BIBLIOTEKAT NË KOSOVË · E drejta për qasje të lirë në informata nënkupton jo vetëm të...

Vehbi Miftar

Prshtinë, 2004

NË INFORMATADHE QASJA

BIBLIOTEKATNË KOSOVË

Vehbi Miftari, i lindur më 05.05.1971, i ka të kryera studimet pasdiplomike në Universitetin e Prishtinës,

Dega e Letërsisë, ndërsa ka bër edhe një specializim në fush t Informatikës dhe të Mediave

n Univesitetin Amerikan n Blagoevgrad. Së fundmi i ka filluar studimet për

Master në Shkencat e Komunikimit dhe të Informatikës, Dega e Bibliotekave,

në dy universitete evropiane: atë të Parmës (Universita di Parma) në Itali,

dhe të Northumbrias (Northumbria University, Newcastle, UK)

Është anëtar me mandat trevjeçar (2004-2007)

i Komitetit të IFLA-s për Qasje në Informata dhe Lirinë e Shprehjes.

Para se të zgjedhej ndihmësdrejtor i parë i BKUK-së ka udhëhequr

Sektorin e Bibliotekave dhe të Botimeve në Ministrinë e Kulturës.

ë ë ë

ë ë

në Britaninë e Madhe.

Vehbi MiftariBIBLIOTEKAT NË KOSOVË

DHE QASJA NË INFORMATA

Vehbi Miftari

BIBLIOTEKAT NË KOSOVËDHE QASJA NË INFORMATA

Prshtinë,2004

Botues: Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës

Kryeredaktor i botimeve: Dr. Sali Bashota

Redaksia: Dr. Sali BashotaDritë DevaFazli Gajraku

Dizajni & Realizimi kompjuterik: Hekuran Rexhepi

© 2004, BKUK

PËRMBAJTJA:

Hyrje....................................................................... 7I. E drejta për qasje në informata dhe liria e

të shprehurit ........................................................... 11a.Të drejta të përgjithshme................................. 14b. E drejta për të marrë informata...................... 16c. E drejta për t’u shprehur................................. 19 d. Komiteti IFLA/FAIFE .................................... 23

II. Bibliotekat në Kosovë dhe qasja e lirë në informata.......................................................... 27

III. Bibliotekat në Kosovë dhe interneti ............. 39IV. Përfundime....................................................... 49

Shtojca 1:................................................................ 55Deklarata universale e të drejtave të njeriut............ 55Shtojca 2:............................................................... 69Deklarata e Glazgout mbi bibliotekat, shërbimet einformacionit dhe lirinë intelektuale ...................... 69Shtojca 3:............................................................... 73Manifesti i IFLA-s për Internetin........................... 73Shtojca 4:................................................................ 79Akt Mirëkuptimi (AMK) ....................................... 79Shtojca 5:............................................................... 81Ligji për Bibliotekat në Kosovë (Kreu VI)............. 81Bibliografia............................................................ 91

HYRJE

E drejta për qasje të lirë në informata nënkupton jovetëm të drejtën për të pranuar informacione, por edhe tëdrejtën për t’i përdorur ato si burim të përhershëm nëvendimmarrje, si dhe për t’i shpërndarë ato, përmes kri-jimit të gjykimit të pavarur. Kësisoj, ajo është e ndërlidhurme të drejtën për të dhënë informata, ose me lirinë e tëshprehurit. Çdo njeri duhet të jetë i lirë të shprehëmendimin e tij ose të bëjë të njohur për opinion vendimine tij, të cilin ai mund ta ketë marrë dhe të shtresuar përm-bi argumentet vetëm nëse qasja e tij në informata ka qenë,po ashtu, e plotë. Në këtë kuptim, roli i bibliotekave nërealizimin e këtyre dy segmenteve të së drejtës së individ-it, janë të një rëndësie të veçantë. Ato mund të ndihmojnë

7

tij për çështje të caktuara të jetë i bazuar në argumente fak-tike. Kësisoj, ai do të marrë vendime, të cilat ndonjëherëjanë jetike për gjithë shoqërinë, i sigurt se vendimi i tij karrjedhur si logjikë e shqyrtimit të vazhdueshëm të argu-menteve, e si kurorëzim i rekflektimit për to. Bibliotekat,sidomos ato publike, kanë detyrim që t’ia ofrojnë secilitkëto informata, në mënyrë që vendimet e atij që merr këtoinformata, t’i shërbejnë prosperimit të gjithë shoqërisë. Sot,vendimmarrja e lirë dhe moskufizimi i qasjes në informatajanë të lidhura ngusht në mes veti, kështu që shoqëritë e sta-bilizuara hartojnë programe të veçanta për realizimin ekësaj të drejte, me synimin që të krijohet një shoqërikohezive dhe të instalohet një demokraci e mirëfilltë.

Por, cili ka qenë roli i bibliotekave në Kosovë nëngritjen e kapaciteteve hulumtuese në mbrojtjen e tëdrejtës themelore të individit për qasje të lirë? Sa kanëndikuar ato në vetëdijësimin e stafit bibliotekar, po edhenë edukimin e qytetarëve, për rëndësinë që ka mbrojtja etë drejtës për qasje të lirë në informata? Si është realizuarkjo e drejtë? Cilat janë parimet themelore të cilat një bib-liotekë duhet t’i përmbushë për këtë qëllim?

Në pjesën e parë, ky libër synon të japë përgjigjeteorike në disa pyetje, duke u mbështetur përmbi njëdije, të praktikuar nga institucionet dhe organizmatndërkombëtarë. Kësisoj, në kapitullin e parë të tij i kampërfolur disa nga parimet themelore të IFLA-s dhe tëorganizmave të tjerë, duke u fokusuar në të drejtat dhe

DDHHEE QQAASSJJAA NNËË IINNFFOORRMMAATTAA

në krijimin e mundësive për edukim të mirë dhe përvendimarrje të pavarur. Përmes edukimit gjatë tërë jetësato ndikojnë në edukimin e shoqërisë dhe ndihmojnëngritjen e ndërgjegjes për lirinë e individit, sidomos për tëdrejtën e tij për të shprehur i lirë mendimin e vet.

Të gjitha qeniet njerëzore, pa përjashtim, duhet tagëzojnë të drejtën për të pasur qasje në të gjitha sferate dijes, në aktivitetin kreativ dhe atë intelektual, si dheqë t’i shprehin haptas mendimet e tyre. Asnjë kufizimnë qasjen e lirë në informata nuk mund të bëhet përshkak të mospëlqimit ndaj ideve të tjetrit ose përshkaqe të tjera, duke përfshirë racën ose gjininë.

E drejta për të marrë informata dhe liria e të shprehu-rit janë dy aspekte të të njëjtit parim. Liria e shprehjes real-izohet duke e ruajtur të drejtën për të pranuar informata. Edrejta për të ditur është e lidhur ngusht me lirinë e mendim-it, më ndërgjegjen dhe me të drejtat e tjera themelore njerë-zore. Liria e të menduarit dhe liria e shprehjes janëparakushte të domosdoshme për lirinë e qasjes në informa-ta, ndërsa vendimmarrja duhet të realizohet si e drejtë eindividit për të vendosur vetë, në mënyrë të pavarur, përçështje të rëndësishme që kanë të bëjnë me të tashmen oseme perspektivën e individit ose të tërë shoqërisë, pa pasurpresione ose kufizime në tërë procesin e vendimmarrjes.Për këtë arsye, shoqëria duhet të garantojë ofrimin e men-jëhershëm dhe të pakufizuar në informata, në mënyrë qëindividi të krijojë opinionin e tij të pavarur, kurse gjykimi i

BBIIBBLLIIOOTTEEKKAATT NNËË KKOOSSOOVVËË

8 9

I. E DREJTA PËR QASJE TË LIRËNË INFORMATA DHE LIRIA E TË SHPREHURIT

E drejta për qasje të lirë në informata dhe e drejtapër t’i shprehur në mënyrë të pavarur dhe krejtësisht lir-shëm mendimet, është e drejtë themelore e secilit indi-vid. Ajo është e garantuar me konventa ndërkombëtare.Dokumenti i parë i rëndësishëm, i cili parashihte mbro-jtjen e kësaj të drejte, është Deklarata Universale e tëDrejtave të Njeriut e Kombeve të Bashkuara (shih shto-jcën 1), e miratuar në dhjetor të vitit 1948. Kjodeklaratë, sidomos neni 19 i saj, parashohin të drejtën eindividit për të qenë i pavarur në mënyrën e të gjykuar-


liritë intelektuale në botë. Në kapitullin e dytë jam përpjekur që këto parime

t’i vështroj përbrenda praktikës bibliotekare në Kosovë. Në kapitullin e tretë kam shqyrtuar raportin e bib-

liotekave karshi teknologjive të reja informative, si dherolin e tyre në përparimin e shërbimeve bibliotekare nëvarshmëri me zhvillimin e këtyre teknologjive.

Në pjesën e dytë të librit janë ofruar për lexim disa ngaparimet themelore të IFLA-s, si dhe dokumente të tjera,duke përfshirë këtu edhe Ligjin mbi Bibliotekat, kreun qëka të bëjë më Bibliotekën Kombëtare dhe me BibliotekënUniversitare, si dhe me bibliotekat publike në Kosovë, meqëllim të ofrimit të informatave të nevojshme për mënyrëne rregullimit dhe të praktikës së punës në biblioteka, dhepër t’i ofruar mundësi lexuesit që të krijojë një vizion tëpërafërt se si mund të përparohen shërbimet bibliotekare,me qëllim të realizimit të të drejtave themelore të për-doruesve për të qenë të lirë për të pranuar informata.

Prishtinë, gusht - shtator 2004


10 11

të informacionit pa kufizim dhe konfirmoi se stafi bib-liotekar dhe shërbimet e informacionit do të ofrojnëqasje në informacion, pa marr parasysh kufijtë. Ajoshpalli se bibliotekat do të mbledhin, do të ruajnë dhedo të ofrojnë shumëllojshmëri të gjerë materialesh,duke reflektuar kështu pluralitetin dhe diversitetin nëshoqëri.

Pas miratimit të kësaj deklarate, roli dhepërgjegjësitë e bibliotekave në promovimin e lirisë sëindividit për të zhvilluar aktivitet të pavarur intelektual,u rritën dukshëm. Bibliotekat gradualisht u shndërruannë realizues dhe monitorues të lirive intelektuale.

Më 1997 u themelua Komiteti i IFLA-s për Lirinë e


it dhe në krijimin e opinionit, si dhe të drejtën ele-mentare të tij për qasje të lirë në informata.

Neni 19 i Deklaratës… thotë: Çdo njeri ka të drejtë në lirinë e mendimit dhe të

shprehjes; kjo e drejtë përfshin lirinë për të ruajturmendime pa interferenca dhe të kërkojë, të krijojë dhetë kumtojë informata dhe ide përmes çfarëdo mediumidhe pa marrë parasysh kufijtë.

Kjo deklaratë e mbron dhe e promovon të drejtëne secilit individ, por edhe të të gjithëve së bashku, përtë pasur të drejtë qasjeje në informata dhe për të pasur,po ashtu të drejtë, për t’u shprehur lirshëm dhe pa asnjëpengesë. Liria e individit dhe e komunitetit për të kri-juar ose për të shpërndarë informacione është e drejtëe garantuar me këtë Deklaratë.

Në kuptimin e krijimit të mekanzimit për mbrojt-jen e këtyre të drejtave të individit, opinioni bibliotekaru sensibilizua për herë të parë më 1997, kur u miratuaDeklarata e Glazgout (shih shtojcën 2, Deklarata eGlasgout mbi bibliotekat, shërbimet e informacionitdhe lirinë intelektuale), me rastin e 75-vjetorit tëformimit të Federatës Ndërkombëtare tëAsociacioneve dhe Institucioneve Bibliotekare(IFLA). Me këtë deklaratë IFLA shpalli të drejtën fun-damentale të qenieve njerëzore për qasje dhe shprehje


12 13

Postkartë me nenin 19 të Deklaratës Universale tëKombeve të Bashkuara për të Drejtat e Njeriut, eaprovuar nga Komiteti i IFLA/ FAIFE-s.

përgjithshme. Përmes krijimit të mundësive për qasje tëlirë në informata, bibliotekat e ndihmojnë ndërtimin eshoqërisë përmbi një sistem vlerash. Duke qenë të lirëpër të thithur ose për të shpërndarë informata, secilinjeri, por edhe të gjithë bashkë, janë të lirë për të kri-juar gjykimin e tyre të pavarur për një çështje, e mekëtë e ndihmojnë procesin e vendimmarrjes së lirë, qëështë jetike për shoqëritë e konsoliduara. Diskutimet nëshoqëritë e stabilizuara, prandaj, janë të lira dhe tëhapura ndaj ideve. Bibliotekat publike kanë përgjegjësipër të organizuar takime në të cilat do të diskutohençështje të caktuara, sidomos përsa i përket afirmimit tëkulturës së komuniteteve dhe edukimit të tyre. Kësisoj,ato shndërrohen jo vetëm në qendra të edukimit, poredhe të kulturës, në të cilën të gjithë qytetarët pa për-jashtim do të kenë mundësi të diskutojnë dhe të njihenme kulturën e tjetrit, si dhe të kërkojnë mundësi përgjetjen e informatave të nevojshme për ta, por edhe tëndikojnë në përmirësimin e cilësisë së shërbimeve bib-liotekare.

Bibliotekat dhe stafi bibliotekar duhet të aderojnëfuqimisht në parimet themelore të lirisë intelektuale,për t’i njohur të drejtat e përdoruesve, në mënyrë qëshërbimet të cilat i ofron biblioteka të përmbushinkërkesat themelore të përdoruesve për qasje të papen-


Qasjes së Informata dhe Lirinë e Shprehjes, FAIFE, i cili imbron dhe i promovon këto të drejta brenda opinionit bib-liotekar në mbarë botën. Ky komitet aprovoi nenin 19 tëDeklaratës Universale të Kombeve të Bashkuara për tëDrejtat e Njeriut, si dokument bazë, mbi të cilin do tëmbrojë dhe do të promovojë të drejtën për qasje të lirë dhelirinë e të shprehurit.

Qëllimi i formimit të këtij komiteti ishte jo vetëm për-caktimi i përgjegjësive të stafit bibliotekar për ofrimin eshërbimeve cilësore dhe të informatave, ose krijimi iparakushteve për individin që të zhvillojë aktivitet tëpavarur intelektual e të shprehë mendimin e tij të pavarur,por që të ndikojë edhe në stimulimin e vendimmarrjes sëlirë, në mbrojtjen dhe promovimin e së drejtës së individitpër qasje të lirë në informata dhe për shprehje të lirë, sithemel për funksionim të mirëfilltë të demokracisë. E drej-ta e individit për të mbajtur dhe për të shprehur i lirëmendimet e tij është esenciale për instalimin e shërbimevecilësore profesionale nëpër biblioteka, prandaj realizimi ikëtyre lirive është çelës për suksesin e vetë bibliotekave.

aa.. TTëë ddrreejjttaa ttëë ppëërrggjjiitthhsshhmmee

Shërbimet e mira dhe cilësore bibliotekare formo-jnë një komponentë themelore për qasje të


14 15

shoqëri. Individët duhet të kenë qasje të lirë në të gjithaformat e informatave, pa kushtëzime dhe pa marrëparasysh kufijtë. Shoqëria duhet që atyre t’u krijojëqasje në të gjitha llojet e informatave, qofshin ato infor-mata politike, sociale, shkencore ose ekonomike, si dheqasje të lirë në shprehitë kulturore. Kjo ndikon në kri-jimin e predispozitave që ata të vendosin për informatatqë do t’i zgjedhin. Zgjedhja e informatave duhet të jetëçështje e interesit individual dhe bibliotekat kanë përdetyrë që këto materiale të zgjedhura t’ua ofrojnë për-doruesve të tyre. Madje, bibliotekat duhet që, jo vetëmt’u krijojnë individëve mundësi qasjeje në informata, tëcilat i zgjedhin, por të përpiqen që këtë qasje t’ua ofrojnëedhe në rendin e ideve, të informatave dhe të imazheve(përfytyrimeve). Liria, prosperiteti dhe zhvillimi i njëshoqërie varet nga edukimi dhe krijimi i mundësive përqasje të pakufizuar në dije, kulturë dhe informacione.

Por, bibliotekat kanë për detyrë që jo vetëm të krijo-jnë qasje të lirë në të gjitha llojet e informatave, por,njëkohësisht, ato duhet të stimulojnë edhe mundësinë erealizimit të kësaj të drejte për të gjithë individët, sidomospër grupet e vogla, të cilat nuk kanë çdo herë mundësi qët’i realizojnë kërkesat e tyre themelore përmes informa-cioneve të cilat janë, kryesisht, në shërbim të shumicës.Në këtë aspekt, bibliotekat mund dhe duhet të planifiko-


guar në të gjitha sferat e dijes dhe të kulturës. Bibliotekat, si institucione publike që kanë për

detyrë të marrin pjesë në edukimin e njerëzve dhe nëkrijimin e shoqërisë kohezive, duhet të garantojnë kri-jimin e mundësive për qasje në të gjitha sferat e dijes. Poashtu, bibliotekat mund të luajnë rol të rëndësishëm nëofrimin e qasjes në aktivitetet kreative dhe intelektuale.Liria intelektuale nënkupton qasjen në këto sfera të dijesnjerëzore. Secili individ i cili u drejtohet bibliotekave tëcilat financohen me mjete publike buxhetore janë të lirëtë kërkojnë plotësimin e kërkesave të tyre për të marrëinformata, për të shfrytëzuar literaturën e nevojshme, sidhe për të marrë shërbime cilësore bibliotekare.Përdoruesit e bibliotekave duhet të ndjehen të lirë të kri-jojnë në mënyrë krejtësisht të pavarur opinionin e tyrepër çdo çështje që ka të bëjë me të tashmen ose me tëardhmen e tyre. E, ofrimi i mundësive për të krijuar dhepër të mbajtur opinion të pavarur nënkupton edhe lirinëe shprehjes. Secili individ duhet të ndjehet i lirë për t’ushprehur për të gjitha çështjet.

bb.. EE ddrreejjttaa ppëërr ttëë mmaarrrrëë iinnffoorrmmaattaa

E drejta për të marrë informata është e drejtë egarantuar për secilin njeri. Ajo është jetike për çdo


16 17

është e rregulluar me Ligjin për Lirinë e Informacionit,1

me të cilin përcaktohen të drejtat e çdo qytetari për tëmarrë informacione.

cc.. EE ddrreejjttaa ppëërr tt’’uu sshhpprreehhuurr

Nga niveli i ofrimit të shërbimeve varet se si indi-vidi do ta zhvillojë mënyrën e tij të krijimit të gjykimittë lirë dhe të pavarur. Kjo nënkupton që bibliotekat,përmes edukimit gjatë tërë jetës, mund të ndikojnë edhenë formën e të shprehurit të lirë të mendimeve të indi-vidëve. Secili qytetar ka të drejtë që, në bazë të infor-matave që i posedon, të krijojë mendimin e tij tëpavarur, por ai ka po ashtu të drejtë që këtë vendim tashprehë lirshëm. Kësisoj, bibliotekat ndikojnë në zhvil-limin kulturor të individëve dhe në krijimin e mundë-sive për vendimmarrje të lirë.

E drejta për t’i shprehur mendimet lirshëm dhe paasnjë pengesë nuk nënkupton në asnjë mënyrë që indi-vidi nuk duhet ta respektojë, po ashtu, të drejtën e tjetritpër të shprehur lirshëm mendimin e tij, ose që nukduhet respektuar atë mendim. Në këtë kuptim, bib-liotekat në vendet e qytetëruara njihen jo vetëm si qen-


jnë mirë politikat e tyre të pasurimit të koleksioneve bib-liotekare, në mënyrë që fondet e tyre të reprezentojnëdiversitetin e kulturave, si dhe të përmbushin kërkesat egrupeve të ndryshme sociale për të marrë informata. Tazëmë, bibliotekat kanë mundësi që përmes huazimitndërbibliotekar të sigurojnë materiale të vlefshme përkulturën e të gjitha grupeve etnike ose sociale, si dhemateriale gjuhësore, në mënyrë që këto grupe (tëhendikepuarit ose të verbërit, etj.) të kenë mundësi qasje-je në informacione edhe në rastet kur bibliotekat nuk ikanë këto materiale në fondet e tyre. Përfaqësimi i kul-turës lokale, qoftë përmes realizimit të së drejtës së qyte-tarëve për qasje të drejtpërdrejtë në materialet e bib-liotekës, qoftë përmes propagandimit të kulturës së tyrepërmes ekspozitave, promovimeve, takimeve me krijuesetj., është esencial për ruajtjen e kontaktit me përdorue-sit. Prandaj, realizimi i kësaj të drejte nga ana e bib-liotekave jo vetëm që është jetik për funksionimin e njëbiblioteke, por edhe indikacion shumë i rëndësishëm përtë vlerësuar progresin e demokracisë së një vendi. Ajoprezanton nivelin e përfaqësimit të ideve në shoqëri, sidhe rolin e individit në vendimmarrje të lirë e tëpakushtëzuar, si e drejtë e cila ndikon shumëfish nënivelin e zhvillimit të demokracisë, madje është një prejparametrave më të përsosur për matjen e këtij niveli. Nëdisa vende të zhvilluara, e drejta për të marrë informata


18 19

1 Shërbimet e bibliotekës publike, udhëzime të IFLA/UNESCO-s për zhvil-lim, Tiranë, 2002

portë hyrëse në mendim dhe kulturë. Këto të drejta duhet të jenë të garantuara për të

gjitha kategoritë e shoqërisë. Bibliotekat janë tëdetyruara që t’ju ofrojnë shërbime si dhe që ta adapto-jnë hapësirën për shfrytëzimin e materialeve për këtokategori. Bibliotekat kanë përgjegjësi për të siguruarruajtjen dhe përdorimin e tipeve të ndryshme të mate-rialeve, duke e pasqyruar shumësinë dhe diversitetin eshoqërisë. Ruajtja e këtyre materialeve, përzgjedhjae tyre, si dhe krijimi i kushteve për përdorim të mate-rialeve bibliotekare dhe të shërbimeve bibliotekareështë përgjegjësi profesionale e stafit bibliotekar. Kystaf duhet të udhëhiqet nga vetëdija e lartë profesion-ale. Ai duhet ta ketë vazhdimisht parasysh se e drejtapër të marrë informata është pjesë e lirive njerëzore.Bibliotekat duhet t’ua ofrojnë materialet, pajisjet dheshërbimet e veta të gjithë përdoruesve. Nuk guxon tëketë diskriminim racor, diskriminim për shkak të bes-imit, gjinisë, moshës ose për ndonjë arsye tjetër.Çfarëdo ndikimi në punën e stafit biblitekar, përveçpërgjegjësive profesionale, është i dëmshëm.Ndikimet politike, moralizuese ose fetare duhet tëshmangen nga praktika bibliotekare. Bibliotekat kanëpër obligim që të mbledhin, të organizojnë dhe tëshpërndajnë informacione, lirshëm dhe t’i kundërvi-


dra të edukimit të shoqërisë, por edhe si qendra kultur-ore, sepse përmes krijimit të mundësive për diskutimepër çështje të caktuara ato e ngrisin nivelin kulturordhe ndihmojnë në zhvillimin e dialogut mes qyte-tarëve. Në Kosovë, një formë e tillë është pothuajse epanjohur. Vetëm viteve të fundit në BibliotekënKombëtare dhe Universitare të Kosovës është iniciuarnjë formë e diskutimeve për çështje që kanë të bëjnëme kulturën ose qytetërimin shqiptar, pa përjashtuaredhe diskutime të karakterit politik e edukativ.

Bibliotekat i mbledhin, i ruajnë dhe i koleksiono-jnë materialet bibliotekare, në forma të ndryshme, meqëllim të krijimit të pasqyrës përmbledhëse përtrashëgiminë kulturore të një vendi. Përmes ofrimit tëkëtyre materialeve bibliotekare, shumica e të cilavejanë vepra krijuese, ato realizojnë të drejtën e secilitpër të patur qasje jo vetëm në aktivitetin kreativ, poredhe në idetë e kohës, të sotme ose të mëhershme.Përmes njohjes me veprat krijuese, përdoruesit e bib-liotekave e realizojnë njohjen jo vetëm me idetë, poredhe me kulturën e tyre ose me kulturat e tjera, si dheme mendimet kryesore të kohës, prandaj ofrimi i shër-bimeve cilësore bibliotekare mundëson krijimin e njëshoqërie të vetëdijshme e të edukuar, e cila njohjen mekultur-ën(at) e shndërron në përvojë për zhvillimin ekulturës individuale ose kolektive. Ato shërbejnë si


20 21

tore të lirive individuale dhe të ruajtjes e të promovim-it të vazhdueshëm të lirive qytetare, të parapara meDeklaratën Universale të KB-ve, sidomos me nenin 19të saj.

Një segment i veçantë i ndërtimit të parimeve bib-liotekare në raport me përdoruesit e tyre, si dhe me tëdrejtën e tyre për t’u qasur në informata, është raporti ipërgjegjësive të stafit bibliotekar karshi përdoruesve tëbibliotekës, në njërën anë, dhe punëdhënësve të tyre, nëanën tjetër. Mbrojtja e të drejtave të përdorueve ështëvendimtare për krijimin e raporteve të shëndosha nëshoqëri. Në rast të konfliktit ndërmjet këtyre dypërgjegjësive, përgjegjësitë e bibliotekarëve para për-doruesve duhet të kenë përparësi.

dd.. KKoommiitteettii IIFFLLAA//FFAAIIFFEE

Me qëllim të mbrojtjes së të drejtave të qytetarëvepër qasje të lirë në informata, si dhe për të mbrojtur epromovuar lirinë e shprehjes, më 1997 u themeluaKomiteti për Qasje të Lirë në Informata dhe Lirinë eShprehjes, FAIFE, njëri ndër komitetet më të rëndë-sishme të Federatës Ndërkombëtare të Asociacionevedhe Institucioneve Bibliotekare, (International


hen çdo lloj forme të censurës. Individëve ose gru-peve duhet t’u ofrohet mundësi qasjeje në të gjithadokumentat të cilat i shërbejnë edukimit të tyre indi-vidual ose kolektiv,

Po ashtu, bibliotekat duhet të sigurojnë mbështetjetë vazhdueshme për mësimin gjatë tërë jetës (lifelonglearning) për kategori të caktuara të shoqërisë. Pasformimit të Qeverisë së Kosovës, në Ministrinë eKulturës, Rinisë dhe Sporteve, si dhe në Ministrinë eArsimit, Shkencës dhe Teknologjisë, janë themeluarsektore të veçanta për mësimin gjatë jetës (mësiminjoformal). Bibliotekat mund të luajnë një rol merëndësi në zbatimin praktik të kësaj strategjie.

Duke ofruar qasje të lirë në informata, qasje të lirënë internet (shih shtojcën 3: Manifesti i FLA-s përInternetin), të vendimmarrjes së lirë, si dhe lirinë eshprehjes e mësimin gjatë jetës, bibliotekat ndikojnënë zhvillimin dhe përkrahjen e lirisë intelektuale dhendihmojnë në ruajtjen e vlerave themeloredemokratike. Duke i zbatuar këto standarde, shoqëriandërton një demokraci të brendshme, e cila ruan dhepromovon vazhdimisht lirinë e individit. Po ashtu,përmes krijimit të mundësive për qasje të lirë dhe përmësim të vazhdueshëm, bibliotekat promovojnëvazhdimisht të drejtat civile universale. Në këtëmënyrë, ato shndërrohen në qendra kulturore, promo-


22 23

qëllim, FAIFE mbledh dhe shpërndan dokumente dhesynon ta stimulojë dialogun brenda dhe jashtë komu-nitetit bibliotekar. Rrjeti i krijuar ndërmjet kolegëve,kontaktet mediale, aktivitetet për të drejtat njerëzoreetj., janë pjesë e punës së komitetit FAIFE.

Ambicja e këtij komiteti është të veprojë si pikëfokalizuese për të gjitha çështjet që kanë të bëjnë melirinë intelektuale, me bibliotekat dhe me bibliotekarinëpërgjithësisht.

FAIFE mirëmban shërbimin e dhënies së infor-matave në internet dhe përpilon raportin vjetor, për për-dorim publik, për gjendjen në qasje të lirë dhe lirinë etë shprehurit brenda komunitetit bioblitekar botëror;sugjeron dhe promovon politikat e përgjithshme nëfushë të lirisë intelektuale. Ajo i propozon IFLA-s pro-gramin dhe i ekzekuton veprimet e saj në nivel kombë-tar dhe ndërkombëtar; jep përgjigje ndaj shkeljeve të sëdrejtës për qasje të lirë dhe të lirisë së shprehjes, dukendikuar te bibliotekat dhe bibliotekarët. Ajo parasheh,po ashtu, edhe këshilla dhe mbështetje konkrete përbibliotekarët, bibliotekat ose shoqatat bibliotekare nëseato e kërkojnë këtë gjë prej saj; bashkëpunon me orga-nizmat ndërkombëtare, të cilat ndihmojnë në organiz-imin e fushatave, siç janë UNESCO, PEN-i ndërkom-bëtar, IFEX-i dhe Amnesty International.


Federation of Library Association and Institutions),IFLA. FAIFE synonte mbrojtjen dhe promovimin e tëdrejtave themelore njerëzore, të parapara në nenin 19të Deklaratës Universale të Kombeve të Bashkuara përtë Drejtat e Njeriut, të miratuar në dhjetor të vitit 1948.

Komiteti IFLA/FAIFE e stimulon lirinë e qasjes nëinformata dhe lirinë e shprehjes në të gjitha aspektet, tëcilat në çfarëdo forme janë të lidhura me bibliotekatose me komunitetin bibliotekar; e monitoron gjendjene lirive intelektuale brenda komunitetit bibliotekar nëtë gjithë botën; i mbështet politikat e IFLA-s për kri-jimin ose thellimin e bashkëpunimit me organizatat etjera ndërkombëtare për të drejtat e njeriut; si dhe për-piqet t’i japë përgjigje shkeljes së të drejtave të për-doruesve. Këto qëllime FAIFE synon t’i realizojë dukepasur parasyh disa parime themelore që kanë të bëjnëme lirinë intelektuale, siç janë:

• Liria intelektuale nënkupton të drejtën e çdo indi-vidi që të mbajë dhe të shprehë mendimin e tij, sidhe të japë ose të pranojë informata;

• liria intelektuale është bazë e demokracisë dhe • Liria intelektuale është themel i konceptit bibliotekar.

Objektiv i përgjithshëm i komitetit është ta ngrisënivelin e ndërgjegjes për ndërlidhjen ndërmjet koncep-tit bibliotekar dhe vlerave të lirisë. Për ta arritur këtë


24 25

DDHHEE QQAASSJJAA NNËË IINNFFOORRMMAATTAABBIIBBLLIIOOTTEEKKAATT NNËË KKOOSSOOVVËË

26 27

II. BIBLIOTEKAT NË KOSOVËDHE QASJA NË INFORMATA

Një kohë të gjatë bibliotekat në Kosovë e kanëushtruar veprimtarinë e tyre në varshmëri nga zhvil-limet politike. Jo rrallë materialet bibliotekare janë rua-jtur ose janë shkatërruar si pasojë e këtyre ndikimeve.Shkëputjet në punën e bibliotekarëve kanë qenë tëpashmangshme. Shumë materiale me vlerë, sidomosgjatë kohës së administrimit të bibliotekave nga ish-regjimi serb në Kosovë janë zhdukur ose dëmtuar. Tëtjera thuhet se vazhdojnë të jenë të rrezikuara, si pasojëe pamundësisë së aplikimit të standardeve ndërkom-bëtare për ruajtjen dhe shfrytëzimin e tyre.

Plani strategjik i komitetit FAIFE për vitin 2004-2005 është përqendruar në tri fusha – çelës. Ato janë:

• mbrojtja, • edukimi dhe • intervenimi.

Brenda këtyre tri fushave do të identifikohen dhedo të ndërmirren veprimet e nevojshme, siç janë:themelimi dhe monitorimi i kapaciteteve hulumtuesedhe projektet kërkimore të bibliotekave.

Këto kapacitete do të sigurojnë paraprakisht infor-mata të rëndësishme për bibliotekat; vetëm një pjesë evogël e informatave për incidentet eventuale nëpër bib-lioteka arrin te ne nga vendet në të cilat janë të dukshmeshkeljet e të drejtave njerëzore dhe të lirisë intelektuale,duke përfshirë edhe lirinë e qasjes së lirë në informata.

Hartimi i një manuali do të synojë të japë përgjig-je më të qartë kundër shkeljes së të drejtave dhe liriveelementare nëpër bibliotekat publike në botë.

Katalogu i përgjithshëm elektronik është i domos-doshëm për ofrimin e plotë dhe të pakushtëzuar të infor-matave. Deri tash, në Kosovë ka munguar forma e tillë eofrimit të informatave. Në vitet ’80, në ish-Jugosllavi kafilluar përpunimi elektronik i të dhënave në bibliotekat nëish entitetet administrative të saj, përmes sistemit COBISSdhe COBISS 1 (sot, kjo bazë ruhet në Maribor- Slloveni),por për shkak të ndryshimeve politike, ky proces nuk ështëpërfunduar. Mungesa e një katalogu të tillë e ka reduktuartej mase mundësinë e ofrimit të shërbimeve cilësore bib-liotekare. Si mund të imagjinohet sot kërkimi i një lloji tëliteraturës pa katalogun elektronik të të dhënave? Vetë stafibibliotekar nuk është në gjendje të ofrojë të dhëna të saktapër fondet e bibliotekës, sepse mundësia e hulumtimit tëtyre është e pamundur me skedarin- letër.

Stafi bibliotekar, i cili ka punuar para viteve ’90 nëpërbibliotekat e Kosovës ka qenë kryesisht staf me përgatitje tëtjera profesionale. Sipas një hulumtimi të vitit 2003, të bërënga Departamenti për Hulumtim dhe Zhvillim Bibliotekar iBKUK-së, vetëm 35 punëtorë të bibliotekave publike nëtërë Kosovën kanë të kryer ndonjërin nga fakultetet(!),ndërkohë që nuk dihet saktësisht se sa prej tyre i janë nën-shtruar provimit kualifikues për bibliotekar, i cili ka ekzis-tuar më herët në ish- Jugosllavi, kurse në Kosovë ai ka fil-luar të mbahet në vitin 1983 dhe ka zgjatur deri më 1989,


28 29

Krijimi i rrjetit të bibliotekave në Kosovë, i para-parë me Ligjin për Bibliotekat, i cili është aprovuar nëKuvendin e Kosovës në qershor të vitit 2003, krijonmundësi të kërkimit elektronik në bazën e të dhënave(database) në të gjitha bibliotekat e Kosovës. Përdoruesit ebibliotekës në cilindo qytet të Kosovës do të kenë mundës-inë që jo vetëm të marrin informata për ndonjë materialbibliotekar, i cili mund të gjendet në një bibliotekë tjetër nëKosovë, por që, përmes formës së Huazimit KombëtarBibliotekar, ta sigurojnë atë material në bibliotekën e tyre.Po kështu, ata do të kenë mundësi që nga biblioteka e tyre(ose, nga shtëpia) të marrin informacion në cilëndo ngabibliotekat kombëtare të botës (përmes sistemit të autom-atizuar), si dhe të huazojnë materiale përmes BibliotekësKombëtare të Kosovës (e cila luan rolin qendror në sis-temin e huazimit ndërkombëtar përmes LigjitNdërkombëtar të Huazimit - International Library Loan).

Krijimi i Rrjetit të Bibliotekave nënkupton kri-jmimin e katalogut të përgjithshëm elektronik të të dhë-nave të bibliotekave të Kosovës, përmes programit tëautomatizuar. Sipas Ligjit për Bibliotekat, BibliotekaKombëtare e Kosovës do të shërbejë si qendër e rrjetittë përgjithshëm të bibliotekave në Kosovë. Kjo nënkup-ton që baza e të dhënave (database), e instaluar në këtëbibliotekë do të përfshijë të gjitha të dhënat, në formëelektronike, të fondeve në bibliotekat e Kosovës, të cilatdo të inkorporohen në rrjet.


30 31

kur ka filluar përjashtimi i shqiptarëve nga institucionet. Sipas Ligjit të vjetër për Bibliotekat, i cili është

miratuar më 1979, punëtorët e bibliotekave i janë nën-shtruar provimit kualifikues, i cili është mbajtur nëBibliotekën Kombëtare (atëherë Biblioteka Popullore),por një formë e organizuar e shkollimit në Kosovë kamunguar.

Në vitet ’60 disa breza nxënësish kanë pasurmundësi që të kryejnë shkollimin e mesëm për bib-liotekarë, meqë në vitin shkollor 1966/67 në kuadër tëUniversitetit të Punëtorëve u hap Shkolla e Mesme eBibliotekave, e cila megjithatë ishte e mangët, sepsestafi i saj ishte po ashtu i pakualifikuar. Nga kjo shkol-lë kanë dalë disa breza nxënësish, mirëpo shkollim tëmirëfilltë profesional nuk ka pasur. Në vitet ’90, nëkohën kur teknologjitë e reja informative u futën nëbiblioteka dhe kur koncepti për shërbimet bibliotekarenë botë u ndryshua rrënjësisht, pjesa dërmuese e punë-torëve shqiptarë u larguan nga bibliotekat, kurse stu-dentët dhe përdoruesit e tjerë shqiptarë nuk u lejuan tëkenë qasje në materialet bibliotekare!

Rrjedhimisht, metodat të cilat sot ky staf i njehdhe i aplikon në Kosovë janë të para viteve ’90,ndërkohë që koncepti për bibliotekat ka evoluarshumëfish. Me rikthimin e tyre në biblioteka, ata nuki janë nënshtruar trajnimeve shtesë, për shkak tëmungesës së programeve të trajnimit ose të fondeve

Numri i stafit bibliotekar në bibliotekat publike sipaspërgatitjes arsimore (më 2003).

Komuna Fakultet Shkollë e lartë E mesme Gjithsej

Deçani 1 - 2 3Malisheva 2 - 1 3Vushtrri - - 7 7Therandë 4 1 - 5Sharri 1 - 4 5Prishtinë 7 3 15 25Mitrovicë 1 - 10 11Gjakovë 2 4 1 7Gjilan 4 4 7 15Viti 1 1 5 7Klinë 1 2 -Drenas - 1 2 3Besianë - 3 2 5Skënderaj - - 4 4Burim 3 - - 3Rahovec - 1 1 2Prizren 2 4 5 11Kastriot - 1 4 5Lypjan - - 8 8Pejë 2 - 5 7F-Kosovë 2 2 1 5Ferizaj 1 - 6Kaçanik - 1 3 4Shtime 1 - - 1Dardanë - 1 4 5Artanë - - 3 3

Gjithsej 35 29 100 164

teknologjive. Në ndërkohë, shumë biblioteka pranuanstaf të ri, i cili kishte përgatitje tejet heterogjene. Meqëishin të pakualifikuar në fushë të bibliotekarisë, supo-zohej se ky staf i ri, i cili kishte disa njohuri për për-dorimin e teknologjive të reja, por i mungonte vizionipër aplikueshmërinë e tyre në biblioteka, do t’i nën-shtrohej trajnimeve profesionale. Sot, bibliotekat nëKosovë vazhdojnë të kenë një staf të vjetër bibliotekardhe një staf të ri, të patrajnuar, prandaj organizimi ishërbimeve bibliotekare vazhdon të jetë sfidë për tëgjitha bibliotekat në Kosovë. Nuk dihet saktësisht secili është niveli i njohjes së përdorimit të teknologjivetë reja informative. Asnjë analizë e tipit SWOT nukështë bërë nga stafi menaxhues i bibliotekave nëKosovë. Madje, krijohet përshtypja se asnjëri syreshnuk njeh praktikisht sistemin e analizave të tipit SWOTose PESTL.

Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës,e cila me Ligjin e ri për Bibliotekat është qendër e tra-jnimeve profesionale për gjithë stafin bibliotekar nëKosovë, ende nuk e ka marrë këtë përgjegjësi.Trajnimet kanë qenë më shumë të tipit sporadik, pandonjë program të veçantë dhe pa synime të caktuara.

Bibliotekat kanë qasje të kufizuar në internet. Projekti SKIT nuk i ka përfshirë shumicën e komunave

të Kosovës, kurse disa biblioteka ndërkomunale kanë përfi-


buxhetore. Stafi i ri, i cili është pranuar pas vitit 1999,por që përbën një përqindje më të vogël, ështëpothuajse i paformuar profesionalisht. Në mungesë tëprogrameve për formim bibliotekar (Ligji përBibliotekat është aprovuar tek më 2003, kurseMinistria e Kulturës ende nuk ka nxjerrë aktet e nevo-jshme nënligjore, siç parashihet me ligj), ata u janënënshtruar vetëm trajnimeve sporadike. Vështirësitënë ofrimin e shërbimeve cilësore bibliotekare për për-doruesit janë ndonjëherë pasojë e pamundësisë për t’ipërafruar këto dy shtresa të stafit bibliotekar në kup-timin e aplikimit të standardeve ndërkombëtare, tëaplikueshme në bibliotekat e shumicës së vendeve tëbotës. Plotësimi i nevojave për trajnime të stafit bib-liotekar nuk është i kënaqshëm.

Pas vitit 1999, shqiptarët u kthyen në vendet e tyretë punës, por, në ndërkohë, zhvillimi i teknologjive tëreja kishte ndryshuar shumëçka në konceptin për bib-liotekat, kështu që njohuritë ekzistuese të stafit bib-liotekar duhej të përplotësoheshin me njohuri të rejapër standardet e aplikueshme dhe sidomos për për-dorimin e teknologjive të reja informative në bibliote-ka dhe për ndikimin e tyre në përmirësimin e shër-bimeve bibliotekare. Kjo nuk qe e mundur edhe përshkak të pamundësisë që bibliotekat të organizojnë tra-jnim për aftësimin e stafit për përdorimin e këtyre


32 33

koleksione të çmueshme të bibliotekave në Kosovëmungojnë. BKUK-ja është në fazën e përfundimit tërevizionit. Një Desideratum list, i cili do të formohet nëfund, do t’i dorëzohet Shërbimit të Bibliografisë përplotësim e pastaj edhe Shërbimit të Pasurimit, nëmënyrë që fondet e rëndësishme që mungojnë, por qëmund të gjenden në treg ose te njerëzit e ndryshëm (përkëtë qëllim do të bëhet thirrje publike, ose do tëangazhohet ndonjë agjent libri), të cilët janë të gatshëmt’ia dhurojnë ose t’ia shesin ato fonde BKUK-së, tërikompensohen.

Numri i titujve nuk korrespondon me vlerën etyre. Shumë prej fondeve nëpër bibliotekat e Kosovësekzistojnë në më shumë ekzemplar dhe janë të ngjy-rosura ideologjikisht, prandaj shumë sosh janë tëpapërdorshme në shumë kopje. Rrjedhimisht, bib-liotekat në Kosovë nuk mund të ofrojnë qasje të plotëpër përdoruesit në aktivitetin kreativ dhe atë intelek-tual, e as në krijimin e mundësive të plota individualepër lirinë e shprehjes.

Ende nuk janë krijuar mundësi që stafi bibliotekardhe përdoruesit e saj të kenë qasje të drejtpërdrejtënë materialet bibliotekare. Përdorimi i tyre ështësporadik për shkak të mungesës së katalogut të


tuar nga një projekt i fondacionit SOROS, përmes së cilit iuështë mundësuar qasje në internet këtyre bibliotekave. Poredhe ky projekt duket se është i përkohshëm. BKUK-ja kabrezin tejet të limituar të qasjes në internet.

Materialet bibliotekare shfrytëzohen sipas meto-dave të vjetra. Nuk është bërë ndonjë investim i caktuarnë fushë të përmirësimit të teknologjisë dhe të standard-eve bashkëkohore për përdorimin e materialeve bib-liotekare.Për shkak të vjedhjes, dëmtimit ose keqadministrimit,


34 35

TRAJNIMET E MBAJTURA GJATË

PERIUDHËS 1999-2004

Biblioteka Nr. i stafit Nr. i trajnimeve Traj. i fundit(vendi dhe koha)

BKUK 105 8 Tiranë, 2004Prishtina 38 5 BKUKMitrovica 18Gjilani 27 6 BKUKPeja 14 3 BKUKGjakova 12 1 BKUKPrizreni 14 5 BKUKFerizaj 7 12 BKUK

Gjithsej 235 32 /

Infrastruktura e bibliotekave (pjesa dërrmuesee godinave të bibliotekave në Kosovë janë adaptuarpër përdorim bibliotekar, prandaj destinacioni i parë ityre nuk ka qenë biblioteka) dhe statusi i tyre ipazgjidhur ndonjëherë (disa biblioteka të cilat finan-cohen me mjete publike vazhdojnë të bashkëjetojnënë kuadër të Shtëpive të kulturës) e pamundëson kri-jimin e bibliotekave të tipit të hapur. Qasja e për-dorueve në fondet bibliotekare është e kufizuar.

Para një kohe, Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës ka nënshkruar me Programine Kombeve të Bashkuara për Zhvillim dhe Kuvendine Kosovës Aktin e Mirëkuptimit për QendrënInformative të BKUK-së për QeverisjenParlamentare (Shih shtojcën 4). Përmes kësaj qen-dre, përdoruesve të bibliotekave në Kosovë dhe opin-ionit kosovar i është mundësuar qasje e lirë në arkivinelektronik të Kuvendit të Kosovës. Përdoruesit eBKUK-së do të kenë qasje të menjëhershme në tëgjitha dokumentet zyrtare të Kuvendit të Kosovës,duke e realizuar një të drejtë themelore të tyre përqasje në informata zyrtare dhe për krijimin e pavarurtë opinionit për punën e këtij kuvendi. Bibliotekatpublike në Kosovë, të cilat kanë përgjegjësi para për-doruesve të tyre, në kuptimin e ofrimit të shërbimeve,


përgjithshëm elektronik të bibliotekave në Kosovë,qendër e të cilit duhet të jetë Biblioteka Kombëtare eKosovës, e cila në të njëjtën kohë, me ligj, duhet tëmbikëqyrë krijimin e rrjetit të përbashkët të bib-liotekave në Kosovë.

Për shkak të shkëputjeve të mëdha, bibliotekat nukkanë mundësi që të garantojnë mbledhjen dhe ruajtjen etë gjitha llojeve të materialeve bibliotekare të cilat do tëpasqyronin diversitetin kulturor ose do t’u shërbenin gru-peve të caktuara sociale. Sidomos, mungojnë format ereja të materialeve bibliotekare, të cilat do t’i shërbeninkrijimit të pavarur dhe edukimit individual.Rrjedhimisht, ato nuk mund të stimulojnë plotësisht kri-jimin e vendimmarrjes së lirë.


36 37

BIBLIOTEKAT ME FONDE TË HAPURA NË KOSOVË

Komuna Biblioteka Fonde të hapura Sektori

PrishtinaMitrovica Një (1) Sek. i fëmijëveGjilani /Peja /Gjakova Një (1) Sek. i fëmijëvePrizreni Një (1) Sek. i fëmijëveFerizaj Një (1) Sek. i fëmijëveDeçan Një (1) Sek. i fëmijëve

III. BIBLIOTEKAT NË KOSOVËDHE INTERNETI

Zhvillimi i teknologjive të reja informative kandryshuar rrënjësisht formën e ofrimit të qasjes në infor-mata. Sot, bibliotekat ofrojnë shërbimet e tyre përmesteknologjisë së informacionit dhe të komunikimit, dukepërmbushur kërkesën për qasje të lirë në katalogun elek-tronik edhe nga shtëpia, ose për të porositur materialebibliotekare nga distanca. Ndryshimi i ofrimit të shër-bimeve në biblioteka ka kushtëzuar edhe hartimin elegjislacionit të nevojshëm për të drejtën e qytetarëvepër qasje të lirë në internet, si dhe hartimin e politikavetë veçanta për zhvillimin e Teknologjive Informative


duhet të synojnë njohjen me këto praktika, nëmënyrë që të gjithë përdoruesve të tyre t’iu ofrojnëqasje në informatat zyrtare.


38 39

strategji parashihet dhe “ngritja e kapaciteteve (resurse-ve humane) për përdorimin e teknologjive të rejainformative, me të cilin do të sigurohet një politikë eqëndrueshme shtetërore në krijimin dhe ruajtjen eresurseve njerëzore, të afta për të aplikuar në praktikëteknologjitë më të reja informative, përmes një “poli-tike agresive të trajnimit”.4

E drejta për qasje në burimet globale të informacionitduhet të jetë e garantuar me ligjislacionin për bibliotekat,sepse bibliotekat dhe shërbimet e informacionit ofrojnëporta esenciale të internetit, prandaj ofrimi i qasjes nëinternet nëpër biblioteka është esencial, sidomos për atokategori të përdoruesve të cilave biblioteka u shërben siportë e vetme për të marrë informacione globale, ose përt’i paraqitur interesat, njohuritë dhe kulturën e tyre paratërë botës. Në vendet me politika të zhvilluara socialeqasja në internet është e pakufizuar për të gjithë qytetarët.Kështu, për shembull, biblioteka “Pompidu” e Parisit kakrijuar një hallkë lidhëse (link) me qendrat për punësim,baza e të cilave konsultohet drejtpërdrejt nga përdoruesite bibliotekës. Por, ekzistojnë vende në të cilat janë bërëshumë kufizime të kësaj të drejte. Në Kubë, për shembull,gjatë vitit 2003 janë marrë një varg masash për pengimine qasjes në internet.5


(TI-ve) dhe aplikimin e tyre në biblioteka. Shteti duhet të garantojë me ligj të drejtën e qyte-

tarëve për qasje të lirë në informata përmes internetit.Në Danimarkë, p.sh., e drejta e qasjes së lirë në inter-net është e rregulluar me Ligjin për Biblioteka, dhezhvillohet konform politikave të shtetit për zgjerimin eTeknologjive Informative (TI). Sipas këtij ligji, qyte-tari danez ka të drejtë të ketë qasje të lirë në internet,kurse bibliotekat janë burim i rëndësishëm për përpjek-jet e qeverisë për zhvillimin rrjetit për të gjithë qyte-tarët e saj.2

Kosova nuk ka pasur deri vonë ndonjë politikë tëveçantë për zhvillimin e TI-ve. Më 3 mars të vitit 2003Ministria e Shërbimeve Publike ka shpallur draftin eparë (i cili pritet të modifikohet) të Strategjisë përZhvillimin e Teknologjive Informative në Kosovë3

(TIK), i cili paraqet pikësynimet për përvijimin e njëstrategjie për shtrirjen e tyre në Qeverinë e Kosovës.Njëra nga katër synimet e kësaj strategjie është “qasjadhe shkëmbimi i informatave”, me të cilën parashihetngritja e nivelit të qasjes në informata (dokumentezyrtare etj.), si dhe në shkëmbimin e lehtë dhe tëpapenguar të këtyre informatave. Po ashtu, më këtë


40 41

2 Rikke Frank Jørgensen, Interneti dhe Lira e të Shprehurit, fq.60.3 Teknologjia Informative në Qeverinë e Kosovës- Plani i veprimit,

MPS/DIT/20030303001, dt.03.03.2003. .

4 Po aty. 5 Të dhënat i referohen faqes zyrtare të ALA-s (American Library

Associaton).


42 43

Sidoqoftë, interneti paraqet jo vetëm mundësi përpërmirësimin e cilësisë së shërbimeve bibliotekare, poredhe portë esenciale për qasje në informata. Ai shërbensi medium i fuqishëm për të thithur informata globale,pa marrë parasysh kufijt. Në Ligjin për Bibliotekat, tëmiratuar më 2003 nga Kuvendi i Kosovës, nuk gjendetasnjë nen që e përcakton këtë të drejtë. Asnjëra ngabibliotekat publike në Kosovë nuk posedon me bazëne plotë të të dhënave ose me katalog elektronik.Kërkimi dhe ofrimi i informatave bëhet ende nëmënyrë manuale, kurse shërbimet janë të kufizuara. Nëprill të vitit 2004, Biblioteka Kombëtare dheUniversitare e Kosovës ka nënshkruar kontratë mekompaninë izraelite “Ex’ Libris” për ta instaluarSistemin e Integruar Bibliotekar “Aleph 500”, me tëcilin do të krijohet hallka e parë e rrjetit të bibliotekavenë Kosovë, e me këtë do të përmirësohen dukshëmshërbimet bibliotekare dhe mundësitë e qytetarëve tëKosovës për të pasur qasje të lirë në informata përmesinternetit. Por, krijimit të rrjetit bibliotekar do të duhejt’i paraprinin disa veprime paraprake:

• hartimi i Ligjit për Qasje në Internet;• hartimi i politikave për zhillimin e teknologjisë

informative në biblioteka në harmoni me

QASJET NË INTERNET NË BIBLIOTEKAT E KOSOVËS

Komuna Biblioteka Posedon Qas. në internetPrishtina BKUK PO 50Prishtina “H.Sulejmani” PO /Mitrovica “L. Berisha” POGjakova “ “ PO /Prizreni PO /Ferizaj PO /Gjilani “Fan Noli” JoPeja “A. Shkreli” JoVushtrria Jo /Skenderaj Jo /Drenas Jo /Klinë Jo /Isotg Jo /Dragash Jo /Shterpcë Jo /Shtime Jo /Kaçanik Jo /Viti Jo /Besian Jo /Leposaviq ? ?Zubin Potok ?Artanë Jo /Fushë Kosovë Jo /Kastriot Jo /


strategjinë e Qeverisë së Kosovës për zhvillimine teknologjive të reja informative në vend;

• plotësimi i legjislacionit për bibliotekat, nëmënyrë që të garantohet zbatimi i shërbimevepërmes teknologjive të reja informative, etj.

Hapi i parë në garantimin e së drejtës së individitpër qasje në internet në Evropë është ndërmarrëmë1994, kur Komisioni Evropian hartoi raportin“Bangeman”, i cili u shndërrua në plan për krijimin enjë shoqërie globale të informacionit.6 Në bazë tëkëtyre politikave, vende të veçanta hartuan strategjipër zhvillimin e TI- ve, ndërsa bibliotekat e përkrahënpërfshirjen e tyre në shërbimet bibliotekare. Në fakt,aplikimi i teknologjive të reja në biblioteka ka filluarshumë më herët, më 1963,7 kurse aplikimi i internetitnë vitet ’90 e transformoi përfundimisht konceptin përbibliotekat, të cilat u orientuan drejt krijimit të bib-liotekave digjitale. Manifesti i IFLA-s për Internetinparashihte që e drejta e qasjes në internet është e drejtëthemelore e përdoruesve të bibliotekave, dhe bënte


44 45

thirrje për të pamundësuar censurimin e saj për shkaqeideologjike, politike a religjioze, ose për shkak të bar-rierave ekonomike. Mirëpo, ky manifest njihte edhe tëdrejtën e stafit bibliotekar për të udhëzuar përdorusitvetëm për përdorimin e informacionit cilësor, jofyes,në internet. Përvoja e vendeve të zhvilluara ka treguarse aplikimi i teknologjive të reja informative krahaspërparësive të mëdha që ka ofruar në përmirësimin eshërbimeve bibliotekare, ka ngritur edhe shumë dilemapërsa i përket të drejtës së përdorueve të këtyre bib-liotekave për qasje në materialet elektronike. Ta zëmë,është ende e papërcaktuar nëse garantimi i të drejtëspër qasje të lirë në internet nënkupton se ai (përdorue-si) mund të ketë qasje në të gjitha informtatat që ofro-hen në internet. Cilat janë të drejtat e bibliotekave nëpërzgjedhjen e materialeve që do t’i ofrohen qyte-tarëve? Dhe, së fundi, a mund të jenë pjesë e kësaj tëdrejte materialet pornografike ose violente? Garantimii së drejtës së qasjes së lirë në informata përmes inter-netit do të duhej të kuptohej jo vetëm si përcaktim i sëdrejtës së qytetarit për qasje të lirë në internet, por edhei së drejtës së bibliotekave për të zgjedhur materialinqë do t’u ofrohet përdoruesve, në kuptimin e statusit tëatij materiali. Pornografia nuk mund të jetë material ipërdorshëm dhe bibliotekat kanë të drejtë të pakon-

6 Ioannis Trohopoulos, Shërbimet e reja bibliotekare: akcesi i komunitetitnë Internet, “Bibliothecae 3”, Biblioteka Kombëtare e Shqipërisë, Tiranë,2002, fq.86.

7 Sally McCallum, 40 Years of Technology in Libraries: A Brief History of theIFLA Section on Information Tehnology, 1963/64-2003, Julay 2003.

daluar qasjen në informatat e dëmshme? Kjo do tëmbetet preokupim i vazhdueshëm i bibliotekave.

Sa i përket aftësimit të përdoruesve për përdorimine këtyre teknologjive në biblioteka, mendoj se bib-liotekat, konform strategjisë për zhvillimin e TI-ve, dotë shndërrohen në qendra për aftësimin e përdoruesvepër përdorimin e teknologjive informative, me qëllim tërealizimit të kërkimeve të tyre shkencore ose sociale.Të mos harrojmë, kërkesat sociale (për punë, ta zëmë),tashmë kanë filluar që të shtrohen nga biblioteka,përmes qasjes së drejtpërdrejtë në bazën e të dhënave tëqendrave për punësim. Po ashtu, bibliotekat dalëngadalpo shndërrohen në qendra koordinuese përsa i përketinformacionit qeveritar (kujto vendimin për hapjen eQendrës Informative të BKUK-së për QeverisjenParlamentare, e cila ofron qasje të drejtpërdrejtë nëarkivin elekteronik të Kuvendit të Kosovës, si hapi iparë, konkret, në aplikimin e kësaj praktike në bib-liotekat në Kosovë). Bibliotekat, sidomos ato publike,kanë për obligim që të kujdesen jo vetëm për sigurim-in e informacioneve përmes internetit, por edheaftësimin e përdoruesve në kërkimin dhe përdorimin etyre përmes teknologjive të reja informative. Kërkesapër krijimin e rrjetit të bibliotekave, prandaj, ështëkërkesë në rritje dhe të gjitha bibliotekat duhet të men-


testueshme që këto materiale të mos i ofrojnë përshfrytëzim për përdoruesit.

Në shumë vende të botës bibliotekat kanë qenë tëdetyruara të krijojnë “teknologjinë filtruese” (edhe psekjo ndonjëherë ka qenë kontestuar me gjyq, madjeështë quajtur edhe si shkelje e të drejtës së qytetarëvepër të pasur qasje në diversitetin e shprehjes) për tëpamundësuar që, fëmijët ta zëmë, në bibliotekat publiketë kenë qasje në Web faqet me përmbajtje pornografike.

Cili është roli i bibliotekave në krijimin e mundë-sive për qasje të lirë në informatat globale dhe nëekspozimin para botës të krijimtarisë personale?Mendoj se zhvillimet nëpër biblioteka karshiteknologjive të reja informative do të orientohen në dydrejtime themelore:

• krijimin e qasjes së lirë në informata përmes internetit• aftësimin e përdoruesve për përdorimin e këtyre

teknologjive

Përsa i përket çështjes së parë, krijimit të qasjes sëlirë për të gjithë qytetarët në informata përmesteknologjive të reja, bibliotekat do të vazhdojnë të për-ballen me dilemën e madhe: çfarë nënkuptohet meqasje të lirë. A do të thotë kjo se të gjitha materialetduhet të lejohen të përdoren në biblioteka, apo duhet qëato të përdorin “teknologjinë filtruese” për të paran-


46 47

PËRFUNDIME

Liria intelektuale nënkupton të drejtën e çdo individi qëtë mbajë dhe të shprehë mendimin e tij, si dhe të japëose të pranojë informata. Respektimi i kësaj të drejte nëbiblioteka duhet të kuptohet si shtysë për përmirësimine cilësisë së shërbimeve bibliotekare, me qëllim tëstimulimit të vlerave humane. Në këtë kuptim, bib-liotekat mund të ndihmojnë shumë në respektimin evlerave të përgjithshme njerëzore dhe në funksionimine mirëfilltë të demokracisë. Nxitja e vendimmarjes sëlirë dhe edukimi gjatë tërë jetës janë vetëm disa ngaparimet të cilat bibliotekat duhet t’i repsektojnë, për tëndihmuar në krijimin e një shoqërie të shëndoshë.

BBIIBBLLIIOOTTEEKKAATT NNËË KKOOSSOOVVËË DDHHEE QQAASSJJAA NNËË IINNFFOORRMMAATTAA

4948

dojnë të inkorporohen në rrjet, me qëllim të krijimit tëbazës së të dhënave e cila garanton informacion të plotëpër materialet bibliotekare, si dhe për qasje në doku-mente të ndryshme përmes internetit. Po ashtu, atoduhet të hulumtojnë dhe të garantojnë shërbime profe-sionale përmes internetit, duke krijuar strategji për për-parimin e shërbimeve bibliotekare. Vetëm kështu, ato dotë realizojnë të drejtën elementare të çdo inividi përqasje të lirë në informata.

doshëm për plasimin online të katalogut elektronik,ende nuk është aplikuar në shumicën e bibliotekave nëKosovë, ndërkohë që Strategjia për Zhvillimin e TI-veparasheh krijimin e rrjetit vetëm në institucionet qever-itare- ministritë.

Pa u plotësuar këta paramtera, bibliotekat nëKosovë nuk do të munden t’i respektojnë parimetthemelore të demokracisë, qasjen e lirë dhe të paku-fizuar në informata.

Çfarë kërkohet në të ardhmen? Parasëgjithash,investim i shtetit në formimin profesional të bib-liotekarëve sipas standardeve dhe normave ndërkom-bëtare; hartimi i strategjisë për zhvillimin e TI-ve nëprbiblioteka; qasja e pakufizuar në informata, përmes kat-alogut të përgjithshëm elektronik; stimulimi i vendim-marrjes së lirë përmes ofrimit të mundësive për tëzhvilluar aktivitete kulturore nëpër bibliotekat publike,ose përmes krijimit të mundësive për qasje të paku-fizuar në informatat zyrtare, përmes krijimit të linkutme arkivat elektronikë të institucioneve qeveritare etj.Krijimi i një stafi të formuar bibliotekar është mundësie mirë për ndryshimin e pikëpamjes jo vetëm për for-mat e ofrimit të shërbimeve, por edhe për trans-formimin e konceptit për vetë bibliotekat.


Respektimi i këtyre të drejtave dhe ofrimi i shërbimevecilësore bibliotekare duhet të çmohen si themel idemokracisë.

Bibliotekat në Kosovë, për shkak të mungesëssë mundësive për shkollim profesional ose për shkak tërrethanave nëpër të cilat kanë kaluar, nuk kanë paturçdoherë mundësi që të ofrojnë shërbime cilësore profe-sionale, e aq më pak që ta stimulojnë qasjen e papen-guar në informata ose vendimmarrjen e lirë. Dukepatur një staf me përgatitje heterogjene profesionale,pastaj duke qenë të përjashtuar një kohë të gjatë ngabibliotekat, si dhe në pamundësi për të përcjellur nëmënyrë të pashkëputur ndryshimet në konceptin bib-liotekar, ato nuk kanë patur gjithmonë mundësi që t’iaplikojnë ndryshimet në konceptin dhe rolin e bib-liotekave në ndërtimin e një demokracie të mirëfiltë,ose për t’i përshtatur këto koncepte në praktikën e tyrebibliotekare. Sot, bibliotekat në Kosovë kanë, mbase,përqindjen më të ulët të stafit të shkolluar në rajon,vetëm një pjesë shumë e vogël e tyre i është nënshtru-ar çfarëdo formimi profesional, stafi i ri është po ashtume përgatitje heterogjene dhe nuk i është nënshtruartrajnimeve të duhura profesionale. Vetë bibliotekatjanë në fazën iniciale të njohjes së teknologjive të rejainformative, ndërkohë që katalogët e tyre vazhdojnë tëpërdoren në mënyrë manuale. Interneti, i domos-


50 51

SHTOJCAT

Shtojca 1:

DEKLARATA UNIVERSALE E TË DREJTAVE TË NJERIUT

Miratuar dhe shpallur nga Asambleja e Përgjithshmeme rezolutën e saj 217 A (III) të 10 dhjetorit 1948.

Hyrje

Duke pasur parasysh se njohja e dinjitetit që u përkettë gjithë anëtarëve të familjes njerëzore si dhe njohja e tëdrejtave të tyre të barabarta e të patjetërsueshme përbënthemelin e lirisë, të drejtësisë dhe të paqes në botë.

55

Duke pasur parasysh se një koncept i përbashkët ikëtyre të drejtave dhe lirive ka një rëndësi shumë tëmadhe për të përmbushur këtë angazhim,

Asambleja e Përgjithshme shpall këtë Deklaratëuniversale të të drejtave të njeriut si idealin e për-bashkët që duhet të arrihet nga të gjithë popujt dhe tëgjitha kombet me qëllim që të gjithë individët dhe tëgjitha organet e shoqërisë, duke pasur përherë në mend-je këtë Deklaratë, të përpiqen, nëpërmjet arsimit dheedukimit, të zhvillojnë respektimin e këtyre të drejtavedhe lirive dhe të sigurojnë, me anë masash progresivetë karakterik kombëtar dhe ndërkombëtar, njohjen dhezbatimin e tyre universal dhe efektiv, si midis popujvetë vetë Shteteve Anëtare, ashtu edhe midis popujve tëterritoreve që ndodhen në juridiksionin e tyre.

Neni 1Të gjitha qeniet njerëzore lindin të lira dhe të

barabarta nga pikëpamja e dinjitetit dhe e të drejtave.Ato janë të pajisura me arsye dhe ndërgjegje dhe duhettë veprojnë njëra ndaj tjetrës në një frymë vëllazërie.

Neni 21. Çdo njeri mund të gëzojë të gjitha të drejtat dhe

të gjitha liritë e shpalluara në këtë Deklaratë pa


Duke pasur parasysh se mosnjohja dhe nëpërkëm-bja e të drejtave të njeriut kanë çuar në akte barbarie qërevoltojnë ndërgjegjen e njerëzimit dhe se krijimi i njëbote ku qeniet njerëzore do të jenë të lira të flasin dhetë besojnë, të çliruar nga terrori dhe nga mjerimi, ështëshpallur si aspirata më e lartë e njeriut,

Duke pasur parasysh se është thelbësore që tëdrejtat e njeriut të mbrohen nga një regjim ku të sundo-jë ligji me qëllim që njeriu të mos jetë i shtrënguar tëpërdorë mjetin e fundit që është kryengritja kundërtiranisë dhe shtypjes,

Duke pasur parasysh se është thelbësore që tënxitet zhvillimi i marrëdhënieve miqësore midiskombeve,

Duke pasur parasysh se në Kartën popujt eKombeve të Bashkuara kanë shpallur përsëri besimin etyre në të drejtat themelore të njeriut, në dinjitetin dhenë vlerën e qenies njerëzore, në barazinë e të drejtavetë burrave dhe grave, dhe se janë deklaruar të vendosurpër të favorizuar progresin shoqëror dhe për të krijuarkushte më të mira jetese në një liri më të madhe,

Duke pasur parasysh se Shtetet Anëtare janëangazhuar të sigurojnë, në bashkëpunim meOrganizatën e Kombeve të Bashkuara, respektiminuniversal dhe efektiv të të drejtave të njeriut dhe tëlirive themelore,


56 57

Neni 7Të gjithë janë të barabartë përpara ligjit dhe kanë të

drejtë pa dallim të kenë mbrojtje të barabartë nga ligji.Të gjithë kanë të drejtë të kenë një mbrojtje të barabartëkundër çdo diskriminimi që do të shkelte këtëDeklaratë dhe kundër çdo nxitjeje për një diskriminimtë tillë.

Neni 8Çdo njeri ka të drejtën e një rekursi efektiv përpara

juridiksioneve kombëtare kompetente për veprimet qëshkelin të drejtat themelore që i njihen atij nga kushte-tuta ose nga ligji.

Neni 9Askush nuk mund të arrestohet, të burgoset as të

dëbohet në mënyrë arbitrare.

Neni 10Çdo njeri ka të drejtë, në barazi të plotë, që çështja

e tij të shqyrtohet me drejtësi dhe publikisht nga njëgjykatë e pavarur dhe e paanshme, e cila duhet të ven-dosë si përsa u përket të drejtave dhe detyrimeve të tij,ashtu dhe për themelsinë e çdo akuze në fushën penale


asnjë dallim, veçanërisht për nga raca, ngjyra,seksi, gjuha, feja, opinioni politik ose çdo opin-ion tjetër ose çdo situatë tjetër.

2. Veç asaj nuk do të bëhet asnjë dallim mbi bazëne statutit politik, juridik, apo ndërkombëtar tëvendit ose territorit, shtetësinë e të cilit ka njëperson, qoftë kur ky vend ose territor është ipavarur, nën kujdestari, jo autonom ose ikufizuar në ndonjë mënyrë në sovranitetin e tij.

Neni 3Çdo njeri ka të drejtën e jetës, të lirisë dhe të sig-

urisë së personit të vet.

Neni 4Askush nuk mund të mbahet në skllavëri apo në

një formë tjetër nënshtrimi: skllavëria dhe tregëtia eskllevërve janë të ndaluara në çfarëdo lloj forme.

Neni 5Askush nuk mund t’i nënshtrohet torturës, as dën-

imeve ose trajtimeve mizore, çnjerëzore osedegraduese.

Neni 6Çdo njeri ka të drejtën t’i njihet personaliteti

juridik në çdo vend dhe në çdo rast.


58 59

2. Çdo njeri ka të drejtë të largohet nga çdo vend,përfshirë edhe vendin e tij, si dhe të kthehet nëvendin e tij.

Neni 141. Përballë persekutimit çdo njeri ka të drejtë të

kërkojë strehim dhe të përfitojë strehim në vendetë tjera.

2. Kjo e drejtë nuk mund të kërkohet në rastet kurpërndjekja bazohet realisht në një krim ordinerose në veprime që janë në kundërshtim me qël-limet dhe parimet e Kombeve të Bashkuara.

Neni 151. Çdo njeri ka të drejtën e një shtetësie.2. Askush nuk mundet të privohet arbitrarisht nga

shtetësia e tij, as nga e drejta për të ndryshuarshtetësinë.

Neni 161. Duke filluar nga mosha e pjekurisë (age nubile),

burri dhe gruaja kanë të drejtë, pa asnjë kufizimpër nga raca, shtetësia apo feja të martohen dhe tëkrijojnë familje. Ata kanë të drejta të barabartandaj martesës, gjatë martesës dhe kur ajo prishet.


të drejtuar kundër tij.

Neni 111. Çdo njeri i akuzuar për një vepër keqbërëse

prezumohet i pafajshëm derisa fajësia e tij tëjetë provuar ligjërisht gjatë një procesi publik kutë jenë siguruar garancitë e nevojshme përmbrojtjen e tij.

2. Askush nuk mund të dënohet për veprime osemosveprime, të cilat në kohën kur ato janëkryer, nuk përbënin një vepër keqbërëse sipas tëdrejtës së brendshme apo asaj ndërkombëtare.Po kështu nuk do të jepet asnjë dënim që të jetëmë i rëndë se ai që zbatohej në kohën kur veprakeqbërëse është kryer.

Neni 12Askush nuk mund të jetë objekt ndërhyrjesh arbi-

trare në jetën e tij private, në banesën ose letërkëm-bimin e tij, as objekt cënimesh të nderit dhe të reputa-cionit të tij. Çdo person ka të drejtën të ketë mbrojtjene ligjit kundër ndërhyrjeve të tilla ose cënimeve të tilla.

Neni 131. Çdo njeri ka të drejtë të qarkullojë lirisht dhe të

zgjedhë vendbanimin e tij brenda një shteti.


60 61

Neni 201. Çdo njeri ka të drejtën e lirisë për t’u mbledhur

dhe për t’u bashkuar në organizata paqësore.2. Askush nuk mund të detyrohet të bëjë pjesë në

një organizatë.

Neni 211. Çdo njeri ka të drejtë të marrë pjesë në drejtimin

e punëve publike të vendit të vet, qoftë drejtpër-drejt, qoftë nëpërmjet përfaqësuesve të zgjedhurlirisht.

2. Çdo njeri ka të drejtë të hyjë, në kushte barazie,në funksionet publike të vendit të vet.

3. Vullneti i popullit është themeli i autoritetit tëpushtetit publik; ky vullnet duhet të shprehetpërmes zgjedhjeve të lira që duhet të zhvillohenperiodikisht me votim të përgjithshëm, tëbarabartë, të fshehtë ose sipas një procedure tëbarazvlefshme që të sigurojë lirinë e votës.

Neni 22Çdo njeri, si anëtar i shoqërisë, ka të drejtën e sig-

urimit shoqëror; ai ka të drejtë të presë që t’i plotësohentë drejtat ekonomike, shoqërore e kulturore të domos-doshme për dinjitetin e tij dhe për zhvillimin e lirë të


2. Martesa mund të kryhet vetëm me pëlqimin elirë dhe të plotë të bashkëshortëve të ardhshëm.

3. Familja është njësia e natyrshme dhe themeloree shoqërisë dhe duhet të ketë mbrojtjen eshoqërisë dhe të shtetit.

Neni 171. Çdo njeri qoftë vetëm për vetëm apo bashkë me

të tjerët ka të drejtën e pronës.2. Askush nuk mund të privohet arbitrarisht nga

prona e tij.

Neni 18Çdo njeri ka të drejtën e lirisë së mendimit, të

ndërgjegjes dhe të fesë; kjo e drejtë nënkupton lirinëpër të ndryshuar fenë ose bindjet si dhe lirinë për tëmanifestuar fenë ose bindjet, vetëm për vetëm apobashkërisht, si në publik ashtu dhe privatisht, nëpërm-jet arsimit, praktikave, kultit të kryerjes së riteve.

Neni 19Çdo njeri ka të drejtën e lirisë së opinionit dhe të shpre-

hjes gjë që nënkupton të drejtën për të mos u prekur përshkak të opinioneve të tij si dhe të drejtën për të kërkuar, përtë marrë dhe për të përhapur informata dhe ide me çfarëdomjeti të mundshëm dhe pavarësisht nga kufijtë.


62 63

Neni 251. Çdo njeri ka të drejtën për një nivel jetese të

mjaftueshëm për të siguruar shëndetin, mirëqe-nien e tij dhe të familjes, veçanërisht përushqimin, veshjen, strehimin, trajtimin mjekësorsi dhe për shërbimet sociale të nevojshme; ai katë drejtën për sigurimet shoqërore në rastpapunësie, sëmundjeje, invaliditeti, vetmiebashkëshortore, pleqërie apo raste të tjera kur kahumbur mjetet për të jetuar për shkak rrethanashqë nuk varen nga vullneti i tij.

2. Nëna dhe fëmija kanë të drejtën për një ndihmëdhe një asistencë të posaçme. Të gjithë fëmijët,qofshin të lindur në martesë apo jashtë saj, gëzo-jnë mbrojtje shoqërore të njëjtë.

Neni 261. Çdo njeri ka të drejtën e arsimit. Arsimi duhet të

jetë falas, të pakën përsa i përket arsimit fillordhe themelor. Arsimi fillor është i detyrueshëm.Arsimi teknik dhe profesional do të jetë ipërgjithësuar; hyrja në studimet e larta duhet tëjetë e hapur në barazi të plotë për të gjithë sipasmeritës së secilit.


personalitetit të tij nëpërmjet përpjekjeve brenda ven-dit dhe bashkëpunimit ndërkombëtar, duke pasurparasysh organizimin dhe burimet e çdo vendi.

Neni 231. Çdo njeri ka të drejtën e punës, të zgjedhë lirisht

punën e tij, të ketë kushte të përshtatshme dhe tëkënaqshme pune si dhe të mbrohet ngapapunësia.

2. Të gjithë kanë të drejtë, pa asnjë diskriminim,për një rrogë të barabartë për punë të barabartë.

3. Kushdo që punon ka të drejtë për një shpërblimtë drejtë dhe të kënaqshëm që t’i sigurojë atijdhe familjes së tij një jetesë, në përputhje medinjitetin njerëzor dhe të plotësuar, po të jetënevoja, me çfarëdo mjetesh të tjera të mbrojtjessociale.

4. Çdo njeri ka të drejtë të themelojë me persona tëtjerë sindikata ose të bashkohet me sindikata përmbrojtjen e interesave të tij.

Neni 24Çdo njeri ka të drejtën e pushimit e të argëtimit dhe

veçanërisht të drejtën për një kufizim të arsyeshëm tëkohëzgjatjes së punës si dhe pushime periodike tëpaguara.


64 65

Neni 291. Çdo njeri ka detyra kundrejt komunitetit

përderisa vetëm këtu është i mundshëm zhvilli-mi i lirë dhe i plotë i personalitetit të tij.

2. Në ushtrimin e të drejtave dhe në gëzimin elirive të tij, çdo njeri u nënshtrohet vetëm kufiz-imeve të përcaktuara me ligj dhe vetëm me qël-lim që të sigurohen njohja dhe respektimi i tëdrejtave të tjetrit dhe për t’iu përgjigjur kërke-save të drejta të moralit, të rendit publik dhe tëmirëqenies së përgjithshme në një shoqëridemokratike.

3. Këto të drejta dhe liri nuk mund të ushtrohen, nëasnjë rast, në kundërshtim me qëllimet dhe meparimet e Kombeve të Bashkuara.

Neni 30Asnjë dispozitë e kësaj Deklarate nuk mund të

interpretohet sikur nënkupton për një shtet, një grup osenjë individ, çfarëdo të drejte për të zhvilluar njëveprimtari ose shtet për të kryer një akt që synonshkatërrimin e të drejtave dhe lirive të shpallura prejsaj.


2. Arsimi duhet të synojë lulëzimin e plotë të per-sonalitetit njerëzor dhe forcimin e respektit përtë drejtat e njeriut dhe liritë themelore. Ai duhettë favorizojë mirëkuptimin, tolerancën dhemiqësinë midis të gjitha kombeve dhe të gjithagrupeve raciale ose fetare si dhe të ndihmojëzhvillimin e veprimtarive të Kombeve tëBashkuara për ruajtjen e paqes.

3. Prindërit kanë të drejtën, në mënyrë prioritare,të zgjedhin llojin e arsimit për fëmijët e tyre.

Neni 271. Çdo njeri ka të drejtën të marrë pjesë lirisht në

jetën kulturore të komunitetit, të gëzojë artetdhe të marrë pjesë në progresin shkencor dhe nëtë mirat që vijnë së andejmi.

2. Çdo njeri ka të drejtën e mbrojtjes së interesavemorale e materiale që rrjedhin nga çdo prodhimshkencor, letrar ose artistik, autor i të cilit aiështë.

Neni 28Çdo njeri ka të drejtën që, në planin shoqëror dhe

në planin ndërkombëtar, të mbretërojë një rend i tillëku të drejtat dhe liritë e shpallura në këtë Deklaratë tëmund të gjejnë realizim të plotë.


66 67

Shtojca 2:

DEKLARATA E GLAZGOUT MBI BIB-LIOTEKAT, SHËRBIMET E INFORMA-CIONIT DHE LIRINË INTELEKTUALE

Në takimin në Glazgou, mbajtur me rastin e 75-vje-torit të formimit të saj, Federata Ndërkombëtare eAsociacioneve dhe Institucioneve Bibliotekare (IFLA)deklaron se:

• IFLA shpall të drejtën fundamentale të qenievenjerëzore për qasje dhe shprehje të informacionitpa kufizim.

• IFLA dhe mbështetja nga anëtarësia nga mbarë

69

liotekare duhet të udhëhiqet nga konsiderata pro-fesionale dhe jo nga pikëpamje politike, moraledhe fetare.

• Bibliotekat dhe shërbimet e informacionit do t’ivënë materialet, pajisjet dhe shërbimet në dis-pozicion për të gjithë shfrytëzuesit. Nuk do tëketë diskriminim për çfarëdo arsye, përfshirëracën, origjinën kombëtare a etnike, gjininë apreferencën seksuale, moshën, paaftësinë, fenë,apo besimin politik.

• Bibliotekat dhe shërbimet e informacionit do tëmbrojnë të drejtën e secilit shfrytëzues përintimitet dhe konfidencialitet sa i përket informa-cionit të kërkuar apo të marrë dhe burimeve tëkonsultuara, huazuara apo të transmetuara.

• IFLA prandaj thërret bibliotekat dhe shërbimet einformacionit dhe stafet e tyre të kultivojnë dhepromovojnë parimet e lirisë intelektuale dhe tëofrojnë qasje të papenguar ndaj informacionit.

Kjo Deklaratë u përgatit nga IFLA/FAIFE.Miratuar nga Bordi Udhëheqës i IFLA-s, 27 mars2002, Hagë, Holandë. Shpallur nga Këshilli i IFLA-s,më 19 gusht 2002, në Gllazgou, Skotlandë.


bota, mbrojnë dhe promovojnë lirinë intelek-tuale, siç është shprehur në DeklaratënUniversale të Kombeve të Bashkuara mbi tëDrejtat e Njeriut. Kjo e drejtë intelektuale përfsh-inë begatinë e njohurisë njerëzore, opnionin,mendimin krijues dhe veprimtarinë intelektuale.

• IFLA konfirmon se përkushtimi ndaj lirisëintelektuale është përgjegjësi kyçe e bibliotekavedhe profesionit të informacionit në mbarë botën,e shprehur përmes kodeve morale dhe e demon-struar përmes praktikës.

IFLA konfirmon se:• Bibliotekat dhe shërbimet e informacionit ofro-

jnë qasje në informacion, ide dhe punën imagji-native në çdo medium, pa marrë parasysh kufi-jtë. Ato shërbejnë si porta të njohurisë, mendimitdhe kulturës, duke ofruar mbështetje esencialepër vendimmarrje të pavarur, zhvillim kulturor,hulumtim dhe studim jetësor, si nga individëashtu dhe nga grupe.

• Bibliotekat dhe shërbimet e informacionit do tëmarrin, ruajnë dhe do të ofrojnë shumëllojshmëritë gjerë materialesh, duke reflektuar kështu plu-ralitetin dhe diversitetin në shoqëri. Përzgjedhjadhe sigurimi i materialeve dhe shërbimeve bib-


70 71

Shtojca 3:

MANIFESTI I IFLA-S PËR INTERNETIN

Qasja e papenguar ndaj informacionit është esen-cial për lirinë, barazinë, mirëkuptimin dhe paqen glob-ale. Prandaj, Federata Ndërkombëtare e AsociacioneveBibliotekare (IFLA) konfirmon se:

Liria intelektuale është e drejtë e çdo individi për tëmbajtur dhe shprehur mendimet dhe për të kërkuar epër të marrë informacion; dhe kjo është në thelbin eshërbimit bibliotekar.

Liria e qasjes ndaj informacionit, pa marrë

73

e informuar në demokraci. Të gjithë mund t’i paraqesininteresat e tyre, njohuritë dhe kulturën para tërë botës.

Bibliotekat dhe shërbimet e informacionit ofrojnëporta esenciale të Internetit. Për disa ato ofrojnë lehtësi,udhëzim dhe asistencë, derisa për të tjerët ato janë pikate vetme të mundshme të qasjes. Ato ofrojnë njëmekanizëm për të kapërcyer barrierat e dallimeve nëresurse, teknologji dhe trainim.

PPaarriimmeett ee lliirriissëë ssëë qqaassjjeess nnddaajj iinnffoorrmmaacciioonniittppëërrmmeess IInntteerrnneettiitt

Qasja në Internet dhe të gjitha resurset e tij duhet tëjenë në pajtim me Deklaratën Universale të Kombevetë Bashkuara mbi të Drejtat e Njeriut, posaçërisht tënenit 19:

Secili ka të drejtë për liri mendimi dhe shprehje;kjo e drejtë përfshinë edhe lirinë për të mbajtur opin-ione pa ndërhyrje dhe për të kërkuar, pranuar dhe për tëdhënë informacion dhe ide përmes medias pa marrëparasysh kufijtë.

Ndërlidhshmëria globale e Internetit ofron njëmedium përmes të cilit kjo e drejtë mund të gëzohetnga të gjithë. Rrjedhimisht, qasja nuk duhet t’i shtrohet


parasysh mediumin dhe kufijtë, është përgjegjësi qen-drore e bibliotekës dhe profesionit informativ.

Provizioni i qasjes së papenguar në internet ngaana e bibliotekave dhe shërbimeve të informacionitmbështetë komunitetet dhe individët për të arritur lir-inë, prosperitetin dhe zhvillimin.

Barrierat ndaj rrjedhës së informacionit duhethequr, sidomos ato që promovojnë pabarazi, varfëridhe dëshprim.

LLiirriiaa ee qqaassjjeess nnddaajj iinnffoorrmmaacciioonniitt,, IInntteerrnneettiitt ddhheebbiibblliiootteekkaavvee ee sshhëërrbbiimmeevvee ttëë nnffoorrmmaacciioonniitt

Bibliotekat dhe shërbimet e informacionit janëinstitucione të gjalla që lidhin njerëzit me burime glob-ale informacioni dhe me idetë dhe punën krijuese qëkërkojnë ato. Bibliotekat dhe shërbimet e informa-cionit ofrojnë begatinë e shprehjes njerëzore dhe diver-sitetin kulturor në të gjitha mediat.

Interneti global u mundëson individëve dhe komu-niteteve anembanë botës, qofshin ato edhe në fshatratmë të vegjël dhe më të largët apo qytetet më të mëdha,për të pasur qasje të barabartë të informacionit përzhvillimin, edukimin, stimulimin, pasurimin kulturor,veprimtarinë ekonomike të individit dhe pjesëmarrjen


74 75

mësuar se si duhet përdorur Internetin dhe informa-cionin elektronik në mënyrë efikase dhe efektive. Ataduhet të promovojnë dhe të ofrojnë proaktivisht qasjeme përgjegjësi ndaj informacionit të rrjetëzuar cilësorpër të gjithë shfrytëzuesit, përfshirë fëmijët dhe të rin-jtë.

Bashkërisht me të gjitha shërbimet elementare,qasja në Internet në biblioteka dhe shërbimet e infor-macionit duhet të jetë falas.

IImmpplleemmeennttiimmii ii MMaanniiffeessttiitt

IFLA inkurajon bashkësinë ndërkombëtare tëmbështesë zhvillimin e qasjes përmes Internetit anem-banë botës, posaçërisht në vendet në zhvillim, për tëarritur kështu përparësitë globale të informacionit përtë të gjithë atyre që u ofrohet përmes Internetit.

IFLA inkurajon qeveritë kombëtare për të krijuarnjë infrastrukturë kombëtare të informacionit, e cila dotë ofrojë qasje Interneti për tërë popullsinë e një vendi.

IFLA inkurajon të gjitha qeveritë që të mbështesinrrjedhën e papenguar të qasjes së informacionit përmesInternetit, përmes bibliotekave dhe shërbimeve të infor-macionit dhe që t’i kundërvihen çfarëdo përpjekjeje përtë censuruar dhe penguar qasjen.


as ndonjë forme të censurës ideologjike, politike areligjioze, e as barrierave ekonomike.

Bibliotekat dhe shërbimet e informacionit kanëgjithashtu përgjegjësi për t’u shërbyer të gjithë pjesë-tarëve të komuniteteve të tyre, pa marrë parasyshmoshën, racën, kombësinë, religjionin, kulturën,përkatësinë politike, të metat fizike apo të tjera, gjininëapo orinetimin seksual, apo çfarëdo statusi tjetër.

Bibliotekat dhe shërbimet e informacionit duhet tëmbështesin të drjtën e shfrytëzuesve për të kërkuarinformacionin e zgjedhjes së tyre.

Bibliotekat dhe shërbimet e informacionit duhet tërespektojnë intimitetin e shfrytëzuesve të tyre dhe tënjohin faktin se resurset që i përdorin ata duhet tëmbeten konfidenciale.

Bibliotekat dhe shërbimet e informacionit kanëpërgjegjësi për të siguruar dhe promovuar qasjen pub-like ndaj informacionit dhe komunikimit cilësor.Shfrytëzuesit duhet asistuar me aftësitë e domos-doshme dhe me një mjedis të përshtatshëm në të cilindo të përdorin burimet dhe shërbimet e zgjedhura tëinformacionit në mënyrë të lirë dhe konfidenciale.

Përpos shumë resurseve të vlefshme që ofronInterneti, disa janë jokorrekte, mashtruese dhe mund tëjenë fyese. Bibliotekarët duhet të ofrojnë atë informa-cion dhe burime për shfrytëzuesit e bibliotekave për t’i


76 77

Shtojca 4:

AKT MIRËKUPTIMI (AMK)

ndërmjet UNDP-Kosovë/ Kuvendit të Kosovës dheBibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës

Qendra Informative e Bibliotekës Kombëtare dheUniversitare të Kosovës për Qeverisjen Parlamentare

Ky Akt Mirëkuptimi - AMK përcakton rolet dhepërgjegjësitë e UNDP-Kosovë/ Unionit Ndërparlamentar,projekti SPEAK, në mbështetje të Kuvendit të Kosovës nëbashkëpunim me Kuvendin e Kosovës dhe me


IFLA inkurajon komunitetin bibliotekar dhevendimmarrësit në nivele kombëtare dhe lokale tëzhvillojnë strategji, politika dhe plane që implemento-jnë parimet e shprehura në këtë Manifest.


78 79

Shtojca 5:

LIGJI PËR BIBLIOTEKAT NË KOSOVË(KREU VI)

FUNKSIONET THEMELORE TE BIBLIOTEKAVETE SEKTORIT PUBLIK

Neni 2121.1. Bibliotekat publike në kuadër të funksionit të

përgjithshëm nga neni 2 i këtij ligji, veçanër-isht:

21.1.1. sigurojnë koleksione nga të gjitha kategorit ematerialeve, në të gjitha formatet e mundshme


Bibliotekën Kombëtare dhe Universitare të Kosovës(BKUK) për Qendrën Informative. Qendra do të formo-het në Bibliotekën Kombëtare dhe Universitare tëKosovës. Synimi parësor i Qendrës Informative tëBibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovës përQeverisjen Parlamentare është që t’i mundësojë publikutkosovar në përgjithësi të ketë shikim në përgjegjësinë dhenë dukshmërinë (transparencën) paralamentare.

Detyrimet dhe përgjegjësitë e secilës palë janë tëpërcaktuara në Shtojcën 1 shoqëruese.

Është e kuptueshme që BKUK-ja do të ketë përdorimtë plotë të kompjuterëve pas orarit të rregullt të punës.

Pas një viti kompjuterët, tavolinat dhe karriget dotë jenë pronë e BKUK-së.

Ky AMK paraqet marrëveshjen e tërësishme ndër-mjet të UNDP-Kosovë/Kuvendit të Kosovës dheBibliotekës Kombëtare dhe Universitare të Kosovësdhe nuk mund të hedhet poshtë, të ndryshohet apo tëshfuqizohet, përveç se në formë të shkruar e të nën-shkruar nga të gjitha palët. Asnjë përfaqësim apokushtëzim nuk mund të bëhet nga asnjëra palë, përveçasaj që është thënë në këtë AMK. Kjo marrëveshjeduhet të interpretohet në pajtim me ligjet në Kosovëdhe në Komunën e Prishtinës.


80 81

21.1.5. zhvillojnë veprimtari kulturore-sociale eedukuese për popullarizimin e librit dhenxitjen e të mësuarit gjatë gjithë jetës.

21.2. Ofrojnë shërbime për të gjithë qytetarët nëkushte të barabarta dhe pa asnjë dallim, si nëbibliotekë edhe në bashkësi; sigurojnë qasjenë informacion në të gjitha nivelet dhe trajno-jnë shfrytëzuesit e të gjitha moshave në shfry-tëzimin e informacionit dhe teknologjisëpërkatëse; krijojnë mundësi për të pa aftët qëtë kenë qasje në mënyrë të pavarur; sigurojnëqasje të barabartë për shfrytëzuesit të cilët,për çfaredo arsye, nuk mund të përdorin shër-bimet e zakonshme të bibliotekës (duke orga-nizuar biblioteka lëvizëse për t'u shërbyaratyre që jetojnë në mjedise rurale, shërbime nështëpi për ata që nuk mund të lëvizin ngashtëpia, shërbime për ata që janë në spitaledhe burgje, materiale braile për të verbërit dheregjistrime zanore për të shurdhërit ).


83

dhe në sasi të mjaftueshme si dhe informacionepër të gjitha llojet e njohurive që reflektojnë drej-timet aktuale dhe zhvillimin e shoqërisë si dhetrashëgiminë krijuese botërore, duke përfshirëedhe atë të komunitetit, me qëllim që shfrytëzue-sit të njohin trashëgiminë kulturore, vlerat e artit,arritjet shkencore dhe zhvillimet e reja si dhe tëplotësojnë nevojat e tyre për edukim, zhvillimpersonal, përfshirë edhe çlodhjen e argëtimin;

21.1.2. ruajnë dhe prezantojnë koleksionimin etrashegimisë kulturore të bashkësisë në tëgjithë larminë e saj;

21.1.3. mbledhin informacione rreth komunitetitdhe e bëjnë të përdorshëm, në mënyrë që tëndihmohen qytetarët për të ushtruar të drej-tat e tyre demokratike, për t'u njohur meçështjet e aktivitetet themelore në komu-nitet dhe për vendmmarrje të pavrur;

21.1.4. sigurojnë materiale e informacione qëmbështesin arsimin e organizuar dhearsimin individual të shfrytëzuesve të tëgjitha moshave dhe që plotësojnë shër-bimet e bibliotekave shkollore;


82

22.3.3. është qendër e studimeve në fushën e bib-liotekonomisë, bibliografisë dhe të infor-macionit;

22.3.4. është qendër e përgatitjes dhe e ofrimit tëinformacionit bibliografik, bartëse e kon-trollit bibliografik në bibliotekat e tjera dhebotuese e bibliografisë kombëtare;

22.3.5. është qendër metodike për zbatimin e stan-dardeve dhe të rekomandimeve tëorganizatave dhe organizmave përkatësndërkombëtar në veprimtarinë bibliotekaredhe të informacionit bibliotekar;

22.3.6. është qendër për restaurimin dhe kon-servimin e librit;

22.3.7. është qendër për koordinimin e rrjetit kom-bëtar bibliotekar;

22.3.8. vepron si qendër e huazimit ndërbib-liotekar;

22.3.9. katalogon publikacionin e përgatitur përbotim (CIP) dhe bën pajisjen e publikacion-eve me numrat standard ndërkombëtarë(ISBN dhe ISMN) të botuesve në Kosovë;


85

Neni 22Biblioteka Kombëtare e Kosovës

22.1. Biblioteka Kombëtare e Kosovës është insti-tucioni bibliotekar qëndror i Kosovës, dheqendër e informacionit bibliotekar në nivelkombëtar.

22.1.a. Biblioteka Kombëtare e Kosovës themelo-het me vendim të Kuvendit të Kosovës.

22.2. Organizimi dhe funksionimi i BibliotekësKombëtare të Kosovës është nën autoritetine Ministrisë së Kulturës;

22.3. Biblioteka Kombëtare e Kosovës:

22.3.1. është qendër e marrjes dhe e depozitimit tëkopjes së detyrueshme;

22.3.2. është qendër e krijimit dhe e mirëmbajtjes sëkatalogut përmbledhës kombëtar, respek-tivisht të bazës përmbledhëse kombëtare të tëdhënave;


84

kanë mundësi të shfrytëzojnë shërbimet ezakonshme.

23.2. Ministria e Kulturës themelon me vendim tëveçantë bibliotekat ndërkomunale.

23.3. Ministria e Kulturës, në marrëveshje meorganet përkatëse komunale,cakton bib-liotekën që do të kryejë funksionin e bib-liotekës ndërkomunale.

Neni 24

24.1. Biblioteka komunale krijohet në çdo komunë,si bibliotekë e bashkësisë në tërësi.

24.2. Bibliotekat komunale mund të themelojnëdegët e tyre në lokalitete sipas kërkesave dhemundësive buxhetore.

Neni 25Biblioteka Universitare

25.1. Biblioteka Universitare është bibliotekë qen-drore e Universitetit të Prishtinës.


87

22.3.10. Zhvillon programe për trajnimin dheaftësimin profesional e të vazhdueshëm tëpunonjësve bibliotekar;

22.3.11. plotëson shërbimet e bibliotekave ndërko-munale dhe të Bibliotekës Universitare ;

22.3.12. ushtron mbikëqyrjen profesionale ndaj tëgjitha bibliotekave;

22.4. Biblioteka Kombëtare e Kosovës anëtarëso-het në organizatat ndërkombëtare dhe merrpjesë në aktivitete bibliotekare ndërkom-bëtare.

22.4.1 Selia e Bibliotekës Kombëtare është nëPrishtinë.

Neni 23Bibliotekat komunale dhe ndërkomunale

23.1. Biblioteka ndërkomunale koordinonbashkëpunimin e dy ose më shumë bib-liotekave komunale, ndihmon dhe plotësonveprimtarinë e tyre me koleksione, huazime,falje të materialeve bibliotekare dhe në shër-bime të veçanta për shfrytëzuesit që nuk


86


89

25.2. Organizimi dhe funksionimi i BibliotekësUniversitare është nën autoritetin eMinistrisë së Arsimit në bashkëpunim meUniversitetin.

25.3. Biblioteka Universitare siguron materiale,informacione dhe shërbime bibliotekare qëndihmojnë veprimtarinë akademike e shken-core si dhe procesin e edukimit shkencor eartistik në Universitet dhe zhvillimin e aftë-sive të stundentëve dhe mësimëdhënësve tëtyre;

25.4. Ndihmon studentet që ndjekin studimet nëdistancë duke iu dhënë në huazim materialebibliotekare dhe duke siguruar qasje nëburimet elektronike të informacionit.

25.5. Plotëson shërbimet e bibliotekave të fakultetevenë përbërjen e Universitetit.

25.6. Selia e Bibliotekës së Universitetit është nëPrishtinë.

Neni 26Bibliotekat e Institucioneve të shkollimit të lartë

janë degë të Bibliotekës Universitare dhe sigurojnëmateriale, informacione e shërbime bibliotekare që

ndihmojnë procesin e edukimit shkencor e artistik qëofron fakulteti si dhe zhvillimin e aftësive të studen-tëve dhe të mësimëdhënësve të tyre; ndihmon studen-tët që ndjekin studimet në distancë duke iu dhënë nëhuazim materiale bibliotekare dhe duke siguruar qasjenë burimet elektronike të informacionit.

Neni 27Bibliotekat shkollore

27.1. Biblioteka shkollore vepron pranë institu-cionit arsimor përkatës.

27.2. Biblioteka shkollore siguron materiale,informacione e shërbime bibliotekare nëfunksion të edukimit që ofron shkolla dhe tëzhvillimit të aftësive të nxënësve dhe tëmësimëdhënësve.

Neni 28Bibliotekat e veçantaBibliotekat e veçanta sigurojnë materiale, shërbime e

informacione bibliotekare të llojit të veçantë të njohuriveose me tematikë të veçantë që i plotësojnë nevojat speci-fike të shfrytëzuesve dhe ndihmojnë e mbështesinaktivitetet e institucionit në përbërje të të cilit veprojnë.


88

91

BIBLIOGRAFIA:

http://www.ifla.orghttp://www.ifla.org/faife/index.htmhttp://www.osce.org/kosovo/human_rights/http://www.unhcr.org/http://www.aslib.co.uk/http://www.kb.dk/liberhttp://www.amnesty.org/Library Bill of Rights http://www.ala.org/ala/oif/state-mentspols/statementsif/librarybillrights.htmThe Next Frontier: “Intellectual Property” andIntellectual Freedom, http://www.fepproject.org/com-mentaries/coloradointellprop.html


93

The progress of science and useful arts”: why copyright today threatens intellectual freedomhttp://www.fepproject.org/policyreports/copyright2dexsum.htmlhttp://www.bcla.bc.ca/ifc/Intellectual Freedom and Censorship of the Internet http://www.tfn.net/www-menus/infreedom.htmlIntellectual Freedom Manualhttp://www.flalib.org/library/fla/ifmanual.htmUSA Patriot Act & Intellectual Freedomhttp://www.omjp.org/Patriot/PatriotActIntellectualFreedom_v3_document.html

Shërbimi i i bibliotekës publike, udhëzime të IFLA/UNESCO-s për zhvillim, Tiranë, 2002


92

Vehbi Miftari

BIBLIOTEKAT NË KOSOVËDHE QASJA NË INFORMATA

Botues:Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës,

Prishtinë, 2004

Shtypi:“Prograf”Prishtinë

021.1:007(496.51)

MIFTARI, VehbiBibliotekat në Kosovë dhe qasja në informata/Vehbi

Miftari. -Prishtinë:[Biblioteka Kombëtare dhe Universitare eKosovës], 2004 (Prishtinë: “Prograf”). -93 fq.; 21cm

Bibliografia: fq. 91-92. - Në kopertinë fotografia me shënimepër autorin

ISBN 9951-13-007-0

Katalogimi në publikim - (CIP)Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës

BIBLIOTEKAT NË KOSOVË · E drejta për qasje të lirë në informata nënkupton jo vetëm të...

Documents

Transcript of BIBLIOTEKAT NË KOSOVË · E drejta për qasje të lirë në informata nënkupton jo vetëm të...