Bilişim etiği ve öğretimi

Bilişim Etiği ve Öğretimi

Özel Öğretim Yöntemleri II

Hazırlayanlar

H.İbrahim AKBUĞA

Recep POYRAZ

Musa Samet SAÇLI

Öğr.Gör.Tijen AKADA

Bilişim Etiği Ve Öğretimi 1

Hedef ve Kazanımlar

1. Etik kavramını açıklayabileceksiniz.

2. Bilgi çağında karşılaşılan etik sorunları tartışabileceksiniz.

3. Öğretmenlik meslek etiği ilkelerini açıklayabileceksiniz.

4. Bilişim Teknolojileri öğretmenlerinin taşıması gereken etik ilkelerini söyleyebileceksiniz.

5. Bilgisayar dersi için geliştirilen Bilişim Teknolojileri Etiği ve Sosyal Değerler kazanımlarını söyleyebileceksiniz.

6. Etik değerlere bağlı okul ortamının oluşturulabilmesi için yapılması gerekenleri tartışabileceksiniz.

7. Etik eğitimi verilmesinin gerekliliğini açıklayabileceksiniz.


ETİK (1/2)

Etik veya en yalın tanımıyla töre bilimi.

Etik kavramı Yunanca “ethos’’ sözcüğünden gelmekte olup karakter, alışkanlık, anlamları taşımaktadır.


Etik: Felsefenin „ödev‟, „yükümlülük‟, „sorumluluk‟ ve „erdem‟ gibi kavramlarını analiz eden, „doğruluk‟ veya „yanlışlık‟ ile „iyi‟ veya „kötüyle‟ ilgili ahlaki yargıları ele alan, „ahlaki eylemin‟ doğasını soruşturan ve iyi bir yaşamın nasıl olması gerektiğini açıklamaya çalışan dalı.


ETİK (2/2)

Ahlak: “Bir toplum içinde kişilerin benimsedikleri, uymak zorunda bulundukları davranış biçimleri ve kuralları.’’ veya “İyi nitelikler, güzel huylar.’’ olarak tanımlanabilir.


Etik ve Ahlak İlişkisi (1/13)

Etik:İnsanlara „„işlerin nasıl yapılması gerektiğini‟‟ belirlemede yardımcı olan kılavuz değerler, ilkeler ve standartlardır.

Ahlak olgusal ve tarihsel olarak yaşanan bir şey olmasına karşılık etik, bu olgunun kendisine yönelik araştırmadır.



Toplum büyük bir hızla değişmektedir. Değerler, anlayışlar ve toplumsal normlar son yıllarda hızlı bir evrim geçirmiştir. Türkçe‟ de etik kavramı, tek bir sözcükle tam anlamıyla karşılanamamaktadır.



İnsanoğlu yaşam ve ilişkilerinde kendisini yöneten ve yönlendiren bu verilerle, sistemini ve düzenini kurar. Sosyal, siyasal, toplumsal, dini, milli, ahlaki, geleneksel, töresel tüm soyut değerler etiğin konusudur.



Etik, ayni metafizik gibi; ne bilimin konusudur, ne de bilimseldir. evrensel ortak bir onayı olmadığı gibi, yanılsanamazdı. Sadece içinde bulunduğu toplumun ideolojik inançsal doğrusu olarak o toplumu bağlar.



Ayni coğrafyanın ayni toplumunda bile, kişilerin; bilgi, bilinç, birikim, vs.. deneyleri temelinde; hem etik sel değerler, hem de bu değerlere verilen içerik ve bağlar farklılık gösterir.

Herhangi bir insanoğlu düşünce ve davranışının, etik sel bir içerik alabilmesi için, toplumu yönlendiren ve yapılandıran bir içeriği olması gerekir.



Etik sel değerlerin mimarisi insanoğlu olduğunu düşünür ve bu insanoğlunun hem yönlendiren hem de yönlenen hem etik sel değerleri veren, hem de üzerine etik sel değerler verilen olan olduğunu algılarsak; etiğin tek gördüğü işlev, toplumları birebirinden ayırmaktan ve en önemlisi kişinin yaşamının önüne bu değerleri koymasından başka bir içerik taşımaz.



O yüzden herkes kendi bilinç yüzeyinde bu etik sel değerleri uygularken, kendisine ters düşebilecek aynı etik sel değerlerin farklı uygulamalarını da nötr algılamalıdır.



Her ne kadar uygulamaları etikte incelenen soruların çoğu kamu politikasını içerse ve doğrudan kamusallaşmış uygulama ve olaylara dair olsa da, uygulamalı etik başlığı altında farklı sorularda incelenebilir.



Uygulamalı etiğin farklı uzmanlıklardaki etik sorunları inceleyen bazı alt dalları (disiplin) mevcuttur.

Her alt bu uzmanlıkların etik kuralları içerisinde ortaya çıkan yaygın meseleleri karakterize eder ve bunların kamuya olan sorumluluklarını tanımlar.



Örneğin;

• Kürtaj, yasal ve ahlâkî meseleler

• Hayvan hakları

• Biyoetik

• İş etiği

• Kriminal adalet

• Çevresel etik

• Feminizm

• Eşcinsel hakları

• İnsan hakları

• Gazetecilik etiği

• Tıbbi etik

• Faydacı etik

• Faydacı biyoetik

• Dinî etik


Söz konusu etik teorileri konularına göre; normatif etik , meta etik ve uygulamalı etik olmak üzere üç ama başlık altında incelenmekte, ayrıca bazı kaynaklarda etik teorilerin betimleyici etik, normatif etik ve meta etik olarak sınıflandırıldığını belirtmektedir.



• Betimleyici etik, insan eylemini gözlemleyerek eylemlerin sonuçlarını betimler.

• Normatif etik, insanların inanması gereken doğru veya yanlışları ortaya koymakta ve bunun için birtakım toplumsal kurallar , ilkeler ya da normlar geliştirmektedir.



• Meta etik, ahlaki yargıların nesnel veya kişiye göre değişen göreceli bir kavram olup olmadığını ele alır ve inceler.

• Uygulamalı etik ise, belli bir alanda ortaya çıkan etik sorunların tartışılması için ilkeler oluşturma ve bu ilkelerin bireylerin davranışlarında uygulanması ile ilgilenir.



Etik günü (1/3)

25 Mayıs tarihi bütün dünyada etik günü olarak kutlanmaktadır. Bizim kültürümüze kavram ve çerçeve olarak farklı olan bu terim son yıllarda ülkemizde de önem kazanmış bulunmaktadır.


Yakın çağda bilim ve teknolojinin ilerlemesi, devlet kurumlarının aşırı güç kazanması vb. nedenler etik ilkelerinin oluşturulması ve benimsenmesini gerekli kılmıştır.

İlk önce Batı dünyasında bilgi ve gücü iç denetime kavuşturmak için etik kuralları oluşturulmaya başlanmıştır. Bu etik kuralları, bazen yasa gücünde bazen de bir meslek grubunun iç denetim ilkeleri olarak ortaya çıkmaktadır.


Etik günü (2/3)

Ancak bu alanda tam bir başarı sağlandığını söyleyebilmek zordur. Zira insanoğlunun iyinin yanında kötü tarafının da gelişimi sonsuzdur. Etik değerlerin hatırlatılması, bir bilinç oluşturulması için de 25 Mayıs tarihi Etik Günü olarak kabul edilmiştir.


Etik günü (3/3)

Bilişim Teknolojileri Ve Etik (1/8)

Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki (BİT)

gelişmeler, yaşadığımız dünyayı küresel bir bilgi toplumuna

dönüştürmüştür. Bilgisayarların ve özellikle internetin ortaya

çıkışı ve geniş kitlelerce yaygın bir biçimde kullanımı, insan

yaşamını bir anlamda “elektronik” veya bir başka deyişle e-

yaşam biçimine dönüştürmüştür.


Bilgi çağının en belirgin özelliklerinden birisi nitelik ve nicelik olarak artan biliginin BİT aracılığı ile hızlı bir biçimde yayılmasıdır.Film, müzik,kitap gibi fikir ve sanat eserleri de yine çoklu ortam (multimedya) destekli gelişmiş BİT ile binlerce kullanıcıya iletilebilmektedir.



Bilişim etiğine ilişkin günlük hayatta en sık kullandığımız kavramlar bilgisayar etiği ve internet etiğidir.

Bilgisayar etiği; sürekli gelişen bilgisayar teknolojilerindeki kavram, politika ve değerler arasındaki ilişkileri ele alan dinamik ve karmaşık bir çalışma alanı biçiminde tanımlanabilir.



Bilgisayar Etiği Enstitüsü tarafında ortaya konan 10 etik kural şu şekilde özetlenebilir.

1. Bir bilgisayarı diğer insanlara zarar vermek için kullanma.

2. Diğer insanların bilgisayar çalışmalarına engel olma.

3. Diğer insanların dosyalarındaki bilgileri karıştırma.

4. Bir bilgisayarı çalmak için kullanma.

5.Bir bilgisayarı yalancı şahitlik için kullanma.



6. Bedelini ödemediğin bir yazılımı kullanma ve kopyalama.

7. Yetki almaksızın veya karşılığını ödemeksizin diğer insanların bilgisayar kaynaklarını kullanma

8.Diğer insanların zihinsel/fikri üretimlerini kendine mal etme.

9.Yazdığınız programın veya tasarladığınız sistemin sosyal sonuçları ile ilgili olarak düşünün.

10.Bilgisayarı yakınınızdaki insanları düşünerek ve saygı duyarak kullanın.



İnternet etiği, internet üzerinde kabul edilebilir ya da kabul edilemez davranışları belirleyen kurallardır. İnternet etiği hakkında 10 temel kural belirlemiştir:

1. İnsan olduğunu unutmayın.

2. İnternet ortamında gerçek hayatta davrandığınız gibi davranın.

3.Sanal ortamda bulunduğunuz yerin bilincinde olarak davranışta bulunun.

4. İnsanların zamanlarına ve internet erişim olanaklarına saygı gösterin.



5.İnternette güzel görünün.

6.Bilgilerinizi paylaşın.

7.Ateşli tartışmalarda kontrolünüzü kaybetmeyin.

8.İnsanların özel hayatlarına saygı gösterin.

9.Gücünüzü kötüye kullanmayın.

10. İnsanların hatalarına karşı bağışlayıcı olun.



Farklı durumlar temelinde örneklendirildiğinde korsan yazılım kullanımı, bilgisayar ve internet aracılığı ile başkalarına ait bilgilere yasal olmayan biçimde erişim, uzun ve yorucu süreçler ile üretilen fikir ve sanat eserlerinin yine yasa dışı bir biçimde dağıtılması ve kullanılması bunlardan sadece öne çıkan bazılarıdır. Gizlilik, Doğruluk, Fikri Mülkiyet ve Erişim olmak üzere 4 ana başlıkta ele almıştır.



Gizlilik (1/3)

Mason (1986), BİT‟de meydana gelen gelişmeleri (izleme,hesaplama,erişme vb. yeteneklerinin artması ve kolaylaşması) ve karar alma sürecinde kullanılan bilginin değerinin artmasının bireylerin özel yaşantı alanlarını tehdit eden iki önemli güç olduğunu belirtmiştir.


BİT yardımı ile bankacılık, ticaret , iletişim, eğlence ve eğitim etkinlikleri hızlı ve kolay bir biçimde gerçekleştirilebilmektedir..

Ancak söz konusu işlemlerin gerçekleştirilebilmesi bireylerin kimlik bilgileri, banka hesap numaraları, iletişim adresleri gibi özel bazı bilgilerin elektronik veri tabanlarında saklanmasını gerektirmektedir.


Gizlilik (2/3)

Başkalarına ait bilgiye elektronik ortamda gizlice erişime yönelik girişimlerin tümüyle önlenebilmesi olanaklı gözükmemektedir. Toplumu oluşturan bireylerin gizliliği hiçe sayan ve iyi niyetli olmayan davranışlara karşı etik bir bakış açısı ve duyarlılık geliştirmesi kaçınılmaz olmuştur.


Gizlilik (3/3)

Doğruluk (1/5)

Bilgi çağında geçmiş tarihsel dönemlere göre özellikler BİT‟in kullanımı bilginin hem miktarında hemde niteliğinde büyük artış sağlamıştır.

Dünyanın bilgi temelleri her 2-3 yılda ikiye katlanmaktadır.

Hergün 7000 bilimsel ve teknik makale yayınlanmaktadır.


Elektronik ortama girilen bilginin doğruluğu çoğu zaman kontol edilmediği için sorunlar oluşturabilmektedir.

Bazen bilginin doğruluğu çok kritik ya da hayati değer taşıyor olabilir.Örneğin ilk yardım konusunda yanlış elde edilen bir bilgi, bireylerin ölümüne neden olabilir.


Doğruluk (2/5)

Ticari işlemlerde yanlış girilen rakam birey ya da şirketleri ekonomik olarak uçuruma sürükleyebilir. “Bilgi çöplüğü” olarak gösterilen internet ortamında yer alan tüm bilgilerin doğruluğunun kontrol edilmesi olanaksız gözükmektedir.


Doğruluk (3/5)

Doğru bilgiye ulaşmak isteyen bireylerin ya güvenilir sitelerden bilgilere erişmesi ya da elde ettiği bilgileri diğer bilgilerle karşılaştırarak zihninde muhakeme ederek onaylatması gerekmektedir.


Doğruluk (4/5)

Mason (1986), bilginin doğruluğunun ortaya konulmasında gerçeklik , güvenirlik, tam ve kesin olma gibi konularda kimin sorumlu olduğu gibi soruları gündeme getirerek bilişim çağında büyük miktarda bilgi arasından elde edilecek gerçek, doğru ve güvenilir bilginin önemine dikkat çekmektedir.


Doğruluk (5/5)

Fikri Mülkiyet (1/2)

Bilgi çağına gelindiğinde soyut, bireylerin veya grupların

entelektüel birikim süreçlerine dayanan, bilgi, fikir veya eser

biçimlerinde ifade edilebilecek bir tür üretim ortaya çıkmıştır. Bu

üretimin sonucunda ortaya çıkan ürünlerin BİT ile elektronik

ortamda kolayca kopyalanabilmesi ve dağıtılabilmesi fikri

mülkiyet temelinde birtakım sorunlar ortaya çıkarmıştır.


Bilgi çağında fikri mülkiyet, yani kullanılan bilginin kime ait olduğu önde gelen bilişim etiği sorunları arasında yer almaktadır. “Bilginin sahibi kimdir, bilgiye karşılık ödenmesi gereken ekonomik bedel nedir?” gibi sorular fikri mülkiyet kavramı ile ilgili olarak ortaya konması gereken yanıtları içermektedir.


Fikri Mülkiyet (2/2)

Erişim

Bilgi toplumunda bireyin herhangi bir bilgiye erişebilmesi için öncelikle okuma, yazma, hesaplama, yorumlama gibi temel zihinsel becerilere sahip olması gerekmektedir.


Bilgisayarların İşyerlerinde Kullanılması

Günümüzde bilgisayarlar birçok işin üstesinden gelmektedir. Bazen tamire gereksinim duyulsa bile; bilgisayarlar uyumazlar, yorulmazlar, hasta olmazlar ve dinlenmeleri için zamana ihtiyaç duymazlar. Bu yüzden birçok meslek dalında insanların yerlerine bilgisayarlar kullanılmaktadır. Bu durum istihdam için kötü bir durum olarak gözükse bile donanım ve yazılım mühendisliği, sistem analistliği, bilgisayar öğretmenliği, bilgisayar satıcılığı gibi yeni mesleklerde oluşturmaktadır.


Bilgisayar Suçları

Zararlı yazılımlar, bilgisayar kullanıcılarına ve kurumlara başta veri kaybı ve sistem çökmesi olmak üzere çok büyük maddi ve manevi zararlar verebilmektedirler. Kötü niyetli kişiler, kullanıcıların kredi kartı bilgileri ve parolaları gibi gizli verilerini elde edebilirler.


Bilgisayar uzmanlığı ile ilgili mesleki kuruluşlari etik ilkeler oluşturmuş,etik sorumlulukların yönetimi ve anlaşılması için ders programları geliştirmişlerdir.

Mesleki Sorumluluk


Küreselleşme

• Küresel yasal durumlar, küresel iş ilişkileri ya da küresel eğitim ortamlarında geçerli olacak etik kurallar ve değerlerin belirlenmesi gerekmektedir.


Bilişim Teknolojileri Öğretmenliği Meslek Etiği


Meslek Etiği (1/2)

• Meslek etiği bir meslek yerine getirilirken uyulması gereken davranış kuralları biçiminde tanımlanabilir.

• İş hayatındaki davranışları yönlendiren, onlara rehberlik eden etik prensipler ve standartların toplamına “mesleki etik” denilmektedir.


Meslek Etiği (2/2)

• Her mesleğin kendine özgü etik ilkeleri (mesleki etik) olması beklenir. Doktorlar için tıp etiği, öğretmenler için öğretmenlik meslek etiği gibi…


Öğretmenlik Meslek Etiği (1/4)

• Öğretmenlik mesleği doğrudan insanla ilgili bir meslek olduğundan, bu meslek yerine getirilirken etiğin önemli bir yeri olduğu düşünülmektedir.

• Eğitim programını uygulayan ve öğretim sürecini yönlendiren öğretmenlerin yeterlikleri genel kültür özel alan bilgisi ve pedagojik formasyon boyutlarındadır.



• Öğretmenlik mesleği etik ilkeleri oluşturulması için çeşidi kurum, kuruluşlar ve öğretmen dernekleri etik kodlar üretmişlerdir.



• Amerikan Öğretmenler Derneği (AAE) danışma ve yürütme kurulunun öğretmenler için belirlenmiş olduğu etik kodları 4 ana grupta toplanmıştır (AAE, 2010).



1. Öğrencilere Yönelik Etik Davranış

2. Mesleki Uygulamaları ve Performansa Yönelik Etik Davranış

3. Meslektaşlarına Yönelik Etik Davranış

4. Aile ve Topluma Yönelik Etik Davranış


A. Öğrencilere Yönelik Etik Davranışlar (1/2)

• Öğretmen, öğrencilerini kasıtlı olarak aşağılamaz.

• Öğretmen, yasalarca gerekmedikçe öğrencilerine ait gizli bilgileri açıklamaz.


A. Öğrencilere Yönelik Etik Davranışlar (2/2)

• Öğretmen, öğrencilerinin sağlık ve güvenliklerine gelebilecek zararlardan korumak için çaba gösterir.

• Öğretmen, gerçekleri çarpıtmayarak ve önyargısız biçimde sunmak için çabalar.


B. Mesleki Uygulamalar ve Performansa Yönelik Etik Davranış

• Öğretmen, mesleki görevlerini yapabilmek için zihinsel sağlığa, fiziksel olarak dayanma gücüne ve sosyal sağduyuya sahiptir.

• Öğretmen, okul veya eğitim kurumlarının resmi politikalarını kasıtlı olarak yanlış yorumlamaz, kendi kişisel görüşlerinden ayırır.


C. Meslektaşlarına Yönelik Etik Davranış

• Öğretmen yasal olarak gerekmedikçe meslektaşları ile ilgili gizli bilgileri açıklayamaz.

• Öğretmen, kasten meslektaşları ya da okul sistemi ile ilgili yanlış beyanlarda bulunmaz.


D. Aile ve Topluma Yönelik Etik Davranış

• Öğretmen, öğrencinin faydasına olacak tüm bilgileri ailelerle haberleşmek (bilgi alıp verme) için çaba gösterir.

• Öğretmen, okul toplum ilişkilerinde olumlu ve aktif rol alır.


Öğretmenlik Meslek Etiği İlkeleri (1/6)

• Aydın (2003) öğretmenlik meslek etiği ilkelerini 11 başlık altında toplamıştır.

1)Profesyonellik: Öğretmenlik mesleğinin gerekliliğini yapabilecek nitelik ve yeterliklerin olması olarak tanımlanır.

2)Hizmette sorumluluk: Öğretmenin öğrenme-öğretme sürecinde davranışlarından sorumlu olmasıdır.



3)Adalet: Öğretmenin öğrencilerine adil davranmasıdır.

4)Eşitlik: Öğretmenin sunduğu hizmette eşit davranmasıdır.



• 5)Sağlıklı Ve Güvenli Bir Ortamın Sağlanması: Öğretmenin sınıfta düzen ve disiplin sağlayarak sağlık ve güvenliği tehdit edebilecek durumları ortadan kaldırması



6)Yolsuzluk Yapmamak: Öğretmenin çıkar amaçlı ayrıcalık yapmaması veya görevini kötüye kullanmaması olarak tanımlanır.

7)Dürüstlük-Doğruluk ve Güven

8)Tarafsızlık



9)Mesleki Bağlılık Ve Sürekli Gelişme: Öğretmenin meslekte gelişme ve ilerlemeye istekli olması, gelişmeleri takip etmesidir.



10) Saygı: Öğretmenin öğrencilerine, öğrenci velilerine ve meslektaşlarına saygı göstermesidir.

11) Kaynakların Etkili Kullanımı: Başta zaman olmak üzere tüm araç ve gereçleri etkili kullanmasıdır.


Bilişim Teknolojileri Öğretmenliği Meslek Etiği Özel Alan Yeterlik

• Bilişim Teknolojileri Öğretmeni Özel Alan Yeterlikleri, 6 ana yeterlikten oluşmaktadır.

• Öğretim sürecini ve ortamının tasarlama, planlama, düzenleme

• Teknolojik kavramlar ve uygulamalar


Bilişim Teknolojileri Öğretmenliği Meslek Etiği Yeterlik Alanları

• Öğretme-öğrenme-programı

• Gelişimi izleme ve değerlendirme

• Okul aile toplum ilişkileri, etik ve sosyal konular

• Mesleki gelişim


Bilişim Teknolojileri Öğretmenliği Meslek Etiği Yeterlik Alanları

• Okul aile toplum ilişkileri, etik ve sosyal konular yeterliği kapsamında yer alan 2. alt yeterlik olan „Bilişim teknolojilerinin kullanımında etik kurallara uyabilme‟ninA1, A2 ve A3 düzeylerine performans göstergeleri bulunmaktadır.(MEB 2010)


A1 Düzeyi Performans Göstergeleri (1/2)

• Bilgi ve teknolojiyi kullanırken etik kurallara uymamanın yaratacağı sıkıntıları bilir ve bu kurallara uymaya özen gösterir.

• Öğrenenleri teknolojik araçları kullanırken, gelişim özelliklerine uygun ve yararlı uygulamaları seçecek şekilde yönlendirir.


A1 Düzeyi Performans Göstergeleri (2/2)

• Teknolojiden yararlanarak ulaşılan bilgilerin kullanımında ve paylaşımında, kişisel hak ve özgürlüklere saygı gösteren davranışlar geliştirmelerini sağlar.


A2 Düzeyi Performans Göstergeleri

• Öğrenme öğretme sürecinde teknolojinin uygun ve uygun olmayan kullanımları arasındaki farkı bilir ve bu konuda meslektaşlarına ve öğrenenlere örnek olur.

• Öğrenenlerin teknoloji kullanımında olumlu sosyal ve ahlaki davranışlar göstermesini sağlar.


A3 Düzeyi Performans Göstergeleri

• Okulda ve toplumda teknolojiye eşit erişim ile ilgili öneri ve uygulamalar geliştirir.


Bilişim Teknolojileri Etiği ve Sosyal Değerler Kazanımları

• Bilişim Teknolojileri öğretmenleri ilköğretim birinci ve ikinci kademede "Seçmeli Bilgisayar'' derslerini yürütmektedirler.



• İlköğretim Seçmeli Bilgisayar (1-8. Sınıflar) Dersi Öğretim Programı için Bilişim Teknolojileri Etiği ve Sosyal Değerler (BTESD) kazanımları belirlenmiştir. (TTKB, 2006)



Öğrenciler;

1. Bilişim teknolojilerini kullanırken işbirliği yapar ve birbirlerine saygı gösterir.

2. Bilişim teknolojilerini kullanırken sınıf içindeki süreçleri takip eder.

3. Teknolojik araçları kullanırken özen gösterir.



4. Bilişim teknolojileri ürünlerinin sahipliğini tanır ve benimser.

5. Kısıtlı kaynakları tasarruflu kullanır.



• 6. Başkalarının dosyalarını, çalışmalarını veya klasörlerini izinsiz kullanmanın kişisel gizlilik haklarına saygısızlık olduğunu bilir.

• 7. Ağ üzerinde kendisinin veya herhangi birinin kişisel bilgilerini paylaşmaması gerektiğini öğrenir.



8. Ağ ve internette ahlaka aykırı iletiler ve resimler göndermenin etik bir davranış olmadığını bilir.

9. Web sitesi gibi elektronik yoldan sağlanan kaynakları referans göstererek kullanır.



10.Telif hakkı olan veya herkese açık materyalleri kullanırken alıntı yaptığı yeri bildirir.

11.Yazılım lisans sözleşmesi, ağ ve internet konularında okul yönetiminin kullanım politikasına uyar.

12.Bilişim suçlarına karşı alınabilecek önlemler hakkında tartışır.


Etik Değerlere Bağlı Okul Ortamı

• Okullarda etik kurallara uyulması kurum işleyişinin düzeni açısından oldukça önemlidir. Etik kuralların uygulandığı bir okulun ve bu kurumda görev yapan personelin saygınlığı artacaktır.



• Okulda öğretmen ve öğrenciler arasında bir güven ortamı oluşacaktır. Sorunlarından arınmış daha nitelikli bir okulda kaliteli bir eğitim sunulacaktır.



• Okul müdürü ve öğretmenler etik kuralların okula yerleşmesinin gerekliliğine inanmalı ve ona göre davranmalıdır.

• Okulla ilgili tüm bireyler (öğretmen, öğrenci, yönetici, veli vb) için etik kurallar belirlenip ilgili yerlere asılmalıdır.



• Okulla ilgili olan tüm bireylere etik eğitimi verilmelidir.

• Her kesimden insanın temsil edildiği bir etik kurul oluşturulmalıdır.

• Etik kurallara uyanlar ödüllendirilmelidir.

• Etik kurallara uymayanlar uyarılmalıdır.


Bilgisayar Etiği

• Bilgisayar etiği, bilgisayarların etik kullanılmasıyla ilgili bir konudur. Hukuk kuralları kesin kurallar koyarak yanlış ve doğru ayırımı yapmaya çalışsa da her durumun doğruluğunu veya yanlışlığı gösterecek kuralları ortaya koyamaz. Bu durumda insanların ilgili meseleler üzerinde etik düşünmeleri büyük önem kazanır.


Bilgisayar Etiği

• Bilgisayar teknolojilerinde yaşanan büyük gelişmeler, bilgisayarlara ilişkin etik sorunların da ortaya çıkmasına neden olmuştur.

• Ancak bilgisayarlarla ilgili etik sorunların çözümü oldukça zor ve karmaşıktır. Kallman ve Grillo (1996) bu zorlukları şöyle ifade etmektedir (Mollavelioğlu, 2003)


Bilgisayar Etiği

• İletişimde bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımı bireyler arasındaki ilişkileri değiştirmiştir. Kişisel yakınlığın azalması ve haberleşmedeki hız, eylemlerin etik boyutunun iyice düşünülmesi için kullanıcılara yeterince zaman bırakmaz.


Bilgisayar Etiği

• Elektronik bilgi, kağıt üstünde olan bilgiden daha fazla kırılgandır. Çünkü, elektronik bilgi, çok daha kolay değiştirilebilir ve yetkisiz girişler için tehdide daha çok açıktır.


Bilgisayar Etiği

• Bilgi bütünlüğü, bilgi güvenirliği ve bilgiye erişilebilirliğin korunmasına yönelik çabalarla, bilgi paylaşımının sağladığı faydalara yönelik istekler çatışmaktadır.

• Fikri mülkiyet hakları, eser hırsızlığı, korsanlık ve gizlilik sorunları güncel sorunlar haline gelmiştir.


Bilgisayar Etiği

• Karşılaşılan zor ve karmaşık problemlerden dolayı insanların bilgisayar etiği hakkında bilgilendirilmesi gerekmektedir. Yoksa bu sorunlar toplumda büyük yaralar açabilir.

• Örneğin 26 Nisan 1999‟da ortaya çıkan CIH (Chernobyl) virüsü Türkiye‟de hava limanlarındaki, radyo-televizyon istasyonları ve bankalardaki bilgisayarlardaki bilgilerin silinmesine neden olmuştur.


Bilgisayar Etiği Eğitimi

• Bilgisayar etiği kavramının zor, çelişkilerle dolu ve karmaşık bir yapısı olduğunu göstermiştir. Bilgisayarla etkileşen veya gelecekte etkileşecek insanların belirlenen küresel ölçülerde davranmaları gerekmektedir. Bu amaca ulaşmanın şüphesiz ki en verimli ve en etkili yolu; ilgili kişilere bilgisayar etiği eğitimin verilmesidir.



• Bilgisayarların tüm disiplinler tarafından kullanılabilir hale gelmesi ile birlikte bilgisayar kullanıcılarının sayısında hızlı bir artış olmuştur. Kullanıcı sayısının hızlı şekilde artması ile, bilgisayarların ve yazılımların doğru ve etik olarak kullanılması önemli bir hale gelmiştir. (Charlesworth, 2000).



• Bilgisayar etiği eğitimi bugün bilgisayar programcıları ve tasarımcılarına özel olmayıp, ilköğretim programından itibaren tüm öğrencilere verilmektedir. Çünkü çağın gereksinimlerine uygun bireylerin yetiştirilmesi görevini üstlenmiş eğitim kurumları için; toplumda iletişim yöntemlerimizden, çalışma yöntemlerimize, eğlence biçimlerimizden, alış-veriş biçimimize kadar alışkanlıklarımızı değiştiren bilgisayarların ilköğretim seviyesinden başlayarak etkili kullanılması gerekmektedir.



• Eğitim kuruları da bu durumda üzerine düşen görevi yapmalı ve öğrencilere giderek artan bilgisayar kullanımı ile şu anda karşılaştıkları ve karşılaşacakları olayların sonuçlarını ve etik ikilemlerin farkında olmalarını sağlayacak bilgileri nasıl öğretebilirim sorusuna yanıt aramalıdır.



• Martin ve Holz‟a (1992) göre bilgisayar öğretmenleri için bir önemli meselede, öğrencilerin teknik uzmanlıklarını geliştirmeye çalışmakla birlikte, bilgisayar teknolojisi ile ilgili etik ve ahlaki meselelerin farkına varmalarını sağlamaktır.



• Bilgisayar etiğine ilişkin ilkelerin öğretiminde bireylere bilgisayar teknolojilerinin doğru kullanımı ile ilgili salt kurallar vermek yerine, etiğin özü onlara kavratılmalıdır. Etik öğretiminde doğrunun ne olduğunu öğretmek yerine doğrunun neden doğru olduğu öğretilmelidir. Aksi halde bilgisayar etiği sadece kurallar bütünü olarak kalacak ve teknolojinin gelişmesiyle ortaya çıkan yeni etik meselelere uyum sağlamayacaktır.


Türkiye Bilişim Vakfı’nın Hazırladığı Bilişim Mesleği Etik İlkeleri


Türkiye Bilişim Vakfı’nın Hazırladığı Bilişim Mesleği Etik İlkeleri

1. Temel İlkeler

2. Genel Mesleki Yükümlülükler

3. Bireysel Yükümlülükler

4. Toplumsal Topluluklar

5. Ürün ve Hizmetle İlgili Yükümlülükler

6. Meslektaşlar ve İş Arkadaşlarıyla İlgili Yükümlülükler

7. Yöneticilikle İlgili Yükümlülükler

8. İşveren ve Müşterilerle İlgili Yükümlülükler

9. Bu İlkelerle İlgili SorumluluklarBilişim Etiği Ve Öğretimi 96

1. TEMEL İLKELER

• Toplumun ve bireylerin güvenliğini, sağlığını ve esenliğini gözetir.

• Adil, dürüst ve güvenilir olup, tüm insanlara karşı hiçbir ayrım gözetmeksizin eşit davranır.

• İnsanların özel yaşamına, saygınlığına ve iyelik haklarına saygı gösterir.


2.Genel Mesleki Yükümlülükler (1/4)

• Mesleğiyle ilgili her türlü davranış, çalışma ve ilişkilerinde en yüksek ahlaki değerler doğrultusunda hareket eder ve sorumluluk üstlenir.

• Mesleği ile ilgili yasa, kural ve standartları öğrenir, izler, onlara uyar.

• Sahip olduğu mesleki bilgi, beceri ve deneyimleri kişisel ve kurumsal çıkarlara zarar vermeksizin paylaşır.

• Bireylere ve kurumlara ilişkin özel bilgilerin gizliliğine ve korunmasına özen gösterir.



• Bağlı olduğu yükümlülüklere ve sözleşmelere uyar.

• Denetimi altındaki verilere dayanarak yapacağı kestirim ve saptamalarda gerçekçi ve yansız olur.



• Sorumlu olduğu iş çerçevesinde ilgili tarafları çıkarları konusunda bilgilendirir, varsa çıkar çelişkilerinde taraflardan birinin yararına davranmaz.

• Yolsuzluklara ve dürüst olmayan işlere bulaştığından kuşku duyduğu kişi ve kurumlarla işbirliğine girmez



• Sorumlu olduğu işle ilgili, işverenin bilgisi dışında, kişi veya kuruluşlardan gelebilecek komisyon, pay, prim tekliflerini ve herhangi bir maddi yardımı geri çevirir.

• Ücretinin belirlenmesine esas alınacak mesleki niteliklerini tam ve doğru olarak bildirir.


3.Bireysel Yükümlülükler

• Teknik yeterliliğini korur, geliştirir ve yalnızca yeterli eğitim, bilgi birikimi ve deneyime sahip olduğu alanlarda kendi isteğiyle görev alır.

• Mesleki eleştirilere açık olur. Bu eleştirilerin sonucu gördüğü eksikliklerini gidermeye çalışır.

• Hatalarını kabul eder ve örtbas etmeye çalışmaz.


4.Toplumsal Yükümlülükler (1/2)

• Toplumun esenliği, sağlığı ve güvenliğine uygun kararlar almadaki sorumluluğunu kabul eder ve toplumu ve çevreyi tehlikeye sokacak etkenleri gizlemez, duyulmasına çalışır.

• Kendi çıkarını, işvereninin çıkarını ve müşterisinin çıkarını hiçbir zaman toplum çıkarının üstünde görmez.

• Kamuya yapılan açıklamalarda yansız ve dürüst olur.


4.Toplumsal Yükümlülükler (2/2)

• Toplumun bilişim teknolojisi uygulamaları ve bunların doğuracağı sonuçlar hakkında aydınlanmasına ve toplumda gerekli bilincin oluşmasına katkıda bulunur.


5.Ürün ve Hizmet İle İlgili Yükümlülükler

• Ürünün ve üretim sürecinin en yüksek niteliğe, verime ve etkinliğe ulaşması için çalışır.

• Sistem gereksinimlerinin belirlenmesinde ve tasarımında, kullanıcıların ve sistemden etkileneceklerin gereksinimlerinin açık olarak ortaya konmasını sağlar.

• Ürün geliştirme ve üretim sürecinde yapılan gözden geçirme, denetim ve sınamalarda nesnelliği esas alır ve yapıcı davranır.


6.Meslek ve İş Arkadaşlarıyla İlgili Yükümlülükler (1/3)

• Meslektaşlarının ve iş arkadaşlarının mesleki gelişmelerine yardımcı olur ve Meslek Ahlakı İlkeleri'ne uymaları için özendirir ve destek verir.

• Meslektaşlarının ve iş arkadaşlarının görüş, kaygı ve şikayetlerine ilgisiz kalmaz.

• Meslek yaşamında ilerlemek için hiçbir zaman meslektaşlarını gerçek olmayan nedenlerle eleştirmek, suçlamak yolunu seçerek onlara zarar vermez.



• Meslektaşlarının çalışma ve çabaları sonucu ortaya çıkan ürün ve fikir eserlerine karşı gereken saygı, önem ve dikkati gösterir.

• Meslektaşlarının çalışmalarını, kişisel çıkarları için izinsiz olarak incelemez, kullanmaz ve geliştirmez. Eğer herhangi bir şekilde kullanırsa, kaynağını mutlaka belirtir.



• Henüz patent veya kopyalama hakkıyla ilgili yasal bir hak almamış olsa bile akademik ve mesleki tüm çalışmalara ve ürünlere karşı saygılı olur.

• Meslektaşları hakkında bilgi sorulduğunda doğru bilgi verir ve işle ilgili olmayan özel bilgileri açıklamaz.


7. Yöneticilikle İlgili Yükümlülükler (1/4)• Yöneticilik görevlerini yerine getirirken, kuruluşun başta

bilişim ve iletişim kaynakları olmak üzere tüm kaynaklarının etkin, verimli bir biçimde ve sadece yetkili kişiler tarafından kullanılmasını sağlar.

• Yönettiği çalışanlar arasında ayrım yapmaz, onlara karşı adil, dürüst ve güvenilir olur.


7. Yöneticilikle İlgili Yükümlülükler (2/4)

• Yönetimi altındaki bilgi akışının zamanında ve doğru biçimde gerçekleşmesini sağlar.

• Yönetimi altındaki personelin toplumsal ve ahlaki sorumluluklarını yerine getirmesine katkıda bulunur ve onları bu konuda özendirir.

• Yönettiği çalışanların mesleki gelişmelerine katkıda bulunur, onları bu konuda yönlendirir ve özendirir.



• Yönettiği çalışanların işle ilgili yaptığı katkılar, buluşlar, bunlardan doğan hakları konusunda adil ve dürüst davranır.

• İşe alacağı elemana, iş teklif ederken herhangi bir kişisel çıkar gözetmez, ona çalışma koşullarını tüm ayrıntılarıyla doğru olarak açıklar.



• Mesleki yaşamını mümkün olabildiği kadar özel yaşamından ayrı düşünür ve karar alırken profesyonellik ilkesinden ayrılmamaya özen gösterir.

• Çalışma yaşamının ahlaki ilkelerini çiğneyerek rakip kuruluştan eleman almaz


8. İşveren ve Müşterilerle İlgili Yükümlülükler (1/2)

• İşvereni ve müşterileriyle olan mesleki ilişkilerinde daima güvenilir olur ve dürüst davranır.

• İş alırken ve yükümlülüklerini yerine getirirken politik çevresini, yakınlık ve kişisel ilişkilerini ve maddi gücünü kullanarak haksız bir yarar veya üstünlük sağlamaya çalışmaz.


8. İşveren ve Müşterilerle İlgili Yükümlülükler (2/2)

• Kendi işvereninin bilgisi ve izni olmadan ikinci bir işyerinde veya projede görev almaz.

• Kendi işvereninin kaynaklarını ve olanaklarını işverenin onayı dışında kişisel işlerinde veya başka bir grubun işlerinde kullanmaz.


9.Bu İlkelerle İlgili Sorumluluklar

• Bu "Bilişim Mesleği Ahlak İlkeleri" ne sahip çıkar ve yaygınlaşması için çaba gösterir.

• Bu ilkeleri çiğneyen veya göz ardı eden kişi ve kurumlara karşı gerekli girişimlerde bulunur.


• Cornell Üniversitesinde, bilgisayar bilimleri öğrencisi hacker “Robert T. Morris” 2 Aralık 1988 yılında sistem içerisinde on kadar ağ vasıtasıyla binlerce makinayı kullanılmaz hale getirmiştir. Bu nedenle tutuklanmış ve 3 yıl boyunca $10 000 ödemeye ve 400 saatini iletişim servisinde geçirmek üzere cezalandırılmıştır.”

• Bu örnek olayda nasıl bir bilişim sorunu vardır? Bilişim mesleği etik ilkelerine aykırılık varsa hangi ilke ihlal edilmiştir?


Bilişim etiği ve öğretimi

Documents

Transcript of Bilişim etiği ve öğretimi