BLGE KAAN BENG TAI

BLGE KAAN BENG TAI1. Yz. (Dou yz)1- Teri teg Teri yaratm Trk Bilge Kaan; Szm: Babam Trk Bilge ..nda al..t Sir, Tokuz Ouz, yi Ediz otal beleri, bodunu .. Trk Teri ..2- stne kaan oturdum. Oturduumda lrcesine sklan Trk beleri, bodunu, silkinip, sevinip, yere bakan gz yukar bakt. Bu ada kendim oturup bunca ar treyi drt yandaki .......... etdim. stte Kk Teri, altta yaz yer klndnda ikisi arasnda kii olu klnm.3- Kii olunun da stne atalarm Bumn Kaan, stemi Kaan oturmu. Oturunca Trk Bodunu'nun ilini, tresini tutu vermi, edi vermi. Drt yan hep ya imi. Ordu gnderip drt yandak bodunu hep alm, hep balam. Balya ba edirmi, dizliye diz ktrm. Dou'da Kadrkan ormanna kadar, Bat'da4- Temirkap'ya kadar kondurmu. kisi arasnda pek dzensiz Kk Trk ylece oturur imi. Bilge kaan imi. Alp kaan imi. Buyruu bile bilge imi gerek, alp imi gerek. Beleri bile, bodunu bile dz imi. Onun iin ili yle tutmu gerek. li tutup tre dzenlemi. Kendisi ylece lm bulmu.5- Yas, alayc, Dou'da, gn dousunda Bkl l'l l, in, Tibet, Apar, Rum, Krgz, Kurkan, Otuz Tatar, Ktayn, Tatab, bunca bodun gelerek alam, yaslanm. yle nl kaan imi. Ondan sonra, kardei kaan olmu gerek. Oullar kaan olmu gerek. Ondan sonra kardei, aabei gibi6- klnmad gerek, olu babas gibi klnmad gerek, bilgisiz kaan oturmu gerek. Kt kaan oturmu gerek. Buyruu yine bilgisiz(mi)gerek, kt imi gerek. Beleri, bodunu eri (olduu) iin, in bodunu alc, kandrc (olduu) iin, aldatc (olduu) iin, kardei aabee drd iin, bele, bodunu7- ekitirdii iin, Trk Bodun, illedii ilini elden karm, kaanlad kaann yitiri vermi. in Bodunu'na belik er olan kul oldu, kadnlk kz olan odalk oldu. Trk beleri Trk adn att. inli belercesine in adn tutarak, in kaanna kaplm. Elli yl 8- iini gn vermi. Dou'da, gn dousunda Bkli kaana kadar ordulay vermi. Bat'da Demirkap'ya kadar ordulay vermi. in kaanna ilini, tresini al vermi. Trk kara topluluu bodunu yle demi: "lli bodun idim. lim imdi hani? Kime ili kazanrm" der imi.9- "Kaanl bodun idim. Kaanm hani? Ne kaana ii g veririm." der imi. Byle deyip in kaanna ya olmu. Ya olup, kendini derleyip toparlamadndan yine tutsaklam. Bunca ii g verdiini dnmeden Trk bodununu ldreyim, kazyaym der imi. Yokolmaya varr imi. stte10- Trk Terisi, Trk kutlu yerini, suyunu yle dzenlemi. Trk bodunu yok olmasn diye, bodun olsun diye babam lteri Kaan, anam lbilge Kadn gn tepesinde tutup yukar kaldrm gerek. Babam Kaan onyedi erle darlam. "Dar yryor" diye sz iitip kentteki darlam, dadak11- inmi. Dirilip yetmi er olmu. Teri g verdii iin babam kaann erisi br gibi, yas koyun gibi imi. Dou'yu Bat'y erileyip derlemi toparlam. Hepsi yediyz er olmu. Yediyz er olunca ilsizlemi, kaanszlam bodunu, odalklam, kullam bodunu, Trk Tresi'ni brakm12- bodunu atam, babam tresince yaratm, yerletirmi. Tlis Tardu bodunu orada, dzeltmi. Yabguyu ad orada vermi. Gney'de in bodunu ya imi. Kuzey'de Baz Kaan, Dokuzouz bodunu ya imi. Krgz, Kurkan, Otuztatar, Ktayn, Tatab hep ya imi. Babam kaan bunca... krk art13- yedi yol ordu salm, yirmi sava savam. Teri istedii iin illiyi ilsizletirmi, kaanly kaanszlatrm, yay buyruunda klm. Dizliye diz ktrm, balya ba edirmi. Babam kaan onca ili treyi kazanp l vermi. Babam kaana ilkin Baz kaan balbal dikmi. Babam14- kaan ldnde kendim sekiz yanda idim. Treye gre ste amcam kaan oturdu. Oturunca Trk bodununu yine dzenledi, doyurdu. Yoksulu bay kld. Az ok kld. Amcam kaan oturduunda kendim tigin erk..... iy..... . Teri istedii iin15- Ondrt yamda Tardu bodunu zerine ad oturdum. Amcam kaan ile Dou'da Yeil Irmak, antu yazsna kadar ordu saldk. Bat'da Demir Kap'ya kadar ordu saldk. Kgmen'den ap Krgz yerine kadar ordu saldk. Topluca yirmibe (yol) ordu saldk. On (yol) savatk. lliyi ilsizletirdik. Kaanly kaanszlatrdk. Dizliye16- diz kerttik. Balya ba edirttik. Trgi kaan Trk'm bodunum idi. Bilemedii iin, bize kar yanld, yalk yapt iin kaan ld. Buyruu, beleri yine ld. On Ok bodunu eziklik grd. Atalarmzn tuttuu yerler, sular ssz kalmasn diye Az bodununu eitip, dzenleyip ..... Bars Be17- idi. Kaan adn burada biz verdik. Kz kardeim eceyi verdik. Kendisi yalat. Kaan ld. Bodunu odalk, kul oldu. Kgmen yeri, suyu ssz kalmasn diye Az, Krgz budununu eitip, eitip, dzenleyip geldik. Savatk. ..... ilini yine verdik. Dou'da Kadrkan ormann ap bodunu yle dzenledik, yle eittik. Bat'da18- Ke Tarman'a kadar Trk bodununu yle kondurduk, yle dzenledik. O ada kul kullu, odalk odalkl olmu idi. Kardei aabeyini bilmez idi. Olu babasn bilmez idi. yle kazanlm, yle edilmielimiz, tremiz vard. Trk Ouz beleri, bodun, iit: stte Teri basmazsa, aada yer delinmezse19- Trk bodunu, elini, treni kim bozabilir, ykabilir? Trk bodunu, irkil, uyan. Buyruk dinlemezliinden, eiten bilgili kaanna,bamsz, bunsuz iyi iline kendin yanldn. Ktlk ettin. Pusatl nereden gelip (seni) datp gnderdi. Sngl nereden gelerek srp gnderdi. Kutlu tken ormannn bodunu, gitti. Dou'ya gidenin gitti. Bat'ya20- gidenin gitti. Gittiin yerde iyiliin oydu gerek. Kann rmaka akt. Kemiin daca yld. Belik erkek olunu kul kld. Kadnlk kz olunu odalk kld. O bilmedii iin, ktlk (ettii) iin amcam kaan lme vard. lkin Krkz kaann balbal diktim. Trk bodununun ad san yok olmasn diye babam kaan,21- anam katunu ycelten Teri, il veren Teri, Trk bodununun ad, san yok olmasn diye, beni o Teri kaan oturttu gerek. Varlkl, bay bodun (stne) oturmadm. i asz d giyimsiz, dkn, kt bodunun stne oturdum. Kardeim Kltigin, iki ad, kardeim Kltigin ile konutuk. Babamzn,22- amcamzn kazand bodunun ad san yok olmasn diye Trkbodunu iin gece uyumadm, gndz oturmadm. Kardeim Kltigin ile, iki ad ile le bite kazandm. yle kazanp btn bodunu od su yapmadm. Ben kendim kaan oturduumda her yere gitmi bodun yayan plak, le bite dnp23- geldi. Bodunu dzenliyeyim diye Kuzey'de Ouz bodunu stne, Dou'da Ktayn, Tatab bodunu stne, Gney'de in stne oniki (kez) ordu saldm. Savatm. Ondan sonra Teri balad iin,kutum,, gcm var (olduu) iin lecek bodunu diriltip besledim. plak bodunu giyimli kldm. Yoksul bodunu varlkl kldm.24- Az bodunu ok kldm. Deerli illiden, deerli kaanldan iyi kldm. Drt yandaki bodunu hep buyruumda kldm, yasz kldm. Hep bana snd(lar). Onyedi yamda Taut ynne ordu saldm. Taut bodununu bozdum. Olunu, karsn, at srsn, (btn) varln orada aldm. Onsekiz yamda Alt ub Sodak25- ynne ordu saldm. Bodununu orada bozdum. inli O paa be tmen erle geldi. Iduk Ba'da savatm. O orduyu orada yok ettim. Yirmi yamda, Basml Idkut soyum (olan) bodun idi. Ykl deve gndermedi diye ordu saldm. ..... boyun edirttim. Varln beri getirdim. Yirmiki yamda in26- ynne ordu saldm. aa Paa'nn sekiz tmen ordusu ile savatm. Ordusunu orada ldrdm. Yirmialt yamda ik bodunu Krgz ile (birleip) ya oldu. Kem Irman geip ik ynne ordu yrttm. rpen'de savatm. Ordusunu santm. Az bodununu aldm. Boyun edirttim. Otuzyedi yamda Krgz ynne ordu yrttm. Mzrak batacak (boydaki )27- kar skerek, Kgmen ormann ap yryerek Krgz bodunu uykusunda bastm. Kaan ile Soa ormannda savatm. Kaann ldrdm. lini aldm. O yl Trgi zerine Altun ormann aarak, rti rman geerek yrdm. Trgi bodununu uykusunda bastm. Trgi kaannn ordusu od gibi, bora gibi geldi.28- Bolu'da savatk. Kaann, yabgusunu, adn orada ldrdm. lini orada aldm. Otuz yamda Be Balk'a doru ordu yrttm. Alt yol savatm. .... Ordusunu hep ldrdm. Be Balk iinde pek ok kii .... yok olacandan, kii(ler) beni armaya geldi(ler). Be Balk onun iin kurtuldu. Otuz art29- bir yamda Karluk bodunu skntsz, bamsz iken gl (bir) ya oldu. Tama Iduk Ba'da savatm. Karluk bodununu ldrdm. Orada aldm. Basml kara bodunu ..... Karluk bodunu (ile birlikte) toparlanp geldi. Santm, ldrdm. Dokuz Ouz benim bodunum idi. Gk, yer buland iin, iine30- kskanlk dedii iin ya oldu. Bir ylda drt yol savatm. En ilki Tou Balk'ta savatm. Tola rman yzerek geip ordusu .... . kinci (olarak) Andru'da savatm. Ordusunu santm. lini aldm. nc (olarak) u Ba'nda savatm. Trk bodunu ayak titretti. Kt31- olacak idi. Uzanp yaylp gelmekte olan ordusunu uurdum. Pek ok lecek kii orada dirildi. Orada Tora yiiti bir boyu Toga Tigin younda evirip vurdum. Drdncs Ezginti Kadz'da savatm. Ordusunu orada santm, yprattm. ...barm... ..... Krk yamda Am Kurgan'da kladmzda ktlk oldu. lk yaznda32- Ouz'a doru ordu yrttm. lk ordu dar kmt. kinci ordu yerleik idi. Ouz ordusu basp geldi. (Bizim iin) Yaya, kt oldular deyip yenmeye geldi. Ordunun yars evi bark yamalamaya gitti. Ordunun yars da savamaya geldi. Biz az idik. Gsz idik. Ouz ...t ya ..... Teri g verdii iin orada santm.33- dattm. Teri istedii iin ben kazandm iin Trk bodunu kazanm oldu beli. Ben kardeimle bylece baa geip kazanmasam Trk bodunu lecek idi, yok olacak idi. Trk beleri, bodunu byle dnn, byle bilin. .... Ouz bodunu ...d... gndermesin diye ordu yrttm. 34- Evini, barkn bozdum. Ouz bodunu Dokuz Tatar ile dirilip geldi. Au'da iki byk sava savatm. Ordusunu bozdum. lini orada aldm. yle kazanp .... Teri buyurduu iin ben otuz yamda ...uk idi. (Bu) ada (kendisine) t, uur, g (vermi olan)35- doyurmu alp kaanna ba kaldrd. stte Teri, kutsal yer, su ... . amcam kaann kutunu yeter bulmad beli. Dokuz Ouz bodunu, yerini, suyunu koyup in'e doru gitti. in ..... bodunu ..... bu yerde (burada) geldi. "Besleyeyim" diye dnp ..... bodunu .....36- knat... . Gney'de in'de ad san yok oldu. Bu yerde (burada) bana kul oldu. Ben kendim kaan oturduum iin Trk bodununu ... klmadm. li, treyi iyice kazandm. ... toparlanp yi...37- orada savatm. Ordusunu santm. Ba een ba edi, bodun oldu. len ld. Selee'den aaya yryerek Karan geidinde evini, barkn orada bozdum. ... ormanna kt. Uygur ilbas yz kadar erle Dou'ya kap gitti. .....38- ...ti. Trk bodunu a idi. O at srsn alp doyurdum. Otuzdrt yamda Ouz kap in'e girdi. fkelenip ordu yrttm. Soyunu, ...., olunu, karsn orada aldm. ki ilbal bodun .....39- ..... Tatab bodunu, in kaannn buyruuna girdi. Elisi, iyi sz, yakar gelmiyor diye yazn ordu saldm. Bodununu orada bozdum. At srsn ... ordusu toparlanp geldi. Kadrkan ormannda kon... . 40- ...aka, yerine doru, suyuna doru kondu. Gney'de Karluk bodununa doru ordu yrt deyip Tudun Yamtar' gnderdim. ... Karluk ilbas yok olmu, kardei bir korgana41- ..... vergisi gelmedi. Onu korkutaym deyip ordu yrttm. Koruyucusu iki kiiyle kap gitti. (Onun) Kara bodunu "Kaanm geldi" deyip (beni) vd. ...ka ad verdim. "Kk" adl...2. Yz. (Gneydou yz)Kk ' yryerek ordu yrtp, geceli gndzl yedi ada Susuz'a getim. orak'a ulap yamac er(ler)i k...bes Kein'e kadar ... .3. Yz. (Gney yz)1- ... in atl ordusunun onyedibin erini ilk gn ldrdm. Yayan ordusunu ikinci gn hep ldrdm. Bi... gelip vard... .2- ..... yol ordu saldm. Otuzsekiz yamda kn Ktayn stne ordu saldm. ..... . Otuzdokuz yamda yazn Tatab stne ordu saldm. 3- ...ben ldrdm. Olunu, karsn, at srsn, varln ...ar ko.... . 4- bodun(unu), (kaann, olunu) karsn yok ettim.5- yor.... .6- savatm. ..... . ..... . in [(iin), (n)]7- verdim. Alp erini ldrp balbal kl verdim. Elli yamda (iken) Tatabbodunu Ktayndan ayrl... . ...ka... Tker dana8- Ku Paa buyruunda krkbin er geldi. Tker danda karlap dokundum. Otuzbin eri ldrdm. Onbinini ... ise ... yola getirdim. Tatab ....9- ldrd. Byk olum arlanp yok olunca Ku Paa'y balbal (olarak) diki verdim. Ben ondokuz yl ad (olarak) oturdum. Ondokuz yl kaan (olarak) oturdum. l tuttum. Otuzbir...10- Trk'me, bodunuma iyisini ylece kazan verdim. Bunca kazanp babam kaan it ylnn onuncu aynn yirmialtsnda l verdi. Lazn ylnn beinci aynn yirmiyedisinde yo (treni) yaptrdm. Buka buyruku .....11- babas Lisn Tay Paa bata, beyz eriyle geldi. Kokuluk ... , altun, gm gereinden artk getirdi. Yo (treni) kokusu getirip diki verdi. Sandal aac getirip kendi yara...12- Bunca bodun san, kulan, ya(nan) biti. Kendisinin iyi atn, kara samurunu, gk sincabn saysz olarak getirip hep brakt.13- Teri gibi Teri yaratm Trk Bilge Kaan, szm: Babam Trk Bilge Kaan oturduunda Trk'n imdiki belerinden baka Tardu beleri, Kl or bata olarak, adpt beleri, nnde Tlis beleri, Apa Tarkan14- bata olarak adpt beleri, bu... Taman Tarkan, Tonyukuk Boyla Baa Tarkan ile buyruk ... buyruu Sebig Kl rkin bata olarak buyruk(u) bunca beler babam kaan ok15- ok de, yceltti(ler). (Babam kaan da) Trk belerini, bodununu ok de, yceltti, vd. ...Babam kaan ...a ar ta kalnlatrm. Trk beleri, bodunu ...irdi. Kendime bunca...4. Yz. (Kuzey yz)1- Teri gibi Teride olmu Trk Bilge kaan bu ada oturdum. Szm iyice iit. En ok karde yeenim, olum, btn soyum, bodunum, Gney'deki adpt beleri, Kuzey'deki tarkat buyruk beleri, Otuz Tatar, Dokuz Ouz beleri, bodunu bu szm iyice iit. Katca dinle. Dou'da gn2- dousuna, Gney'de gn ortasna, Bat'da gn batsna, Kuzey'de gece ortasna, onlarn iindeki bodun(lar) hep bana (i) grr. Bunca bodunu hep dzenledim. imdi onun gibisi yok. Trk kaan tken ormannda oturursa ilde tasa yok (olmaz). Dou'da antu ovasna kadar ordu saldm. Taluy'a geip ulamadm. Gney'de Dokuz3- Ersin'e kadar ordu saldm. Tibet'e geip ulamadm. Bat'da ncirma...(n) geip Demirkap'ya kadar ordu saldm. Kuzey'de Yir Bayrku yerine kadar ordu saldm. Bunca yer(ler)e kadar yrttm. tken orman en ye(i), en iyi(si) imi. l tutulacak yer tken orman imi. Bu yerde oturup in bodunu ile anlatm. Altunu, gm, ilenmi4- ipei tasasz (kar koymadan) verir. in bodununun sz tatl, ipei yumuak imi. Tatl sz, yumuak ipei ile aldatp, uzak bodunu iyice yaklatrr imi. Yaklatrp kondurduktan sonra kt bilgilerini o ada dnr imi. yi bilgili kiiyi, iyi alp kiiyi yrtmez imi. Bir kii yanlsa soyuna, bodununa, ocuklarna kadar barndrmaz5- imi. Tatl szne, yumuak ipeine aldanp ok Trk bodunu, ldn. Trk bodunu leceksin. Gney'de oay ormanna, Tgltn ovasna konaym dersen, Trk bodunu leceksin. Orada kt kii yle retir imi : "Uzak(ta) isen kt ipek verir, yakn(da) isen iyi ipek verir." deyip, yle retir imi. Bilgi6- bilmez kii o sz alp (inanp) yakn(n)a gidip ok kii ldn(z). O yerlere gidersen, Trk bodunu leceksin. tken yerinde oturup katar, gezgin gnderirsen, hi tasan yok (olmaz). tken ormann sonsuz il tutarak oturacaksn. Trk bodunu, toksan al, tokluu dnmezsin. Bir doyarsan al dnmezsin. yle olduun iin dzenlemi kaannn7- szn almadan her yere gittin. Hep oralarda yittin, yok oldun. Orada kalanlar her yere hep incelerek, lerek yryor idiler. Teri buyurduu iin, kendimin kutu var olduu iin kaan oturdum. Kaan oturunca yok yoksul bodunu hep toplattm. Yoksul bodunu varlkl kldm. Az bodunu ok kldm. Yoksa bu8- szmde yalan var m? Trk beleri, bodunu, bunu iitin : Trk bodununu toplayp il tutacan burada syledim. Yanlp leceini yine burada yazdm. Nice nice szm varsa sonsuz taa yazdm. Onu grp bilin. Trk'n imdiki bodunu, beleri, bu ada buyruumdaki beler (olarak) mi yanlacaksnz? Babam9- kaan, amcam kaan oturduunda drt yandaki bodunu ylece dzenlemi. ... Teri istedii iin kendim oturduumda drt yandaki bodunu dzenledim, yarattm. ...i... kldm. Ben Trgi kaanna kzm ok ulu (bir) tren ile al verdim. Trgi kaannn10- kzn ok ulu trenle oluma al verdim. ... ok ulu trenle al verdim. Ya.. ..t erdirdim. Balya ba edirttim. Dizliye diz ktrttm. stte Teri, altta yer (yle) istedii iin 11- gzn grmedii, kulan iitmedii bodunumu, Dou'da gn dousuna, ...ka, Gney'de ....., Bat'da ... . Sar altununu, ak gmn, ilenmi ipeini, ipek bezini, binek atn, aygrn, kara samurunu,12- gk sincabn Trk'me bodunuma kazan verdim, edi verdim. ... skntsz kldm. .... ...rdi. Erkli ... onca tmen (onbinlerce) olu ...ya almn? ...n beleri, bodununa .....13- yine besleyip, zmeden, incitmeden oturdum. Trk beleri, Trk bodunuma ... at verdim, .... . imdiki ta ..r.. kazanp, ycelten, Trk bodunu, bu kaanndan, bu belerinden, suyundan ayrlmazsan, Trk bodununda ...14- znde iyilik greceksin. Evine girebileceksin. Skntsz olacaksn. Ondan sonra in kaanndan ssleyiciyi hep getirttim. Benim szm krmad. Kendisinin ssleyicisi idi. Ona grlmemi ant yaptrttm. ine dna grlmemi ss vurdurttum. Ta yazdrttm. Gnldeki szm vurdurttum.15- On Ok oluna, yabanclara kadar bunu grp bilin. Sonsuz ta ilettim. ... ilettim, yazdrdm. O ta antn ...5. Yz. (Bat yz)1- ...stte...2- Bilge Kaan uup gitti.3- yaz olsa, stte Teri4- davulu ter gibi, ylece dahi5- dada yaban geyii tse, ylece6- zlyorum. Babam kaan7- tan kendim kaan ...8- .....9- .....6. Yz. (Gneybat yz)... Bilge Kaan'n (bu) yazsn (ben) Yolu Tigin yazdm. Bunca ant, ss, bezemeyi ... kaann yeeni Yolu Tigin , ben, (bir) ay, drt gn oturup yazdm, ssledim. Ya...