Bilişim

“İnsanların teknik, ekonomik ve toplumsal alanlardakiiletişimde kullandığı ve bilimin dayanağı olan bilginin, özellikle elektronik makineler aracılığıyla düzenli ve akılcıbiçimde işlenmesi, bilginin elektronik cihazlardatoplanması ve işlenmesi bilimi”

“Bilginin aktarılması, organize edilmesi, saklanması, tekrar elde edilmesi, değerlendirilmesi ve dağıtımı içingerekli kuram ve yöntemler”

Bilişim etiği

Elektronik ve ağ ortamında uyulması gereken kurallarıtanımlayan normlar ve kodlar bilişim etiğini ifade eder.

Bilgisayar teknolojisinin kullanımı için ilkeler sağlayankendi doğrusu içinde bir disiplindir.

Bilişim etiği

Bilgisayaretiği

İnternet etiği

BilişimEtiği

Bilgisayar etiği

Ultra hızlı bilgisayarlar kullanımının toplumsal ve etik sonuçları neler olacaktır?

İnsani değerlerle yaşamak ve insani değerleri korumak bağlamında, otomasyonun toplumsal ve etik sonuçları hakkında insanlık ne düşünüyor ve sonuçları ile nasıl uğraşacak?

Bilgisayar otomasyonu yapan insanların özel zorunlulukları ve sorumlulukları nelerdir? (Weiner, 1950)

Bilgisayar etiği

“Sürekli gelişen bilgisayar teknolojileri ile ilişkili olarak

gerçekler, kavramsallaştırmalar, politikalar ve

değerler arasındaki ilişkileri ele alan dinamik ve

karmaşık bir çalışma alanıdır.” Moor (1985, s.267)

Bilgisayar etiği

Bilgisayar etiği, bilgisayar teknolojisi ve onun

değerlerinin doğası hakkında yeniden düşünmeyi

gerektirmektedir.

Hukuk kuralları = teorik vs. pratik

Bilgisayarlarla ilgili etik sorunların çözümü oldukça

zor ve karmaşıktır.

Etik sorunların çözümünde yaşanan zorluklar

İletişimde BİTlerin kullanımı bireyler arasındaki ilişkileri değiştirmiştir.

Kişisel yakınlığın azalması ve haberleşmedeki hız, eylemlerin etik boyutunun iyice düşünülmesi için kullanıcılara yeterince zaman bırakmaz.

Elektronik bilgi vs. kağıt üstünde olan bilgi

Elektronik bilgi, çok daha kolay değiştirilebilir ve yetkisiz girişler için tehdide daha çok açıktır.

Etik sorunların çözümünde yaşanan zorluklar

Fikri mülkiyet hakları, eser hırsızlığı, korsanlık ve

gizlilik sorunları güncel sorunlar haline gelmiştir.

Bilgi bütünlüğü, bilgi güvenirliği ve bilgiye

erişebilirliğin korunmasına yönelik çabalarla, bilgi

paylaşımının sağladığı faydalara yönelik istekler

çatışmaktadır.

İnternet etiği

İnternet üzerinde kabul edilebilir ya da edilemezdavranışları tanımlayan kurallar

Kurallar internet kullanılırken diğer insanlarınhaklarına saygılı olmak için göz önündebulundurulması gerekenler

Bu kurallara ilişkin lite için, http://www.meb.gov.tr/duyurular/duyurular/internetetigi/intetik.htm

Bilişim Çağının Etik Sorunları (Mason 1986)

Fikri mülkiyet

Erişim

Gizlilik

Doğruluk

Fikri mülkiyet

Sahiplik

Bilgi kime aittir?

Bilginindeğişimi için

değişen ücretnedir?

Bilgi iletişimininsağladığı

kanallar kimeaittir?

Fikri mülkiyet

Sahiplik: başkalarının fikri mülkiyeti nasıl kullanması

gerektiğini belirlemekle birlikte, mülkiyetin kontrol

haklarına sahip olunması (Bynum ve Rogerson,

2004)

Program yazılımcısı örneği: kullnım izni, bu programa

başkalarının nasıl sahip olabileceği ile ilgili şartları

belirleme hakkı.

Fikri mülkiyet

Fikri mülkiyet zihnimiz tarafından üretilen her türlü

ürün (Harris, 1998)

Örneğin: bir resim, bir imaj, bir harf, bir mektup, bir

kitap, bir makale, bir konuşma, bir e-posta, bir yazılım,

bir CD-ROM vb.

Fikri mülkiyet kavramı, mülkiyet gibi fiziksel ve somut

değildir.

Fikri mülkiyet

Moore (2001) ise fikri mülkiyetin, bir fikir veya

fikirlerin birleşimine bağlı olan bilişsel süreçlerin bir

ürünü olan fiziksel olmayan mülkiyet olduğunu

bildirmiştir

Örneğin: Bilgisayar bilimlerinde donanım tasarımı,

yazılım, belgeler, öğretim materyalleri vb. fikri mülkiyet

olarak nitelendirilir.

Fikri mülkiyet

Fikri mülkiyete karşı en büyük tehdit:

fikirlerin dijital ortama aktarılması ve bu sayede kolay

kopyalanabilir olması.

İnternet aracılığıyla dijital bilgiye dönüştürülmüş

fikirlerin kolay dağıtılabilir olması.

Fikri mülkiyet

Hem hukuk hem de etikle ilgili bir konudur.

Sorunlar bazen

yasal olmasına rağmen etik değildir,

yasal olmamasına rağmen etiktir,

yasal olmadığı gibi etik de değildir.

Fikri mülkiyet

Fikri mülkiyeti, kanunlar ve görevli kurumlar ile garanti

altına almak gerekmektedir.

Telif hakkı, patent, şifreleme, gizlilik yeminleri ve güven-

sadakat gibi geçmişten beri kullanılan değerler fikri

mülkiyetin korunmasını sağlamaktadır (Mason, 1986, s.9).

Fikri mülkiyetin korunması için kanunlar hazırlanmış ve

bazı kurumlar açılmıştır.

Erişilebilirlik (Accessibility)

Hangi bilgiye?

Ne şartlar altında? (Güvenlik ve koşullar)

Kimin ulaşabileceği? (Sayısal uçurum)

Erişilebilirlik (Accessibility)

Sayısal uçurum: BT’lere erişme, kullanma ve

faydalanmada birey ve toplumlar arasında oluşan

eşitsizlik.Gelir farkı

Cinsiyet farkı

Teknolojiyi kullanmayı bilmeme

BT’lerine sahip olma, kullanma ve İnternet erişimi

konusunda eşitsizlik olması demokrasi için ciddi bir tehdit

oluşturmaktadır.

Erişilebilirlik

Fiziksel

erişilebilirlik

Dil

erişilebilirliği

Kullanıcı

yetenek

uyumu

Erişilebilirlik (Accessibility)

Erişilebilirlik (Accessibility)

BİTleri gelişmesi

Yaşamboyu öğrenmeye ihtiyaç

Bilgiye ihtiyaç

Erişilebilirlik (Accessibility)

İnternet

Veritabanları

Okuryazarlık

Teknik donanım

Maliyet

Zihinsel beceriler

Bilg

iye

ula

şm

an

ınko

laylığ

ı

Bilg

iye

ula

şm

an

ınzo

rluğ

u

Erişilebilirlik (Accessibility)

http://www.ted.com/talks/gordon_brown.html

Gizlilik (Privacy)

Bilgisayarlar ve İnternet

yüksek miktarda bilginin depolanması, düzenlenmesi

ve dağıtılmasına olanak sağlayan teknolojiler.

Peki, gizli kişiler bilgiler? Bilginin güvenliği?

BT’ler emniyetli cihazlar mıdır?

Gizlilik (Privacy)

Bir kişi, bir kurum, bir bilik hakkındaki hangi bilgi?

hangi koşullar altında açıklanır?

hangi bilgi saklanır?

hangi bilgiler baskı altında kalmadan açıklanır?

Gizlilik (Privacy)

Görünmez kullanım (invisible abuse): Bilgisayarları

ve İnterneti etik dışı kullanmak için bilerek

görünmeyen eylemler yapmaktır.

Hackerlık örneği: Wikileaks.

Hackerlık örneği: İranlı hacker Nima Golestaneh:

Yazılım hırsızlığı.

Gizlilik (Privacy)

Bilgisayarları yetkisiz kullanmak

Bilgisayarları suç işleme niyetiyle yetkisiz kullanmak

Bilgisayar materyallerini yetkisiz değiştirmek

Gizlilik (Privacy)

https://www.youtube.com/watch?feature=player_embed

ded&v=F7pYHN9iC9I