/partner beschreven wat het workflow schema is voor de taken die bij het bedrijf horen. Informatie en data Het opslaan van informatie en data is een van de kernwaarde van BIM het BIM uitvoeringsplan raadt aan om een dataoverdracht schema te maken. Bij het realiseren van het overdracht schema wordt per fase vastgelegd om welke informatie het gaat, wie de vragende - en de leverende projectpartner is, welk detail niveau aangehouden moet worden, wat de deadline is voor het leveren van het product en in welk format het product geleverd wordt. De gerealiseerde BIM-producten zullen beheert moeten worden, dit kan op diverse wijze gerealiseerd worden. één BIM regisseur zou een aparte lijst kunnen beheren waarin het beheer van de producten gedaan wordt ook zou het kunnen door referenties op de stempel van de modellen. Belangrijk hierbij is dat het ongecontroleerd toevoegen van wijzigingen of aanvullingen in de producten niet toegestaan is, de inhoud van de producten gaan hierdoor afwijken waardoor het model onzuiver wordt. het BIM uitvoeringsplan stelt dat niet alleen het format van de informatie beheert moet worden maar uit de uitwisselformaten van de modellen. Er wordt per projectmodel beschreven welk format het model opgeslagen wordt. Om kwaliteit te waarborgen worden er modelcontroles uitgevoerd, de BIM regisseur beheert deze controles aan de hand van mogelijk een tabel waarin de volgende zaken aan bod komen: model waarop controle uitgevoerd moet worden, wanneer (frequentie), wat (model), door wie wordt de controle uitgevoerd en met welke methode wordt dit gedaan. Communicatie Het delen van vervaardigde modellen wordt gedaan aan de hand van web based Data Management System (DMS), dit heeft als voordeel dat het gehele projectteam de informatie in de vorm van modellen kan bekijken. Om te zorgen dat de informatie actueel blijft wordt aangeraden om afspraken te maken over het vernieuwen en her uploaden van informatie. Het vernieuwen en her uploaden wordt gedaan in een hoofdmappenstructuur die opgezet wordt door de BIM regisseur,

13

deze persoon draagt dan ook zorg voor de uploaden toegangsrechten van de DMS. Ook wordt aangeraden om het communiceren van ‘problemen’ te standaardiseren. Door het standaardiseren kunnen de ‘problemen’ snel en eenduidig besproken worden in bijeenkomsten. Deze bijeenkomsten zullen ook beheert moeten worden, zaken als: onderwerp van bijeenkomst, frequentie, deelnemers en locatie worden bijgehouden door bijvoorbeeld de BIM regisseur. Het beheer verslag van de bijeenkomsten wordt opgenomen in de DMS, in de DMS worden de nieuwe taken gekoppeld aan teamleden. Modelleerafspraken Ook bij het opstellen van de modellen wordt aangeraden om dit zoveel mogelijk te standaardiseren, dit gebeurt in de vorm van modelleerafspraken. De afspraken bevatten de volgende onderdelen: lokale positie en oriëntatie (nulpunt), naamgeving bestanden, classificatie en codering, bouwlaagindeling en -naamgeving, ruimtenummers, duplicaten en doorsnijdingen, nauwkeurigheid en toleranties, (shared) parameters, niet-gemodelleerde onderdelen, de afbakening (demarcatie) van 2D en 3D / geometrie – data, detailniveau export IFC en overige modelleringsafspraken. lokale positie en oriëntatie (nulpunt): het projectteam werkt vanuit een fysiek 0-puntobject wat het coördinaat 0,0,0 (X,Y,X) geeft. Het is wenselijk dat dit punt bovenaan (noordelijk) van het project gedefinieerd wordt en zich richting de onderkant (zuidelijk) wijst. naamgeving bestanden: de BIM-modellen worden naamgegeven dat alle bijbehoren aspecten in de naamgeving benoemt worden.

voorbeeld: (bouwwerknaam_discipline_onderdeel_versieaanduiding software_cijfer(suffix)) classificatie en codering: het naamgeven van objecten in modellen kan gedaan worden aan de hand van vier keuzes. bouwlaagindeling en -naamgeving: de bouwlaagnaamgeving worden naamgegeven aan de hand van het volgende voorbeeld.

voorbeeld: (bouwlaagnummer_verdiepingsoort_spatie_tekstuele omschrijving) ruimtenummers: de nummering wordt toegepast als unieke codering in de parameter duplicaten en doorsnijdingen: duplicaten zijn alleen toegestaan bij het vergelijken van geometrie van objecten, voor verdere toepassing wordt geadviseerd om duplicaten te vermijden. Ook het delen van doorsnijdingen van BIM-objecten zou vermeden moeten worden, met uitzondering van doorsnijdingen van secondaire aard. nauwkeurigheid en toleranties: Er wordt door bijvoorbeeld de BIM coördinator bijgehouden welke nauwkeurigheid aangehouden moet worden op het model, hierbij wordt een LOD aangehouden. Voor objecten in het model worden toleranties aangehouden. Zo kan een asfalt laag een tolerantie van 10 mm hebben en een stalen damwand een tolerantie van 100 mm, hierbij moet richting wel gedefinieerd worden. (shared) parameters: objecten uit alle verschillende modellen moeten verwerkt worden met dezelfde parameters, denk hierbij aan materiaal, prijs en levensduur etc. niet-gemodelleerde onderdelen: het definiëren van onderdelen die niet gemodelleerd worden om diverse redenen. Redenen kunnen zijn dat het object te klein is, of niet gestandaardiseerd kan worden. Deze objecten moeten worden beheert in bijvoorbeeld een tabel waarin staat welk object niet gemodelleerd wordt, de alternatieve wijze waarop het object wordt opgenomen in het BIM-model en onder welke discipline het object valt. . de afbakening (demarcatie) van 2D en 3D / geometrie – data: afbakening over taken die het BIM-model heeft. Denk hierbij aan het genereren van 2D tekeningen uit 3D modellen en het koppelen van eisen aan het 3D-model. detailniveau export IFC: het maken van afspraken omtrent het delen van 3D-modellen wordt beheert door de BIM regisseur. De BIM regisseur wordt aangeraden minimaal aan de ‘BIM basis informatieleveringsspecificatie’ versie 1.0 te voldoen. overige modelleringsafspraken: (project) specifieke en niet te standaardiseren modelleringsafspraken worden genoteerd en beheert door de BIM regisseur. Overige bepalingen

14

Om duidelijkheid te scheppen binnen het projectteam over het gebruik van programma’s wordt geadviseerd om een (grafisch) overzicht in te voegen van de ICT-structuur voor het project. De trainingen van projectteam leden moet geregistreerd worden. Hierdoor kan de vooruitgang van leden gemonitord worden en waar nodig ingegrepen worden. Als laatste onderdeel van het BIM uitvoeringsplan moeten (project) aandachtspunten en risico’s genoteerd en beheert worden. Om het risico te verminderen wordt geadviseerd om een beheersmaatregel te beschrijven. Theoretisch kader BIM basis infra Het BIM basis infra initiatief is een afspraken stelsel voor het uitwisselen van modellen. Het doel van het initiatief is dat digitale informatie in de infrasector naadloos en snel gedeeld wordt tussen opdrachtgevers en aannemers. Door de BIM basis infra te personaliseren voor een bedrijf wordt antwoord gegeven op de volgende vragen:

- Waarom gaan we informatie eenduidig uitwisselen? - Hoe gaan we informatie eenduidig uitwisselen? - Welke structuur gaan we hanteren?

Waarom gaan we informatie eenduidig uitwisselen? Het efficiënter en effectiever borgen en hergebruiken van informatie is het theoretische antwoord. Voor DVI RP ZO kan het nog meer bieden. Door informatie eenduidig uit te wisselen wordt communicatie beter en zullen er minder faalkosten gemaakt worden. Ook kan project controle beter uitgevoerd worden, dit komt omdat processen hetzelfde verwezenlijkt worden bij verschillende werknemers.

Hoe gaan we informatie eenduidig uitwisselen? Het uitwisselen van informatie aan de hand van vastgelegde uitwisselformaten is van belang voor het laten slagen van BIM. Welke structuur gaan we hanteren? Om deze vraag te beantwoorden stelt het BIM basis infra initiatief tien stappen voor. Deze stappen zorgen ervoor dat iedere betrokken partij de juiste informatie op de juiste plek kan vinden en kan aanleveren.

- Naamgeving uitwisselbestanden: Faciliteer en onderhoud een uniforme en consistente bestandsnaamgeving met kenmerken van het bestand. De bestandnaam dient minimaal het project of gebiedsnaam te bevatten, ander project eigenschappen zijn optioneel.

- Eenheden uitwisselbestanden: Definieer in de startfase van het project met welke eenheden gewerkt wordt. Het maken van een format biedt ondersteuning tijdens het opbouwen van de 3D visualisatie. In dit format zouden objecten of disciplines gekoppeld kunnen worden aan eenheden. Zo wordt er 10 meter aan damwand geslagen en hebben bouten een lengte van 50 millimeter.

- Coördinatenstelsel: Definieer in de startfase van het project het coördinatenstelsel. Het maken van een format biedt ondersteuning tijdens het opbouwen van de 3D visualisatie. In dit format zouden oppervlakte modellen opgebouwd moeten worden aan de hand van het RD Rijksdriehoeksmeting EPSG: 28992, hoogtes gedefinieerd worden ten opzichten van NAP en bij wens van opdrachtgever of één andere stakeholder een referentiepunt genomen moeten worden.

- Referentiepunt: Bij de wens om een referentiepunt aan te houden is het wenselijk dat dit punt dicht bij het projectgebied ligt. Er wordt geadviseerd om een vierkant/ rechthoek om het projectgebied te visualiseren en het referentiepunt in een van de hoeken te plaatsen en onder het laatste of boven

15

het hoogste punt. Hierdoor blijven afmetingen positief of negatief waardoor rekenfouten voorkomen worden.

- Naamgeving: Het logisch, consistent en gestructureerd naamgeven van objecten in de 3D visualisatie is van belang tijdens het maken van de 3D fasering, 4D planning en het koppelen van eisen aan objecten. Er wordt geadviseerd om de naamgeving van de objectenboom die verkregen is van de opdrachtgever te gebruiken als rode draad, uit het gesprek met de heer E.T. is gebleken dat proces coördinatoren de objectenboom ook inzetten voor het verifiëren van eisen in Relatics hierdoor ontstaat dus uniformiteit. Als er geen objectenboom bekend is wordt geadviseerd om te werken volgens het receptenboek verkregen van DVI LP.

- Informatie indeling classificatie: Bij het realiseren van 3D visualisaties moeten teken/ modelleer standaarden zoals NLCS of ETIM aangehouden worden, door het gebruik van deze standaarden worden modellen uniform opgebouwd waardoor gebruikers meer informatie en eigenschappen aan het 3D model kunnen koppelen en aflezen.

- Objecten voorzien van een status: Om onderscheid te maken in objecten is kan er een status aan gekoppeld worden. Door deze status kunnen verschillende zaken als eisen of de tijd dat een object aanwezig is. De aanbevolen statussen zijn: nieuw, bestaand, tijdelijk, vervallen en revisie.

- Objecten voorzien van correct materiaal: Objecten in de 3D visualisatie worden voorzien van het juiste materiaal. Er wordt aanbevolen om deze materiaalstaat als format in de modellering programma’s te laden, zo blijven de materialen uniform.

- In te storten onderdelen (ITSO): Bij het realiseren van vooral kunstwerken is het aangeven van in te storten onderdelen belangrijk. Door dit expliciet aan te geven is de kans kleiner dat dit vergeten wordt, wat voor een verlaging van faalkosten zorgt.

- Doublures en doorsnijdingen: Het realiseren van doorsnedes en doublures zijn niet wenselijk. Het is zaak om duidelijk te maken wie welke rechten heeft.

16

Bijlage B, PVA met wijzigingen

In deze bijlage is het PVA met wijzigingen uitgewerkt.

17

leeswijzer Tijdens het onderzoek is het plan van aanpak herzien en zijn bepaalde wijzigingen toegepast. De wijzigingen die toegepast zijn zullen aan de hand van de volgende vragen verklaard worden:

- Wat is er gewijzigd? - Waarom is deze wijziging tot stand gekomen? - Waarin resulteert de wijziging? - Is het resultaat van de wijziging van gelijke of overstijgende kwaliteit?

In bijlage … is het plan van aanpak te zien met hierin alle wijzigingen in het blauw gemarkeerd en uitleg in tussen haakjes in het rood aangegeven.

18

BIM NAAR HET VOLGENDE NIVEAU (Kleuren in het plan van aanpak komen niet volledig overeen met de kleuren van DVI RP ZO. De kleuren toegepast in het plan van aanpak zijn een schatting geweest en toen we begonnen aan het afstuderen konden we de kleurencodes opvragen. Het DV kleuren zijn in het onderzoek volgens de juiste kleurencodes gedaan. Hierdoor sluit het onderzoek beter aan bij DVI RP ZO als bij de geschatte kleurencodes.)

Plan van aanpak

Abstract In dit verslag wordt het plan van aanpak uitgewerkt.

De hoofdpunten in dit verslag zijn de doelstellingen, hoofd- en deelvragen en de planning.

Studenten: Job Swinkels & Joris van Lankveld

Studentnummers: 2124105 & 2127642

Bedrijfsbegeleider: Dennis Drijver

Begeleidingsdocenten: Johan Vreede & Theo Van Deursen

Atelier: BIM Atelier

Opleiding: Civiele techniek

Datum: 02-03-2021 2

4-12-

19

Voorwoord

In dit document staat beschreven hoe het afstudeeronderzoek, van de studenten Job Swinkels en

Joris van Lankveld, voor Dura Vermeer regionale projecten zuid oost (1. Het bedrijf waar we stage

gelopen hebben heet officieel Dura Vermeer Infra Regionale projecten Zuid oost. De benaming in het

plan van aanpak is gebaseerd op de naam die op de site van Dura Vermeer stond, echter was de site

niet up-to-date en was de naam van het bedrijf veranderd. In het onderzoek staat de juiste

benaming. Hierdoor sluit het onderzoek beter aan bij DVI RP ZO.) uitgevoerd zal worden. Het

onderzoek zal gedurende de periode februari 2021 tot juli 2021 uitgevoerd worden. Zoals de titel van

dit pva al weergeeft zal het onderzoek gehouden worden over het verbeteren van het BIM-niveau (2.

Implementeren van BIM, uit de gehouden interviews blijkt dat DVI RP ZO nog niet werkt met BIM en

zal het verbeteren hiervan dus niet mogelijk zijn. In het onderzoek zijn aanbevelingen geschreven die

ervoor zorgen dat DVI RP ZO op een praktische manier het hoogt haalbare BIM-level volgens de BIR

kan bereiken. Qua BIM-niveau is het werken op het hoogste BIM-level het hoogst haalbare en

overstijgt deze wijziging het initiële idee.) van Dura Vermeer regionale projecten zuid oost (1.).

Graag zouden wij Dura Vermeer regionale projecten zuid oost willen bedanken voor het geven van

deze interessante opdracht. In het bijzonder Dennis Drijver die ons geholpen heeft de opdracht goed

te formuleren.

Ook willen we Johan Vreede en Theo van Deursen bedanken voor de begeleiding vanuit Avans

Hogeschool.

Job Swinkels en Joris van Lankveld,

’s-Hertogenbosch, 04-01-2021

20

Inhoud

21

1. Inleiding BIM wordt steeds belangrijker in de bouwsector en wordt vaker een beoordelingscriterium van de opdrachtgever. Ook Dura Vermeer gaat mee in deze trend. Dura Vermeer timmert hard aan de weg om digitalisering naar een hoger level te brengen. Dit geldt

ook voor Dura Vermeer Regionale Projecten Zuid Oost (RP ZO) (1.), de afdeling waarvoor dit

afstudeerproject is bestemd. Dura Vermeer ziet veel kansen in het vaker toepassen en verbeteren

van digitalisering, namelijk een betere service voor klanten en het optimaliseren van de kostprijs-

efficiency en marges. De manager bedrijfsbureau Dennis Drijver ziet veel voordelen in het toepassen

van 3D modellering en BIM in de tender fase van projecten, namelijk clash controle en hoeveelheden

bepalen. Het motto van Dura Vermeer omtrent digitalisering is: ‘Eerst de mens, dan de techniek.’

Met dit motto wil het bedrijf dat er over de volgende vragen nagedacht wordt:

- Wat hebben gebruikers nodig?

- Met welke (bestaande) digitale middelen kan Dura Vermeer RP ZO (1.) de gebruikers

helpen? Deze vragen leiden tot het hoofddoel van het gebruik van digitalisering binnen Dura

Vermeer namelijk ‘Het verbeteren van de kwaliteit van de projecten’, zodat onze mensen beter

hun werk kunnen doen en de klanten tevreden zijn en blijven. In de tenderfase betekent dit, dat

risico’s en oplossingen in kaart gebracht kunnen worden, waarbij prijs en kwaliteit doorslaggevend zijn voor de klant. Na het aannemen van een project kan het BIM-model gebruikt worden door de

werkvoorbereiders, het realisatieteam, de omgeving en de klant.

Job en Joris willen hun kennis verbreden en verdiepen in BIM. De studenten zijn erg blij dat Dura

Vermeer deze visie met ons deelt en we voor hen dit onderzoek mogen gaan doen. De studenten

hopen een gezellige en leerzame tijd tegemoet te gaan tijdens het afstuderen en uiteindelijk een

onderzoek af te leveren waar het bedrijf mee verder kan.

22

2. Doel van het onderzoek Het doel van het onderzoek is het maken van een adviesrapport voor Dura Vermeer RP ZO waarin

onderzocht wordt wat er nodig is om digitalisering (3. BIM, Dura Vermeer heeft als ambitie

digitaliseren en hier zijn veel mogelijkheden voor. Het onderzoek is gehouden voor DVI RP ZO waarbij

BIM als digitaliseringstool gezien wordt om de ambitie te halen. Het heeft voor het onderzoek geen

effect gehad het was een woordkeuze.) in de tenderfase en voorbereidingsfase naar een hoger

niveau te krijgen. Uit de adviesrapportage ontstaan verschillende beroepsproducten waaronder een

plan wat het managementteam een handvat biedt om digitalisering in de tender- en

voorbereidingsfase te gebruiken.

2.1. Doel SMART geformuleerd

Specifiek: Op 1 februari 2021 zullen de studenten Job en Joris beginnen met het afstudeer onderzoek

bij Dura Vermeer RP ZO (1.). Ze gaan onderzoeken hoe digitalisering (3.) Dura Vermeer naar een

hoger level kan tillen. Bij het bezoeken van de website van Dura Vermeer viel op dat er bij veel

vacatures om ervaring met BIM wordt gevraagd. Omdat Dura Vermeer zich aan het ontwikkelen is in

BIM wordt het onderzoek hierop gefocust.

Om betere service te bieden aan klanten en de faalkosten omlaag te krijgen wil Dura Vermeer (1.)

gebruik maken van digitalisering (3.). Er gaat onderzocht worden hoe BIM een rol kan spelen in de

groei van de digitalisering binnen Dura Vermeer (1.).

Om te zorgen dat het personeel met de nieuwe ontwikkelingen kan werken wordt een

niveausysteem opgesteld, waarbij geanalyseerd wordt wat er van een beroepsgroep binnen Dura

Vermeer (1.) verwacht wordt op het gebied van BIM. De beroepsgroepen zullen onderzocht worden

op hun huidige kennis niveau van BIM. Aan de hand van het basis niveau wordt een stappenplan

opgesteld om elke beroepsgroep naar het gewenste niveau, zoals eerder in het onderzoek bepaald,

te brengen.

Meetbaar: Eén of meerdere experts in BIM, van binnen het bedrijf Dura Vermeer BV die niet bij ons

onderzoek betrokken zijn, zal het onderzoek tussentijds beoordelen op haalbaarheid en niveau (4. Er

is gevraagd aan twee mede studenten die ook bij het BIM atelier zitten ons verslag te beoordelen. Er

is veel overlegd met BIM experts binnen het bedrijf Dura Vermeer, de overleggen moesten ver van te

voren ingepland worden omdat de agenda’s goed gevuld waren. Het verslag wordt door de mede

studenten op haalbaarheid en niveau beoordeeld, omdat de mede studenten twee periodes BIM

onderzocht hebben kan er vanuit gegaan worden dat zij expertise in huis hebben om het onderzoek

inhoudelijk te beoordelen. Ook is gevraagd aan dhr. D. Drijver of we een voorbereidende presentatie

kunnen houden voor aangestelde kritische werknemers van DVI RP ZO. Zo zal getoetst worden of het

advies duidelijk is.) . Hij zal aangeven of de stappen die geadviseerd zijn er voor zullen zorgen dat het

bedrijf zal groeien in digitalisering. Het managementteam van Dura Vermeer RP ZO (1.) zal

gedurende de afstudeer periode het proces begeleiden en beoordelen.

Acceptabel: Het doel wordt behaald als het onderzoek zo ver uitgewerkt is dat het managementteam

het goedkeurt en het geïmplementeerd kan gaan worden in het bedrijf.

Realistisch: Het onderzoek kan goed afgerond worden mede door de hoeveelheid documentatie die

over BIM te vinden is en de ondersteuning vanuit Dura Vermeer en Avans Hogeschool. Door de

verschillende studieloopbanen met dezelfde basiskennis van de twee studenten kan er vanuit

verschillende invalshoeken naar het project gekeken worden waardoor het onderzoek meer

diepgang krijgt. Job zijn studieloopbaan omvat de specialisatie ‘Ontwerpen’ en de minor ‘Drowning

City’s’, waardoor er kennis aanwezig is over ontwerpen en het oplossen van grote waterproblemen.

Verder heeft hij werkervaring opgedaan als technisch tekenaar bij Jens BV en als werkvoorbereider

23

bij Den Ouden BV. Joris zijn studieloopbaan omvat de specialisatie ‘Realisatie’en de minor

‘Constructief ontwerpen’. Hierdoor is er kennis aanwezig over de realisatie van civieltechnische

projecten en het berekenen van constructies. Verder heeft hij werkervaring opgedaan als assistent

uitvoerder bij Vissers Ploegmakers en als BIM modelleur bij Dura Vermeer.

Tijdsgebonden: Het onderzoek zal gedurende de periode 1 februari tot en met 4 juli plaatsvinden. Zie

de planning bijgevoegd onderaan dit document.

3. Aanpak

Om het onderzoek goed te laten verlopen zal het gedaan worden aan de hand van hoofd- en deelvragen. In dit hoofdstuk zijn deze hoofd- en deelvragen uitgewerkt.

3.1. Hoofdvraag Hoe kan de (5. het woord de is toegevoegd. Door het woord de toe te voegen wordt

klanttevredenheid het hoofdwoord uit de zin. Het heeft voor het onderzoek geen effect gehad het

was een woordkeuze.) klanttevredenheid verhoogd worden en faalkosten verminderd worden (in de

realisatiefase) door BIM te gebruiken in de tender- en voorbereidingsfase van Dura Vermeer RP ZO

(1.)?

3.2. Deelvragen

Deelvraag 1: Wat betekent BIM voor Dura Vermeer RP ZO? - Wat is BIM?

- Wat zijn de verschillende BIM-levels en wat is de inhoud per level?

- Hoe is het werkproces in de huidige situatie?


Deelvraag 2: Wat betekent BIM voor de stakeholders van Dura Vermeer RP ZO? - Wat is het aanbod van concurrenten op het gebied van BIM voor stakeholders?

- Hoe ervaren de stakeholders BIM in de huidige situatie? - Wat is de behoefte van de klant?

Deelvraag 3: Welke middelen zijn nodig om BIM binnen Dura Vermeer RP ZO te laten slagen? - Wat zijn de huidige middelen voor BIM?

- Wat is de toepassing van de huidige middelen?


Deelvraag 4: Hoe kunnen de medewerkers van Dura Vermeer RP ZO het gewenste BIM-niveau bereiken?

- Wat is het huidige BIM-niveau van de medewerker?


- Welk traject moeten de beroepsgroepen volgen om op het gewenste niveau te

behalen?


- Wat zijn de kosten en baten van BIM? (6. De sub-deelvraag is van deelvraag 5 naar deelvraag

4 verplaatst. Dit is gedaan omdat er tijdens het onderzoek een beoordeling van strategie in

deelvraag 4 uitgevoerd moest worden aan de hand van de kosten-baten analyse. Deelvraag 4 is

door het verplaatsen van deze sub-deelvraag completer en duidelijker geworden omdat het

resultaat direct in de deelvraag volgt. Echter moest er nu vanuit deelvraag 5 eenmalig terug verwezen worden naar de kosten-baten analyse. De inhoud van de sub-deelvraag is niet

veranderd, de wijziging is toegepast vanwege de leesbaarheid van het geheel.)

Deelvraag 5: Op welke manier kan BIM geïmplementeerd worden binnen Dura Vermeer RP ZO? - Hoe wordt BIM in het huidig proces geïmplementeerd?

24

- Toetsing op project bergbezinkbassin te Maastricht, dit project staat verder omschreven in

hoofdstuk 7. (7. de toetsing op het project bergbezinkbassin is niet door kunnen gaan. Het

project staat onder druk waardoor het projectteam geen tijd had om ons te begeleiden tijdens het toetsen. Tijdens het onderzoek is het toepassen van een BMM geadviseerd. Voor bijna alle

ambitie-producten moest een custum voorbeeld gemaakt worden. Hierdoor konden we het

toetsen van de haalbaarheid van de BMM uitvoeren. De afbeeldingen uit de BMM zijn

gerealiseerd zoals dat op het toetsingsproject zou gebeuren hierdoor is het resultaat gelijk.

25

3.3. Methode van onderzoeken

Gedurende het onderzoek zal gefocust worden op Personeel, Programma’s en Proces binnen Dura Vermeer RP ZO. Hiervoor word in de eerste deelvraag een onderzoek gedaan naar de huidige situatie van deze drie factoren. Ook word hierbij vastgesteld wat de ambities van het bedrijf zijn. Op deze manier kan vastgesteld worden vanaf welk niveau er gewerkt moet worden en naar werk (wel, spelfout) niveau het bedrijf wil groeien. In de tweede deelvraag word geïnventariseerd hoever de concurrentie is op het gebied van BIM en hoe de klanten denken over BIM. Hierdoor kan vastgesteld worden of de doelen van Dura Vermeer RP ZO realistisch zijn en of deze aansluiten op de markt. Het doel is vanaf dat moment duidelijk en er is duidelijk wat de huidige situatie is op het gebied van Personeel, Programma’s en Proces (8. BIM gebruik, in de interviews zijn vragen gesteld omtrent het personeel, programma’s en proces echter zijn niet al deze antwoorden in het vooronderzoek (deelvraag 2 terug gekomen. Hierdoor kan niet in deelvraag 2 beoordeeld worden wat de huidige situatie is op het gebied van personeel, programma’s en proces maar op het BIM gebruik. Het heeft in de rest van het verslag geen effect gezien deelvraag 4 personeel omschrijft, deelvraag 3 de programma’s en deelvraag 5 het proces.) . Dan kan er een route gemaakt worden van de te nemen stappen om het gewenste niveau te bereiken. In deelvraag drie word daarom gefocust op het verbeteren van de programma’s. Door de mogelijkheden van de bestaande programma’s te analyseren en te kijken wat voor andere programma’s er bestaan kan er een advies over de programma’s gegeven worden. Als deze vast staan kan het nieuwe proces beschreven worden en kan onderzocht worden wat het personeel bij moet leren om dit te bereiken. Dit zal gedaan worden door middel van werkkaarten en stappen plannen (9. Werkkaarten en stappen plannen zijn niet gerealiseerd, tijdens het onderzoek is gefocust op het implementeren van BIM in de organisatie van DVI RP ZO. De werkkaarten zijn vervangen door de BMM en er is gekozen voor de storytelling strategie waarbij één werknemer alle ambitie-producten realiseert, van deze werknemer wordt verwacht de stappen door te vertellen aan de rest van het team. Het resultaat stelt werknemers in staat om BIM toe te passen net zoals de werkkaarten en stappenplannen.) Onderstaand is te zien hoe dit per leerdoel verder gespecificeerd is. Deelvraag 1: Wat betekent BIM voor Dura Vermeer RP ZO? Doel: Het krijgen van inzicht in BIM en wat Dura Vermeer hiermee wil bereiken. Waarom: Om een goed advies te kunnen geven zal eerst begrepen moeten worden wat BIM is en wat het bedrijf hiermee wil bereiken. Onderzoeksmethode: Literatuurstudie, interne enquête (10. Interne enquêtes zijn in een andere deelvraag gehouden. De gehouden interviews boden voldoende inzicht in het doel van DVI RP ZO.) en interviews. Beroepsproducten: Interview verslag en onderzoeksrapport.

Deelvraag 1 wordt beantwoord in twee delen. Het eerste deel is onderzoeken wat BIM inhoudt. Het

tweede deel is het houden van interviews binnen Dura Vermeer. Hierdoor wordt inzichtelijk gemaakt

wat het huidige niveau is binnen het huidige proces en wat bereikt wil worden met BIM. De

interviews worden onder Dura Vermeer RP ZO uitgevoerd.

Deelvraag 2: Wat betekent BIM voor de stakeholders van Dura Vermeer RP ZO? Doel: Het krijgen van inzicht in de verwachtingen van de stakeholders over BIM. Waarom: Het is nodig om te weten wat stakeholders verwachten/vinden van BIM. Zo kan er meerwaarde uit BIM gehaald worden. Onderzoeksmethode: Literatuurstudie, externe enquêtes en interview. Beroepsproducten: Enquête, interview verslag en onderzoeksrapport.

Deelvraag 2 wordt beantwoord door het houden van een interview bij verschillende opdrachtgevers

en stakeholders (11. Het interviewen van stakeholders is niet gedaan, de stakeholders zijn

26

gerepresenteerd door de omgevingsmanager bij DVI RP ZO. Het was niet realistisch om verschillende

stakeholders vaak particulieren te interviewen. De omgevingsmanager weet het beste wat

stakeholders wensen van de aannemer omdat deze werknemer het vaakst contact heeft met

verschillende stakeholders. De frequentie van het contact zorgt ervoor dat het resultaat gelijk en

misschien wel overstijgend is gezien de omgevingsmanager de wensen beter kan verwoorden als

individuen.). Via het bestuderen van literatuur zal naar concurrenten gekeken worden.

Deelvraag 3: Welke middelen zijn nodig om BIM binnen Dura Vermeer RP ZO te laten slagen? Doel: Onderzoeken of Dura Vermeer (1.) nog extra middelen nodig heeft om BIM naar het volgende niveau te tillen. Waarom: Uit gesprekken met het bedrijf zijn we tot de conclusie gekomen dat BIM uit drie componenten bestaat: Middelen, gebruikers en toepassing in het proces. Met deze deelvraag wordt bekeken of de middelen voldoen om BIM naar het volgende niveau te tillen. Onderzoeksmethode: Literatuurstudie en observeren. Beroepsproducten: Variantenstudie en onderzoeksrapport.

Deelvraag 3 wordt beantwoord door te onderzoeken hoe de verschillende middelen optimaal benut kunnen worden, hoe medewerkers met de middelen werken (12. Het onderdeel hoe medewerkers met de middelen werken wordt toegelicht in deelvraag 4. Het onderdeel sluit beter aan bij deelvraag 4 als bij deelvraag 3. Door het onderdeel te verplaatsen is het onderzoek begrijpelijker leesbaar omdat alle onderdelen met betrekking tot medewerkers bij een deelvraag staan. Het heeft voor het onderzoek geen effect gehad.) en of er meer middelen nodig zijn om BIM naar het volgende niveau te tillen. De middelen worden vergeleken met elkaar zodat geadviseerd kan worden welke programma’s het beste aansluiten bij DVI RP ZO (13. Het volgende is toegevoegd aan de deelvraag. Uit web onderzoek bleek dat er meerdere software aanbieders zijn die programma’s aanbieden om de ambitie producten te realiseren. Door het toepassen van een multi-criteria analyse zijn we in staat geweest de programma’s te adviseren die het beste aansluiten bij DVI RP ZO.).

Deelvraag 4: Hoe kunnen de medewerkers van Dura Vermeer RP ZO het gewenste BIM-niveau bereiken? Doel: Bekijken of de medewerkers van Dura Vermeer op het gewenste BIM-niveau zitten en zo niet hoe zij naar dit niveau begeleid kunnen worden. Waarom: Uit gesprekken met het bedrijf zijn we tot de conclusie gekomen dat BIM uit drie componenten bestaat: middelen, gebruikers en toepassing in het proces. Met deze deelvraag wordt bekeken of de medewerkers BIM voldoende onder de knie hebben om BIM naar het volgende niveau te tillen. Onderzoeksmethode: Interne enquête, interviews en onderzoeksrapport. Beroepsproducten: Enquête, interview verslag, opleidingsplan en onderzoeksrapport. Deelvraag 4 wordt beantwoord door een enquête en interne interviews te houden waardoor het huidige niveau getoetst kan worden. Het huidige niveau kan vergeleken worden met het gewenste niveau, vanuit de interviews kan een opleidingsplan opgesteld worden.

Deelvraag 5: Op welke manier kan BIM geïmplementeerd worden binnen Dura Vermeer RP ZO? Doel: Onderzoeken hoe BIM toegepast kan worden in het huidige proces van Dura Vermeer. Waarom: Uit gesprekken met het bedrijf zijn we tot de conclusie gekomen dat BIM uit drie componenten bestaat: middelen, gebruikers en toepassing in het proces. Met deze deelvraag wordt bekeken hoe BIM een aanvulling kan zijn op het proces van Dura Vermeer. Onderzoeksmethode: Literatuuronderzoek, toegepast onderzoek. Beroepsproducten: Kosten-baten analyse (6.), onderzoeksrapport, adviesrapport en toetsingsrapport.

27

Deelvraag 5 wordt beantwoord door BIM toe te passen op het project en hieruit conclusies te halen over de baten van BIM.

28

4. Persoonlijke doelen Het onderzoek zal door Job en Joris samen uitgevoerd worden. Binnen dit onderzoek zijn er verschillende onderdelen waar de studenten aan willen werken. In dit hoofdstuk staan per student hun persoonlijke doelen uitgeschreven.

4.1. Persoonlijke doelen Job C7 Onderzoeken Voor de competentie ‘Onderzoeken’ wil ik graag samen met Joris het onderzoek uitvoeren naar BIM. Ik zal me bij dit leerdoel focussen op de literatuurstudie, enquêtes en interviews. Wijziging: In dit leerdoel wordt niet gewerkt aan de interviews. Ik wil me graag verbeteren in enquêtes opstellen en verwerken. Er zullen interne enquêtes gehouden worden waardoor ik aan deze competentie kan werken. Dit doel wordt bereikt als er minimaal 20 enquêtes zijn verstuurd en retour ontvangen, wat een afspiegeling is van de 60 medewerkers, en de uitkomsten de gevraagde informatie geven voor het onderzoek. Bij deelvraag 2 zullen enquêtes gehouden worden, waardoor er ruimte genoeg is om aan deze competentie te werken. Tijdens het uitwerken van deze deelvragen zal ik dus aan de enquêtes werken, waarbij een conclusie in percentages gegeven kan worden. Als deze percentages inzicht geven in de werkwijze is dit leerdoel behaald. Ook zal er een deskresearch worden gedaan om voorinformatie te vinden over BIM en over werkwijze, programma’s en cursussen. Dit vooronderzoek is van belang om een advies te kunnen geven aan Dura Vermeer RP ZO. Dit onderzoek zal zodanig worden gehouden dat de adviezen die worden gegeven compleet en kloppend zijn. Op het moment dat er informatie mist, zal er aanvullend onderzoek worden gedaan tot er een advies kan worden gegeven wat gebaseerd is op betrouwbare bronnen en wat toegepast kan worden binnen Dura Vermeer RP ZO. C8 Communiceren en samenwerken Voor de competentie ‘Communiceren en samenwerken’ wil ik graag samen met Joris van Lankveld het onderzoek uitvoeren naar BIM. Ik zal me bij dit leerdoel focussen op de interviews. Ik wil me graag verbeteren in het voorbereiden, houden en notuleren van interviews. Dit wordt gedaan door eerst een onderzoek te doen naar het houden van een interview en aan de hand daarvan zal het interview gehouden worden. Er zullen interne en externe interviews gehouden worden, waardoor ik in deze competentie kan groeien. Dit doel wordt bereikt als er minimaal 10 interviews zijn gehouden en deze interviews de juiste informatie hebben opgeleverd voor het onderzoek. Hiervoor zal ik bij deelvragen 1, 2 en 4, Wijziging: alleen 1 en 2, interviews voorbereiden, houden en uitwerken. Er is dus ruimte genoeg om aan deze competentie te werken. Tijdens het uitwerken van deze deelvragen zal ik dus minimaal 10 interviews voorbereiden, houden en uitwerken die toevoeging bieden aan ons onderzoek. Dan is dit leerdoel behaald. C9 managen Voor het leerdoel ‘Managen’ worden de drie aspecten van BIM, waar wij Dura Vermeer RP ZO op willen verbeteren, aangehouden. Er wordt gekeken naar het managen van programma’s, proces en personeel. In het verleden is het voorgekomen mijn bestanden op mijn computer niet overzichtelijk opgeslagen waren. Hier wil ik verandering in brengen. Dit is van extra belang bij BIM waarbij het juist gaat om het stoppen van informatieverlies. Ik wil me daarom graag focussen in de programma’s op het overzichtelijk opslaan van bestanden. Het doel is bereikt als alle bestanden die gemaakt worden tijdens de afstudeerperiode overzichtelijk opgeslagen zijn met logische benamingen. Dit zal ik de gehele afstudeerperiode bijhouden. Als controle wordt er iedere vrijdagmiddag gecontroleerd of aan dit leerdoel voldaan is en waar nodig is met terugwerkende kracht alsnog de juiste benaming toegepast. Voor het proces wil ik elke maandag een dagplanning maken voor die week. Door deze dagplanning worden de werkzaamheden specifieker dan in de algemene planning en worden de doelen kleiner en makkelijker te behalen waardoor het overzicht over het project behouden blijft. Aan het eind van elke week zal een logboek bijgehouden worden met daarbij een tabel van wie wat heeft gemaakt. Op deze manier blijft er overzicht over de werkzaamheden. Voor personeel is het van belang om de connectie met het bedrijf te houden in een tijd waarin wij weinig op kantoor aanwezig

29

zullen zijn. Hiervoor zal elke week een teams-overleg gehouden worden met de afstudeerbegeleider van het bedrijf. Eens in de twee weken zal er een overleg op kantoor plaats vinden, waarbij wij die dag een langere tijd op kantoor zullen zijn zodat er contact is met collega’s. C2 Ontwerpen Voor het leerdoel ontwerpen zal ik mij focussen op het maken van kenniskaarten en informatieve pamfletten die ons advies op een overzichtelijke manier overbrengen aan het personeel van Dura Vermeer RP ZO. Om deze informatie over te brengen zal eerst onderzoek worden gedaan naar de manieren om dit te doen en zal hier een keuze in worden gemaakt. Het doel is bereikt als de kenniskaarten de nieuwe manier van werken duidelijk maakt. Dit zal worden getoetst door de kenniskaart bij 5 personeelsleden van Dura Vermeer RP ZO te testen. Als alle 5 aangeven de kenniskaart te snappen en deze informatie toe te kunnen passen in dien ze dit zouden moeten doen is dit leerdoel behaald. In dien ze aangeven dit niet volledig te begrijpen is zal het aangepast worden tot het moment dat het wel duidelijk is. Wijziging: Voor het leerdoel ‘Ontwerpen’ zal ik mij focussen op het maken van kenniskaarten en informatieve pamfletten die ons advies op een overzichtelijke manier overbrengen aan het personeel van Dura Vermeer RP ZO. Om deze informatie over te brengen, zal eerst onderzoek worden gedaan naar de manieren om dit te doen en zal hier een keuze in worden gemaakt. Het doel is bereikt als de kenniskaarten de nieuwe manier van werken duidelijk maakt. Dit zal worden getoetst door de kenniskaart bij vijf personeelsleden van Dura Vermeer RP ZO te testen. Als zij alle vijf aangeven de kenniskaart te snappen én deze informatie toe te kunnen passen indien nodig, is dit leerdoel behaald. Indien ze aangeven het niet volledig te begrijpen, zal het aangepast worden tot het moment dat het wel duidelijk is. C6 Monitoren, toetsen en evalueren Voor de competentie monitoren, toetsen en evalueren wil ik graag de kosten-baten analyse maken. Ik wil me graag verbeteren in het controleren van mijn werk door een kosten-baten analyse te maken. Er zal voor het toetsen van ons plan een kosten-baten analyse gemaakt moeten worden waardoor ik in deze competentie kan groeien. Dit doel wordt bereikt als de kosten-baten analyse een realistisch beeld geeft op de extra tender- en voorbereidingskosten ten opzichte van de toevoegingen die het heeft en als de kosten-baten analyse kan bewijzen of ons plan wel of niet een toevoeging is aan de werkwijze van Dura Vermeer RP ZO. Hiervoor zal ik bij deelvraag 5 de kosten-baten analyse uitvoeren. Er is dus ruimte genoeg om aan deze competentie te werken. Wijziging: Voor de competentie ‘Monitoren, toetsen en evalueren’ wil ik graag een kosten-baten analyse maken. Ik wil me verbeteren in het financieel toetsen van een eigen oplossing door een kosten-baten analyse te maken. In ons plan zullen oplossingen voorgesteld worden die getoetst moeten worden. Dit zal gedaan worden door middel van een kosten-baten analyse, waardoor ik in deze competentie kan groeien. Dit doel wordt bereikt als de kosten-baten analyse een realistisch beeld geeft van de extra tender- en voorbereidingskosten tegenover de financiële voordelen die de voorgestelde oplossingen heeft. Door een realistische kosten-baten analyse zal bewezen kunnen worden of ons plan wel of niet een toevoeging is aan de werkwijze van Dura Vermeer RP ZO. Hiervoor zal ik bij deelvraag 5 de kosten-baten analyse uitvoeren.

4.2. Persoonlijke doelen Joris C7 Onderzoeken Voor de competentie onderzoeken wil ik graag samen met Job het onderzoek uitvoeren naar BIM. Ik zal me voor dit leerdoel focussen op de literatuurstudie, enquêtes en interviews. Ik wil me graag verbeteren in enquêtes opstellen en verwerken. Er zullen interne enquêtes gehouden worden waardoor ik aan deze competentie kan werken. Dit doel wordt bereikt als er minimaal 20 enquêtes zijn verstuurd, wat een afspiegeling is van de 60 medewerkers, en de uitkomsten de gevraagde informatie geven voor het onderzoek. Bij deelvragen 2 zullen enquêtes gehouden worden, er is dus ruimte genoeg om aan deze competentie te werken. Tijdens deze deelvragen zal ik dus aan de

30

enquêtes werken waarbij een conclusie in percentages gegeven kan worden. Als deze percentages inzicht geven in de werkwijze is dit behaald. Ook zal er een deskresearch worden gedaan om voorinformatie te vinden over BIM en over werkwijze, programma’s en cursussen. Dit vooronderzoek is van belang om een advies te kunnen geven aan Dura Vermeer RP ZO. Dit onderzoek zal zodanig worden gehouden dat de adviezen die worden gegeven compleet en kloppend zijn. Op het moment dat er informatie mist zal er aanvullend onderzoek worden gedaan tot er een advies kan worden gegeven wat gebaseerd is op betrouwbare bronnen en wat toegepast kan worden binnen Dura Vermeer RP ZO. C8 Communiceren en samenwerken Voor de competentie communiceren en samenwerken wil ik graag samen met het onderzoek uitvoeren naar BIM. Ik zal me voor dit leerdoel focussen op de interviews. Ik wil me graag verbeteren in het voorbereiden, houden en notuleren van interviews. Er zullen interne en externe interviews gehouden worden waardoor ik in deze competentie kan groeien. Dit doel wordt bereikt als er minimaal 2 interviews zijn gehouden en deze interviews de juiste informatie hebben gegeven voor het onderzoek. Hiervoor zal ik bij deelvragen 1, 2 en 4 interviews voorbereiden, houden en uitwerken. Er is dus ruimte genoeg om aan deze competentie te werken. Tijdens deze deelvragen zal ik dus minimaal 10 interviews voorbereiden, houden en uitwerken die toevoeging bieden aan ons onderzoek. Dit word gedaan door eerst een onderzoek te doen naar het houden van een interview en aan de hand daarvan zal het interview gehouden worden. Dan is dit leerdoel behaald. C9 managen Voor het leerdoel managen worden de drie aspecten van BIM waar wij Dura Vermeer RP ZO op willen verbeteren aangehouden. Er word gekeken naar het managen van programma’s, proces en personeel. In het verleden is het voorgekomen dat bestanden op de computer niet overzichtelijk opgeslagen waren. Hier wil ik verandering in brengen. Dit is van extra belang bij BIM waarbij het juist gaat om het stoppen van informatieverlies. Ik wil me daarom graag focussen voor de programma’s op het overzichtelijk opslaan van bestanden. Het doel is bereikt als alle bestanden die gemaakt worden tijdens de afstudeerperiode overzichtelijk opgeslagen zijn met logische benamingen. Dit zal ik de gehele afstudeerperiode bijhouden. Als controle wordt er iedere vrijdagmiddag gecontroleerd of aan dit leerdoel voldaan is en waar nodig is met terugwerkende kracht alsnog de juiste benaming toegepast. Voor het proces wil ik elke maandag een dagplanning maken voor die week. Door deze dagplanning worden de werkzaamheden specifieker dan in de algemene planning en worden de doelen kleiner en makkelijker te behalen waardoor het overzicht over het project behouden blijft. Aan het eind van elke week zal een logboek bijgehouden worden met daarbij een tabel van wie wat heeft gemaakt. Op deze manier blijft er overzicht over de werkzaamheden. Voor personeel is het van belang om de connectie met het bedrijf te houden in een tijd waarin wij weinig op kantoor aanwezig zullen zijn. Hiervoor zal elke week een teams-overleg gehouden worden met de afstudeerbegeleider van het bedrijf. Eens in de twee weken zal er een overleg op kantoor plaats vinden, waarbij wij die dag een langere tijd op kantoor zullen zijn zodat er contact is met collega’s. C2 Ontwerpen Voor de competentie ontwerpen wil ik graag werken aan het 3D model dat opgesteld zal worden tijdens het toetsingsproces. Ik zal me voor dit leerdoel focussen op het maken van het model in het 3D programma dat gekozen is in ons onderzoek met de stappen en de te koppelen informatie zoals in ons onderzoek worden gegeven. Ik wil me graag verbeteren in het opstellen van een 3D model zoals volgens de BIM manier uit ons onderzoek een 3D model opgebouwd zou moeten worden. Er zal voor het toetsen van ons plan een 3D model gemaakt moeten worden waardoor ik in deze competentie kan groeien. Dit doel wordt bereikt als er door het 3D model bewezen kan worden of ons plan wel of niet werkt. Hiervoor zal ik bij deelvraag 5 het 3D model uitwerken. Er is dus ruimte genoeg om aan deze competentie te werken. C3 Specificeren

31

Voor de competentie specificeren wil ik graag werken aan de koppeling van het BIM-model aan het huidige proces. Het is namelijk mogelijk om eisen te verifiëren door middel van een 3D model. Ik zal me voor dit leerdoel focussen op het maken van een 3D model waarin eisen geverifieerd kunnen worden. Ik vind dit een erg interessante koppeling en het past heel goed bij de eisen die wij aan het onderzoek gesteld hebben. Het doel is bereikt als ik in staat ben om 10 eisen te verifiëren aan de hand van het 3D model. Hiervoor zal ik bij deelvraag 5 aan de slag gaan. Er moeten verschillende onderdelen klaargezet worden wil ik dit leerdoel voltooien. Zodra de stageperiode begonnen is zal ik dit proces in gang gaan zetten om ruim voor het einde van het afstuderen dit leerdoel te halen.

32

5. Afbakening

Om te zorgen dat het eindresultaat correspondeert met de verwachtingen van Dura Vermeer RP ZO is er voorafgaand aan het onderzoek een scope opgesteld die bestaat uit de volgende punten.

1. Het onderzoek zal worden uitgevoerd voor Dura Vermeer RP ZO.

2. De insteek voor het onderzoek is dat het resultaat een toevoeging is op het proces van Dura

Vermeer en geen vervanging van het huidige proces.

3. Het onderzoek zal volgens Nederlandse normen uitgevoerd worden.

4. Het onderzoek zal worden uitgevoerd voor de tender- en voorbereidingsfase. 5. Voor ons onderzoek nemen wij de definitie van BIM als volgt aan: Het bouwinformatiemodel

gaat bij ons om een digitaal (3D) model waarbij onderdelen, geometrie, informatie en project specifieke eigenschappen over het project met elkaar gekoppeld worden.

6. Het onderzoek naar de verschillende programma’s zal plaatsvinden op de autodesk

programma’s met uitzondering van Qgis.

6. Opdrachtgever Het onderzoek zal gedaan worden voor Dura Vermeer RP ZO. We zullen voor zover het toegestaan is, in verband met de regels omtrent Covid-19, op het kantoor te ’s-Hertogenbosch hun onderzoek gaan uitvoeren.

7. Toetsingsproject Om het onderzoek te toetsen wordt gebruik gemaakt van een reeds aangenomen werk van Dura Vermeer, wat ten tijde van het onderzoek uitgevoerd gaat worden. Het project omvat een bergbezinkbassin in Maastricht. De aanbesteding betreft de voorgenomen opdracht tot het ontwerpen en realiseren van een Bergbezinkbassin (BBB) gelegen op het perceel van de rioolwaterzuiveringsinstallatie Bosscherveld aan de Sandersweg te Maastricht. De opdracht voor de ondernemer binnen dit project is op hoofdlijnen: het ontwerpen en realiseren van een BBB met een minimale capaciteit van in totaal zesduizend (6.000) m3 op de locatie van het huidige bassin van drieduizend (3.000) m3. De opdrachtgever wil daarmee de vuil uitstort van de gemeente Maastricht uit de riolering verlagen naar het niveau opgelegd in de basisinspanning. Dit alles op basis van een UAV-GC 2005 basisovereenkomst.

33

8. Kansen & risico’s van digitalisering Zoals aangegeven ziet Dura Vermeer veel kansen in het toepassen en verbeteren van digitalisering binnen de organisatie. Om inzicht in het onderzoek te krijgen is er op voorhand gebrainstormd over de kansen, maar ook over de risico’s van digitalisering in de gekozen fase. In onderstaande tabellen 2 t/m 4 staan per fase de kansen en risico’s weergegeven. Tender fase Tabel 2 Kansen & risico's in de tenderfase

Kansen Risico’s

Risico’s van het werk kunnen eerder ontdekt

worden.

3D modelleurs krijgen het te druk omdat er

aan veel tenders gewerkt wordt.

Er ontstaat een betere samenwerking, zo

kunnen technische aspecten beter zichtbaar

gemaakt worden waardoor er sneller en een

betere oplossing gevonden kan worden.

Hoge kosten voor het opzetten van een

BIMmodel met een kans dat het werk niet

aangenomen wordt.

Meer kans op het aannemen van het werk

door overtuigende visualisaties.

Omscholen van personeel.

Hoeveelheden worden eenvoudiger

uitgetrokken.

Communicatie binnen het bedrijf verloopt

soepeler.

Voorbereiding fase Tabel 3 Kansen & risico's in de voorbereidingsfase

Kansen Risico’s

Het wordt eenvoudiger om een verificatie

procedure op te stellen.


Risico’s van het werk kunnen eerder ontdekt

worden.

Overleg tussen onderaannemers/ derde

partijen gaat makkelijker en sneller.

Hoeveelheden worden eenvoudiger

uitgetrokken.

Het project kan voor niet technisch

onderlegde stakeholders beter inzichtelijk

gemaakt worden.

Communicatie binnen het bedrijf verloopt

soepeler.

Realisatiefase Tabel 4 Kansen & risico's in de realisatiefase

Kansen Risico’s

Gegevens van het inmeten kunnen beter

verwerkt worden.

Materieel wat met GPS kan werken, moet

aangeschaft of gehuurd worden.

Materieel kan met GPS werken. Dit zorgt voor

een hogere nauwkeurigheid.


34

Communicatie met toezichthouder wordt

beter.

Onder bomen, bij gebouwen, bij dichte

bewolking, bij werken in een gesloten ruimte

en bij werken in een bouwkuip kan er

verstoring optreden van een GPS. Hierdoor is

de meting niet meer nauwkeurig en wordt het

3D model incorrect.

Er kan veiliger gewerkt worden.

9. De bouwstenen In dit hoofdstuk staan de afspraken omschreven tussen de studenten.

9.1. Programma organisatie Het onderzoek zal vanuit Dura Vermeer begeleid worden door Dennis Drijver, manager bedrijfsbureau Zuid Oost. Het onderzoek zal vanuit Avans Hogeschool begeleid worden door Johan Vreede en Theo van Deursen onder het atelier BIM.

9.2. Kwaliteitseisen Het onderzoek verloopt volgens het stappenplan zoals beschreven in het boek ‘Projectmanagement’ van Roel Grit dat voorgeschreven is door Avans Hogeschool. Het rapport wordt opgesteld volgens de eisen van Hogeschooltaal dat ook voorgeschreven is door Avans Hogeschool.

9.3. Communicatieplan Het communicatieplan zal afhankelijk zijn van de situatie van de wetgeving omtrent Covid-19. De studenten zullen zoveel mogelijk fysiek samenwerken (met inachtneming van de wetgeving). Indien offline samenwerken niet mogelijk is, zullen de studenten via Teams overleggen. De communicatie met het stagebedrijf en met Avans Hogeschool zal via Teams georganiseerd worden indien fysiek samenwerken niet mogelijk is.

35

10. Begrippenlijst

Digitalisering BIM loket omschrijft Digitalisering voor de bouw als “de verbindende factor bij een organisatie overschrijdende stap” (BIMloket, 2020). Om een organisatie naar een hoger level te brengen is digitalisering de verbindende stap. BIM Bimportal.be beschrijft BIM als: “Onder BIM verstaat men doorgaans het bouwinformatiemodel. Het gaat hier om een digitaal (3D) model waarbij onderdelen, geometrie en informatie over het project met elkaar gekoppeld worden” (Bimportal, 2020). Voor ons onderzoek nemen wij de definitie van BIM als volgt aan: Het bouwinformatiemodel een digitaal (3D) model waarbij onderdelen, geometrie, informatie en project specifieke eigenschappen over het project met elkaar gekoppeld worden. SMART SMART staat voor: Specifiek Meetbaar Acceptabel Realistisch Tijdgebonden (Carieretijger, 2020) De studenten gebruiken de SMART methode om het onderzoek te formuleren. We kiezen voor de SMART methode omdat we ervaren hebben dat deze veel in de praktijk gebruikt wordt. Zo kunnen we op een professionele wijze communiceren met Dura Vermeer RP ZO en met Avans Hogeschool. Clash controle De letterlijke vertaling van clash controle is botsing controle. Het doel hiervan is het vinden van botsende modellen. Dit is bijvoorbeeld een gemodelleerde bestaande leiding die in conflict raakt met het nieuwe riool. Door de modellen vroegtijdig te vergelijken zijn deze botsingen eerder zichtbaar en oplosbaar.

36

Bibliografie

37

Bijlage I Planning Op onderstaande pagina is de planning te zien.

39

Bijlage C, BIM-levels

In deze bijlage zijn de BIM-levels van de BIR in detail uitgewerkt.

40

BIM-levels van de BIR In deze bijlage worden de BIM-levels die voorgeschreven zijn door de BIR (Bouw Informatie Raad) geanalyseerd zodat het BIM-level van verschillende partijen vergelijken kan worden aan de hand van een uniforme tabel. BIM-levels van de BIR Om een uitvoerbaar advies te geven aan DVI RP ZO over het implementeren van BIM zijn de verschillende BIM-levels vanuit de Bouw Informatie Raad (BIR) onderzocht, en bij elk level zijn optimalisaties beschreven op het voorgaande level. Er zijn 4 verschillende BIM-levels zoals in figuur 3 te zien is.

Figuur 3 BIM-levels volgens de BIR (BIM Loket, 2017).

BIM-Level 0 Werken op BIM-level 0 is de eenvoudigste vorm van werken met BIM. Dit level is het minst integraal. Tekeningen, berekeningen etc. worden middels niet-intelligente software geproduceerd en documenten worden op papier uitgewisseld. De eerste stappen voor een integrale samenwerking zijn wel te vinden in level 0 (BIM Loket, 2017). De werkafspraken NL-sFb en GB-CAS die te zien zijn in figuur 4 vormen de leidraad voor het proces in level 0. NL-SfB NL-SfB is een codering uit 1991 die gebruik maakt van symbolen. De codering bestaat uit vijf tabellen. Door deze tabellen te volgen worden elementen gecodeerd hierbij zijn de symbolen niet meer zichtbaar. Een voorbeeld van een dergelijke codering is:

Figuur 4 NL-SfB codering (BIM Loket, 2017).

Uit deze codering is op te maken dat het over het volgende element gaat. Kantoorvoorziening (32), een buitenwand (21), deze buitenwand is gemetseld (F) met gebakken klei (g2) en P2 zijn de prestaties van de geluidsisolatie (BIM Loket, 2017).

41

GB-CAS GB-CAS is een aaneensluitend CAD-afsprakenstelsel uit 1995 die gebruik maakt van vijf velden die de wijze aangeeft van de opbouw van tekenbestanden. Een voorbeeld van een dergelijke opbouw is: AANL21. Uit deze opbouw is op te maken dat deze benaming over de volgende opbouw gaat. Discipline architectuur (A), sub-discipline aannemer (A), status nieuwbouw (N), eenheid lijnen (L) en Normering buitenwanden (21)

De normering bij de GB-CAS is gekoppeld aan de NL-sFb, het cijfer 21 staat namelijk in beide werkafspraken voor buitenwanden. Hieruit blijkt inderdaad dat er een integrale samenwerking bestaat tussen de werkafspraken. Op BIM-level 0 wordt nauwelijks gewerkt met 3D- en digitale programma’s, hierdoor gaat er veel informatie verloren of wordt informatie te laat opgedaan tijdens het proces. Zo wordt het lastiger voor teams om grotere en multidisciplinaire projecten met succes aan te nemen en uit te voeren en om hieruit een winstmarge te halen. (BIM Loket, 2017) BIM-level 1 BIM-level 1 is het level waarbij 2D en 3D tekeningen worden toegepast. Er wordt gewerkt met objecten waaraan informatie gekoppeld kan worden. In Level 1 bestaat deze informatie uit een standaard benaming en tekenwijze. Deze standaarden BIM-level 1 zijn weergegeven in de NLCS. NLCS is de 2D-standaard voor CAD tekeningen in de GWW-sector in Nederland. Voor de 3D tekeningen zijn nog weinig standaarden omdat deze vorm van tekenen nog sterk aan het ontwikkelen is. De ontwikkeling verschilt per organisatie omdat er weinig normen over zijn vastgesteld. Tekeningen, berekeningen etc. worden middels niet-intelligente software geproduceerd en documenten worden op papier uitgewisseld. (Mommers, 2015) NLCS De NLCS is opgericht in 2007 en is sinds die tijd uitgegroeid tot een dragend open BIM standaard. In 2018 heeft de overheid besloten NLCS op te nemen in de standaard bij Forum Standaardisatie. Hierdoor is de NLCS verplicht geworden voor alle GWW-projecten. In de NLCS wordt een standaard benaming gebruikt voor het benoemen van tekenlagen. Deze layers hebben een standaard voor kleur en lijntype. Ieder bedrijf in Nederland werkt volgens deze standaard, hierdoor krijgen opdrachtgevers een tekening met dezelfde structuur van elk verschillend bedrijf. (Infracad, 2019) BIM-Level 2 Het ontwerpen en maken van de 2D- en 3D objecten staat in BIM-level 1 centraal. In BIM-level 2 worden er kenmerken zoals planning, kosten en eisen gekoppeld aan deze objecten. De kenmerken staan in een eigen ontworpen database die binnen een organisatie zorgt voor een eenduidige werkwijze. Hierdoor ontstaan verschillen in de databases tussen organisaties. Verschillende professionals maken een eigen model, en deze modellen worden uiteindelijke samengevoegd in een viewmodel. Dit model wordt tijdens het werkproces gecontroleerd, getoetst en beoordeeld. Het is mogelijk om een view model op te bouwen met de verschillende modellen door de werkafspraken die voor iedere professional gelden (BIM Loket, 2017). De werkafspraken VISI, ETIM, CB-NL, IFC, CityGML en IMGeo die te zien zijn in figuur 3 vormen de leidraad voor het proces in level 2. VISI VISI is de communicatie standaard voor BIM-level 2. VISI staat onder beheer van CROW die als doel hebben om VISI over de gehele bouwsector voor zowel opdrachtgever tot opdrachtnemer de standaard te maken (BIM Loket, 2017). De kernwaarden van VISI zijn: - Gestructureerde verantwoordelijkheden en communicatie van het werk; - Bewaken van afspraken gedurende het project; - Bewaken afspraken en correspondentie.

42

ETIM ETIM staat voor Europees technisch informatiemodel en is een classificatiestandaard voor technische producten waarin gegevens van technische producten uniform beschreven worden. Deze data zijn door de uniformiteit en meertaligheid eenvoudig deelbaar tussen verschillende organisaties. De technische producten worden in dit model zo duidelijk mogelijk beschreven waardoor de consument direct de juiste producten kan toepassen (BIM Loket, 2017). In de GWW worden veel technische producten die in dit model staan, niet gebruikt. De reden hiervan is dat de ETIM een model is wat zich richt op de bouwkunde. CB-NL CB-NL is een conceptenbibliotheek voor de Nederlandse bebouwde omgeving. De CB-NL is een initiatief van de BIR en is een bibliotheek die eenheid moet creëren in eisen aan objecten. In deze bibliotheek worden de eisen vanuit het RAW, NEN, STABU, IMGeo, ETIM en Rioned verzameld en aan de bijbehorende objecten gehangen. Het zijn dus geen nieuwe eisen maar een combinatie van de huidige eisen (CB-NL, 2020). IFC IFC is een bestandsformat wat staat voor Industry Foundation Classes. Door 3D bestanden in hetzelfde format te delen is het voor de verschillende partijen mogelijk om deze bestanden te openen zonder exact dezelfde software. Alle organisaties kunnen de gedeelde bestanden door het gebruik van IFC, openen en bewerken. (Graan, 2020) CityGML CityGML staat voor stad-Geography Markup Language dit zijn bestanden die openbaar beschikbaar zijn en geven inzicht in geografische onderdelen van een gebied (BIM Loket, 2017). De Nederlandse wetgeving beschrijft dat overheidsinstanties die functioneren als opdrachtgevers, zoals Rijkswaterstaat, provincies en gemeentes, verplicht zijn de openbare data te beheren. Deze data zijn te vinden op de website van PDOK die in beheer is van het Kadaster. IMGeo IMGeo staat voor informatiemodel geografie en is een uitbreiding van de BGT (basisregistratie grootschalig topografie) waarin 3D objecten staan zoals bruggen, gebouwen, sloten etc. Aan deze objecten zijn kenmerken gekoppeld zodat in een opslag te zien is wie de brug in onderhoud heeft, of er mankementen zijn aan de brug en waar en nog meer zaken die van belang zijn bij het onderhoud van deze objecten. Deze gegevens kunnen als de levensduur van de objecten op zijn eind loopt ook worden gebruikt als startpunt voor het nieuwe project. De BGT is door de overheid aangesteld als de standaard, hierdoor kunnen niet alleen wegbeheerders zoals Rijkswaterstaat of een provincie werken met deze gegevens. BIM-Level 3 BIM-level 3 is het verst gevorderde niveau. In dit laatste niveau staat het delen van bestanden centraal. Het delen van informatie gaat hierbij tussen verschillende (on)bekende organisatie. De bestanden blijven niet binnen één organisatie maar worden gedeeld via open BIM-standaarden (een tool om modellen te delen) waar iedereen in kan. De uitwerking gaat niet meer file based maar object based waardoor informatie voortaan aan objecten hangt in plaats van in losse bestanden die allemaal over één object gaan. In dit model kan de informatie verwerkt worden van het proces. Aan het eind van de werkzaamheden van de aannemer is er hierdoor goede informatie beschikbaar voor het asset management en Facility management (Mommers, 2015). BIM-level 3 bestaat uit 3 optimalisaties toegevoegd ten opzichte van BIM-level 2:

43

S@les S@les in de bouw is een oude benaming die in 2014 werd gebruikt tijdens het opstellen van figuur 3. Inmiddels is dit veranderd in de DICO standaard. De DICO standaard is er om middels ICT de communicatie tussen bedrijven te verbeteren waardoor minder overbodige kosten, zoals fouten in offertes en bestellingen, worden gemaakt. De grootste oorzaak van deze fouten is het steeds opnieuw invoeren van informatie in het eigen systeem omdat de verschillende bedrijven met verschillende systemen werken. Door alle bestanden op te slaan in xml bestands format kan er digitale uitwisseling van informatie plaatsvinden tussen de multidisciplinaire projectteams. Xml bestands format kunnen namelijk in veel verschillende programma’s ingeladen worden, waardoor de communicatie over inkoop en verkoop makkelijker gaat. (Ketenstandaard Bouw en Techniek, 2020) BIM protocol Nationale BIM protocol checklist is de toevoeging om de operationele en juridische afspraken te verzekeren en ter controle dat deze precies/voldoende zijn gemaakt en vastgelegd. In Nederland wordt dit protocol niet toegepast, de BIR is bezig met het onderzoeken van de haalbaarheid. Het BIM protocol is uitgewerkt door de BIR in een algemeen contractstuk waarin de mogelijke afspraken tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer zijn weergegeven. Zij hebben hierbij een ILS (informatie levering specificatie) opgesteld. Hierin staan de gewenste opleveringen gespecificeerd en de tussentijdse BIM-leveringen tijdens de ontwerpen uitvoeringsfasen beschreven. Door het volgen van ILS die het BIM Loket heeft gepubliceerd op de website BIM Basis ILS (BIM Loket, 2017) kan een BIM procedure uitgevoerd worden zoals volgens de BIR voorgeschreven normen. COINS COINS wat staat voor Constructieve Objecten en de Integratie van Processen en Systemen. Het doel is het uitwisselen van informatie in een neutraal format zodat het door de ontvanger geopend kan worden in de software waar die gewend is mee te werken. De informatie kan bestaan uit de combinatie van een objectenboom, GIS, 2D-tekeningen, 3D-modellen, IFC modellen en objecttype-bibliotheek in één database die iedereen kan openen en gebruiken. Hierdoor wordt van het BIM-model een communicatiemodel gemaakt.

44

Bijlage D, Interne interviews

In deze bijlage zijn de interviews uitgewerkt. De vragen die gesteld zijn,

zijn hierin benoemd met het directe antwoord. Voor elke vraag waarbij

meer uitleg is gegeven is dit uitgewerkt in de vorm van een toevoeging.

45

Interviews binnen DVI RP ZO In deze bijlage zijn de interviews verwerkt met behulp van ‘trechteren’. De opsommingstekens in deze bijlage betekenen het volgende:

• Vaste vraag tijdens het interview. o Een doorvraag tijdens het interview.

R. L. (tendermanager) Vragen voor iedereen:

• Van welke programma’s maakt u gebruik? Microsoft office, word, Excel, Relatics, Organiser, Indisign, pdf bewerker en autocad.

o Wie uit de organisatie werken ook met deze programma’s? 80% van het bedrijf werkt met deze programma’s.

• Welke standaarden/templates gebruikt u in de programma’s waarin u werkt? Er zijn templates en formats in Sharepoint en Relatics waarin bestanden opgeslagen worden. Iedereen heeft toch een eigen werkwijze, documenten worden regelmatig ook op het eigen bureaublad opgeslagen. (Toevoeging: Er wordt wel met Sharepoint gewerkt maar niet alle documenten komen hierin waardoor dit soms onvolledig is. Er wordt ook gewerkt in Relatics maar hierbij moeten bestanden vaak omgezet worden in verschillende programma’s waardoor dit lastig is. Dit zou beter gaan als dit via een persoon zou gaan die alles naar Relatics zou zetten. Doordat de projecten van DVI RP ZO een korte doorlooptijd hebben werken mensen snel alleen om zo sneller aan de gang te kunnen.)

• Wat zijn de globale stappen die u neemt als een project aan u wordt overgedragen? Richard heeft de verantwoordelijkheid van start tot eind van tender. Vanaf het begin wordt een document bijgehouden met wat het project inhoudt, waar het werk ligt, wat is de uitvraag, kansen en risico’s, concurrenten. Hierdoor kan de tenderplanning (hoeveel weken zijn er, wanneer moet je op welk punt zijn) gemaakt worden en kan de budget bewaking wordt ingeschat. (Toevoeging: De documenten zijn zichtbaar voor iedereen van het tenderteam via Sharepoint. Als er bedrijven meeschrijven kunnen die niet alles zien. De Directie kan in Sharepoint maar willen vaak liever dat het via de mail alsnog wordt gestuurd. Tijdens de tender is regelmatig overleg met directie, zo wordt ingeschat hoe het staat met de tender. Er is geen overdracht bij de start van een tender want opdrachtgever zet stukken online en als er iets mist wordt dit gevraagd en geleverd in een notulen. Bij het niet aannemen van het werk is er een review van het tenderproces en later worden deze stukken verwijderen. Bij aannemen is er een overdracht aan het team. Werkvoorbereider en uitvoerder wordt in de tender al meegenomen dus dat maar de overdracht makkelijker.)

• Wordt er in het tender- en werkvoorbereidingsproces gebeuk gemaakt van open data? Dit wordt soms gedaan door middel van kadaster gegevens en verkeersintensiteit. In GIS wordt eigenlijk nooit gewerkt. Uit Streetsmart wordt heel soms een puntenwolk gehaald.

• Hoe verloopt contact met de klant, onderaannemer, leveranciers of andere stakeholders en in welke maten is deze aanwezig? Offertes worden opgevraagd, de eisen worden hierbij meegestuurd naar de onderaannemer/leverancier. Op basis hiervan maken ze hier een prijs voor. Bij RAW worden de bestek posten opgestuurd met de tekening.

• Waar kunnen collega’s uw documenten openen en lezen als u afwezig bent?

46

Alles staat in het management systeem, Richard maakt gebruik van de documenten uit hetzelfde management systeem als de andere tender managers.

• Waar zitten de meeste fouten in het proces van uitvraag door opdrachtgever tot uitvoering? Door de korte tijd in een tenderfase kan niet alles goed uitgewerkt worden waardoor er in de werkvoorbereiding nog bepaalde fouten ontdekt worden. Er wordt af en toe een foute keus gemaakt maar daar wordt dan wel goed over na gedacht en dan blijkt het achteraf fout te zijn, dit is niet echt een fout.

• Hebt u in het verleden al ooit gewerkt met BIM? Zo ja hoe was deze ervaring? Nee nog niet mee gewerkt

• Welke toevoegingen denkt u dat BIM voor DVI RP ZO maar ook zeker voor u kan hebben? De meerwaarde is wel te zien maar is lastig te zien in de projecten die RPZO nu draait. (Toevoeging: Het doel van Richard is om met BIM snel in een tenderfase iets visueels te maken. Dit is vaak lastig omdat tekeningen van de opdrachtgever pas te laat in autocad aangeleverd worden. Waardoor er al 2 weken tender is gedaan voordat deze tekeningen komt en er dus een 3D model kan worden gemaakt.)

Vragen Tenderfase:

• Wat wordt gedaan om te zorgen dat projecteisen duidelijk zijn voor het gehele tenderteam? In Relatics zit bij uavgc een smart analyse toegevoegd waardoor iedereen hier samen aan kan werken in plaats van individueel de eisen door te lezen hierin is het team nog lerende.

• Welke standaard afspraken/werkwijze heeft het tenderteam in de regelmaat? Het tenderproces wat voor elke tender wordt gedaan: inlezen van de stukken, stakeholdersanalyse, oplossingen bedenken en afwegen, de eindvariant kan dan worden uitgewerkt waarbij een prijs wordt berekenen en een pva wordt geschreven.

• Hoe wordt de informatie uit een tenderoverleg vast gelegd en gedeeld? Via de mail, de wens is via Relatics maar dit lukt vaak maar 1 of 2 keer daarna vaak weer via mail. (Toevoeging: Op dit moment is het 1/3 uavgc (in Relatics) 2/3 RAW (geen Relatics en maar 3 man) dus bij RAW meer via mail.)

• Wanneer wordt een aanvullend onderzoek gestart ter ondersteuning van de stukken die aangeleverd worden door de opdrachtgever? Als de risico’s hoog zijn dan is het mogelijk om aanvullend onderzoek te doen om de risico’s te verkleinen. Het kan ook zijn dat het gevraagd wordt aan de opdrachtgever om het aanvullende onderzoek te doen. (Toevoeging: Dit aanvullend onderzoek wordt intern gedeeld via mail of in het volgende overleg.)

47

E. K. (EMVI-Schrijfster) Vragen voor iedereen:

• Van welke programma’s maakt u gebruik? Microsoft programma’s, gemaakt in wordt opgemaakt in Indesign van adobe, fotoshop, Ilustrator op een koppeling te maken naar plaatjes of figuren die gemaakt worden voor het plan

o Hoelang werkt u al met deze programma’s? Tijdens de 2 jaar dat ze bij Dura Vermeer werkt continu hiermee gewerkt. (Toevoeging: ik krijg autocad bestanden toegestuurd die ik soms kan openen in indesign. Waarschijnlijk is deze eerst omgezet naar PDF zodat lagen aan en uit gezet worden. Bij ingewikkelde fasering worden tekeningen uitbesteed aan ontwerp bureau, deze zijn meer vakbekwaam.)

o Wie uit de organisatie werken ook met deze programma’s? Werkt als enigste in Indesign, de tendermanager en Dennis Drijver hebben een basiscursus Indesign gevolgd zij kunnen kleine veranderingen in het rapport maken.

Andere mensen werken zonder Indisign, doen ze vaak gewoon in wordt. Het uniforme bestandstype voor het uitwisselen van bestanden is PDF

• Welke standaarden/templates gebruikt u in de programma’s waarin u werkt? Er zitten voorbeelden in maar elk plan is anders, volgorde is hetzelfde maar geen echt standaard.

o Gebruiken andere collega’s dezelfde standaarden/templates? Binnen DVI RP ZO werkt men op een eigen manier, ingehuurde bureaus werken ook op een eigen manier. Er is wel een bepaalde volgorde voor het schrijven van een plan van aanpak met hierin verschillende stappen zoals een storyboard, concept tekst, definitieve tekst. Aan deze stappen wordt een eigen invulling gegeven.

o Heeft u in het verleden met eenvoudigere of uitgebreidere standaarden/templates gewerkt, kortom heeft u ervaring met standaarden/templates waarmee u de taak beter kan uitvoeren? Nee, dit is eigen invullen en geen standaard wel wordt er gewerkt van ‘’bronzen versie naar gouden versie’’ dit betekent hele ruwe tekst naar het uiteindelijke PVA.

• Wat zijn de globale stappen die u neemt als een project aan u wordt overgedragen? De lijndraad wordt gelezen Kick-off wordt gepland, daarbij wordt een tenderteam samen gesteld en daarbij wordt een planning gemaakt van wat de opdrachtgever vraagt. Er wordt gekeken naar wat vraagt een opdrachtgever nu eigenlijk. Aan het eind is er een review gepland.

• Hoe verloopt contact met de klant, onderaannemer, leveranciers of andere stakeholders en in welke maten is deze aanwezig? Contact met de partijen die in het tenderteam zitten. Dit contact gaat via de mail.

o Is er sprake van onduidelijke communicatie? Tijdens review wordt er op de onduidelijke dingen gewezen. In de vergaderingen worden afspraken gemaakt en opgeschreven, hierin gaat weinig fout.

• Waar kunnen collega’s uw documenten openen en lezen als u afwezig bent? Via SharePoint worden de documenten gedeeld op het moment dat de documenten ver genoeg uitgewerkt zijn, de tijdelijke versies staan er niet op. De acties in het plan worden alleen besproken tijdens het review overleg. Opmerkingen op het plan zelf worden gegeven in pdf. (Toevoeging: de verwachting van de schrijfster is dat collega’s niet tussendoor in documenten kijken zoals het plan van aanpak. Eenvoudig is de mogelijkheid om alle reviews in een bijvoorbeeld PDF document te ontvangen, dit wordt echter niet altijd gedaan. Er worden losse bestanden opgestuurd als review dit wordt niet als hinderlijk beschouwd.)

48

o Kunnen uw documenten ook geopend worden door programma’s waarin u niet werkt? Dan moet het eerst omgezet worden naar PDF.

• Waar zitten de meeste fouten in het proces van uitvraag door opdrachtgever tot uitvoering? In het plan van aanpak worden dingen belooft die later misschien niet volledig kunnen worden nagekomen. In het tenderteam wordt tegenwoordig de uitvoerder meegenomen, om de bouwmanier te bespreken. De schrijfster vraagt naar feedback van collega’s die het plan uitvoert om verbeteringen toe te passen. (Toevoeging: vanuit opdrachtgever is de informatie die geleverd wordt wel eens verouderd.)

• Volgens welke normen wordt een PVA opgesteld? Er wordt van ruim naar steeds smaller gewerkt, storyboard, concept tekst, definitieve tekst.

• Hoe verloopt de communicatie binnen een tenderteam? Worden afspraken gemaakt tijdens kick-off overleg. Eens in de zoveel tijd tenderteam overleg. Tussendoor aanspreken op dingen die te laat komen als onderdelen niet op tijd inleveren. Afspraken worden vastgelegd via mail en via overleggen die worden bijgehouden in verslagen. Deze mails worden ook online gezet in bijvoorbeeld SharePoint. Bij nieuwe informatie wordt dit doorgemaild tussen de tender team leden.

• Word het PVA gedeeld met het team, en weet iedereen uit het team altijd wat er in het plan staat? Het plan wordt gedeeld via SharePoint of Orginice als het plan van aanpak voldoende gevorderd is.

• Worden er ooit externe bureaus ingeschakeld voor het schrijven van EMVI plannen in dien het te druk is bij Dura? Ja

o Zo ja, hoe gaat deze communicatie tussen beide partijen en verloopt dit goed? Alleen de schrijver is extern, de rest van het team is Dura Vermeer. De schrijver geeft daarin wel eigen invulling maar informatie komt vanuit het tenderteam. De externe partij werken dan een aantal dagen vanuit het kantoor van DVI RP ZO.

• Heeft BIM voor alle projecten meerwaarde? Tender met het 3D-model maakt een hoop duidelijk, hierdoor werden aandachtspunten ook heel duidelijk. Het spreekt veel meer als een 2D tekening. Bijvoorbeeld een herinrichting van een weg heeft een 3D model maken echt geen. Hierbij is de fasering gekoppeld met de communicatie naar omwonende veel belangrijker als het 3D model. Na nadere uitleg zou BIM toepassen hier wel een optie zijn alleen zijn er wel vragen bij hoeverre stakeholders inzicht moeten hebben in het project. Dit is meer voor een omgevingsmanager die dit proactief doet. (Toevoeging: Het is vervelend dat er 3 verschillende programma’s nodig zijn om documenten op te

slaan in de huidige werkwijze. Relatics, SharePoint, orginace het zou fijner zijn als er een programma

de hoofdrol pakt en voor verschillende documenten een view model is en niet in het programma

zelf.)

49

M. L. (werkvoorbereider/projectcoördinator) Vragen voor iedereen:

• Van welke programma’s maakt u gebruik? Civil 3D Revit, Navisworks, Singro pro, Infraworks, Autodesk recap, GIS Open data: AH3, Steetmaps, Pointcloud.

o Hoelang werkt u al met deze programma’s? Sinds dura geleerd, cursus voor Civil 3D (goed te doen)(projectcoördinator)

• Welke standaarden/templates gebruikt u in de programma’s waarin u werkt? Per project afhankelijk, NLCS is een van de belangrijke.

o Gebruiken andere collega’s dezelfde standaarden/templates? Collega’s gebruiken eigen layers, collega’s zouden de layers van anderen wel kunnen begrijpen. (Toevoeging: Landelijk is al bezig met standaarden waarin iedereen hetzelfde werkt.)

o Heeft u in het verleden met eenvoudigere of uitgebreidere standaarden/templates gewerkt, kortom heeft u ervaring met standaarden/templates waarmee u de taak beter kan uitvoeren? Nee, dit is eigen invullen en geen standaard

• Heeft DVI RP ZO eigen standaarden/templates? Nee bij RP ZO niet. (Toevoeging: Dura Vermeer landelijk is wel bezig met een bibliotheek voor het maken van tekeningen.)

• Wat zijn de globale stappen die u neemt als een project aan u wordt overgedragen? Projectteam bepalen, met dit team een startoverleg houden, hierin worden de calculatie kansen risico’s planning besproken. (Toevoeging: Dit gaat allemaal via papier en word bijgehouden via een formulier.)

• Wordt er in het tender- en werkvoorbereidingsproces gebeuk gemaakt van open data? o Zijn websites van instanties bij u bekent? (DINOloket, PDOK, AHN vieuwer etc.)

Er is weinig gebruik van open data en Maarten weet ook niet echt de toevoeging hiervan zou kunnen zijn. Er worden wel door Dura Vermeer zelf extra onderzoeken gedaan zoals een situ keuring maar daarvoor is dus geen open data nodig,

• Hoe verloopt contact met de klant, onderaannemer, leveranciers of andere stakeholders en in welke maten is deze aanwezig? Leverancier Xylem levert de 3D ontwerpen aan, verder leveren onderaannemers van bruggen af en toe in 3D hun ontwerp aan. Vanuit opdrachtgevers is eigenlijk alles in 2D, dit komt omdat de opdrachtgever vaak een ingenieursbureau inhuurt en daardoor is de gemeente afhankelijk van wat het ingenieursbureau kan. Maatvoerders zouden weten hoe om te gaan met een 3D model.

o Is er sprake van onduidelijke communicatie? De meeste fouten zitten in de communicatie, maar ook op tekeningen. Vaak moet het buiten dan opgelost worden. Overleggen inplannen zonder voldoende informatie, in corona nog erger doordat alles via tablet gaat. (Toevoeging: De projectteams bestaan vaak uit 3 of 4 mensen vanuit DVI RP ZO. Organise of Relatics worden gebruikt voor het ordenen van gegevens en het goed laten verlopen van de communicatie intern. Maarten geeft hierbij aan dat hij het fijn zou vinden als de koppeling tussen Relatics en een 3d model er zou komen.)

50

• Welke toevoegingen denkt u dat BIM voor DVI RP ZO maar ook zeker voor u kan hebben? o Ben u daar enthousiast over? Zeker enthousiast maar het is lastig te implementeren. (Toevoeging: Vaak wordt gekozen voor een makkelijkere weg omdat het geld en de tijd er niet zijn en omdat de risico’s groot zijn. Collega’s willen wel meewerken in BIM maar moeten wel echt meegenomen worden in het proces door iemand die hier verstand van heeft en ze stoppen weer zodra er een project komt waarbij er geen kartrekker van BIM in het projectteam zit. In een test project is Bim360 gebruikt tijdens de uitvoering om dagrapporten van uitvoerders te verwerken. Dit verliep goed maar is later weer gestopt.)

Vragen werkvoorbereiding:

• Hoe compleet is de informatie die u ontvangt tijdens de overdracht van het tenderteam naar de werkvoorbereider? Raw: hierbij is het na de overdracht redelijk compleet want je weet voor de tender al wat je moet doen, het plan wordt doorgegeven naar de werkvoorbereiders en finetunen moet dan nog gebeuren. Uavgc: minder tijd in tender dus veel losse eindjes, het ontwerp is vaak nog niet goed genoeg, er moet nog een DO en UO gemaakt worden tijdens de voorbereidingsfase wat er voor zorgt dat er na de overdracht nog meer werk is voor de werkvoorbereider. Bij de overdracht is een standaard formulier dat volledig wordt doorgenomen zodat er niks wordt vergeten. Later kunnen nog vragen gesteld worden aan het tenderteam. In de loop van de jaren zijn er steeds meer uavgc contracten die op de markt komen. o Wat mist u vaak? Bij de overdracht is een standaard formulier dat volledig wordt doorgenomen zodat er niks wordt vergeten. Later kunnen nog vragen gesteld worden aan het tenderteam.

• Hoe verwerkt u alle gegevens die vanuit de leveranciers en onderaannemers geleverd worden tijdens de voorbereiding? In een Excel bestand wordt weergegeven hoeveel er uit gaat en in komt van producten. Bonnen worden digitaal bijgehouden en worden in een map in de keet bij de uitvoerder bewaard. o Gaat er veel documentatie verloren?

Er is wel eens een bon kwijt, deze wordt opnieuw doorgestuurd. Bonnen worden altijd bewaart bij uitvoerder en gemaild naar de werkvoorbereider.

• Wat voor informatie krijgt u in de regelmaat aangeleverd om te verwerken in de revisie? Inmetingen wordt gemaakt en redelijk compleet aangeleverd. Soms worden deze gemaakt via nlcs normen en soms op eigen manieren van opdrachtgever. Dit staat dan in het contract als eis.

• Hoe worden afspraken definitief gemaakt en gedeeld onder elkaar? Extern: van de bouwverslagen worden notulen opgesteld waarin afspraken geborgd worden en een handtekening wordt gezet door alle leden. Per fase van het project worden notulen van de overleggen en processen opgesteld. Tussendoor is er contact via bellen of mailen, vragen worden dan alsnog vastgelegd in bouwvergadering. Intern: informatie wordt gedeeld op Relatics, vroeger werden er lijstjes van acties van de leden van het projectteam gedeeld dat is nu niet meer. o Zou meer openheid tussen opdrachtgever en opdrachtnemer iets goeds zijn?

Hoeft niet meer openheid tussen opdrachtgever en opdrachtnemer in de inzichten van kosten, dit zou extra wantrouwen geven. Een toevoeging zou zijn dat de opdrachtgever kan meekijken in de veranderingen in ontwerp tijdens het ontwerpen niet pas bij het opsturen als het DO af is.

51

• Met welk bedrijf heb je in het verleden gewerkt die alles in 3D uitvoerde? (Dennis gaf ons door dat je dit met een bedrijf had gehad) Kijlstra, Dijka (is er mee bezig), Bosbeton (keerwanden)

• Heb je al ooit met BIM Basis infra gewerkt? Nog niet mee gewerkt wel ooit bekeken.

52

I.N. (Projectleider Infra) Vragen voor iedereen:

• Van welke programma’s maakt u gebruik? Relatics en organise, AutoCAD, Microsoft office programma’s, Metacom en visi (Toevoeging: communicatiemiddel visi wat tussen opdrachtgever en opdrachtnemer gebruikt wordt, word intern niet gebruikt.)

o Wie uit de organisatie werken ook met deze programma’s? Niet iedereen gebruikt Relatics en Organise. De overig genoemde programma’s zijn intern wel hetzelfde.

o Heeft u in het verleden met eenvoudigere of uitgebreidere programma’s gewerkt, kortom heeft u ervaring met programma’s waarmee u de taak beter kan uitvoeren? Nee niet echt. (toevoeging: bij KWS werkte het bedrijf met het programma visi, het was een soort gelijk programma als Relatics maar minder overzichtelijk.)

• Welke standaarden/templates gebruikt u in de programma’s waarin u werkt? Standaarden en templates die in het programma ingebouwd zitten worden aangehouden. Het is niet inzichtelijk of alle projecten hetzelfde ingericht zijn in Relatics of Organice. (toevoeging: het is niet duidelijk of andere projectleiders dezelfde werkwijze hanteren. Het proces wordt ingevoerd door een proces coördinator).

• Heeft DVI RP ZO eigen standaarden/templates? Het nieuwe kwaliteitssysteem is digitaal, dit is landelijk, alle andere templates zijn landelijk ingericht. In de regio’s worden de standaarden opgesteld door mensen die ook contact hebben met DVI LP.

• Wat zijn de globale stappen die u neemt als een project aan u wordt overgedragen? Doornemen begroting in aftrapoverleg en hierbij wordt de denkwijze van de tender overlegd. Werkbegroting, inkoop regelen planning op stellen, het team samenstellen en dan richting buiten. Projectleider is soms in de tender al betrokken bij een project, maar vaker pas vanaf het moment van het aannemen van het werk. Het fijnste is om in de tender betrokken te zijn. (toelichting: veel informatie wordt verteld maar er zal altijd informatie achterblijven tijdens een overdacht, dus hoe minder overdrachten hoe minder kennis verlies er is. Dit zou verbeterd kunnen worden door zo veel mogelijk vast te leggen (bv. memo’s in de begroting erbij zetten waarom een keuze is gemaakt). Niet alle informatie wordt door gekoppeld naar het volgende poppetje, hierbij is zoveel mogelijk vast leggen de oplossing. Dit is in eerste instantie een extra stap meer werk dus maar later heb je hier veel profijt van omdat dingen makkelijker boven water te halen zijn.)

• Wordt er in het tender- en werkvoorbereidingsproces gebruik gemaakt van open data? Ja GIS en DINOloket worden gebruikt in de werkvoorbereiding. Bij project Waalwijk wordt veel gebruik gemaakt van GIS. GIS zou een toevoeging zijn in de projecten. (toevoeging: het gevaar van open data is dat het niet altijd volledig is, je zult het moeten doen met het gene wat je hebt. Soms kan het wel van toepassing in verschillende projecten. Er wordt door verschillende experts gebruikt gemaakt van GIS. De projectleider heeft zelf te weinig kennis om hier zelf mee te werken, wel ziet hij de voordelen van GIS. opdrachtgevers gaan ook steeds vaker werken in GIS.)

• Hoe verloopt contact met de klant, onderaannemer, leveranciers of andere stakeholders en in welke maten is deze aanwezig? Het liefst fysiek contact. De mate van contact is afhankelijk van het type stakeholder.

• Is er sprake van onduidelijke communicatie? Het contact is nu zakelijker door de corona periode. In de ontwerpfase gaat het vaak moeilijk. Het ontwerp wordt uitbesteed en normaal buig je allebei over een tekening om het door te nemen en dat gaat nu niet.

53

(toevoeging: Al een paar keer hebben ze al ervaren dat er in de corona tijd fouten en communicatie fouten gemaakt worden bij de tekening. het is belangrijk om af te stemmen dat de ontvanger en de afzender overeenkomen.)

• Waar kunnen collega’s uw documenten openen en lezen als u afwezig bent? De documenten staan op Organice, hier kan iedereen bij behalve als er dingen vertrouwelijk staan hier kunnen interne collega’s wel bij, partners kunnen de documenten live meekijken als ze toegang hebben gekregen tot de mappen. (toevoeging: dit wordt op meerdere projecten gedaan. Het gevaar is dat als iemand een tekening downloadt er geen signaal komt dat dit gebeurt, evenals een nieuwe tekening uploaden. Dus niet iedereen weet dan dat er met een nieuwe tekening gewerkt wordt. Het 3D-model wordt gedeeld met de onderaannemer, hiervan kunnen ze goed gebruik maken.)

• Waar zitten de meeste fouten in het proces van uitvraag door opdrachtgever tot uitvoering? Vaak zit dit in het werken met een 2D tekening, waar je zelf de hoogtes moet visualiseren om te kijken of het past. Het rekenen met hoogtes blijft lastig en hier zit dan ook een verbeter slag. (toevoeging: een voorbeeld is dan als er een doorsteek gemaakt moet worden tussen twee weghelften met een middenberm dat deze weghelften 50 cm qua hoogte verschillen. Dit kan beter als dit in 3D zichtbaar is. Het gebeurt in de communicatie wel dat een ontvanger iets anders begrijpt dan een verzender bedoeld. In de communicatie gaat niet zo vaak iets heel erg fout.)

• Hebt u in het verleden al ooit gewerkt met BIM? Zo ja hoe was deze ervaring? Nee zelf niet, maar wel gezien. (toevoeging: Hierbij stond in een 3D model verwerkt wie wanneer waar moest werken. Hier was zeker een voordeel in te zien. Fouten in het ontwerp kunnen in 3D gezien worden.)

• Welke toevoegingen denkt u dat BIM voor DVI RP ZO maar ook zeker voor u kan hebben? De meerwaarde van BIM komt voor I.N. in verschillende vormen: Op de bouwplaats door het werk kunnen lopen in het 3D-model op een tablet. Het koppelen van eisen aan objecten zorgt voor duidelijkheid in administratie. Een eenvoudig filter systeem voor bestanden. (toevoeging: er is geen standaard benaming van documenten in Organice, hierdoor is het zoeken van documenten niet overzichtelijk. De geïnterviewde is ervan overtuigd dat hij met een kleine training in staat is te werken met een 3D-viewmodel.)

Vragen projectleider:

• Hoe houdt u de informatie vanuit de opdrachtgever en de zelf opgestelde plannen overzichtelijk? Informatie vanuit opdrachtgever wordt in een andere map opgeslagen, dit is een losse map met contractdocumenten, hierin komt niks te staan wat intern opgesteld is. Als er gaandeweg het proces extra informatie ontvangen wordt, wordt dit vermeld in Organice.

• Hoe worden de kosten van een project bijgehouden? In cost-controle, wat een module is van Metacom. Deze moet om de 4 weken worden bijgewerkt. (toelichting: Dit kan ingezien worden via administratie en de mensen die aan dat werk gekoppeld zijn kunnen deze bedragen inzien die dit in moeten kunnen zien zoals directie en boekhouding.)

• Hoe wordt de communicatie met stakeholders gedaan? Dit wordt gedaan door het inzetten van een omgevingsmanager, die doet de communicatie door langs te gaan of te bellen. Als het nodig is gaat een projectteamlid langs met een tekening en uitleg. Hiervoor is vaak veel toelichting nodig omdat een 2D tekening lastig te begrijpen is voor een leek.

54

(toelichting: Een 3D model zou meerwaarde kunnen bieden, maar niet voor alles. Lastige details zouden eenvoudiger zijn om dit in 3D te kunnen laten zien, de mogelijkheid om uitzichten vanuit woningen te kunnen visualiseren zou omarmd worden.)

• Hoe gaat de informatie overdracht tussen u en opdrachtgever? Er wordt een export gemaakt van Relatics. Voor sommige projecten wordt gewerkt via Visi (dit is altijd een wens van opdrachtgever dit wordt nooit zelf voorgesteld). In Visi kan opdrachtgever reageren op wat de opdrachtnemer stuurt. Als in Visi wordt geaccepteerd is dit gelijkwaardig aan een ondertekend document. (toevoeging: Het nadeel van Visi is dat een opdrachtnemer een document stuurt moet opdrachtgever eerst afkeuren voordat de opdrachtnemer bestanden kan toevoegen. Opdrachtgevers zitten nog niet heel erg thuis in BIM, de technisch managers van de opdrachtgevers zijn erg gecharmeerd van het 3D model. In de bouwkunde is BIM veel verder. Wel worden 3D-modellen voor machines gemaakt door de landmeters.)

• Welke informatie zou u uit een BIM-model willen halen? Alles wat je voor een project nodig denkt te hebben wil je uit een BIM-model halen maar het is lastig hier een grens aan te stellen. Als je documenten kan koppelen aan objecten zou dit handig zijn. (toevoeging: Het belangrijkste voor nu is dat er gefilterd kan worden doordat dezelfde benaming kan worden gebruikt. Als de data meer eenvoudig terug te vinden is. Er ontstaat meer informatie aan de hand van 3D modellering hier is hij erg benieuwd naar.)

55

M. H. (Kostenprijsdeskundige) Vragen voor iedereen:

• Van welke programma’s maakt u gebruik? Het gebruik van programma’s is voor de calculator afhankelijk bij welke afdeling hij ingezet wordt. Als de calculator een werk voor DVI LP (landelijke projecten) aanpakt maakt hij gebruik van het programma Ibus, als hij voor DVI RP ZO werkt maakt hij gebruik van Metacom. Over het algemeen worden contract stukken geleverd in formats die geopend kunnen worden met het Microsoft office pakket (Word, PowerPoint, Excel). De calculator deelt zijn bestanden intern op Organice en Sharepoint die vervolgens doorgezet worden naar Relatics. (toevoeging: Niet iedereen uit de organisatie (DVI RP ZO) is in staat om de bestanden te openen, de drie calculators hebben licenties voor Metacom, er wordt niet vaak naar elkaars werk gekeken mede omdat de geïnterviewde calculator een civiel calculator is en de andere twee calculators infra. Autodesk programma’s worden niet veel gebruikt, dit komt omdat PDF format bestanden leidend zijn over DWG format bestanden.)

o Wie uit de organisatie werken ook met deze programma’s? Alle calculators kunnen de werkzaamheden inzien en overnemen. Het is mogelijk om het werk om te zetten naar Excel of pdf bestandstype zodat andere mensen het kunnen inzien. (toevoeging: er is geen view model binnen het programma.)

• Welke standaarden/templates gebruikt u in de programma’s waarin u werkt? Metacom heeft een export standaard om bestanden uit te draaien naar een Excel bestandstype die door iedereen gebruikt kan worden.

• Heeft DVI RP ZO eigen standaarden/templates? DVI RP ZO heeft geen standaarden/templates op het gebied van calculatie. De werkwijze van de calculators verschillen, zo worden de hoeveelheden bij infra werken door een extern bureau uitgetrokken, bij civiele werken wordt dit zelf gedaan. twee calculators sturen een eigen mail, één calculator belt altijd naar de onderaannemer en vervolgens stuurt ook hij een mail met de stukken. Wel zitten er altijd de algemene voorwaarden van DVI RP ZO bij en in deze tijd het coronaprotocol. Iedereen werkt op hun eigen werkwijze maar krijgt wel dezelfde output. Er is geen standaard in een prijsvergelijk dit wordt per project beoordeeld. (toevoeging: De geïnterviewde calculator berekent de hoeveelheden nog met de liniaal uit, door dit te doen krijgt hij niet alleen de hoeveelheden maar ook beter inzicht in de lastige details van het werk. Ook al wordt het werk in 3D/BIM uitgewerkt dan controleert hij de hoeveelheden nog steeds handmatig, het vertrouwen is nog niet hoog genoeg en programma’s kunnen de lastige details niet goed genoeg weergeven en uitrekenen. Het verschil van uitvragen zit in de contractvorming bij een UAV-GC wordt aan de onderaannemer gevraagd de informatie niet te delen met andere bedrijven en bij RAW mag dit wel gedeeld worden met als filosofie dat de stukken openbaar zijn. Wie uit de prijsvergelijking het goedkoopst is wordt in de begroting meegenomen. Bij de prijsvergelijking wordt gekeken naar de prijzen en welke werkzaamheden worden aangeboden. Dit proces wordt naar eigen invulling ingedeeld, de begroting wordt hierna op directie niveau gecontroleerd.)

• Wat zijn de globale stappen die u neemt als een project aan u wordt overgedragen? - CRM.

Customer relationship management, hierbij wordt in de gaten gehouden welke werken binnenkort op de markt komen te staan.

- Contractstukken doorlezen. Het doorlezen van de contractstukken wordt individueel gedaan.

- Raming.

56

Eerste schatting van de project kosten. - Ontwerp uitbesteden.

Als er door de contractvorm een ontwerp gemaakt moet worden wordt dit uitbesteed aan een constructeur.

- Planning in samenwerking met de werkvoorbereider. De calculator maar wel een grove planning maar de werkvoorbereider werkt deze in detail uit.

- Bepaling hoeveelheden De hoeveelheden worden onttrokken door het gebruik van een liniaal.

- Offerte aanvraag bij onderaannemers. Er worden verschillende onderaannemers benaderd om een prijs te maken voor een onderdeel van het project.

- Prijs schatting gedaan aan de hand van reeds gemaakte projecten. De calculator rekent het project in afwachting van de offerte prijzen zelf uit aan de hand van standaardprijzen, vergelijkbare offertes of standaard kengetallen.

- Prijsvergelijking. Verschillende onderaannemers hebben een offerte gemaakt en door de calculator uiteengezet. Hieruit blijkt welke partij het meest compleet is en het goedkoopst.

- Opmaken voorlopige calculatie. De calculatie wordt opgezet met de goedkoopste onderaannemers.

- Opmaken definitieve calculatie. De voorlopige calculatie wordt overhandigd aan de bedrijfsleider, die beoordeeld de calculatie en geeft waar nodig kortingen.

- Overdracht aan de werkvoorbereider. Het werk is aangenomen dus wordt de calculatie doorgenomen met de werkvoorbereider. Standaard is dat de calculator soms nog wel een half jaar na tenderfase gebeld wordt over zaken.

• Hoe verloopt de projectoverdracht? Bij een overdracht wordt een standaard formulier aangehouden met punten die afgestreept moeten worden. (toevoeging: er is hier soms sprake van onduidelijkheid aangezien de calculator nog wel een half jaar na tenderfase gebeld wordt over zaken)

• Wordt er in het tender- en werkvoorbereidingsproces gebruik gemaakt van open data? Ja, er wordt gebruik gemaakt van streetsmart dinoloket streetview. Vanuit Rijkswaterstaat is er vaak een web omgeving om informatie uit te halen.

• Hoe verloopt contact met de klant, onderaannemer, leveranciers of andere stakeholders en in welke maten is deze aanwezig? Via mail en de telefoon. Is er sprake van onduidelijke communicatie? Ja soms komt er een reactie van iets wat niet uitgevraagd is, vaak is er dan iets in de uitvraag niet goed geweest. (toevoeging: door tekeningen toe te voegen aan de uitvraag wordt het wel duidelijker, hierbij moet wel vertrouwen zijn in de onderaannemer want gegevens wil je nog niet op straat hebben. Een 3D model van de bestaande situatie helpt aan de verbetering van de uitvragen voor sloop, en bouwmethodes zijn eenvoudiger te bepalen objecten kunnen geplaatst worden in het model. Het zou meerwaarde om een 3D-model naar een partner te sturen. Een leverancier is wat lastiger vanwege het vertrouwen dat aanwezig moet zijn.)

• Waar kunnen collega’s uw documenten openen en lezen als u afwezig bent? Documenten staan altijd in SharePoint. Offertes worden wel meteen in SharePoint gezet als deze binnen zijn. De mail is privé dit is natuurlijk ook logisch, collega’s kunnen niet bij de uitgevraagde offertes.

57

• Waar zitten de meeste fouten in het proces van uitvraag door opdrachtgever tot uitvoering? Interpretatie van eisen in een UAV GC gaat soms wel iets fout omdat de persoon die het leest een eis interpreteert. De keuzes worden niet altijd meteen opgeschreven waardoor dit in de uitvoering verkeert begrepen wordt. (toevoeging: het is niet wenselijk om bij alle eisen verduidelijking te vragen bij opdrachtgever. De uitgangspunten van de eisen moeten daarom goed bijgehouden worden zodat iedereen in het team en ook in verdere fase van dezelfde uitgangspunten uitgaat. In een tenderoverleg worden de eisen overlegt maar als er later iets veranderd in de keuzes wordt dit niet meteen opgeschreven waardoor dit in de realisatiefase verkeerd begrepen wordt. Om dit op te lossen moeten alle afwegingen meteen opgeschreven worden.)

• Hebt u in het verleden al ooit gewerkt met BIM? Zo ja hoe was deze ervaring? Ja, voor een project werd met GIS gewerkt zodat verschillende kunstwerken bekeken konden worden per locatie. Aan deze kunstwerken was informatie gekoppeld wat voor duidelijkheid zorgde, ‘dit werkte super’ Het project Bosscherveld werd in 3D uitgewerkt, het was makkelijk voor het uitwerken van de fasering. De vraag past dit en kan dit kan vaak hierdoor beantwoord worden. Een project waar hoeveelheden onttrokken moeten worden uit een 3D model, ‘dit was een ramp’. Het programma kon alleen met hoeveelheden rekeningen houden en niet met fasering.

• Welke toevoegingen denkt u dat BIM voor DVI RP ZO maar ook zeker voor u kan hebben? Door huidige situatie in 3D te hebben zouden de sloopwerkzaamheden wel makkelijker worden.

Vragen calculator:

• Naar welke aspecten wordt gekeken bij het kiezen van de juiste leverancier/onderaannemer? De onderaannemer moet het rekenen willen doen (dit komt door de algemene voorwaarde). De laagste prijs is belangrijk en het aanbod moet compleet zijn. (toevoeging: de uitvraag wordt gedaan bij partijen die bekend zijn en waar vaker worden gestuurd. Aan het eind van het project belangrijk te laten weten of je het aanneemt of niet. De lijst van onderaannemers die bekend zijn staat op de persoonlijke schrijf, niet gedeeld met de rest.)

• Waar worden in het calculatieproces fouten gemaakt? Doordat de eisen aan het begint niet volledig in beeld zijn bij het maken van het plan/het ontwerp. Dit wordt voorkomen door aan het eind van het project de eisen nog eens na te lopen en af te vinken of er aan de eis wordt voldaan.

58

R. V. (Directeur DVI RP ZO) Vragen directeur:

• Wat is de ambitie van DVI RP ZO? De ambitie en strategie is een lichte groei ten opzichte van wat ze nu doen, hierbij geld een stukje omzet en rendement verhoging van structureel 3%. Om te groeien wordt bepaald waar de groei inzit in de markt waar DVI RP ZO zich in begeeft en met daarbij de vernieuwingsambities die daarbij horen. Dit zijn digitalisering en duurzaamheid. Deze twee onderwerpen zijn nodig om de ambitie in te kunnen vullen. Op de eerste plaats is het belangrijk om een wendbare organisatie te blijven. Als de markt veranderd moet DVI RP ZO mee kunnen veranderen. Op het gebied van vernieuwingsgebied verduurzaming moet de CO2 uitstoot omlaag volgens de wens van opdrachtgevers, echter de uitvoering blijft hier op achter doordat de opdrachtgevers de kennis niet hebben om de aannemer te helpen met deze doelen. Hierover worden gesprekken gevoerd met opdrachtgevers om te kijken hoe aannemers de opdrachtgevers hiermee kunnen helpen. Daarnaast staat digitalisering centraal in de ontwikkeling, hiervoor is het doel om de markt bij te blijven/ voor te blijven want anders gaat DVI RP ZO de boot steeds missen. Door Dura Vermeer zijn 6 aandachtspunten aangewezen waarvan drie gaan over de sociale aspecten (gelukkige medewerker, markt en klant, werkresultaat) en drie over de vernieuwingsambities (digitalisering, duurzaamheid, innovatie). De wijze hoe deze worden ingevuld zijn afhankelijk van de vraag van de opdrachtgever. In de regio is de stelling die R. V. gebruikt BIM Tenzij, hiermee bedoeld hij dat de basis moet zijn dat BIM wordt toegepast tenzij de opdracht dit niet toelaat doordat de kosten het niet waard zijn.

o Wat is de ambitie op het gebied van digitalisering en BIM? De meerwaarde van BIM wordt zeker gezien. Vaak wordt de meerwaarde gezien bij contractvormen waarbij het ontwerp bij de aannemer zit. Het digitaliseren zit in het koppelen van kostencomponenten, voorbereidingscomponenten en het managementsysteem aan de modellen. Dit zorgt ervoor dat DVI RP ZO altijd goed voorbereid is. De markt wordt in de gaten gehouden voor de ontwikkelingen van digitalisering. Op gebied van omgevingsmanagement, registratie managementsystemen, Relatics en Gabless worden nu de onderliggende systemen makkelijker gemaakt door digitalisering zodat de uitvoering makkelijker wordt met deze systemen. Het doel is om de onderligger op elkaar aan te laten sluiten om dit voor elkaar te krijgen. Het management systeem wordt samen met alle regio’s aangepakt. Alle gegevens die worden geregistreerd en er worden tools ontwikkeld om deze gegevens te kunnen analyseren zodat duidelijk wordt waar op gescoord wordt en waar niet en dan wordt er voor de toekomst in beeld gebracht waar wel en waar niet op gefocust moet worden.

• Heeft u kennis van de BIM-levels vanuit de BIR en vanuit DVI LP? Het doel is om uniformiteit binnen Dura Vermeer toe te passen. Hierbij zouden wel extra levels toegevoegd kunnen worden in dien dit nodig is als de stap voor Dura Vermeer RPZO te groot is.

• Hoeveel wordt er geïnvesteerd in het ontwikkelen van BIM? En hoeveel is hier beschikbaar

voor?

Er is een potje in de vorm van algemene uren. Deze algemene kosten zijn bedoeld om de

uren op te boeken als ze gebruikt zijn voor leerdoeleinde. Het doel is wel om zo veel mogelijk

te oefenen op de projecten zodat er geleerd wordt maar ook meteen van nut is in een

project.

• Wat wilt u inzien tijdens een tenderfase?

59

In de tender stelt R. V. de controle vragen om te kijken of er niks mist. Verder ligt het

tenderproces bij het tenderteam. De visualisatie is het belangrijkste op dit moment. Op het

moment dat het werk schematisch gevisualiseerd is zie je de moeilijkheden van het project en kun je op die onderdelen inzoomen en deze verder specificeren, de onderdelen die

standaard zijn hebben geen verdere specificatie nodig. Het visualiseren zou kunnen oplossen

dat de er bij de communicatie met de leverancier/onderaannemer minder foute interpretatie is over de uitvraag van DVI RP ZO.

• Heeft u nog tips?

De hele digitalisering gaat nog sneller en zal meer in het systeem van de mensen moeten krijgen. Mensen die goed zijn in hun vak moeten de link kunnen zien met het digitaliseren en

hier in mee willen.

• Is het mogelijk om de programma’s en werkwijze te veranderen?

De basis is er zoals die er nu is maar DVI RP ZO moet wendbaar blijven en als daarvoor blijkt

dat andere programma’s nodig zijn is hier de mogelijkheid voor en zal dit zeker bekeken

worden.

60

D. D. (Manager bedrijfsbureau DVI RP ZO) Vragen voor iedereen:

• Van welke programma’s maakt het bedrijf gebruik? Sharepoint, organise, Relatics, ms project, Indisign, fotoshop, Gabless en Metacom zijn de basisprogramma’s die gebruikt worden bij de werving. Organise en Relatics worden voor alle D&C contracten gebruikt. Hierin worden de nota’s en de data verwerkt. Ook vergunningen en stakeholders staan er in. Alle documenten kunnen gekoppeld worden met werkpakketten waardoor iedereen weet wat er afgesproken is.

• Welke standaarden/templates worden gebruikt? Ja er zijn allerlei checklists waar de beroepsgroep die hiermee werkt zich aan kan houden en als deze afgewerkt is dan heeft deze persoon alle stappen doorlopen.

• Wat zijn de stappen tijdens het tender- en werkvoorbereidingsproces die u graag in een project zou willen verbeteren? Tender proces is afgelopen jaar redelijk geoptimaliseerd. Bij de overdracht van tender naar voorbereiding zou nog een verbetering in plaats kunnen vinden.

• Wordt er in het tender- en werkvoorbereidingsproces gebeuk gemaakt van open data? Er wordt Gis gebruikt voor een omgevingsscan.

• Hoe verloopt contact met de klant, onderaannemer, leveranciers of andere stakeholders? Er worden door calculatie uitvragen gedaan bij meerdere partijen. Als er qua hoeveelheid iets heel groots inzit dan kan er iemand voor langs komen. In de tender wordt gekeken of er andere partijen nodig zijn waarmee dan bindend mee ingeschreven kan worden. Deze bindende partijen kunnen in de Sharepoint en kunnen bij de documenten waarvan DVI RP ZO wil dat ze bij kunnen.

• Welke toevoegingen denkt u dat BIM voor DVI RP ZO maar ook zeker voor u kan hebben? Hoeveelheden eruit halen, clashdetectie, makkelijk het verkeer en vervoer in je werk vak inzichtelijk maken. Ook het zien van oplossingen die door de opdrachtgever niet zijn gezien. De communicatie wordt verbeterd met een 3D model doordat interpretatiefouten worden verkleind en het een visueel beeld geeft voor stakeholders. Uiteindelijk zou het fijn zijn als er een tijdlijn en een fasering bij zou kunnen komen.

Vragen manager bedrijfsbureau:

• Wat is de ambitie van DVI RP ZO? Het belangrijkste doel is het stabiel blijven, na een aantal zware jaren gaat het nu goed en dat moet vastgehouden worden. Het liefste zou er ook wat groei bij komen om de omzetten en het rendement te vergroten. Het doel is ook mooie projecten te maken waarbij opdrachtgevers tevreden zijn.

o Wat is de ambitie op het gebied van digitalisering? Over heel Dura Vermeer zijn er op digitalisering verbeteringen maar deze zijn specifiek per regio vastgesteld.

o Wat is de ambitie op het gebied van BIM? BIM wordt gemist bij RP ZO, het is nodig om verder te kunnen in het uitrekenen van projecten en het aannemen van werken. Het idee is om een stap voor te gaan lopen op de andere partijen. De toepassing van BIM zal per project verschillend zijn.

o Wat is de visie op het gebied van BIM? Er zullen steeds meer D&C werken komen. Hiervoor zal BIM een grootte toevoeging zijn.

61

Interview personeel LP in deze bijlage zijn de interne interviews verwerkt met behulp van ‘trechteren’. De opsommingstekens in deze bijlage betekenen het volgende:


A. S. (Manager vakgroep ontwerp GWW Landelijk) Onder het team van A. S. vallen 1 BIM-coördinator en 3 GIS specialisten, ook nog 3D wegontwerpers. Het doen van dit team is dit jaar de stap om uit 3D-ontwerpen hoeveelheden te halen. Om iemand te spreken die veel verstand heeft van BIM: R. B. (BIM manager, BIM regisseur) en E. W. (BIM Coördinator Project Gelregroen). Vragen voor iedereen:

• Van welke programma’s maakt u gebruik? BIM360 (Toevoeging: Relatics kan hieraan gekoppeld worden zodat documenten gekoppeld kunnen worden aan het 3D-model waardoor het een BIM-model wordt.)

• Welke standaarden/templates gebruikt u in de programma’s waarin u werkt? Er worden zelf standaarden ontwikkeld, er is een receptenboek ontwikkeld (Bas van Loenen) waar in staat welke informatie er geleverd moet worden per object. (Toevoeging: Intern zijn er BIM levels 0 tot 5 ontwikkeld. De doelstellingen van dit jaar is het behalen van level 2 voor LP (landelijke projecten). BIM wordt niet gebruikt voor een opdrachtgever maar voor intern gebruik. civiel noordwest (E. D.) doet wel aan delen met opdrachtgever bij zitting bruggencampus provincie Flevoland. Met opendata worden alle brugontwerpen met elkaar gedeeld. Receptenboek zou divisie breed kunnen worden toegepast. In LP zijn ze bezig met het omscholen van de ontwerpspecialisten naar ICT specialisten die zelf programma’s/tools kunnen schrijven.)

• Wat zijn de globale stappen die u neemt als een project aan u wordt overgedragen? Must win batle voor dit jaar voor LP is: Vanuit een 3D model 5D BIM werken. (planning, hoeveelheden/ kosten) vanaf vorige week dit traject gestart. Vanaf dag 1 zit ontwerp, werkvoorbereiding en realisatie bij elkaar voor het ontwerp. Dit werkt goed bij uavgc. Bij RAW gaat het om het kijken naar verkeer en uitvoeringsfasering.

• Hoe verloopt de projectoverdracht? Bij LP is bij de afronding van een fase een gatereview waarbij een extern team test of het voldoet aan de eisen van die fase, als dit niet is mogen ze niet door naar de volgende fase (dit is dan het advies).

• Wordt er in het tender- en werkvoorbereidingsproces gebeuk gemaakt van open data? Hiervoor zouden we J. S. (assetmanagement) moeten spreken.

• Hoe verloopt contact met de klant, onderaannemer, leveranciers of andere stakeholders en in welke maten is deze aanwezig? Het inkoopbeleid is anders doordat leveranciers nog niet zo ver zijn in het level van BIM. As-built moet tegenwoordig worden aanleveren in plaats van tekeningen is bij Rijkswaterstaat een nieuwe ontwikkeling en word toegepast bij projecten van 150 miljoen.

• Waar kunnen collega’s uw documenten openen en lezen als u afwezig bent? In LP kan de informatie geraadpleegd worden door het gehele projectteam.

62

• Waar zitten de meeste fouten in het proces van uitvraag door opdrachtgever tot uitvoering? In een project gaat het vaak mis als er in de realisatie. Vanuit het ontwerp naar de uitvoering gaat soms iets fout, zo kan de maatvoerder niks met de tekeningen omdat de lijntjes niet goed zijn voor het systeem waarmee wordt uitgezet. Vooral afspraken moeten gemaakt worden voorafgaand aan het project over systemen en programma’s waar in gewerkt wordt om dit te voorkomen. (trimble, pitagoras zijn de programma’s die vaak worden gebruikt) In versiebeheer gaat ook veel fout, de versie van het model moet worden gebruikt in de uitvoering. Er worden wel eens verkeerde xrefs aan het model gekoppeld. Dit is te zien door het model te scannen.

o Hoe zou u deze fouten aanpakken? Voorafgaand goede afspraken maken.

• Hebt u in het verleden al ooit gewerkt met BIM? Zo ja hoe was deze ervaring? Bij LP wil iedereen met BIM door waardoor er weinig tegenspraak is en mensen mee willen in de nieuwe ontwikkelingen. Per project moet aangetoond worden wat er aan innovatie wordt meegenomen. Voor alle 6 de bollen (de punten waar Dura Vermeer waarden aan hecht) geld dit.

B. L. (BIM expert) Doelstelling onderzoek: Het doel van het onderzoek is het maken van een adviesrapport voor DVI RP ZO waarin onderzocht wordt wat er nodig is om digitalisering in de tenderfase en voorbereidingsfase naar een hoger niveau te krijgen. Uit de adviesrapportage ontstaan verschillende beroepsproducten waaronder een plan wat het managementteam een handvat biedt om digitalisering in de tender- en voorbereidingsfase te gebruiken. Vragen voor DVI LP:

• Sinds wanneer is DVI LP bezig met BIM? Omdat de heer B. L. pas één jaar bij Dura Vermeer werkzaam is heeft hij hier geen duidelijk beeld van. (Toevoeging: Sinds een jaar is B. L. in dienst bij LP, hiervoor geen kennis van hoe het ging. Hiervoor 10 jaar bij Volkerwessels gewerkt hier de eerste kennis gemaakt met het 3D werk en dit gekoppeld met planning, documenten en system engineering. Bij dura al heel lang bezig met BIM aangezien BIM de bouwinformatie betekend. Het deel van BIM in combi met 3D werken voor Dura is nu heel erg ontwikkeld, en er is nu een goed programma opgesteld om BIM verder te ontwikkelen. Er is een programma manager voor het BIM ontwikkelingsproces, Leo van der Geest, met 6 BIM regisseurs. De BIM regisseurs zijn ervoor om te zorgen dat BIM goed verloopt in een project. Na gunning komen deze BIM regisseurs erbij om te zorgen dat de informatiestromen en communicatie goed verlopen. Er is een transitie bezig om de werkvoorbereiders zich gaan ontwikkelen naar BIM-engineers. Bij het ontwerp zag je dat er veel met 3D ontwerpen werd gewerkt en dat in de werkvoorbereiding en de realisatie alleen de 2D pdf’s werden gebruikt. De werkvoorbereiders worden opgeleid om met 4D te werken en zelf planningen op te kunnen stellen.)

• Wat zijn de grootste veranderingen sinds het gebruik van BIM? (Tenderproces, werkvoorbereidingsproces en realisatie) De cultuur op een project is veranderd. Iedereen werkt tegelijk in een document in plaats van iemand maakt iets en stuurt het door naar iemand anders die zijn taken ermee doet. Iedereen ziet real-life de documenten veranderen.

63

• Met welke programma’s wordt BIM vorm gegeven? Het 3D modeleren in autodesk programma’s Civil 3D en Revit en coördinatiemodel in Nevisworks dit komt samen in BIM 360, Synchro om de planning eraan te koppelen, Relatics en Sharepoint voor documenten.

• Welke standaarden worden aangehouden in het BIM proces? Er worden BIM standaarden aangehouden.

• Kunnen wij als DVI RP ZO deze standaarden ook gebruiken? Er zijn templates, geen idee of deze beschikbaar zijn voor RP ZO.

• Hoe wordt er intern gecommuniceerd bij DVI LP? Er wordt nog steeds veel gemaild, er wordt wel meer gebruik gemaakt van in hetzelfde moment te werken in plaats van werken doorsturen en iemand anders verder werken.

• Hoeveel tijd, en geld heeft het gekost of gaat het kosten om het personeel tot het gewenste BIM-niveau te krijgen? Er is een programma opgesteld. Hierin zijn ontwikkelkosten een groot deel. Dit bestaat uit 1 miljoen per jaar (een ton per jaar voor werkvoorbereiding) wat bedoeld is voor de ontwikkeling van digitalisatie. Omzet is ongeveer 200 miljoen. Dit is dus 0.5% van de omzet. (Toevoeging: Het doel is om in 3 jaar tijd (2023) voorop te lopen in de markt op gebied van BIM. De kosten per project zijn wel iets hoger omdat er BIM coördinator toegevoegd moet worden maar de projecten kunnen niet zonder BIM gemaakt worden dus die extra functie is nodig en de extra kosten dus ook. Het doel van het programma is dat de werkvoorbereiders alle informatie uit 1 model kan halen in plaats van alle informatie te zoeken in allerlei verschillende informatiebronnen te moeten zoeken. Er is een BIM Maturity meter met de 5 levels. Hierin zijn keuzes gemaakt wat het doel is voor LP en het is de bedoeling dat dit doel wordt toegepast in de projecten die je draait.)

• Waar lagen de valkuilen tijdens deze verandering van werkwijze en de omscholing? Iedereen heeft het erg druk en gaat makkelijk terug naar oude gewoontes omdat het dan sneller gaat. Als mensen op cursus zijn geweest gaan ze daarna toch makkelijk terug.

• Kunnen leveranciers en onderaannemers mee in het BIM proces? De leveranciers leveren zeker documenten die gevraagd worden in BIM. De grote partijen kunnen hier in mee, niet allemaal. Op het civiele vlak is dit vaak wel goed geregeld, zoals bij liggers, wapening en leuningen. (Toevoeging: Het is uiteindelijk wel handig/noodzakelijk dat de leveranciers mee gaan in dit proces. Als ze het niet aan kunnen leveren wordt het zelf gemodelleerd. Het detailniveau moet hiervoor dan worden gekozen.)

• Is BIM rendabel voor kleinere projecten? De toevoeging is er ook zeker in kleine projecten omdat dit geld oplevert. Het vraagt eerst wel wat geld maar in de uitvoering betaalt zich dit terug. BIM is een ontwikkeling waar in mee gegaan moet worden omdat het een standaard gaat worden in de toekomst. Bij kleine projecten hoeft een BIM regisseur minder uren bij het project betrokken te zijn. Of dit kan worden gedaan door een werkvoorbereider die deze taak erbij neemt.

64

Bijlage E, Interview format

In deze bijlage zijn de vragen weergegeven die de leidraad zijn geweest

tijdens het houden van de interviews.

65

Interview in deze bijlage is het interview format zichtbaar. De opsommingstekens in deze bijlage betekenen het volgende:


Inleiding interview: Voordat we met het interview beginnen zouden we even willen toelichten waar ons onderzoek over gaat en zullen we uitleggen hoe BIM opgebouwd wordt. De afgelopen tijd zijn wij bezig geweest met een theoretisch onderzoek naar wat BIM is en hoe dit door de opdrachtgever gevraagd wordt. BIM is een werkwijze tussen een geheel projectteam. Bij BIM --is een 3D model belangrijk maar het draait vooral om de communicatie omtrent het model. Vanuit de BIR (een team wat het voortouw neemt binnen BIM) is er een standaard opgesteld over hoe BIM zou moeten zijn. Dit hebben ze verdeeld in 4 levels. Om te onderzoeken in welk level DVI RP ZO nu is en waar ze naartoe zouden willen hebben wij vragen voor u opgesteld. Aangezien er per beroepsgroep verschil kan zitten in de werkwijze met BIM willen we u graag vragen stellen over BIM. Vragen voor iedereen:

• Van welke programma’s maakt u gebruik? o Hoelang werkt u al met deze programma’s? o Zijn er vaak systeemupdates van dit programma? o Wie uit de organisatie werken ook met deze programma’s? o Heeft u in het verleden met eenvoudigere of uitgebreidere programma’s gewerkt,

kortom heeft u ervaring met programma’s waarmee u de taak beter kan uitvoeren?

• Welke standaarden/templates gebruikt u in de programma’s waarin u werkt? o Gebruiken andere collega’s dezelfde standaarden/templates? o Waar heeft u deze werkwijze geleerd? Waar heeft u deze standaard vandaan? o Heeft u in het verleden met eenvoudigere of uitgebreidere standaarden/templates

gewerkt, kortom heeft u ervaring met standaarden/templates waarmee u de taak beter kan uitvoeren?

• Heeft DVI RP ZO eigen standaarden/templates? o Waar zijn deze te vinden? o Kan iedereen bij de standaarden/templates?

• Wat zijn de globale stappen die u neemt als een project aan u wordt overgedragen? o Hoe zijn deze stappen ontstaan of waar heeft u deze geleerd? o Zijn er veel onderdelen die overnieuw moeten door nieuwe informatie?

• Hoe verloopt de projectoverdracht? o Wat mist u bij dergelijke overdrachten? o In duidelijk waar documenten staan? o Zijn werkwijze begrijpelijk en constant? o Hoelang duur een projectoverdracht?

• Wordt er in het tender- en werkvoorbereidingsproces gebeuk gemaakt van open data? o Zijn websites van instanties bij u bekent? (DINOloket, PDOK, AHN vieuwer etc.) o Zo ja, kunt u ook met deze informatie werken?

• Hoe verloopt contact met de klant, onderaannemer, leveranciers of andere stakeholders en in welke maten is deze aanwezig?

o Is er sprake van onduidelijke communicatie? o Waar gaat het contact bij u in de regelmaat over?

• Waar kunnen collega’s uw documenten openen en lezen als u afwezig bent? o Kunnen uw documenten ook geopend worden door programma’s waarin u niet

werkt?

• Waar zitten de meeste fouten in het proces van uitvraag door opdrachtgever tot uitvoering?

66

o Hoe ontstaan deze fouten naar uw mening? o Zijn dit grote of kleine fouten? o Hoe zou u deze fouten aanpakken?

• Hebt u in het verleden al ooit gewerkt met BIM? Zo ja hoe was deze ervaring? o Welke zaken gingen beter met BIM? o Hoe hebt u in dit project met BIM gewerkt?

• Welke toevoegingen denkt u dat BIM voor DVI RP ZO maar ook zeker voor u kunnen hebben?

o Ben u daar enthousiast over? Vragen calculator:

• Hoe bepaalt u welk werk u doet als calculator binnen de tenderfase?

• Hoe bepaalt u de hoeveelheden? o Hoe accuraat zijn deze?

• Hoe bepaalt u welke uitvragen gedaan moeten worden?

• Op welke manier wordt de uitvraag gedaan? o Ontstaan hier vaak miscommunicaties?

• Hoe wordt door u een prijsvergelijk opgesteld?

• Is de prijsvergelijking zichtbaar voor iedereen? o Voor wie zou dit in de ideale omstandigheden zichtbaar zijn?

• Naar welke aspecten wordt gekeken bij het kiezen van de juiste leverancier/onderaannemer? o Welk aspect wordt zwaarder meegewogen?

• Waar worden in het calculatieproces fouten gemaakt? o Wat wordt er gedaan om deze fouten te voorkomen?

Vragen werkvoorbereiding:

• Hoe compleet is de informatie die u ontvangt tijdens de overdracht van het tenderteam naar de werkvoorbereider? o Wat mist u vaak?

• Hoe verwerkt u alle gegevens die vanuit de leveranciers en onderaannemers geleverd worden tijdens de voorbereiding? o Hoeveel tijd gaat hier in de regelmaat in zitten? o Gaat er veel documentatie verloren?

• Hoe deelt u deze informatie met aan de uitvoerder of andere belanghebbende?

• Hoe verwerkt u weegbonnen, leveringsbonnen en andere documenten die gaandeweg het proces bij u terecht komen? o Hoeveel tijd gaat hier in de regelmaat in zitten? o Gaat er veel documentatie verloren?

• Wat voor informatie krijgt u in de regelmaat aangeleverd om te verwerken in de revisie? o Met welke standaarden/templates wordt deze informatie geleverd?

• Hoe loopt het contact tussen werkvoorbereider en uitvoerder?

• Hoe loopt het contact tussen werkvoorbereider en opdrachtgever? o Gebeurd dit op hetzelfde tijdstip of zijn er meer overleggen tussen de werkvoorbereider

en uitvoerder?

• Hoe worden afspraken definitief gemaakt en gedeeld onder elkaar? o Wie kunnen deze afspraken zien?

Vragen Tenderleider:

• Wat wordt gedaan om te zorgen dat projecteisen duidelijk zijn voor het gehele tenderteam?

67

o Kunt u hiervoor voorbeelden geven?

• Met welke standaarden/templates wordt er in de tenderfase getekend? o Zijn deze afgestemd met de werkvoorbereider? o Zou met deze standaarden/templates tekeningen een revisie gemaakt mogen worden?

• Welke standaard afspraken/werkwijze heeft het tenderteam in de regelmaat? o Hoe streng wordt hier op gelet?

• Hoe wordt de informatie uit een tenderoverleg vast gelegd en gedeeld? o Wie krijgt deze informatie te zien? o Is deze informatie universeel?

• Waar wordt de informatie voor het plan en de tekeningen uit gehaald? o Zijn websites van instanties bij u bekent? (DINOloket, PDOK, AHN vieuwer etc.) o Zo ja, kunt u ook met deze informatie werken?

• Wanneer wordt een aanvullend onderzoek gestart ter ondersteuning van de stukken die aangeleverd worden door de opdrachtgever?

o Door wie wordt een dergelijk onderzoek uitgevoerd? o Hoe wordt deze nieuwe informatie gedeeld?

Vragen EMVI schrijver:

• Volgens welke normen wordt een PVA opgesteld? o Hoe werkt u met deze normen? o Waarvoor zijn de normen?

• Hoe verloopt de communicatie binnen een tenderteam? o Is er een standaard communicatie plan?

• Word het PVA gedeeld met het team, en weet iedereen uit het team altijd wat er in het plan staat?

• Worden er ooit externe bureaus ingeschakeld voor het schrijven van EMVI plannen in dien het te druk is bij Dura?

o Zo ja hoe gaat deze communicatie tussen beide partijen en verloopt dit goed?

Vragen projectleider:

• Hoe houdt u de informatie vanuit de opdrachtgever en de zelf opgestelde plannen overzichtelijk?

o Welke programma’s en werkwijze gebruikt u hiervoor?

• Hoe worden de kosten van een project bijgehouden? o Waarom wordt het op deze manier gedaan? o Welke mensen kunnen dit inzien?

• Hoe wordt de communicatie met stakeholders gedaan? o Worden hier tekeningen bij gebruikt? o Welke informatie krijgen de stakeholders?

• Hoe gaan de overdrachten tussen tenderfase naar werkvoorbereiding en van werkvoorbereiding naar de uitvoeringfase?

o Moet er gewisseld worden van programma’s?

• Hoe gaat de informatie overdracht tussen u en opdrachtgever?

• Welke informatie mist er/ kan beter overgedragen worden tijdens de overdracht situaties? o Hoe wordt de overdracht vastgelegd?

• Welke informatie zou u uit een BIM model willen halen? o Waarom/waarvoor hebt u die informatie nodig?

68

Vragen BIM Expert:

• Welke support programma’s gebruikt u bij het maken van 3D modellen?

• Wat gaat er op dit moment beter bij de projecten die u mee draait met BIM dan met andere projecten?

o Waardoor gaan deze onderdelen beter? o Bij wat voor projecten past u BIM toe?

• Waar legt u de focus op in het werken met BIM? o Met welke rede legt u de focus hier op?

• Wat zijn de mogelijkheden met BIM? o In dien hij niet alle dingen opnoemt die wij weten kunnen we dit aanvullen en vragen

wat hij hier van vindt.

• Hebt u voorbeelden van het gebruik met BIM? o Is het gebruik BIM in deze projecten rendabel geweest? o Hoe is het project financieel geëindigd? Heeft BIM hier invloed op gehad?

• Hoe ervaren opdrachtgevers het gebruik van BIM? o Zijn die alleen maar geïnteresseerd in het mooie plaatje of gebruiken ze de

informatie die in een model gehangen kan worden?

• Is er in de modellen die u maakt ook informatie verwerkt of gaat het alleen om het 3D plaatje?

Vragen BIM Expert: Wij weten niet goed wat een vakgroep manager betekend, wat wij hierover gelezen hebben is het invoeren van nieuwe ideeën en verbeteren van bestaande ideeën om de vakgroep infra te laten ontwikkelen. Ook valt het verdelen van werknemers over de projecten hierbij. Klopt dit?

• Bent u al bezig met het toevoegen van BIM in de infra projecten van Dura Vermeer? o Waar wordt BIM al toegevoegd?

• Welke standaarden worden aangehouden in het BIM proces?

• Kunnen wij als DVI RP ZO deze standaarden ook gebruiken?

• Hoe wordt er intern gecommuniceerd bij DVI LP?

• Hoeveel tijd, en geld heeft het gekost of gaat het kosten om het personeel tot het gewenste BIM-niveau te krijgen?

• Waar lagen de valkuilen tijdens deze verandering van werkwijze en de omscholing?

• Waar lagen de valkuilen tijdens deze verandering van werkwijze en de omscholing?

• Is BIM rendabel voor kleinere projecten? Vragen Manager bedrijfsbureau:

• Wat is de ambitie van DVI RP ZO? o Wat is de ambitie op het gebied van digitalisering? o Wat is de ambitie op het gebied van BIM?

• Wat is het doel van DVI RP ZO? o Wat is het doel op het gebied van digitalisering? o Wat is het doel op het gebied van BIM?

• Wat is de visie van DVI RP ZO? o Wat is de visie op het gebied van digitalisering? o Wat is de visie op het gebied van BIM?

Vragen Directeur DVI RP ZO:

• Wat is de ambitie van DVI RP ZO? o Wat is de ambitie op het gebied van digitalisering?

69

o Wat is de ambitie op het gebied van BIM?

• Wat is het doel van DVI RP ZO? o Wat is het doel op het gebied van digitalisering? o Wat is het doel op het gebied van BIM?

• Wat is de visie van DVI RP ZO? o Wat is de visie op het gebied van digitalisering? o Wat is de visie op het gebied van BIM?

• Heeft u kennis van de BIM-levels vanuit de BIR en vanuit DVI LP?

70

Bijlage F, Taakbeschrijving

In deze bijlage worden de ambities en ambitie-producten verdeeld

onder de functies van DVI RP ZO. Hiervoor zijn eerst de takenpakketten

van de verschillende beroepsgroepen onderzocht. De ambitie-

producten zijn vervolgens gekoppeld aan de beroepsgroep waarbij het

ambitieproduct het meest aansluit op het takenpakket.

71

Takenpakketten In deze bijlage worden de verschillende takenpakketten van werknemers binnen DVI RP ZO Tenderfase Taken tenderleider Het takenpakket van de tenderleider bestaat uit leiding geven over het gehele tenderteam. Het doel van een tenderleider is het verwerven van projecten met een multidisciplinaire of geïntegreerde contractvorm. (Dura Vermeer divisie infra BV, 2018) Kerntaken volgens de taakomschrijving:

- Geeft sturing aan kostendeskundigen, technisch manager, integraal ontwerpmanager, omgevingsmanager, procesmanager en EMVI strateeg.

- Stelt een winnende tenderstrategie op. - Leidt en begeleidt het aanbestedingsproces. - Legt kansen en risico’s vast. - Maakt ramingen en stelt variantenstudies op. - Bewaakt de voortgang van het project in tijd, geld, kwaliteit, organisatie, informatie, scope

en risico’s. - Overlegt en onderhandelt met de opdrachtgever en combinanten. - Woont inlichtingen en aanwijzingen ten behoeve van aanbestedingen bij.

De heer R.L. geeft in het interview toelichting over zijn werkwijze als tenderleider. In deze toelichting geeft hij aan welke stappen hij neemt als tenderleider, namelijk: contractstukken lezen en beoordelen, rapporteren van extra gegevens over het project, kansen en risico’s opstellen, monitoren concurrenten, opstellen tenderplanning, opstellen budget en bewaking hiervan en uiteindelijk de eindbeoordeling. Taken EMVI-schrijver De functie van een EMVI schrijver is het samen met het tenderteem ontwikkelen en opstellen van een winnende aanbieding. Het inhoudelijk opstellen van een plan dat aansluit op de uitvraag van de klant is hierin de taak. (Dura Vermeer divisie infra BV, 2018) Kerntaken volgens de taakomschrijving:

- Verantwoordelijk voor de omvorming van een technisch inhoudelijk plan naar een commercieel passend product.

- Redigeren en herschrijven van technische plannen. - Verantwoordelijk voor de eindopmaak van alle plannen. - Verantwoordelijk voor de vormgeving van een plan conform klantspecificaties.

Mevrouw E.K. geeft in het interview toelichting over haar werkwijze. In deze toelichting geeft ze aan welke stappen ze neemt als EMVI-schrijver, namelijk: contractstukken lezen en beoordelen, kick off tenderfase, vraag van opdrachtgever uiteenzetten, concept tekst opstellen, definitieve tekst maken en uiteindelijke eindbeoordeling. Taken kostprijsdeskundige De kostprijsdeskundige stelt complexe kostprijsbegrotingen op en adviseert op prijstechnisch gebied. (Dura Vermeer divisie infra BV, 2018) Kerntaken volgens de taakomschrijving:

- Bereidt aanbestedingsprocedures voor, coördineert deze en wikkelt ze af. - Woont inlichtingen en aanwijzingen t.b.v. aanbestedingen bij. - Maakt complete kostprijsbegrotingen aan de hand van het bestek, tekeningen en andere

gegevens. - Vraagt offertes aan en onderhandelt hierover met leveranciers en onderaannemers. - Signaleert risico’s en kansen met betrekking tot het project. - Zorgt voor een goede overdracht van calculatie naar projectvoorbereiding.

72

De heer M.H. geeft in het interview toelichting over zijn werkwijze. In zijn toelichting geeft hij aan welke stappen hij neemt als calculator, namelijk: bijhouden van de CRM, contractstukken lezen en beoordelen, kick off tenderfase, opstellen van de raming, bij een UAV GC het ontwerp uitbesteden aan een partner, opstellen planning, vaststellen van de werkwijze, hoeveelheden berekenen, offertes uitvragen, opstellen calculatie, prijsvergelijking van offertes, opstellen van de UTA planning, opstellen van de begroting en uiteindelijk deze ter controle overhandigen aan de bedrijfsleider. Taken procescoördinator De procescoördinator faciliteert en beheert zelfstandig de projectbeheersing van een of meerdere projecten/tenders. (Dura Vermeer divisie infra BV, 2018) Kerntaken volgens de taakomschrijving:

- Informatiemanagement met betrekking tot documentmanagement, standaardisatie templates, voortgangsrapportages, BIM-sessies.

- Kwaliteitsmanagement met betrekking tot het projectmanagementplan, de projectstructuren, het specificatieproces inclusief verificatie en validatie, afwijkingen, verbetermanagement en raakvlakken.

- Risicomanagement met betrekking tot het proactief sturen op risicosessies, de tijdigheid en kwaliteit van kansen en risico’s, inclusief de implementatie en bewaking van beheersmaatregelen.

- Planningsmanagement met betrekking tot LEAN-planningssessies, de coördinatie van de projectstructuren in relatie tot de overall-planning en de coördinatie van de proces-, documenten detailplanningen.

- Contract- en financieel management met betrekking tot het beheren van de in- en output van het SE-proces in relatie tot de VTW’s, prestatieverklaringen en termijnstaat.

- ICT Management met betrekking tot het aanvragen en beheren van externe accounts en het uitdragen van kennis omtrent de procesbeheersingstools.

De heer E.G. geeft in het interview toelichting over zijn werkwijze. In deze toelichting geeft hij aan welke stappen hij neemt als procescoördinator, namelijk: Risico’s inzichtelijk maken, planning bewaken en eisen controleren. Taken BIM coördinator Een BIM coördinator is op dit moment geen functie binnen Dura Vermeer RP ZO. Binnen Dura Vermeer LP is dit echter wel een functie en zij hebben hier een functie omschrijving bij gegeven. De functieomschrijving vanuit LP is het zorgdragen voor een up to date integraal 3D model. (Dura Vermeer divisie infra BV, 2019) De kerntaken volgens de taakomschrijving:

- Opstellen van aspectmodellen tot integrale 3D modellen. - Afstemming met alle ontwerpdisciplines en ontwerpende onderaannemers in het kader van

het 3D model. - Uitvoeren en bewaken van procedures in het kader van het integrale 3D model. - Zorgdragen voor juiste begeleiding en instructie binnen het ontwerpteam t.b.v. 3D-

activiteiten. - Afstemming met de BIM Regisseur en/of andere disciplines in het kader van BIM.

Taken BIM regisseur Een BIM regisseur is op dit moment geen functie binnen Dura Vermeer RP ZO. Binnen Dura Vermeer LP is dit echter wel een functie en zij hebben hier een functie omschrijving bij gegeven. De functieomschrijving vanuit LP is het regisseren en uitvoeren van de in het BIM-PVA vastgestelde activiteiten. (Dura Vermeer divisie infra BV, 2019) De kerntaken volgens de taakomschrijving:

- Afstemming met alle disciplines en projectpartners in het kader van BIM. - Implementeren en bewaken van procedures in het kader van BIM.

73

- Zorgdragen voor juiste begeleiding en instructie binnen het projectteam t.b.v. alle BIM activiteiten.

- Tot stand brengen van alle vereiste koppelingen t.b.v. BIM activiteiten op het project. Taken BIM manager Een BIM manager is op dit moment geen functie binnen Dura Vermeer RP ZO. Binnen Dura Vermeer LP is dit echter wel een functie en zij hebben hier een functie omschrijving bij gegeven. De functieomschrijving vanuit LP is het initiëren, implementeren en bewaken van het informatiemanagementproces op projecten. (Dura Vermeer divisie infra BV, 2019) De kerntaken volgens de taakomschrijving:

- Inventariseren van eisen en wensen op het gebied van informatiemanagement binnen het project.

- Opstellen en implementeren van een BIM-PvA, in lijn met het standaard protocol. - Zorgdragen voor het juiste applicatielandschap t.b.v. informatiedeling/BIM - Aansturen van BIM regisseurs en BIM coördinatoren. - Met Inkoop vaststellen van de juiste inkoopvoorwaarden t.a.v. informatiedeling. - Het leveren van een bijdrage aan de doorontwikkeling van BIM en Informatiemanagement

op bedrijfsniveau. Werkvoorbereidingsfase Taken projectleider De projectleider heeft de leiding over het projectteam van een project. (Dura Vermeer divisie infra BV, 2018) Kerntaken volgens de taakomschrijving:

- Begeleidt en coacht de medewerkers van het projectteam en coördineert de werkzaamheden binnen het projectteam en levert hier een bijdrage aan.

- Draagt zorg voor de totstandkoming van werkvoorbereidingsplannen (V&G plan, werkplan, draaiboek), stelt een werkbegroting en planning op of laat deze opstellen.

- Bewaakt de realisatie van één of meerdere projecten en neemt deel aan bouwvergaderingen.

- Verzorgt de financiële afhandeling van projecten met de opdrachtgever. - Onderhoudt contacten met in- en externe betrokken partijen en acquireert nieuwe

opdrachten. - Draagt zorg voor de naleving van de weten regelgeving op het gebied van QHSE.

De heer I.N. geeft in het interview toelichting over zijn werkwijze. In zijn toelichting geeft hij aan welke stappen hij neemt als projectleider, namelijk: doornemen van de begroting, kick-off werkvoorbereiding, werkwijze overleg, opstellen van de werkbegroting en inkoop, opstellen van de planning, het team samenstellen om vervolgens richting de realisatie te gaan. Taken projectcoördinator De functie van een projectcoördinator bestaat uit het voorbereiden van contractuele projecten, het maken van kostprijsbegrotingen en begeleiden van projecten op technisch en organisatorisch gebied. (Dura Vermeer divisie infra BV, 2018) Kerntaken volgens de taakomschrijving:

- Bereidt aanbestedingsprocedures voor, coördineert deze en wikkelt ze af. - Maakt kostprijsbegrotingen aan de hand van het bestek, tekeningen en andere gegevens. - Maakt een planning en werkbegroting voor diverse projecten. - Koopt materieel en diensten in ten behoeve van projecten. - Ondersteunt de projectleiding en/of uitvoering op technisch, contractueel, administratief en

organisatorisch gebied. - Vraagt gegevens aan en/of verwerkt deze in opdracht van de projectleiding en/of uitvoering. - Levert de gevraagde gegevens t.b.v. weten regelgeving op het gebied van QHSE.

74

De heer M.L. geeft in het interview toelichting over zijn werkwijze als projectcoördinator. In deze toelichting geeft hij aan welke stappen hij neemt als werkvoorbereider, namelijk: kick off werkvoorbereiding, calculatie doornemen, kansen en risico’s doornemen en de planning doornemen.

75

Bijlage G, Analyse

concurrenten

In deze bijlage is de analyse van concurrenten uitgewerkt. Deze analyse

is op basis van de informatie die het bedrijf zelf over het werken met

BIM heeft gepubliceerd en op een aantal projecten die uitgevoerd zijn

door deze bedrijven. Ook zijn er interviews gehouden met de

concurrenten die hiervoor open stonden.

76

Analyse concurrenten Om een beeld te krijgen hoever BIM geïntegreerd is in de Nederlandse aannemerij worden 5 aannemers uit de top 10 grootste aannemers van Nederland (www.top-10-lijstjes.nl, 2019) geanalyseerd. Concurrent 1. (BAM) In 2017 weet deze aannemer als eerste bouwbedrijf van de wereld de BSI Kitemark™ certificering BIM level 2 te behalen. BSI (British Standards) is een partner voor bedrijfsverbetering, wat zich vooral specialiseert op het gebied voor certificering en normering voor bedrijven (www.bsigroup.nl, sd). De aannemer heeft voor het behalen van dit certificaat laten zien dat het uitbreiden van een 3D model naar een BIM model een meerwaarde biedt, niet alleen voor zichzelf maar ook voor opdrachtgevers, eindgebruikers en de maatschappij. Door verschillende factoren aan het 3D model te koppelen ervaart de aannemer de volgende voordelen: minder vertragingen, miscommunicaties in het team worden voorkomen, beter management van projectrisico’s en beter inzicht in de cashflow. Door deze voordelen is de aannemer in staat een betere integrale benadering te bieden van infra-opgaven waarbij knelpunten vroegtijdig gesignaleerd en opgelost kunnen worden. De aannemer werkt in het standaard proces al met de interne afspraak dat voor ieder project een 3D-model vervaardigd wordt. De succesfactor van een BIM werkmethode is het meekrijgen van andere partners in het proces. De aannemer werkt met veel partners waarbij overtuiging moet ontstaan over het werken met BIM. Het maken van duidelijke afspraken is hiervoor de basis. Het initiatief BIM basis infra geeft duidelijkheid over deze afspraken en zorgt hierdoor voor een nog betere samenwerking en dus een beter resultaat. Concurrent 2. (Volker Wessels) In 2020 weet deze aannemer de Enterprise GIS award 2020 te behalen. De award is een erkenning voor de brede inzet van geografische informatie binnen projecten maar ook binnen het kernproces van de aannemer. De aannemer is vastberaden om digitalisatie te versnellen binnen het bedrijf waarbij BIM, GIS en Digital Twin een grote rol gaan spelen. Om deze versnelling tot een succes te maken werkt de aannemer vanuit het initiatief BIM basis infra. De digitale informatie zoals 3D-modellen kunnen onmerkbaar uitwisselt worden tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers. De aannemer wil deze werkwijze ook implementeren bij het contact tussen partners, hierbij is het spreken in dezelfde taal het uitgangspunt. Door de toepassing van het initiatief BIM basis infra werkt deze aannemer samen met de opdrachtgever en partners aan het gebruik van relevante en actuele data, het reduceren van kosten, het vereenvoudigen van projecten met veeleisende stakeholders en verhogen van de klantwaarde. Concurrent 3. (Strukton) Opdrachtgevers vragen steeds vaker aan aannemers om mee te denken over moeilijke vraagstukken zoals verduurzaming of circulariteit. Om lastige uitvragen als deze te vereenvoudigen maakt de aannemer gebruik van BIM. Het volledig in kaart brengen van projecten voor de realisatie begint is een belangrijke stap voor alle expertise gebieden binnen een aannemer. Door het in kaart brengen van projecten is het eenvoudiger om opdrachtgevers mee te nemen door het ontwerp. Door het toepassen van BIM krijgt de aannemer meer grip op de kostprijs en planning. Concurrent 4. (TBI) De vraag die vaak gesteld wordt is: is BIM wel rendabel? Deze aannemer is tot de conclusie gekomen dat het antwoord op deze vraag ja is, en is daarom overgestapt van 3D modelleren naar BIM modelleren. De voordelen die de aannemer ervaart zijn: duidelijke afspraken met partners, materiaal wordt op tijd en passend geleverd door leveranciers, duurzamer proces, efficiency groeit en eisen van de opdrachtgever kunnen getoetst worden. De aannemer heeft dit te danken aan de werkwijze die zij hanteren met als leidraad het BIM model. De werkwijze van de aannemer gaat als volgt:

77

- Partijen maken verschillende modellen vanuit dezelfde afspraken zoals het BIM basis infra initiatief.

- De verschillende modellen worden samengevoegd zodat er een model ontstaat het ontwerpmodel.

- Dit model wordt gedeeld met leveranciers die hieruit hun eigen productiemodellen opbouwen en deze terug leveren aan de aannemer.

- Een werkvoorbereider vergelijkt het ontwerpmodel met het productiemodel en de clashes worden hierin inzichtelijk.

Wat blijkt uit de analyse van deze aannemer dat niet alleen in het tender- en werkvoorbereidingsproces maar ook in het realisatie proces BIM toepasbaar is, en zorgt voor rust bij deelnemers. Mail contact met de concurrent De concurrent is de afgelopen 10 jaar bezig geweest met BIM, 5 jaar geleden is besloten om BIM vaker toe te gaan passen. Waar BIM eerst mondjes maten gebruikt werd wordt BIM nu toegepast om projecten te ontwerpen zodat objecten beter passen en fouten eerder ontdekt worden. Er worden verschillende modellen opgebouwd door diverse partijen, deze modellen worden vergeleken om zo fouten op te sporen (clash controles) maar ook om hoeveelheden te bepalen. De concurrent werkt vanuit de BIM-levels die voorgeschreven zijn door de bouw informatie raad (BIR) maar vinden deze levels te grof. Het bedrijf werkt volgens eigen zeggen in level 2 en is hard op weg om in level 3 te kunnen opereren. Dit willen ze realiseren door in gesprek te gaan met de gehele bouw keten maar ook door het koppelen van data aan modellen. De concurrent is erg gedreven op het gebied van BIM maar ‘de kwaliteit van BIM wordt voornamelijk bepaald door de kennis en de kunde van de ingenieurs die aan de projecten werken’. Concurrent 5. (Heijmans) Een goede samenwerking is een van de belangrijkste stappen naar verdere digitalisering in de sector. Hierin is het van belang dat de verschillende partijen in dezelfde taal spreken. Het initiatief BIM basis infra helpt de partijen hierbij, het geeft aan hoe digitale informatie gestructureerd en eenduidig vertaald moet worden. Het is bij de samenwerking van belang dat alle betrokkenen toegang hebben tot projectgegevens over de gehele loop van het project. Zo wordt er bij deze aannemer gewerkt in de cloud waar de opdrachtgever, partners en andere stakeholders de 3D-modellen, documenten en leveringen altijd kunnen bekijken. Hierdoor kunnen de vele disciplines optimaal presteren in een complexe ontwerpen realisatie proces, en worden met andere slimme tools faalkosten verlaagt en stagnatie voorkomen. Mail contact met de concurrent Er wordt al 10 jaar gewerkt met behulp van begrip digitaal bouwen, onder digitaal bouwen vallen de begrippen BIM en GIS. BIM is gestart in de bouw divisie, echter wordt BIM tegenwoordig toegepast in alle divisies van het bedrijf. Bij het inzetten van BIM wordt meer gedaan als het toepassen van 3D machinebesturing, het bedrijf maakt gebruik van de codering NL-SFB en IFC. Door deze toepassing worden bestanden en objecten eenduidig gedeeld en opgeslagen. Heijmans werkt volgens eigen opgestelde niveaus met verschillende toepassingen. Onder deze toepassingen valt 3D modellering, 4D planning, 3D faseringen, digitaal keuren, machinebesturing en parametrisch ontwerpen. Ook werkt Heijmans volgens een eigen Object Type Library (OTL), naar eigen zeggen een basis woordenboek van objecten met hierin de kenmerken en relaties.

Samenvatting In de tabellen zijn onderdelen groen gemarkeerd. Deze onderdelen zijn terug te vinden uit de analyse over de concurrent. Delen die zwart gebleven zijn kunnen niet direct teruggevonden worden in de analyse.

78

Concurrent 1. (BAM) Tabel 5 BIM-level concurrent 1. (BAM).




CAD-afsprakenstelsel CAD-afsprakenstelsel Classificatiestandaard BIM protocol

Open normen- en eisen bibliotheek

Multi-project organisatorisch communicatie plan d.m.v. objecten


Openbare data

Verklaring keuzes: 2D- en 3D tekenen: het bedrijf werkt voor ieder project een 3D-model uit. Communicatie standaard: het bedrijf werkt intern met een standaard proces met afspraken. Classificatiestandaard: leveranciers wordt gevraagd om 3D-modellen aan te leveren volgens duidelijke afspraken. Open normen- en eisen bibliotheek: het bedrijf werkt volgens het BIM basis infra initiatief. Uniform objecten bestands format: het bedrijf werkt volgens het BIM basis infra initiatief. Uniform bestands format: het bedrijf werkt volgens het BIM basis infra initiatief. Conclusie: de concurrent is in staat te werken aan de hand van BIM-level 2.

79

Concurrent 2. (Volker Wessels) Tabel 6 BIM-level concurrent 2. (Volker Wessels).








Openbare data

Verklaring keuzes: 2D- en 3D tekenen: het bedrijf zet 3D modellen in om projecten uit te werken. Communicatie standaard: het bedrijf werkt intern met een standaard proces met afspraken. Open normen- en eisen bibliotheek: het bedrijf werkt volgens het BIM basis infra initiatief. Uniform objecten bestands format: het bedrijf werkt volgens het BIM basis infra initiatief. Openbare data: heb bedrijf werkt veel in GIS hierin wordt openbare data ingeladen en verwerkt. Uniform bestands format: het bedrijf werkt volgens het BIM basis infra initiatief. Conclusie: de concurrent is in staat te werken aan de hand van BIM-level 2. Concurrent 3. (Strukton) Tabel 7 BIM-level concurrent 3. (Strukton).








Openbare data

Verklaring keuzes: 2D- en 3D tekenen: het bedrijf zet 3D modellen in om projecten uit te werken. Conclusie: de concurrent is in staat te werken aan de hand van BIM-level 1. Concurrent 4. (TBI) Tabel 8 BIM-level concurrent 4. (TBI).







80


Openbare data

Verklaring keuzes: 2D- en 3D tekenen: het bedrijf werkt voor ieder project een 3D-model uit. Communicatie standaard: het bedrijf werkt intern met een standaard proces met afspraken. Classificatiestandaard: leveranciers wordt gevraagd om 3D-modellen aan te leveren volgens duidelijke afspraken. Open normen- en eisen bibliotheek: het bedrijf werkt volgens het BIM basis infra initiatief. Uniform objecten bestands format: het bedrijf werkt volgens het BIM basis infra initiatief. Uniform bestands format: het bedrijf werkt volgens het BIM basis infra initiatief. Conclusie: de concurrent is in staat te werken aan de hand van BIM-level 2. Concurrent 5. (Heijmans) Tabel 9 BIM-level concurrent 5. (Heijmans).








Openbare data

Verklaring keuzes: 2D- en 3D tekenen: het bedrijf werkt voor ieder project een 3D-model uit. Communicatie standaard: het bedrijf werkt intern met een standaard proces met afspraken. Open normen- en eisen bibliotheek: het bedrijf werkt volgens het BIM basis infra initiatief. Uniform objecten bestands format: het bedrijf werkt volgens het BIM basis infra initiatief. Uniform bestands format: het bedrijf werkt volgens het BIM basis infra initiatief. Multi-project organisatorisch communicatie plan d.m.v. objecten: opdrachtgevers en andere partijen worden op de hoogte gesteld door het gebruik van de cloud. Conclusie: de concurrent is in staat te werken aan de hand van BIM-level 3.

81

Gebruik BIM in de praktijk Project: Spoorverdubbeling te Utrecht en Leidsche Rijn (2015-2018) Opdrachtgever: Prorail Aannemer: BAM Om over het spoor traject tussen Vleuten en Utrecht meer capaciteit te creëren werd het spoor tussen Leidsche Rijn en Utrecht verdubbeld. Om deze verdubbeling te laten slagen moest er een extra spoorbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal gerealiseerd worden.

Figuur 5 Vogelvlucht perspectief van de spoorbrug over het Amsterdam-Rijnkanaal (www.duic.nl, 2017).

De extra spoorburg wordt op zijn plek schoven door middel van SPMT’s (self propelled modular trailers). Waarbij een van deze SPMT’s op een ponton gereden wordt om de boogbrug naar de definitieve locatie te vervoeren. Om de verplaatsing mogelijk te maken wordt er gebruik gemaakt van tijdelijke hulpconstructies in de burg, en aan weerszijden van het Amsterdam-Rijnkanaal. Tijdens deze verplaatsing moesten gebruikers van het Amsterdam-Rijnkanaal geïnformeerd worden over de werkzaamheden dit werd gedaan via verschillende instanties die zeggenschap hebben over het kanaal. De projectkosten bedroegen 88-miljoen euro (zeggen: achtentachtig miljoen euro) (Kruidhof, 2018) Waarom BIM? Bij het project zijn veel stakeholders aanwezig, om alle stakeholders op de juiste manier in te lichten is ervoor gekozen om BIM toe te passen. Maar inlichten is niet de enigste rede voor het maken van een 3D- en BIM-model. Het was voor de aannemer een extra voordeel dat grote knelpunten zoals de wapening van de landhoofden vooraf goed uitgedacht kon worden. Dit scheelde veel tijd in de realisatie en reduceerde de kans op falen (www.duic.nl, 2017). Project: Summertime te Amsterdam (2014-2016) Opdrachtgever: Gemeente Amsterdam, AM, Bouwinvest Aannemer: BAM De Zuidas Amsterdam ondergaat een transformatie, het gebied gaat van een mono kantorengebied naar een levendig stadsdeel. De doelstelling van de opdrachtgever is het creëren van een stadsdeel waar werken, plezierig wonen en verblijven in harmonie samengaan. Bij het summertime project worden twee appartementengebouwen gebouwd met als thema ‘’pixels’’ hierdoor krijgen de gebouwen een eigen identiteit ten opzichte van elkaar en van de omliggende bouwblokken (www.bamwonen.nl, sd).

82

Figuur 6 Kikkerperspectief van het Summertime project (vbt verhuurmakelaars, sd).

De gebouwen lopen taps toe, het bijzonder architectonisch ontwerp waarbij gelet is op privacy en daglichttoetreding is extreem ingewikkeld realiseerbaar. De vormen van het gebouw zijn door het ontwerp bijna nergens standaard. De projectkosten bedroegen 24-miljoen euro (zeggen: vierentwintig miljoen euro) (www.bamwonen.nl, sd). Waarom BIM? De aannemer heeft ervoor gekozen om een 3D-model toe te passen omdat het gebouw moeilijke vormen bezit. Door het 3D-model kan de aannemer het project al uitwerking in de werkvoorbereidingsfase waardoor leveranciers materiaal beter kan aanleveren. Het 3D-model is uiteindelijk als communicatie object gebruikt tussen aannemer en opdrachtgevers. En de opdrachtgever werkt nu vanuit BIM 360 om het onderhoud van de gebouwen te vereenvoudigen. Project: Saxenburgh medisch centrum te Harderberg (2017-2019) Opdrachtgever: De Saxenburgh Groep Aannemer: Volkerwessels, Dura Vermeer Het nieuwe Saxenburgh medisch Centrum zal een compact, duurzaam en vernieuwend ziekenhuis worden. Er zijn veel stakeholders door het financieringsmodel waarmee de opdrachtgever het project gaat bekostigen. In het ziekenhuis komt een medische inventaris met een waarde van 10 miljoen euro. Het ziekenhuis stelt speciale eisen aan het gebouw, dit zijn eisen waarmee niet alledaags gewerkt wordt. (www.saxenburgh.nl, sd).

Figuur 7 Impressie van het Saxenburgh medisch centrum (www.cobouw.nl, 2018).

De projectkosten bedroegen 45-miljoen euro (zeggen: vijfenveertig miljoen euro) (www.saxenburgh.nl, sd). Waarom BIM?

83

De aannemer heeft gekozen voor BIM om het contact tussen opdrachtgever, investeerders kortom stakeholders en de aannemer soepel te laten verlopen. Wat meerwaarde bood in het proces is het 3D-model, hiermee werden specifieke eisen zichtbaar en konden deze eisen akkoord bevonden worden. Project: Hoffelijk wonen-Boszoom te Pijnacker (2014-2017) Opdrachtgever: Gemeente Pijnacker Aannemer: Heijmans In slechts drie maanden tijd 57 nieuwe woningen realiseren, is dat wel mogelijk? Op het projectonderdeel Boszoom is gebleken dat het antwoord op die vraag ja is. De nieuwe wijk Keijzershof waar Boszoom een onderdeel van is, is een projectontwikkelingsgebied in Pijnacker. Boszoom kenmerkt zich door zijn unieke eigenschappen namelijk: dorpse hofjes, groene stroken, wonen aan het water en een dichtbevolkt centrum.

Figuur 8 Horizon perspectief van het projectontwikkelingsgebied Boszoom (www.inbo.com, sd).

Voor het realiseren van deze eigenschappen zijn verschillende experts geraadpleegd, de RandstadRail die inwoners van Boszoom naar de grote steden zoals Rotterdam en Den Haag zal brengen brengt nog meer experts en stakeholders met zich mee. Waarbij in dit project een multidisciplinaire aanpak onmisbaar is (www.heijmans.nl, sd). De projectkosten bedroegen 25-miljoen euro (zeggen: vijfentwintig miljoen euro) (www.heijmans.nl, sd) Waarom BIM? De aannemer heeft gekozen voor BIM om het realisatie proces efficiënter, goedkoper en kwalitatief beter te laten verlopen. Project: Meander Medisch centrum te Amersfoort (2010-2013) Opdrachtgever: meander Medisch Centrum Aannemer: Heijmans Bij de bouw van het Meander Medisch Centrum te Amersfoort waren de uitgangspunten duidelijk het welzijn en comfort van de patiënt staan centraal. Met de uitgangspunten in het achterhoofd kwamen aannemer en opdrachtgever samen tot een ontwerp.

84

Figuur 9 Vogelperspectief van het Meander Medisch Centrum (www.nieman.nl, sd).

De aannemer heeft niet alleen de bouw van het ziekenhuis aangenomen maar ook het onderhoud

voor een bepaald aantal jaren.

De projectkosten bedroegen 181-miljoen euro (zeggen: honderdeenentachtig miljoen euro) (www.heijmans.nl, sd) Waarom BIM? Het gebruik van een 3D-model voorkomt dat er verkeerde ontwerpkeuzes en bouwfouten gemaakt worden. De aannemer heeft voor een bepaald aantal jaren een onderhoudscontract, door het toepassen van BIM wordt in de ontwerpfase al nagedacht over slimme technieken waardoor onderhoud vereenvoudigd wordt. Project: Parallelweg Den Bosch ’s-Hertogenbosch (2013-2015) Opdrachtgever: gemeente ’s-Hertogenbosch Aannemer: Heijmans Het verkeer in Den Bosch neemt toe, de opdrachtgever heeft een uitvraag gedaan voor dit probleem en de oplossing is een nieuwe weg van 1200m lang. Tussen het tracé van de weg loopt de Dieze een samenvloeiing van de rivieren de Dommel en de Aa (www.wikipedia.nl, sd), deze wordt overbrugt door twee nieuwe bruggen.

Figuur 10 Horizonperspectief van de Parallelweg Den Bosch (www.heijmans.nl, sd).

Om deze twee bruggen moet een ‘’kous’ komen net als het reeds gerealiseerde project Sporen dat langs het project Parallelweg Den Bosch ligt. Binnen de aannemer was samenwerking tussen verschillende disciplines nodig om dit project succesvol af te ronden. Wat bijzonder was aan dit project was dat de opdrachtgever intensief betrokken was bij overleggen over de realisatie van het project (www.heijmans.nl, sd). De projectkosten bedroegen 15,4-miljoen euro (zeggen: vijftien miljoen vierhonderdduizend euro) (www.heijmans.nl, sd)

85

Waarom BIM? Het project heeft twee geïntegreerde onderdelen namelijk het civiele deel en het infra deel om deze delen zo feilloos te laten verlopen is gekozen voor BIM. De experts van de disciplines kunnen hierdoor efficiënter en met een hogere kwaliteit bouwen. Door de open structuur van dit project sloot de opdrachtgever bij BIM-overleggen aan, hierdoor werd ook nog de besluitvorming versnelt. Project: villa pardoes te Kaatsheuvel (2015) Villa pardoes biedt gezinnen met een ernstig ziek kind een gratis sprookjesachtige vakantie aan. sprookjesacht, toverachtig en bewonderend dat zijn de dingen die de kinderen na het verblijf in villa pardoes zullen onthouden. Dit zijn echter niet de woorden waar de aannemer naar zal refereren bij het ontwerpen van de villa. Het bestaande deel heeft de vorm van een slakkenhuis, de opdrachtgever wil de uitbouw de vorm geven van een bloem met andere woorden geen enkele lijn is recht.

Figuur 11 Vogelvluchtperspectief van Villa Pardoes (pascale, 2018).

Bij het verplaatsen van de kiosk bij Villa Pardoes communiceert de aannemer direct met de oorspronkelijke bouwer van de kiosk, zo worden er zoveel mogelijk kosten bespaard (www.heijmans.nl, sd). De projectkosten bedroegen 1,6-miljoen euro (zeggen: een miljoen zeshonderdduizend euro) (www.heijmans.nl, sd) Waarom BIM? Vanwege de vorm van de aanbouw heeft de aannemer besloten een BIM-model op te bouwen. Lastige details worden beter zichtbaar en zo worden fouten voorkomen. De aannemer heeft verschillende partijen betrokken bij de bouw die door BIM feilloos samen konden werken. Project: N23 Westfrisiaweg te Alkmaar – Enkhuizen (2014-2018) Opdrachtgever: Provincie Noord-Holland Aannemer: Heijmans De 42 km lange N23 van Alkmaar naar Zwolle moet op de schop. Door de opwaardering van het tracé verbetert de doorstroming, leefbaarheid en verkeersveiligheid in de regio. De aannemer heeft de opdracht gewonnen in de BVP (Best Value Procurement) procedure. Bij deze uitvraag werden aspecten als risicobeheersing, omgevingsmanagement en hinderbeperking als belangrijke factoren gezien. De aannemer moet zorgen voor zoveel mogelijk hinderbeperking om aan deze eis en vele andere eisen te kunnen voldoen werkt de aannemer in de ontwerpfase al samen met verschillende disciplines (www.heijmans.nl, sd).

86

Figuur 12 Impressie van de N23 Westfrisiaweg (www.heijmans.nl, 2014).

De projectkosten bedroegen 200-miljoen euro (zeggen: tweehonderd miljoen euro) (www.heijmans.nl, sd) Waarom BIM? De aannemer heeft gekozen voor BIM om het samenwerken van disciplines zo soepel mogelijk te laten verlopen. Er werd door deze disciplines gecommuniceerd via het 3D-model. Door deze communicatie konden aspecten als veiligheid, efficiëntie en omgevingsbewust bouwen maximaal gehoor krijgen binnen het project team. Project: fietsbrug A28 te Harderwijk (2013-2014) Opdrachtgever: Gemeente Harderwijk Aannemer: Heijmans Harderwijk is een eyecatcher rijker, de 77 meter lange tuibrug over de A28 die de woonwijken Drielanden en stadsweiden met elkaar verbindt typeert de relatie tussen stad en het water. binnen de contract vorm Design en construct was veel ontwerpvrijheid. Er zijn veel impressie modellen gemaakt om het werkt binnen te halen (www.heijmans.nl, sd).

Figuur 13 Impressie van de fietsbrug A28 (www.fietsnetwerk.nl, sd).

De projectkosten bedroegen 2,9-miljoen euro (zeggen: twee miljoen negenhonderdduizend euro) Waarom BIM? Dit project is een mooi voorbeeld van het gebruik van 3D-modellen. door de hoge maten van ontwerpvrijheid moet de opdrachtgever maximaal kunnen worden overtuigd en de aannemer heeft dit weten te doen aan de hand met 3D impressies van de te realiseren brug.

87

Project: Spoorverdubbeling te Utrecht en Leidsche Rijn Tabel 10 BIM-level project: Spoorverdubbeling te Utrecht en Leidsche Rijn.








Openbare data

In tabel 10 zijn onderdelen geel gemarkeerd. Deze onderdelen zijn terug te vinden uit de analyse over het project. Delen die zwart gebleven zijn kunnen niet direct terug gevonden worden in de analyse. 2D- en 3D tekenen: er worden 3D-modellen gemaakt zodat fouten in de uitvoering voorkomen worden. Multi-project organisatorisch communicatie plan: uit de geanalyseerde stukken komt niet duidelijk naar voren of de aannemer de communicatie aan de hand van objecten heeft laten verlopen. Wel zijn meerdere organisaties op de hoogte gesteld van werkzaamheden. Conclusie: het project blijkt uit analyse uitgevoerd te zijn op een BIM-level 1 waarbij vooral het 3D-model toegepast is. Project: Summertime te Amsterdam Tabel 11 BIM-level project: Summertime te Amsterdam.








Openbare data

In de tabel zijn onderdelen geel gemarkeerd. Deze onderdelen zijn terug te vinden uit de analyse over het project. Delen die zwart gebleven zijn kunnen niet direct terug gevonden worden in de analyse. 2D- en 3D tekenen: er worden 3D-modellen gemaakt zodat fouten in de uitvoering voorkomen worden Classificatiestandaard: de 3D-modellen worden opgestuurd naar leveranciers die hierdoor een betere kwaliteit kunnen leveren. Openbare data: het onderhoud van het gebouw wordt via BIM 360 gedaan dit is alleen mogelijk als aan het 3D-model data gehangen wordt. Conclusie: het project blijkt uit analyse uitgevoerd te zijn op een BIM-level 2 waarbij het 3D-model verreikt is met informatie waarmee het onderhoud gedaan wordt.

88

Project: Saxenburgh medisch centrum te Harderberg Tabel 12 BIM-level project: Saxen medisch centrum te Harderberg








Openbare data

In de tabel zijn onderdelen geel gemarkeerd. Deze onderdelen zijn terug te vinden uit de analyse over het project. Delen die zwart gebleven zijn kunnen niet direct terug gevonden worden in de analyse. 2D- en 3D tekenen: er worden 3D-modellen gemaakt zodat fouten in de uitvoering voorkomen worden. Multi-project organisatorisch communicatie plan: uit de geanalyseerde stukken komt niet duidelijk naar voren of de aannemer de communicatie aan de hand van objecten heeft laten verlopen. Wel zijn meerdere organisaties op de hoogte gesteld van werkzaamheden. Conclusie: het project blijkt uit analyse uitgevoerd te zijn op een BIM-level 1 waarbij vooral het 3D-model toegepast is. Project: Hoffelijk wonen-Boszoom te Pijnacker Tabel 13 BIM-level project: Hoffelijk wonen-Boszoom te Pijnacker.








Openbare data

In de tabel zijn onderdelen geel gemarkeerd. Deze onderdelen zijn terug te vinden uit de analyse over het project. Delen die zwart gebleven zijn kunnen niet direct terug gevonden worden in de analyse. 2D- en 3D tekenen: er worden 3D-modellen gemaakt zodat fouten in de uitvoering voorkomen worden. Multi-project organisatorisch communicatie plan: uit de geanalyseerde stukken komt niet duidelijk naar voren of de aannemer de communicatie aan de hand van objecten heeft laten verlopen. Wel zijn meerdere organisaties op de hoogte gesteld van werkzaamheden. Conclusie: het project blijkt uit analyse uitgevoerd te zijn op een BIM-level 1 waarbij vooral het 3D-model toegepast is.

89

Project: Meander Medisch Centrum te Amersfoort Tabel 14 BIM-level project: Meander Medisch Centrum te Amersfoort.








Openbare data

In de tabel zijn onderdelen geel gemarkeerd. Deze onderdelen zijn terug te vinden uit de analyse over het project. Delen die zwart gebleven zijn kunnen niet direct terug gevonden worden in de analyse. 2D- en 3D tekenen: er worden 3D-modellen gemaakt zodat fouten in de uitvoering voorkomen worden. Conclusie: het project blijkt uit analyse uitgevoerd te zijn op een BIM-level 1 waarbij vooral het 3D-model toegepast is. Project: Parallelweg Den Bosch ’s-Hertogenbosch Tabel 15 BIM-level project: Parallelweg Den Bosch te 's-Hertogenbosch.








Openbare data

In de tabel zijn onderdelen geel gemarkeerd. Deze onderdelen zijn terug te vinden uit de analyse over het project. Delen die zwart gebleven zijn kunnen niet direct terug gevonden worden in de analyse. 2D- en 3D tekenen: er worden 3D-modellen gemaakt zodat fouten in de uitvoering voorkomen worden. Communicatie standaard: de aannemer heeft intern standaarden tussen de civiele teams en infra teams. Classificatiestandaard: de 3D-modellen worden opgestuurd naar leveranciers die hierdoor een betere kwaliteit kunnen leveren. Multi-project organisatorisch communicatie plan: uit de geanalyseerde stukken komt niet duidelijk naar voren of de aannemer de communicatie aan de hand van objecten heeft laten verlopen. Wel zijn meerdere organisaties op de hoogte gesteld van werkzaamheden. Conclusie: het project blijkt uit analyse uitgevoerd te zijn op een BIM-level 2 waarbij in het proces de opdrachtgever intensief deelnam aan BIM-overleggen.

90

Project: Villa pardoes te Kaatsheuvel Tabel 16 BIM-level project: Villa pardoes te Kaatsheuvel.








Openbare data

In de tabel zijn onderdelen geel gemarkeerd. Deze onderdelen zijn terug te vinden uit de analyse over het project. Delen die zwart gebleven zijn kunnen niet direct terug gevonden worden in de analyse. 2D- en 3D tekenen: er worden 3D-modellen gemaakt zodat fouten in de uitvoering voorkomen worden. Multi-project organisatorisch communicatie plan: uit de geanalyseerde stukken komt niet duidelijk naar voren of de aannemer de communicatie aan de hand van objecten heeft laten verlopen. Wel zijn meerdere organisaties op de hoogte gesteld van werkzaamheden. Conclusie: het project blijkt uit analyse uitgevoerd te zijn op een BIM-level 1 waarbij vooral het 3D-model toegepast is. Project: N23 Westfrisiaweg te Alkmaar – Enkhuizen Tabel 17 BIM-level project: N23 Westfrisiaweg te Alkmaar-Enkhuizen.








Openbare data

In de tabel zijn onderdelen geel gemarkeerd. Deze onderdelen zijn terug te vinden uit de analyse over het project. Delen die zwart gebleven zijn kunnen niet direct terug gevonden worden in de analyse. 2D- en 3D tekenen: er worden 3D-modellen gemaakt zodat fouten in de uitvoering voorkomen worden. Multi-project organisatorisch communicatie plan: uit de geanalyseerde stukken komt niet duidelijk naar voren of de aannemer de communicatie aan de hand van objecten heeft laten verlopen. Wel zijn meerdere organisaties op de hoogte gesteld van werkzaamheden. Conclusie: het project blijkt uit analyse uitgevoerd te zijn op een BIM-level 1 waarbij vooral het 3D-model toegepast is.

91

Project: Fietsbrug A28 te Harderwijk Tabel 18 BIM-level project: Fietsbrug A28 te Harderwijk.








Openbare data

In de tabel zijn onderdelen geel gemarkeerd. Deze onderdelen zijn terug te vinden uit de analyse over het project. Delen die zwart gebleven zijn kunnen niet direct terug gevonden worden in de analyse. 2D- en 3D tekenen: er worden 3D-modellen gemaakt zodat fouten in de uitvoering voorkomen worden. Conclusie: het project blijkt uit analyse uitgevoerd te zijn op een BIM-level 1 waarbij vooral het 3D-model toegepast is.

Mail contact met verschillende concurrenten Om vast te stellen of de bevindingen over de concurrenten correct zijn is door middel van een mail het BIM-level geverifieerd. In deze bijlage zijn de interviews verwerkt met behulp van ‘trechteren’. De opsommingstekens in deze bijlage betekenen het volgende:


Mail concurrent (TBI): Beste Joris, Wat leuk dat je ons deze vragen stelt! En wat goed dat je opleiding aandacht heeft voor digitalisering. Het is een erg hot item in de bouw en jij gaat daar in je carrière zekers veel mee te maken krijgen. Ik zal mijn antwoorden bij je vragen schrijven. Maar ik kan je ook meenemen in een Team meeting en je meer uitleg geven over de verschillende werkwijzen die voorkomen binnen TBI. TBI is een stichting die bestaat uit de bundeling van 20 verschillende ondernemingen (kijk maar eens op onze website TBI.nl onder bedrijven) . Daar vallen bijvoorbeeld Mobilis, CWD, JP van Eesteren en Era Contour onder. Elke bedrijf heeft zijn eigen manier van werken en ook eigen doelstellingen aangaande het BIM. Dus er is niet echt één manier van werken zeg maar. BIM wordt op veel projecten verschillend toegepast. Een viaduct of een weg ontwerpen is heel wat anders dan een kantoor of een woonhuis. Hierbij mijn antwoorden op je vragen:

• Wat zijn de toepassingen van BIM binnen uw organisatie? o BIM wordt voornamelijk gebruikt om de bouw voor te bereiden en om de

inkoop te organiseren. Verschillende modellen van de diverse partijen zoals de architect, constructeur en installatie adviseur worden tegen elkaar aangehouden om fouten op te sporen (clash controles) en om hoeveelheden te kunnen bepalen.

92

• Hoelang wordt er al gewerkt met BIM? o BIM wordt al wel meer dan 10 jaar toegepast maar niet op grote schaal. Ik

denk dat we de afgelopen 5 jaar echt een enorme groei hebben doorgemaakt. En het niveau veranderd ook steeds. Zo willen we tegenwoordig veel meer sturen op kwaliteit van de modellen. Naast de geometrie is de gekoppelde data ook enorm belangrijk geworden.

• Op welke manier, en waarom wordt BIM toegepast op een project? o Zie antwoord op vraag 1. Doel van het clashen is om fouten op te sporen

voordat je echt gaat bouwen. Dit verlaagd de faalkosten. Dankzij het BIM passen dingen beter op elkaar en worden er meer fouten eerder ontdekt. Ik schrijf dus met opzet “beter”en “eerder” omdat echt alles nog niet perfect gaat. Ook met BIM blijven fouten mogelijk. De kwaliteit wordt voornamelijk bepaald door de kennis en de kunde van de ingenieurs die aan de projecten werken.

• Werkt uw organisatie volgens de BIM-levels die opgesteld zijn door de BIR, of werkt uw organisatie met andere levels?

o Deze levels zijn natuurlijk heel grof. We gebruiken het in onze presentaties om aan te geven waar we staan en waar we heen willen.

• In welk BIM-level werkt uw organisatie? Waaruit blijkt dit? o Maar wij zitten momenteel voornamelijk in Level 2. We werken met

samengestelde discipline modellen. Maar we werken hard om stappen te maken richting level 3. Op sommigen punten lukt dat al. Maar voordat we echt volledig werken op level 3 dat zal nog wel even duren. Dan moet ook de gehele keten aangepast zijn.

Mocht je meer willen weten of gewoon willen sparren dan stel ik voor dat we een afspraak maken. IK kan je dan ook een presentatie geven over hoe wij bimmen binnen TBI. Laat maar weten, ik doe het graag want kennis delen is ook erg belangrijk om op level 3 uit te gaan komen. Met vriendelijke groet, Mark Maas Consultant Mail concurrent (Heijmans): Beste Joris, Heijmans is een brede organisatie met Vastgoed, Woningbouw, Utiliteit en Infra. Qua BIM zijn hierin verschillen. BIM is ontstaan vanuit de bouw en wordt pas de laatste jaren ingezet bij infra. Veel standaarden en dergelijk sluiten niet altijd goed aan bij de infra. NL-sFB en IFC zijn hiervan een voorbeeld. De classificatie van de NL-sFB mist infra specifieke items, net als bij de IFC. Van deze laatste is wel een en andere nu in ontwikkeling.

• Wat zijn de toepassingen van BIM binnen uw organisatie? o Recente ontwikkeling in de infra is de ontwikkeling van de BIM Basis Infra, een variant op

de BIM Basis ILS voor de bouw. Dit is een eerste stap naar uniforme afspraken over het uitwisselen van aspectmodellen.

• Hoelang wordt er al gewerkt met BIM?

93

o Bij Heijmans Infra zijn we al wel 10 jaar bezig met BIM onder de noemer Digitaal Bouwen. Hieronder valt BIM, maar ook GIS. Daarnaast gaat dit over digitale gereedschappen, zoals machinebesturing van graafmachines, ingewonnen data van machines en andere sensoren de bouwplaats.

• Op welke manier, en waarom wordt BIM toegepast op een project? o Bij Heijmans Infra opereren we vrijwel altijd op level 1 en deels op level 2, afhankelijk van

het type en omvang van een project. We hebben een breed scala aan toepassingen, die we kunnen inzetten. Een aantal toepassingen doen we altijd wel, maar sommige project specifiek.

• Werkt uw organisatie volgens de BIM-levels die opgesteld zijn door de BIR, of werkt uw organisatie met andere levels?

o Niveau A gaat over integraal & gecoördineerd 3D model, B over bouwlogistiek, C over

werkvoorbereiding & calculatie, D over BIM op de bouwplaats en E over berekening & analyse. Elk niveau heeft vijf onderwerpen met verschillende toepassingen.

• In welk BIM-level werkt uw organisatie? Waaruit blijkt dit?

o Als toepassingen gebruiken we zoal een integraal 3D model t/m de UO fase, 4D plannen/simuleren, 3D bouwplaats & bouwfaseringen, digitaal keuren, machinebesturing, parametrisch ontwerpen e.d.

Verder ontwikkelen we een eigen Object Type Library (OLT), zoals Rijkswaterstaat, diverse provincies e.a. ook een OTL hebben of ontwikkelen. Een OTL is het basis woordenboek van objecten met kenmerken en relaties. Mapping van verschillende OTL en leveren met een Configuration Management DataBase (CMDB) container leveringen is volop in ontwikkeling. Op verschillende projecten gebeurt dit al. Mocht je nog vragen hebben, dan hoor ik dit graag. Met vriendelijke groet, Jan-Albert Verveda

94

Bijlage H, Interview

opdrachtgever

In deze bijlage zijn de interviews met de opdrachtgevers uitgewerkt.

95

Interview opdrachtgevers Om een beeld te krijgen wat opdrachtgevers van DVI RP ZO verstaan bij het begrip BIM zijn tien opdrachtgevers benaderd. Van deze tien opdrachtgevers hebben vier opdrachtgever gereageerd en deze reacties zijn in deze bijlage beschreven. De opsommingstekens in deze bijlage betekenen het volgende:


Opdrachtgever Rijkswaterstaat (D. Lintzen & K. Koning)

• Wat betekent BIM voor uw organisatie? RWS werkt sinds 2011 al met BIM, zij noemen het vanaf dat moment het bouw informatie management, dit gaat alleen over het delen van informatie. De laatste anderhalf jaar gaat het pas om het koppelen met een model. Dit komt omdat het eerst bij de markt gelaten bleef. Nu wordt het wel door RWS gedaan. Ze willen zelf richting geven aan het ontwerpen. Het idee is om samen met de markt te zorgen dat RWS het model kan blijven gebruiken in de onderhoudsfase. Het zorgen voor assetmanagement is belangrijk hierin. Het idee is om buiten naar binnen te halen in modellen zodat de informatie altijd klopt tussen het model en de buitensituatie. RWS geeft aan dat ze nog achterlopen op de markt. Zodra RWS deze verbeter stap richting de markt heeft gemaakt zullen er meer eisen komen over deze ontwikkelingen.

• Heeft u in het verleden of heden projecten met BIM uitgewerkt? Zo ja, welke projecten zijn dit?

Het gebeurt vaak dat gegevens naar een ondernemer worden gestuurd die niet actueel zijn waardoor er risico’s zijn bij beide partijen. Door deze informatie actueel te maken door een model toe te voegen aan het werk wordt het risico minder voor beide partijen.

• Hoe heeft u in deze projecten invulling gegeven in BIM? Nu zijn de eisen zo dat de opdrachtnemer mag doen wat ze willen als ze maar voldoen aan de eisen die RWS stelt. Deze eisen worden weergegeven in de volgende site van Rijkswaterstaat: https://www.rijkswaterstaat.nl/zakelijk/zakendoen-met-rijkswaterstaat/werkwijzen/werkwijze-in-gww/data-eisen-rijkswaterstaatcontracten/index.aspx Hierbij is het de bedoeling dat de eisen overkoepelend zijn en dus voor iedereen met verschillende programma’s toegankelijk zijn.

• Wat zijn de wensen van de opdrachtgever over BIM? Als het geld kost wat het niet oplevert is het niet rendabel en zal de eis er vanuit RWS ook niet komen om dit toe te passen. Het doel als het wel toegepast wordt is het voor assetmanagement, het doel dat er een live 3D model komt die actueel is met hoe de buitenwereld eruit ziet. Er wordt op dit moment een onderzoek gedaan over wanneer er een 3D model gemaakt zou moeten worden.

Opdrachtgever Brabantwater (teammanager ontwerpafdeling P. Van der Wens)

• Wat betekent BIM voor uw organisatie? De waterproductiebedrijven worden in Autocad/Revit in 3D ontwerpen, hierin worden de bouwkunde werktuigbouwkunde en elektriciteit samengevoegd. Aan de objecten wordt informatie gekoppeld voor het onderhoud. BIM is een containerbegrip waarbij het momenteel gaat om 3D tekenen. Hiermee wordt een bestek opgesteld en daarbij wordt de 3D tekening meegestuurd naar de aannemer. De aannemer gaat in het 3D model van DO naar UO maken. De tekeningen worden als As-built terug geleverd. De onderhoudsafdeling gaat hier gebruik van maken tijdens het onderhoud, hiervoor wordt de tekening eerst naar 2D omgezet. Digitaltwin denken is het doel. De doelen van

96

BIM moeten nog uitgewerkt worden. De communicatie gaat erg goed via een informatiesysteem. Deze zijn nu wel losse eilandjes in plaats van een gehaal.


Alle projecten worden in 3D uitgewerkt.

• Hoe heeft u in deze projecten invulling gegeven in BIM? Door 3D ontwerpen.

• Wat zijn de wensen van de opdrachtgever over BIM? Zorgen dat de hele levenscyclus van een werk in een ontwerp komt te staan met daarbij alle informatie daaraan gekoppeld is. Het 3D model wordt een datamodel. Een onderdeel van de Digitaltwin is dat je de operationele toestand in je model kan zien. De vraag is of dit nodig is omdat hier al veel goede programma’s voor zijn dus waarom dit in een 3D model erin toevoegen.

Opdrachtgever Waterschap Aa en Maas

• Wat betekent BIM voor uw organisatie? Building information management, hierbij gaat het om data koppelen aan modellen voor de onderhoudsfase. Semikoppeling is in een model is in de ontwikkeling bij het waterschap en daarmee kan info geëxporteerd worden uit een model die toevoeging geeft aan het bepalen van een onderhoudsplan. De programma’s die hiervoor gebruikt worden zijn: Revit, IFC modellen, Navisworks en Solibry. Model wordt gemaakt door aannemer of door waterschap Aa en Maas zelf. Dit is afhankelijk van de uitvraag die het waterschap aan de aannemer heeft gedaan.


Op dit moment wordt BIM toegepast bij grootte en kleine projecten en word dit bij steeds meer projecten toegepast. In de toekomst is het doel om alle projecten in BIM uit te werken. Het project waarbij de semikoppeling is toegepast is nu in uitvoering. Hiervan is nog geen informatie beschikbaar.

• Hoe heeft u in deze projecten invulling gegeven in BIM? Het Waterschap is aan het kijken of het ontwerp (wat door een aannemer van DO naar UO moet worden gemaakt) tussentijds gecontroleerd kan worden zodat dit altijd naar wens is. Nu is de vraag alleen een as-built op te leveren maar dit gaat veranderen. De verificatie wordt gedaan door te laten zien dat aan de eisen wordt voldaan, de aannemer heeft een vrije keuze van hoe deze aantoning in te vullen. Via Relatics worden door veel aannemers eisen verwerkt en aangetoond. Via Relatics kan dit gekoppeld worden aan het model, dit wordt door neanex al gedaan.

• Wat zijn de wensen van de opdrachtgever over BIM? Dat de aannemer een model aanlevert volgens de ils (informatie leveringssysteem) van Waterschap Aa en maas. De Ils is door de opdrachtgever aangepast naar aanleiding van hun eigen eisen. Opdrachtgever Gemeente Eindhoven

• Wat betekent BIM voor uw organisatie? Binnen de sector Ruimtelijke Ordening waar afdeling Voorbereiding en Projectrealisatie binnen valt werken wij nog niet met BIM. Momenteel zijn wij bezig met een inhaalslag rondom werken voor te bereiden in 3D. Zodra we hiermee voldoende kennis hebben zal er meer aandacht uitgaan naar BIM.

97

Ook zal dan gekeken worden naar wel LOD van toepassing zal zijn voor Civiele infra projecten. Hier is namelijk een groot verschil in klasse in.


Wel zien wij zeker meerwaarde in BIM. Specifiek omdat alle gegevens van de verschillende materialen in de tekening verwerkt worden en ten alle tijden raadpleegbaar zijn.

• Hoe heeft u in deze projecten invulling gegeven in BIM? Binnen de afdeling Vastgoed wordt meer gedaan met BIM. Daarbij moet je denken aan het gegeven dat nieuwbouwplannen steeds vaker in 3D m.b.v. BIM uitgewerkt worden en deze dan beschikbaar zijn voor afdeling Vastgoed. Wel zijn we op het gebied van 2D bezig om gegevens vanuit de verschillende beheerssystemen te verwerken in basis tekeningen. Daarin kunnen we eenduidig gegevens opvragen en uitdraaien t.b.v. het schrijven van een bestek.

• Wat zijn de wensen van de opdrachtgever over BIM? BIM tekeningen opstellen wordt binnen Eindhoven (nog) niet gedaan. Daar kan ik je dan ook niet mee verder helpen. Op de vraag wat de wensen zijn van de opdrachtgever over BIM kan ik kort over zijn. Daar hebben we als organisatie nog te weinig kennis van om hier een goed antwoord op te geven.

98

Bijlage I, BMM voor DVI RP ZO

In deze bijlage is de BMM voor DVI RP ZO uitgewerkt.

102

Bijlage J, Levels BMM voor DVI

RP ZO

In deze bijlages zijn de 6 detailleringslevels van de BMM voor DVI RP

ZO uitgewerkt. Ook zijn de bijbehorende ambitie-producten

gespecificeerd.

103

Levels BMM voor DVI RP ZO De ambities voor het toepassen van BIM worden in de BMM vertaalt naar haalbare ambitie-producten. Deze producten worden gekoppeld aan de zes LOD levels. In deze bijlage worden de LOD levels en de ambitie-producten uiteengezet. LOD (level of detail) Het LOD level geeft aan in welke mate van detaillering een 3D ontwerp uitgewerkt moet worden. LOD 000: 3D objecten aan de hand van ruimtes en globale afmetingen gekoppeld aan niet-geometrische informatie zoals functionele ruimtespecificaties, gebruiksfuncties en onderlinge relaties. In het ontwerp wordt geometrie niet gedefinieerd.

Figuur 14 Voorbeeld LOD 000 (detailniveau BIM per fase, 2012).

LOD 100: 3D objecten geven een beeld van de ruimtelijke structuur op niveau van gebruiksfuncties, het ruimtebeslag op het terrein, het ruimtebeslag per verdieping, de hoogte, het volume, de plaatsing op het terrein en de oriëntatie. Aan de objecten kan geometrische en niet-geometrische informatie zijn gekoppeld.


LOD 200: 3D objecten zijn opgebouwd aan de hand van globale afmetingen, oriëntatie en onderlinge relaties. Materiële objecten zijn gemodelleerd als generieke bouwelementen met globale afmetingen, hoeveelheden, vorm, locatie en oriëntatie. Aan de objecten kan geometrische en niet-geometrische informatie zijn gekoppeld.


LOD 300: 3D objecten met exacte afmetingen en oriëntatie. Materiële objecten zijn gematerialiseerd en accuraat in termen van (afleidbare) hoeveelheden, afmetingen, vorm, locatie en oriëntatie. Aan de

104

objecten kan geometrische en niet-geometrische informatie zijn gekoppeld.


LOD 400: Objecten zijn gematerialiseerd en de volgende aandachtpunten zijn volgens gemaakte afspraken volledig uitgewerkt: afleidbare hoeveelheden, afmetingen, vorm, locatie en oriëntatie. De objecten bevatten volledige informatie ten behoeve van de detaillering, de fabricage van componenten in fabrieken en de uitvoering/montage op de bouwplaats. Aan de objecten kan geometrische en niet-geometrisch informatie zijn gekoppeld.


LOD 500: Objecten zijn gemodelleerd zoals ze daadwerkelijk zijn gerealiseerd. De volgende aandachtspunten zijn volgens gemaakte afspraken volledig uitgewerkt: afmetingen, vorm, locatie, hoeveelheden en oriëntatie. Aan de objecten kan geometrisch en niet-geometrisch informatie zijn gekoppeld.

Figuur 19 Voorbeeld LOD 500 (www.jardantess.nl, sd).

Ambitie-producten Voor elke ambitie van DVI RP ZO zijn ambitie-producten uitgewerkt die gekoppeld zijn aan een bijbehorend LOD-level. In dit document staan de ambitie-producten uitgelegd en beschreven wat de voor- en nadelen van het ambitie-product is. Benodigde tijd In figuur 19 zijn de indicaties beschreven waarop de benodigde tijd gebaseerd is. Tabel 19 Indicatie benodigde tijd voor het realiseren van ambitie-producten.

Indicatie Benodigde tijd

Niet arbeidsintensief, eenvoudig Halve dag

Niet arbeidsintensief, redelijk eenvoudig Halve dag – hele dag

Arbeidsintensief, eenvoudig, redelijke hoeveelheid informatie nodig

Een tot drie dagen

Arbeidsintensief, veel gegevens nodig Drie dagen tot een week

105

Arbeidsintensief, veel gegevens nodig, gedetailleerd

Een tot drie weken

Heel arbeidsintensief, veel gegevens nodig, heel gedetailleerd

Langer dan drie weken

Ambitie 3D fasering Niet toepasbaar (LOD 000) Het maken van een 3D fasering is bij een LOD 000 is niet mogelijk, omdat dit level geen locatie specificeert, dit is wel nodig voor een 3D fasering hierbij moet oriëntatie van het object gespecifieerd zijn 3D overzichtsafbeelding met kleurcodering van fases (LOD 100) In een overzichtsafbeelding wordt door het gebruik van verschillende kleuren de verschillende projectfases gevisualiseerd. Deze kleuren zijn terug te vinden in de legenda die op de afbeelding weergegeven is. Tabel 20 Voor- en nadelen 3D overzichtsafbeelding met kleurcodering van fases (LOD 100).

Voordelen Nadelen

Niet arbeidsintensief Weinig detaillering

Altijd toepasbaar Moeilijke fases worden niet uitgelegd

Personeel snel in staat dit te realiseren

Benodigde tijd: halve dag Voorbeeld:

Figuur 20 Voorbeeld 3D overzichtsafbeelding met benoeming van fases (LOD 100) (www.geo-mx.nl, sd).

- Eenvoudig extra te realiseren in de BMM voor DVI RP ZO

Eisen koppelen aan tweede orde activiteiten van het werkpakket (LOD 200) kan eenvoudig gerealiseerd worden. Als afgesproken wordt dat objecten bij de 3D fasering uit elkaar gemodelleerd worden kunnen aan de objecten de tweede orde activiteiten gekoppeld worden. 3D overzichtsafbeelding met kleurcodering van fases (LOD 200) In een overzicht afbeelding wordt door het gebruik van verschillende kleuren de verschillende projectfases gevisualiseerd. Deze kleuren zijn te herleiden in de legenda die op de afbeelding weergegeven is. Op de overzichtsafbeelding wordt ingezoomd op een belangrijk detail. Tabel 21 Voor- en nadelen 3D overzichtsafbeelding met kleurcodering van fases (LOD 200).

Voordelen Nadelen

Niet arbeidsintensief Weinig detaillering

Altijd toepasbaar Moeilijke fases worden niet uitgelegd

Personeel snel in staat dit te realiseren Informatie over object nodig

Meest moeilijke detail wordt zichtbaar

106

Benodigde tijd: halve dag - dag

Voorbeeld:

Figuur 21 Voorbeeld 3D overzicht met kleurcodering van fases (LOD 200) (www.infrawiki.nl, sd), (www.geo-mx.nl, sd).


Huidige situatie vergelijken met nieuwe situatie (LOD 300) kan eenvoudig gerealiseerd worden. Als afgesproken wordt dat er ook een eenvoudige huidige situatie gemodelleerd wordt kunnen deze varianten op hoofdlijnen vergeleken worden. Half opgebouwd 3D model (LOD 300) In een overzicht afbeelding of een korte serie overzicht afbeeldingen worden de verschillende werkzaamheden per fase of status van het object getoond. Zo kan in fase 1 de bestaande situatie, in fase 2 de realisatie situatie en in fase 3 de nieuwe situatie getoond worden. Tabel 22 Voor- en nadelen half opgebouwd 3D model (LOD 300).

Voordelen Nadelen

Duidelijk overlegbare fasering Informatie over object nodig

Vaak toepasbaar Arbeidsintensief

Geeft een indicatie van benodigd materieel

Grote delen van planning kunnen opgenomen worden

Benodigde tijd: drie dagen tot een week Voorbeeld:

Figuur 22 Voorbeeld half opgebouwd 3D model (LOD 300)

107

- Eenvoudig extra te realiseren in de BMM voor DVI RP ZO Hoeveelheden onttrekken bestaande, tijdelijke en nieuwe situatie uit 3D model (LOD 400) kan eenvoudig gerealiseerd worden. Als afgesproken wordt dat tijdelijke situatie en nieuwe situatie volledig gemodelleerd worden is het onttrekken van hoeveelheden op LOD 400 mogelijk. Huidige-, tijdelijke- en nieuwe situatie vergelijken (LOD 400) kan eenvoudig gerealiseerd worden. Als afgesproken wordt dat tijdelijke situatie en nieuwe situatie volledig gemodelleerd worden is het vergelijken van varianten op LOD 400 mogelijk. Stripverhaal 3D model (LOD 400) In een serie overzicht afbeeldingen worden alle taken, die in de planning beschreven staan, gedetailleerd gevisualiseerd. Tabel 23 Voor- en nadelen stripverhaal 3D model (LOD 400).

Voordelen Nadelen

Perfect duidelijke fasering Veel informatie over object nodig

Soms toepasbaar Heel arbeidsintensief

Geeft een indicatie van benodigd materieel, personeel en materiaal

Neemt veel ruimte in beslag op het PVA

Gehele planning wordt opgenomen

Benodigde tijd: langer dan drie weken Voorbeeld:

Figuur 23 Voorbeeld stripverhaal 3D model (LOD 400) (Thijs Ballingtijn, 2020).

Niet toepasbaar (LOD 500) Het maken van een 3D fasering is bij een LOD 500 niet mogelijk, het model komt precies overeen met de werkelijkheid. Een LOD 500 kan gerealiseerd worden aan de hand van een revisie tekening en dan hoeft er geen fasering meer gemaakt te worden omdat de realisatie van het project klaar is.

108

Ambitie 4D planning Niet toepasbaar (LOD 000) Het maken van een 4D planning is bij een LOD 000 niet mogelijk, omdat dit level geen locatie specificeert, dit is wel nodig voor een 4D planning omdat objecten op de goede locatie gevisualiseerd moeten worden om zo de juiste rang volgorde te kunnen bepalen. Model met benaming volgens werkpakket (LOD 100) Het 3D model en de planning worden afzonderlijk uitgewerkt. De objecten van het 3D model krijgen dezelfde groepsnaam als in het werkpakket vermeld staat. Er is geen koppeling tussen de twee producten behalve de uniforme naamgeving. Tabel 24 Voor- en nadelen model met benaming volgens werkpakket (LOD 100).

Voordelen Nadelen

Werkvoorbereider en 3D coördinator praten over hetzelfde object

Weinig detaillering

Niet arbeidsintensief Niet iedereen is staat de programma’s te openen


Benodigde tijd: halve dag - dag Voorbeeld:

Figuur 24 Voorbeeld model met benaming volgens werkpakket (LOD 100).

Planning koppelen aan de 3D objecten (LOD 200) De objecten van het 3D model krijgen dezelfde groepsnaam als in het werkpakket vermeld staat. Het 3D model wordt gekoppeld aan de planning door middel van groepsnaam. Tabel 25 Voor- en nadelen planning koppelen aan de 3D objecten (LOD 200).

Voordelen Nadelen


Weinig detaillering

Niet arbeidsintensief


Gemachtigde hebben inzicht in de 4D planning

Benodigde tijd: halve dag - dag Voorbeeld:

109

Figuur 25 Voorbeeld planning koppelen aan de 3D objecten (LOD 200).

Planning gekoppeld aan 3D objecten (LOD 300) De objecten van het 3D model krijgen dezelfde individuele benaming als in het werkpakket vermeld staat. Het 3D model wordt gekoppeld aan de planning door middel van specifieke taken uit de planning. Tabel 26 Voor- en nadelen planning gekoppeld aan 3D objecten (LOD 300).

Voordelen Nadelen


Arbeidsintensief

Gedetailleerd Veel verschillende modellen nodig


Gemachtigde hebben inzicht in de 4D planning

Benodigde tijd: één tot drie dagen Voorbeeld:

Figuur 26 Voorbeeld planning gekoppeld aan 3D objecten (LOD 300)

4D planning in filmpje (LOD 400) De objecten van het 3D model krijgen dezelfde individuele benaming als in het werkpakket vermeld staat. De gespecifieerde taken uit de planning worden gekoppeld aan het 3D model. Het 4D model wordt vervolgens als filmpje weergegeven zodat als het filmpje afspeelt de rangvolgorde van het project zichtbaar wordt. Tabel 27 Voor- en nadelen 4D planning in filmpje (LOD 400).

Voordelen Nadelen

Gehele projectteam praat over hetzelfde object Heel arbeidsintensief

Gedetailleerd Veel verschillende modellen nodig

Gehele projectteam heeft inzicht in de 4D planning

110

Benodigde tijd: één tot drie weken Voorbeeld:

Figuur 27 4D planning middels Synchro Pro 4D (construction, 2017).

Niet toepasbaar (LOD 500) Het maken van een 4D planning onder LOD 500 is niet mogelijk, het model komt precies overeen met de werkelijkheid. Een LOD 500 kan gerealiseerd worden aan de hand van een revisie tekening en dan hoeft er geen fasering meer gemaakt te worden omdat de realisatie van het project klaar is. Ambitie hoeveelheden onttrekken Niet toepasbaar (LOD 000) Het onttrekken van hoeveelheden is bij een LOD 000 niet mogelijk, het model wordt in blokvorm gemodelleerd waardoor hoeveelheden niet specifiek genoeg zijn om deze te onttrekken. Niet toepasbaar (LOD 100) Het onttrekken van hoeveelheden is bij een LOD 100 niet mogelijk, het model wordt in blokvorm gemodelleerd waardoor hoeveelheden niet specifiek genoeg zijn om deze te onttrekken. Hoeveelheden controleren (LOD 200) Hoeveelheden worden globaal gecontroleerd op correctheid. Tabel 28 Voor- en nadelen hoeveelheden controleren (LOD 200).

Voordelen Nadelen

Personeel snel in staat dit te realiseren Niet specifiek

Geeft snel een indicatie


Benodigde tijd: halve dag Voorbeeld:

111

Figuur 28 Voorbeeld hoeveelheden controleren (LOD 200).


Huidige situatie vergelijken met nieuwe situatie (LOD 300) kan eenvoudig gerealiseerd worden. Als afgesproken wordt dat de nieuwe situatie volledig gemodelleerd worden is het vergelijken van varianten op LOD 300 mogelijk. Hoeveelheden onttrekken bestaande- en nieuwe situatie uit 3D model (LOD 300) Hoeveelheden van bestaande- en nieuwe situatie worden onttrokken vanuit het 3D model. Tabel 29 Voor- en nadelen hoeveelheden onttrekken bestaande- en nieuwe situatie uit 3D model (LOD 300).

Voordelen Nadelen

Geeft snel een indicatie Verschillende modellen nodig

Niet arbeidsintensief Ontvangen tekening is vaak in 2D

Nauwkeurig Projectteam moet ook in het 3D modelleer-programma kunnen werken

Benodigde tijd: Drie dagen tot één week Voorbeeld:

Figuur 29 Voorbeeld hoeveelheden onttrekken bestaande- en nieuwe situatie uit 3D model (LOD 300).

Hoeveelheden onttrekken bestaande-, tijdelijke- en nieuwe situatie uit 3D model (LOD 400) Hoeveelheden van bestaande-, tijdelijke- en nieuwe situatie worden onttrokken vanuit het 3D model. Tabel 30 Voor- en nadelen hoeveelheden onttrekken bestaande-, tijdelijke- en nieuwe situatie uit 3D model (LOD 400).

Voordelen Nadelen

Geeft een precieze indicatie Verschillende modellen nodig

Nauwkeurig Ontvangen tekening is vaak in 2D

Hoeveelheden zijn voor gehele projectteam duidelijk

Arbeidsintensief

Benodigde tijd: Eén tot drie weken

112

Voorbeeld:

Figuur 30 Voorbeeld hoeveelheden onttrekken bestaande-, tijdelijke- en nieuwe situatie uit 3D model (LOD 400).

Hoeveelheden meerwerk onttrekken uit 3D model (LOD 500) Hoeveelheden van bestaande-, tijdelijke-, nieuwe situatie en meerwerk worden onttrokken vanuit het 3D (revisie) model. Tabel 31 Voor- en nadelen hoeveelheden meerwerk onttrekken uit 3D model (LOD 500).

Voordelen Nadelen

Perfect nauwkeurig Metingen nodig

Hoeveelheden zijn voor gehele projectteam en opdrachtgever duidelijk

3D model moet opnieuw gemaakt worden

Arbeidsintensief

Modelleren kost veel tijd omdat maten op mm- niveau gegeven worden

Benodigde tijd: Langer dan drie weken Voorbeeld:

Figuur 31 Voorbeeld hoeveelheden meerwerk onttrekken uit 3D model (LOD 500).

Ambitie eisen koppelen aan objecten Niet toepasbaar (LOD 000) Het koppelen van eisen is bij een LOD 000 niet mogelijk, het model wordt in blokvorm gemodelleerd en niet op locatie waardoor objecten niet direct herkenbaar zijn en eisen hieraan koppelen geen meerwaarde biedt maar ergernis. Eisen koppelen aan eerste-orde activiteiten van het werkpakket (LOD 100) Aan het 3D model worden eisen gekoppeld op basis van de eerste orde activiteiten van het werkpakket.

113

Tabel 32 Voor- en nadelen eisen koppelen aan eerste-orde activiteiten van het werkpakket (LOD 100).

Voordelen Nadelen

Personeel snel in staat dit te realiseren Specifieke eisen kunnen niet worden gekoppeld

Voor gehele projectteam duidelijk


Benodigde tijd: Halve dg tot hele dag Voorbeeld:

Figuur 32 Voorbeeld eisen koppelen aan eerste-orde activiteiten van het werkpakket (LOD 100).

Eisen koppelen aan tweede-orde activiteiten van het werkpakket (LOD 200) Aan het 3D model worden eisen gekoppeld op basis van tweede orde activiteiten van het werkpakket Tabel 33 Voor- en nadelen eisen koppelen aan tweede-orde activiteiten van het werkpakket (LOD 200).

Voordelen Nadelen

Personeel heeft een beeld bij het object Specifieke eisen kunnen niet worden gekoppeld


Informatie kan doorgezet worden naar de opdrachtgever

Benodigde tijd: Halve dag tot hele dag Voorbeeld:

Figuur 33 Voorbeeld eisen koppelen aan tweede-orde activiteiten van het werkpakket (LOD 200).

Eisen koppelen aan derde-orde activiteiten van het werkpakket (LOD 300) Aan het 3D model worden eisen gekoppeld op basis van derde-orde activiteiten van het werkpakket. Tabel 34 Voor- en nadelen eisen koppelen aan derde-orde activiteiten van het werkpakket (LOD 300).

Voordelen Nadelen

Personeel heeft een beeld bij het object Arbeidsintensief

114

Eisen kunnen geverifieerd worden in het 3D model


Eisen worden aan object gekoppeld

Benodigde tijd: Eén tot drie dagen Voorbeeld:

Figuur 34 Voorbeeld eisen koppelen aan derde-orde activiteiten van het werkpakket (LOD 300).

Eisen koppelen aan alle orde activiteiten van het werkpakket (LOD 400) Aan het 3D model worden eisen gekoppeld op basis van alle orde activiteiten van het werkpakket. Tabel 35 Voor- en nadelen eisen koppelen aan alle orde activiteiten van het werkpakket (LOD 400).

Voordelen Nadelen

Projectteamleden hebben een beeld bij het object

Arbeidsintensief

Eisen kunnen geverifieerd worden in het 3D model


Eisen worden aan object gekoppeld

Benodigde tijd: Eén tot drie dagen Voorbeeld:

Figuur 35 Voorbeeld eisen koppelen aan alle orde activiteiten van het werkpakket (LOD 400).

115

Niet toepasbaar (LOD 500) Het is niet realistisch om alle eisen met een 3D model te koppelen die gebaseerd zijn op de werkelijkheid. Zelfs eisen over bijvoorbeeld schroeven of spijkers moeten dan ook toegevoegd worden waardoor de ambitie zijn waarde verliest.

Ambitie variant vergelijking Niet toepasbaar (LOD 000) Varianten vergelijken is bij een LOD 000 niet mogelijk, het model worden niet op locatie gemodelleerd en heeft geen afmetingen. Niet toepasbaar (LOD 100) Varianten vergelijken is bij een LOD 100 niet mogelijk, het model wordt niet gemaakt op basis van afmetingen. Geometrisch vergelijken (LOD 200) Nieuwe objecten die ontworpen zijn met globale afmetingen wordt geplaatst in het 3D model van de huidige situatie. Zo kan er vergeleken worden of huidige objecten zullen botsen met het nieuwe object. Tabel 36 Voor- en nadelen geometrisch vergelijken (LOD 200).

Voordelen Nadelen

Niet arbeidsintensief Projectteam moet ook in het 3D modelleer programma kunnen werken

Op hoofdlijnen worden clashes zichtbaar

Ook 2D tekeningen kunnen vergeleken worden

Benodigde tijd: halve dag – hele dag Voorbeeld:

Figuur 36 Voorbeeld geometrisch vergelijken (LOD 200).

Huidige situatie vergelijken met de nieuwe situatie (LOD 300) De nieuwe situatie wordt geplaatst in het 3D model van de huidige situatie, zo kan boven- en onder de grond de nieuwe situatie vergeleken worden met de huidige situatie. Tabel 37 Voor- en nadelen huidige situatie vergelijken met de nieuwe situatie (LOD 300).

Voordelen Nadelen

Personeel snel in staat dit te realiseren Er zijn verschillende modellen nodig

Clashes zichtbaar Arbeidsintensief


Benodigde tijd: Eén tot drie dagen

116

Voorbeeld:

Figuur 37 Voorbeeld huidige situatie vergelijken met de nieuwe situatie (LOD 300).

Huidige-, tijdelijke- en toekomstige situatie vergelijken (LOD 400) De nieuwe- en tijdelijke situatie wordt vergeleken in het 3D model van de huidige situatie, zo kunnen tijdelijke constructies en de situatie boven- en onder de grond vergeleken worden met de huidige situatie. Tabel 38 Voor- en nadelen huidige-, tijdelijke- en toekomstige situatie vergelijken (LOD 400).

Voordelen Nadelen

Minder faalkosten door gedetailleerde uitwerking

Er zijn veel verschillende modellen nodig

Clashes zeer zichtbaar Heel arbeidsintensief


Benodigde tijd: Drie dagen tot één week Voorbeeld:

Figuur 38 Voorbeeld huidige-, tijdelijke- en toekomstige situatie vergelijken (LOD 400).

Huidige-, tijdelijke-, toekomstige- en onderhoudssituatie vergelijken (LOD 500) De nieuwe- en tijdelijke situatie wordt vergeleken met het 3D model van de huidige situatie, zo kunnen tijdelijke constructies en de situatie boven- en onder de grond vergeleken worden met de huidige situatie. Het model wat op LOD 500 is uitgewerkt, wordt in de onderhoudsfase gebruikt bij het kiezen van het meest optimale materieel. Tabel 39 Voor- en nadelen huidige-, tijdelijke-, toekomstige- en onderhoudssituatie vergelijken (LOD 500).

Voordelen Nadelen

Minder faalkosten door gedetailleerde uitwerking

Er zijn veel verschillende modellen nodig

Clashes zeer zichtbaar Heel arbeidsintensief

Ook 2D tekeningen kunnen vergeleken worden Metingen nodig

Schept volledige duidelijkheid

117

Benodigde tijd: een tot drie weken Voorbeeld:

Figuur 39 Voorbeeld huidige-, tijdelijke-, toekomstige- en onderhoudssituatie vergelijken (LOD 500).

Ambitie real-time delen Opslaan in eigen omgeving (LOD 000) Documenten worden in de eigen verkenner omgeving opgeslagen. Tabel 40 Voor- en nadelen opslaan in eigen omgeving (LOD 000).

Voordelen Nadelen

Niet arbeidsintensief Veel informatie verlies

Zaken moeten soms opnieuw gezocht worden

Geen duidelijke communicatie

Documenten zijn kwijt

Benodigde tijd: halve dag Intern opslaan zichtbaar voor projectteam (LOD 100)

Documenten worden in een gezamenlijke verkenner omgeving opgeslagen, iedereen van het project team kan de documenten zien staan. Tabel 41 Voor- en nadelen intern opslaan zichtbaar voor projectteam (LOD 100).

Voordelen Nadelen

Niet arbeidsintensief Niet iedereen in staat bestanden te openen

Delen van bestanden gaat lastig

Benodigde tijd: halve dag

Intern opslaan en delen zichtbaar voor geheel DVI RP ZO en partners (LOD 200) Documenten worden online in een gezamenlijke omgeving opgeslagen, iedereen van DVI RP ZO en partners kunnen met de juiste machtiging alle verschillende soorten bestanden inzien. Tabel 42 Voor- en nadelen intern opslaan en delen zichtbaar voor geheel DVI RP ZO en partners (LOD 200).

Voordelen Nadelen

Veel informatie wordt overgedragen Veel vertrouwen nodig bij onder andere partners

Er kan vanuit het management controle gedaan worden

Niet duidelijk wat gemachtigde met bestanden doen


Benodigde tijd: halve dag – hele dag

118

Real-time delen van bestanden met divisie Dura Vermeer, partners en opdrachtgevers (LOD 300) Documenten worden online in een gezamenlijke omgeving opgeslagen en gedeeld, iedereen van DVI RP ZO, partners en opdrachtgevers kunnen met de juiste machtiging alle verschillende soorten bestanden inzien en wijzigen. Tabel 43 Voor- en nadelen real-time delen van bestanden met devisie Dura Vermeer, partners en opdrachtgevers (LOD 300).

Voordelen Nadelen



Er wordt veel ‘op de vingers’ gekeken door gemachtigde

Opdrachtgevers kunnen vroegtijdig meegenomen worden door het project

Niet duidelijk wat gemachtigde met de bestanden doen


Benodigde tijd: Halve dag – hele dag

Real-time delen van bestanden met divisie Dura Vermeer, partners, opdrachtgevers en stakeholders (LOD 400) Documenten worden online in een gezamenlijke omgeving opgeslagen en gedeeld, iedereen van DVI RP ZO, partners, opdrachtgevers en stakeholders kunnen met de juiste machtiging alle verschillende soorten bestanden inzien en wijzigen. Tabel 44 Voor- en nadelen real-time delen van bestanden met divisie Dura Vermeer, partners, opdrachtgevers en stakeholders (LOD 400).

Voordelen Nadelen




Opdrachtgevers en stakeholders kunnen vroegtijdig meegenomen worden door het project


Arbeidsintensief

Benodigde tijd: halve dag – hele dag

Real-time delen van bestanden met divisie Dura Vermeer, partners, opdrachtgevers, stakeholders en onderhoud team (LOD 500) Documenten worden online in een gezamenlijke omgeving opgeslagen en gedeeld, iedereen van DVI RP ZO, partners, opdrachtgevers, stakeholders en leden van het onderhoudsteam kunnen met de juiste machtiging alle verschillende soorten bestanden inzien en wijzigen. Tabel 45 Voor- en nadelen real-time delen van bestanden met divisie Dura Vermeer, partners, opdrachtgevers, stakeholders en onderhoud team (LOD 500).

Voordelen Nadelen




119

Opdrachtgevers en stakeholders kunnen vroegtijdig meegenomen worden door het project


Heel arbeidsintensief

Benodigde tijd: Eén tot drie dagen

120

Bijlage K, Variantenstudie

In deze bijlage zijn programma’s geanalyseerd om te kijken welke

programma’s toegepast kunnen worden bij het realiseren van de

ambitie-producten.

121

Inleiding Bij het uitvoeren van de ambitie-producten die benoemd zijn in de BMM voor DVI RP ZO moeten de juiste programma’s gekozen worden. Een variantenstudie en een vergelijking aan de hand van een uniforme checklist zal zorgen voor de input van de Multi criteria-analyse. In deze bijlage staan alle zaken omtrent de variantenstudie uitgewerkt. Onderdelen uit bijlage In deze bijlage worden de volgende onderdelen uitgewerkt

- Uniforme checklist - Benodigdheden ambitie - Mogelijkheden programma’s - Vergelijking ambities en programma’s

Uniforme checklist Om te vergelijken welke programma’s nodig zijn bij het realiseren van de ambities is een uniforme checklist opgesteld. De lijst is opgesteld aan de hand van de functie lijst van softwarevergelijkingssite Capterra (www.capterra.nl, 2021), tijdens het onderzoek is gebleken dat deze functie lijst de grootste meerwaarde en volledigheid heeft te bieden bij de vergelijking. In verwerkte tabellen geldt dat als een cel geel gearceerd deze cel mogelijk of benodigd is. Benodigdheden ambitie Om de ambities en programma’s te vergelijken is per ambitie de uniforme checklist ingevuld met de benodigdheden die benodigd zijn voor de ambitie. In verwerkte tabellen geldt dat als een cel geel gearceerd deze cel mogelijk of benodigd is. In verwerkte tabellen geldt dat als een cel geel gearceerd deze cel mogelijk of benodigd is. Mogelijkheden programma’s Om de ambities en programma’s te vergelijken is per programma de uniforme checklist ingevuld met de mogelijkheden die het programma biedt. In verwerkte tabellen geldt dat als een cel geel gearceerd deze cel mogelijk of benodigd is. Vergelijking ambities en programma’s De checklists van ambities en programma’s zijn met elkaar vergeleken en in een tabel verwerkt. In deze tabel wordt uiteengezet welke programma’s tegen elkaar afgewogen worden in de Multi criteria-analyse. In verwerkte tabellen geldt dat als een cel geel gearceerd deze cel mogelijk of benodigd is.

122

Uniforme checklist Tabel 46 definitie beoordelingspunten uniforme checklist.

Definitie beoordelingspunten checklist

2D tekenen (het vervaardigen van ‘platte’ tekeningen)

Goedkeuring beheer (het volgen van de status van alle projectdocumenten)

Beheer van ontwerpgegevens (het beheren van de eisen die gesteld worden aan een product)

3D modelleren (het vervaardigen van drie dimensionale modellen)

Compliance bijhouden (beheren van wetten die op projecten gelden)

Projectplanning (maken van een projectplanning)

Aanpasbare formulieren (aanpassen van documenten binnen het programma)

Documenten opslaan (locatie waarin alle verschillende documenten worden opgeslagen en geopend kunnen worden)

Projectbeheer (volgen van vooruitgang van de projecten)

Aanpasbare sjablonen (aanpassen van grafische vormen bedoeld voor herhaaldelijk gebruik binnen het programma)

E-mail beheer (in orde brengen van E-mails)

Prognoses (maken van een projectraming)

Aansturing tijdens realisatiefase (het vervaardigen van een model/tekening die toegepast kan worden in de realisatiefase)

Formulierbeheer (in orde brengen van formulieren)

Planning voor leveringen (opstellen van een leveringenplan)

Activiteiten volgen (volgen van vooruitgang van activiteiten binnen een projectteam)

Gedetailleerd (de mogelijkheid om op millimeter niveau te ontwerpen)

4D planning (mogelijkheid om één 3D model te koppelen aan één planning)

API (Application Programming Interface, extra koppelingen programmeren tussen programma’s)

Gegevens importeren en exporteren (de mogelijkheid om gegevens van andere programma’s te importeren, te bewerken en te exporteren.)

model analyse (mogelijkheden om modellen met elkaar te vergelijken)

Annotaties (koppelen van documenten en informatie)

Visualisatie projectgegevens (maken van 3D visualisatie)

Eisen analyse (mogelijkheid om eisen te koppelen aan objecten)

Animatie (het ontwikkelen van een filmpje)

Integraties van derden (opnemen en delen van projectdocumenten van en naar derden)

Recourcebeheer (beheren van materiaal staten)

Bestandsbeheer (het beheren van projectbestanden)

Kalenderbeheer (bijhouden van de realisatie periode van alle projecten binnen een organisatie)

Sjabloonbeheer (het beheren van grafische vormen die bedoeld zijn voor herhaaldelijk gebruik)

Beheer van onderaannemers (volgen van vooruitgang van activiteiten van onderaannemers)

Kwaliteitsbeheer (het controleren van eisen die gesteld zijn aan projectonderdelen)

Samenwerkingstools (een oplossing om in team verband in één bestand te werken)

123

Biedingsbeheer (het beheren van veranderingen in de projectcalculatie)

Mobiele toegang (de applicatie heeft de mogelijkheid om op verschillende toestellen bedient te worden)

Taakplanning (maken van een planning waarin taken aan personen worden toegekend)

Budget volgen / taakuitgaven (de mogelijkheid om projectkosten uit een te zetten)

Onderdelenbibliotheek (het vervaardigen en intern opslaan van vaak toepasbare onderdelen)

Toegangsopties/machtigingen (mogelijkheid om personen verschillende toegangen te geven)

CAD-tools (automatisch ontwerpen)

Ontwerpbeheer (volgen van vooruitgang van de verschillende ontwerpen)

Veranderingsbeheer (het beheren van veranderingen in het project)

Capaciteitsplanning (het vervaardigen van een planning waarop te zien is hoeveel materiaal, materieel en personeel etc.)

Opmerkingen/notities (het toevoegen van opmerkingen/notities in bestanden)

3D printen (mogelijkheid om objecten in 3D uit te printen)

Contract- en licentiebeheer (het volgen van de status van contracten en licenties)

Opties voor online publishing (publiceren van inhoud op internet)

Waarschuwingen/meldingen (wordt er een melding naar het projectteam gestuurd als er een nieuwe versie van een bestand is)

Contentbeheer (het beheer van tekst, beeld en geluid)

Personeel kalender (beheren van personeel bezetting)

Wat-als analyse (het bekijken van verschillende scenario’s)

Contentbibliotheek (catalogus met vooraf ingestelde beelden, teksten en geluiden)

Presentatietools (mogelijkheid om bestanden te presenteren)

Zoeken/filteren (de mogelijkheid om snel woorden te vinden)

124

Benodigdheden ambities In tabel 47 t/m 53 wordt per ambitie van DVI RP ZO de benodigde functies gepresenteerd. 3D visualisatie Tabel 47 Benodigdheden 3D visualisatie.

Benodigdheden

2D-tekenen Goedkeuring beheer Beheer van ontwerpgegevens

3D-modelleren Compliance bijhouden Projectplanning

Aanpasbare formulieren Documenten opslaan Projectbeheer

Aanpasbare sjablonen E-mail beheer Prognoses

Aansturing tijdens realisatiefase

Formulierbeheer Planning voor leveringen

Activiteiten volgen Gedetailleerd 4D planning

API (Application Programming Interface)

Gegevens importeren en exporteren

Model analyse

Annotaties Visualisatie projectgegevens Eisen analyse

Animatie Integraties van derden Recourcebeheer

Bestandsbeheer Kalenderbeheer Sjabloonbeheer

Beheer van onderaannemers Kwaliteitsbeheer Samenwerkingstools

Biedingsbeheer Mobiele toegang Taakplanning

Budget volgen/ taakuitgaven Onderdelenbibliotheek Toegangsopties/machtigingen

CAD-tools Ontwerpbeheer Veranderingsbeheer

Capaciteitsplanning Opmerkingen/notities Voor 3D printen

Contract- en licentiebeheer Opties voor online publishing Waarschuwingen/meldingen

Contentbeheer Personeel kalender Wat-als analyse

Contentbibliotheek Presentatietools Zoeken/filteren

3D fasering Tabel 48 Benodigdheden 3D fasering.

Benodigdheden










Model analyse












125

4D planning Tabel 49 Benodigdheden 4D planning.

Mogelijkheden van het programma










Model analyse












Hoeveelheden onttrekken Tabel 50 Benodigdheden hoeveelheden onttrekken.











Model analyse












126

Eisen koppelen aan objecten Tabel 51 Benodigdheden eisen koppelen aan objecten.











Model analyse












Variant vergelijking Tabel 52 Benodigdheden variant vergelijken.











Model analyse












127

Real-time delen Tabel 53 Benodigdheden real-time delen.











Model analyse












128

Mogelijkheden programma’s Civil 3D (modellering software) Civil 3D is een software voor ontwerpen en documentatie, en is voornamelijk gebruikt bij infrastructurele projecten. Door het gebruik van deze software is er meer inzicht in de projectprestaties. Dit programma is ideaal voor dynamische ontwerpen. Doordat het met dezelfde basis als autocad werkt met een aantal aanvullende geavanceerde functies is het eenvoudig in gebruik. Er zijn standaarden van Nederland die standaard ingeladen zijn in Civil 3D waardoor ontwerpen kloppen met standaarden. In het programma kan veel verschillende software ingeladen worden. Het programma is handig om 2D en 3D tekeningen en visualisaties te kunnen maken. Het riool ontwerp is op verschillende manieren op te stellen en te controleren. Na het ontwerpen kunnen hoeveelheden uit het model worden gelezen. De modellen uit Civil 3D zijn in andere programma’s in te laden. De kosten van Civil 3D zijn €2650 per jaar. Bron: (www.itannex.com, sd), (www.cadstunter.nl, sd). Tabel 54 Mogelijkheden Civil 3D.











Model analyse












129

Autocad (modellering software)

Autocad is een standaard programma in de gehele bouwsector, overal is autocad terug te vinden als architect, aannemer, waterbouwkundige of installatiedeskundige. Het ontwerpen van 2D-tekeningen wordt uitgevoerd met de Computer Aided Design software. Autocad biedt tevens veel Mogelijkheden voor het toepassen van open data. In het programma is het makkelijk om 2D hoeveelheden uit te lezen. Autocad kan door veel professionals gebruikt worden door de simpliciteit van het product en doordat dit al sinds 1982 geïntroduceerd is in vergelijking tot de 3D programma’s die pas later ontwikkeld zijn. De kosten van Autocad zijn €1775 per jaar. Bron: (www.autodesk.nl, sd). Tabel 55 Mogelijkheden Autocad.











Model analyse












Autocad biedt geen mogelijkheid voor het ontwerpen van 3D modellen en sluit daarom niet aan op de wensen van DVI RP ZO, Autocad zal hierdoor niet meegenomen worden in de Multi criteria-analyse.

130

Infraworks (modellering software)

Infraworks biedt software waarmee voornamelijk infrastructurele maar ook civieltechnische 3D-modellen en visualisaties opgesteld kunnen worden. In het programma is een grote hoeveelheid data verwerkt om een 3D-model te kunnen creëren van de bestaande omgeving. Hierin kunnen wegen, bruggen en riolering in een 3D-omgeving ontworpen en gevisualiseerd worden. De te maken ontwerpen zijn bedoeld om een beeld te vormen, niet om parametrisch te ontwerpen. Ook is het mogelijk om gedetailleerde modellen in te laden vanuit andere AEC collection programma’s, zoals Revit of Civil 3D. Als het model compleet is kunnen er analyses worden uitgevoerd zoals zichtlijn analyse, overstromingssimulatie en verkeersanalyse. De kosten van Infraworks zijn €2408 per jaar. Bron: (www.cadcompany.nl, sd). Tabel 56 Mogelijkheden Infraworks.











Model analyse












131

Revit (modelleringssoftware)

Revit wordt gebruikt door architectuur-, technieken bouwprofessionals. In de bouwsector wordt het programma ingezet bij het ontwerpen van efficiënte en nauwkeurige 3D modeleren voor civieltechnische- en bouwkundige projecten. Het programma is toepasbaar tijdens het gehele proces, waarbij verschillende disciplines informatie in het model kunnen verwerken. Revit biedt verschillende automatisering Mogelijkheden zoals parametrisch ontwerpen, ontwikkelen van tekeningen en het vergelijken van objecten. In het programma worden materialen toegekend aan objecten, als het realiseren van het 3D model voltooid is kan naast tekeningen ook een realistische 3D visualisaties gerenderd worden. Revit is uiterst geschikt in samenwerking met BIM 360 al kan het programma veel opties van BIM 360 zelf ook uitvoeren waardoor Revit een uitgebreid en compleet programma is. Revit is onderdeel van de AEC-collectie vanuit autodesk, hierin staan de top programma’s voor het uitvoeren van architectonische, engineering en constructieve projecten. De nieuwste versie van Revit (Revit 2021) biedt onder andere de volgende toevoegingen: er is een plug-in waardoor Revit en Infraworks beter kunnen communiceren, wapening modelleren is verbeterd en het is mogelijk geworden om PDF files te koppelen aan objecten in Revit. Door deze toevoegingen wordt Revit nog beter toepasbaar in de civiele techniek. De kosten voor Revit zijn €3,358 per jaar. Bron: (www.autodesk.eu, sd), (www.autodesk.eu, sd). Tabel 57 Mogelijkheden Revit.











Model analyse












132

Tekla Structures (modelleringssoftware)

Tekla is ontworpen voor staal-, hout-, betonbouw en aannemers. Door aannemers wordt het voornamelijk gebruikt bij civiele projecten. Met het programma kunnen gebruikers eenvoudig tekeningen genereren, rapporten produceren en productdata onttrekken vanuit een 3D-model. Tekla is niet alleen ontworpen voor het modelleren van projecten, er kan een koppeling of verbinding tussen elementen gecreëerd worden, dit alles om een zo hoog mogelijk detailniveau te creëren. Tekla is door het gehele projectproces van meerwaarde, het programma is opgebouwd als 3D BIM-software. Het BIM model wat in Tekla gemodelleerd wordt kan ingezet worden bij visualisering van het project, de calculatie, de planning, clashcontrole, coördineren, beheren van processen en bij de montage in samenwerking met Trimble connect. Om de volledige meerwaarde van de Trimble collectie te benutten is het in Tekla mogelijk om met BIM standaarden te werken. Het data rijke en uniforme 3D-informatiemodel kan gedeeld worden met niet Trimble producten door middel van het IFC bestandsformat, binnen Tekla kunnen meerdere modellen ingeladen worden van niet Trimble producten door het IFC bestandsformat. De kosten voor Tekla Structures zijn €2500 per jaar. Bron: (www.construsoft.com, sd), (Salari, 2021). Tabel 58 Mogelijkheden Tekla structures.











Model analyse












133

Sketchup (modelleringssoftware)

Sketchup wordt gebruikt voor het intuïtief ontwerpen van landschappen en gebouwen in 3D. Het programma is ontworpen om ideeën of voorstellen snel te visualiseren met een realistische of juist handmatig uitziende look. Aan de hand van het 3D model kunnen animaties, video’s en flyovers ontwikkeld worden met haarscherpe rendering. Trimble is hard op weg om meer BIM functies te koppelen aan Sketchup, het beheren van data en eenvoudige communicatie met andere software zijn bij de laatste update toegevoegd. In de toekomst zal het 3D model compatible zijn met een HoloLens waardoor het mogelijk wordt om in het project rond te kijken. De kosten voor Sketchup zijn kost €500 per jaar. Bron: (www.construsoft.com, sd), (Salari, 2021). Tabel 59 Mogelijkheden Sketchup.











Model analyse












134

Navisworks (plannen, coördineren 3D model)

In Navisworks manage kunnen meer dan 60 verschillende fileformats ingeladen worden, dit kunnen ook files zijn van aanbieders buiten autodesk. Zo zorgt Navisworks voor integratie van modellen en programma’s waardoor Navisworks de volgende Mogelijkheden biedt:

- Koppelen van eisen vanuit Relatics - 4D en 5D modelleren door het importeren van planningen en kostprijzen - Koppelen met BIM 360 voor een geometrisch coördinatie model - Uitvoeren van metingen tussen de verschillende modellen - Uitvoeren van clashcontroles

De kosten voor Navisworks zijn €822 per jaar.

Bron: (www.autodesk.com, sd). Tabel 60 Mogelijkheden Navisworks.











Model analyse












135

Synchro pro 4D (planning)

Synchro Pro is ontworpen voor het maken van planningen niet alleen in de bouw en infra maar ook in de scheepsmodules en olie/gas/energie branche. Het overwinnen van complexe bouwprojecten wordt in Synchro PRO gedaan aan de hand van 4D plannen hierbij wordt een CPM-planning gekoppeld aan een geïmporteerd 3D model met geometrie. Het programma is ontworpen voor het 4D modelleren van verticale bouwprojecten maar biedt ook Mogelijkheden voor civiele techniek. Synchro PRO kan samenwerken met Microsoft programma’s zo is het mogelijk om planningen vanuit MS project te importeren, planningen hoeven hierdoor niet opnieuw gemaakt te worden. Aan de planning kunnen personen gekoppeld worden met machtigingen. De kosten van Synchro PRO 4D zijn €2485 per jaar. Bron: (www.financesonline.com, sd), (www.capterra.nl, sd). 61 Mogelijkheden Synchro pro 4D.











Model analyse












136

Autodesk Drive (coördinatie documenten)

Autodesk drive is één online opslag locatie waar modellen opgeslagen en bekeken kunnen worden vanuit verschillende apparaten. In de drive wordt data beter beheert door het toepassen van folders. De drive ondersteund alle model data en ontwerpen vanuit autodesk programma’s. Het is een persoonlijke cloud based drive, maar data kunnen gedeeld worden met andere partijen. Deze data kunnen door de ontvanger nog bewerkt worden, erg fout gevoelig dus. Een Autodesk drive licentie kost niks extra’s per jaar want deze wordt geleverd in combinatie met andere autodesk producten. Bron: (www.autodesk.com, sd). Tabel 62 Mogelijkheden Autodesk Drive.











Model analyse












137

BIM 360 (coördineren documenten)

BIM 360 is een online platform bestaande uit verschillende softwareprogramma’s, de programma’s hebben alle een eigen ‘specialiteit’, het BIM model staat hierin centraal. Met de oplossing kan beter samengewerkt worden vanaf ontwerp- tot aan de onderhoudsfase, dit wordt gedaan aan de hand van de volgende programma’s: BIM 360 Docs: is een cloudoplossing voor het beheren van project documenten. Alle project documenten van het gehele projectteam kunnen in het gehele project traject geopend worden. de documenten en in het bijzonder de modellen kunnen op verschillende apparaten bekeken worden. BIM 360 Coordinate: helpt bij de communicatie tussen ontwerpteams en het optimaliseren van de workflow. Clashes en coördinatieproblemen worden direct inzichtelijk en kunnen opgelost worden door deze taak te koppelen aan een persoon. BIM 360 Design: maakt het samenwerken in Revit via de cloud mogelijk. BIM 360 Build: helpt bij het verhogen van de kwaliteit van projecten, het invullen van checklijsten wordt volledig digitaal gedaan op de bouwplaats vanuit mobiel of tablet. Incidenten kunnen direct gekoppeld worden aan tekeningen en aan de verantwoordelijke hiervoor. De kosten van BIM 360 zijn €1247 per jaar. Bron: (www.cadcompany.nl, sd). Tabel 63 Mogelijkheden BIM 360.











Model analyse












138

Sharepoint (Coördineren documenten)

SharePoint is een samenwerkingsplatform waar bestanden, gegevens, nieuws en bronnen veilig binnen en buiten de organisatie gedeeld kunnen worden. Het platform kan op verschillende apparaten geopend worden waardoor werknemers direct toegang hebben tot de taken die aan hen toegekend zijn. De kosten van SharePoint zijn €150 per jaar. Bron: (www.microsoft.com, sd). Tabel 64 Mogelijkheden Sharepoint.











Model analyse












139

Relatics (Coördineren documenten)

Relatics is een web based informatie beheer oplossing speciaal ontworpen voor de bouwen infrasector. In Relatics worden documenten niet beheerd, de kracht van Relatics is dat project informatie gestructureerd wordt aan de hand van symbolen op deze manier kunnen eisen, objecten, ruimten, activiteiten, risico’s en verificaties gemanaged worden. Opgeslagen informatie is traceerbaar, zo heeft Relatics een zoek en vervang optie hiermee snel gezocht kan worden naar woorden. Deze woorden kunnen direct vervangen worden. Informatie gaan nooit verloren door de toegevoegde undelete optie, verwijderde documenten worden verplaatst naar een prullenbak waar ze ten alle tijden herroepen kunnen worden. Relatics ondersteunt alle soorten fileformats, de meest gangbare documenttype kunnen direct ingezien worden zonder gedownload te hoeven worden. De kosten van Relatics zijn €200 per jaar. Bron: (www.relatics.com, sd). Tabel 65 Mogelijkheden Relatics.











Model analyse












140

Organice (Coördineren documenten)

Organice is de ideale samenwerkingsoplossing binnen SharePoint, het is ontworpen voor ontwerpers, ingenieurs en owner operaters met als doel controle houden binnen de organisatie. Engineering data management en data controle worden samengetrokken in een gecentraliseerde omgeving wat in samenwerking met autodesk vault uitgevoerd kan worden. De kosten van Organice zijn €65 per jaar. Bron: (www.cadac.com, sd). Tabel 66 Mogelijkheden Organice.











Model analyse












141

Trimble connect (coördineren 3D model)

Het samenwerkingsplatform Trimble connect is ontworpen voor aannemers. Trimble connect is één programma, de applicatie kan geopend worden op verschillende apparaten maar het is niet noodzakelijk om een bepaald apparaat aan te schaffen wat toereikender is voor Trimble connect. Door de API (application Programming interface) kan om Trimble connect heen geprogrammeerd worden, hierdoor kunnen nog meer programma’s samen werken met Trimble connect. Tekla modellen die geüpload worden in trimble connect worden ook direct in tekla geüpload, het voordeel is dat deze modellen dan niet gedownload hoeven te worden. Dit scheelt tijd en voorkomt dat bestanden een eigen leven gaan lijden. Trimble connect biedt de volgende Mogelijkheden:

- Viewer voor interne en externe partners - Maken van doorsnede tekeningen - Het maken van een bouw volgorde - Hoeveelheden onttrekken - Objecten koppelen aan eisen doormiddel van document controll

Het is (nog) niet mogelijk om MS project in te laden binnen Trible connect. Trimble blijkt eenvoudig in gebruik te zijn, scholen kiezen vaker bij het opleiden van studenten voor trimble connect, maar moet nog wel van ver komen. De kosten van Trimble connect zijn €2500 per jaar. Bron: (Salari, 2021). Tabel 67 Mogelijkheden Trimble connect.











Model analyse












142

Vergelijking ambities en programma’s In tabel 68 tot en met 74 worden de functies van de ambities vergelijken met de mogelijkheden van de programma’s. 3D visualisatie Tabel 68 Vergelijking programma's bij ambitie 3D visualisatie.

benodigdheden Civil 3D Infraworks Revit Tekla Structures Sketchup

2D-tekenen

3D-modelleren

CAD-tools

Gedetailleerd


Visualisatie projectgegevens

Opmerkingen/notities

3D fasering Tabel 69 Vergelijking programma's bij ambitie 3D fasering.


2D-tekenen

3D-modelleren

CAD-tools

Gedetailleerd



onderdelenbibliotheek


4D planning Tabel 70 Vergelijking programma's bij ambitie 4D planning.

benodigdheden Synchro Pro 4D

Navisworks

Animatie

Capaciteitsplanning

Gegevens importeren en exporten


4D planning

Model analyseren

Hoeveelheden onttrekken Tabel 71 Vergelijking programma's bij ambitie hoeveelheden onttrekken.


2D-tekenen

3D-modelleren

Gedetailleerd


143


Integraties van derden

Model analyse

Eisen koppelen aan objecten Tabel 72 Vergelijking programma's bij ambitie eisen koppelen aan objecten.

benodigdheden Navisworks Trimble connect

Sharepoint Relatics Organice

annotaties

Compliance bijhouden

Documenten opslaan




Beheer van ontwerpgegevens

Eisen analyse

Varianten vergelijken Tabel 73 Vergelijking programma's bij ambitie varianten vergelijken.

benodigdheden Navisworks Trimble connect

BIM 360



Veranderingsbeheer

Wat-als analyse

Real-time delen Tabel 74 Vergelijking programma's bij ambitie real-time delen.

benodigdheden Autodesk drive

BIM 360 Sharepoint Relatics Organice Trimble connect

Biedingsbeheer

Goedkeuring beheer



Toegangsopties/machtigingen

Waarschuwingen/meldingen

Zoeken/filteren

144

Bijlage L, Beoordeling MCA

In deze bijlage is de multicriteria-analyse ingevuld en daarvoor zijn ook

de beoordelingscriteria uitgewerkt aan de hand waarvan de cijfers

gegeven zijn.

145

Beoordeling MCA De beoordelingen van de verschillende programma’s wordt gedaan aan de hand van een Multi criteria-analyse. De programma’s worden beoordeeld op basis van verschillende categorieën. Uit de beoordeling volgt welk programma het beste aansluit bij DVI RP ZO bij het realiseren van de producten beschreven in de BMM voor DVI RP ZO . De beoordeling bestaat uit de volgende categorieën: Praktisch gebruik Uit het interview met de heer D. Drijver is gebleken dat praktisch gebruik van BIM belangrijk is. Het praktisch gebruik van het programma wordt beoordeeld aan de hand van de inzetbaarheid van het programma en de moeilijkheidsgraad bij het leren van het programma. 1: Het programma is niet vaak inzetbaar (<40% van de projecten) en moeilijk aan te leren. 2: Het programma is voor veel projecten inzetbaar (60% van de projecten) en moeilijk aan te leren. 3: Het programma is voor veel projecten inzetbaar (60% van de projecten) en eenvoudig aan te leren. 4: Het programma is voor ieder project inzetbaar (>80% van de projecten) en moeilijk aan te leren. 5: Het programma is voor ieder project inzetbaar (>80% van de projecten) en eenvoudig aan te leren. Kennis binnen Dura Vermeer Uit het interview met de heer R. Veldboer is gebleken dat uniformiteit binnen de verschillende divisies van Dura Vermeer belangrijk is. Dit geldt ook voor de programma’s die gebruikt worden bij het realiseren van een BIM model. Er is daarom gekozen om deze categorie dubbel mee te laten tellen. Kennis binnen Dura Vermeer wordt beoordeeld aan de hand van de kennis over het programma en de mate waarin het programma gebruikt wordt binnen DVI LP en DVI RP ZO. 1: Binnen DVI LP en DVI RP ZO heeft niemand kennis over dit programma of wordt het nooit gebruikt. 2: Binnen DVI LP is er weinig kennis over het programma en wordt het niet vaak gebruikt, binnen DVI RP ZO is geen kennis over het programma en wordt het niet vaak gebruikt. 3: Binnen DVI LP is er redelijke kennis over het programma en wordt het niet vaak gebruikt, binnen DVI RP ZO is weinig kennis over het programma en wordt het niet vaak gebruikt. 4: Binnen DVI LP is er veel kennis over het programma en wordt het redelijk vaak gebruikt, binnen DVI RP ZO is weinig kennis over het programma en wordt het niet vaak gebruikt. 5: Binnen DVI LP en RP ZO is er veel kennis over het programma en wordt het vaak gebruikt. Prijs Het budget voor BIM is bij DVI RP ZO beperkt. De prijs van het programma moet meegenomen worden om te bepalen welke programma’s het beste aansluiten bij DVI RP ZO. 1: Jaarprijs boven de €3000. 2: Jaarprijs tussen de €2500 en de €3000. 3: Jaarprijs tussen de €2000 en de €2500. 4: Jaarprijs tussen de €1500 en de €2000. 5: Jaarprijs onder de €1500. Toepassing binnen het huidige proces In het plan van aanpak is aangegeven dat het huidige proces zo min mogelijk aangepast moet worden bij het toepassen van BIM. 1: Het toepassen van het programma zorgt ervoor dat het gehele huidige proces aangepast moet worden. 2: Het toepassen van het programma zorgt ervoor dat gedeeltes van het huidige proces aangepast moeten worden. 3: Het toepassen van het programma sluit redelijk aan op het huidige proces. 4: Het toepassen van het programma sluit aan op het huidige proces.

146

5: Het toepassen van het programma biedt een meerwaarde aan het huidige proces. Bij het beoordelen van de programma’s moet in acht genomen worden dat programma’s sterke en zwakke punten hebben. De kwaliteiten die het programma nodig heeft om de werkzaamheden, zoals in de BMM beschreven zijn, uit te voeren, worden beoordeeld aan de hand van onvoldoende, voldoende en goed. In de Multi criteria-analyse zal een toelichting gegeven worden waarom de score toegepast is. Kwaliteit 3D fasering 0: Niet mogelijk 1: Onvoldoende 2: Voldoende 3: Goed Kwaliteit 4D planning 0: Niet mogelijk 1: Onvoldoende 2: Voldoende 3: Goed Kwaliteit hoeveelheden onttrekken 0: Niet mogelijk 1: Onvoldoende 2: Voldoende 3: Goed Kwaliteit eisen koppelen 0: Niet mogelijk 1: Onvoldoende 2: Voldoende 3: Goed Kwaliteit varianten vergelijken 0: Niet mogelijk 1: Onvoldoende 2: Voldoende 3: Goed Overeenkomsten met BMM 1: Het programma is voor minder dan 5 aspecten uit de BMM voor DVI RP ZO toepasbaar 2: Het programma is voor tussen de 5 en de 10 aspecten uit de BMM voor DVI RP ZO toepasbaar 3: Het programma is voor meer dan 10 aspecten uit de BMM voor DVI RP ZO toepasbaar

147

Tabel 75 Beoordelingstabel MCA.

Toepassing Praktisch gebruik

Kennis binnen Dura Vermeer

Prijs Toepassing binnen het huidige proces

Kwaliteit 3D fasering

Revit Modellering civiel

3 4 1 4 3

Tekla Modellering civiel

3 2 2 2 3

Sketchup Modellering civiel

4 2 5 2 2

Civil 3D Modellering infra

4 4 2 4 3

Infraworks Modellering infra

3 3 3 3 1

Synchro Pro 4D Plannen 4 4 3 4

Navisworks Plannen 5 3 5 4

Navisworks Coördineren 3D model 5 4 5 4

Trimble connect

Coördineren 3D model 5 1 4 2

Relatics + SharePoint + Organice

Coördineren documenten 5 5 5 5

BIM360 Coördineren documenten 5 4 5 5

Autodesk drive Coördineren documenten 5 2 5 5

Kwaliteit 4D planning

Kwaliteit hoeveelheden onttrekken

Kwaliteit eisen koppelen

Kwaliteit varianten vergelijken

Overeenkomsten met BMM

Totaal score

Revit 2 3 3 23

Tekla 3 3 2 20

Sketchup 0 1 1 17

Civil 3D 3 3 2 25

Infraworks 0 2 2 17

Synchro Pro 4D 3 2 20

Navisworks 2 2 21

Navisworks 3 3 5 29

Trimble connect 3 3 5

23

Relatics + SharePoint + Organice 2 3

25

BIM360 3 3 25

Autodesk drive 2 3 22

148

Bijlage M, Gepersonaliseerd

BIM bisis infra initiatief

In deze bijlage is de BIM Basis Infra gepersonaliseerd voor DVI RP ZO.

Hierin zijn tekenafspraken weergegeven die gelden bij het ontwerpen

en modeleren.

149

Uniforme werkwijze DVI RP ZO De uniforme werkwijze die geadviseerd wordt aan DVI RP ZO is gebaseerd op het BIM basis infra initiatief. Waarom gaan we informatie eenduidig uitwisselen? Het efficiënter en effectiever borgen en hergebruiken van informatie is het theoretische antwoord. Voor DVI RP ZO kan het nog meer bieden. Door informatie eenduidig uit te wisselen wordt communicatie beter en zullen er minder faalkosten gemaakt worden. Ook kan project controle beter uitgevoerd worden, dit komt omdat processen hetzelfde verwezenlijkt worden bij verschillende werknemers. Hoe gaan we informatie eenduidig uitwisselen? Het uitwisselen van informatie aan de hand van vastgelegde uitwisselformaten is het theoretisch antwoord. Voor DVI RP ZO moet onderstaande gepersonaliseerde uitwisselformat ‘matrix’ die opgebouwd is op basis van de programma’s aangehouden worden. Tabel 76 Gepersonaliseerd uitwisselformat matrix.

Van/naar Revit Civil 3D Navisworks Sharepoint

Relatics Organice BIM 360 Synchro Pro 4D

Revit X .dwg .nwc .pdf .pdf .pdf .ifc .spx

Civil 3D .dwg X .nwc .pdf .pdf .pdf .dwg .dwg

Navisworks

.nwd .nwc X .pdf .pdf .pdf .nwd .spx

Sharepoint .pdf/.rvt/.dwg

.pdf/.dwg

.pdf/.ifc/.nwc/.fbx/.jt

X .pdf .pdf .pdf X

Relatics .pdf/.rvt/.dwg

.pdf/.dwg


.pdf X .pdf .pdf X

Organice .pdf/.rvt/.dwg

.pdf/.dwg


.pdf .pdf X .pdf X

BIM 360 .ifc/.rvt .ifc/.dwg .ifc/.dwg .pdf .pdf .pdf X X

Synchro Pro 4D

X X X .pdf/.xmz .pdf/.xmz

.pdf/.xmz

.pdf/.xmz

X

Welke structuur gaan we hanteren? Naamgeving uitwisselbestanden

- Voorbeeld naamgeving voor ambitie producten uit de BMM: Projectafkorting_discipline_ambitie_LOD_omschrijving als leesbare naam

- Voorbeeld naamgeving voor overige bestanden: Projectafkorting_aanbieder _datum van opstellen (DD_MM_YYYY)_omschrijving als leesbare naam

Omschrijving als leesbare naam Het eenduidig opslaan van een ‘omschrijving als leesbare naam’ gaat vaak mis blijkt uit interviews. Er wordt geadviseerd om een tabel te realiseren waarin verschillende benamingen voor een bestand gedefinieerd worden in één benaming. Tabel 77 Voorbeeld omschrijving als leesbare naam.

Verschillende benamingen Definitieve omschrijving als leesbare naam Rapport, Verslag, Notulen, … Notulen

Prijsopgave, beraming, prognose, … Raming

Keuring, toetsing, rapportage, … keuring

………..

………..

150

Eenheden uitwisselbestanden Tabel 78 Voorbeeld eenheden uitwisselbestanden.

Object/disciplines Definitie eenheden Damwand Meter

Betonnen wand Millimeter

weg kilometer

………..

………..

Coördinatenstelsel

Figuur 40 Keuze coördinatenstelsel (infra).

Keuze coördinatenstelsel: … Referentiepunt

Figuur 41 Schematisering referentiepunt (infra).

Geadviseerd wordt om in een bovenaanzicht van het project aan te duiden waar dit referentiepunt zich bevind. Naamgeving Objecten in het 3D model krijgen dezelfde naamgeving als gegeven is in de objectenboom. Informatie indeling classificatie Geadviseerd wordt om in gesprek te gaan met Dura Vermeer LP over het toepassen van teken/ modelleer standaarden. Ook het toepassen van templates in de programma’s wordt als noodzakelijk gezien. Dit wordt geadviseerd zodat de standaarden en templates universeel zijn binnen beide partijen. Als deze standaarden en templates bekent zijn moeten deze beheert worden zodat ten alle tijden de bestanden ‘zuiver’ en actueel blijven. Tabel 79 Voorbeeld informatie indeling classificatie.

Standaarden/ templates toepassing Nieuwste versie NLCS Civil3D 20-5-2021

Revit infra template Revit 10-7-2019

Materiaalstaten Revit, Civil3D …

………..

………..

151

Objecten voorzien van een status

Figuur 42 Toevoegen van status aan objecten (infra).

Objecten voorzien van correct materiaal Geadviseerd wordt om in gesprek te gaan met Dura Vermeer LP over het toepassen van het realiseren van online materiaalstaten die in de modelleer programma’s ingeladen kunnen worden. Dit wordt geadviseerd zodat de standaarden en templates universeel zijn binnen beide partijen. In te storten onderdelen (ITSO)

Figuur 43 Voorbeeld in te storten onderdeel (infra).

Doublures en doorsnijdingen Er wordt geadviseerd om te werken volgens de rechten ‘poster’ van DVI LP. Hierdoor weer eenieder

welke rechten wie heeft. Dit document mag niet openbaar gemaakt worden omdat dit een

vertrouwelijk document is (Voor DVI RP ZO is dit document te vinden in bijlage AD).

152

Bijlage N, Analyse enquête

In deze bijlage is de enquête die gehouden is onder de medewerkers

van Dura Vermeer RP ZO geanalyseerd en uitgewerkt. De antwoorden

die door de medewerkers gegeven zijn, zijn verwerkt in overzichtelijke

tabellen en grafieken.

153

Enquête In deze bijlage zijn de interne enquêtes uitgewerkt. Analyse enquête De 28 reacties vanuit verschillende beroepsgroepen zorgen ervoor dat de enquête organisatie breed is. Dit geeft een goede weerspiegeling van Dura Vermeer RP ZO. In tabel 44, onder aan deze bijlage, is de gehele enquête inclusief antwoorden uiteengezet.

Figuur 44 Ontvangen reacties op enquête

Om een beeld te krijgen van de werknemers in de beroepsgroepen is gevraagd naar de leeftijdscategorie. Zoals te zien in het diagram, is er goede verdeling tussen ervaring en jong talent.

Figuur 45 Aantal medewerkers per leeftijdscategorie

0

2

4

6

8

10

12

Ontvangen reacties op enquête

Aantal werknemers met deze functie Aantal reacties

8

10

10

Aantal medewerkers per leeftijdscategorie

Boven de 50

Onder de 35

Tussen 35 en 50

154

Per beroepsgroep is een gemiddeld cijfer gegeven aan het digitaliseringsniveau. Deze cijfers helpen bij het kiezen van een leidend team dat het voortouw neemt op de ontwikkelingen van BIM binnen Dura Vermeer RP ZO.

Figuur 46 Het gemiddelde niveau van digitalisering van de beroepsgroepen

Om te weten of er weerstand zou komen tegen het aanpassen van het takenpakket van bepaalde beroepsgroepen, is gevraagd of de werknemers bereid zijn bijgeschoold te worden op het gebied van digitalisering. Zoals te zien in het onderstaande schema wil twee/derde van het bedrijf zich bij laten scholen. In tabel 47 zijn de uitslagen te zien, op basis waarvan de medewerkers gekozen kunnen worden voor de ontwikkeling van het BIM programma, die zelf ook graag bijgeschoold willen worden.

Figuur 47 Aantal medewerkers dat bijgeschoold wil worden op het gebied van digitalisering

0123456789

10

Het gemiddelde niveau van digitalisering van de beroepsgroepen

17

11

Aantal medewerkers dat bijgeschoold wil worden op het gebied van digitalisering

Ja

Nee

155

Door de vraag of de medewerkers al eerder met 3D modellen gewerkt hebben, wordt een beeld geschept van het huidige niveau van de medewerkers. Er zijn een aantal medewerkers in het bedrijf die ervaring hebben met het werken met 3D modellen.

Figuur 48 Aantal medewerkers die eerder met 3D modellen gewerkt hebben

Er wordt gevraagd naar de kennis van de medewerkers op het gebied van 3D modeleren. Er zijn 3 medewerkers met kennis in het modeleren in Civil 3D en 2 met modeleren in Revit.

Figuur 49 Aantal medewerkers dat kan 3D modeleren

12

16

Aantal medewerkers die eerder met 3D modellen gewerkt hebben

Ja

Nee

0

5

10

15

20

25

30

Nee Ja, in Civil 3D Ja, in Revit

Aantal medewerkers dat kan 3D modeleren

156

Om een beeld te krijgen of meer personeel de tekeningen wel kan bekijken, is de vraag gesteld in welk programma de mensen de tekeningen kunnen bekijken. Hieruit blijkt dat veel medewerkers alleen tekeningen in PDF kunnen openen.

Figuur 50 Aantal mensen dat modellen kan openen lezen en bekijken

Bij het gebruik van programma’s in hoofdstuk 6 BIM-middelen voor DVI RP ZO van de hoofdtekst, zijn voor planning een aantal programma’s voorgeschreven. Om te kijken of dit aansluit op de bestaande planningswijze is hier een vraag over gesteld in de enquête. De mensen die plannen, gebruiken voornamelijk MS Project. Sommige werknemers gebruiken hierbij ook nog Excel. Een aantal werknemers geeft aan alleen in Excel te kunnen plannen.

Figuur 51 Aantal medewerkers die plannen en met welke programma's ze plannen

0

5

10

15

20

25

30

Alleen in PDf Ja ik kan dit in Civil 3D Ja ik kan dit in Revit Ja ik kan dit inNavisworks

Aantal mensen die modellen kunnen openen, lezen en bekijken

0

2

4

6

8

10

12

Nee Ja via Excel Ja via MS Project Ja via Primavera

Aantal medewerkers die plannen en met welke programma's ze plannen

157

Om de kosten van de extra programma’s inzichtelijk te maken is aan het personeel gevraagd tot welke programma’s zij al toegang hebben.

Figuur 52 Aantal programma's waar de werknemers toegang tot hebben

5

4

15

2

9

1

Aantal programma's waar de werknemers toegang tot hebben

Civil3D

Revit

Geen van allen

Navisworks

BIM360

Synchro Pro

158

Tabel 80 Antwoorden op gestelde vragen uit de enquête.

Functie Leeftijd indicatie Niveau van digitalisering

Interesse om bijgeschoold te worden op digitalisering

In het verleden al met 3D modellen gewerkt

Kennis om te kunnen 3D modeleren

1 Projectcoördinator Onder de 35 7 Nee Nee Nee

2 Manager Bedrijfsbureau Tussen 35 en 50 8 Ja Ja Nee

3 Projectcoördinator Onder de 35 7 Ja Nee Nee

4 Procescoördinator Onder de 35 7 Ja Nee Nee

5 Projectcoördinator Onder de 35 6 Nee Ja Nee

6 Werkvoorbereider Onder de 35 8 Ja Ja Nee

7 Stagiaire Onder de 35 6 Ja Ja Ja, in Civil 3D

8 Uitvoerder Tussen 35 en 50 9 Ja Ja Nee

9 Calculator Boven de 50 6 Ja Nee Nee

10 Projectcoördinator Onder de 35 8 Ja Ja Nee

11 Secretaresse Tussen 35 en 50 7 Nee Nee Nee

12 Administratief medewerker

Boven de 50 7 Nee Nee Nee

13 Hoofd Financiën en Administratie

Boven de 50 6 Nee Nee Nee

14 Tenderleider Tussen 35 en 50 7 Ja Nee Nee

15 Projectcontroller Onder de 35 7 Nee Nee Nee

16 Kostprijsdeskundige Tussen 35 en 50 7 Nee Nee Nee

17 Maatvoerder Tussen 35 en 50 9 Ja Ja Ja, in Civil 3D

18 EMVI Plannenschrijver Tussen 35 en 50 8 Ja Nee Nee

19 Projectcoördinator Onder de 35 8 Ja Ja Ja, in Civil 3D, Ja, in Revit

20 Bedrijfsleider Boven de 50 8 Nee Nee Nee

21 Projectleider Tussen 35 en 50 7 Ja Ja Nee

22 Directiesecretaresse Boven de 50 7 Ja Nee Nee

23 Projectleider Tussen 35 en 50 7 Ja Ja Nee

24 Projectleider Tussen 35 en 50 7 Nee Ja Nee

25 Uitvoerder wegen Boven de 50 6 Nee Nee Nee

26 Projectleider Boven de 50 6 Ja Nee Nee

27 Adviseur Duurzaamheid Onder de 35 7 Nee Ja Ja, in Revit

28 Uitvoerder Boven de 50 3 Ja Nee Nee

159

Functie Tekeningen openen, bekijken en controleren Planning maken Toegang tot programma’s

1 Projectcoördinator Alleen in PDF Ja via MS Project BIM360

2 Manager Bedrijfsbureau Alleen in PDF Ja via MS project Civil3D

3 Projectcoördinator Alleen in PDF Ja via MS Project en Excel BIM360

4 Procescoördinator Alleen in PDF Nee Civil3D

5 Projectcoördinator Alleen in PDF Ja via MS Project BIM360

6 Werkvoorbereider Alleen in PDF Ja via MS Project BIM360

7 Stagiaire Alleen in PDF, Ja ik kan dit in Civil 3D Ja via Excel Civil3D, Revit

8 Uitvoerder Alleen in PDF Ja via MS Project BIM360

9 Calculator Alleen in PDF Ja via MS Project Geen van allen

10 Projectcoördinator Alleen in PDF Ja via MS Project Geen van allen

11 Secretaresse Alleen in PDF Nee Geen van allen

12 Administratief medewerker Alleen in PDF Nee Geen van allen

13 Hoofd Financiën en Administratie Alleen in PDF Nee Geen van allen

14 Tenderleider Alleen in PDF, Ja ik kan dit in Civil 3D Ja via MS Project Geen van allen

15 Projectcontroller Alleen in PDF Nee Geen van allen

16 Kostprijsdeskundige Alleen in PDF Ja via Excel Geen van allen

17 Maatvoerder Ja ik kan dit in Civil 3D, Ja ik kan dit in Revit, Ja ik kan dit in Navisworks Nee Civil3D, Revit, Navisworks

18 EMVI Plannenschrijver Alleen in PDF Nee Geen van allen

19 Projectcoördinator Alleen in PDF, Ja ik kan dit in Civil 3D, Ja ik kan dit in Revit, Ja ik kan dit in Navisworks Ja via MS Project

Civil3D, Revit, Navisworks, BIM360, Synchro Pro

20 Bedrijfsleider Alleen in PDF Nee Geen van allen

21 Projectleider Alleen in PDF Ja via MS Project BIM360

22 Directiesecretaresse Alleen in PDF Ja via Excel Geen van allen

23 Projectleider Alleen in PDF, Ja ik kan dit in Navisworks Ja via MS Project en primavera BIM360

24 Projectleider Alleen in PDF Ja via MS Project en excel Geen van allen

25 Uitvoerder wegen Alleen in PDF Ja via Excel Geen van allen

26 Projectleider Alleen in PDF Ja via MS Project Geen van allen

27 Adviseur Duurzaamheid Alleen in PDF, Ja ik kan dit in Revit, Ja ik kan dit in Navisworks Nee Revit, Navisworks, BIM360

28 Uitvoerder Alleen in PDF Ja via Excel Geen van allen

160

Bijlage O, Nieuwe

taakverdeling

In deze bijlage zijn de taken die zijn gevolgd uit de BMM verdeeld

onder de beroepsgroepen.

161

Taakverdeling In deze bijlage wordt per ambitie een beroepsgroep gekoppeld. Taakverdeling ambitie-producten De nieuwe taken die BIM meenemen zijn onderzocht en verdeeld onder de beroepsgroepen die in bijlage F onderzocht zijn. Voor elk ambitie-product is iemand verantwoordelijk. Tabel 81 Taakverdeling ambitie 3D visualisatie.

3D visualisatie LOD000 LOD100 LOD200 LOD300 LOD400 LOD500

Tendermanager

EMVI-schrijfster

Kostprijsdeskundige

Projectleider

Projectcoördinator

BIM-coördinator Model maken

Model maken

Model maken

Model maken

Model maken

Model maken

BIM-regisseur

155

Tabel 82 Taakverdeling ambitie 3D fasering.

3D Fasering Niet toepasbaar

3D overzichtsafbeelding

met kleurcodering van fases

3D overzichtsafbeelding

met kleurcodering van fases

Half opgebouwd 3D model

Stripverhaal 3D model

Niet toepasbaar

Tendermanager

EMVI-schrijfster

Kostprijsdeskundige

Projectleider

Projectcoördinator

BIM-coördinator

Maken faseringstekening




BIM-regisseur

Tabel 83 Taakverdeling ambitie 4D planning.

4D Planning Niet toepasbaar Model met benaming

volgens planning Planning koppelen aan de 3D objecten

Planning gekoppeld aan objecten met

daarbij het materieel en materiaal

4D planning in filmpje Niet toepasbaar

Tendermanager

EMVI-schrijfster

Kostprijsdeskundige

Projectleider

Projectcoördinator Planning maken

Planning maken en koppelen Planning maken Planning maken

156

BIM-coördinator Model maken

Model maken en koppelen

Model maken en koppelen Maken filmpje

BIM-regisseur

Tabel 84 Taakverdeling ambitie hoeveelheden onttrekken.


Niet toepasbaar Niet toepasbaar Hoeveelheden

controleren

Hoeveelheden onttrekken bestaande en nieuwe situatie uit

3D model

Hoeveelheden onttrekken bestaande,

tijdelijke en nieuwe situatie uit 3D model

Hoeveelheden meer-werken

onttrekken uit 3D model

Tendermanager

EMVI-schrijfster

Kostprijsdeskundige

Hoeveelheden controleren


Projectleider

Projectcoördinator



BIM-coördinator





BIM-regisseur

Tabel 85 Taakverdeling ambitie 3D visualisatie.

Eisen koppelen aan objecten

Niet toepasbaar

Eisen koppelen aan eerste orde

objecten van objectenboom

Eisen koppelen aan tweede orde objecten

van objectenboom

Eisen koppelen aan derde orde objecten van objectenboom

Eisen koppelen aan alle orde objecten van

objectenboom Niet toepasbaar

Tendermanager Koppelen info Koppelen info Koppelen info

157

EMVI-schrijfster

Kostprijsdeskundige

Projectleider

Projectcoördinator Koppelen info Koppelen info Koppelen info

BIM-coördinator Model maken en info koppelen

Model maken en info koppelen




BIM-regisseur Koppelen info Koppelen info Koppelen info

Tabel 86 Taakverdeling ambitie 3D visualisatie.

Variant vergelijking Niet

toepasbaar Niet

toepasbaar Geometrisch vergelijken

Huidige situatie vergelijken met nieuwe situatie

Huidige-, tijdelijke- en toekomstige

situatie vergelijken

Huidige-, tijdelijke-, toekomstige- en onderhoud

situatie vergelijken

Tendermanager

EMVI-schrijfster

Kostprijsdeskundige

Projectleider

Projectcoördinator Modellen vergelijken

BIM-coördinator Modellen vergelijken Modellen vergelijken

Modellen vergelijken Modellen vergelijken

BIM-regisseur Modellen vergelijken

158

Tabel 87 Taakverdeling ambitie real-time delen.

Real-time delen Opslaan in eigen

omgeving

Intern opslaan zichtbaar voor projectteam

Intern opslaan en delen zichtbaar voor geheel

Dura Vermeer RP ZO en partners

Real-time delen van bestanden met divisie

Dura Vermeer, partners en

opdrachtgevers

Real-time delen van bestanden

met stakeholders

Real-time delen van bestanden met divisie

Dura Vermeer, partners, opdrachtgevers en

stakeholders, onderhoud team

Tendermanager Uniform werken Uniform werken Uniform werken Uniform werken

EMVI-schrijfster Uniform werken Uniform werken Uniform werken Uniform werken

Kostprijsdeskundige Uniform werken Uniform werken Uniform werken Uniform werken

Projectleider Bestanden management Uniform werken Uniform werken Uniform werken Delen bestanden Delen bestanden

Projectcoördinator Bestanden management Uniform werken Uniform werken Uniform werken Delen bestanden Delen bestanden

BIM-coördinator Uniform werken Uniform werken Uniform werken Uniform werken

BIM-regisseur Bestanden management Uniform werken Uniform werken Uniform werken Delen bestanden Delen bestanden

Bijlage P, Kosten-baten analyse

In deze bijlage is de kosten-baten analyse voor twee implementatie

strategieën uitgewerkt.

159

Kosten-baten analyse In deze bijlage wordt per strategie een kosten-baten analyse uitgewerkt om te visualiseren welke kosten en baten er zijn per strategie. Strategie 1: Scholing door cursussen Tabel 88 Kosten-baten analyse strategie 1.


Extra personeel 42.000 Klanttevredenheid


Beheer template en bibliotheek Betere 3D communicatie

Personeel scholen 26.400 Transparanter samenwerken




Extra programma's 44.772 Minder faalkosten 75.000




Minder archiveren



113.172 100.000

Onderbouwing kosten Extra personeel In het hoofdrapport is aangetoond dat een BIM coördinator essentieel is bij het implementeren van BIM. Het aannemen van 1 BIM coördinator die de modellen kan maken en het beheer van de templates en de objectenbibliotheek kan doen kost circa €42.000 (Continu, 2021). Personeel scholen Voor het volledig implementeren van de BMM zijn er een aantal beroepsgroepen die extra taken bij hun takenpakket krijgen. Voor de beroepsgroepen projectcoördinatoren, projectleiders, kostprijsdeskundige en tenderleiders is daarvoor bij strategie 1 een bijscholing door middel van cursussen nodig. Deze cursussen zouden samen ongeveer 1.5 week duren. Dit betekend dat er in totaal minimaal 9 medewerkers op cursus zouden moeten. Deze kosten zouden voor alleen personeelskosten, gerekend met €40 per uur, uitkomen op €21.600. Als de cursussen worden gehouden door twee interne medewerkers van DVI LP zou dit nog een extra €4800 kosten. In totaal is dit €26.400. Extra programma’s Voor Civil 3D, Revit, BIM360, Synchro Pro en Navisworks zijn nieuwe licenties benodigd. Voor deze programma’s zijn de prijzen aangehouden zoals beschreven in bijlage K waarin ook de programma’s beschreven zijn. Tabel 89 Onderbouwing extra programma's.

Programma Gebruik Aantal Prijs/jaar

Civil 3D BIM coördinator 1 €2.650

Kostprijsdeskundige 2 €5.300

Revit BIM coördinator 1 €3.358


BIM360 BIM coördinator 1 €1.247

160

Projectcoördinator 3 €3.741

Tenderleider 1 €1.247

Projectleider 2 €2.494


EMVI-schrijver 1 €1.247

Synchro Pro

BIM coördinator 1 €2.485


Navisworks BIM coördinator 1 €822


Tenderleider 1 €822

Projectleider 2 €1.644

Totaal €44.772

Onderbouwing baten Klanttevredenheid Door BIM te gebruiken groeit de klanttevredenheid die DVI RP ZO heeft bij de opdrachtgevers. Dit komt door drie verbeteringen waar BIM voor zorgt: De projectkosten worden namelijk reëler doordat het tenderteam in 3D werkt. Het 3D werk zorgt ervoor dat het ontwerp inzichtelijker wordt en dat onverwachte kosten in de tenderfase al ontdekt worden, zoals in de BMM voor DVI RP ZO beschreven is onder het kopje varianten vergelijken en hoeveelheden onttrekken (bijlage I). Dit zorgt ervoor dat DVI RP ZO kan inschrijven met een prijs die dichter bij de uiteindelijke uitvoeringskosten komen. Voor een opdrachtgever is dit belangrijk omdat er dan minder onvoorziene kosten worden gemaakt. De eisen die de opdrachtgever heeft worden ook beter verwerkt omdat deze eisen visueel worden gemaakt, zoals in de BMM voor DVI RP ZO beschreven is onder het kopje eisen koppelen (bijlage I). Ook kan de opdrachtgever al eerder meekijken met DVI RP ZO om te zien of het werk aansluit op het beeld dat de opdrachtgever heeft. Het eindproduct sluit daardoor beter aan op de verwachtingen van de opdrachtgever. De werkzaamheden die uitgevoerd moeten worden zijn voor iedereen visueel waardoor de kritieke punten inzichtelijk zijn voordat het werk wordt uitgevoerd. Door een 4D plannen wordt hierop geanticipeerd waardoor de planning specifieker wordt en waardoor geen clashes in planning komen, zoals in de BMM voor DVI RP ZO beschreven is onder het kopje 4D planning (bijlage I). Dit resulteert in een realistische planning en in een kortere doorlooptijd omdat er minder buffers meegenomen hoeven te worden. De groei in omzet door middel van klanttevredenheid hoger dan een 8.5 is 5% door mond op mond reclame (Markteffect, 2020). De totale omzet van DVI RP ZO is €50.000.000, de groei in omzet zou met deze 5% door de extra klanttevredenheid op €2.500.000 uitkomen. Rekenend met een winstpercentage van 1% zorgt BIM voor een extra winst van €25.000. Minder faalkosten Uit onderzoek blijkt dat op elk project 5% minder faalkosten worden gemaakt bij het gebruik van BIM (Busker, 2017). Het werken met BIM wordt uitgevoerd door middel van het werken volgens de BMM voor DVI RP ZO, het BIM Uitvoeringsplan en het BIM Basis Infra Initiatief. Deze onderdelen van BIM zorgen ervoor dat de informatie integraal beschikbaar wordt tussen verschillende partijen, het proces verbeterd wordt en informatie niet persoonsgebonden is. De totale faalkosten van DVI RP ZO zijn 3% van de totale omzet (€50.000.000) wat neerkomt op een bedacht van €1.500.000, dit betekend dat de faalkostenreductie door het implementeren van BIM €75.000 zal opleveren.

161

Strategie 2: Scholing door storytelling Tabel 90 Kosten-baten analyse strategie 2.


Extra personeel 42.000 Klanttevredenheid 25.000


Beheer template en bibliotheek Betere 3D communicatie

Personeel scholen 4800 Transparanter samenwerken




Extra programma's 10.562 Minder faalkosten 75.000




Minder archiveren



57.362 100.000

Onderbouwing kosten Extra personeel In het hoofdrapport is aangetoond dat een BIM coördinator essentieel is bij het implementeren van BIM. Het aannemen van 1 BIM coördinator die de modellen kan maken en het beheer van de templates en de objectenbibliotheek kan doen kost circa €42.000 (Continu, 2021). Personeel scholen Het scholen van personeel zal gaan door middel van onderlinge hulp, startend vanuit de nieuw aangestelde BIM coördinator. Zij leren de programma’s kennen in het project waar ze op dat moment mee bezig zijn. Hier zullen een aantal uren ingaan voor het eigen maken van programma’s. De kosten hiervan zijn echter verspreid over een langere periode en er is op dit moment niet vast te stellen hoeveel leeruren er per persoon benodigd zijn en ook niet hoeveel personen de programma’s gaan leren. Om een inschatting te maken wordt er vanuit gegaan dat 3 medewerkers in een jaar tijd zich willen ontwikkelen en dat dit één week de tijd kost die extra is ten opzichte van een normaal werk. Uitgaande van een tarief van €40 per uur betekend dat deze kosten €4800 per jaar gaan worden. Extra programma’s Voor Civil 3D, Revit, BIM360, Synchro Pro en Navisworks zijn nieuwe licenties benodigd. Voor deze programma’s zijn de prijzen aangehouden zoals beschreven in bijlage K waarin ook de programma’s beschreven zijn. Tabel 91 Onderbouwing extra programma's.

Programma Gebruik Aantal Prijs/jaar

Civil 3D BIM coördinator 1 €2.650

Revit BIM coördinator 1 €3.358

BIM360 BIM coördinator 1 €1.247

Synchro Pro BIM coördinator 1 €2.485

Navisworks BIM coördinator 1 €822

Totaal €10.562

162

In een later stadium kan het zijn dat meer personeel de programma’s nodig heeft. Er is echter niet vast te stellen hoeveel programma’s er per jaar bij gaan komen, dit is afhankelijk van de ontwikkelingen binnen het bedrijf. Onderbouwing baten Klanttevredenheid Door BIM te gebruiken groeit de klanttevredenheid die DVI RP ZO heeft bij de opdrachtgevers. Dit komt door drie verbeteringen waar BIM voor zorgt: De projectkosten worden namelijk reëler doordat het tenderteam in 3D werkt. Het 3D werk zorgt ervoor dat het ontwerp inzichtelijker wordt en dat onverwachte kosten in de tenderfase al ontdekt worden, zoals in de BMM voor DVI RP ZO beschreven is onder het kopje varianten vergelijken en hoeveelheden onttrekken (bijlage I). Dit zorgt ervoor dat DVI RP ZO kan inschrijven met een prijs die dichter bij de uiteindelijke uitvoeringskosten komen. Voor een opdrachtgever is dit belangrijk omdat er dan minder onvoorziene kosten worden gemaakt. De eisen die de opdrachtgever heeft worden ook beter verwerkt omdat deze eisen visueel worden gemaakt, zoals in de BMM voor DVI RP ZO beschreven is onder het kopje eisen koppelen (bijlage I). Ook kan de opdrachtgever al eerder meekijken met DVI RP ZO om te zien of het werk aansluit op het beeld dat de opdrachtgever heeft. Het eindproduct sluit daardoor beter aan op de verwachtingen van de opdrachtgever. De werkzaamheden die uitgevoerd moeten worden zijn voor iedereen visueel waardoor de kritieke punten inzichtelijk zijn voordat het werk wordt uitgevoerd. Door een 4D plannen wordt hierop geanticipeerd waardoor de planning specifieker wordt en waardoor geen clashes in planning komen, zoals in de BMM voor DVI RP ZO beschreven is onder het kopje 4D planning (bijlage I). Dit resulteert in een realistische planning en in een kortere doorlooptijd omdat er minder buffers meegenomen hoeven te worden. De groei in omzet door middel van klanttevredenheid hoger dan een 8.5 is 5% door mond op mond reclame (Markteffect, 2020). De totale omzet van DVI RP ZO is €50.000.000, de groei in omzet zou met deze 5% door de extra klanttevredenheid op €2.500.000 uitkomen. Rekenend met een winstpercentage van 1% zorgt BIM voor een extra winst van €25.000. Minder faalkosten Uit onderzoek blijkt dat op elk project 5% minder faalkosten worden gemaakt bij het gebruik van BIM (Busker, 2017). Het werken met BIM wordt uitgevoerd door middel van het werken volgens de BMM voor DVI RP ZO, het BIM Uitvoeringsplan en het BIM Basis Infra Initiatief. Deze onderdelen van BIM zorgen ervoor dat de informatie integraal beschikbaar wordt tussen verschillende partijen, het proces verbeterd wordt en informatie niet persoonsgebonden is. De totale faalkosten van DVI RP ZO zijn 3% van de totale omzet (€50.000.000) wat neerkomt op een bedacht van €1.500.000, dit betekend dat de faalkostenreductie door het implementeren van BIM €75.000 zal opleveren.

163

Bijlage Q, Gepersonaliseerde

invulling stappen van Kotter

In deze bijlage zijn de stappen van Kotter gepersonaliseerd voor DVI RP

ZO.

164

Stappen van Kotter In deze bijlage worden de stappen van Kotter gepresenteerd. DVI RP ZO is door deze stappen in staat verandering toe te passen binnen de organisatie. Stap 1. Gevoel van noodzaak versterken Creëer noodzaak bij de organisatie. De noodzaak wordt gecreëerd door het antwoord op de vragen waarom moet er verandering komen en welke problemen worden hiermee opgelost? Waarom moet er verandering komen?

- ‘Hieruit blijkt dat de groei gaat zitten in digitalisering en duurzaamheid’ de heer R. Veldboer. (Hoofdstuk 3.4. Ambitie op het gebied van BIM, alinea Ambitie, visie en doel vanuit de heer R. Veldboer.)

- ‘Digitalisering staat dus centraal in de ambitie, hiervoor wordt het toepassen van BIM zeker gezien als kans’ de heer R. Veldboer. (Hoofdstuk 3.4. Ambitie op het gebied van BIM, alinea Ambitie, visie en doel vanuit de heer R. Veldboer.)

- ‘Ook wil DVI RP ZO mooie werken blijven maken waarbij opdrachtgevers tevreden zijn. Een van de tools om het doel te realiseren is digitalisering’ de heer D. Drijver (hoofdstuk 3.4. Ambitie op het gebied van BIM, alinea Ambitie, visie en doel vanuit de heer D. Drijver.)

- ‘Er wordt op dit moment een onderzoek gedaan over wanneer er een 3D model gemaakt zou moeten worden’ interview met Rijkswaterstaat (bijlage H vragen opdrachtgever Rijkswaterstaat.)

- ‘Alle projecten worden in 3D uitgewerkt’ interview met Brabantwater (bijlage H vragen opdrachtgever Brabantwater.)

- ‘Op dit moment wordt BIM toegepast bij grootte en kleine projecten en word dit bij steeds meer projecten toegepast. In de toekomst is het doel om alle projecten in BIM uit te werken’ interview met Waterschap Aa en Maas (bijlage H vragen opdrachtgever Waterschap Aa en Maas.)

Voorbeeld waarom moet er verandering komen?

- Om mooie werken te blijven maken waarbij opdrachtgevers tevreden zijn tools nodig, het toepassen van BIM is hier een voorbeeld van. Opdrachtgevers als Waterschap Aa en Maas en gemeente Eindhoven geven aan dat bijvoorbeeld het koppelen van eisen aan 3D objecten hoog op de agenda staat. Niet alleen opdrachtgevers zien de meerwaarde ook uit intern onderzoek blijkt dat medewerkers van DVI RP ZO de voordelen van BIM zien.

Welke problemen worden hiermee opgelost?

- Uitwerking kosten-baten analyse (hoofdstuk 7.4. Kosten-baten analyse.) - ‘Door BIM toe te passen wil DVI RP ZO zorgen voor duidelijkere communicatie intern en naar

opdrachtgever en stakeholders, een groei in omzet en winst en het verminderen van faalkosten’ (hoofdstuk 3.4. Ambitie op het gebied van BIM, conclusie.)

Voorbeeld welke problemen worden hiermee opgelost?

- Faalkosten worden verlaagd - Betere communicatie - Interpretatiefouten worden verminderd - Overzichtelijk opslaan van bestanden

Stap 2. Een leidend team vormen Samenstelling leidend team, dit zijn mensen met formele-, informele invloed, verstand van zaken, goed geworteld zijn in de organisatie en kunnen waar nodig voldoende opmerkzaam zijn.

- …

165

- … - … - …

Positie medewerkers, aan de hand van persoonlijke doelstellingen, passende beoordelingen of beloningen. Uitwerking enquête (bijlage N interne enquête DVI RP ZO)

- Functie, …. - Functie, …. - Functie, …. - Functie, ….

Aanvulling organisatie, als er een opening valt. Taken zoals beschreven in hoofdstuk 7.2. nieuw takenpakket van de beroepsgroepen

- Functie, …. - Functie, ….

Stap 3. Een juiste visie en strategie ontwikkelen Een visie is concreet, realistisch en eenvoudig. De visie geeft antwoord op de vragen, welke verandering is nodig en waarom wil de buitenwereld de verandering van ons? Maak bij de visie een plan gebaseerd op gezamenlijke waarden. Voorbeeld visie Door te BIM bij alle projecten toe te passen als digitaliseringstool heeft DVI RP ZO in 2025 een winstmarge van 4%. Plan voor het realiseren van de visie

- Uitwerking gebruik programma’s (hoofdstuk 6.1 Huidige middelen voor BIM alinea resultaat Multi criteria-analyse.)

- Uitwerking BIM basis infra (hoofdstuk 6.2. Extra benodigde middelen alinea BIM basis infra.) Stap 4. Visie communiceren en creëer veiligheid Communiceer de visie duidelijk en geloofwaardig. Geef aan wat van medewerkers verwacht wordt en ga het gesprek aan. Voorbeeld communiceren van de visie

- Poster - Overleg - Laten presenteren door de directeur

Verwachting tonen - Uitwerking BIM basis infra (hoofdstuk 6.2. Extra benodigde middelen alinea BIM basis infra.) - Uitwerking BMM (hoofdstuk 5. BMM voor DVI RP ZO)

Voorbeeld gesprek met werknemers - Vraag feedback - Peilen van de opinie - Gesprekken 1 VS 1

Stap 5. Medewerkers in staat stellen te veranderen, zorgen voor draagvlak Stel duidelijke randvoorwaarden, verwijder barrières die de verandering belemmeren en stel medewerkers in staat te veranderen. Voorbeeld randvoorwaarden

166

- In het eerste jaar van toepassen worden twee projecten met BIM uitgevoerd, het tweede jaar drie projecten etc.

- Bij ieder project wat in BIM uitgevoerd is moet een reflectie zitten naar het leidende team. - Bij ieder project wat in BIM uitgevoerd wordt mag maar 40 uur hieraan besteed worden.

Voorbeeld barrières - Belemmerende huisvestiging - Belemmerende kantoorinrichting - Overdreven voorziening voor managers

Medewerkers in staat stellen - Uit onderzoek van het CBS blijkt dat de leeftijdsgroep onder de 35 het beste te zijn in

digitalisering Ongeldige bron opgegeven.. De leeftijdsgroep tussen de 35 en 50 leert snel bij en de groep boven de 50 heeft meer moeite met digitalisering, gezien de leeftijd verdeling van DVI RP ZO zal circa 30% van de huidige medewerkers moeite ervaren bij het toepassen van BIM.

Stap 6. ‘Quick wins’ creëren en successen vieren Creëer ‘quick wins’en vier successen Voorbeeld ‘quick wins’ creëren

- in figuur 13 (in het hoofdonderzoek) Voorbeeld van informatieverspreiding door storytelling zijn drie cirkels te zien. Het management van DVI RP ZO kan de grootste ‘quick win’ behalen door het aanstellen/inhuren van een BIM-coördinator. Zoals te zien is staat deze beroepsgroep centraal bij de strategie, door deze persoon wordt het leerproces in gang gezet en beheert.

Voorbeeld succes vieren

- Schrijf een stuk over het project en het team in de nieuwsbrief - Ga met de organisatie uit eten

Stap 7. Niet verslappen maar doorzetten De organisatie scherp houden door het onderzoeken van de verandering. Voorbeeld onderzoek

- Interview medewerkers - Analyseer het werkproces - Vraag advies bij externe partijen - Overleg met opdrachtgever over verbeterpunten

Stap 8. Borgen De verandering borgen door de verandering regelmatig en systematisch te meten en evalueren. Voorbeeld regelmatig en systematisch

- De verandering wordt een keer in de drie maanden beoordeeld aan de hand van de acht stappen van Kotter

- De verandering wordt wekelijks doorgenomen met het leidend team aan de hand van de acht stappen van Kotter

Meten en evalueren - Uitwerking ambitie, visie en doel vanuit de heer R. Veldboer (hoofdstuk 4.3. Ambitie op het

gebied van BIM, alinea Ambitie, visie en doel vanuit de heer R. Veldboer.) - Uitwerking ambitie, visie en doel vanuit de heer D. Drijver (hoofdstuk 4.3. Ambitie op het

gebied van BIM, alinea Ambitie, visie en doel vanuit de heer D. Drijver.) - Uitwerking interviews intern (bijlage D vraag: welke toevoegingen denkt u dat BIM voor DVI

RP ZO maar ook zeker voor u kan hebben)

167

Voorbeeld meten en evalueren

- De verandering toetsen op verwachtingen en uitvoerbaarheid Analyseren of zaken overgeslagen worden of juist lastig gevonden worden en hiervoor een oplossing

aandragen

Bijlage R, Gepersonaliseerd

BIM uitvoeringsplan DVI RP ZO

In deze bijlage is het BIM uitvoeringsplan gepersonaliseerd voor DVI RP

ZO.

168

BIM uitvoeringsplan DVI RP ZO Het BIM uitvoeringsplan voor DVI RP ZO is gebaseerd op het Nationaal Model BIM Uitvoeringsplan. Invulling van het BIM uitvoeringsplan voor DVI RP ZO wordt gedaan met behulp van het hoofdonderzoek.

Projectgegevens Projectidentificatie Projectnaam :... Opdrachtgever/eigenaar :… Projectomschrijving (discipline) :... Locatie/adres project :... Projectcoördinaten (GPS, RD-stelsel etc.) :... Contractvorm :... (Verwijzing naar) BIM basis infra voor dit project :... Overige opdrachtgevers- en gebruikerseisen m.b.t. BIM :... Fase :... ......... :... Projectpartners Tabel 92 Beheer tabel van projectpartners.

Projectpartners Organisatie/bedrijf Contactpersoon E-mail Telefoon Opdrachtgever

Hoofdaannemer

Onderaannemer

Expert

Leverancier A

Leverancier B

………..

………..

Doel en toepassing BIM-doelen De BIM-doelen worden vertaald in de BMM voor DVI RP ZO. De ambitie-producten zijn de BIM-doelen. Hieronder staan voorbeelden genoemd:

• Varianten vergelijken

• Eisen koppelen aan het 3D model

• Real-time delen

• … BIM-toepassingen De BIM-toepassingen worden vertaald in de BMM voor DVI RP ZO. De programma(’s) die nodig zijn bij het realiseren van het ambitie product worden gezien als de BIM-toepassingen. Analyses De analyses worden vertaald in de BMM voor DVI RP ZO. Onder de ambities ‘eisen koppelen aan objecten’ en ‘varianten vergelijken’, worden verschillende analyses als keuze aangeboden.

BIM proces Fasering De fasering wordt vertaald in de BMM voor DVI RP ZO. De verschillende ambities worden in tabel 93 als voorbeeld aangeboden.

169

Tabel 93 Beheer tabel fasering. Projectfase Start Einde Uitvoeringsplan van

toepassing?

Tenderfase - 3D visualisatie - 3D fasering - Hoeveelheden onttrekken - Varianten vergelijking

Ja/Nee

Voorbereidingsfase - 3D visualisatie - 4D planning - Eisen koppelen aan objecten - Real-time delen

Ja/Nee

realisatiefase - 3D visualisatie - 4D planning - Eisen koppelen aan objecten - Real-time delen

Ja/Nee

Beheer- & Onderhoudsfase - Hoeveelheden onttrekken - (indien gekozen voor LOD 500 kan

deze ingezet worden door de partij die het beheer en onderhoud aangenomen heeft)

Ja/Nee

Organisatie van de (BIM-)samenwerking Tabel 94 Beheer tabel BIM-rollen in het project.

Rol Rolbeschrijving (taken, verantwoordelijkheden, bevoegdheden)

Verantwoordelijke Bedrijf Contactgegevens

Opdrachtgever Bedrijfsleider Tendermanager EMVI-schrijver Kostprijsdeskundige Projectleider Projectcoördinator BIM-coördinator Onderaannemer Expert ……….. ………..

Organisatieschema voor het project Het inzichtelijk maken van de verhoudingen van de (BIM) rollen is van belang om het proces gestroomlijnder te laten verlopen. In het hoofdonderzoek in alinea 7.2. (nieuw takenpakket van de beroepsgroepen.) Structuur van aspectmodellen Tabel 95 Beheer van structuur van modellen.

Aspectmodel Projectfase(n) Verantwoordelijk bedrijf

(BIM-)Software

GWW model

Civieltechnisch model

Werktuigbouwkundig model

Installatie model

Revisie model

Omgeving model

………..

………..

170

Overall workflowschema Tabel 96 Overall workflowschema tabel.

Projectfase Informatie/data Projectpartner Opgeleverd


-GWW model -Civieltechnisch model -Omgeving model

… Ja/Nee

Voorbereidingsfase - 3D visualisatie - 4D planning - Eisen koppelen aan objecten - Real-time delen

-Werktuigbouwkundig model -Installatie model

… Ja/Nee

realisatiefase - 3D visualisatie - 4D planning - Eisen koppelen aan objecten - Real-time delen

… … Ja/Nee

Beheer- & Onderhoudsfase - Hoeveelheden onttrekken - (indien gekozen voor LOD 500 kan

deze ingezet worden door de partij die het beheer en onderhoud aangenomen heeft)

-Revisie model …

… Ja/Nee

Workflowschema per fase Tabel 97 Workflowschema per projectfase.

Projectfase Processen Kwaliteitscontrole Opgeleverd


-Inmeting -Klic melding …

… Ja/Nee

Informatie en data Dataoverdrachtschema Tabel 98 Databeheerschema tabel.

Informatie/data Vragende projectpartner

Leverende projectpartner

Detail- niveau

Datum / periode

Data-formaat

GWW model Civieltechnisch model Werktuigbouwkundig model Installatie model Revisie model Omgeving model ……….. ………..

Beheer van BIM-extracten Het beheren van BIM-extracten kan op verschillende manieren ingevuld worden: <via het online, digitale Document Management Systeem (al dan niet automatisch)>

<in een aparte lijst, beheerd door de BIM regisseur>

<door referenties in de metadata>

<door referenties op de stempel>

<via de naamgeving van de BIM-extracten>

<anders, namelijk ...........>

171

In het hoofdonderzoek wordt aanbevolen om het beheren van BIM-extracten te gaan realiseren door het consequent naamgeven van documenten, en het opslaan van de extracten in een digitaal document management system in de vorm van BIM 360. Uitwisselformaten In het hoofdonderzoek wordt aanbevolen om het uitwisselen van formaten te gaan realiseren zoals beschreven staat in alinea 6.2. (extra benodigde middelen). Tabel 99 Uitwissel formatten met de verschillende programma's.

Van/naar

Revit Civil 3D Navisworks Sharepoint

Relatics

Organice

BIM 360

Synchro Pro 4D

Revit X .dwg .nwc .pdf .pdf .pdf .ifc .spx

Civil 3D .dwg X .nwc .pdf .pdf .pdf .dwg .dwg

Navisworks

.nwd .nwc X .pdf .pdf .pdf .nwd .spx

Sharepoint

.pdf/.rvt/.dwg

.pdf/.dwg


X .pdf .pdf .pdf X

Relatics .pdf/.rvt/.dwg

.pdf/.dwg


.pdf X .pdf .pdf X

Organice

.pdf/.rvt/.dwg

.pdf/.dwg


.pdf .pdf X .pdf X

BIM 360 .ifc/.rvt .ifc/.dwg

.ifc/.dwg .pdf .pdf .pdf X X

Synchro Pro 4D

X X X .pdf/.xmz

.pdf/.xmz

.pdf/.xmz

.pdf/.xmz

X

Model controle / borging model kwaliteit Tabel 100 Beheer van controles tabel.

Uit te voeren controles Wanneer (frequentie) Wat (model) Door wie Methode

Visuele controle Wekelijks of vaker Clash controle Wekelijks of vaker Oorsprong controle Voorafgaand aan

uitwisseling

BIM controle Wekelijks of vaker ……….. Maandelijks of vaker ……….. Voorafgaand aan

uitwisseling

Communicatie Informatie-uitwisseling Het digitale document management system BIM 360 wordt onderhouden en er worden afspraken gemaakt omtrent het uitwisselen van BIM-bestanden. Tabel 101 Uitwisselen BIM-bestanden.

Actie Uploaden GWW model Uploaden Civieltechnisch model

Uitvoeren ambitie, Eisen koppelen

………..

Frequentie Wekelijks van di t/m do

Wekelijks van di t/m do Wekelijks op wo, do, vr ………..

Verantwoordelijken BIM-coördinator BIM-coördinator Tendermanager ………..

Software Civil3D Revit Navisworks, Sharepoint, Relatics, Organice

………..

Communicatie van issues Tabel 102 Beheer van issues tabel.

issue Van toepassing op (model) verantwoordelijke risico

172

Kabels en leidingen niet nauwkeurig in kunnen laden

GWW model BIM-coördinator Vertekend beeld van de werkelijkheid

Onderdelen die in situ gestort worden kunnen niet zo gemodelleerd worden

Civieltechnisch model BIM-coördinator Verkeerde interpretatie

………..

………..

Bijeenkomsten Tabel 103 Beheer van bijeenkomsten.

Vergadering / bespreking Frequentie Deelnemers Locatie

Document management system (DMS) Het projectteam maakt gebruikt van een online Document Management System. In het hoofdonderzoek wordt geadviseerd om gebruik te maken van BIM 360. Er moet vastgelegd worden wie verantwoordelijk is voor het beheren van het DMS. Tabel 104 Beheer van document stromen.

Verantwoordelijke Functie Contactgegevens Werkzaam op locatie

………..

………..

Modelleerafspraken Ook in het BIM basis infra initiatief worden modelleerafspraken genoemd. Verschillende zaken komen overeen met elkaar, daarom wordt aanbevolen om het BIM basis infra initiatief aan te houden met, waar nodig, toevoeging van het BIM uitvoeringsplan.

- Lokale positie en oriëntatie, nulpunt: zie BIM basis infra initiatief alinea coördinatenstelsel - Naamgeving bestanden: zie BIM basis infra initiatief alinea naamgeving uitwisselbestanden - Classificatie en codering: zie BIM basis infra initiatief alinea objecten voorzien van correct

materiaal - Bouwlaagindeling en -naamgeving: er wordt geadviseerd om de bouwlagen te definiëren in

mNAP. Deze hoogte aanduiding is standaard in de civiele techniek. - Ruimtenummers: n.v.t. de meerwaarde bij het toepassen in de civiele techniek komt niet

sterk naar voren. - Duplicaten en doorsnijdingen: dienen zoveel mogelijk voorkomen te worden. - Nauwkeurigheid en toleranties:

Tabel 105 Beheer van toleranties. Toleranties Op te geven door: Te modelleren door:

Toleranties bij sparingen constructieve wanden constructeur BIM coördinator

Modelleren wapening

Modelleren sloten

.............

- (Shared) parameters: zie BIM basis infra initiatief - Niet-gemodelleerde onderdelen:

Tabel 106 Beheer tabel items die niet gemodelleerd worden.

Items die niet in 3D worden gemodelleerd Alternatieve wijze waarop informatie over die items wordt opgenomen in het BIM

Discipline / Projectpartner

Lassen In detailtekeningen die aan de aspectmodellen zijn gelinkt. BIM coördinator

Elk object kleiner dan ......... wat niet worden opgenomen in het model. (Vul objectgrootte in, bijvoorbeeld, 20 x 20 x 20 cm)

In detailtekeningen die aan de aspectmodellen zijn gelinkt. BIM coördinator

173

...............

...............

- De afbakening (demarcatie) van 2D en 3D / geometrie – data: zie BMM voor DVI RP ZO - Detailniveau export IFC: is al benoemd bij het onderdeel uitwisselformaten.

Overige bepalingen ICT

Figuur 53 ICT visualisatie nieuwe situatie

Training In het hoofdonderzoek wordt aanbevolen om het huidige personeel te gaan opleiden zoals beschreven staat in alinea 7.3. traject om naar het BIM-level te groeien. Tabel 107 Beheer training tabel.

Rol Benodigde vaardigheden

Training Datum van training Aanwezig? Ja/Nee

Tendermanager Koppelen van eisen aan het 3D model

Cursus bij werknemer van Dura Vermeer LP

19-05-2021

EMVI-schrijver Delen van documenten in SharePoint

Interne op fris cursus over SharePoint

19-05-2021

...............

...............

Aandachtspunten en risico’s Tabel 108 Beheer aandachtspunten en risico's.

Aandachtspunt / risico Beheersmaatregel

Onzekerheid over kabels en leidingen 3D modelleren van de kabels en leidingen en hier een clash controle over uitvoeren

Fluctuerende GWS 3D modeleren van de GWS zodat hier een clash controle over uitgevoerd kan worden

‘Lastige’ stakeholders

...............

...............

174

Bijlage S, Posters deelvragen

In deze bijlage zijn de samenvattende posters per deelvraag

weergegeven.

Bibliografie (sd). Opgehaald van www.bsigroup.nl: https://www.bsigroup.com/nl-NL/ (sd). Opgehaald van www.bamwonen.nl: https://www.bamwonen.nl/projecten/197-appartementen-

summertime-amsterdam

(sd). Opgehaald van www.saxenburgh.nl:

https://www.saxenburgh.nl/algemeen/nieuws/bericht/358/intentieovereenkomst-

nieuwbouw-ziekenhuis

(sd). Opgehaald van www.inbo.com: https://www.inbo.com/nl/projecten/boszoom-pijnacker

(sd). Opgehaald van www.heijmans.nl: https://www.heijmans.nl/nl/projecten/boszoom/

(sd). Opgehaald van www.nieman.nl: https://www.nieman.nl/project/nieuwbouw-meander-medisch-centrum-amersfoort/

(sd). Opgehaald van www.heijmans.nl: https://www.heijmans.nl/nl/projecten/meander-medisch-

centrum/

(sd). Opgehaald van www.wikipedia.nl: https://nl.wikipedia.org/wiki/Dieze_(rivier)

(sd). Opgehaald van www.heijmans.nl: https://www.heijmans.nl/nl/projecten/parallelweg-den-

bosch/

(sd). Opgehaald van www.heijmans.nl: https://www.heijmans.nl/nl/projecten/villa-pardoes/

(sd). Opgehaald van www.heijmans.nl: https://www.heijmans.nl/nl/projecten/n23-westfrisiaweg/

(sd). Opgehaald van www.heijmans.nl: https://www.heijmans.nl/nl/projecten/fietsbrug-a28/

(sd). Opgehaald van www.fietsnetwerk.nl: https://www.fietsnetwerk.nl/actueel/fietsbrug-a28-harderwijk/

(sd). Opgehaald van www.jardantess.nl: https://jardantess.nl/

(sd). Opgehaald van www.geo-mx.nl: https://www.geo-mx.com/3d.html

(sd). Opgehaald van www.infrawiki.nl: https://www.infrawiki.nl/index.php/begrippenlijst/319-

dijkprofiel-cross-section-of-a-dike

(sd). Opgehaald van www.itannex.com: https://www.itannex.com/software/civil-

3d/#:~:text=Autodesk%20Civil%203D%20is%20ontwerp,reageren%20ze%20sneller%20op%2

0veranderingen.

(sd). Opgehaald van www.cadstunter.nl: https://www.cadstunter.nl/civil-

3d#:~:text=Civil%203D%20biedt%20een%20enorm,volumeobjecten%20zoals%20dijken%20e

n%20bouwputten.

(sd). Opgehaald van www.autodesk.nl: https://www.autodesk.nl/products/autocad/overview?term=1-YEAR

(sd). Opgehaald van www.cadcompany.nl:

https://cadcompany.nl/infraworks/#:~:text=Autodesk%20InfraWorks%20biedt%20krachtige%20infrastructuursoftware,cre%C3%ABeren%20van%20een%20bestaande%20omgeving.

(sd). Opgehaald van www.autodesk.eu: https://www.autodesk.eu/products/revit/overview?term=1-

YEAR

(sd). Opgehaald van www.autodesk.eu:

https://www.autodesk.eu/products?compare=rvt&compare=navman

(sd). Opgehaald van www.construsoft.com: https://www.construsoft.com/nl/bim-software/tekla-structures

(sd). Opgehaald van www.construsoft.com: https://www.construsoft.com/nl/bim-software/sketchup

(sd). Opgehaald van www.autodesk.com: https://www.autodesk.com/products/navisworks/overview?term=1-YEAR

(sd). Opgehaald van www.financesonline.com: https://reviews.financesonline.com/p/synchro-

software/#:~:text=For%20Synchro%20Pro%2C%20there%20are,90%2Dday%20named%20subscription%20plan

(sd). Opgehaald van www.capterra.nl: https://www.capterra.nl/software/35289/synchro-pro#about

181

(sd). Opgehaald van www.autodesk.com: https://knowledge.autodesk.com/support/autodesk-

drive/learn-explore/caas/CloudHelp/cloudhelp/ENU/DRIVE-LEARNING/files/GUID-A0317A19-

4350-4583-A671-1AFFA5C84217-html.html

(sd). Opgehaald van www.cadcompany.nl: https://cadcompany.nl/bim360/

(sd). Opgehaald van www.microsoft.com: https://www.microsoft.com/nl-nl/microsoft-

365/sharepoint/collaboration

(sd). Opgehaald van www.relatics.com: https://www.relatics.com/

(sd). Opgehaald van www.cadac.com: https://www.cadac.com/organice/

(2014, juni 6). Opgehaald van www.heijmans.nl: https://www.heijmans.nl/nl/nieuws/contract-

westfrisiawegn23-ondertekend/

(2017, november 13). Opgehaald van www.duic.nl: https://www.duic.nl/algemeen/megaoperatie-

nieuwe-spoorbrug-utrecht-hele-weekend-omleidingen/

(2018, januari 9). Opgehaald van www.cobouw.nl:

https://www.cobouw.nl/marktontwikkeling/bouwbericht/2018/01/hardenberg-bouwt-aan-

nieuw-ziekenhuis-compact-en-duurzaam-101256725

(2019, oktober 23). Opgehaald van www.top-10-lijstjes.nl: https://www.top-10-lijstjes.nl/top-10-

grootste-bouwbedrijven-van-nederland/

(2021, april 4). Opgehaald van www.capterra.nl: https://www.capterra.nl/

Arup. (2021). BIM Maturity Model. Opgehaald van Arup: https://www.arup.com/perspectives/publications/research/section/bim-maturity-model

BIM Loket. (2017). BIM Basis ILS. Opgehaald van BIM Loket: https://www.bimloket.nl/p/294/BIM-

basis-ILS

BIMloket. (2020, november 10). Digitalisering. Opgehaald van www.BIMloket.nl:

https://www.bimloket.nl/p/194/De-bouw-digitaliseert

Bimportal. (2020, november 21). BIM. Opgehaald van www.bimportal.be: https://www.bimportal.be/nl/bim/algemeen/bim/#:~:text=Onder%20BIM%20verstaat%20m

en%20doorgaans,informatie%20aan%20elkaar%20gekoppeld%20worden.

Busker, H. (2017). Verminder faalkosten met een derde door te evalueren en kennis te delen. Rotterdam: USP Marketing Consultancy.

Carieretijger. (2020, maart 13). Smart. Opgehaald van www.carrieretijger.nl:

http://www.carrieretijger.nl/functioneren/management/leidinggeven/doelen-stellen/smart

CB-NL. (2020). Wat is de CB-NL? Opgehaald van CB-NL: https://public.cbnl.org/

construction, S. (Regisseur). (2017). SYNCHO Pro 4D BIM consturction scheduling and project

management software [Film].

Continu. (2021, mei 7). Technisch Ontwerper/BIM Engineer. Opgehaald van Google vacatures:

https://www.google.com/search?q=wat+verdient+een+bim+modelleur&rlz=1C1EJFA_enNL886NL886&oq=wat+verdient+een+bim+modelleur&aqs=chrome..69i57j0i22i30.5073j0j7&sour

ceid=chrome&ie=UTF-

8&ibp=htl;jobs&sa=X&ved=2ahUKEwj3xdKfz9DwAhVHNOwKHTZDCFUQudcGKAJ6BAgGECs#ht

(2012). detailniveau BIM per fase. IPC.

Dura Vermeer divisie infra BV. (2018). Functie EMVI-schrijver. Hoofddorp: Dura Vermeer divisie infra BV.

Dura Vermeer divisie infra BV. (2018). Functie Kostprijsdeskundige. Hoofddorp: Dura Vermeer divisie

infra BV.

Dura Vermeer divisie infra BV. (2018). Functie Procescoördinator. Hoofddorp: Dura Vermeer divisie

infra BV.

Dura Vermeer divisie infra BV. (2018). Functie Projectcoördinator. Hoofddorp: Dura Vermeer divisie infra BV.

182

Dura Vermeer divisie infra BV. (2018). Functie Projectleider. Hoofddorp: Dura Vermeer divisie infra

BV.

Dura Vermeer divisie infra BV. (2018). Functie Tenderleider. Hoofddorp: Dura Vermeer divisie infra BV.

Dura Vermeer divisie infra BV. (2019). BIM-Regisseur. Hoofddorp: Dura Vermeer divisie infra BV.

Dura Vermeer divisie infra BV. (2019). Functie BIM Manager. Hoofddorp: Dura Vermeer divisie infra

BV.

Dura Vermeer divisie infra BV. (2019). Functie BIM-Coördinator. Hoofddorp: Dura Vermeer divisie

infra BV.

Graan, R. d. (2020). Wat is IFC? En waarom zou je het gebruiken. Opgehaald van Kubus:

https://www.kubusinfo.nl/blog/wat-is-ifc-en-waarom-zou-je-het-gebruiken

ICTloket. (2019). Kosten-baten analyse. Opgehaald van www.ICTloket.nl:

https://www.ictloket.nl/kennisbank/mkb-marketing/marketingmodellen/kosten-baten-

analyse/#:~:text=Bij%20de%20kosten%20%2F%20batenanalyse%20wordt,verwachte%20opb

rengsten%20van%20dat%20product.

infra, B. b. (sd). BIMbasisInfra_infographicA4_1_0n. BIM loket.

Infracad. (2019). NLCS: dé CAD standaard voor GWW tekeningen. Opgehaald van Infracad:

https://www.infracad.nl/nlcs#:~:text=NLCS%3A%20d%C3%A9%20CAD%20standaard%20voor%20GWW%20tekeningen&text=De%20NLCS%20is%20sinds%20de,breed%20gedragen%20o

pen%20BIM%20standaard.&text=Hierdoor%20worden%20overheden%20verplicht%20om,d

e%20NLCS%20toe%20te%20passe

issuu. (2012, december 11). Opgehaald van www.issuu.com:

https://issuu.com/ipvdelft/docs/variantenstudies_ipv_delft

Ketenstandaard Bouw en Techniek. (2020). DICO Facts. Opgehaald van Ketenstandaard Bouw en

Techniek: https://ketenstandaard.nl/dico-facts/

Kruidhof, C. (2018, oktober 10). Opgehaald van www.spoorpro.nl:

https://www.spoorpro.nl/spoorbouw/2018/10/30/spoorverdubbeling-utrecht-leidsche-rijn-

afgerond/

lean six sigma groep. (sd). Opgehaald van www.leansixsigmagroep.nl:

https://leansixsigmagroep.nl/lean-agile-en-six-sigma/kotter/

Markteffect. (2020). Wat is klanttevredenheid. Opgehaald van Markteffect:

https://www.markteffect.nl/meer/kennisbank/Wat-is-klanttevredenheid

Mommers, B. (2015). Kenniskaart 2 - Open BIM Standaardenkaart. Opgehaald van Bouw Informatie Raad: https://www.bouwinformatieraad.nl/p/53/Open-BIM-standaarden

pascale. (2018, februari 28). Opgehaald van www.betiquette.nl: https://betiquette.nl/gastvrije-kop-

koffie-35-100-villa-pardoes-een-plek-om-lief-te-hebben/

Salari, B. (2021, maart 30). online afspraak Trimble connect Dura Vermeer. (J. v. Lankveld,

Interviewer)

Thijs Ballingtijn, W. H. (2020). project draagstructuur . Rotterdam: Hogeschool rotterdam.

tools hero. (sd). Opgehaald van www.toolshero.nl:

https://www.toolshero.nl/besluitvorming/multicriteria-analyse-mca/

TopScriptie. (2019). Goede enquêtevragen opstellen. Opgehaald van TopScriptie: https://www.topscriptie.nl/goede-enquetevragen-opstellen/

vbt verhuurmakelaars. (sd). Opgehaald van www.vbtverhuurmakelaars.nl:

https://www.vbtverhuurmakelaars.nl/project/summertime/

BIM NAAR HET VOLGENDE NIVEAU

Documents

Transcript of BIM NAAR HET VOLGENDE NIVEAU