1956 – 20061956 – 2006ODTÜ’nün kuruluşunun ODTÜ’nün kuruluşunun

50. yı lı50. yı lı

bellek dizisi - 3bellek dizisi - 3

5 Mart 19715 Mart 1971

ODTÜ Yurtlarına BaskınODTÜ Yurtlarına Baskın

Nasıl bir ortam?Nasıl bir ortam?

19 Aralık 1970’de Sosyal Demokrasi Dernekleri Federasyonu (SDDF) “Silahı Bırak” haftası düzenledi.

1970’in son aylarına gir i ldiğinde Türkiye’yi “sağcı” ve “solcu” söylemleriyle bölmeye yönelik kışkırtmalar artmıştı.

Dev-Genç, “can güvenliğinin olmadığı bir ortamda çağrıyı zamansız bulduğundan” uymayacağını açıkladı.

Nasıl bir ortam?Nasıl bir ortam?“Silahı Bırak” haftası devam ederken Ankara’da Dev-Genç Yürütme Komitesi üyelerinden Nail Karaçam öldürüldü.

23 Aralık 1970 günü, iki yıl önce yayınlanan bir bi ldir i gerekçe gösteri lerek SDDF ve Federasyona bağlı 58 Dernek (bu arada ODTÜ SDD), kapatılıyordu.

Sanki gençlerin bir iç savaş ortamına sürüklenmesi teşvik edil iyordu.

Nasıl bir ortam?Nasıl bir ortam?

1971’in i lk aylarına gelindiğinde üniversite gençliği açıkça hedef alınmıştı. Üniversite yurtları basılıyor, öğrenciler dövülüyor, gözaltına alınıyordu.

Sadece öğrenciler değil, öğretim üyelerine de saldırı lar artmıştı. ODTÜ Rektörü Erdal İnönü’nün ve Siyasal Bilgi ler Fakültesi (SBF) öğretim üyelerinden Mümtaz Soysal i le Uğur Alacakaptan’ın evleri bombalandı.

24 Ocak 1971’de SBF öğrenci yurdu polis tarafından basıldı. Yurt harabeye döndü, 307 öğrenci gözaltına alındı.

19 Şubat 1971’de Hacettepe Üniversitesi yurtlarına gelen polis, yurtları boşalttı, Üniversite, senato tarafından kapatıldı.

Nasıl bir ortam?Nasıl bir ortam?

Eğitim-öğretim ortamını başarıyla sürdüren ODTÜ ve Rektörü Erdal İnönü yıpratılmak isteniyordu.

Bu sükunet ara ara, gazetelerde ODTÜ’nün silah yuvası olduğu, Yalıncak Köyü’nde atış talimleri yapıldığı, aranan kaçakların ODTÜ’de gizlendiğine i l işkin gerçekdışı haberlerle bozulmak isteniyordu.

Diğer üniversitelerde olaylar, eylemler, baskınlar sürerken Ankara’da eğit imini kesinti lerle de olsa sürdürmeye çalışan tek üniversite ODTÜ idi.

Süreç içerisinde önce kendi akademik sorunlarını sorgulayan yüksek öğrenim gençliği, üniversite sorunlarının ülkenin sorunlarından, ülke sorunlarının da dünya sorunlarından ayrı olmadığını;

Bu arada gençlik örgütlenmiş...Bu arada gençlik örgütlenmiş...

1969’da Dev-Genç adını alan Fikir Kulüpleri Federasyonu geniş öğrenci kit lelerince benimsenen güçlü bir öğrenci örgütü haline gelmişti.

. . . ve Dev-Genç kurulmuştu... . ve Dev-Genç kurulmuştu.

bağımsızlık ve demokrasi için mücadele veri lmeden ne ülke sorunlarının, ne de üniversite sorunlarının çözülemeyeceğini kavramıştı.

THKO 11 Ocak 1971 tarihinde İş Bankası Emek şubesini soyarak harekete geçti.

THKO oluşuyor.. .THKO oluşuyor.. .Ancak örgütlenme yöntemi konusunda farklı görüşler vardı. 1969’un sonlarında Deniz Gezmiş ve arkadaşları, devrimci mücadeleyi “öğrenci hareketi” olma noktasından “halk örgütlenmesine” taşıyacak, bu uğurda ölümü göze alacak inançlı ve yürekli kadrolardan oluşacak bir “örgüt” oluşturmaya karar verdiler ve Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu-THKO’yu oluşturdular.

. . . ve eylemlere başlıyor... . ve eylemlere başlıyor.

15 Şubat 1971’de Amerikalı bir çavuşu Balgat'taki Amerikan üssünden kaçırdı. Çavuş ertesi gün Bahçelievler’de serbest bırakıldı.

Anadolu Ajansı'na gelen silahlı üç kişi, THKO adına kaçırı lan dört ABD'l inin iade koşullarını açıklıyorlardı: - 400 bin dolar f idye, - Tutuklu tüm devrimcilerin salıveri lmesi, - THKO'nun amaçlarını açıklayan bir bildir inin radyodan i lanı.

Eğer koşullar kabul edilmezse, dört Amerikalı 36 saat içinde öldürülecekti.

4 Mart 1971 – 4 Amerikalı kaçırı l ıyor4 Mart 1971 – 4 Amerikalı kaçırı l ıyor4 Mart 1971 günü, NATO'nun Ankara – Gölbaşı yolu- Kepekli Boğazı'ndaki Elektronik Taburu'nda görevli ABD'l i 4 asker kaçırı ldı.

5 Mart sabahı saat 04:00’de Ankara İl Jandarma Alayı, Nevşehir Jandarma Komando Taburu ve Ankara Toplum Polisi ODTÜ’yü sardı.

5 Mart 1971 – Hedef ODTÜ5 Mart 1971 – Hedef ODTÜSBF ve Hacettepe yurtları kapalıydı. Sıra ODTÜ yurtlarına gelmişti. Bahane hazırdı: “Teröristler 4 Amerikalıyı ODTÜ yurtlarında saklıyorlar.”

Öğrenci Bir l iği ’ni temsilen Başkan Erhan Erdoğmuş ve Başkan Yardımcısı Akın Dirik i le ODTÜ-SFK temsilcisi Tayfun Mater, Albay Öztoprak i le görüştüler.

Saat 04:30Saat 04:30Ankara İl Jandarma Komutanı Albay Mehmet Öztoprak ve yanındakiler 2. Yurt Müdür odasına geldiler. ODTÜ Rektörü Prof. Erdal İnönü de şehirdeki evinden çağrılmıştı.

Rektör, Öğrenci Bir l iği temsilci lerinin de toplantıda bulunmasını istedi.

Albay Öztoprak bu isteği olumlu karşıladı.

Öğrenci temsilci leri, ODTÜ’nün jandarma bölgesinde olduğunu, aramanın jandarma tarafından yapılmasında sakınca olmadığını belirtt i ler.

Hacettepe, SBF ve İTÜ yurt baskınları sırasında polisin olumsuz ve güvenilmez tavrını bilen öğrenciler, polisin yurtlara sokulmamasını istediler.

Ancak telefonla aradığı İçişleri Bakanı, “öğrencilerin hiçbir talebinin karşılanmamasını” söyledi.

Polisin SBF ve Hacettepe yurtlarına baskın yöntemini bilen öğrenciler, yurtların gir işler ine barikatlar yığmış, çatılara yiyecek taşımışlardı. Öğrenciler in çoğu çatılara çıkmıştı.

Albay Öztoprak askerlerinin yanına, Öğrenci Bir l iği temsilci leri de 2. yurdun çatısına döndüler. Tedirgin bir bekleyiş başlamıştı.

Bir el si lah sesi duyuldu. Arkasından binlerce makinalı tüfeğin takırtısı başladı.

“Sağ baldırımın arkasında hafif bir darbe hissettim. Bir çakıl taşı atı lmış gibi. Elimi uzattım ve bacağımın kanadığını gördüm. Sürünerek güvenli bir yere doğru gitmeye çalıştım...”

Saat 06:30Saat 06:30

O saatler in tanığı öğrenciler, yaşadıklarını anlatıyor...

“Aynı anda ardarda üç ses duyduk: İnce bir tık, güçlü bir tok ve tiz, madeni bir ses. Bir mermi pencereden camı dağıtmadan girmiş, koridorla odaları ayıran duvarı delip odadaki ranzanın köşebentini yarmıştı. Saçlarımız diken diken kendimizi yere attık...”

“Pencereden askerlere bakıyordum. Oda arkadaşım, ‘ateş ediyorlar’ dedi. Ben, ‘manevra mermisi kullanıyorlardır’ diye bilgiçl ik yaptım.

Derken koridordan bağrışmalar geldi. Bir mermi beton kolona isabet etmiş, derin bir oyuk açmıştı. O zaman durumun ciddiyetini anladık. Pencereyi kapattık. Yatakları pencere kenarına itt ik. Korkmaya başlamıştık...”

“Çatışma başladığında o dönemin tek kız yurdu olan 5. Yurdun çatısındaydık. Askerlerin cam ağaçları altında mevzilenmelerini yukarıdan i lgi ve merakla izlemiştik.

Gerçek mermi kullanılacağını pek de aklımızdan geçirmiyorduk. Ta ki, 6. Yurdun çatısında Erdal Şener' in vurulduğunu ve yukarıda dolaşan helikopterin kendisini alması için gösteri len yoğun çabaları görünceye kadar.

Çatışmanın sonraki kısmında çatıdaki küçük kapalı alana sığındık ...”

“Nevşehir Komando Birl iğinden geldik. Elimize bir torba mermi verip i lerideki ışıklı binalara ateş etmemizi söylediler. İçeride öğrenci olduğunu bi lsek ateş eder miydik, aramızda kardeşi üniversite öğrencisi olanlar da vardı.”

Bir er, olayı gazeteci lere şöyle anlatıyordu:

Bu arada Albay Mehmet Öztoprak kalp krizi geçirmiş, kumanda bir başkasına devredilmişti. Yeni komutan, öğrenciler teslim olmazsa havan topu ateşine başlayacağını söylüyordu.

“Dev-Genç’in kararıdır: Askerin arama yapmasına izin veri lecektir.”

Saat 11:00Saat 11:00ODTÜ-SFK temsilcisi Tayfun Mater, elinde beyaz bir bez sallayarak yurttan çıktı. Ateş durdu.

Kimi yurtlarda öğrenciler teslim olunmasına karşı çıkarak çatılardan slogan atmaya başladılar.

Ateşin durması üzerine öğrenciler yurtlardan çıkmaya başlamıştı.Askeri bir araç yurtların ortasına yanaştı. Öğrenci temsilci leriyle görüştüler. Öğrenciler, yurtların boşalmakta olduğunu belirterek, askerin çekilmesini istediler. Yanıt netti: “Bütün yurtlar boşalmadan buradan tek kişiyi çıkartmam.”

Araç uzaklaştı...

Dev-Genç Yürütme Komitesi üyelerinden Cemal Selmanpakoğlu elindeki megafonla yurtlara seslendi:

”Ateşe tekrar başladığında benim de içinde bulunduğumyaklaşık 70, 80 kişi l ik bir grup bahçedeydik. Can havli i le kendimi en yakındaki 2. yurda attım...”

Saat 13:00Saat 13:00Ateş ikinci kez başladı. Bir incisinden şiddetl iydi.

”Oda arkadaşımla pencereden dışarıyı seyrederken yanımızdaki yurdun çalışma odasından hemen içeri girmemiz yönünde bir uyarı duyduk ve ateşin tekrar başlaması i le kendimizi ancak koridora atabildik. Koridor, bir belediye otobüsü gibi tıklım tıklımdı. Burada hatır ladığım, kapılardan geçen mermilerden korunmak icin sırtımızı duvara dayayarak beklediğimiz sırada duyduğumuz endişe ve korkudur.”

“Öğle saatlerinde inanılmaz şiddette bir ateş başladı. Mermiler sanki yağmur gibi yağıyordu. Bir dolabın arkasına boylu boyunca uzandım. Kıpırdamanın imkanı yoktu...”

6. Yurdun çatısından olayları izleyen Erdal Şener isimli öğrenci yaralanmıştı. Çatıların üzerinde dönüp duran polis helikopterlerinden yardım istendi, ancak “Deniz Gezmiş’ler kaçacak” diye yardım edilmedi ve Erdal Şener kan kaybından öldü.

Jandarma er Mevlut Meriç de miğferini delip başına saplanan kurşunla hayatını kaybetmişti. Sonraları, yurt çatısından atılan tabanca kurşununun yüzlerce metre ötedeki askerin miğferini nasıl olup da delebildiği tartışılacaktı.

Olayın üçüncü kurbanı, merakla ODTÜ arazisine yaklaşarak seken bir kurşunla ölen MTA aşçısı Aziz Yalta olmuştu.

İkinci ateş, yarım saat kadar sürdü. Yurtların duvarları del ik deşik olmuştu.

Öğrenciler yurtları boşalttı lar, stadyumda toplandılar.

Saat 14:00Saat 14:002. Yurt perceresinden beyaz çarşaf sarkıtı ldı. Ateş yeniden durdu.

Stadyuma polis kordonu arasında alınmakta olan öğrenciler, parkalarına, bıyıklarına veya yüz ifadelerine göre sıradan alınıyor, emniyete götürülmek üzere cemselere bindir i l iyordu.

“Yurtlar boşaltı l ırken kimi arkadaşlar tanınmamak için, telaşla bıyıklarını kesiyorlardı. Polis kordonundan geçerken beni ve birkaç arkadaşımı ayırdılar. Cemseye bindir i ldik ve şehir merkezine doğru hareket ett ik.

Balgat köprüsünün oraya geldiğimizde bir arkadaş, sanki servisteymiş gibi pol islere seslendi: ‘Balgat’ta inecek var!’

Ortamı unutup gülmeye başladık.”

Tutuklanmasına gerek görülmeyenlerden erkek öğrenciler spor salonuna, kız öğrenciler ise yurtlara gönderildi.

“Yurda gidişimde hatır ladığım, ortalığı sarmış olan barut kokusudur. Hiçbir eşyamızı almamıza izin vermeden yurdu terk etmemizi istemişlerdi. Alabildiğim tek eşyam, ikinci çatışma başlangıcında odadan çıkarken alt ranzada bıraktığım ve içinden kurşun geçmiş olan kabanımdı. Hala saklarım...”

” 5 Mart günü akşama kadar stadyumda kaldıktan sonra kapalı spor salonuna alındık. Burada Rektörlükten gönderilen peynir, zeytin, sosisli sandviç gibi şeylerle akşamı idare ettik. Bu noktada bir i t irafta bulunayım: Konya'dan gelen bir "gariban" olarak hayatımda i lk kez burada sosis yedim!”

Saat 17:30Saat 17:30

Yaralı lar Jandarma ve ODTÜ sağlık araçlarıyla hastaneye taşınmıştı.

“O gün, bacağımda kurşun olduğu ve ameliyata alınacağım söylendi. Sonradan öğrendiğime göre, bacağımdaki bir kurşun çekirdeğinin tamamı değil, yalnızca bir parçası imiş.

Bu, şu anlama geliyor: Çentikl i kurşun kullanmışlar. Yani, halk arasında domdom kurşunu denilenden. Kullanımı yasal değil.”

Kafeteryada düzenlenen “savcılık bürosu” tek tek öğrencilerin i fadesini aldı. Ardından öğrenciler üçlü amfiye dolduruldu.

“Geceyi üçlü amfide geçireceğimizi sanarak bazı hazırl ıklara başlamıştık ki geceyarısı ‘et arabaları’ i le Kızılay'a götürüleceğimiz söylendi.

6 Mart 19716 Mart 1971

Bunun üzerine öğrenciler direnişe geçti. ‘Gecenin bu saatinde Kızılay'da faşistler in saldırısına uğrarız’ denilerek askerin isteğine karşı çıkıldı.

‘Taraflar arasında’ yapılan görüşmelerden sonra Kızılay'a askerin ‘eskort’ luğunda gitmemiz kararlaştırı ldı!”

Yurtlar didik didik aranmış, Deniz Gezmiş ve kaçırı lan Amerikalı lara i l işkin hiçbirşey bulunamamıştı.

Ankara Cumhuriyet Savcısı Fazıl Alp’e göre kaçaklar, ODTÜ’deki yeraltı tesisat galeri lerinde saklanıyorlardı.

7 Mart 19717 Mart 1971

Galeri lerin mimarı Behruz Çinici ’nin görüşlerine başvuruldu.

Bu arada yurtlardaki aramalarda ele geçen 5 tabancanın yanı sıra ODTÜ orman memurlarının 9 av tüfeğine de “balistik inceleme” için el konulmuştu.

Deniz Gezmiş ve arkadaşları, ABD’li askerleri serbest bırakmışlardı. Ancak kendileri yakalanamamıştı.

8 Mart 19718 Mart 1971

Bir günah keçisi mutlaka bulunmalıydı.

Savcılık, ODTÜ yetkil i leri hakkında soruşturma açtı.

9 Mart 19719 Mart 1971

ODTÜ Akademik Konseyi bir bi ldir i yayınladı:

“Son olaylar Türk Gençliği i le Türk Silahlı Kuvvetlerini karşı karşıya getirmek için bir tertiptir.”

10 Mart 197110 Mart 1971

Mütevell i Heyet Akademik Konseyi lağvetti. Gerekçe: “Akademik Konsey poli t ik davranışlar içindedir.”

Rektör Prof. Erdal İnönü bu karar üzerine istifa ett i. İstifası Mütevell i Heyet tarafından kabul edildi.

11 Mart 197111 Mart 1971

Akademik Konsey üyeleri, Fakülte Dekanları ve Bölüm Başkanları, yayınladıkları ortak bildir ide Mütevell i Heyet’ in bu kararının yasa dışı olduğunu belirtt i ler.

. . . ve 12 Mart 1971 .. . ve 12 Mart 1971

Başbakan Süleyman Demirel istifa ett i.

Si lahlı Kuvvetler 12 Mart Muhtırası’nı verdiler: “Yeni bir hükümet kurulmazsa ordu yönetime el koyacaktır.”

Prof. Dr. Nihat Erim başbakanlığında “yeni hükümet” kuruldu. Ancak bu, ordunun yargıya ve yasamaya el koymasına engel oluşturmayacak, Türkiye, 12 Mart Girdabı’na girecekti...

“Bu hareket, Orta Doğu Teknik Üniversitesi’ni ortadan kaldırmayı amaçlayan düşüncenin başlangıcıdır.”

O günleri yaşamış bir ODTÜ’lüden O günleri yaşamış bir ODTÜ’lüden “gençlere kıssadan hisse”“gençlere kıssadan hisse”

“Siyasetle i lgi lenmek, herşeyden önce vatandaşlık görevidir. Bu anılarımız sizleri siyaset i le i lgi lenmekten uzaklaştırmasın.Siyasette uzlaşmaz tavırlara karşı her zaman dikkatl i olun. Siyasetin haklı, açık, kit lesel ve demokratik olanı; kışkırtmalara kapalıdır.”

ODTÜ yurtlarına yapılan baskın ve o gün olanlar 12 ODTÜ yurtlarına yapılan baskın ve o gün olanlar 12 Mart muhtırası hazırlıklarının parçası mıydı, Mart muhtırası hazırlıklarının parçası mıydı, bil inmez...bil inmez...

Ama 5 Mart 1971, ODTÜ tarihinde önemli bir Ama 5 Mart 1971, ODTÜ tarihinde önemli bir sayfadır.sayfadır.

Bu sunu, arşivlerimizdeki belgelerden Bu sunu, arşivlerimizdeki belgelerden

ODTÜ’nün 50. kuruluş yı ldönümünde ODTÜ’nün 50. kuruluş yı ldönümünde

ODTÜ öğrenci belleğine katkı ODTÜ öğrenci belleğine katkı

amacıyla hazırlanmıştır.amacıyla hazırlanmıştır.

Hazırlayanlar

Levent TOSUN (Makina Müh. ’70)

Nermin FENMEN (Kimya Müh. ’80)

Müzik: Moğollar, “Dörde Özlem”

5 Mart 2006, Ankara

1956 – 2006ODTÜ’nün kuruluşunun 50. yı l ı

bellek dizisi - 3