Bilimsel ve Kültürel Mirasın Korunması: UNESCO Dünya Belleği...
Transcript of Bilimsel ve Kültürel Mirasın Korunması: UNESCO Dünya Belleği...
1 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Bilimsel ve Kültürel Mirasın
Korunması: UNESCO Dünya
Belleği Programı Yaşar Tonta
Hacettepe University
Department of Information Management
06800, Ankara, Turkey
yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html
2 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Plan
• Bilimsel ve kültürel miras
• UNESCO Dünya Belleği Programı
• Dijital miras
• Sonuç
3 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Bilimsel ve Kültürel Miras
• Kültür, yaptığımız her şey (entellektüel
ve sanatsal eserler, performanslar, vs. )
• Zengin bir ortak bilimsel ve kültürel miras
• Savaşlar ve ihmal nedeniyle ortak mirasın
azalması
• “Ulus-devletler” inşa etme sürecinin
etkisi
• “Öteki”lerin yarattığı kültürel
zenginliklerin ihmal edilmesi
4 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Oyun Kuramı ve Ortak Miras
• “Öteki”lerin kültürel mirasının yok
edilmesi “toplamı sıfır olan bir oyun”
değil
• Hatta her iki tarafın da kaybettiği bir
oyun da değil
• Ortak mirasın yok edilmesiyle bütün
insanlık kaybediyor
5 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Bosna-Hersek Ulusal Kütüphanesi
1,5 milyon kitap, 4000 nadir eser, 478 ciltli el yazması,
100 yıllık Bosna gazete dermesi zarar gördü.
Dermenin sadece %10’u kurtarılabildi.
6 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
“Bosnalı Sırp güçler tarafından düşman hedefi olarak seçildiği iddia edilen
Saraybosna Ulusal ve Üniversite Kütüphanesinin Bosna-Hersek’te yaşamış
olan Müslüman, Sırp, Hırvat, Yahudi ve diğer tüm milletlerin tarihini ve kültürel
mirasını içermesi ironiktir. O bölgede yüzyıllarca var olan kültürel çoğulculuğun
parçası olduğu için kendi kültürel mirasını yok etmek kültürel intihar anlamına
gelmekte olup, aynı zamanda kültürün girift doğasını da açığa çıkarmaktadır.
Bu [kütüphanenin yok edilmesi], kültürün soyutlanmış bir varlık olmadığını,
başka milletlerin kültürünü yok etmekle aynı zamanda kendi kültürümüzü de
yok ettiğimizi, çünkü tüm kültürlerin iç içe geçtiğini ve birbirine bağımlı olduğunu
gösteren örnek bir vakaydı.” Zgonjanin (2005, s. 136-137)
Kültürel Miras Kurumlarının Yok Edilmesi Suç
“Balkan Alzheimer’ı hastalığı” (De Bernières, 2008, s. 51).
7 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
İnsanlığın Ortak Mirası
• Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının
Korunması (1972)
• Somut Olmayan (Intangible) Kültürel
Mirasın Korunması (2003)
• Kültürel Anlatımların Çeşitliliğinin
Korunması ve Yüceltilmesi Konvansiyonu
(UNESCO, 2005)
8 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
UNESCO Dünya Belleği Programı
9 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
UNESCO Dünya Belleği Programı Türkiye
10 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Modern Medya İkilemi
11 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Yeni Yönelimler . . .
• "What is not online, does not exist!”
(Çevrimiçi değilse, yoktur!)
• "What is not mobile, does not exist !”
(Mobil değilse, yoktur!)
• Bilimsel ve kültürel miras için de
geçerli
12 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Dijital Belgeler / Nesneler
• Sonradan olma dijital belgeler
– Kitap, gazete, dergi, teknik rapor, ders
notları, resimler, vs.
• Anadan doğma dijital belgeler
– Web, görselleştirme, benzetim ve senaryo
yazılımları, sanal topluluklar (Facebook,
Second Life), viki’ler, bloglar, vd.
13 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Şimdinin Geleceği
• Anadan doğma dijital kültürel nesneleri dinamik ve akıllı
• Dinamik web sayfalarını gelecek kuşaklar için saklamak daha zor
• Daha sonra meydana gelebilecek değişiklikleri ekleyebilmek için daha karmaşık koruma yöntemleri gerektiriyor
• Anadan doğma dijital nesnelerin korunması kopyalamaya dayanıyor
(Lynch, 2002, European Commission s. 19).
14 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Dijital Mirasın Korunması
• Dijital nesneler bilimsel, kültürel ve
sanatsal mirasımızı temsil ediyor
• O nedenle dijital bilimsel ve kültürel miras
için koruma daha da önemli
• Geleneksel “ihmal yoluyla koruma”: 50-100
yıl dayanan materyaller arşiv, kütüphane ve
müzelerde
• Ama dijital belgelerin ömrü çok daha kısa:
25 yıl beklersek korumak için çok geç… Belki
sadece %10’u kalacak.
Kaynak: Roy Rosenzweig, “Preservation through neglect”. http://www.historycooperative.org/phorum/read.php?14,373,388#msg-388
15 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Çatalhöyük
16 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Second Life Çatalhöyük Adası
17 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
BBY208
Kaynak: Micheal Mac An Airchinnigh, http://ec.europa.eu/information_society/policy/rfid/documents/c_mac_airchinnigh.pdf
Kültürel Nesnelerin İnternet’i
• Dijital sergiler
• Mobil telefonlar
• Nadir eserlerin
korunması ar, vd.
18 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Geleneksel Koruma – Dijital Koruma
Kaynak: Preserving our digital heritage. NDIIPP, 2010.
19 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
UNESCO Dijital Mirası Koruma Sözleşmesi (2003)
• Ortak miras olarak dijital miras
• Kapsam
• Erişim
• Kaybolma tehdidi
• Eylem gereksinimi
• Dijital süreklilik
• Strateji ve politika geliştirme
• Saklanması gerekenleri seçme
• Dijital mirası koruma
• Kültürel mirası saklama
• Roller ve sorumluluklar
• Ortaklıklar ve işbirliği
• UNESCO’nun rolü
Kaynak: http://portal.unesco.org/ci/en/files/13367/10700115911Charter_en.pdf/Charter_en.pdf
20 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
AB Dijital Mirası Koruma Projeleri
21 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Europeana: Think Culture
22 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Avrupa Dijital Kütüphanesi: Europeana
• Üye ülkelerde kültürel materyallerin
dijitalleştirilmesi
• Bu materyallere çevrimiçi erişim
sağlanması
• Dijital koruma ile ilgili ulusal strateji ve
planlar geliştirilmesi
Avrupa Konseyi tavsiye kararı, 24 Ağustos 2006
23 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Sanal Dünyaları Koruma
24 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Sadece Teknik Zorluklar Değil . . .
“. . . toplumsal, ekonomik, yasal ve
örgütsel sorunlar daha kötü. Dijital
belgeler –yeni bir ortamda oldukları için –
uzun sürede gelişen güven ve otantiklik,
mülkiyet ve korumayı sekteye uğrattı.
Bunları yeniden kurmak ya da yenilerini
icat etmek uzun ömürlü depolama
mekanizması geliştirmekten daha zor.”
Kaynak: Rosenzweig, 2011
25 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
“Dijital Mirasımızı Korumak”
1. Hizmet ağı: Büyüyen bir ulusal koruma ağı geliştir
2. Ulusal dijital derme: Ulusal dermenin çekirdeğini
oluşturacak ve kaybolma riski olan içeriği koruyacak bir
içerik derleme planı geliştir
3. Teknik alt yapı: Ağa dayalı koruma için paylaşımlı bir
teknik platform inşa et
4. Kamu politikası: Telif hakkı sorunlarına çözüm bulmak ve
hem koruma girişimlerini cesaretlendiren hem de koruma
kösteklerini eleyen bir yasal ve düzenleyici çevre yaratmak
için öneriler geliştir
26 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
CIDOC-CRM
27 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Buz dağı
Kaynak: Gray (2009, s. xxviii)
28 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Eylem Planı
• Alt yapı teknolojileri
• Dijital yayın teknolojileri
• Dijital kütüphane, arşiv ve müze teknolojileri
• Türetilmiş ve ham veriler için alt yapı ve ağ teknolojileri, standartlar geliştirilmesi
29 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Dijital Koruma Politikası Çerçevesi
• Seçim ölçütleri
• Üst veri
• Birlikte çalışabilirlik (interoperability)
• Mimari
• Tarihi değer
• Birden fazla kopya
30 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
“Gelecek, geçmiştir” – Jackson Jackson
• “Geçmişi kontrol eden geleceği de kontrol
eder. Şimdiyi kontrol eden geçmişi de
kontrol eder.” (George Orwell, Nineteen Eighty-
Four, 1949)
• Geçmişin dijital geleceğini garanti etmek,
geleceği garanti etmektir
• Geleceği dijitalleştirmek için kamu sektörü,
özel sektör ve kâr amacı gütmeyen
kurumlar tarafından yatırım yapılmalı
• Bu işe tüm paydaşlar el atmalı
31 Dijital Dünyada Kültürel Mirasın Yönetimi ve InterPARES III Projesi Uluslararası Sempozyumu, 10-11 Mayıs 2012, Istanbul
Bilimsel ve Kültürel Mirasın
Korunması: UNESCO Dünya
Belleği Programı Yaşar Tonta
Hacettepe University
Department of Information Management
06800, Ankara, Turkey
yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/tonta.html