Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım
Transcript of Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım
![Page 1: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/1.jpg)
Doç. Dr. Onur POLAT
![Page 2: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/2.jpg)
Bu ünitede;
Bilinç değişikliği olan hastalara genel yaklaşım
anlatılacaktır.
Bilinç değişikliğinin birçok nedeni belirtilmiş,
bu hastalara genel yaklaşımda izlenecek yol ile
epilepsi ve inme hakkında kısa bilgi verilmiş
ve bu durumlarda alınacak acil önlemlerin
neler olduğu anlatılacaktır.
![Page 3: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/3.jpg)
Bilinç kaybı, ilkyardım uygulayıcıları tarafından
oldukça sık karşılaşılan bir durumdur ve genellikle
endişe verici bir tablodur, çünkü birçok nedenden
kaynaklanabilir.
Paramediklerle diğer sağlık çalışanları arasında doğru
iletişimin sağlanması, hastanın ilk mental durumu ve
hastanın kliniğindeki sonraki değişimlerin doğru tespiti
için kısa bir anatomi bilgisi ve bazı özel tanımların
bilinmesi gereklidir.
BİLİNÇ BOZUKLUĞU OLAN HASTADA İLK YARDIM
![Page 4: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/4.jpg)
Vücut fonksiyonlarını kontrol eden sinir sistemi iki ana
kısma ayrılır; beyin ve omurilikten (spinal kord) oluşan
santral sinir sistemi ve kranial ve spinal sinirlerden oluşan
periferik sinir sistemi.
Beyin ve omurilik, sinirsel bilgi bağlantısının ve
tamamlanmasının meydana geldiği ana merkezlerdir. Beyin
ve omurilik, menings olarak adlandırılan zarlarla (dura
mater, araknoid mater ve pia mater) çevrilidir. Subaraknoid
boşlukta bulunan, beyin omurilik sıvısı (BOS), beyni ve
omuriliği sarar. Beyin, kafatası kemikleri ile, omurilik ise
omurga (vertebral kolon) ile muhafaza edilir.
![Page 5: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/5.jpg)
Bilinç: Uyanıklık, basit göz açma ve tetikte olma
fonksiyonlarını içerir. Ayrıca farkında olma, lisan,
muhakeme, uzaysal bağlantı bütünleşmesi, duygular
ve bizi insan yapan sayısız karmaşık fonksiyonu
kapsar. Serebral korteksteki nöronal yapılar bu
işlevlerden sorumludur.
Konfüzyon: Hafıza, uyanıklık ve dikkat gibi yüksek
serebral fonksiyonlardaki değişimi ifade eder. Sözlü
iletişim kurulabilir fakat dikkat dağınıktır.
Demans: Uyanıklık fonksiyonlarının nispeten
korunmuş, bilinç içeriği bozulmuştur.
![Page 6: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/6.jpg)
Deliryum: Uyanıklık sisteminin disfonksiyonudur, ayrıca
bilinç içeriği de etkilenmiştir. Halüsinasyon vardır ve hasta
ajitedir.
Koma: Spontan göz açmanın olmadığı, uyanıklık
sisteminin tam kaybıdır.
Stupor: Bilinç var olmakla beraber spontan aktivite yok ya
da azdır, güçlü uyarana yanıt alınır, uyanıklık ciddi derecede
bozulmuştur.
Psikiyatrik tepkisizlik: Oldukça sıktır, konversiyon
rahatsızlığı bu durumun en önde gelen nedenidir. Fakat bu
tanı konmadan önce diğer tüm tanılar dışlanmalıdır
![Page 7: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/7.jpg)
Travmatik: Subdural/epidural kanama
Hipovolemik şok
Vasküler: Hipertansif ensefalopati
Subaraknoid/intraserebral kanama
Venöz tıkanıklık
Nörolojik: İnme/Transient(geçici) İskemik Atak(TİA)
Epileptik nöbet/Postiktal durum
Nörojenik şok
Beyin tümörleri
BİLİNÇ DEĞİŞİKLİĞİ SEBEPLERİ
![Page 8: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/8.jpg)
Kardiyak: Miyokard enfarktüsü
Konjestif kalp yetmezliği
Kardiyojenik şok
Pulmoner emboli
Kardiyak arrest
Enfeksiyon: Menenjit/ensefalit
Üriner sistem enfeksiyonu
Pnömoni
Sepsis
BİLİNÇ DEĞİŞİKLİĞİ SEBEPLERİ
![Page 9: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/9.jpg)
Kardiyak: Miyokard enfarktüsü
Konjestif kalp yetmezliği
Kardiyojenik şok
Pulmoner emboli
Kardiyak arrest
Enfeksiyon: Menenjit/ensefalit
Üriner sistem enfeksiyonu
Pnömoni
Sepsis
BİLİNÇ DEĞİŞİKLİĞİ SEBEPLERİ
![Page 10: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/10.jpg)
Metabolik: Hipoglisemi/hiperglisemi
Hipoksi/CO2 narkozu
Elektrolit dengesizliği
Asidoz/alkaloz
Üremi
Hepatik ensefalopati
Endokrin: Hipotroidi/hipertroidi
Feokromasitoma
Hematolojik: Anemi
Porfiri
BİLİNÇ DEĞİŞİKLİĞİ SEBEPLERİ
![Page 11: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/11.jpg)
Çevresel: Hipotermi/hipertermi
Toksik: CO, siyanür, hidrojen sülfür zehirlenmesi
Alkol, narkotik, sedatifler
Antikonvülzanlar
Psikotropikler
Ağır metaller
Otoimmün: Serebral vaskülit
Alerjik: Anaflaktik şok
Psikiyatrik: Histeri (Konversiyon)
BİLİNÇ DEĞİŞİKLİĞİ SEBEPLERİ
![Page 12: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/12.jpg)
Bilinç kaybı olan hastaya yardımda, ilk olarak temel
yaşam desteği gereksinimi değerlendirilmelidir.
Sonra bilinç kaybının nedenini belirlemek için
çalışılmalıdır.
Destek tedavisi sağlamak, tedavi edilerek geri
çevrilebilen ve hayatı tehdit eden sebepleri hızlı bir
şekilde tanımlamak ve kesin tanıya sistematik
yaklaşım gereklidir.
GENEL YAKLAŞIM
![Page 13: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/13.jpg)
Bilinç kaybı olan tüm hastalar öncelikle, spesifik nedene
bakılmaksızın benzer acil tıbbi tedaviye ihtiyaç duyarlar.
Öncelikle havayolu açıklığı sağlanmalıdır. Bu aşamada
mutlaka boyun stabilize edilmelidir, çünkü bilinç kaybı
travmaya bağlı gelişmiş olabilir ve aksi kanıtlanana
kadar omurga yaralanması var kabul edilmelidir. Sonra
bak-dinle-hisset yöntemiyle solunum değerlendirilir.
Solunum yok ise 2 soluk verilir ve ardından dolaşımı
değerlendirilmek üzere nabza bakılır. Nabız alınamazsa
kardiyolpulmoner resüsitasyona başlanmalıdır.
GENEL YAKLAŞIM
![Page 14: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/14.jpg)
Nabız var ise dakikada 5-6 kez olacak şekilde soluk verilir
ve 2 dakika aralarla dolaşım kontrolü yapılır. Eğer hastanın
solunum ve dolaşımı varsa bilinci kapalı olduğundan
kusmuk, kırık diş ve hastanın dilinin geri kaçması ile
solunum yolu tıkanabilir. Bu durumları önlemek için hasta
koma (kurtarma, recovery) pozisyonuna alınmalıdır.
GENEL YAKLAŞIM
![Page 15: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/15.jpg)
Sekresyonlar aspire edilmelidir. Travma hastaları
boyun, göğüs ya da beldeki omurgalarda yaralanma
şüphesi nedeniyle bu pozisyona alınamayabilir ve
sırtüstü yatar şekilde ve mümkünse airway takılarak
takip edilmelidir.
GENEL YAKLAŞIM
![Page 16: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/16.jpg)
Temel yaşam desteği sonrası tanı aşamasında
öncelikle hayatı en çok tehdit eden olası nedenler
akla getirilmelidir. Mental durum değişikliğinin belli
başlı sebeplerinin baş harflerinden oluşan kısaltma,
hatırlamayı kolaylaştıracaktır (AEIOU-TIPS):
GENEL YAKLAŞIM
![Page 17: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/17.jpg)
Müdahale sırasında mümkünse olayı aydınlatacak bir
hikaye alınmalıdır. Hikayede hastanın kronik hastalıkları
(diabet, tiroid hastalığı, epilepsi vb.), olayın ani
başlangıçlı mı (subaraknoid kanama) yoksa saatler-
günler içinde mi geliştiği (enfeksiyon), olay öncesi
herhangi bir yakınmasının olup olmadığı, olgunun bir
travmaya maruz kalıp kalmadığı ve sürekli kullandığı
ilaçlar kısaca sorgulanmalıdır. Dönüşümsüz beyin
hasarını önlemek için belirti ve bulgular dikkatli
değerlendirilerek erken tanı ve tedavi yapılmalıdır.
GENEL YAKLAŞIM
![Page 18: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/18.jpg)
Hastanın vital bulguları alınmalıdır. Bu sayede doğru
tanıya daha hızlı ulaşılır. Bradikardi ya da taşikardi
olması, solunum sayısı, ateşin yüksek olup
olmaması önemlidir.
Bu hastalarda bilinç durumunun değerlendirilmesi
için nörolojik muayene yapılmalıdır. Mental aktivite
değişikliğinin tanımlanması için nörolojik bulguları
temel alan metotlar geliştirilmiştir. Glasgow Koma
Skalası (GKS) bunlar içinde en sık kullanılanıdır
(Şekil 2). GKS ≤ 8 ise koma olarak adlandırılır.
GENEL YAKLAŞIM
![Page 19: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/19.jpg)
Glasgow Koma Skalası
![Page 20: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/20.jpg)
Çocuklarda ise, bilinç düzeyi daha kolay
kullanılabilen AVPU skalası ile değerlendirilebilir.
GENEL YAKLAŞIM
![Page 21: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/21.jpg)
Ayrıca, pupillerin değerlendirilmesi tanıda
oldukça yardımcıdır: çok küçük pupiller opiat
zehirlenmesi ve pons lezyonlarını düşündürürken;
çok büyük pupiller ciddi beyin hasarını gösterir.
GENEL YAKLAŞIM
![Page 22: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/22.jpg)
• Sekresyonları temizleyin. Solunum yetersizse 5-10 litre/dakika O2 verin.
• Geniş bir damar yolu açın, ve damar yolu açık kalacak şekilde serum fizyolojik takın.
• Kalp ritm monitörizasyonu yapın.
• Kan şekerini ölçün: Düşük ise ya da ölçme imkanı yoksa 25-50 gr glikoz (50-100 ml %50 Dekstroz) verin. Hasta kliniğinde düzelme varsa %10 Dekstroz ile devam edin. Glikoz uygulaması laktatı artırarak iskemik alanlarda beyin hasarını ilerletebileceğinden, inme akut fazında ve kardiyak arrest sonrasında serum glikoz değeri normal ise glikoz verilmemelidir.
Acil Önlemler
![Page 23: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/23.jpg)
• Özellikle alkoliklerde ve malnütrisyonu olan hastalara 100 mg Tiamin (vitamin B1) verin.
• Narkotik zehirlenmesi şüphesinde yetişkinlerde ve 5 yaş üstü çocuklarda intravenöz 0.4-2 mg Naloksan verin (5 yaş altında 0.1 mg/kg).
• Şok tedavisi: Deliryum ve konfüzyon, kanama gibi periferik perfüzyonun azaldığı durumlara bağlı olabilir. Bu durumlarda hidrasyonu artırın.
• Solunum düzensizliği: Hipoksi ve hiperkapniyi düzeltin.
• Hipertermi ya da hipotermi varsa düzeltin.
• Ciddi hipertansiyon tedavisi: Hipertansif ensefalopati, miyokard enfarktüsü, aort diseksiyonu gibi durumlarda kan basıncını kontrollü olarak düşürün.
Acil Önlemler
![Page 24: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/24.jpg)
• Komalı hastanın kusabileceği ve kusmuğunu aspire etmesi sonucu solunum problemlerinin ortaya çıkacağı düşünülerek nazogastrik sonda yerleştirilmeli ve sondanın ucu yatak seviyesinin altında kalan temiz bir kabın içine konulmalıdır. Böylelikle hastanın kusarak kaybettiği sıvı miktarı da hesaplanabilir. Daha sonra bu sonda, hastanın beslenmesi amacıyla kullanılabilir.
• Enfeksiyon kaynaklı bilinç değişikliği olasılığı nedeniyle, antibiyotikler nedeni bilinmeyen tüm koma hastalarında düşünülmelidir (özellikle ateş ya da hipotermi varsa).
• Bu hastaların bir sağlık kurumuna nakli sırasında sık vital takibi ve yakın bilinç takibi yapılmalıdır.
Acil Önlemler
![Page 25: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/25.jpg)
Tekrarlayan nöbetlerle karakterize bir durumdur.
Nöbet yani konvülziyon ise beyinde şiddetli motor
aktivite ve bilinç düzeyinde değişiklikler meydana
getiren bir bozukluktur. Tüm nöbetler epilepsiye
bağlı değildir; kafa travması, inme, menenjit,
hipertansif ensefalopati, ilaç zehirlenmesi ya da
yoksunluğu, hipertermi, hipoglisemi gibi nedenler
de nöbete neden olabilir.
EPİLEPSİ
![Page 26: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/26.jpg)
Farklı biçimlerde epileptik nöbetler vardır. Generalize
nöbetlerde, atağı haber veren ses, endişe, seğirme vb.
şeklinde hastanın bildiği bir aura dönemi ve ardından
konvülziyon gerçekleşir. Çenede kasılmaya, istemsiz
idrar ve/veya gaita kaçırmaya neden olur. Konvülziyon
genelde birkaç dakika, nadiren de daha uzun sürer.
Nöbet sonrası, birkaç on dakika süren bilinç kaybının
olduğu, postiktal dönem denen bir süreç olur. Postiktal
dönem iyileşme fazıdır. Parsiyel nöbetlerde ise olay bir
ya da daha fazla ekstremitede ya da vücudun bir
tarafında sınırlıdır. Bilinç kaybı olmayabilir.
EPİLEPSİ
![Page 27: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/27.jpg)
Nöbet geçiren hastada alınması gereken ilk önlem,
hastanın kendisine zarar vermesini engellemektir. Nöbet
sırasında baş, kollar ve bacaklar, çevredeki eşyalara
çarpmaması için korunmalıdır.
Oksijen verilmeli, damar yolu açılmalıdır. Dişler kenetli
iken ağza bir şey sokulmaya çalışılmamalıdır. Postiktal
dönemde bilinç kaybı devam ediyordur, hastanın hava
yolu tükrük ya da kusmuk ile tıkanabilir bu nedenle
havayolu kontrol edilmelidir. Nöbet sırasında da dilin
geriye kaçmasını ve kusmuk ya da kanın solunum yolunu
tıkamasını engellemek için hasta koma pozisyonuna
alınmalıdır.
Acil Önlemler
![Page 28: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/28.jpg)
Epilepsi hikayesi olan hastalar genelde nöbetten
sonra tam iyileşme gösterir ve hastaneye nakil
gerekmez. 5 dakikadan uzun süren nöbet ya da bir
nöbet biter bitmez hemen diğer bir nöbetin
başlaması status epileptikus olarak adlandırılır ve
bu durumda hasta, oksijen desteği ile hastaneye
nakledilmeli, mümkünse intravenöz 5-10 mg
diazepam uygulanmalıdır.
Acil Önlemler
![Page 29: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/29.jpg)
Beynin fokal bir bölgesindeki kan akımında bozulmaya
yol açan herhangi bir hastalık sürecidir ve iskemik veya
hemorajik (kanama) kökenli olabilir. Etkilenen kan
damarının beslediği beyin bölgesine göre klinik, çeşitlilik
gösterir.
İskemik inme nedenleri arasında en sık karşılaşılanı,
aterosklerotik sürece bağlı damar çeperindeki
daralmadan kaynaklanan trombozdur. Miyokard
enfarktüsü veya kalp ritim bozuklarında oluşan
trombüsün beyin damarlarına embolisi, kalp
yetmezliğine bağlı beyin oksijenlenmesinin azalması
diğer iskemik inme nedenleridir.
İNME (STROKE)
![Page 30: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/30.jpg)
Hemorajik inme, intraserebral ya da subaraknoid
kanama şeklinde olabilir.
Geçici iskemik atak (TİA) terimi, 30 dakika ile 24
saat arasında kendiliğinden düzelen nörolojik
bozukluğu tarif eder.
İNME (STROKE)
![Page 31: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/31.jpg)
Havayolu yönetimi ve oksijen desteği önemlidir.
Genelde tüm hastalara oksijen verilmelidir. Baş hafif
yukarıda olmalı, damar yolu açılmalı, kardiyak
monitörizasyon sağlanmalıdır. Hipotansiyon
olmadıkça, beyin ödemini önlemek için intravenöz
sıvılar tedbirli verilmelidir.
Acil Önlemler
![Page 32: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/32.jpg)
Mümkünse kan şekerine bakılmalıdır. Kan şekeri
düşük olmadıkça dekstroz verilmemelidir. Hayatı
tehdit eden hipoglisemi, klinik olarak inmeyi taklit
edebilir. Hipoglisemi durumunda %50 dekstroz
solüsyonu kullanılır. İskemik inmelerde ilk 3 saat
“altın saat” olarak kabul edilir ve bu nedenle hasta
hızlı bir şekilde hastaneye nakledilmelidir. 3 saat
içinde hastaneye ulaştırılabilen iskemik inmelerde
trombolitik (trombüs eritici) tedavi verilerek
hastanın sakatlıktan kurtulma şansı artar.
Acil Önlemler
![Page 33: Bilinç Bozukluğu Olan Hastaya İlk Yardım](https://reader031.fdocuments.net/reader031/viewer/2022021503/5894739f1a28ab18718b9f52/html5/thumbnails/33.jpg)
İLGİNİZE TEŞEKKÜR EDERİM