Predstavništvo rePublike srPske

ustanova za unaPređenje ekonomske, naučno-tehničke, kulturne i sPortske saradnje između rePublike srPske i rePublike srbije

BiltenBroj 25, januar 2013. godine

SVEČANO OBILJEŽENI DAN I KRSNA SLAVA RS

ARHEOLOŠKI KOMPLEKS SKELANI

IZDVAJAMO

KINOTEKA REPUBLIKE SRPSKE OPŠTINE RS: SRBAC

PREDSTAVNIŠTVO REPUBLIKE SRPSKE U SRBIJI

Bulevar despota Stefana 4/IVBeograd, SrbijaTel: 00 381 11 324 6633Faks: 00 381 11 323 8633E-mail: predstavnistvo@predstavnistvorsbg.rs

Представништво реПублике срПске 2

Sadržaj

U fokusuDan i krsna slava Republike Srpske . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3Majkrosoft u Srpskoj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

KulturaČuvar našeg istorijskog pamćenja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

NaukaArheološki kompleks Skelani . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Opštine RSSrbac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Predstаvništvo rePublike srPske 3

U fokusu

Dan i krsna slava Republike Srpske

Republika Srpska pro-slavila je Dan Republike i kr-snu slavu Svetog arhiđakona Stefana . U Sabornom hramu Hrista Spasitelja održana sve-čana liturgija . Predsjednik RS odlikovao zaslužne ličnosti i institucije . Održana svečana akademija pod nazivom “Iz Srpske s ljubavlju” na kojoj se povodom jubileja obratio predsjednik Dodik .

Svečana liturgija

Obilježavanje Dana i kr-sne slave počelo je služenjem

svete arhijerejske liturgije u Sabornom hramu Hrista Spa-sitelja u Banjaluci, kojoj su prisustvovali predsednik Srp-ske Milorad Dodik, predstav-nici izvršne i zakonodavne vlasti, kao i srpski predstavni-ci u institucijama BiH .

Vladika Vasilije je u obra-ćanju naglasio da je Republika Srpska zalivena krvlju njenih najboljih sinova i kćeri i poru-čio da Srpsku treba čuvati kao zjenicu oka .

„Oni koji su život dali u odbrani svog naroda i njego-vih svetinja opominju nas da

budemo sijači ljubavi i mira, i da čuvamo jedinstvo naše dr-žave Republike Srpske“, poru-čio je vladika Vasilije .

Dodjela ordenja Republike Srpske

Predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik je povo-dom Dana i krsne slave Srpske - Svetog arhiđakona Stefana, odlikovao Vojno-medicinsku akademiju (VMA) iz Beograda i srpskog tenisera Novaka Đo-kovića, zatim ambasadora Ru-ske Federacije u BiH Aleksan-

Predstаvništvo rePublike srPske 4

dra Bocan-Harčenka, dekana katedre za nuklearni inženje-ring pri američkom državnom univerzitetu Berkli, Jasminu Vujić, članicu srpskog kokusa u Kongresu SAD, Melisu Bin, te Srđana Aleksića posthumno i, takođe, posthumno Mišu Miholjčića, odbornika Skup-štine opštine Srbac i bivšeg poslanika Narodne skupštine Srpske, kao i Helikopterski servis Srpske, protonamjesni-ka Slobodana Aničića, onko-loga Gordanu Malčić-Kecman, posthumno Jelenu Trikić, zva-nu „Majka hrabrost“ i Milora-da Arlova .

Akademija u Banskom dvoru

Dan Republike Srpske i krsna slava Sveti Stefan pro-slavljena je nizom manifesta-cija u više gradova, a central-na svečanost tim povodom upriličena je u Kulturnom centru „Banski dvor“, u Ba-njaluci, gde je održana akade-mija po nazivom “Iz Srpske s ljubavlju” . Scenarij su uradi-le inventivne autorice Glišić i Kojović, koje su kao i nekoli-ko prethodnih godine uspje-le da izađu daleko izvan tra-diciopnalnog klišea vezanog za ovakve prigode . Poruka da mladi ljudi iz Srspke mo-gu uspješno komunicirati sa

Evropom samo ako joj ponude nešto autentično svoje, plasi-rana je obliku savremenog i zanimlljivog igrokaza koji je izmamio aplauze publike . A Harmoniški ansambl osnovne škole iz Ugljevika kojim je za-vršena akademija, prisutne je gotovo podigao na noge .

Akademija je otvorena pozdravnim govorom pred-sjednika RS koji se osvrnuo na pređeni istorijski put Republi-ke Srpske, velika dostignuća i realne perspektive, te pozvao na jedinstvo u rješavanju ak-tuelnih socijalno-ekonomskih problema .

U fokusu

Predstаvništvo rePublike srPske 5

U fokusu

Izlaganje predsjednika Dodika na svečanoj akademiji

“Običaj je da na rođen-dan slavljeniku poželimo sve najbolje . Želimo da Republi-ka Srpska bude vječna na do-brobit srpskog naroda i svih građana koji u njoj žive .Želi-mo da Republiku Srpsku sa-čuvamo za naša pokoljenja, koja nikada ne smiju zabora-viti žrtve koje su podnesene u njenom stvaranju, i kojih se trebaju sjećati sa zahvalnošću i dužnim poštovanjem .” – re-kao je predsjednik Dodik na početku pozdravnog izlaganja na svečanoj akademije povo-dom 21 . godišnjice RS i česti-tao njenu Krsnu slavu Sveti Stefan .

“Nikada Republici Srp-skoj nije bilo lako i jednostav-

no . Najteže je svakako bilo za vrijeme ratnih dešavanja, ali ovaj narod je smogao snage da prevaziđe sve teškoće svje-stan potrebe stvaranja i oču-vanja Republike Srpske . Za stvaranje Republike Srpske, mnogi su dali živote, a njiho-ve porodice ostale su trajno u tuzi za svojim najmilijim . Republika im to nije i nikada neće zaboraviti . . .Mnogi su zbog borbe za njeno stvaranje bili progonjeni, a neki su to i danas, kroz sudske postupke međunarodnih i domaćih su-dova . Republika Srpska mora jasno osuditi svaki zločin, a najviše onaj počinjen u njeno ime, jer ona to nije tražila . Ne želimo da štitimo nikoga ko je počinio zločin, ali naš osjećaj o selektivnoj pravdi, u kojoj je nama nametnuta kolektiv-na uloga krivca, sve više jača

u svijesti našeg naroda . . .” –naglasio je predsjednik RS, i nastavio: “Prošli smo sve faze međunarodnog intervencio-nizma, nametanje zakona i amandmana na ustave enti-teta, nepravno nasilje visokih predstavnika, stvarne i izmi-šljene reforme, pokušaje re-vizije Dejtonskog sporazuma i orkestrirane optužbe o ko-lektivnoj krivici . Uspjeli smo da taj proces zaustavimo . Od-lučno smo poručili da je po-vratak izvornom Dejtonskom sporazumu naš politički pra-vac . To znači da je za svaku odluku na nivou BiH potre-ban prethodni sporazum stra-na, kao što je to i predviđeno važećim Ustavom, a strane su Republika Srpska i Federacija BiH . Nismo i nećemo prista-ti da trajno provodimo odlu-ke koje su nametnuli visoki predstavnici, donesene na neustavan i nezakonit način, protivno našim interesima”, istakao je predsjednik Dodik .

Osvrćući se na politič-ke odnose u BiH i poziciju Republike Srpske, Dodik je naglasio: “Jasno poručujemo da poštujemo teritorijalni in-tegritet i međunarodni suve-renitet Bosne i Hercegovine, uspostavljen slovom, a ne du-hom Dejtonskog sporazuma . Ali, isto tako zahtijevamo da se poštuju i naša prava, kao konstitutivnog naroda i Re-publike, koja je svoj suvereni-tet unijela u Bosnu i Hercego-vinu . Višenacionalne države, bez obzira na njihovo uređe-nje, ako žele da opstanu, mo-raju da poštuju pravo na sa-moodređenje nacija od kojih su sastavljene . . . To pravo se

Predstаvništvo rePublike srPske 6

može ostvariti jedino ako ma-nje nacije nisu majorizovane od strane većih . Srpski narod u Bosni i Hercegovini nikada neće dozvoliti da o njegovoj sudbini odlučuju drugi .”

U dijelu izlaganja po-svećenom međunarodnom položaju Srpske, Predsjednik je rekao: “Republika Srpska danas je nezaobilazan faktor u odlučivanju u Bosni i Her-cegovini, ima aktivan odgo-vor na sva aktuelna pitanja, a njen stav se poštuje na regi-onalnim i širem planu . Uspo-stavili smo partnerske odnose sa svim državama u regionu, održavamo kontakte, dijalog i saradnju, u kapacitetu koji nam je dat Ustavom i Dejton-skim sporazumom, sa svim ključnim svjetskim faktorima od EU, SAD, Rusije do Kine, Izraela i pojedinih islamskih zemalja . Saradnja sa brat-skom Srbijom, u okviru Spo-razuma o specijalnim, para-lelnim vezama, i dalje ostaje naš vrhunski prioritet, a toj saradnji daćemo nove dimen-zije . Evrointegracije ostaju jedan od naših strateških pra-vaca, ali ne po svaku cijenu, a integracioni procesi ne mogu se koristiti za modeliranje i promjenu političkog sistema u zemlji .”

Podsjećajući da i u ze-mlji a i u međunarodnim kru-govima još uvijek postoje os-poravanja Republike Srpske , Dodik je upozorio: “Veoma pažljivo smo proučili domaće i međunarodno zakonodav-stvo i evropsku praksu i tačno znamo na šta imamo pravo . Kada nema nikakvih konkret-

nih i argumentovanih pri-mjedbi, onda nam se zamjera „oštra retorika“ . Treba li da ćutimo kada vidimo nepravdu ili neustavna ponašanja? Ako ponekad emotivnije branimo naše stavove, to je zbog toga što su naša pojedinačna i ko-lektivna sjećanja na učinjene nepravde svježa . Selektivna pravda i licemjerje koje de-monstriraju neki predstavnici međunarodne zajednice traže da našu slobodu plaćenu ljud-skim životima još više cijeni-mo . Nećemo se odreći prava da slobodno živimo i kažemo ono što mislimo . Zbog toga, danas, na njen 21 . rođendan, s pravom i ponosom možemo reći da smo Srpskoj vratili do-stojanstvo . . .”

Predsjednik Dodik po-sebno se osvrnuo na tešku socijalno-ekonomsku situ-aciju u RS: “Svjesni smo da su ekonomski i socijalni iza-zovi danas izraženiji nego prethodnih godina . Osnovni uzrok tih problema je svjet-ska ekonomska kriza koja je dovela do ivice ekonomskog i fiskalnog ambisa daleko jače i razvijenije ekonomije nego što je naša . Najveći udarac pretrpio je realni sektor i za-posleni u tom sektoru, koji je osnov svake ekonomije . Zbog toga je trebalo vodeći raču-na o opštem interesu, učiniti određene preraspodjele kako bi osigurali sredstva za soci-jalno najugroženije i najosjet-ljivije kategorije . Međusobna solidarnost i razumijevanje potrebniji su nam više nego ikada .”

Istovremeno, predsjed-nik Srpske je iznio i realna rješenja: “Naš prioritetni cilj je održavanje postojećeg ni-voa ekonomskih aktivnosti i ako bude moguće njihov blagi rast . Očekujemo da pokreta-nje nekoliko kapitalnih in-vesticionih projekata u obla-sti saobraćajne i komunalne infrastrukture, energetike, gasifikacije, kao i promjene i napredak u poljoprivrednoj proizvodnji omoguće rast i nova radna mjesta . Svakako treba pomoći i samozapošlja-vanje temeljeno na ličnoj ini-cijativi . Svjesni smo problema sa kojim se suočavaju brojne porodice u Republici Srpskoj . Zato sve treba činiti da niko ne bude zaboravljen i egizi-stencijalno ugrožen . Znam da je teško, ali sada nam je po-trebna dodatna energija, a ne razočarenje, defetizam i pesi-mizam .”

Na kraju izlaganja pred-sjednik Dodik je pozvao na je-dinstvo pred brojnim iskuše-njima koja Srpsku čekaju i u narednom periodu: “Uvjeren sam da nam je i sada, kao i ranije, potreban visok stepen jedinstva svih relevantnih po-litičkih i društvenih faktora, u pogledu ključnih društve-nih, republičkih i nacional-nih interesa . Država i narod postoje dok postoji vjera da to postojanje ima smisla i da no-vi napori nisu uzaludni . Zbog toga vas pozivam da se oku-pimo i zajednički savladamo izazove koji su pred nama, kao što smo to činili i pret-hodnih godina .“

U fokusu

Predstаvništvo rePublike srPske 7

Majkrosoft u Srpskoj

Iako još uvijek vlada tra-dicionalna predstava o tome da se međunarodna pozicija jedne zemlje, pored ostalog, mjeri i brojem posjeta ista-knutih svjetskih državnika i političara, to se promijenilo . Danas ekonomija dominira nad politikom, ekonomska di-plomatija stiče primat nad po-litičkom, prednost se sve više

daje posjetama predstavnika velikih svjetskih kompanija, jer za njima stižu i kapital, i investicije, i napredne tehno-logije i imidž partnera sa ko-jim treba poslovati .

U tom svjetlu treba vred-novati i posjetu Srpskoj ti-ma tehnoloških i prodajnih stručnjaka čuvene američke i svjetske softverske kompani-

je Majkrosoft, koji su u prvoj nedjelji februara boravili u Banjaluci . Cilj brojnih susre-ta i višečasovnih razgovora sa ministrima u Vladi i predstav-nicima glavnog grada grada bio je “kako dati novi impuls saradnji Srpske i Majkrosof-ta”, koja je započela prije pet godina potpisivanjem prvog strateškog ugovora . Već na-

U fokusu

Predsjednik Dodik i vodeći menadžer Majkrosofta Džoš Rajs

Predstаvništvo rePublike srPske 8

redne godine Majkrosoft je donirao sistem za vođenje elektronskih sjednica Vlade RS i postavio njen veb-portal, a zatim su uslijedili projekti u oblastima zdravstva, obrazo-vanja i uprave . Sada su posti-gnuti novi konkretni dogovori kako ih dalje razvijati u tim oblasti i širiti na druge kao javnu administraciju, energe-tiku i privredu uopšte – kon-

statovali su predstavnici obje strane .

“Mnoge će možda izne-naditi, ali Republika Srpska je jedan od lidera u regionu po uvođenju novih tehnolo-gija u energetiku, zdravstvo i državnu upravu”- izjavio je Džon Rajs prilikom prijema kod predsjednika Repubike . U razgovoru sa predsjednikom Miloradom Dodikom, premi-jerom Aleksandrom Džom-bićem i ministrom za nauku

Jasminom Komićem, vodeći menadžer za poslovanje sa javnim sektorom u svjetskom centru Majkrosofta rekao je da „očekuje da se već pozi-tivno testirane informacione i komunikacione tehnologije iz pomenutih oblasti prošire prije svega u privredi . Pred-sjednik Republike izrazio je zadovoljstvo što je „tokom proteklih godina, uz obostra-

ne napore, izgradjeno uzaja-mno povjerenje i uspostavlje-ni partnerski odnosi sa Maj-krosoftom . „Srpska je imala pionirsku ulogu u prihvatanju nekih savremenih tehnologija i spremni smo da nastavimo u tom pravcu“- rekao je Dodik .

Premijer Džombić je na-glasio da je informaciono i komunikaciono unapređenje javne uprave novim tehnolo-gijama trajan i kontinuiran proces i da saradnja sa vode-

ćom američkom i svjetskom softverskom kompanijom ka-kav je Majkrosoft predstavlja strateški interes Republike Srpske . Ministar za nauku Komić je istakao da uvođenje novih tehnologija vidi, prije svega, u službi građana, ali i u službi inostranih investitora, kojima je nedovoljno efikasna administracija kamen spoti-canja pri ulasku na tržište RS .

U razgovoru je učestvo-vao i Dejan Cvetković, direk-tor Majkrosofta za Centralnu i Istočnu Evropu, koji je pri-sutne podsjetio da je jedno od prvih rješenja za uvođe-nje elektronske vlade urađe-no prije četiri godine upravo u Banjaluci i da je nakon toga primijenjeno u nekim zemlja-ma u okruženju . Dodao je da se “Srpska se nije zaustavila samo na licencama i legaliza-ciji softvera nego su neke do-maće firme ušle i u kooperaci-ju sa Majkrosoftom .

Tako je banjalučki La-nako razvio najbolja rješenja u oblasti elektronskog uče-nja koja su nedavno uspješno promovisana u Londonu .

Na kraju prijema kod predsjednika Republike vi-sokopozicionirani menadžeri multinacionalne kompanije Majkrosoft su konstatovali da, iako relativno mala ze-mlja, Srpska pokazuje izu-zetnu agilnost i dinamiku ne samo u implementaciji nego i razvijanju visokih tehnologija i zato zaslužuje pažnju velikih partnera .

U fokusu

Sastanku su prisustvovali i ministar nauke Jasmin Komić i predstavnici Majkrosofta za centralnu i istočnu Evropu i BiH

Predstаvništvo rePublike srPske 9

Kultura

Kinoteka Republike Srp-ske obilježila je prošle godine 20 godina od početka rada na stvaranju filmskog arhiva, koji je nastao u okviru „Sr-na filma“, prve producent-ske kuće Republike Srpske osnovane 1992 . godine, čiji je Kinoteka Republike Srpske pravni sljedbenik .

Kinoteka Republike Srp-ske je ustanova kulture koja

je osnovana odlukom Vlade Republike Srpske 2009 . go-dine a pravni je nasljednik javnog filmskog preduzeća „Srna film“ . Preduzeće „Sr-na film“ osnovano je 1992 . godine sa ciljem da priku-pi i trajno sačuva arhivski filmski materijal sa prostora Republike Srpske, iz čega je izrasla i dokumentarna pro-dukcija „Srna filma“ - prve i

jedine producentske kuće u Republici Srpskoj .

Osnovna djelatnost Ki-noteke Republike Srpske je filmska arhivistika – pri-kupljanje, trajno čuvanje i stručno obrađivanje filmova, odnosno filmske građe i pra-tećih filmskih materijala: fo-tografija, plakate, reklamnih materijala, dokumentacije, starih predmeta iz oblasti ki-

Čuvar našeg istorijskog pamćenja

Predstаvništvo rePublike srPske 10

Kultura

nematografije - kako bi ih uči-nila dostupnim istraživačima, studentima, građanstvu, kao i saradnja sa srodnim ustano-vama u zemlji i inostranstvu i obavljanje razmjene filmova i filmske građe .

Kinoteka Republike Srpske nastala je i razvijala se autohtono, ne naslijediv-ši, poput drugih ustanova kulture, ni materijalne, ni infrastrukturne, ni kadrov-ske resurse . Najzaslužniji za njen nastanak i razvoj sva-kako su nekolicina entuzija-sta okupljenih svojevremeno oko „Srna filma“, koji su se još 1992 . godine, osim sni-

manja dokumentarne filmske građe i produkcije dokumen-tarnih filmova, prihvatili ve-likog posla na prikupljanju kinematografskih ostvarenja i stvaranju preduslova za na-stanak filmskog arhiva Repu-blike Srpske .

Filmski fond Kinoteke Republike Srpske danas ras-polaže značajnom zbirkom igranih filmova (više od 1500 naslova) kako jugoslovenske, tako i različitih kinematogra-fija svijeta .

Filmski fond Kinoteke Republike Srpske posjeduje značajnu zbirku od više stoti-na dokumentarnih filmova na

16 i 35 milimetara, nastalih na prostoru bivše Jugoslavije od 1945 . do 1991 . godine, te oko 300 negativa, različitih arhivskih filmskih materija-la, filmske žurnale, te veliku kolekciju video i digitalnih zapisa, tonske i magnetofon-ske zapise i dr .

Značajan dio fonda či-ni i kompletna arhivska gra-đa nastala tokom rada „Srna filma“ - od 1992 . do 2008 . godine, kao i cjelokupna do-kumentarna produkcija prve producentske kuće Republi-ke Srpske . Većina filmova iz produkcije „Srna filma“ osvojila je brojne nagrade i

Na svečanoj akademiji povodom jubileja Kinoteke RS uručena je plaketa Radoslavu Zelenoviću, direktoru Jugoslovenske kinoteke

Predstаvništvo rePublike srPske 11

Kulturapriznanja na festivalima do-kumentarnog filma izvan gra-nice Republike Srpske i time promovisala kulturno stvara-laštvo Republike Srpske i u najtežim ratnim vremenima, a i kasnije . U produkciji „Sr-na filma“ urađeno je više od 30 dokumentarnih filmova, a mnogi od njih su rađeni u ko-produkciji sa producentskim kućama iz Srbije (Zastava film, Film i ton, Kontakt film, RTS), bez čije podrške je u tim godinama bilo nemoguće zamisliti bilo kakvu produk-cijsku djelatnost u Republici Srpskoj . Prvi dokumentarac Republike Srpske „Ljeto sam proveo“ (Zorana Maslića i Miodraga Tarane) osvojio je prvu nagradu za najbolji film u video-selekciji na 40 . festi-valu jugoslovenskog doku-mentarnog i kratkometraž-nog filma u Beogradu 1993 . godine, i od tada su filmovi

u produkciji „Srna filma“ re-dovno bili uvršteni u najužu selekciju ovog festivala, a ne-rijetko i nagrađivani .

Godinama je „Srna film“ predstavljao kinematografiju Republike Srpske na ugled-nom međunarodnom festi-

valu „Zlatni vitez“ u Rusiji, (dobitnik je i najprestižnijih nagrada Festivala – i bronza-nog, i srebnog i zlatnog vite-za, te brojnih specijalnih di-

ploma i priznanja), pri čemu ne treba zaboraviti autorski pečat koji su ovim filmovima dali reditelji: Miodrag Tara-na, Zoran Maslić, Milenko Jovanović, Milovan Pandure-vić, Slavko Milanović, Rade Simović, Dragan Tepavčević, Branko Brđanin, Duško An-đić, Dragan Elčić i drugi .

Kinoteka Republike Srpske posjeduje i zavidnu kolekciju muzejski vrijednih eksponata filmske tehnike, te pratećeg filmskog materijala (više hiljada filmskih plaka-ta, fotografija, kataloga, bro-šura i sl .) .

Ministar prosvjete i kulture Anton Kasipović

Predstаvništvo rePublike srPske 12

Arheološka istraživanja u Skelanima dovela su do epo-halnih otkrića i pokazala da se tu nalazilo veoma značajno, veliko i razvijeno antičko na-selje . U istraživanjima obav-ljenim 2008 . godine otkriveni su ostaci arhitekture rimskog grada municipijuma malvezi-jacijuma sa oko 40 kvadratnih

metara jedinstvenih i izuzetno očuvanih podnih mozaika u ostacima carske palate, koja je imala podno grijanje . Nađeni su i ostaci Vile rustika i dvije bazilike iz ranohrišćanskog doba, te 80 rimskih spomeni-

ka i jedan stećak u obliku kuće od kamena sivozelene boje .

Prošlog ljeta, nakon če-triri godine pauze, pošto su riješena imovinsko-pravna pi-tanja, u Skelanima su nastav-ljena iskopavanja . U centru Sekalana, na mjestu devasti-ranog zadružnog doma iz sre-dine prošlog vijeka, pronađeni

su ostaci pet velikih rimskih objekata, poredanih jedan do drugog uz obalu Drine, koji datiraju iz rimskog perioda . Pronađeni ostaci zgrada po-tvrđuju da se na tom područ-ju nalazio grad koji je imao više od 40 .000 stanovnika .

Narodna skupština Republike Srpske je 2008 . godine arheo-loški kompleks proglasila kul-turnim dobrom od izuzetnog značaja, a Vlada RS je utvrdila opšti interes na tri lokaliteta iz prve zone zaštite, i u Ske-lanima formirala Arheološki muzej „Rimski municipijum“ . Na mjestu nekadašnje carske palate započeta je i izgradnja zgrade muzeja koja će obu-hvatiti centralno nalazište sa mozaicima, a u drugom dijelu čuvaće se pronađeni spomeni-ci i drugi predmeti te urediti kancelarije, kao i prostorije za boravak istraživačkih timova i studenata . Privremena mu-zejska postavka pronađenih predmeta i fotografija rimske nekropole smještena u bivšu osnovnu školu u Crvicama .

Sa Dragićem Glišićem, direktorom Arheološkog mu-zeja „Rimski municipijum” u Skelanima, razgovarali smo o značaju ovog nalazi-šta i njegovoj promociji, po-dršci institucija Republike Srpske i daljim planovima .

Koliki je značaj ovog lo-kaliteta za Vašu opštinu, Srp-sku, BiH, pa i region? Kako ga zaštititi i promovisati?

Arheološki kompleks Skelani

Nauka

Dragić Glišić, direktor muzeja u Skelanima

Predstаvništvo rePublike srPske 13

Može se reći da je arhe-ološko nalazište u Skelanima jedno od najvrjednijih nalaza i otkrića uopšte u istoriji arheo-logije . Neke kolege već govore da je ovo Pompeja na Drini . Kao što su vulkani Vezuv i Et-na zatrpali Pompeju 79 . go-dine stare ere, tako je i Drina 1896 . godine poplavila rimske spomenike na ovom prostoru .

Posljednjih šest godina obavljena su smo djelimična istraži-vanja donje i gor-nje srednjovekov-ne tvrđave iznad Srebrenice,deo lo-kaliteta nekadašnje Domavije, sadašnjih Sasa, za koji smo mi-slili da je izgubljen u jalovini rudnika, kao i na području Fakovića . Otkrili smo ostatke rimske arhitekture, mozai-ke i brojne predme-te i spomenike iz to-ga doba .

U regionalnom smislu, ovaj loka-litet treba razvijati u dva se-gmenta . Prvo, kroz regionalnu turističku ponudu kulturnog turizma kroz turistički prsten koji bi podrazumijevao višed-nevne turističke ture u koje bi bili uključeni: Nacionalni park Tara, Drvengrad „Mećavnik“ - Mokra Gora, vožnja prugom uskog kolosijeka „Šarganska osmica“, posjeta Zlatiboru i et-no selu „Sirogojno“, manastir Dobrun, višegradski Andrićev most , Kusturičin Kamengrad u Višegradu, vožnja kanjonom Drine i jezerom Perućac, raf-ting rijekom Drinom od Pe-

rućca do Skelana i posjeta ar-heološkom lokalitetu Skelani . Drugi vid promocije je uvršta-vanje ovog lokaliteta u evrop-sku turistučku rutu „Putevi-ma Rimskih imperatora“ koja bi obuhvatala i ovo nalazište u okviru obilaska rimskih utvr-đenja širom Evrope i susjed-nih država bivše SFRJ .

U planu je i snimanje dokumentrarno-istorijskog

filma za Festival arheološ-kog filma u Francuskoj, ko-ji bi potom bio prikazan na TV Nacionalna geografija .

Kada će biti nastavljena istraživanja i iskopavanja?

Istraživanja će biti na-stavljena u ovoj godini, s po-četkom građevinske sezone na lokalitetu Brankova njiva gdje su u potpunosti riješeni imovinski odnosi . Na lokali-tetu Zadružni dom prvenstve-no će biti urađena laminatna zaštitna konstrukcija nad lo-

kalitetom kako bi se zaštitili mozaici . Georadarskim ispiti-vanjima ustanovljeno je da se duž lijeve obale rijeke Drine nalazi čitav komleks rimskih građevina ispod zemlje . U to-ku je i izrada Urbanističko re-gulacionog plana za navedeni arheološki kompleks i same Skelane kako bi se sve budu-će aktivnosti u smislu gradnje uskladile i sa budućim Naci-

onalnim parkom prirode „Drina“, u čijem sastavu će se nalaziti i sam Arheološ-ki park Skelani .

Da li su ar-heolozi i ustano-ve iz inostranstva zainteresovani za ovaj lokalitet?

Institucio-nalnu saradnju Arheološki mu-zej je ostvario sa Arheološkim institutom SA-NU u Beogradu,

Arheološkim muzejom „Vimi-nacijum“ - Kostolac, centrom za nove tehnologije Vimina-cijum - Beograd, čija iskustva pozitivne prakse naučni rad-nici ove ustanove primenjuju praktično na ovom lokalitetu kroz naučno stručni tim ko-ji je imenovalo Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske .

Zatim, sarađujemo i sa institucijama i pojedincima iz Srbije, Hrvatske, Italije, Bel-gije i Engleske koji su u pret-hodnom periodu iskazali in-

Nauka

Mitski orao

Predstаvništvo rePublike srPske 14

Naukateresovanje za ovaj lokalitet .

Koliko su ustanove iz Srpske i BiH uključene u za-štitu i promociju ovog loka-liteta? Od kojih sve ustano-va i institucija ste do sada dobili finansijsku podršku?

Najznačajnija podrška do sada je bila od Razvojnog pro-grama Ministarsva finansija Republike Srpske . Još 2008 . godine, Vlada na čijem je ta-da čelu bio sadašnji predsjed-nik Republike Srpske Milorad Dodik, obezbijedila je sredstva u iznosu od 1,000 .000,00 KM za zaštitu i promociju ovog lo-kaliteta . Uz podršku Vlade RS proglasili smo opšti državni interes na zonama prve zone lokaliteta, što je omogućilo rješavanje problema imovin-sko-pravne prirode .

Podršku naravno pruža resorno ministarsvo prosvjete i kulture Republike Srpske na

čelu sa ministrom Antonom Kasipovićem i pomoćnikom ministra za kulturu Irenom Soldat . U dosadašnjem radu

značajna saradnja je ostvare-na sa Republičkim zavodom za zaštitu kulturno istorij-

skog i prirodnog naslijeđa Republike Srpske i opštinom Srebrenica . Uz pomoć Mini-starsva nauke i tehnologije organizovali smo i naučnu konferenciju „Kulturnoisto-rijsko nasljeđe Srebrenice kroz vijekove“ nakon koje smo izdali zbornik radova pod istim naslovom u koji su uključeni radovi 20 naučnih radnika iz Republike Srp-ske, FBiH, Srbije i Hrvatske .

Šta su prioriteti Muzeja u ovoj godini?

Prioriteti u ovoj godini su završavanje imovinsko-pravnih odnosa na lokalitetu „Ankino dvorište“, završetak urbanističko-regulacionog plana Skelana za Arheološki park i postavljanje zaštitne la-minirane konstrukcije iznad lokaliteta „Zadružni dom“ .

Mozaik rimske palate

Privremena muzejska postavka u Crvicama

Predstаvništvo rePublike srPske 15

Opština Srbac nalazi se na zapadnom dijelu Republi-ke Srpske i predstavlja njen centralni dio, odnosno terito-riju oko donjeg toka Vrbasa do istočnih padina Motajice, te od Save na sjeveru do Careve Gore i Lipica na jugu . Omeđe-na je teritoriom opština: Der-venta - na istoku, Prnjavor - na

jugu, Laktaši - na jugo-zapadu i Gradiška - na zapadu . Svojim sjevernim dijelom, u dužini od oko 40 km naslanja se na de-snu obalu rijeke Save, koja na tom dijelu čini i granicu sa Re-

publikom Hrvatskom . Ukupna površina teritorije opštine je 453 km2 . Prema podacima iz 2003 . godine, od 62 opštine u Republici Srpskoj, opština Sr-bac je na 24 . mjestu po povr-šini, a na 17 . mjestu po broju stanovnika . U saobraćajno-ge-ografskom smislu, Srbac ima dobru saobraćajnu povezanost

u drumskom saobraćaju unu-tar opštine, sa svim susjednim opštinama, a preko njih i šire .

Srbac je opština sa zavid-nim prirodno-geografskim re-sursima, čije je iskorištavanje

u okviru industrijalizacije to-kom 60-ih i 70-ih godina proš-log vijeka uveliko unaprijedilo kvalitet života svojih građana .

Strateški izazov u vezi sa resursima je stvaranje osno-ve za njihovo dalje korištenje, unapređujući konkurentnost kroz dalji razvoj prerađivačke industrije i dalje finalizacije proizvoda .

Osnovna prirodna bogat-stva i privredni resursi opštine Srbac su: zemljište, šume, vo-da i mineralne sirovine .

Zemljište je osnovni pri-rodni resurs na kome većina stanovništva opštine temelji svoju egzistenciju . Ratarstvo (sa kukuruzom i pšenicom kao dominantnim kulturama), povrtlarstvo (sa posebno u poslednje vrijeme intezivnom plasteničkom proizvodnjom), voćarstvo i vinogradarstvo (u manjoj mjeri razvijeno u od-nosu na mogućnosti i stanje u prethodnom periodu), sto-čarstvo (posebno tov pilića-brojlera) i proizvodnja ribe su osnovne privredne grane koje su se u dosadašnjem periodu razvile na temelju ovog pri-rodnog resursa .

Srbac

Opštine RS

Predstаvništvo rePublike srPske 16

Korištenje i eksploataci-ja šume je jedno od najstarijih zanimanja i oblika privredne djelatnosti stanovnika opšti-ne . Za vrijeme Socijalističke Federativne Republike Jugo-slavije (za razliku od turskih i austro-ugarskih vremena) eksploatacija šume je imala planski karakter . Rezultat ta-kvog pristupa je i izgradnja (1972 . godine u Prijebljezima) prvog prerađivačkog kapacite-ta na području opštine koje je bio nosilac razvoja i osnov za nastanak više privatnih pilana i malih drvoprerađivačkih po-gona .

Od istraženih mineral-nih bogatstava (prvenstveno planine Motajice) potvrđena

su bogata nalazišta kaolini-ziranog granita (koji sadrži 13% kaolina dobrog kvaliteta, a ostatak čine:feldsfat, beril, liskuni kvarc) sa rezervama koje omogućuju višedecenij-skuzzeksploataciju, te šljunak kao riječno bogatstvo .

Pored Save i Vrbasa, sta-tus rijeke imaju vodotoci Po-velič, Lepenica, Matura, Ina, Savica i Osovica, a sve pripa-daju crnomorskom slivu .

Rijeka Sava, koja pred-stavlja sjevernu granicu op-štine (kao i R . Srpske i BiH) sa Republikom Hrvatskom, je plovna, ali na ovom području nema pristaništa ni mostova . Saobraćaj izmedju Srpca i Da-

vora u Hrvatskoj (malogranič-ni prelaz) odvija se skelom .

Vrbas, jedna od većih ri-jeka u BiH, uliva se u Savu kod Srpca, oko l km od opštinskog centra . Čestim mijenjanjem korita Vrbas je načinio veći broj mrtvaja (starača) .

Na području opštine je veći broj rječica i potoka koji su, regulacijom vodotoka radi zaštite od poplava, u sušno do-ba godine ili trajno, bezvodni .

Od većih kanala pozna-tija je Ljevčanica koja samo u ekstremno sušnim ljetima presušuje .

Vještačko jezero Stubla-ja (područje Bardače) dugo je oko 1 .700, a široko do 80 m .

Opštine RS

Srbac

Predstаvništvo rePublike srPske 17

Na pojedinim mjestima dubo-ka je do 3 m i bogata je ribom .

Ribnjak Bardača prostire se na 650 ha .

U podnožju podmotajič-kih i drugih brežuljaka ima prirodnih izvora vode . Voda im je bistra, ljeti hladna, a zi-mi ne zaledjava . Veći dio izvo-ra sveden je malim vodovodi-ma do kuća .

Područje opštine Srbac odlikuje se umjereno-konti-nentalnom klimom sa sred-njom godišnjom temperatu-rom vazduha od 10,8 stepeni C .

Vezano za klimatske uslove na ovom području, za-

bilježene su i neke zanimljivo-sti . Dogadja se, istina u rijet-kim prilikama, da snijeg padne i u maju . Godine 1866 . pao je jak mraz četvrti dan Duhova . A 24 . aprila 1997 . godine sni-jeg je neprekidno padao oko lo sati i prekrio i polomio grane procvjetalih voćaka . U zimu 1942/43 . preko zaledjene Save izmedju Srpca i Davora moglo se prelaziti pješice, a 1984 . godine trojica mladića preš-li su zaledjenu Savu izmedju Slavonskog i Bosanskog Koba-ša automobilom Zastava 101 . Krajem februara 1990 . godine u podmotajičkim selima pro-cvjetale su rane šljive .

Razvoj privrede u opšti-ni Srbac je u stalnom usponu o čemu svjedoče brojni proi-zvodni pogoni u kojima je za-poslenje našao veliki broj rad-nika sa područja opštine .

Pogon za primarnu i fi-nalnu proizvodnju drveta i proizvodnju biomase “Pane-fin” u selu Prijebljezi zapošlja-va oko stotinu radnika dok je u pogonu “Ogis” d .o .o . u Do-njoj Lepenici zaposleno oko 30 radnika koji proizvode jed-nokratnu medicinsku zaštitnu opremu za njemačko tržište .

Na području opštine Srbac djeluje i preduzeće “Agrounija”kao najveći proi-

Opštine RS

TC “Srpčanka”

Predstаvništvo rePublike srPske 18

zvođač pilećeg mesa u BiH a kupovinom klaonice peradi u Poveliču slovenački gigant “Perutnina Ptuj” je instalirala savremenu tehnološku liniju i pokrenula novi ciklus proi-zvodnje .

Među najvećim proizvo-đačima stiropora u BiH je pre-duzeće „Stirokart“ Srbac .

Naročito je razvijen sektor male privrede . Veli-ki broj privatnih firmi i pre-duzeća u opštini Srbac bavi se proizvodnjom trikotažnog rublja,tekstilnog prediva i tkanina, zatim proizvodnjom plastičnih masa, proizvoda od

gume kao i proizvodnja na-mještaja .

Na području opštine dje-luju i Zemljoradničke zadruge „Srbac“ i „Dugopoljka“ kao i Zemljoradnička zadruga „Sit-neši“ koja obavlja djelatnost od 1976 .godine, sarađuje sa više hiljada kooperanata i je-dan je od najvećih otkupljiva-ča poljoprivrednih proizvoda u banjalučkoj regiji .

Pregled stanja u lokalnoj ekonomiji

Srbačko područje, kao administrativno-teritorijalna i ekonomska cjelina, postaje

poznato široj javnosti tek po-slije Drugog svjetskog rata . Posebno plodnim smatra se period poslije 1970 . godine, kada je počela izgradnja i rad nekoliko, za srbačke uslove, velikih fabrika, a zabilježen je vidan napredak i u obla-sti školstva, zdravstva, spor-ta, kulture i drugih oblasti . Dobri poznavaoci privrednih kretanja u to vrijeme pisali su o Srpcu kao fenomenu, a period 1975-1985 . godine, s puno argumenata označavali decenijom procvata . Nakon 1985 . godine počinje lagana privredna stagnacija, a nakon 1991 . godine počeo je tranzi-

Opštine RS

Gastro fest u Srpcu

Predstаvništvo rePublike srPske 19

cioni period sa svim posledi-cama koje je sa sobom nosio - došlo je do velikog pada pri-vredne aktivnosti kao posle-dica rata, sankcija, izgublje-nih tržišta, zastarjele tehno-logije, programa proizvodnje neprilagođene tržištu i pot-puno nespremnih državnih preduzeća na nove uslove po-slovanja .

Četiri dominantne grane u strukturi srbačke privrede su trgovina na veliko i malo, poljoprivreda, proizvodnja odjevnih predmeta i proi-zvodnja drveta i predmeta od drveta .

Veliku okosnicu privre-de opštine Srbac čine prije svega privredna društva u privatnom vlasništvu čiji se broj u poslednjih pet godina iz godine u godinu povećava .

Najviše zaposlenih rad-nika je u mikro preduzećima u privatnoj svojini, koja za-pošljavaju do 9 zaposlenih . Pored toga, u poslednje dvije godine broj zaposlenih radni-ka se znatno povećao, gleda-jući na prethodni period . Pri-vredna struktura opštine se mijenjala, a umjesto velikih državnih preduzeća ekonom-sku aktivnost i zapošljavanje

su preuzela mala i srednja preduzeća, dok na području opštine nema velikih predu-zeća koja zapošljavaju preko 250 radnika . Najveće učešće u ukupnim prihodima malih i srednjih preduzeća zauzima djelatnost proizvodnje pre-hrambenih proizvoda i pića sa oko 36%, za njom slijedi prodaja i održavanje motor-nih vozila sa oko 23% i trgo-vina na veliko sa 13% te trgo-vina na malo sa 11% .

Zahvaljujući velikom području pokrivenom šuma-ma području opštine Srbac, najveći procenat izvoza od

Hram Pokrov presvete Bogorodice u Srpcu

Opštine RS

Predstаvništvo rePublike srPske 20

čak 46,83% otpadaju na pre-radu drveta i drvenih proi-zvoda . Za njima slijede tr-govina na veliko sa 15,35% odnosno proizvodnja proi-zvoda od plastike sa 11,27% zastupljenosti u cjelokupnom izvozu .

Najveći nivo vrijedno-sti uvoza bilježi se u sekto-ru proizvodnje proizvoda od plastike i zauzima 23,93% od cjelokupne vrijednosti uveze-nih proizvoda . Takođe, zani-mljivo je da drugo mjesto po ostvarenom uvozu pripada drvoprerađivačkom sektoru sa 23,46% .

Turizam

Kao osnovni nosioci ra-zvoja turizma opštine Srbac mogu se istaći Turistička or-ganizacija opštine Srbac, te pravna lica i subjekti koji se na području opštine bave tu-rističkom djelatnošću ili su na drugi način nosioci turističke ponude (moteli, ugostiteljska preduzeća, turističke agenci-je, sportska, kulturna i druga udruženja i organizacije) . Sa aspekta potencijala kojima op-ština raspolaže, u prvom redu prirodnih resursa, turistička djelatnost u budućem privred-nom razvoju opštine može za-uzeti značajno mjesto .

Na teritoriji opštine mo-gu se prepoznati sledeći resur-si u turizmu i naznačiti kao potencijalni za razvoj u bliskoj budućnosti: • Prirodni resursi: Močvarno-

barski rezervat Bardača koja je i ramsarsko područje, Planina Motajica, Rijeke Vrbas i Sava pogodne za rafting, kampovanje i sl ., te lov i ribolov .

• Kulturno – istorijska baština: Arheološka nalazišta (Gradina, Videta, Vis, Mramor i dr .)

• Manifestacije .• Turistička infrastruktura .

Na području opštine u toku godine održavaju se mno-

Zgrada opštine Srbac

Opštine RS

Predstаvništvo rePublike srPske 21

gobrojne turističke, sportske i kulturne manifestacije . U tu-rističkom smislu najznačajni-je i najposjećenije su sledeće manifestacije: Gastro fest Sr-bac-Bardača, Srbačka regata, Hajdučki susreti, Likovno-ekološka kolonija Bardača kao i Gradski turnir u malom fud-balu .

Iako raste broj noćenja a i dolazaka ipak je period zadr-žavanja turista veoma kratak . U prosjeku za posmatrani pe-riod turisti su se zadržavali na području opštine oko 2 dana, što govori da je više u pitanju poslovni boravak ili u najbo-ljem slučaju kratak boravak

s ciljem jednodnevnog prisu-stva pojedinim manifestacija turističkog i drugog sadržaja .

Gostima su na raspola-ganju kamp prostori, izletišta, seoska domaćinstva i sportsko – rekreativni turizam . Prema statističkim analizama opšti-nu Srbac najčešće posjećuju strani turisti, poslovni turisti, lovci i izletnici . Uglavnom su zastupljene individualne po-sjete i posjete u manjim gru-pama .

Prioriteti daljeg turistič-kog razvoja opštine su seoski turizam u naseljima oko pla-nine Motajice, eko turizam na području Bardače, lovni i

ribolovni turizam, izletnički turizam, kao i brojne tradici-onalne manifestacije .

Poljoprivreda i šumarstvo

Opština Srbac je izrazito poljoprivredno područje, sa dugom tradicijom poljopri-vrede proizvodnje . Od ukupne površine opštine od 45 .251 ha, poljoprivredne površine (oranice, voćnjaci, vinogradi, pašnjaci i livade) zauzimaju 25 .848 ha ili 57%, po čemu je opština svrstana među prve četiri opštine Republike Srp-ske i BiH .

JU “Centar za kulturu i soprt” Srbac

Opštine RS

Predstаvništvo rePublike srPske 22

Poljoprivreda je osnov-na privredna grana za ruralna područja opštine Srbac . Ovaj njen značaj je posljedica pri-sustva prirodnih resursa (prije svega poljoprivrednog zemlji-šta), predodređenih za bavlje-nje poljoprivredom, značajnog broja stanovništva kojima je poljoprivredna proizvodnja pretežno zanimanje i nerazvi-jenosti drugih privrednih gra-na kao alternative za poljopri-vredu .

Od ukupnog stanovništva opštine u poljoprivredi-rural-nom području živi i radi 75%,

što je iznad prosjeka Republi-ke Srpske . U oko 4 .500 doma-ćinstava koja imaju 17 .138 ha poljoprivrednog zemljišta, sa prosjekom 3,8 ha po domaćin-stvu (bez državnog zemljišta) . Godišnja naturalna proizvod-nja poljoprivrede opštine je oko 200,000 tona (zavisno od stukture sjetve, klimatskih uslova, tržišta itd .) . Za potre-be stanovništva opštine po-troši se do 20% proizvodnje, a oko 80% proizvodnje ide van opštine, odnosno za tržište .

Organizovanost poljo-privrede opštine svela se na

djelovanje nekoliko privatnih preduzeća, dok su dosadašnji organizacioni oblici (zadruge, kooperativni centri i sl .) zbog teškog ekonomskog stanja, prestali sa radom . Kada su u pitanju prerađivački kapaci-teti u poljoprivredi, pored kla-nica brojlera, nema nikakvih drugih značajnih kapaciteta prehrambene industrije . Uku-pan prihod dvadesetak predu-zeća i zadruga kojima je poljo-privreda osnovna djelatnost kreće se između 4 i 5 miliona KM godišnje . Njihovo učešće u stvaranju ukupnog priho-

Sportska dvorana

Opštine RS

Predstаvništvo rePublike srPske 23

da opštine iz godine u godinu opada .

Poljoprivredno zemlji-šte u svojini privatnog sekto-ra je 17 .138 ha ili oko 67% a udržavnoj svojini je 8 .710 ha ili oko 33% . Obradivog poljo-privrednog zemljišta je oko 17 .000 ha, od čega je u privat-noj svojini oko 13 .000 ha, a u državnoj svojini oko 4 .000 ha . Svake godine ostaje oko 2 .800 ha neobrađenog zemljišta na području opštine .

Najkvalitetnije zemljište od 1-3 klase je u Lijevče polju i zauzima 80% ukupne površi-ne, zatim u Srbačko-Nožičkoj ravni 3a u brdskom području

je, uglavnom, zemljište iznad treće klase . Na području op-štine radi funkcije zaštite po-ljoprivrednog zemljišta, izgra-đeni su odbrambeni nasipi . Sistemi za navodnjavanje su iz godine u godinu sve zastuplje-niji i ocjena je da pod navod-njavanjem ima oko 1 .000 ha poljoprivrednih površina na području opštine .

Najveće poljoprivred-ne površine zauzima ratarska proizvodnja, a u tome najviše žitarice, krmno bilje, povr-će i uljarice (najzastupljenija je soja) . U ukupnoj ratarskoj proizvodnji kukuruz zauzima prvo mjesto po sjetvenim po-

vršinama, a to je 50% ukupnih oraničnih površina, zatim pše-nica, tritikale, ječam, ovas i raž, a ovaj odnos je nepromije-njen godinama . U budućnosti se očekuje da će na području opštine dominirati proizvod-nja kukuruza i pšenice, kao dvije osnovne vrste žita .

Od povrća najveće povr-šine zauzima krompir, kupus, paprika, pasulj, bostan itd ., a od krmnog bilja najveće po-vršine su pod lucerkom i cr-venom djetelinom . Srbačka opština ima svoju tradiciju i prepoznatljivost u voćarskoj proizvodnji . Klimatski i ze-mljišni uslovu omogućavaju

Opštine RS

Likovno-ekološka kolonija Bardača-Srbac

Predstаvništvo rePublike srPske 24

intenzivnu proizvodnju voća . Stočarstvo je za opštinu Srbac tradicionalno jedan od naj-važnijih vidova poljoprivred-ne proizvodnje .

Živinarstvo je proizvod-nja koja je na prostoru opšti-ne Srbac već duži niz godina vodeća proizvodnja i tradicio-nalno zanimanje velikog broja farmera . Kupovinom klaoni-ce peradi u Poveliču od strane „Perutnine“ Ptuj stanje plasmana utovlje-nih brojlera se značajno popravilo, proširuju se kapaciteti kako u tovu brojlera tako i u odgoju matičnih jata . Postojeće farme (oko 150 njih) su različitog kapaciteta od 4-5 hiljada do preko 20 hiljada utovljenih broj-lera u jednom turnusu . Proizvodnja ribe se odvi-ja u 11 jezera na područ-ju Bardače i oko desetak malih privatnih ribnjaka .

Šumarstvo kao privred-na djelatnost u opštini Srbac prestavlja značajan segment razvoja opštinske ekonomije i u gotovo svim starteški ra-zvojnim projektima zauzima značajno mjesto . U pogle-du drvnog sortimenta u neto proizvodnji dominiraju grupe lišćara (najviše bukva i hrast, kao i druge vrste) .

Najveći problemi u šu-marstvu na području opšti-ne Srbac predstavljaju štete nastale kao posljedica biljnih bolesti i štetočina, požari i be-spravne sječe .

U proteklom periodu ve-lika materijalna sredstva su izdvajana za rekonstrukciju postojećih i izgradnju novih

šumskih komunikacija kao i održavanje seoskih, prije sve-ga, makadamskih puteva, u područjima gdje su se putevi koristili vezano za eksploa-taciju Plan šumskouzgojnih radova u okviru proste ali i proširene reprodukcije šuma se na godišnjem nivou uglav-nom izvršava u skladu sa, po strukturti dinamici i obimu,

parametrima predviđenim šumskoprivrednom osnovom .

Obrazovanje

Predškolska ustanova Dječiji vrtić „Naša radost“ Srbac je javna ustanova koja djeluje i radi na opštini Srbac već duži niz godina i u svom radu obuhvata djecu od jaslič-kog do predškolskog uzrasta . Ako se u obzir uzme ukupan broj djece ove dobi koja žive na području opštine Srbac, zanemariv je broj polaznika i korisnika usluga ove ustano-ve . Realne potrebe postoje za najmanje još jednim dječijim vrtićem ali finansijske mo-gućnosi opštine za izgradnju

i proširivanje ovih kapaciteta su veoma male .

Na opštini Srbac 1 .684 učenika pohađa 3 osnovne škole, i to: Osnovnu školu „Jovan Jovanović – Zmaj“ Sr-bac, Osnovnu školu „Dositej Obradović“ Razboj i Osnov-nu školu „Vuk Karadžić“ Sit-neši . Na opštini Srbac sred-nje obrazovanje se odvija u

jednoj Mješovitoj srednjoj školi „Pe-tar Kočić“ sa sjedi-štem u Srpcu . Ovu školsku ustanovu pohađa 580 učeni-ka razvrstanih u 11 obrazovnih profila i to: Gimnazija op-šti smjer, Mašinski tehničari, Ekonom-ski tehničari, Tr-govinski tehniča-ri, Metalostrugari, Bravari, Automeha-ničari, Instalateri,

Trgovci, Konobari i Kuvari . Većinu učenika ove mješovite škole čine djeca iz grada Srpca i prigradskih naselja, dok je jedan značajan dio sa rural-nog ili seoskog dijela opštine . Za ove učenike organizovan je prevoz do škola i nazad .

Na teritoriji opštine Sr-bac ne postoji niti jedna vi-sokoškolska ustanova ni fa-kultet iako veliki broj učenika koji završe srednje obrazova-nje nastavlja svoje obrazova-nje u Banjoj Luci, Beogradu, Novom Sadu ili na visokoš-kolskim ustanovama u ino-stranstvu .

Opštine RS

Drago Ćirić, načelnik opštine Srbac

Predstаvništvo rePublike srPske 25

Kultura i sport

Kulturni život u opštini Srbac odvija se uglavnom u okviru Javne Ustanove „Cen-tar za kulturu i sport“ Srbac, Javne Ustanove „Narodna bi-blioteka „Srbac, SPKD „Pro-svjeta“, KUD „Biser“ Srbac, putem jedinog štampanog medija „Srbačke Novine“ kao i putem jedinog elektronskog medija Javnog preduzeća „Ra-dio Srbac“ . Na opštini djeluje i amatersko pozorište „Mile-nijum“ koje pretežno okuplja mlade Srpčanke koje volonter-ski rade u ovom pozorištu . Od značajnih manifestacija koje se održavaju na teritoriji op-štine Srbac posebno se izdva-ja Likovno-Ekološka kolonija Badača- Srbac, Dani kulture, Književni susreti, Gastro dani i još mnogo drugih kulturnih manifestacija tipa književnih večeri, pozorišnih predstava itd .

Takođe, od 1950 . godine na području opštine djeluje JU Narodna biblioteka Srbac namjenjena opštem obrazova-nju, informisanju i zadovolje-nju kulturnih potreba stanov-ništva . Iako ova javna usta-nova zadovoljava standard „1 knjiga-1 stanovnik“ i raspola-že velikom raznovrsnošću pu-blikacija od kojih neke pred-stavljaju čuvare prošlosti ovog podneblja, potrebno je uložiti mnogo više truda kako bi dje-lovala kao jedna savremena institucija 20 . vijeka . Zala-ganje se ogleda prije svega u omogućavanju nabavke savre-mene elektronske opreme ko-ja će podržavati standardni bi-

blio program, umrežavanje u sistem biblioteka RS, ustrojiti elektronski katalog i omogući-ti korisnički pristup internetu .

Sport na području opšti-ne Srbac ima jako dugu tradici-ju sa tendencijom značajnijeg razvoja u budućnosti . Javna Ustanova „Centar za kulturu i sport“ predstavlja okosnicu razvoja sporta na opštini . Na prostoru opštine Srbac posto-ji i radi 17 sportskih klubova i jedna škola fudbala .

STANJE JAVNE INFRASTRUKTURE

Saobraćajna infrastruktura

Okosnicu putne meže či-ne:• magistralni putni pravac

Nova Topola-Derventa;• regionalni pravac Srbac-

Prnjavor;• lokalni put Razboj Lijevče-

Laktaši; i • razvijena mreža lokalnih i

nekategorisanih puteva od preko 350 km .

Na području opštine Sr-bac, dužina nekategorisa-nih puteva iznosi 324,61 km (69,98%), lokalnih 80,05 km (17,25%), regionalnih 21,20 km (4,58%) i magistralnih 38,00 km (8,19%) . Kao što se vidi, najveći procenat putne mreže zauzimaju nekategori-sani i lokalni putevi (ukupno 87,23%) . Ipak, nekategorisa-ni putni pravci još uvijek ne zadovoljavaju potrebe savre-menog života . U 2009 . godi-ni je bilo svega oko 26,45% asfaltiranih nekategorisanih

puteva na području opštine . Istovremeno, u proteklih ne-koliko godina su rekonstru-isani i asfaltirani svi lokalni putevi na području opštine Srbac . U upotrebi je i malo-granični riječni skelski prelaz preko Save, ali u ograniče-nom obimu . Okvirnim spo-razumom o slivu rijeke Save koga su potpisale sve zemlje: BiH, Republika Hrvatska, Republika Slovenija i SRJ i Protokolom o režimu plovid-be strane su saglasne da će sarađivati na uspostavljanju međunarodnog režima plo-vidbe rijekom Savom, održa-vanju i označavanju plovnih dijelova rijeke kako je regu-lisano Konvencijom o režimu plovidbe Dunavom . Plovidba po ovom Sporazumu će bi-ti slobodna za sva plovila, a preduzeća sa naše opštine treba da se osposobe kako bi mogla učestvovati u čišćenju i održavanju korita rijeke Sa-ve i koršćenju plovnog puta za prevoz ruda i drugih ro-ba . Zajedno sa Agencijom za vode oppština će preduzeti adekvatne mjere odbrane od poplava, zaštite od štetnog djelovanja voda i spriječiti svaki oblik zagađenja Save i pritoka . U periodu do 2020 . Godine nije realno očekivati da opština Srbac ima prista-nište na Savi .

Lokalni prevoz

Na području opštine postoji organizovan samo prevoz djece koja pohađa-ju osnovne i srednje škole . Usluge prevoza vrše samo-

Opštine RS

Predstаvništvo rePublike srPske 26

stalni preduzetnici . Organi-zovanim lokalnim prevozom djece školskog uzrasta i osta-log stanovništva je pokriveno 14 mjesnih zajednica i ovaj vid prevoza je aktivan samo za vrijeme školske godine Ra-zlozi za ovo su ekonomskog karaktera . Privatni prevozni-ci ne vrše usluge prevoza u mjesnim zajednicama u koji-ma ne mogu ostvariti pozitiv-no poslovanje, niti za vrijeme školskih odmora kada nema dovoljnog broja putnika .

Elektroenergetska infrastruktura

Distribucija i snabdjeva-nje električnom energijom se vrši putem 244,50 km sred-njenaponske mreže i 739,41 km niskonaponske mreže sa ukupno 145 trafostanica 20/0 .4 kV u vlastitom posje-du . RJ „Elektrodistribucija“ Srbac vrši distribuciju i snab-djevanje električnom energi-jom ukupno 7 .858 korisnika na srednjem i niskom naponu, od čega je 7 .845 korisnika na

niskom naponu, a 13 na sred-njem .

Telekomunikacije

Na području opštine Sr-bac 26 naseljenih mjesta ima-ju telefonsku mrežu . U 2009 . godini registrovano je 5 .690 fiksnih telefonskih priklju-čaka . Procjene govore da je u 2009 . godini bilo 21 .660 kori-snika mobilne mreže, te da je pokrivenost opštine mobilnim signalom iznosila 96 odsto .

Radio-Srbac kao opštin-sko javno glasilo, počeo je sa

Opštine RS

Bardača

Predstаvništvo rePublike srPske 27

radom 21 .06 .1975 . godine i predstavlja najstariji elektron-ski medij poslije Radija RS . Kao servis od javnog značaja, Radio Srbac oko 70% priho-da ostvaruje sufinansiranjem iz Budžeta opštine Srbac dok ostatak zarađuje na tržištu pružanjem komercijalnih i in-formativnih emisija .

Vodosnabdijevanje

Snabdijevanje stanovniš-tva vodom se vrši gradskim vodovodom i neposredno sa izvora i bunara . Za organi-zovano snabdjevanje opštine vodom nadležno je KP ,,Vodo-

vod” a .d . Srbac . Vodovodni si-stem Srbac podijeljen je na če-tiri zasebne cjeline: vodovod Srbac, vodovod Lijevče polje, vodovod Kobaš i vodovod Sr-đevići . Vodovod Srbac i vodo-vod Lijevče polje snabdijevaju se sa izvorišta ,,Prijebljezi”, dok preostala dva imaju svoja izvorišta .

Trenutna dužina vodo-vodne mreže je 258 km, kapa-citet pumpnih stanica je 142 l/sek, rezervoarski prostor 1 .850 m3 . Pokrivenost snab-djevanja grada i prigradskih naselja sistemom vodovoda je zadovoljavajuća, dok snab-

djevanje stanovništva u nekim seoskim naseljima nije .

Kanalizacija

Kanalizacioni sistem op-štine Srbac je uglavnom sepa-ratnog tipa, osim na pojedinim potezima gdje je izgrađena sa-mo fekalna kanalizacija . Glav-ni kolektori izgrađeni su 1983 . godine, a 1999 . godine kana-lizaciona mreža proširena je i u naselja Bolničko i Crkveno Brdo . Ukupna dužina fekalne kanalizacione mreže je 13,567 km . Odvođenje i prečišćavanje otpadnih voda je jedan od naj-većih ekoloških problema op-

Opštine RS

Otvaranje logističkog centra “Perutnine Ptuj” u Srpcu 2010. godine

Predstаvništvo rePublike srPske 28

Novim investitorima opština Srbac je obezbijedila građevinsko zemljište u poslovno-indu-strijskim zonama “Crnaja” i “Sitneši”.

U poslovno-industrijskoj zoni “Sitneši”, koja je smještena uz regionalni put Srbac – Prnja-vor, predviđeno je 58 parcela površine od 600 do 27.000 kvadratnih metara za izgradnju indu-strijskih objekata. Za podizanje industrijskih objekata u poslovno-industrijskoj zoni “Crnaja” predviđena je 31 parcela površine od 600 do 40.000 kvadratnih metara. U Srpcu se nalazi i zona “Itris” u kojoj posluje osam preduzeća, ali je slobodno više od 2.000 kvadratnih metara prostora

Da bi privukla kapital opština Srbac investitorima nudi olakšice pri kupovini zemljišta u poslovno-industrijskim zonama “Crnaja” i “Sitneši”.

U ovim zonama su smanjene cijene zemljišta i jednokratne rente. Osim toga, svake godine iz budžeta se dodjeljuju sredstva za razvoj poljoprivrede i podsticaj zapošljavanja.

Registraciju preduzeća na području Srpca obavlja najbliži sud, a kada je u pitanju zanat-sko-preduzetnička djelatnost registracija u opštinskoj administrativnoj službi traje tri do pet dana.

Prepreke za dolazak investitora u opštini Srbac su nedostatak novca za opremanje po-slovno-industrijskih zona infrastrukturnim objektima, ali i preduge administrativne procedure definisane zakonima koji obrađuju registraciju preduzeća. Ipak to nije smetalo brojnim inve-stitorima da svoj kapital ulože u Srpcu, među kojima su “Klaonica PPS”, koja je dio “Perutnine Ptuj”, “ENSA BH” koja je dio “Save” iz Kranja, “FarStar OGIS Medical”, koji posluje u sklopu kompanije “FarStar Medical” iz Hamburga i “System Ecologica”, koja pripada američkoj korpo-raciji “Better Energy Solutions Today”.

Poslovno-industrijske zone

u opštini Srbac

Opštine RS

štine Srbac . Samo u užem di-jelu gradskog područja postoji kanalizaciona mreža za odvod otpadnih i fekalnih voda na koju su priključeni stambeni objekti, objekti infrastrukture i privredni objekti . Međutim, ne postoji uređaj za prečišća-vanje otpadnih voda, tako da se neprečišćene otpadne vode ispuštaju direktno u vodotoke .

Potencijalni zagađivači i veća industrijska postrojenja uglavnom imaju ugrađene si-steme odvoda dok prečistači nisu u funkciji ili nisu ni izgra-đeni . Od privrednih subjeka-ta jedino Klaonica Perutnina Ptuj u Poveliču ima prečistač . Potencijalni zagađivači su benzinske pumpe, autoprao-ne, auto-mehaničarske radio-

nice i druga privredna postro-jenja koja nemaju uređaje za prečišćavanje niti ispunjavaju zakonske obaveze kontrole is-puštene vode . Slična situacija je i sa ostalim javnim i privat-nim objektima u gradu .

29

Predstаvništvo rePublike srPske

Bulevаr despotа Stefаnа 4/IV

Beogrаd, Srbijа

Tel: 00 381 11 324 6633

Fаks: 00 381 11 323 8633

E-mail: predstavnistvo@predstavnistvorsbg.rs

Predstavništvo rePublike srPske