Belasting TAX105
description
Transcript of Belasting TAX105
Belasting
a k a d e m i aj o u o o p , a f r i k a a n s e l e e r t u i s t e
w w w. a k a d e m i a . a c . z a
© Kopiereg 2012Onder redaksie van Paul JN Steyn, BA (PU vir CHO), THOD (POK), DEd (Unisa).’n Publikasie van Kraal-Uitgewers. Alle regte voorbehou.
Adres: H/v D.F. Malan- & Eendrachtstraat, Kloofsig, Pretoria
Posadres: Posbus 11760, Centurion, 0046
E-pos: [email protected]
Webtuiste: www.kraaluitgewers.co.za
Gedruk en gebind deur Aksent Media, tel: 082 445 4513
Eerste druk 2012
ISBN: 978-1-920568-21-4
Geen gedeelte van hierdie boek mag sonder die skriftelike toestemming van die uitgewers gereproduseer of in enige
vorm of deur enige middel weergegee word nie, hetsy elektronies of deur fotokopiëring, plaat- of bandopnames,
vermikrofilming of enige ander stelsel van inligtingsbewaring nie. Enige ongemagtigde weergawe van hierdie werk
sal as ’n skending van kopiereg beskou word en die dader sal aanspreeklik gehou word onder siviele asook strafreg.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 1
InhoudsopgaweInhoudsopgaweInhoudsopgaweInhoudsopgawe
ProgramoorsigProgramoorsigProgramoorsigProgramoorsig .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6666
InleidingInleidingInleidingInleiding ....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................7777
VakleeruitkomsteVakleeruitkomsteVakleeruitkomsteVakleeruitkomste ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 10101010
Woordomskrywing vir evalueringWoordomskrywing vir evalueringWoordomskrywing vir evalueringWoordomskrywing vir evaluering ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 11111111
StudieStudieStudieStudie----eenheid 1: Inleiding tot belastingeenheid 1: Inleiding tot belastingeenheid 1: Inleiding tot belastingeenheid 1: Inleiding tot belasting ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 13131313
1.1 Studie-eenheid leeruitkomstes ................................................................................ 13
1.2 Verrykende bronne .................................................................................................... 14
1.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................... 14
1.4 Inleiding ....................................................................................................................... 16
1.5 Belasting en hoe dit van toepassing is op die sakeonderneming ...................... 17
1.5.1 Verskillende vorms van belasting ............................................................................ 20
1.5.1.1 Kapitaalwinsbelasting ................................................................................................ 21
1.5.1.2 Skenkingsbelasting .................................................................................................... 23
1.5.1.3 Boedelbelasting .......................................................................................................... 23
1.5.1.4 Inkomstebelasting ...................................................................................................... 25
1.5.1.5 Sekondêre Belasting op Maatskappye (SBM)....................................................... 30
1.5.1.6 Werkloosheidsversekeringsfonds ............................................................................ 31
1.5.1.7 Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW) ........................................................... 32
1.5.2 Die effek van belasting op individue en sakeondernemings ............................... 33
1.6 Redes waarom die regering belasting invorder..................................................... 33
1.6.1 Verpligte besteding .................................................................................................... 35
1.6.2 Diskresionêre besteding ........................................................................................... 35
1.6.3 Staatsbesteding ......................................................................................................... 35
1.6.4 Maatskaplike dienste ................................................................................................. 35
1.7 Die beginsels van belasting...................................................................................... 36
1.7.1 Ekwiteit – regverdige belasting ................................................................................ 37
1.7.2 Toereikendheid en deursigtigheid ........................................................................... 37
1.7.3 Eenvoud ...................................................................................................................... 38
1.7.4 Uitvoerbaarheid (afdwingbaarheid) ......................................................................... 38
1.7.5 Neutraliteit ................................................................................................................... 38
1.7.6 Balans .......................................................................................................................... 38
1.8 Die rol van belasting in finansiële ontleding en besluitneming ........................... 38
1.8.1 Belasting- en sakestrategie ...................................................................................... 39
1.8.2 Belastingbeplanning .................................................................................................. 39
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 2
1.9 Die gevolge van die nie-nakoming van die belastingwetgewing ........................ 40
1.9.1 Boetes wat gehef kan word ..................................................................................... 42
1.10 Samevatting ................................................................................................................ 44
1.11 Selfevaluering ............................................................................................................. 45
StudieStudieStudieStudie----eenheid 2: Dieenheid 2: Dieenheid 2: Dieenheid 2: Direkte belasting op maatskappyrekte belasting op maatskappyrekte belasting op maatskappyrekte belasting op maatskappy----inkomste en inkomste en inkomste en inkomste en ----winstewinstewinstewinste ............................................................................................................................................................................................................................................ 47474747
2.1 Studie-eenheid leeruitkomstes ................................................................................ 47
2.2 Verrykende bronne .................................................................................................... 48
2.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................... 49
2.4 Inleiding ....................................................................................................................... 51
2.5 Onderskeid tussen direkte en indirekte belasting ................................................. 52
2.5.1 Direkte belasting ........................................................................................................ 52
2.5.2 Indirekte belasting ...................................................................................................... 52
2.5.3 Direkte belastingkoerse soos van toepassing op verskillende tipe maatskappye53
2.5.4 Voordele en nadele van direkte belasting .............................................................. 56
2.6 Onderskeid tussen rekeningkundige (finansiële) en belasbare winste ............. 59
2.6.1 Rekeningkundige winste – wins voor belasting..................................................... 59
2.6.2 Belasbare winste (inkomste) .................................................................................... 59
2.6.3 Die gevolge van die verskille tussen ʼn rekeningkundige wins en ʼn belasbare wins
...................................................................................................................................... 60
2.6.3.1 Permanente verskil .................................................................................................... 61
2.6.3.2 Tydelike verskil ........................................................................................................... 61
2.7 Die berekening van die belastingbasis ................................................................... 68
2.7.1 Die belastingbasis van bates en laste .................................................................... 68
2.7.1.1 Belastingbasis van ʼn bate ........................................................................................ 68
2.7.1.2 Belastingbasis van ʼn las ........................................................................................... 68
2.7.2 Kontantbasis vs. toevallingsgrondslag – belastingimplikasies............................ 72
2.7.2.1 Kontantbasis ............................................................................................................... 72
2.7.2.2 Die toevallingsgrondslag ........................................................................................... 72
2.8 Belastingverliese ........................................................................................................ 73
2.9 Inkomstebelastingkonsolidasie ................................................................................ 76
2.9.1 Die voordele van inkomstebelastingkonsolidasie in ʼn groep maatskappye ..... 78
2.9.2 Inkomstebelastingkonsolidasie in Suid-Afrika ....................................................... 79
2.10 Samevatting ................................................................................................................ 89
2.11 Selfevaluering ............................................................................................................. 90
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 3
StudieStudieStudieStudie----eenheid 3: Indirekte belastingeenheid 3: Indirekte belastingeenheid 3: Indirekte belastingeenheid 3: Indirekte belasting........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 93939393
3.1 Studie-eenheid leeruitkomstes ................................................................................ 93
3.2 Verrykende bronne .................................................................................................... 94
3.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................... 95
3.4 Inleiding ....................................................................................................................... 96
3.5 Indirekte belastings wat ingevorder word onderneming in Suid-Afrika.............. 97
3.6 Doeane- en Aksynsbelasting ................................................................................... 99
3.6.1 Tipes Aksynsbelasting .............................................................................................. 99
3.6.2 Die verskil tussen Doeane- en Aksynsbelasting ................................................. 100
3.7 Die wese van Ad valorem belasting ...................................................................... 103
3.8 Die berekening van BTW op belasbare en vrygestelde lewerings ................... 105
3.8.1 BTW insette en uitsette ........................................................................................... 106
3.8.2 Registrasie as BTW ondernemer vir BTW doeleindes ....................................... 107
3.8.3 Belasbare lewerings ................................................................................................ 108
3.8.4 Vrygestelde lewerings ............................................................................................. 111
3.9 Samevatting .............................................................................................................. 115
3.10 Selfevaluering ........................................................................................................... 116
StudieStudieStudieStudie----eenheid 4: Werknemersbelastingeenheid 4: Werknemersbelastingeenheid 4: Werknemersbelastingeenheid 4: Werknemersbelasting ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 119119119119
4.1 Studie-eenheid leeruitkomstes .............................................................................. 119
4.2 Verrykende bronne .................................................................................................. 120
4.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................. 120
4.4 Inleiding ..................................................................................................................... 123
4.5 Die belastingstelsel vir werknemers ...................................................................... 124
4.5.1 LBS, SIBW en Voorlopige Belasting ..................................................................... 124
4.5.2 Vaardigheidsontwikkelingsheffing en Werkloosheidsversekeringsfonds ........ 127
4.6 Die belastingreëls vir die onderskeie tipes werknemers .................................... 129
4.6.1 Arbeidsmakelaars .................................................................................................... 130
4.6.2 Persoonlike diensteverskaffers .............................................................................. 130
4.6.3 Onafhanklike kontrakteur ........................................................................................ 134
4.6.3.1 Statutêre toetse ........................................................................................................ 134
4.6.3.2 Gemenereg toetse ................................................................................................... 134
4.6.4 Direkteure van private maatskappye of lede van beslote korporasies ............ 139
4.6.5 Studente en skoliere ................................................................................................ 139
4.6.6 Deeltydse, tydelike en toevallige werkers ............................................................ 139
4.6.7 Kommissie-agente ................................................................................................... 139
4.7 Belasbare byvoordele van werknemers – fringe benefits .................................. 140
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 4
4.7.1 Toelae en byvoordele .............................................................................................. 141
4.7.1.1 Toelae ........................................................................................................................ 141
4.7.1.2 Byvoordele volgens die sewende bylaag tot die Inkomstebelastingwet 58 van 1962
.................................................................................................................................... 145
4.8 Toelaatbare aftrekkings .......................................................................................... 151
4.8.1 Ledebydraes tot ʼn PF .............................................................................................. 151
4.8.2 Ledebydraes tot ʼn UAF ........................................................................................... 153
4.8.3 Mediese onkostes .................................................................................................... 154
4.9 Vrygestelde inkomste .............................................................................................. 156
4.9.1 Dividende .................................................................................................................. 156
4.9.2 Rente vanuit ʼn bron in Suid-Afrika ........................................................................ 157
4.10 Doeltreffende wyses waarop werknemers vergoed kan word .......................... 157
4.11 Samevatting .............................................................................................................. 158
4.12 Selfevaluering ........................................................................................................... 159
StudieStudieStudieStudie----eenheid 5: Regsvereisteseenheid 5: Regsvereisteseenheid 5: Regsvereisteseenheid 5: Regsvereistes ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 161161161161
5.1 Studie-eenheid leeruitkomstes .............................................................................. 161
5.2 Verrykende bronne .................................................................................................. 162
5.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter? ............................................................................. 164
5.4 Inleiding ..................................................................................................................... 164
5.5 Rekordhouding en rekordbewaring ....................................................................... 165
5.5.1 Wat is die doel van rekordhouding? ...................................................................... 170
5.5.2 Wetgewing met betrekking tot rekordhouding ..................................................... 171
5.6 Sperdatums van toepassing op die onderskeie belastingtipes ......................... 174
5.6.1 Sperdatums vir inkomstebelasting ........................................................................ 174
5.6.2 Sperdatums vir Werknemersbelasting (LBS) ...................................................... 176
5.6.3 Sperdatums vir BTW ............................................................................................... 176
5.6.4 Sperdatums vir voorlopige belasting ..................................................................... 179
5.6.5 Belastingopgawes en betalings aan die SAID .................................................... 180
5.7 Noodsaaklikheid van belastingowerhede ............................................................. 181
5.8 Belastingvermyding en belastingontduiking ........................................................ 186
5.8.1 Voorbeelde van belastingontduiking ..................................................................... 188
5.8.2 Voorbeelde van belastingvermyding ..................................................................... 189
5.9 Samevatting .............................................................................................................. 192
5.10 Selfevaluering ........................................................................................................... 193
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 5
Terminologie in EngelsTerminologie in EngelsTerminologie in EngelsTerminologie in Engels .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 196196196196
BronnelysBronnelysBronnelysBronnelys ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 197197197197
SelfevalueringsriglyneSelfevalueringsriglyneSelfevalueringsriglyneSelfevalueringsriglyne ................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ 206206206206
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 6
ProgramoorsigProgramoorsigProgramoorsigProgramoorsig
Hoër Sertifikaat in Rekeningkunde
Finansiële Rekeningkunde
Studie-eenheid 1: Inleiding tot Finansiële
Rekeningkunde
Studie-eenheid 2: Bedryfsinkomste
Studie-eenheid 3: Bedryfsuitgawes
Studie-eenheid 4: Finansiële
verslagdoening
Studie-eenheid 5: Regsaspekte van
Finansiële Rekeningkunde
Bedryfsinligting-stelsels
Studie-eenheid 1: Inleiding tot
bedryfsinligting-stelsels
Studie-eenheid 2: Apparatuur en programmatuur
Studie-eenheid 3: Inligtingsbestuur
Studie-eenheid 4: Eindgebruik-dienslewering
Studie-eenheid 5: Die inligtings-tegnologie-
departement
Koste Rekening-kunde
Studie-eenheid 1: Inleiding tot koste
rekeningkunde
Studie-eenheid 2: Standaard koste rekeningkunde
Studie-eenheid 3: Proses koste
rekeningkundige stelsel
Studie-eenheid 4: Koste rekeningkunde in diensverskaffings-
ondernemings
Studie-eenheid 5: Bestuursbesluit-neming en koste-
analise
Ekonomie
Studie-eenheid 1: Inleiding tot ekonomie
Studie-eenheid 2: Ekonomiese
prestasiemeting
Studie-eenheid 3: Die monetêre
sektor
Studie-eenheid 4: Die openbare
sektor
Studie-eenheid 5: Die buitelandse
sektor
Belasting
Studie-eenheid 1: Inleiding tot
belasting
Studie-eenheid 2: Direkte belasting op maatskappy
inkomste en winste
Studie-eenheid 3: Indirekte belasting
Studie-eenheid 4: Werknemers-
belasting
Studie-eenheid 5: Regsvereistes
Ouditkunde
Studie-eenheid 1: Die wese van oudit
Studie-eenheid 2: Algemene
ouditbeginsels
Studie-eenheid 3: Die ouditproses
Studie-eenheid 4: Die ouditverslag
Studie-eenheid 5: Die rol van interne
oudit
Kliëntediens en Etiek
Studie-eenheid 1: Kliëntediens en
etiek
Studie-eenheid 2: Kliënte en
kliëntebehoeftes
Studie-eenheid 3: Kliëntediens
Studie-eenheid 4: Etiese gedrag in die
onderneming
Studie-eenheid 5: Etiese gedrag teenoor kliënte
Sake-berekeninge
Studie-eenheid 1: Inleiding tot
Sakeberekeninge
Studie-eenheid 2: Basiese
berekeninge
Studie-eenheid 3: Koste en Inkomste
Studie-eenheid 4: Eenvoudige en
saamgestelde rente berekenings
Studie-eenheid 5: Belegging, lenings
en aandele
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 7
InleidingInleidingInleidingInleiding
Belasting kan gedefinieer word as ʼn fooi wat gehef word deur die regering van ʼn land op ʼn
produk, inkomste of aktiwiteit. Wanneer belasting direk gehef word op persoonlike of
korporatiewe inkomste, word daarna verwys as direkte belasting. Indien belasting gehef
word op die prys van goedere of dienste, dan word daarna verwys as indirekte belasting. Die
hoofdoel van belasting is om die regering (staat) se uitgawes (kostes) te finansier. Een van
die belangrikste gebruike van belasting is die finansiering van publieke goedere en dienste,
byvoorbeeld straatbeligting en die skoonmaak van die strate (Investorwords.com, 2011.
http://www.investorwords.com/4879/tax.html).
Belasting is dus ʼn belangrike bron van inkomste vir die regering van ʼn land. Om in die
onderskeie finansieringsbehoeftes van ʼn regering te voldoen word daar verskeie belastings
gehef.
Wanneer ʼn sakeonderneming projeksies en finansiële beplanning doen vir ʼn betrokke
finansiële jaar, is dit belangrik om belasting in te reken. Indien ʼn sakeonderneming nie
belasting hierby insluit nie, kan dit lei tot ʼn afname in winsgewendheid, aangesien belasting
– indien nie daarvoor begroot nie – ʼn redelike hap uit ʼn onderneming se winste kan neem.
Die Suid-Afrikaanse belastingstelsel is inwoner-gebaseerd. Dit beteken dat die inwoners
van Suid-Afrika belas word op hul wêreldwye inkomste (natuurlik onderhewig aan sekere
uitsluitings), ongeag waar die inkomste verdien is.
Die belasting wat in Suid-Afrika gehef word, kan hoofsaaklik verdeel word in:
• Direkte belasting
• Indirekte belasting
Die normale belastingaanspreeklikheid van ʼn individu word verhaal deur die volgende tipes
belasting:
• Werknemersbelasting in die vorm van:
o Lopende Betaalstelsel (LBS)
o Standaard Inkomstebelasting op Werknemers (SIBW)
• Voorlopige belastingbetalings
• ʼn Finale vereffening met aanslag, indien ter sprake
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 8
Die belastingaanspreeklikheid vir individue aan die einde van ʼn belastingjaar is gewoonlik
heelwat minder, aangesien die belasting dwarsdeur die jaar ingevorder word.
Dit kan gebeur dat die Suid-Afrikaanse Inkomste Diens (SAID) stawende dokumentasie kan
aanvra, ten opsigte van ʼn individu se belastingsake. Vir hierdie rede word daar van
ondernemings en individue verwag om rekords vir ʼn periode van vyf jaar te bewaar.
Wie en wat is die SAID? Die Kommissaris van die Suid-Afrikaanse Inkomste Diens (SAID)
is daarvoor verantwoordelik om die bepalings, soos wat dit in die belastingwetgewing
uiteengesit word, te administreer. Die SAID kombineer die werksverrigtinge van die
Binnelandse Inkomste en die Doeane- & Aksynsbelastinginsamelings, namens die regering
van die Republiek van Suid-Afrika.
Die basiese funksies van die SAID kan soos volg opgesom word:
(Bron: Outeur, 2011)
Die voormalige Britse Minister van Finansies, Denis Healey, het gesê : “Die verskil tussen
belastingvermyding en belastingontduiking is die dikte van ʼn tronkmuur” (The Investor, 2009.
http://monevator.com/2009/10/14/tax-avoidance-versus-tax-evasion/).
Die insameling en administrasie van alle nasionale belastings en heffings
Die insameling van belasting wat kragtens enige ander wetgewing opgelê is, soos ooreengekom tussen die SAID en die verteenwoordiger van die ander instansie
Verskaf beskerming teen die onwettige invoer en uitvoer van goedere
Fasiliteer handel
Verskaf raad en advies aan die Minister van Finansies ten opsigte van alle inkomste aangeleenthede
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 9
Belastingvermyding en belastingontduiking is beide praktyke wat ontstaan het om die
hoeveelheid belasting waarvoor ʼn belastingpligtige aanspreeklik is te verminder.
Eersgenoemde sluit wettige middele in, terwyl laasgenoemde onwettig is, en ʼn vorm van
belastingbedrog is.
Dit is belangrik om die verskil tussen die twee begrippe te verstaan, aangesien ʼn onvermoë
om die onderskeid te tref, tot groot boetes en selfs tronkstraf kan lei.
Let asseblief daarop dat die onderstaande belastingwetgewing op ʼn jaarlikse basis gewysig
kan word deur die Suid Afrikaanse regering:
• Die Inkomstebelastingwet 58 van 1962
• Die Wet op Belasting op Toegevoegde Waarde 89 van 1991
• Boedelbelastingwet 45 van 1995
Wysigings van toepassing op die 2011/2012 belastingjaar is in hierdie studiegids
saamgevat ter verduideliking en is in die voorbeelde gebruik ten einde bepaalde begrippe te
verduidelik. Hierdie wetgewing kan egter jaarliks verander. Om te verseker dat jy op die
hoogte bly met die nodige veranderinge in die wetgewing, besoek die Suid Afrikaanse
Inkomste Diens (SAID) se webtuiste by: www.sars.gov.za
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 10
VakleeruitkomsteVakleeruitkomsteVakleeruitkomsteVakleeruitkomste
Kennis en begrip
Na voltooiing van die vak BELASTING sal jy in staat wees om jou kennis en begrip te
demonstreer van:
• Belasting
• Direkte belasting op maatskappy-inkomste en -winste
• Indirekte belasting
• Werknemersbelasting
• Regsvereistes
Vaardighede
Jy sal ook in staat wees om:
• Die rol van belasting in die sakeonderneming en die regering te beskryf ten opsigte
van finansiële ontleding en besluitneming.
• Te onderskei tussen die verskillende direkte belastings wat deur die regering
ingesamel word.
• Onderskeid te tref tussen die verskeie tipes indirekte belasting wat deur die
regering ingesamel word.
• Die verskeie belastingreëls van toepassing op werknemersbelasting te identifiseer
en aan te wend in die berekening van werknemersbelasting.
• Die noodsaaklikheid van belastingowerhede ten opsigte van die insameling van
belasting te verduidelik.
• Te onderskei tussen belastingvermyding en belastingontduiking.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 11
Woordomskrywing Woordomskrywing Woordomskrywing Woordomskrywing virvirvirvir evalueringevalueringevalueringevaluering
In die afdeling oor selfevaluering, asook in die werkopdragte sal daar van jou verwag word
om sekere take te verrig. Dit is belangrik dat jy presies weet wat van jou verwag word. Die
woordelys hieronder sal jou hiermee help.
Werkwoord Omskrywing
Wanneer daar van jou
verwag word om te:
Moet jy die volgende doen:
Lys Lys die name/items wat bymekaar hoort.
Identifiseer Eien (ken uit) en selekteer die regte antwoorde.
Verduidelik Ondersoek die moontlikhede, oorweeg en skryf dan jou
antwoord (verklaring/verduideliking) neer.
Beskryf Omskryf die konsep of woorde duidelik.
Kategoriseer/
klassifiseer
Bepaal tot watter klas, groep of afdeling bepaalde
items/voorwerpe behoort.
Analiseer Om iets te ontleed.
Evalueer Bepaal die waarde van ʼn stelling/stelsel/beleid/ens.
Toepas Pas die teoretiese beginsels toe in ʼn praktiese probleem.
Hersien Evalueer, verbeter en/of wysig ʼn beleid/dokument/ stelsel/ens.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 12
Notas
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 13
StudStudStudStudieieieie----eenheid 1eenheid 1eenheid 1eenheid 1: : : : Inleiding Inleiding Inleiding Inleiding tot belastingtot belastingtot belastingtot belasting
1.1 Studie-eenheid leeruitkomstes
Kennis en begrip
Na voltooiing van Studie-eenheid 1 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip van die
volgende te demonstreer:
• Belasting en die sakeonderneming
• Verskillende vorme van belasting
• Redes waarom die regering belasting invorder
• Beginsels van belasting
Vaardighede
Jy sal ook in staat wees om:
• Belasting en hoe dit van toepassing is op die sakeonderneming te verduidelik.
• Die noodsaaklikheid van belastinginvordering deur die regering te ondersoek.
• Belastingbeginsels toe te pas in die sakeonderneming.
• Die rol van belasting ten opsigte van finansiële ontleding en besluitneming te
verduidelik.
• Die gevolge van die nie-nakoming van belastingwetgewing te interpreteer.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 14
1.2 Verrykende bronne
• Businessdictionary. 2011. Income tax Definition.
http://www.businessdictionary.com/definition/income-tax.html
• Hillary Dudley. 2011. South African Estate Duty Amendments.
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/view/moneywebtax/en/page256?oid=5
8277&sn=Detail
• Huxham, K. & Haupt, P. 2009. Notes on South African Income Tax. Roggebaai: H
& H Publications. 947p.
• Investorwords. 2011. What is tax? http://www.investorwords.com/4879/tax.html
• South African Revenue Services. 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4557
• Stiglingh, M., Koekemoer, A.D., Van Schalkwyk, L., Wilcocks, J.S., De Swardt, R.D.
& Jordaan, K. 2011. SILKE: Suid – Afrikaanse Inkomstebelasting. Johannesburg:
LexisNexis. 1160p.
• Troy Lunde. 2010. SARS to close another tax loophole.
http://www.fin24.com/Business/Sars-to-close-another-tax-loophole-20100804
• William Perez. 2011. Tax Planning Basics.
http://taxes.about.com/od/taxplanning/a/taxplanning.htm
• Wisegeek. 2011. What is a tax loophole? http://www.wisegeek.com/what-is-a-tax-
loophole.htm
1.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan:
Sleutelwoord Omskrywing
Belasting Belasting kan gedefinieer word as ʼn fooi wat gehef word deur
die regering van ʼn land op ʼn produk, inkomste of aktiwiteit.
Inkomstebelasting Inkomstebelasting kan gedefinieer word as jaarlikse heffing
ten opsigte van beide verdiende (lone, salarisse, kommissie)
en onverdiende inkomste (dividende, rente, huur ontvang).
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 15
Skuiwergat ʼn Skuiwergat in die belastingwetgewing verwys na die
uitbuiting ten opsigte van die belastingwetgewing van ʼn land,
wat lei tot ʼn verminderde of geen belastingverpligting.
Kapitaalwinsbelasting Kapitaalwinsbelasting (KWB) is van krag vanaf 1 Oktober
2001 in Suid-Afrika en is van toepassing op die verkoop van ʼn
bate op of na daardie datum.
Skenkingsbelasting Skenkingsbelasting word gehef op skenkings gemaak. ʼn
Skenking is enige gratis oormaak (oordrag) van eiendom teen
geen vergoeding of teen onvoldoende vergoeding, asook die
gratis afstanddoening van ʼn reg. Skenkingsbelasting word
gehef teen ʼn vaste koers van 20%, en die skenkingsbelasting
moet betaal word binne drie maande nadat die skenking
gemaak is.
Boedelbelasting Die aanspreeklikheid van boedelbelasting ontstaan by die
dood van ʼn persoon en sal gegrond wees op al die besittings
van daardie persoon ten tye van sy/haar dood.
Belastingbeplanning Belastingbeplanning kan gedefinieer word as die sistematiese
ontleding van verskeie belastingopsies beskikbaar, wat
aangewend kan word om die onderneming se
belastingverpligting tot ʼn minimum te beperk, deur gebruik te
maak van toelae, aftrekkings, uitsluitings en vrystellings.
Belasting en
sakestrategieë
Belasting en sakestrategieë kan gedefinieer word as ʼn
interdissiplinêre veld van studie, ten opsigte van die uitwerking
van belastingbeplanning op die sakestrategie van ʼn
sakeonderneming, asook hoe sakestrategieë gewysig kan
word om te verseker dat die belastingverpligting van ʼn
onderneming nie ʼn negatiewe uitwerking sal hê op die
produktiwiteit van ʼn sakeonderneming nie.
Belastingvermyding Belastingvermyding is die gebruikmaking van skuiwergate in
die belastingwetgewing tot voordeel van die onderneming om
sodoende minder belasting te betaal.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 16
Belastingontduiking Belastingontduiking kan gedefinieer word as die onwettige
wyse waarop belasting vermy word, waar belastingopgawes
nie ingedien word nie, of ten opsigte van onakkurate
openbaring van inkomste.
1.4 Inleiding
Inkomstebelasting kan gedefinieer word as jaarlikse heffing ten opsigte van beide verdiende
(lone, salarisse, kommissie) en onverdiende inkomste (dividende, rente, huur ontvang).
Benewens die finansiering van ʼn regering se bedrywighede, is progressiewe
inkomstebelasting ontwerp om rykdom meer eweredig te versprei in ʼn bevolking en ook om
te dien as ʼn outomatiese fiskale stabiliseerder ten opsigte van ekonomiese siklusse.
Die Inkomstebelastingwet is ook die bron of basis van ʼn aantal ander belastingtipes wat ook
deel uitmaak van die Inkomstebelastingwet, byvoorbeeld kapitaalwinsbelasting,
skenkingsbelasting, ens.
Die basiese belastingtipes wat deur die SAID (Suid-Afrikaanse Inkomste Diens) gehef word
bestaan uit Kapitaalwinsbelasting (KWB), Skenkingsbelasting, Boedelbelasting,
Inkomstebelasting, Sekondêre Belasting op Maatskappye (SBM),
Werkloosheidsversekeringsfonds (UIF) en laastens Belasting op Toegevoegde Waarde
(BTW).
Die regering van ʼn land bestaan hoofsaaklik vir die lewering van dienste aan die land en sy
inwoners. Die regering is nie soos ʼn sakeonderneming wat winste maak of inkomste
ontvang vir die verkoop van goedere of dienste nie. Hierdie dienste word gelewer deur die
regering sonder om ʼn individuele diensfooi te hef. Vir die dienste benodig die regering
fondse om sodoende in staat te wees om dienste aan die publiek te lewer. Hierdie fondse
word bekom deur belasting te hef op die inkomste wat deur elke inwoner van die land
verdien word.
Vir die suksesvolle implementering van ʼn belastingsisteem, moet gebruik gemaak word van
belastingbeginsels. ʼn Belastingbeginsel kan gedefinieer word as basiese beginsels wat
leiding verskaf aan ʼn regering ten opsigte van die ontwerp en implementering van ʼn billike
belastingraamwerk in ʼn land.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 17
Wanneer daar nie aan die bepalings van die belastingwet voldoen word nie, sal die
belastingpligtige onderhewig wees aan vaste rentes en boetes, wat deur die SAID gehef kan
word.
(Bron: http://www.puppetgov.com/2009/03/06/politicos-admit-not-filing-paying-taxes/)
1.5 Belasting en hoe dit van toepassing is op die sakeonderneming
Wat is belasting, en hoe is dit van toepassing op die sakeonderneming?
Belasting kan gedefinieer word as ʼn fooi wat gehef word deur die regering van ʼn land op ʼn
produk, inkomste of aktiwiteit. Wanneer belasting direk gehef word op persoonlike of
korporatiewe inkomste, dan word daarna verwys as direkte belasting.
Indien belasting gehef word op die prys van goedere of dienste, dan word daarna verwys as
indirekte belasting. Die hoofdoel van belasting is om die regering (staat) se uitgawes
(kostes) te finansier.
Een van die belangrikste gebruike van belasting is die finansiering van publieke goedere en
dienste, byvoorbeeld straatbeligting en die skoonmaak van die strate (Investorwords.com,
2011. http://www.investorwords.com/4879/tax.html).
Inkomstebelasting kan gedefinieer word as jaarlikse heffing ten opsigte van beide verdiende
(lone, salarisse, kommissie) en onverdiende inkomste (dividende, rente, huur ontvang).
Benewens die finansiering van ʼn regering se bedrywighede, is progressiewe
inkomstebelasting ontwerp om rykdom meer eweredig te versprei in ʼn bevolking en ook om
te dien as ʼn outomatiese fiskale stabiliseerder ten opsigte van ekonomiese siklusse.
Die twee basiese inkomstebelastingtipes bestaan uit:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 18
• Persoonlike inkomstebelasting
Hierdie belasting word gehef op die inkomste van individue, huishoudings,
vennootskappe, asook alleeneienaarsake.
• Korporatiewe inkomstebelasting
Hierdie belasting word gehef op die winste (verdienste) van groot geïnkorporeerde
maatskappye.
(BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/income-tax.html)
Dit gebeur soms dat die bestaan van skuiwergate in die belastingwetgewing tot gevolg het
dat welgestelde mense in die samelewing die betaling van groot hoeveelhede belasting
vermy, deur gebruik te maak van hierdie “skuiwergate” in die belastingwetgewing en op ʼn
wettige wyse belasting vermy – dus sonder om die wet te oortree.
ʼn Skuiwergat in die belastingwetgewing verwys na die “uitbuiting” ten opsigte van die
belastingwetgewing van ʼn land, wat lei tot ʼn verminderde of geen belastingverpligting.
Skuiwergate is bepalings in die belastingwetgewing wat belastingbetalers in staat stel om
hulle belastingverpligting te verminder. Met ander woorde hierdie bepalings in die
wetgewing word deur ʼn belastingbetaler aangewend (uitgebuit) om so min as moontlik
belasting te betaal (Wisegeek.com, 2011. http://www.wisegeek.com/what-is-a-tax-
loophole.htm).
Die gebruik van skuiwergate in die wetgewing om sodoende minder belasting te betaal word
nie gesien as oortreding van die wet nie. Dit is egter nie die bedoeling van die regering van
ʼn land dat daar skuiwergate in die wetgewing bestaan nie, aangesien dit tot verminderde
invordering van belasting lei en daar dan minder geld beskikbaar is vir die finansiering van
die staat se uitgawes. Die Suid-Afrikaanse Inkomste Diens (SAID) is voortdurend besig om
die verskillende skuiwergate in die Inkomstebelastingwet toe te maak.
Die volgende is ʼn artikel uit Fin24 ten opsigte van skuiwergate wat die SAID stadig maar
seker besig is te vul.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 19
SARS to close another tax loophole
Aug 04 2010 16:22
Cape Town – South Africa has struck agreements with authorities in Ireland and Sweden
to clamp down on local companies dodging their tax responsibilities by transferring profits
to offshore affiliates.
The South African Revenue Services urged parliament on Wednesday to approve the
agreements it has struck with these countries.
Appearing before parliament's finance committee, SARS' Ron van der Merwe agreed with
committee members who criticised Ireland in particular for its progressive bid to attract
foreign companies with tax incentives.
‘SARS takes transfer pricing very seriously and it is spending a lot of time building up
teams to combat this arbitrage’, said Van der Merwe.
SARS' statistics highlighted the discrepancy between what Irish companies were
investing in South Africa and what local companies were investing in Ireland.
For example, in 2005 Irish companies invested R1.5bn in South Africa, R1.9bn in 2006,
R2.4bn in 2007 and R1.9bn in 2008. In stark contrast, South African companies invested
R33bn in Ireland in 2005, R45.4bn in 2006, R51.4bn in 2007 and R44.6bn in 2008.
South African companies represented in Ireland include, AECI [JSE:AFE], Alexkore,
Anglo Platinum [JSE:AMS], Coronation Fund Managers [JSE:CML], Dimension Data
Holdings [JSE:DDT], Datatec [JSE:DTC], Investec [JSE:INL], Old Mutual [JSE:OML],
SABMiller [JSE:SAB] and Sappi [JSE:SAP].
‘If you look at the money being invested by South African companies it is clear that the
Irish's aggressive pricing is an attack on our own tax base. Are we doing enough to make
sure that we are plugging holes?’ asked DA MP, Dion George.
Treasury responded by saying it was amending ‘an arsenal’ of clauses in legislation to
align the law with these agreements and to give SARS more teeth when it comes to
enforcing these laws.
However, treasury officials pointed out that as long as different countries have different
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 20
legal systems and as long as tax havens were allowed to operate, arbitrage would always
be a problem.
Fin24.com
(Bron: T. Lund, 2010. http://www.fin24.com/Business/Sars-to-close-another-tax-loophole-
20100804)
1.5.1 Verskillende vorms van belasting
Die SAID vorder verskillende tipes belasting in. Die hoofbron van inkomste vir die staat
bestaan dus nie slegs uit die invordering van inkomstebelasting nie. Die algemeenste vorme
van belasting wat in Suid-Afrika voorkom kan soos volg uiteengesit word:
Figuur 1.1: Die verskillende belastingtipes gehef deur die SAID
(Bron: Outeur, 2011)
Kapitaalwinsbelasting
Skenkingsbelasting
Boedelbelasting
Inkomstebelasting
Sekondêre Belasting op Maatskappye (SBM)
Werkloosheidsversekeringsfonds (UIF)
Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 21
1.5.1.1 Kapitaalwinsbelasting
Kapitaalwinsbelasting (KWB) is van krag vanaf 1 Oktober 2001 in Suid-Afrika en is van
toepassing op die verkoop van ʼn bate op, of na daardie datum. Alle kapitaalwinste en
kapitaalverliese ten opsigte van die verkoop van ʼn bate is onderhewig aan KWB, tensy dit
spesifiek uitgesluit word deur die belastingwet.
KWB is van toepassing op enige persoon of instansie wat ʼn kapitaalwins vir ʼn gegewe
periode gemaak het. Dit sluit die volgende in:
• ʼn Natuurlike persoon, met ander woorde ʼn indivdu of ʼn spesiale trust.
• Maatskappy, beslote korporasie en ʼn trust.
ʼn Kapitaalwins kan gedefinieer word as die bedrag waarmee die opbrengs die basiskoste
van ʼn bate oorskry.
Die basiskoste van ʼn bate is die uitgawes:
• wat werklik aangegaan is met die verkryging van die bate, met ander woorde wat
daarvoor betaal is;
• wat direk verband hou met die verkryging of beskikking (verkoop) van die bate, soos
byvoorbeeld verkoopskommissie of verbeterings aan die bate.
(South African Revenue Service, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4150&tid=65&s=pubs&show=889)
Die kapitaalwins wat deur ʼn sakeonderneming of individu gemaak word, word nie ten volle
by die belasbare inkomste ingesluit nie, maar word teen ʼn spesifieke koers bereken.
In die geval waar KWB by individue is daar ʼn jaarlikse uitsluiting van R 17 500 van
toepassing. Hierdie uitsluiting word uitgesluit (afgetrek) vanaf die som van ʼn individu se
kapitaalwinste/kapitaalverliese. Hierdie jaarlikse uitsluiting is slegs van toepassing op
natuurlike persone.
Die volgende gedeeltes van ʼn kapitaalwins is onderhewig aan belasting, met ander woorde
die insluitingskoerse van toepassing op individue, maatskappye, beslote korporasie, ens:
• In die geval van individue en ʼn spesiale trusts, word slegs 25% van die netto
kapitaalwins vir die jaar van aanslag by die belasbare inkomste ingesluit.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 22
• In die geval van maatskappye, beslote korporasies en trusts word 50% van die netto
kapitaalwins vir die jaar van aanslag by die belasbare inkomste ingesluit.
Indien ʼn maatskappy of individu ʼn kapitale verlies gemaak het vir ʼn betrokke finansiële jaar,
mag hierdie verlies nie afgespeel word teenoor die normale belasbare inkomste nie, alleenlik
teen ʼn kapitale wins. Met ander woorde, die kapitale verlies moet oorgedra word na die
volgende finansiële jaar, totdat daar ʼn kapitale wins ontstaan waarteenoor hierdie verlies
verreken kan word (http://www.cliffedekkerhofmeyr.com/news/invest/taxation.htm).
Voorbeeld 1.1
Bepaling van belasbare kapitaalwins
XYZ Beperk het die volgende bates gedurende die 2009-jaar van aanslag verkoop.
Bate Kapitaalwins/verlies
Onbeboude grond 50 000
Handelsmerk 5 000
Trok (5 000)
Masjinerie (10 000)
Totale kapitaalwins 40 000
LET WEL: Die bedrae tussen hakies dui ʼn kapitale verlies aan, terwyl die bedrae
sonder hakies ʼn kapitale wins aandui.
XYZ Beperk het nie ʼn aangeslane kapitale verlies van die vorige jaar van aanslag
oorgehou nie. Neem in ag dat ʼn kapitale verlies slegs afgetrek kan word vanaf ʼn kapitale
wins of bygetel word by die kapitale verliese van vorige jare. ʼn Kapitale verlies mag nie
gebruik word om gewone belasbare inkomste minder te maak nie
Totale Kapitale Wins 40 000
Minus: Aangeslane kapitale verlies voortgebring Nil
Netto Kapitale Wins 40 000
Belasbare kapitale wins = R40 000 x 50% 20 000
Die belasbare kapitaalwins sal dus ingesluit word by die maatskappy se belasbare
inkomste, en belas word teen ʼn koers van 28%, met ander woorde R20 000 x 28% =
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 23
R5 600.
LET WEL: Die 28% hier van toepassing is die belastingkoers van maatskappye.
Met ander woorde die maatskappy se belasbare inkomste word teen 28% belas.
Die belastingkoers word verskaf deur die SAID, en word jaarliks hersien.
(Bron: South African Revenue Service, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4150&tid=65&s=pubs&show=889)
1.5.1.2 Skenkingsbelasting
Skenkingsbelasting word gehef teen ʼn vaste koers van 20%, ten opsigte van die waarde van
die eiendom wat geskenk word.
Die volgende vrystellings is van toepassing op skenkingsbelasting:
• Die eerste R100 000 van skenkings gemaak deur ʼn natuurlike persoon, is vrygestel
van skenkingsbelasting. Met ander woorde skenkings van tot en met ʼn R100 000
kan gemaak word deur individue.
• In die geval waar ʼn skenker nie ʼn natuurlike persoon is nie, word die vrygestelde
skenkings beperk tot toevallige skenkings wat nie meer as R10 000 oorskry nie.
• Alle skenkings wat gemaak word aan Openbare Welsynsorganisasies is vrygestel
van skenkingsbelasting.
• Alle skenkings wat gemaak word tussen gades is ook vrygestel van
skenkingsbelasting.
(South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=181)
1.5.1.3 Boedelbelasting
Wanneer ʼn persoon sterf, word sy netto boedel (na die betaling van uitstaande laste) tussen
ander persone (begunstigdes) verdeel. In Suid-Afrika word ʼn belasting, naamlik
boedelbelasting op die boedel van ʼn bestorwe persoon gehef. Die aanspreeklikheid van
boedelbelasting ontstaan dus by die dood van ʼn persoon. In sommige gevalle kan die
begunstigdes egter aanspreeklik gehou word vir boedelbelasting op die eiendom wat deur
hulle uit die boedel ontvang word.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 24
Die waarde van die boedelbelasting sal gegrond wees op al die besittings/bates van daardie
persoon ten tye van sy/haar dood.
Die volgende toelaatbare aftrekkings kan afgetrek word van die waarde van die boedel,
alvorens boedelbelasting bereken word:
• Begrafnis, grafsteen en sterwensbed uitgawes.
• Gelde verskuldig aan persone in die RSA.
• Kostes ten opsigte van die administrasie en likwidasie van die boedel.
• Uitgawes wat aangegaan word in die uitvoering van die vereistes van die Meester
van die Hooggeregshof.
• Beleggings in eiendom geleë buite RSA / buitelandse eiendom.
• Skulde aan persone woonagtig buite die RSA.
• Eiendom wat aan openbare welsynsorganisasies, die staat en munisipaliteite toeval.
• Verbeterings deur ʼn begunstigde aan geërfde eiendom.
• Vruggebruiker en ander soortgelyke rente en annuïteite geskep deur ʼn voor-oorlede
gade.
• Boeke, skilderye, standbeelde of ander voorwerpe van kuns.
• Eiendom wat aan die oorlewende se gade toeval.
(Law24.com, 2011. http://www.law24.com/understand-your-legal-issue/law-for-the-
layman/index.html?domid=/slucb/9kmdb/8seeb/a6mfb/uf1rb)
Enige persoon wat na 1 Maart 2007 tot sterwe kom, is geregtig op ʼn vrystelling van
R3.5 miljoen van hulle netto boedel. Dit beteken dat die eerste R3.5 miljoen van ʼn persoon
se boedel vrygestel is van boedelbelasting. Hierdie vrystelling staan bekend as die
boedelbelastingkorting. Die belastingpligtige betaal dan boedelbelasting teen 20% op die
bedrag van die netto boedel bo R3.5 miljoen (H. Dudley, 2011.
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/view/moneywebtax/en/page256?oid=58277&s
n=Detail).
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 25
Die eksekuteur van die boedel is vir die betaling van die boedelbelasting aan die
Kommissaris verantwoordelik. Die Kommissaris is vir die administrasie van die wet
verantwoordelik (http://www.cliffedekkerhofmeyr.com/news/invest/taxation.htm).
Die volgende is ʼn praktiese voorbeeld ten opsigte van die berekening van boedelbelasting:
Voorbeeld 1.2
Daniël, ʼn loodgieter, sterf. Op die dag van sy dood is sy boedel gewaardeer op
R4.5 miljoen. Daniel was nie getroud nie. Ten tyde van sy dood het Daniël die volgende
skulde (uitgawes) gehad:
Banklening: R400 000
Telefoon, water & elektrisiteit, belasting: R20 000
Kostes ten opsigte van die Meester van die Hooggeregshof: R25 000
Boedelbelasting betaalbaar op: R4 500 000
Minus toelaatbare aftrekkings: R445 000
Totale belasbare boedel: R4 055 000
Minus boedelbelastingkorting: R3 500 000
Belasbare boedel : R555 000
Boedelbelasting betaalbaar is dus: R555 000 x 20% = R111 000
(Bron: Law24.com, 2011. http://www.law24.com/understand-your-legal-issue/law-for-the-
layman/index.html?domid=/slucb/9kmdb/8seeb/a6mfb/uf1rb)
1.5.1.4 Inkomstebelasting
Inkomstebelasting kan gedefinieer word as ʼn belasting wat gehef word op alle inkomstes en
winste wat deur ʼn belastingpligtige verdien of gemaak word. ʼn Belastingpligtige sluit in
individue, maatskappye en trusts. Belasbare inkomste is die gedeelte van ʼn
maatskappy/individue se inkomste wat onderhewig is aan belasting, nadat die nodige
aftrekkings in berekening gebring is.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 26
Inkomstebelasting is die regering se hoofbron van inkomste en die bepalings en vereistes
ten opsigte van inkomstebelasting word uiteengesit in die Inkomstebelastingwet No 58 van
1962.
Die Inkomstebelastingwet is ook die bron of basis van ʼn aantal ander belastingtipes wat ook
deel uitmaak van die Inkomstebelastingwet, byvoorbeeld Kapitaalwinsbelasting,
skenkingsbelasting, ens., soos hierbo bespreek.
Die Inkomstebelastingwet het die volgende metodes gevestig waardeur inkomstebelasting
deur die loop van die jaar betaal kan word:
• Standaard inkomstebelasting op werknemers (SIBW) (Standard Income Tax on
Employees – SITE)
• Lopende Betaalstelsel (LBS) (Pay as you earn – PAYE)
• Voorlopige belasting
(South African Revenue Service, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4557)
Die finale belasting betaalbaar deur ʼn belastingpligtige kan eers bereken word aan die einde
van die jaar, wanneer die belastingpligtige se totale inkomste wat gedurende ʼn finansiële
jaar verdien is, beraam kan word. Die belasting betaalbaar word bereken en uiteengesit op
die jaarlikse belastingopgawe.
Dit sal egter onprakties wees om die volle bedrag ten opsigte van belasting verskuldig aan
die einde van die finansiële jaar, eenmalig te verhaal. Die implementering van SIBW, LBS
en Voorlopige Belasting, stel die belastingpligtige in staat om belasting te betaal sodra die
inkomste verdien is. Die belasting wat gedurende die jaar betaal word aan die SAID, word
dan aan die einde van die jaar van die totale belasting verskuldig afgetrek.
Die metodes om belasting op inkomste te betaal, kan grafies soos volg uiteengesit word:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 27
Figuur 1.2: Metodes vir die betaling van belasting
(Bron: Outeur, 2011)
SIBW en LBS is twee elemente van werknemersbelasting. Werknemersbelasting is
belasting wat deur werkgewers van die salarisse, lone en bonusse afgetrek en oorbetaal
moet word aan die SAID.
Die werkgewer is ook daarvoor verantwoordelik om die werknemers met IRP5’e of IT3’s te
voorsien, wat dien as bewys van die totale verdienste per werknemer vir ʼn bepaalde
finansiële jaar, asook die totale hoeveelheid werknemersbelasting wat aan die SAID
oorbetaal is.
Die Minister van Finansies het aangekondig dat alle individue wat gelde ontvang in die vorm
van werknemersinkomste, insluitend individue wat onder die belastingkerf verdien,
geregistreer moet word as belastingbetalers, om sodoende die omvang van die nie-
nakoming van die belastingwet te verminder.
Die volgende stappe kan gevolg word in die berekening van inkomstebelasting betaalbaar:
1. Bepaal die bruto inkomste.
2. Trek die vrygestelde inkomste af.
3. Trek die toelaatbare aftrekkings af, soos bepaal in die belastingwetgewing.
4. Vermenigvuldig die belasbare inkomste met die belastingkoers.
Metodes vir die betaling van belasting
Standaard Inkomstebelasting op
Werknemers (SITE)
Betaal soos jy verdien (PAYE)
Voorlopige belasting
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 28
5. Trek die beskikbare kortings af, soos bepaal in die belastingwetgewing.
Primêre & sekondêre kortings (2011/2012 belastingjaar)
Primêre korting – R10 755 (Van toepassing op persone jonger as 65 jaar)
Sekondêre korting – R6 012 (Van toepassing op persone van 65 jaar en ouer)
Tertiêre korting – R2 000 (Van toepassing op persone van 75 jaar en ouer)
Let daarop: ʼn Persoon van 75 jaar kwalifiseer vir al drie bogenoemde kortings, waar ʼn
persoon van 65 jarige ouderdom kwalifiseer vir die Primêre en Sekondêre korting.
Vrygestelde inkomste
Vrygestelde inkomste is bruto inkomste wat nie onderhewig is aan normale belasting nie.
Met ander woorde vrygestelde inkomste word by ʼn persoon se bruto inkomste ingesluit,
maar uitgesluit wanneer ʼn persoon se belasbare inkomste bereken word vir
belastingdoeleindes.
Vrygestelde inkomste word uiteengesit in die belastingwetgewing, onder aa10(1), a10A
en a12K in die wet. Die bekendste vrystellings is die rente en dividende vrystelling.
Rente vrystelling (2011/2012 belastingjaar)
Rente vanuit ʼn bron in Suid Afrika:
R22 300 (jonger as 65 jaar)
R32 000 (65 jaar of ouer)
Dividende vrystelling (2011/2012 belastingjaar)
Dividende vanuit ʼn bron in Suid Afrika:
Plaaslike dividende word in die algemeen vrygestel van normale belasting. Daar is egter
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 29
sekere uitsonderings hierop van toepassing.
Buitelandse rente en dividend:
Die eerste R3 700 van toepassing op enige buitelandse dividende en rente, afkomstig
van ʼn bron buite Suid Afrika, is van normale belasting vrygestel. Hierdie R3 700 is eerste
van toepassing op buitelandse dividende, en indien daar ʼn bedrag oorbly , kan dit
aangewend word vir die Buitelandse rente.
(Bron: SILKE, bl 95)
Voorbeeld 1.3
Formule vir die berekening van belasbare inkomste
Bruto inkomste XXXXX
Minus: Vrygestelde inkomste (XXXX)
Inkomste XXXX
Minus: Toelaatbare aftrekkings (XXXX)
Plus: Belasbare gedeelte van kapitaalwins (indien enige) XXXX
Belasbare inkomste XXXXX
Belasting soos per belastingtabelle XXXX
Minus: Kortings (XXXX)
Belasting betaalbaar XXXX
(Bron: Huxham and Haupt, 2009 : 202)
Die volgende is die koerse waarteen die onderstaande ondernemings belas word
(2011/2012 belastingjaar):
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 30
Tipe sakeonderneming Belastingkoers
Maatskappye 28%
Persoonlike dienste verskaffer 33%
Buitelandse maatskappye wat inkomste verdien vanaf ʼn bron in SA 33%
Die volgende koerse is van toepassing op individue en spesiale trusts (2011/2012
belastingjaar):
Individue en spesiale trusts
Belasbare Inkomste Belastingkoerse
R 0 – R 150 000 18% van belasbare inkomste
R 150 001 – R 235 000 R 27 000 + 25% van belasbare inkomste bo R 150 000
R 235 001 – R 325 000 R 48 250 + 30% van belasbare inkomste bo R 235 000
R 325 001 – R 455 000 R 75 250 + 35% van belasbare inkomste bo R 325 000
R 455 001 – R 580 000 R 120 750 + 38% van belasbare inkomste bo R 455 000
R 580 001 and above R 1 R 68 250 + 40% van belasbare inkomste bo R 580 000
(Bron: South African Revenue Service, 2011. http://www.sars.gov.za/)
1.5.1.5 Sekondêre Belasting op Maatskappye (SBM)
SBM is belasting op dividende, wat verklaar is deur maatskappye wat geïnkorporeer (gestig)
is in Suid-Afrika. Die belasting word gehef op die maatskappy of beslote korporasie en nie
op die aandeelhouers wat die dividend ontvang nie.
Die koers vir die berekening van SMB is 10%. Die volgende tabel gee ʼn aanduiding ten
opsigte van die SBM-koerse gedurende spesifieke periodes:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 31
Vanaf Tot en met Koers
17 Maart 1993 21 Junie 1994 15%
22 Junie 1994 13 Maart 1996 25%
14 Maart1996 30 September 2007 12,5%
1 Oktober 2007 Huidiglik 10%
(South African Revenue Service, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=3414)
1.5.1.6 Werkloosheidsversekeringsfonds
Die Werkloosheidsversekeringsfonds (Unemployment Insurance Fund – UIF) is ingestel ten
einde korttermyn verligting te bied aan werkers wanneer hulle werkloos is of nie in staat is
om te werk as gevolg van siekte en swangerskap nie.
Die UIF verskaf die volgende voordele:
• Werkloosheidsvoordele
• Siektevoordele
• Swangerskapvoordele
• Aannemingsvoordele
(South African Revenue Service, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=253)
Elke werkgewer wat ʼn salaris/loon betaal aan ʼn werknemer, is verantwoordelik daarvoor om
ʼn maandelikse bydrae tot die werkloosheidsversekeringsfonds te maak, ten opsigte van elke
werknemer.
Die werknemer dra 1% van sy vergoeding by tot die UIF, terwyl die werkgewer die ander 1%
bydra. Die werkgewer moet dan die volle 2% bydrae oorbetaal.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 32
1.5.1.7 Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW)
(Bron: http://www.mytaxform.info/wp-content/uploads/2010/10/VAT-7.jpg)
BTW is ʼn indirekte belasting gebaseer op die verbruik van goedere en dienste in die
ekonomie. Inkomste word ingesamel ten gunste van die regering deur te vereis dat sekere
handelaars of verskaffers registreer vir BTW, en dan BTW hef op belasbare lewerings van
goedere en dienste.
BTW word slegs gehef op belasbare lewerings deur ondernemers teen ʼn standaardkoers
van 14%, of ʼn nulkoers. Dit sluit egter nie die volgende in nie:
• Salarisse en lone
• Stokperdjies of enige privaat ontspanningsaktiwiteite
• Die verkoop van persoonlike items
• Vrygestelde lewerings
BTW het die volgende belangrike eienskappe:
• BTW is van toepassing op transaksies wat verband hou met goedere en dienste.
• BTW word proporsioneel bereken na gelang van die prys wat gehef word vir die
goedere en dienste.
• BTW word gehef in elke stadium van die produksie en verspreidingsproses.
• Die BTW ondernemer mag die belasting wat betaal is gedurende die voorafgaande
fases aftrek.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 33
Sakeondernemings of individue wat belasbare lewerings van meer as R1 miljoen in enige
agtereenvolgende 12-maande tydperk verdien, is verplig om vir BTW te registreer (South
African Revenue Service, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=194).
1.5.2 Die effek van belasting op individue en sakeondernemings
Die effek van belasting op individue en op sakeondernemings word in die volgende tabel
geïllustreer (A. Ward, 2010. http://www.ehow.com/about_6388580_do-taxes-impact-
economy_.html):
Die effek van belasting op individue Die effek van belasting op
sakeondernemings
• Sodra ʼn regering sy belastingbeleid
verander, word die koopkrag van die
individu ook geraak. Verhoogde
belasting veroorsaak ʼn kleiner salaris,
met ander woorde daar is minder geld
in die sak van die individu.
• Sodra mense minder spandeer, toon
sakeondernemings kleiner winste.
Namate die koopkrag van individue
verminder, sal die ekonomie van ʼn
land verswak.
• Wanneer die regering die
belastingkoers verlaag, is daar meer
geld beskikbaar aan individue om te
spandeer.
• Die verhoging van die belastingkoers, het
ook ʼn negatiewe impak op
sakeondernemings.
• ʼn Hoër belastingkoers, veroorsaak dat
sakeondernemings kleiner winste toon en
minder kapitaal beskikbaar het vir die
uitbreiding van die onderneming. Dit kan
self aanleiding gee dat werknemers
verminder moet word.
• ʼn Afname in die belastingkoers,
veroorsaak dat daar meer geld
beskikbaar is vir die uitbreiding van ʼn
sakeonderneming. Meer
werksgeleenthede word so geskep.
1.6 Redes waarom die regering belasting invorder
Die regering bestaan hoofsaaklik vir die lewering van dienste vir die land, maar ook vir sy
inwoners. Die regering is nie soos ʼn sakeonderneming wat winste maak of inkomste
ontvang vir die verkoop van goedere of dienste nie. Hierdie dienste word gelewer deur die
regering sonder om ʼn individuele diensfooi te hef.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 34
Voorbeelde van dienste wat deur die regering gelewer word is:
• Publieke skole
• Tronke
• Ondersteuning aan die nasionale militêre weermag
• Publieke gesondheidsorg
Bogenoemde is slegs ʼn paar van die dienste wat deur die regering gelewer word.
Die regering benodig fondse om sodoende in staat te wees om hierdie dienste aan die
publiek te lewer. Hierdie fondse word bekom deur belasting te hef op die inkomste wat deur
elke inwoner van ʼn land ontvang word.
(T. Lutzenberger, 2010. http://www.ehow.com/about_7221426_federal-government-collect-
taxes_.html)
Die fondse wat deur ʼn regering bekom word deur die hef van belasting, word vir die
volgende hoofaspekte aangewend:
Figuur 1.3: Die aanwending van belasting gehef deur die regering
(Bron: Outeur, 2011)
Aanwending van belastings deur
die regering
1. Verpligte besteding
2. Diskresionêre
besteding
3. Staats-belasting besteding
4. Maatskaplike
dienste
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 35
1.6.1 Verpligte besteding
Verpligte besteding is sekere uitgawes wat die regering verplig is om te betaal. Verpligte
besteding behels sekere programme en dienste wat deur die regering ondersteun word wat
nie sonder jaarlikse inkomste kan bly voortbestaan nie.
1.6.2 Diskresionêre besteding
Hier kan die regering van ʼn land self besluit waarop en hoe hierdie fondse aangewend gaan
word.
1.6.3 Staatsbesteding
Die fondse verkry vanaf belastinginvordering word aangewend om die onderskeie
programme in die regering te ondersteun.
1.6.4 Maatskaplike dienste
Belastings gehef, word deur die regering gebruik ten opsigte van die sosiale sekuriteit van ʼn
land.
Die onderstaande is ʼn uittreksel uit die begrotingsrede vir 2011. Dit gee ʼn aanduiding van
hoe die Suid-Afrikaanse Regering die belastingbetalers se gelde aanwend.
Voorbeeld 1.4
‘Additions to spending plans over the next three years
• R10 billion for job creation, small enterprise development, youth employment
• R10.4 billion for public transport, roads and rail infrastructure
• R9.5 billion to increase enrolment at further education colleges and promote skills
development
• R8.2 billion for upgrading school facilities and improved learner support materials
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 36
• R7.9 billion to improve primary health care, revitalise hospitals and combat HIV and
Aids
• R7.2 billion for human settlement upgrading, municipal services and water
infrastructure
• R2.8 billion for rural development and emerging farmer support
• R8.9 billion for social security benefits and social grants; old age and disability grants
increase by R60 to R1 140 a month and a further R20 to R1 160 a month for those
over the age of 75; the child support grant will increase to R260 in April and R270 in
October
• R1.8 billion for municipalities and provinces to deal with immediate disaster needs,
and R600 million for post-recovery and reconstruction following the floods in early
2011.’
(Bron: South African Revenue Service, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=66388)
1.7 Die beginsels van belasting
ʼn Belastingbeginsel kan gedefinieer word as basiese beginsels wat leiding verskaf aan ʼn
regering ten opsigte van die ontwerp en implementering van ʼn billike belastingraamwerk in ʼn
land (BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/taxation-
principles.html).
Die belastingbeginsels wat geïmplementeer word in die belastingraamwerk van ʼn land,
bepaal of die belastingsisteem goed of sleg is, en hoe doeltreffend die sisteem se doelwitte
bereik word. Die ses basiese belastingbeginsels kan soos volg geillustreer word (Institute on
Taxation and Economic Policy, 2008. http://www.itepnet.org/pdf/pb9princ.pdf):
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 37
Figuur 1.4: Belastingbeginsels
(Bron: Outeur, 2011)
1.7.1 Ekwiteit – regverdige belasting
Die Inkomsbelastingwet behoort van elkeen te vereis om sy regmatige deel aan belasting te
betaal. Individue word byvoorbeeld volgens die hoeveelheid inkomste wat elkeen verdien in
afsonderlike glyskale ingedeel en dan dienooreenkomstig belas. ʼn Persoon wat
byvoorbeeld R100 000 ʼn jaar verdien, gaan nie teen dieselfde koers belas word as ʼn
persoon wat R400 000 ʼn jaar verdien nie, alhoewel elkeen van hierdie individue tog ʼn
belastingaanspreeklikheid sal hê.
Met ander woorde die Inkomsbelastingwet van ʼn land moet regverdig wees ten opsigte van
die heffing van belasting (M. Wolfe, 2010. http://www.ehow.com/list_7352274_principles-
good-tax-law.html).
1.7.2 Toereikendheid en deursigtigheid
ʼn Goeie belastingwet is stabiel en buigsaam. ʼn Goeie belastingwet stel die belastingbetaler
in staat om presies te weet wat die reëls is wat van toepassing wanneer hy/sy
belastingpligtigheid moet bepaal om sodoende belastingbeplanning te doen (M. Wolfe, 2010.
http://www.ehow.com/list_7352274_principles-good-tax-law.htm).
Die beginsels
van belasting
1. Ekwiteit
2. Toereikend-heid
3. Eenvoud
4. Uitvoerbaar-heid
5. Neutraliteit
6. Balans
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 38
1.7.3 Eenvoud
Eenvoud is belangrik vir die bereiking van ʼn regering se belastingdoelwitte. ʼn Komplekse
belastingsisteem is moeilik om te verstaan en kan tot gevolg hê dat die regering minder
belasting invorder, omdat die belastingbetaler nie weet wat van hulle verwag word nie.
(Institute on Taxation and Economic Policy, 2008.
http://www.taxfoundation.org/files/tfprinciples.pdf)
1.7.4 Uitvoerbaarheid (afdwingbaarheid)
Alvorens ʼn belastingsisteem kan werk, moet dit uitvoerbaar wees. Die regering kan soveel
belastings hef as wat hy wil, maar indien dit nie afgedwing kan word, met ander woorde
ingevorder kan word nie, beteken dit niks. Die regering sal dan nie sy belastingdoelwitte
bereik nie (M. Wolfe, 2010. http://www.ehow.com/list_7352274_principles-good-tax-
law.html).
1.7.5 Neutraliteit
Neutraliteit dui daarop dat ʼn belastingsisteem nie moet inmeng met ʼn land se ekonomiese
besluite nie. Met ander woorde die belastingsisteem moet neutraal staan ten opsigte van die
ekonomie van ʼn land (Institute on Taxation and Economic Policy, 2008.
http://www.taxfoundation.org/files/tfprinciples.pdf).
1.7.6 Balans
Daar moet ʼn balans gehandhaaf word tussen die verskillende soorte belastings wat in ʼn land
gehef word. Dit beteken dat ʼn regering nie te veel moet staat maak op een soort belasting
nie, aangesien ekonomiese gebeure die tipe belasting direk kan beïnvloed, wat sal beteken
dat die regering se hoofbron van inkomste direk geraak kan word (Institute on Taxation and
Economic Policy, 2008. http://www.itepnet.org/pdf/pb9princ.pdf).
1.8 Die rol van belasting in finansiële ontleding en besluitneming
Dit is belangrik om belasting in ag te neem wanneer ʼn sakeonderneming se projeksies en
beplanning gedoen word. Wanneer belasting nie ingereken word by die begrotings en
vooruitskattings van ʼn sakeonderneming nie, kan dit lei tot ʼn afname in die winsgewendheid
van die onderneming, aangesien belasting, wanneer nie daarvoor begroot is nie, ʼn redelik
hap uit ʼn onderneming se winste kan neem (R. Kimmons, 2010.
http://www.ehow.com/list_7559276_effects-tax-planning-business.html).
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 39
Wanneer daar beplanning gedoen word ten opsigte van watter ondernemingsvorm om te
kies, is dit belangrik om die belastingeffek van elk te evalueer, aangesien elke
ondernemingsvorm verskillende reëls het ten opsigte van belasting.
1.8.1 Belasting- en sakestrategie
Belasting- en sakestrategie is belangrik vir die suksesvolle bestuur van ʼn sakeonderneming
ten einde die belastingverpligting van ʼn sakeonderneming tot ʼn minimum te beperk. Die
hersiening van ʼn sakeonderneming se belasting en sakestrategie moet gereeld gedurende
die jaar hersien word, om sodoende te verseker dat die wysigings in die belastingwetgewing
bygewerk is.
Belasting- en sakestrategie kan gedefinieer word as ʼn interdisiplinêre veld van studie waar
die uitwerking van belasting op die sakestrategie van ʼn sakeonderneming in ag geneem
word, asook hoe die sakestrategie gewysig kan word om te verseker dat die
belastingverpligting van die onderneming nie ʼn negatiewe uitwerking sal hê op die
produktiwiteit van die onderneming nie. Dus moet belastingbeplanning op ʼn doeltreffende
wyse gedoen word, sodat die onderneming se doelwitte ten opsigte van uitbreiding, winste
en groei nie in die gedrang kom nie.
1.8.2 Belastingbeplanning
Belastingbeplanning kan gedefinieer word as die sistematiese ontleding van die verskeie
belastingopsies beskikbaar, wat aangewend kan word om die onderneming se
belastingverpligting tot ʼn minimum te beperk, deur gebruik te maak van toelae, aftrekkings,
uitsluitings en vrystellings.
Die minimalisering van ʼn sakeonderneming se belastingverpligting dra daartoe by dat meer
kontant beskikbaar is vir uitbreidings en om die onderneming op ʼn winsgewende wyse te
bedryf.
Die doel van belastingbeplanning is dus om die finansiële sake van die onderneming op so ʼn
wyse te bestuur dat die belastingverpligting tot ʼn minimum beperk word. Daar is drie
basiese maniere om die belastingverpligting tot ʼn minimum te beperk, naamlik:
• Verminder die belasbare inkomste
• Vermeerder die aftrekkings
• Maak gebruik van belastingkrediete (toelae)
(W. Perez, 2011. http://taxes.about.com/od/taxplanning/a/taxplanning.htm)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 40
(Bron: http://manofthehouse.com/money/finance/year-end-tax-planning-6-easy-
steps-6a)
1.9 Die gevolge van die nie-nakoming van die belastingwetgewing
Die nie-nakoming van belastingwetgewing kan ernstige gevolge vir beide individue as
sakeondernemings hê deurdat hoë rentes en boetes gehef kan word of selfs tronkstraf
opgelê word.
Daar is twee tipe aksies ter sprake, nl. belastingvermyding en belastingontduiking:
• Belastingvermyding is die wettige minimalisering van ʼn sakeonderneming se
belastingpligtigheid deur gebruik te maak van finansiële beplanning, tegnieke en
skuiwergate in die belastingwet. Skuiwergate in die belastingwetgewing word dus tot
voordeel van die onderneming benut ten einde minder belasting te betaal
(PoliticsDictionary, 2011. http://www.politicsdictionary.com/definition/tax-
avoidance.html).
• Belastingontduiking kan gedefinieer word as die onwettige wyse waarop belasting
vermy word, waar belastingopgawes nie ingedien word nie of in die geval van
onakkurate openbaarmaking van inkomste. Belastingontduiking verskil van
belastingvermyding deurdat laasgenoemde die wettige wyse is om die belasting
aanspreeklikheid tot ʼn minimum te beperk. Belastingontduiking, daarenteen is ʼn
onwettige manier om belasting aanspreeklikheid te vermy (Investorwords, 2011.
http://www.investorwords.com/4895/tax_evasion.html).
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 41
Die volgende uittreksel uit ʼn artikel is ʼn voorbeeld van die gevolge van ʼn vorm van
belastingontduiking.
Voorbeeld 1.5
“Pretoria – ʼn Vrystaatse boer is gevonnis tot 18 maande in die tronk vir die versuim om
belasting te betaal aan die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID)
In ʼn verklaring van die SAID, is Michael George Burgess van Tweespruit gevonnis na die
versuim om BTW (Belasting op Toegevoegde Waarde) aan die SAID oor te betaal. Die
SAID het Burgess aanvanklik beboet met R910 000 of om tronkstraf uit te dien.
By die 2007-vonnisoplegging het die 49-jarige, wat ʼn vennoot in ʼn groot varkplaas was
en verantwoordelik was vir ongeveer 10 persent van alle geslagte varke in die provinsie,
skuldig gepleit op 13 aanklagte van die oortreding van die Wet op BTW ingevolge ʼn
pleitooreenkoms bereik met die staat.
Volgens die verteenwoordiger van die Inkomstediens het die 49 jarige 13 BTW vorms
ingedien, sonder om enige betalings te maak.”
(Bron: allAfrica.com, 2010. http://allafrica.com/stories/201007280982.html)
Praktiese oefening 1.1
Kyk na die volgende aktiwiteite en dui aan of dit belastingvermyding of belastingontduiking
is. Verskaf telkens ʼn rede vir jou antwoord.
1. Die byhou van bedryfsuitgawes.
2. Ignoreer die inkomste verdien ten opsigte van tuinwerk, met ander woorde die
inkomste word nie op die opgawe verklaar nie.
3. Die rente verdien ten opsigte van ʼn spaarrekening word nie op die jaarlikse
belastingopgawe verklaar nie.
4. Die byhou van ʼn lys met al die donasies gemaak aan ʼn spesifieke
liefdadigheidsorganisasie.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 42
5. Die nie-verklaring van fooitjies gemaak uit kelnerwerk.
(Bron: Aangepas uit Internal Revenue Service, 2011.
http://www.irs.gov/app/understandingTaxes/whys/thm01/les03/ac1_thm01_les03.jsp)
1.9.1 Boetes wat gehef kan word
Die belastingpligtige kan ʼn vaste boete opgehef word wanneer daar nie aan die volgende
belastingverpligtinge soos bepaal deur die Inkomstebelastingwet, voldoen word nie:
• Om te registreer as ʼn belastingbetaler.
• Versuim om die Kommissaris in kennis te stel ten opsigte van die verandering van ʼn
adres of ander besonderhede.
• Versuim om ʼn aanslag in te dien met die nodige stawende dokumentasie.
• Die versuim van ʼn maatskappy om ʼn rekeningkundige beampte aan te stel.
• Versuim om die nodige stawende dokumentasie te verskaf.
• Versuim deur ʼn voorlopige belastingbetaler om sy/haar geskatte inkomste in te dien.
Die boete wat deur die SAID gehef kan word, word gebaseer op die volgende tabel:
Item Aangeslane verlies of belasbare inkomste Boete
(i) Aangeslane verlies R250
(ii) R0 - R250 000 R250
(iii) R250 001 - R500 000 R500
(iv) R500 001 - R1 000 000 R1 000
(v) R1 000 001 - R5 000 000 R2 000
(vi) R5 000 001 - R10 000 000 R4 000
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 43
(vii) R10 000 001 - R50 000 000 R8 000
(viii) Above R50 000 000 R16 000
(K. Govender, 2011.
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/view/moneywebtax/en/page259?oid=57895&s
n=Detail)
Gevallestudie 1.1
Die gebruik van liefdadigheidsorganisasies om belasting te vermy
A family in the North England owned a number of businesses. The family members were
all very closely knit and each member of the family played a significant role in the running
of the businesses.
The businesses whilst successful were also being used for criminal purposes ranging
from the suppression of stock and takings to evade taxes, as well as the payment of
undeclared tax free wages to employees, all working off record.
The family, very early on in the frauds, also established a charity that was said to operate
for the benefit of the wider Islamic community. The charity was controlled by the family
members, as trustees and they submitted accounts to the UK Charity Commissioners
showing receipts of less than £10 000. The family members however were using the
Charity as a cover to launder the proceeds of their tax evasion.
HMRC were alerted through intelligence that the charity was being used by the family for
uncharitable purposes i.e. to fund their own expensive lifestyles. The Investigation into the
various bank accounts in the charity name and managed by the family members showed
that in excess of £2.5 million had been deposited. All funded through undisclosed income
of the businesses directly diverted in the banks. Several of the bank accounts were held
offshore in the charity name.
The cash diversion had been effected simply by the business operating two or more cash
tills within the business whilst only declaring the income from one. A search and seizure
operation was mounted by investigators from HMRC and significant records were seized
leading to the offshore structures. The search also established that some businesses had
been franchised and the franchisees were operating the same diversion scheme –
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 44
suspected to have been introduced to them by the franchisors (the family). The Patriarch
was aged and unfit to charge. However the other family members were each charged with
cheating the public revenue and the franchisees were also charged with conspiracy to
cheat the public revenue. A further person who assisted with the preparation of the books
was also charged. A confiscation of some £5 million plus £500 000 in costs has been
agreed in respect of the family. The others prosecuted are also subject to a confiscation
in excess of £1 million.
(Bron: OECD, 2009. http://www.oecd.org/dataoecd/30/20/42232037.pdf)
Beantwoord nou die volgende vrae na aanleiding van bogenoemde gevallestudie.
Vrae:
1. Die liefdadigheidsorganisasies is hoofsaaklik gestig om die opbrengste van die
onderskeie sakeondernemings te verdoesel. Is hierdie ʼn voorbeeld van
belastingvermyding of belastingontduiking?
2. Identifiseer nog ʼn voorbeeld van belastingontduiking in bogemelde gevallestudie.
3. Op watter ander wyse kon die onderneming die liefdadigheidsorganisasie en
donasies aan hierdie organisasie gebruik het om steeds ʼn belastingvoordeel aan
die onderneming te bied? Dink hier aan donasies wat deur die maatskappy
gemaak kon word.
1.10 Samevatting
Die regering van ʼn land benodig fondse om die nodige dienste aan die inwoners van die
land te lewer. Vir ʼn regering om hierdie dienste te lewer word ʼn aansienlike hoeveelheid
fondse benodig. Hierdie fondse word verkry deur die heffing van belastings op die inkomste
verdien deur die onderskeie belastingpligtiges.
Die SAID hef die volgende belasting om sodoende voldoende fondse te bekom vir die
lewering van dienste:
• Kapitaalwinsbelasting (KWB)
• Skenkingsbelasting
• Boedelbelasting
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 45
• Inkomstebelasting
• Werkloosheidsversekeringsfonds (UIF)
• Sekondêre Belasting op Maatskappye (SBM)
• Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW)
Belastingbeplanning is ʼn belangrike aspek ten opsigte van die bestuur van ʼn
sakeonderneming, veral aangesien die betaling van belasting ʼn wesenlike uitwerking kan hê
op die winsgewendheid van ʼn onderneming
Die nie-nakoming van die belastingwet kan lei tot die heffing van hoë rentes en boetes deur
die SAID, en in uiterse gevalle kan die nie-nakoming van die wetgewing lei tot tronkstraf.
(Bron: Von Haefen Financial Management, 2009.
http://vhfinancialmanagement.com/2009/04/21/9)
1.11 Selfevaluering
Aktiwiteit 1
Inkomstebelasting: Individue en Trusts
Bestudeer die volgende tabelle en beantwoord dan die vrae:
Belastingkoerse (jaar van aanslag geëindig 29 Februarie 2012)
Individue en spesial trusts
Belasbare Inkomste Belastingkoerse
0 - 150 000 18% van belasbare inkomste
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 46
150 001 - 235 000 27 000 + 25% van belasbare inkomste bo 150 000
235 001 - 325 000 48 250 + 30% van belasbare inkomste bo 235 000
325 001 - 455 000 75 250 + 35% van belasbare inkomste bo 325 000
455 001 - 580 000 120 750 + 38% van belasbare inkomste bo 455 000
580 001 en hoër 168 250 + 40% van belasbare inkomste bo 580 000
Trusts, behalwe spesiale trusts: Belastingkoers – 40%
Belastingkortings
Primêre korting R10 755
Sekondêre korting (Persone 65 en ouer) R 6 012
Tersiêre korting (Persone 75 en ouer) R 2 000
1. Mnr H het ʼn belasbare inkomste van R150 000 vir die jaar geëindig 29 Februarie
2012. Mnr H is 55 jaar oud. Gebruik nou die belastingtabel hierbo om sy belasting
betaalbaar te bereken vir die jaar geëindig 29 Februarie 2012.
2. Mev S het ʼn belasbare inkomste van R400 000 vir die jaar geëindig 29 Februarie
2012. Mev S is 70 jaar oud. Gebruik nou die belastingtabel hierbo om haar
belasting betaalbaar te bereken vir die jaar geëindig 29 Februarie 2012.
3. Wat sal Mev S se belasting betaalbaar wees, indien sy reeds 75 jaar oud was?
4. ABC Bpk verkoop rekenaarspeletjies vir kontant. Hierdie kontant word nie gebank
nie en hierdie kontant word ook nie in die belastingopgawe van ABC Beperk
verklaar nie. Waaraan is ABC Bpk skuldig? Wat kan gebeur?
5. Mev K verkoop ook rekenaarspeletjies. Sy dryf egter handel vanuit ʼn beslote
korporasie wat sy spesiaal gestig het, aangesien ʼn sakeonderneming belasting
betaal teen ʼn laer belastingkoers as ʼn individu. Waaronder sal jy Mev K se
handelinge klassifiseer?
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 47
StudStudStudStudieieieie----eenheid 2eenheid 2eenheid 2eenheid 2:::: Direkte belasting op Direkte belasting op Direkte belasting op Direkte belasting op mmmmaatskappyaatskappyaatskappyaatskappy----inkomste en inkomste en inkomste en inkomste en ----winste winste winste winste
2.1 Studie-eenheid leeruitkomstes
Kennis en begrip
Na voltooiing van Studie-eenheid 2 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip van die
volgende te demonstreer:
• Onderskeid tussen direkte en indirekte belasting
• Onderskeid tussen rekeningkundige en belasbare winste
• Berekening van die belastingbasis
• Aangeslane belastingverliese
• Inkomstebelastingkonsolidasie
Vaardighede
Jy sal ook in staat wees om:
• Te onderskei tussen die verskillende tipes direkte belastings betaalbaar op
maatskappy-inkomste en -winste.
• Te onderskei tussen rekeningkundige winste (wins voor belasting) en belasbare
winste.
• Die belastingbasis te bereken afhangende van die aard van die inkomste.
• Die reëls en regulasies ten opsigte van die benutting van ʼn aangeslane
belastingverlies te verduidelik.
• Die konsep van inkomstebelastingkonsolidasie toe te pas.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 48
2.2 Verrykende bronne
• Accounting Tools. 2011. Tax Base. http://www.accountingtools.com/dictionary-tax-
base
• BusinessDictionary. 2011. Direct Tax.
http://www.businessdictionary.com/definition/direct-tax.html
• Buzzle.com. 2011. Economic profit vs accounting profit.
http://www.buzzle.com/articles/economic-profit-vs-accounting-profit.html
• D. Barnes. 2011. Permanent Differences.
http://www.ehow.com/how_4449335_account-permanent-differences-business-
taxes.html
• G. Akrani. 2010. Advantages and Disadvantages of Direct Taxes. http://kalyan-
city.blogspot.com/2010/12/direct-taxes-meaning-merits-and.html
• G. Pietersz. 2011. Deferred tax. http://moneyterms.co.uk/deferred-tax/
• http://www.cliffedekkerhofmeyr.com/news/invest/taxation.htm
• Investorwords. 2011. Assessed loss.
http://www.investorwords.com/15168/assessed_loss.html
• Patriot Tax Solutions. 2011. Income Tax Consolidation.
http://patriottaxsolutions.com/blog/income-tax-consolidation-act/
• SAICA. 2009. http://www.taxtalkblog.com/?p=1612
• Stiglingh. M., Koekemoer, A.D., van Schalkwyk, L., Wilcocks, J.S., de Swart, R.D., &
Jordaan, K. 2011. Silke: Suid-Afrikaanse Inkomstebelasting. LexisNexis : Suid-
Afrika. 1160p.
• Suid-Afrikaanse Inkomste Diens. 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=208
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 49
2.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan:
Sleutelwoord Omskrywing
Direkte belasting Direkte belasting word direk gehef op die inkomste, eiendom of
rykdom van individue en maatskappye.
Indirekte belasting Indirekte belasting word gehef op die verkope van een entiteit,
maar die betaling van die belasting word deur ʼn ander entiteit
gedoen, met ander woorde die aanspreeklikheid word van een
individu na ʼn ander verskuif of van een maatskappy na ʼn ander.
Rekeningkundige
winste – wins voor
belasting
Rekeningkundige winste is bloot die verskil tussen ʼn onderneming
se bedryfsinkomstes en bedryfsuitgawes.
Belasbare winste Voordat ʼn maatskappybelasting oorbetaal, moet die belasbare
wins van die maatskappy bereken word. Belasting word net gehef
op die maatskappy se belasbare winste (inkomste).
Permanente
verskille
ʼn Permanente verskil is die verskil tussen die rekeningkundige
wins voor belasting, en die belasbare inkomste vir
belastingdoeleindes en gevolglik ook die verskil tussen die waarde
van ʼn bate/las in die finansiële state van die maatskappy en die
belastingbasis van so ʼn bate/las.
Permanente verskille kan nie teruggeskryf word nie. Met ander
woorde permanente verskille ontstaan as gevolg van
transaksies/gebeure, wat volgens die belastingwetgewing van ʼn
land, nie ʼn effek het op die belasbare inkomste, of
belastingverpligting van ʼn maatskappy nie. ʼn Voorbeeld van ʼn
permanente verskil is die gedeelte van rente-inkomste wat nie
onderhewig is aan belasting nie. In die finansiële state is die
inkomste voor belasting meer as die belasbare inkomste volgens
die belastingopgawe – hierdie verskil gaan nie in die toekoms
teruggeskryf kan word nie, want die inkomste gaan ook nie in die
daaropvolgende jare belasbaar word nie, dus ʼn permanente
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 50
verskil.
Tydelike verskille Tydelike verskille ontstaan hoofsaaklik as gevolg van die verskille
tussen Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP)/
Internasionale Finansiële Verslagdoeningstandaarde (International
Financial Reporting Standard – IFRS) en die belastingwetgewing
van ʼn land. Sommige inkomstes en uitgawes wat erken en
openbaar gemaak word in die finansiële state van ʼn maatskappy,
sal nie noodwendig in die belastingopgawe van ʼn maatskappy
erken en openbaar gemaak word nie.
Uitgestelde
belasting
Uitgestelde belasting ontstaan as gevolg van tydelik verskille.
Uitgestelde belasting ontstaan wanneer daar dus ʼn tydelike verskil
is tussen die waarde van ʼn bate/las vir belastingdoeleindes en die
waarde van die bate/las vir verslagdoeningsdoeleindes
(rekeningkundig). Die berekening van uitgestelde belasting is ook
onderhewig aan die veronderstelling dat die toekomstige winste
van ʼn maatskappy voldoende sal wees om hierdie uitgestelde
belasting te kan verreken.
Belastingbasis ʼn Belastingbasis is die maatreël waarop die berekening van ʼn
belastingaanspreeklikheid gebaseer is. Byvoorbeeld, die
belasbare inkomste van ʼn maatskappy is die belastingbasis vir
inkomstebelasting, terwyl die geraamde waarde van eiendom die
belastingbasis is vir eiendomsbelasting.
Aangeslane verlies ʼn Aangeslane verlies kan gedefinieer word as die oorskot van
belastingaftrekbare uitgawes oor die belasbare inkomste, soos
bevestig is deur die Suid-Afrikaanse Inkomste Diens (SAID).
Inkomstebelasting-
konsolidasie
Inkomstebelastingkonsolidasie word in die
Inkomstebelastingwetgewing omskryf as die situasie waar ʼn houer
maatskappy met sy volfiliale of gedeeltelike filiale as een entiteit
hanteer word vir belastingdoeleindes.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 51
2.4 Inleiding
Suid-Afrika se belastingstelsel is inwoner-gebaseerd. Dit beteken dat die inwoners van
Suid-Afrika belas word op hul wêreldwye inkomste (onderhewig aan sekere uitsluitings),
ongeag waar die inkomste verdien is.
Die belasting wat deur die Suid-Afrikaanse Inkomste Diens (SAID) gehef word, kan
opgedeel word in direkte belasting en indirekte belasting.
Dit is ook belangrik om te onderskei tussen rekeningkundige (finansiële) winste, ook bekend
as wins voor belasting en belasbare winste.
Die rekeningkundige winste van ʼn onderneming word bereken deur gebruik te maak van die
bepalings van Algemeen Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP)/ Internasionale
Finansiële Verslagdoeningstandaarde (International Financial Reporting Standard – IFRS),
terwyl die belasbare wins bereken word deur gebruik te maak van die bepalings van die
Inkomstebelastingwetgewing van ʼn land. Die doelwitte van GAAP/IFRS is nie altyd
dieselfde as dié van die belastingwetgewing van ʼn land nie, aangesien hierdie wetgewings
verskillende doelwitte nastreef.
Die rekeningkundige wins van ʼn sakeonderneming kan gedefinieer word as die verskil
tussen die maatskappy se bedryfsinkomstes en bedryfsuitgawes. Die wins wat dus deur die
maatskappy gemaak word, is bloot die verskil tussen die bedryfsinkomstes en die
bedryfsuitgawes van die maatskappy, maar dit is nie ʼn goeie maatstaf om die maatskappy
se belasbare winste te bereken nie. Die rekeningkundige wins van ʼn maatskappy is ʼn goeie
aanduiding van ʼn maatskappy se kontantvloei.
Die verskille in die tydsberekening ten opsigte van die erkenning van inkomstes en uitgawes
vir finansiële verslagdoening aan die een kant, en belastingverslagdoening aan die ander
kant, het tot gevolg dat daar verskille ontstaan tussen die finansiële inkomste en belasbare
inkomste van ʼn onderneming.
ʼn Aangeslane verlies kan gedefinieer word as die oorskot van belastingaftrekbare uitgawes
oor die belasbare inkomste, soos bevestig deur die Suid-Afrikaanse Inkomste Diens (SAID).
Hierdie verlies word na die volgende finansiële jaar oorgedra en mag van die belasbare
inkomste afgetrek word, om sodoende die belastingaanspreeklikheid te verminder.
Inkomstebelastingkonsolidasie is ʼn aspek van die Inkomstebelastingwetgewing van ʼn land
waar ʼn houer maatskappy met sy volfiliale of gedeeltelike filiale, as een entiteit hanteer word
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 52
vir belastingdoeleindes. Dit beteken dat die houer maatskappy verantwoordelik is vir die
groep se belastingverpligting, asook die indien van die groep se belastingopgawes.
Alhoewel die Suid-Afrikaanse belastingwetgewing wel voorsiening maak vir sekere vorme
van groepsbelastingverligting, wat beperk is tot spesifieke transaksies, maak die wetgewing
nie voorsiening vir ʼn formele inkomstebelasting konsolidasiesisteem, soos in die geval van
die Verenigde State van Amerika, Australië, Frankryk en Nieu-Seeland nie.
2.5 Onderskeid tussen direkte en indirekte belasting
Die belasting wat deur die regering gehef word kan opgedeel word in direkte en indirekte
belasting (verwys ook weer na Par. 1.5.1 in Studie-eenheid 1 vir ʼn volledige bespreking
van die onderskeie belastings):
2.5.1 Direkte belasting
Direkte belasting word direk gehef op die inkomste, eiendom of rykdom van individue en
maatskappye. Die belasting aanspreeklikheid berus totaal op die belastingpligtige en die
aanspreeklikheid kan nie van een entiteit na ʼn ander oorgedra word nie (BusinessDictionary.
2011. http://www.businessdictionary.com/definition/direct-tax.html). Direkte belasting word
dus gehef op die verdienste van ʼn maatskappy of individu en direk aan die
belastingowerhede (SAID) betaal.
Die direkte belasting wat in Suid-Afrika gehef word, is:
• Inkomstebelasting
• Kapitaalwinsbelasting
• Skenkingsbelasting
• Sekondêre Belasting op Maatskappye (SBM)
• Boedelbelasting
2.5.2 Indirekte belasting
Indirekte belasting word gehef op die verkope van een entiteit, maar die betaling van die
belasting word deur ʼn ander entiteit gedoen, met ander woorde die aanspreeklikheid word
van een individu na ʼn ander verskuif of van een maatskappy na ʼn ander oorgedra. ʼn Goeie
voorbeeld van indirekte belasting is BTW, aangesien die belasting gehef word op die
verkope van ʼn maatskappy, terwyl die belasting eintlik betaal word deur die kliënte van die
maatskappy (Financial Dictionary. 2011. http://financial-
dictionary.thefreedictionary.com/indirect+tax).
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 53
Die indirekte belasting wat in Suid-Afrika gehef word, is:
• Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW)
• Sekuriteitsbelasting op Oordrag
• Oordragskostes
• Doeane- en Aksynsbelasting
Grafies lyk dit soos volg:
Figuur 2.1: Direkte en indirekte belasting
(Bron: Outeur, 2011)
2.5.3 Direkte belastingkoerse soos van toepassing op verskillende tipe maatskappye
Die belasting word bereken deur die toepassing van ʼn voorafbepaalde belastingkoers op die
belasbare inkomste van ʼn individu of maatskappy. Daar word ʼn onderskeid getref tussen
individue en sakeondernemings soos maatskappye en beslote korporasies.
Die volgende koerse is van toepassing op die verskillende tipes sakeondernemings in
Suid-Afrika soos aangedui in die tabel:
Tipe maatskappy Belastingkoers
Maatskappye en Beslote Korporasies 28%
Kleinsake ondernemings: 1 April 2010 – 31 Maart 2011:
Belasbare inkomste tot en met R57 000 0%
• Inkomstebelasting
• Kapitaalwinsbelasting
• Sekondêre Belasting op Maatskappye (SBM)
• Skenkingsbelasting
•Boedelbelasting
Direkte belasting
• Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW)
• Sekuriteitsbelasting
• Oordagskoste
• Doeane en Aksynsbelasting
Indirekte Belasting
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 54
Belasbare inkomste tussen R57 000 tot en
met R300 000
10% van die bedrag wat R57 000 oorskry.
Belasbare inkomste wat R300 000 oorskry R24 300 + 28% van die bedrag wat
R300 000 oorskry
Kleinsake ondernemings: 1 April 2011 – 31 Maart 2012:
Belasbare inkomste tot en met R59 750 0%
Belasbare inkomste tussen R59 751 tot en
met R300 000
10% van die bedrag wat R59 750 oorskry
Belasbare inkomste wat R300 000 oorskry R24 025 + 28% van die bedrag wat
R300 000 oorskry
Openbare weldaadsorganisasies &
Ontspanningsklubs
28%
Persoonlike Diensverskaffers
Maatskappye/Beslote Korporasies
33%
Plaaslike tak van ʼn buitelandse
maatskappy
33%
Passiewe Houermaatskappye:
Dividende ontvang 10%
Ander inkomste 40%
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 55
Mikro-besighede (omsetbelasting) vir die Finansiële Jaar geëindig 28 Februarie
2011:
R0 – R100 000 0%
R100 001 – R300 000 1% van die bedrag wat R100 000 oorskry
R300 001 – R500 000 R2000 + 3% van die bedrag wat
R300 000 oorskry
R500 001 – R750 000 R8000 + 5% van die bedrag wat
R500 000 oorskry
R750 001 en meer R20 500 + 7% van die bedrag wat
R750 000 oorskry
Mikro-besighede (omsetbelasting) vir die Finansiële Jaar geëindig 28 Februarie
2012:
R0 – R150 000 0%
R150 001 – R300 000 1% van die bedrag wat R150 000 oorskry
R300 001 – R500 000 R1500 + 3% van die bedrag wat
R300 000 oorskry
R500 001 – R750 000 R7500 + 5% van die bedrag wat
R500 000 oorskry
R750 001 en meer R20 000 + 7% van die bedrag wat
R750 000 oorskry
(Bron: South African Institute of Professional Accountants, 2011:8)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 56
2.5.4 Voordele en nadele van direkte belasting
Die voor- en nadele kan soos volg opgesom word:
Voordele van direkte belasting Nadele van direkte belasting
1. Ekwiteit: Daar is sosiale geregtigheid.
Persone met ʼn swakker finansiële
posisie word teen ʼn laer koers belas as
individue met ʼn sterk finansiële posisie.
Byvoorbeeld ʼn persoon met ʼn
belasbare inkomste van R100 000 ʼn
jaar gaan nie teen dieselfde koers
belas word as die persoon met ʼn
belasbare inkomste van R400 000 ʼn
jaar nie; tog sal beide belasting betaal.
1. Belastingontduiking: Dit is makliker
vir ʼn individu of maatskappy om direkte
belasting te ontduik, aangesien daar
besluit kan word om sommige
wesenlike inligting van die
belastingowerhede te weerhou
wanneer die belastingopgawes ingevul
word.
2. Sekerheid : Die belastingpligtige kan
met sekerheid vooraf bepaal hoeveel
sy belastingaanspreeklikheid gaan
beloop, aangesien belastingkoerse
reeds vooraf deur die
belastingowerhede vasgestel word.
2. Onregverdig: Daar is nie ʼn definitiewe
wyse of grondslag waarop die
belastingowerhede die belastingkoerse
vasstel nie, daarom kan direkte
belasting soms onregverdig wees.
3. Relatief elasties (buigbaar): Soos
wat die inkomste en rykdom van
individue en maatskappye toeneem, sal
die belasting wat betaal moet word ook
toeneem.
Die buigbaarheid van direkte belasting
beteken ook dat die inkomste wat deur
ʼn regering ontvang word verhoog kan
word deur die onderskeie
belastingkoerse te verhoog. Met ander
3. Ongerieflik: Dit kan soms ongerieflik
wees om direkte belasting vir ʼn
maatskappy of individu te bereken,
aangesien daar heelwat reëls en
regulasies is waaraan voldoen moet
word.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 57
woorde ʼn toename in die
belastingkoerse van ʼn land sal die
belasting wat ontvang word deur die
staat ook verhoog.
Die laagste koers waarteen individue
tans belas word, is 18% en die hoogste
koers is 40%. Indien die SAID die koers
waarteen elke belastingbetaler belas
word, verhoog in die onderskeie
belastingskale, sal meer gelde
ingevorder word.
Die SAID kan ook die
belastingdrempels verlaag , met ander
woorde sekere individue wat voorheen
nie ʼn belastingaanspreeklikheid gehad
het nie, sal nou belasting moet betaal –
hierdeur word ook meer belasting
ingevorder.
Indien die koers waarteen ʼn
maatskappy belasting betaal, verhoog
word na byvoorbeeld 30% teenoor die
huidige 28%, gaan die SAID ook meer
belasting kan invorder.
4. Skep openbare bewustheid:
Aangesien direkte belasting direk gehef
word op die verdienste van
maatskappye en individue, stel mense
meer belang in hoe en waarop die
regering hierdie geld spandeer. Mense
is ook meer bewus van hul regte en
verantwoordelikheid ten opsigte van
belasting.
4. Beperktheid: Direkte belasting dek nie
so ʼn breë spektrum van individue en
maatskappye nie, met die gevolg dat
die regering moontlik ʼn tekort aan
fondse kan ondervind waarmee sekere
noodsaaklike dienste aan die land
gelewer moet word.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 58
5. Ekonomies: Dit is nie moeilik vir die
staat om direkte belasting in te vorder
nie en daarom is dit baie ekonomies –
die staat het nie nodig om baie geld te
spandeer om belasting in te vorder nie.
5. Kapitaalvormingstrategieë: Direkte
belasting beïnvloed
kapitaalvormingstrategieë, aangesien
direkte belasting wat gehef word die
spaar en beleggingsvermoëns van
individue en maatskappye direk raak.
Die verdienste van ʼn individu word
verminder deur belasting en dus
sy/haar vermoë om te spaar en selfs
verdere beleggings te maak.
Verminderde beleggings beïnvloed die
kapitale formasie van ʼn land.
6. Anti-inflasionêr: Direkte belasting
help ʼn land om sy inflasiekoers in toom
te hou. Byvoorbeeld, indien ʼn staat sy
belastingkoerse verhoog, sal die
verbruikersvraag afneem en so ook die
inflasiekoers.
6. Bereidwilligheid: Direkte belasting het
ʼn invloed op die bereidwilligheid en
vermoë om te kan werk, aangesien ʼn
hoë belastingaanspreeklikheid ʼn
negatiewe uitwerking kan hê op die
gemoedere van individue en die
bestuur van maatskappye.
(Bron: G. Akrani. 2010. http://kalyan-city.blogspot.com/2010/12/direct-taxes-meaning-merits-
and.html)
(Bron: http://www.apfn.org/apfn/tax.htm)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 59
Die aanspreeklikheid van direkte belasting kan nie verskuif word van een maatskappy na ʼn
ander nie. Die probleme wat somtyds ondervind word ten opsigte van die invordering van
direkte belasting kan toegeskryf word aan administratiewe probleme en ondoeltreffendheid
in die regering van ʼn land.
Direkte belasting is steeds ʼn groot bron van inkomste vir die regering, en ʼn belangrike aspek
van enige moderne finansiële stelsel.
2.6 Onderskeid tussen rekeningkundige (finansiële) en belasbare winste
Dit is belangrik om te onderskei tussen rekeningkundige (finansiële) winste, ook bekend as
wins voor belasting en belasbare winste.
2.6.1 Rekeningkundige winste – wins voor belasting
Die rekeningkundige wins van ʼn sakeonderneming kan gedefinieer word as die verskil
tussen ʼn maatskappy se bedryfsinkomstes en bedryfsuitgawes (Buzzle.com. 2011.
http://www.buzzle.com/articles/economic-profit-vs-accounting-profit.html).
Die rekeningkundige winste van ʼn onderneming word bereken deur gebruik te maak van die
bepalings van GAAP/IFRS, terwyl die belasbare wins bereken word deur gebruik te maak
van die bepalings van die Inkomstebelastingwetgewing van die land. Die doelwitte van
GAAP/IFRS is nie altyd dieselfde as dié van die belastingwetgewing van ʼn land nie,
aangesien elkeen van hierdie wetgewings verskillende doelwitte nastreef.
2.6.2 Belasbare winste (inkomste)
Alvorens ʼn maatskappy kan weet hoeveel belasting oorbetaal moet word, is dit nodig om die
belasbare wins van die maatskappy te bereken. Belasting word net gehef op die
maatskappy se belasbare winste (inkomste).
Die wins wat dus deur die maatskappy gemaak word, is bloot die verskil tussen die
bedryfsinkomstes en die bedryfsuitgawes van die maatskappy, maar dit is nie ʼn goeie
maatstaf om die maatskappy se belasbare winste te bereken nie. Die rekeningkundige wins
van ʼn maatskappy is ʼn goeie aanduiding van ʼn maatskappy se kontantvloei.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 60
Voorbeeld 2.1
Die belasbare winste van ʼn maatskappy kan soos volg bereken word:
1. Neem die wins voor belasting.
Tel terug:
o Depresiasie uitgawe volgens die finansiële state
Trek af:
o Die toelaatbare kapitaaltoelae
o Toelaatbare aftrekkings deur die SAID, byvoorbeeld ʼn aangeslane verlies
Tel by:
o Ander belasbare inkomstes soos kapitaalwins
2. Neem die bedrag wat oorbly, vermenigvuldig dit met die belastingkoers van
toepassing om die belasbare inkomste te kry.
3. Minus enige belasting wat reeds gedurende die jaar betaal is. Dit sal enige
voorlopige belastingbetalings wees, of in die geval van individue, die totale bedrag
LBS wat deur die werkgewer van ʼn salaris afgetrek is en aan die Ontvanger van
Inkomste oorbetaal is.
(Business Link. 2011.
http://www.businesslink.gov.uk/bdotg/action/detail?itemId=1082175087&r.i=1082175258&
r.l1=1073858805&r.l2=1085541869&r.l3=1082156148&r.s=sc&r.t=RESOURCES&type=R
ESOURCES)
2.6.3 Die gevolge van die verskille tussen ʼn rekeningkundige wins en ʼn belasbare
wins
Die verskille in die tydsberekening ten opsigte van die erkenning van inkomstes en uitgawes
vir finansiële verslagdoening aan die een kant, en belastingverslagdoening aan die ander
kant, het tot gevolg dat daar verskille ontstaan tussen die finansiële inkomste en belasbare
inkomste van ʼn onderneming. Hierdie verskille gee aanleiding tot die verskil tussen die
belasting betaalbaar (volgens die belastingaanslag) en die belastinguitgawe (volgens die
Inkomstestaat).
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 61
Hierdie verskille wat ontstaan tussen ʼn maatskappy se rekeningkundige wins en sy
belasbare wins kan in twee kategorieë verdeel word:
2.6.3.1 Permanente verskil
ʼn Permanente verskil is die verskil tussen die rekeningkundige wins voor belasting, en die
belasbare inkomste vir belastingdoeleindes en gevolglik ook die verskil tussen die waarde
van ʼn bate/las in die finansiële state van die maatskappy en die belastingbasis van so ʼn
bate/las.
Permanente verskille ontstaan wanneer die inkomstes of uitgawes op die finansiële state
van ʼn maatskappy nooit belasbaar of aftrekbaar is op die belastingopgawe van ʼn
maatskappy nie, of waar inkomstes of uitgawes erken word op die belastingopgawe, maar
nooit aangeteken word in die finansiële state van ʼn maatskappy nie. In teenstelling met
tydelike verskille wat naderhand omkeer en uitbalanseer tussen die belastingopgawe en die
finansiële state van ʼn maatskappy, sal permanente verskille nooit uitbalanseer en omkeer
nie.
Permanente verskille kan nie teruggeskryf word nie. Met ander woorde permanente
verskille ontstaan as gevolg van transaksies/gebeure, wat volgens die belastingwetgewing
van ʼn land, nie ʼn effek het op die belasbare inkomste, of belastingverpligting van ʼn
maatskappy nie. ʼn Voorbeeld van ʼn permanente verskil is die gedeelte van rente-inkomste
wat nie onderhewig is aan belasting nie. In die finansiële state is die inkomste voor
belasting meer as die belasbare inkomste volgens die belastingopgawe – hierdie verskil
gaan nie in die toekoms teruggeskryf kan word nie, want die inkomste gaan ook nie in die
daaropvolgende jare belasbaar word nie, dus ʼn permanente verskil.
Nie-belasbare inkomstes en nie-aftrekbare uitgawes word nie ingesluit by die berekening
van belasbare inkomste vir belastingopgawe doeleindes nie, maar word wel ingesluit by die
berekening van finansiële inkomste in die Inkomstestaat (D. Barnes. 2011.
http://www.ehow.com/how_4449335_account-permanent-differences-business-taxes.html).
2.6.3.2 Tydelike verskil
Tydelike verskille ontstaan hoofsaaklik as gevolg van die verskille tussen Algemeen
Aanvaarde Rekeningkundige Praktyk (AARP)/ Internasionale Finansiële
Verslagdoeningstandaarde (International Financial Reporting Standard – IFRS) en die
belastingwetgewing van ʼn land. Sommige inkomstes en uitgawes wat erken en openbaar
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 62
gemaak word in die finansiële state van ʼn maatskappy, sal nie noodwendig in die
belastingopgawe van ʼn maatskappy erken en openbaar gemaak word nie.
Daar word gebruik gemaak van die term tydelike verskille, aangesien die verskille slegs
tydelik nie-rapporteerbaar is op die belastingopgawe, maar dit sal waarskynlik in die
toekoms rapporteerbaar word (D. Barnes. 2011.
http://www.ehow.com/how_4451062_calculate-temporary-differences-business-taxes.html).
Tydelike verskille ontstaan sodra ʼn bedrag by die inkomste ingesluit word, of in aanmerking
kom op ʼn vinniger basis vir rekeningkundige doeleindes, as vir belasting doeleindes of
omgekeerd. Dit gebeur waar ʼn maatskappy byvoorbeeld ʼn bate depresieer op die
reguitlynmetode, terwyl die SAID ʼn slytasiekoers toestaan wat verskil van die metode wat
deur die maatskappy gebruik word.
Tydelike verskille kan verder verdeel word in uitgestelde belasting bate en uitgestelde
belastinglas:
• Uitgestelde belastingbate (UBB)
Uitgestelde belasting ontstaan as gevolg van tydelik verskille wanneer daar ʼn
oorbetaling van belasting plaasvind vir ʼn bepaalde finansiële periode. Hierdie tydelike
verskil ontstaan gewoonlik as ʼn resultaat van die wyse waarop ʼn maatskappy sy
bates depresieer.
Uitgestelde belasting is ʼn balansstaatitem wat gebruik word om belasting te laat
toeval in die regte rekeningkundige periodes, omdat daar verskillende
belastingimplikasies is ten opsigte van tydelike verskille. ʼn UBB is dikwels ʼn
aangeslane verlies wat oorgedra word, en afgespeel word teenoor die winste van ʼn
maatskappy. Die UBB word getoon in die Balansstaat van ʼn maatskappy. So kan
UBB gebruik word om die belastingaanspreeklikheid van ʼn maatskappy te verminder.
Behalwe normale belasting wat jaarliks aan die belastingowerhede van ʼn land
oorbetaal moet word, moet ook voorsiening gemaak word vir uitgestelde belasting.
Uitgestelde belasting verteenwoordig belasting wat in toekomstige periodes betaal of
gespaar sal word, sodra die drabedrag van bates/laste verhaal of vereffen word.
• Uitgestelde belastinglas (UBL)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 63
ʼn Uitgestelde belastinglas ontstaan sodra daar ʼn onderbetaling van belasting
plaasvind vir ʼn sekere finansiële periode. Dit gebeur gewoonlik indien daar ʼn verskil
is tussen die wyse waarop ʼn maatskappy verslag doen oor ʼn bate in die finansiële
state teenoor die wyse waarop die maatskappy verslag doen op ʼn belastingbasis (G.
Pietersz. 2011. http://moneyterms.co.uk/deferred-tax/).
ʼn UBL is ʼn belastingaaspreeklikheid wat deur ʼn maatskappy verskuldig is, maar nie
dadelik betaal gaan word nie – die maatskappy sal wel die belastingverpligting in die
toekoms moet betaal. ʼn UBL ontstaan as gevolg van ʼn verskil in die maatskappy se
Balansstaat, toeskryfbaar aan die verskille tussen die rekeningkundige beginsels wat
toegepas is in die optrek van die finansiële state en die belastingwetgewing van ʼn
land. As gevolg hiervan sal daar soms verskille wees in ʼn maatskappy se belasbare
inkomste en die wins voor belasting wat dan aanleiding gee tot ʼn UBL.
Opgesom lyk dit soos volg:
UITGESTELDE BELASTINGBATE (UBB) :
Bedrag aftrekbaar vir belastingdoeleindes in die toekoms (Aftrekbare tydelike verskille)
UITGESTELDE BELASTINGLAS (UBL):
Bedrag betaalbaar vir belasting in die toekoms (Belasbare tydelike verskille)
Bate
Drabedrag (DB) van ʼn bate > Belastingbasis (BB) van ʼn bate = UBL
Drabedrag (DB) van ʼn bate < Belastingbasis (BB) van ʼn bate = UBB
Las
Drabedrag (DB) van ʼn las > Belastingbasis (BB) van ʼn las = UBB
Drabedrag (DB) van ʼn las < Belastingbasis (BB) van ʼn las = UBL
Voorbeeld 2.2
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 64
Belasbare tydelike verskil voortspruitend uit bate
Op 1 Maart 20x11 het ABC Bpk nuwe masjinerie aangekoop ten bedrae van R120 000.
Waardervermindering wat vir die jaar bereken is, beloop R24 000. Die belastingtoelaag,
soos bepaal deur Artikel 12C in die belastingwetgewing beloop R48 000.
Die drabedrag van die masjinerie is R96 000 (R120 000 – R24 000), terwyl die
belastingbasis R72 000 (R120 000 – R48 000) beloop.
Drabedrag R96 000
Belastingbasis R72 000
Belastingkoers 28%
Tydelike verskil: R96 000 – R72 000 = R24 000
Die uitgestelde belastingaanspreeklikheid: R24 000 * 28% = R6 720
Die R72 000 sal dus in die toekoms aftrekbaar wees vir belastingdoeleindes teen die
belasbare ekonomiese voordele wat in die toekoms na die maatskappy sal vloei as gevolg
van die masjinerie.
Die DB > BB, dus ʼn belasbare tydelike verskil, want die uitgestelde belasting is van
toepassing op ʼn bate, met ander woorde ʼn UBL. Die tydelike verskil sal belasbare bedrae
tot gevolg hê met die bepaling van toekomstige belasbare winste aangesien die geagte
toekomstige belasbare voordele uit die bate (R96 000), die toekomstige
belastingaftrekking van R72 000 oorskry.
Joernaalinskrywing
DT KT
Uitgestelde belasting ( Inkomstestaat) R6 720
Uitgestelde belasting (Balansstaat) R6 720
(Teboekstelling van die Uitgestelde belastingaanspreeklikheid)
(Aangepas uit: UNISA Studiebrief 102/2011, Toegepaste Finansiële Rekeningkunde)
Voorbeeld 2.3
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 65
Aftrekbare tydelike verskil voortspruitend uit ʼn bate
Op 1 Maart 20x11 het ABC Bpk nuwe masjinerie aangekoop ten bedrae van R120 000.
Waardervermindering wat vir die jaar bereken is, beloop R24 000. Die belastingtoelaag,
soos bepaal deur Artikel 12C in die belastingwetgewing beloop R15 000.
Die drabedrag van die masjinerie is R96 000 (R120 000 – R24 000), terwyl die
belastingbasis R105 000 (R120 000 – R15 000) beloop.
Drabedrag R96 000
Belastingbasis R105 000
Belastingkoers 28%
Tydelike verskil R105 000 – R96 000 = R9 000
Die Uitgestelde Belastingaanspreeklikheid R9 000 * 28% = R2 520
Die R105 000 sal dus in die toekoms aftrekbaar wees vir belastingdoeleindes teen die
belasbare ekonomiese voordele wat in die toekoms na die maatskappy sal vloei.
Die DB < BB, dus ʼn aftrekbare tydelike verskil, want die uitgestelde belasting is van
toepassing op ʼn bate. Die tydelike verskil sal aftrekbare bedrae tot gevolg hê met die
bepaling van toekomstige belasbare winste, aangesien die geagte toekomstige belasbare
voordele uit die bate (R96 000), oorskry word deur die toekomstige belastingaftrekking
van R105 000.
Joernaalinskrywing
DT KT
Uitgestelde belasting ( Inkomstestaat) R2 520
Uitgestelde belasting (Balansstaat) R2 520
(Teboekstelling van die Uitgestelde belastingbate (UBB))
(Aangepas uit: UNISA Studiebrief 102/2011, Toegepaste Finansiële Rekeningkunde)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 66
Voorbeeld 2.4
Aftrekbare tydelike verskille van toepassing op laste
Die volgende inligting is van toepassing op ABC Bpk:
Verkope R16 000 000
Voorsiening vir oninbare skulde R800 000
Die SAID laat 25% toe as aftrekking ten opsigte van die voorsiening vir oninbare skulde,
met ander woorde R200 000, word as aftrekking toegelaat.
Drabedrag (DB) R800 000
Belastingbasis (BB) R200 000
(Die oorblywende 75% sal geëis kan word sodra die skuld heeltemal afgeskryf word)
Tydelik Verskil R600 000
DB > BB, met ander woorde ʼn uitgestelde belastingbate ontstaan. Onthou ʼn voorsiening
vir oninbare skulde is ʼn las, daarom ontstaan daar ʼn UBB.
Uitgestelde belastingbate R168 000 (R600 000 * 28%)
Dit word aanvaar dat daar voldoende winste in die toekoms beskikbaar sal wees
waarteen hierdie aftrekbare tydelik verskil benut kan word.
Joernaalinskrywing
DT KT
Uitgestelde belasting (Balansstaat) R168 000
Uitgestelde belasting ( Inkomstestaat) R168 000
(Teboekstelling van die UBB)
(Aangepas uit: UNISA Studiebrief 102/2011, Toegepaste Finansiële Rekeningkunde)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 67
Voorbeeld 2.5
Sunshine Bpk toon ʼn Rekeningkundige wins van R30 000 op die Inkomstestaat van die
finansiële state, terwyl die maatskappy ʼn belasbare wins van R10 000 toon. Die belasting
is bereken teen ʼn koers van 40%. Die belastinguitgawe op die Inkomstestaat is R12 000,
terwyl die belasting betaalbaar volgens die belastingopgawe ongeveer R4 000 beloop.
Wat sal die joernaalinskrywing wees om hierdie uitgestelde belasting aanspreeklikheid
(las) teboek te stel?
Die joernaalinskrywing sal soos volg lyk:
Dt Kt
Inkomstebelastinguitgawe R12 000
Inkomstebelasting betaalbaar R4 000
Uitgestelde belastinglas R8 000
(Bron: http://facweb.northseattle.edu/rwoods/ACCT253_Folder/Ch16income_taxes.htm)
(Bron: http://accounting-financial-tax.com/2009/08/temporary-and-permanent-differences-
accounting-for-income-tax/)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 68
2.7 Die berekening van die belastingbasis
ʼn Belastingbasis is die maatreël waarop die berekening van ʼn belastingaanspreeklikheid
gebaseer is. Byvoorbeeld, die belasbare inkomste van ʼn maatskappy is die belastingbasis
vir inkomstebelasting, terwyl die geraamde waarde van eiendom die belastingbasis is vir
eiendomsbelasting (BusinessDictionary. 2011.
http://www.businessdictionary.com/definition/tax-base.html).
Die belastingbasis is die totale belasbare waarde van bates, inkomstes en geraamde
waardes van eiendom binne die belasting jurisdiksie van ʼn regering.
2.7.1 Die belastingbasis van bates en laste
2.7.1.1 Belastingbasis van ʼn bate
ʼn Bate se belastingbasis is die bedrag wat aftrekbaar is vir belastingdoeleindes teen enige
belasbare ekonomiese voordele wat vanuit hierdie bate na die maatskappy sal voortvloei
wanneer die drabedrag van hierdie bate verhaal word (Analystnotes. 2011.
http://www.analystnotes.com/notes/subject.php?id=238).
2.7.1.2 Belastingbasis van ʼn las
Die belastingbasis van ʼn las is die drabedrag, minus enige bedrag wat aftrekbaar of
belasbaar is vir belastingdoeleindes ten opsigte van daardie aanspreeklikheid in
toekomstige periodes.
Inkomstes vooruit ontvang en opgelope uitgawes word geklassifiseer as laste. Die
berekening van die belastingbasis en die uitgestelde belasting van toepassing daarop, kan
aan die hand van die volgende voorbeeld geïllustreer word.
Voorbeeld 2.6
Inkomste vooruit ontvang
ABC Bpk toon die volgende in die Balansstaat soos op 31 Desember 20x11:
Vooruitontvange inkomste R800 000
(Die inkomste is fooie wat vooruit ontvang is vir dienste gelewer)
Belastingkoers 28%
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 69
Drabedrag (DB) R800 0000
Belastingbasis (BB) R0 (Inkomste reeds belas by ontvangs, nie belasbaar in
toekomstige periodes nie) (R800 000 – R800 000) – die
volle
R800 000 is nou belasbaar.
LW: Vooruitontvange inkomstes word geklassifiseer as ʼn las. Onthou die Belastingbasis
van ʼn las is die drabedrag minus enige bedrae wat aftrekbaar of belasbaar is vir
belastingdoeleindes in die toekoms. Die SAID bepaal dat alhoewel die R800 000
vooruitontvang is vir dienste wat eers later gelewer gaan word, die R800 000 reeds by
ontvangs, by die maatskappy se belasbare inkomste ingesluit moet word.
Vooruitontvange inkomste – Las
DB > BB, Uitgestelde belastingbate (Aftrekbare tydelike verskil)
Tydelike verskil – R800 000
Uitgestelde belasting – R800 000* 28% = R224 000
LET WEL: Uitgawes is eers aftrekbaar vir belastingdoeleindes, wanneer dit aangegaan
word in die toekoms, ten opsigte van opgelope uitgawes.
Figuur 2.2: Die belastingbasis van bates en laste
(Bron: Outeur, 2011)
Belastingbasis:
Die maatreël waarop die berekening van ʼn belastingaanspreeklikheid
gebaseer is.
Belastingbasis van ʼn bate =
Die bedrag aftrekbaar vir
belastingdoeleindes, teenoor die
belasbare ekonomiese voordele
gegenereer deur die bate.
Belastingbasis van ʼn las =
Drabedrag minus bedrag aftrekbaar vir belastingdoeleindes in die toekoms
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 70
Indien die ekonomiese voordele van ʼn bate nie belasbaar is nie, sal die belastingbasis van ʼn
basis gelyk wees aan die drabedrag van daardie bate. Wanneer ʼn maatskappy inkomste
vooruitontvang, sal die belastingbasis vir hierdie las die drabedrag wees minus enige bedrag
wat nie belasbaar sal wees in die toekoms nie (Accounting Tools. 2011.
http://www.accountingtools.com/dictionary-tax-base).
Die berekening van die belastingbasis van ʼn bate en ʼn las kan aan die hand van die
volgende voorbeeld verduidelik word:
Voorbeeld 2.7
Die belastingbasis van ʼn bate
ʼn Firma se Handelsdebiteure beloop R100 000 vir ʼn betrokke finansiële jaar. Dit het egter
onder die bestuur se aandag gekom dat ongeveer R3 000 van die debiteure nie
invorderbaar is nie. Die rekenmeester stel voor om ʼn voorsiening vir oninbare skulde in
die finansiële state van die firma te toon. Die voorsiening vir oninbare skulde word egter
nie as aftrekking toegelaat vir belastingdoeleindes nie. ʼn Aftrekking vir
belastingdoeleindes is slegs toelaatbaar indien die R3 000 fisies afgeskryf word as
oninbare skuld.
Die drabedrag van die handelsdebiteure beloop dus R97 000. Die belastingbasis van die
bate is steeds R100 000. Die firma het nou ʼn aftrekbare tydelike verskil van R3 000. Die
bestuur van die maatskappy moet nou ʼn uitgestelde belastingbate in die boeke erken ten
opsigte van die aftrekbare tydelike verskil.
Indien die ekonomiese voordeel nie belasbaar is nie, sal die belastingbasis van die bate
gelyk wees aan die drabedrag van die bate. ʼn Voorbeeld van so ʼn geval is dividende
ontvangbaar deur die houermaatskappy vanaf sy filiale. Dit is nie belasbaar nie, daarom
sal die belastingbasis en die drabedrag van die dividend gelyk wees aan mekaar.”
Die belastingbasis van ʼn las
JKL Verhurings Bpk het aan die begin van die jaar ʼn enkelbedrag ontvang vanaf ʼn
huurder ten bedrae van R5 000 000. Die huur is vir ʼn kantoorgebou ten opsigte van die
volgende 5 jaar. Die plaaslike owerhede vereis dat 70% van die vooruitontvange
huurinkomste belasbaar sal wees.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 71
Aan die einde van die finansiële jaar sal R4 000 000 hanteer word as ʼn aanspreeklikheid
(las) vir finansiële verslagdoeningsdoeleindes (R5 000 000*1/5). Dit is die drabedrag. Die
belastingbasis van die aanspreeklikheid is R1.2 miljoen (30% van die R4 000 000), terwyl
R2.8 miljoen hanteer moet word as belasbare inkomste.
Verandering in inkomstebelastingkoerse
Sodra daar ʼn verandering in die belastingkoers van ʼn land kom, sal die uitgestelde
belastinglas of uitgestelde belastingbate onmiddellik aangepas moet word na wat die
nuwe bedrag veronderstel is om te wees na die koersverandering. Die uitwerking van
hierdie verandering sal na beraming ingesluit word in die inkomste uit voortgesette
bedrywighede.
Die effek van ʼn inkomstebelasting koersverhoging kan soos volg uiteengesit word:
• Dit verhoog ʼn uitgestelde belastinglas en daarom verhoog dit die belastinguitgawe
van ʼn onderneming.
• Dit verhoog ʼn uitgestelde belastingbate en daarom verlaag dit die
belastinguitgawe van ʼn onderneming.
• Sodra die uitgestelde belastinglas die uitgestelde belastingbate van ʼn
onderneming oorskry, sal die netto effek wees om die belastinguitgawe te
vermeerder.
• Sodra die uitgestelde belastingbate die uitgestelde belastinglas oorskry, sal die
netto effek wees om die belastinguitgawe te verminder.
(Bron: Analystnotes, 2011. http://www.analystnotes.com/notes/subject.php?id=159)
Die berekening van ʼn belastingbasis ten opsigte van nuwe bates aangekoop, beïnvloed die
jaarlikse depresiasie berekening wat gebruik word om ʼn maatskappy se belasbare inkomste
te verminder vir belastingdoeleindes. Dis belangrik om al die kostes wat deur die
maatskappy aangegaan is om die bate te bekom in te sluit by die berekening van die
belastingbasis van die nuwe bate. Die SAID sit duidelik uiteen watter kostes toegelaat word
vir belastingdoeleindes. Nie alle uitgawes wat deur ʼn maatskappy aangegaan word in die
verkryging van ʼn bate, word deur die SAID toegelaat as ʼn aftrekking nie.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 72
2.7.2 Kontantbasis vs. toevallingsgrondslag – belastingimplikasies
2.7.2.1 Kontantbasis
Wanneer ʼn onderneming die kontantbasis gebruik, word inkomstes en uitgawes te boek
gestel wanneer die kontant werklik ontvang of betaal word.
Dit is dan moeilik om vas te stel, hoeveel inkomste ʼn maatskappy in ʼn betrokke finansiële
jaar gaan inkry, indien die maatskappy van die kontantbasis as rekeningkundige metode
gebruik maak. Die enigste wyse waarop ʼn maatskappy sy belastingaanspreeklikheid vir ʼn
betrokke jaar sal kan bereken, is om ʼn beraming te maak van hoeveel sy inkomste gaan
wees en dan te bepaal hoeveel uitgawes betaal sal moet word, om sodoende die belasbare
inkomste te verminder (S. E. Springer. 2009. http://smallbusiness.findlaw.com/business-
operations/accounting/accounting-cash-accrual(1).html).
2.7.2.2 Die toevallingsgrondslag
Die toevallingsgrondslag bepaal dat inkomstes te boek gestel word wanneer goedere
verkoop en dienste gelewer word, ongeag of daar kontant ontvang is of nie.
Die toevallingsgrondslag bepaal ook dat uitgawes te boek gestel word wanneer die
transaksie plaasgevind het, ongeag of die uitgawe betaal is of nie. Met ander woorde, ʼn
maatskappy koop skryfbehoeftes op krediet aan vir R300 op 1 Oktober 20x11, maar betaal
eers daarvoor op 31 Desember 20x11 . Die R300 word te boek gestel op 1 Oktober 20x11,
alhoewel die werklike betaling daarvan eers plaasvind op 31 Desember 20x11.
Wanneer ʼn sakeonderneming gebruik maak van die toevallingsgrondslag as basis vir die
teboekstelling van saketransaksies, verleen dit meer buigsaamheid aan die maatskappy,
aangesien die maatskappy beheer het ten opsigte van wanneer dit fakture aan sy kliënte sal
uitmaak en uitstuur. Met ander woorde wanneer ʼn inkomste die maatskappy sal toeval.
Indien die finansiële departement van ʼn maatskappy aan die einde van die jaar sien dat daar
vir die betrokke finansiële jaar ʼn baie hoë wins gemaak gaan word, kan die maatskappy
besluit om moontlik van die fakture eers in die volgende finansiële jaar uit te reik, en die
betaling van uitgawes te verhoog, om sodoende die belasbare inkomste van die maatskappy
te verminder, en sodoende ook die belastingaanspreeklikheid (S. E. Springer. 2009.
http://smallbusiness.findlaw.com/business-operations/accounting/accounting-cash-
accrual(1).html).
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 73
Die kontantbasis en die toevallingsgrondslagbasis is metodes waarop inkomstes en
uitgawes gemanipuleer kan word, om sodoende ʼn belastingaanspreeklikheid van ʼn
maatskappy te verminder of te vermeerder.
Figuur 2.3: Die kontantbasis en toevallingsgrondslagbasis skematies voorgestel
(Bron: http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-are-the-advantages-
and/y2cary3n6mng/50#)
2.8 Belastingverliese
ʼn Aangeslane verlies kan gedefinieer word as die oorskot van belastingaftrekbare uitgawes
oor die belasbare inkomste, soos bevestig is deur die Suid-Afrikaanse Inkomste Diens
(SAID). Hierdie verlies word na die volgende finansiële jaar oorgedra en mag van die
belasbare inkomste afgetrek word, om sodoende die belastingaanspreeklikheid te verminder
(Investorwords. 2011. http://www.investorwords.com/15168/assessed_loss.html)
Met ander woorde ʼn aangeslane verlies vir belastingdoeleindes is die bedrag waarmee die
aftrekkings, wat toegelaat is deur die SAID, die belasbare inkomste oorskry. Hierdie verlies
word dan afgespeel teenoor die toekomstige belasbare inkomste van ʼn maatskappy.
Die verlies vir ʼn bepaalde maatskappy kan vir ʼn onbepaalde tyd oorgedra word na die
volgende finansiële jaar, mits die maatskappy bly handel dryf reg deur die jaar. Indien ʼn
maatskappy nie vir ʼn bepaalde finansiële jaar handel dryf nie, maar ʼn aangeslane verlies
oorgehou het van die vorige finansiële jaar, sal die SAID die maatskappy nie toelaat om die
Rekeningkundige metodes
Toevallingsgrondslag-basis
Inkomstes word teboekgestel wanneer dit
aan die maatskappy toeval
Uitgawes word teboekgestel wanneer dit
aan die maatskappy toeval
Kontantbasis
Inkomstes word teboekgestel wanneer
kontant werklik ontvang word
Uitgawes word teboekgestel wanneer kontant werklik betaal
word
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 74
verlies te benut in die daaropvolgende jare nie, aangesien die maatskappy nie
aaneenlopend handel gedryf het nie.
In die geval van individue sal die verlies nie verbeur word nie, en maak dit nie saak of ʼn
persoon wel handel gedryf het vir ʼn bepaalde finansiële jaar nie. Die SAID sal wel die
aangeslane verlies as aftrekking toelaat.
(http://www.afsfinancialservices.co.za/Articles/IncomeTaxTips/tabid/91/Default.aspx)
Die hoofdoel van ʼn aangeslane verlies is om die belastingaanspreeklikheid van ʼn
maatskappy of individu te verminder. Daar word tussen twee tipes verliese onderskei
naamlik:
• ʼn Belastingverlies
ʼn Belastingverlies ontstaan uit ʼn maatskappy se inkomste en aftrekkings. Met ander
woorde dit is die bedrag waarmee die toelaatbare aftrekkings meer is as die
belasbare inkomste.
ʼn Aangeslane verlies kan afgespeel word teen die belasbare inkomste van ʼn
maatskappy of individu.
• ʼn Kapitale verlies
ʼn Kapitale verlies ontstaan wanneer ʼn kapitale bate verkoop word vir minder as sy
basiskoste. Die basiskoste van ʼn bate is die bedrag waarvoor ʼn bate aanvanklik
aangekoop is.
ʼn Kapitale verlies kan slegs teen ʼn kapitale wins afgespeel word, en nie teenoor
gewone belasbare inkomste nie. Indien ʼn kapitale verlies nie in ʼn sekere finansiële
jaar benut is nie, moet dit oorgedra word sodat dit teenoor toekomstige kapitale
winste afgespeel kan word.
Praktiese oefening 2.1
ABC Bpk het ʼn aangeslane verlies van R500 000 gedurende die 2010 finansiële jaar
gehad. ABC Bpk het ook gedurende die 2011 finansiële jaar ʼn motorvoertuig verkoop
waarop ʼn kapitale verlies van R200 000 gemaak is.
Bestudeer die volgende uittreksel uit die finansiële rekords van ABC Bpk:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 75
Bruto inkomste R850 000
Toelaatbare aftrekkings volgens die SAID R350 000
Belasbare inkomste R500 000
Vrae:
1. Wat is die belasbare inkomste waarop ABC Bpk nou belas gaan word nadat die
verliese in berekening gebring is?
2. Sal die SAID vir ABC Bpk toelaat om die kapitale verlies van R200 000 ook teen sy
normale belasbare inkomste af te speel?
3. Indien ABC Bpk ook ʼn stukkie grond verkoop het en ʼn kapitale wins van R550 000
gemaak het uit die verkoop, watter bedrag van die kapitale wins sal dan by die
maatskappy se belasbare inkomste vir die 2011 finansiële jaar, geëindig 28 Februarie
2011 ingesluit word?
Terugvoer:
1. Die belasbare inkomste van ABC Bpk is R500 000. Die aangeslane verlies wat
oorgedra word vanaf die vorige jaar beloop ook R500 000. Die belasbare inkomste vir
die 2011 belastingjaar beloop NUL, dus geen belastingaanspreeklikheid nie.
2. Nee, ʼn kapitale verlies mag slegs teenoor ʼn kapitale wins afgespeel word. Die SAID
sal nie toelaat dat die maatskappy die kapitale verlies van R200 000 afspeel teenoor
enige toekomstige, normale winste nie.
3. Die maatskappy het ʼn kapitale verlies van R200 000 gehad met die verkoop van die
voertuig. Die kapitale wins van R550 000 kan dus nou verminder word met die
R200 000, waarna die maatskappy slegs belas sal word op die oorblywende R350 000
kapitale wins.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 76
2.9 Inkomstebelastingkonsolidasie
Wat is inkomstebelastingkonsolidasie en hoe raak dit die belastingberekening en verpligting
van ʼn maatskappy?
Inkomstebelastingkonsolidasie is ʼn aspek van die Inkomstebelastingwetgewing van ʼn land
waar ʼn houer maatskappy met sy volfiliale of gedeeltelike filiale as een entiteit hanteer word
vir belastingdoeleindes. Dit beteken dat die houer maatskappy verantwoordelik is vir die
groep se belastingverpligting, asook die indiening van die groep se belastingopgawes
(Patriot Tax Solutions. 2011. http://patriottaxsolutions.com/blog/income-tax-consolidation-
act/).
Inkomstebelastingkonsolidasie word in verskeie lande aangewend, aangesien dit die
administratiewe kostes van staatsinkomstebelasting departemente, asook die
nakomingskostes van korporatiewe belastingbetalers verminder. Die toepassing van
inkomstebelastingkonsolidasie in ʼn groep maatskappye, kan die groep onderworpe maak
aan verskeie reëls en regulasie. Die nie-nakoming van hierdie reëls en regulasies kan lei tot
die heffing van ernstige rentes en boetes.
Die vier hoofredes waarom inkomstebelastingkonsolidasie in ʼn groep maatskappye
geïmplementeer sal word, is soos volg:
• Die aangeslane verlies van een maatskappy kan die belasbare inkomste van ʼn ander
maatskappy in dieselfde groep verminder, sodat die belastingverpligting aan die
einde van die jaar aansienlik minder is.
• Onderskeie bates kan tussen twee maatskappye in dieselfde groep oorgedra word,
sonder om enige belasting of kapitaalwins tot gevolg te hê.
• Dividende kan tussen twee maatskappye in dieselfde groep verklaar en betaal word
sonder om Sekondêre belasting op Maatskappye (SBM) tot gevolg te hê.
• Belastingkrediete van een maatskappy kan deur ʼn ander maatskappy in dieselfde
groep gebruik word. Hierdie krediete kan as gevolg van ʼn oorbetaling van belasting
wees (Patriot Tax Solutions. 2011. http://patriottaxsolutions.com/blog/income-tax-
consolidation-act/).
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 77
Figuur 2.4: Redes vir die implementering van inkomstebelastingkonsolidasie
(Bron: Outeur, 2011)
Die volgende lande het reeds inkomstebelastingkonsolidasie geïmplementeer:
• Verenigde State van Amerika
• Frankryk
• Australië
• Nieu-Seeland
Sodra ʼn groep maatskappye besluit om die inkomstebelastingkonsolidasie konsep toe te
pas, sal die groep maatskappye onherroeplik gebonde wees. Die enigste wyse waarop ʼn
maatskappy buite rekening gelaat kan word van dergelike konsolidasie, sal wees indien die
houermaatskappy minder as 100% aandeel in die filiaal sal behou.
Elke land het verskeie reëls en regulasies met betrekking tot inkomstebelastingkonsolidasie.
Die Verenigde State van Amerika het sekere beperkings ingestel ten opsigte van die
benutting van aangeslane verlies in die groep as geheel. Sodra die komplekse
belastingberekening gedoen is vir die groep maatskappye, moet ʼn Gekonsolideerde
Belastingopgawe ingedien word aan die inkomste-owerhede.
Hierdie Gekonsolideerde Belastingopgawe kan gedefinieer word as ʼn enkele
belastingopgawe vir al die maatskappye in ʼn geaffilieerde groep (die houermaatskappy met
1. Aangeslane verliese kan tussen maatskappye in dieselfde groep oorgedra
word.
2. Bates kan tussen maatskappye in dieselfde groep oorgedra word, sonder om
kapitaalwins tot gevolg te hê.
3. Dividende kan tussen maatskappye in dieselfde groep verklaar en betaal word
sonder om SBM tot gevolg te hê.
4. Belastingkrediete van een maatskappy kan deur ʼn ander maatskappy in dieselfde
groep aangewend word.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 78
al sy filiale) (Investorwords. 2011.
http://www.investorwords.com/1046/consolidated_tax_return.html).
2.9.1 Die voordele van inkomstebelastingkonsolidasie in ʼn groep maatskappye
Hoe groter ʼn maatskappy is, hoe meer kompleks raak die indiening van belastingopgawes.
Inkomstebelastingkonsolidasie vergemaklik die proses aansienlik, aangesien dit beteken dat
ʼn groep maatskappye ʼn gesamentlike belastingopgawe kan indien, waarin daar verslag
gedoen word oor al die maatskappye in die groep se belastingsake.
Die voordele van inkomstebelastingkonsolidasie kan soos volg uiteengesit word:
• Verminderde nakomingskostes
Die belasting wetgewing van ʼn land ten opsigte van inkomstebelastingkonsolidasie
stel ʼn maatskappy (gewoonlik die houer maatskappy van ʼn groep) in staat om slegs
een belastingopgawe in te dien, ten opsigte van die onderskeie afdelings (filiale) van
die maatskappy.
Met ander woorde die houermaatskappy dien slegs een opgawe in wat die
belastingsake van die houermaatskappy tesame met sy filiale insluit. Die groep
bespaar geld, aangesien elke maatskappy nie afsonderlik ʼn belastingopgawe hoef in
te dien nie.
• Meer buigsaamheid
ʼn Maatskappy met verskeie verkoopskantore sal dalk kapitaal van een tak na ʼn
volgende wil verskuif. Omdat die groep maatskappye hulle belasting konsolideer,
word die kapitaal wat tussen twee takke geskuif word, nie gesien as nuwe inkomste
in die hande van die ontvanger van die kapitaal nie en word daar dus nie belasting
gehef op die kapitaal wat geskuif is tussen die maatskappye nie. Dit stel groot
maatskappye in staat om kapitaal doeltreffend tussen die onderskeie filiale te
verskuif sonder om belasting daarop te betaal.
• Beskerming teen veranderinge in die markte
Dit gebeur soms dat een maatskappy in ʼn groep ʼn aansienlike wins maak, terwyl ʼn
ander maatskappy in dieselfde groep ʼn groot verlies ly. Wanneer hierdie twee
maatskappye deel uitmaak van dieselfde groep, kan die winste afgespeel word
teenoor die verliese van die onderskeie maatskappye in dieselfde groep. Sodoende
kan die belastingaanspreeklikheid aansienlik verminder word.
(eHow.com. 2011. http://www.ehow.com/list_6908644_benefits-tax-consolidation.html)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 79
2.9.2 Inkomstebelastingkonsolidasie in Suid-Afrika
Inkomstebelastingkonsolidasie hou nie net voordele vir ʼn maatskappy in nie – daar is ook ʼn
paar nadele. Die nadele van inkomstebelastingkonsolidasie kan soos volg uiteengesit word:
• Inkomstebelastingkonsolidasie is nie ʼn eenvoudige konsep nie. Dit is ʼn baie
komplekse konsep waar die insette van ʼn paar vakkundiges ingeroep mag word om
die impak van konsolidasie op die groep maatskappye in geheel te bepaal en
volledig uiteen te sit.
• Die kostes verbonde aan die implementering van hierdie konsep kan redelik hoog
wees, veral indien dit ʼn groot groep maatskappye is.
• Sekere teen-vermydingsbepalings moet in die wetgewing ingebring word ten opsigte
van die benutting van die belastingverliese in die groep maatskappye.
• Internasionale belastingimplikasies moet ook in ag geneem word voor en gedurende
die implementering van inkomstebelastingkonsolidasies in ʼn groep maatskappye;
veral waar sommige van die maatskappye in die buiteland geïnkorporeer is.
(SAICA. 2009. http://www.taxtalkblog.com/?p=1612)
Alhoewel die Suid-Afrikaanse belastingwetgewing wel voorsienning maak vir sekere vorme
van groepsbelastingverligting – hoofsaaklik beperk tot spesifieke transaksies – maak die
wetgewing nie voorsienning vir ʼn formele inkomstebelastingkonsolidasie sisteem, soos in die
geval van die Verenigde State van Amerika, Australië, Frankryk en Nieu-Seeland nie.
Die ekonomieë van elke land verskil wat tot gevolg het dat bykomende wetgewing by die
basiese beginsels van groepsbelasting gevoeg word alvorens dit in ʼn land geïmplementeer
kan word. Dit is ʼn redelik kompleks proses en juis daarom dat daar nie net een
inkomstebelastingkonsolidasie (groepsbelasting) sisteem sal wees nie. Elke land se sisteem
sal gegrond wees op verskillende metodes en kriteria.
Die basiese beginsels van ʼn groepsbelasting stelsel behels die volgende:
• Die insluiting van belastingverliese; en
• die konsolidasie van die onderskeie maatskappye binne die groep in een wettige
entiteit waar belasting gehef word op die onderskeie winste en verliese van die
maatskappye in die groep, as geheel.
(L.I. Sprout. 2010. http://upetd.up.ac.za/thesis/available/etd-05062010-155945/)
Die vraag kan gevra word: wat konstateer ʼn groep maatskappye? ʼn Groep maatskappye
sluit in twee of meer maatskappye waarin een maatskappy (die beherende
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 80
groepmaatskappy) direk of indirek aandele in minstens een ander maatskappy (die
beheerde groepmaatskappy) hou.
Alvorens ʼn paar maatskappye as ʼn “groep maatskappye” kan kwalifiseer, moet die
beherende maatskappy aan een van die volgende vereistes voldoen:
• Die beherende maatskappy moet direk ten minste 70% van die aandele in die
beheerde maatskappy hou.
• Die beherende maatskappy moet direk ten minste 70% van die aandele in meer as
een beheerde maatskappy hou.
• Die beherende maatskappy moet direk ten minste 70% van die aandele van ʼn
beheerde maatskappy hou, en saam met die beheerde maatskappy direk ten minste
70% van die aandele in ʼn ander beheerde maatskappy.
(Stiglingh, et al, 2011:461)
Die onderstaande diagram is ʼn duidelike voorbeeld van ʼn groep maatskappye
Voorbeeld 2.8
(Bron: Stiglingh et al, 2011:462)
Maatskappy X en Y is deel van dieselfde groep maatskappye, aangesien Maatskappy X
direk ten minste 70% van die aandele in Maatskappy Y hou. Maatskappy Z is ook deel van
die groep maatskappye, aangesien Maatskappy X saam met ʼn ander beheerde
maatskappy (Maatskappy Y) direk ten minste 70% van Z se aandele hou.
Maatskappy X
Die beherende groepmaatskappy
Maatskappy X hou 100% van die aandele in Maatskappy Y
Maatskappy Y hou ook 20% van die aandele in
Maatskappy X
Maatskappy X hou 50% van die aandele in Maatskappy Z
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 81
Wanneer daar aan die bogenoemde vereistes voldoen word, sal die maatskappye as ʼn
groepmaatskappye bekend staan vir belastingdoeleindes.
In Suid-Afrika mag ʼn maatskappy slegs die aangeslane verlies wat deur die betrokke
maatskappy self gemaak is, teenoor toekomstige belasbare inkomstes afspeel. In ʼn groep
maatskappye sal daar van die maatskappye wees wat winste of verliese maak. Hierdie
winste en verliese mag nie teenoor mekaar afgespeel word nie.
Alhoewel die SAID nie die oordrag van verliese tussen twee maatskappye in dieselfde groep
maatskappye toelaat nie, word die oordrag van sekere bates tussen twee maatskappye wel
toegelaat, sonder dat ʼn belasting aanspreeklikheid ontstaan.
Daar is verskeie inkomstebelasting konsolidasiemodelle, wat deur verskeie lande
geïmplementeer word:
• Die konsolidasiemodel
Die konsolidasiemodel word die meeste in die wêreld gebruik. Hierdie metode
behels dat elke maatskappy in die groep steeds die belasbare inkomste bereken,
soos wat aanvanklik gedoen sou word, waarna die inkomste van die onderskeie
maatskappye gekonsolideer sal word op die houer maatskappy se vlak. Die houer
maatskappy is dan verantwoordelik vir die betaling van die belastingaanpreeklikheid,
asook vir die indien van die belastingopgawe.
• Die groepsbydraemodel
Die groepsbydraemodel behels die maak van belastingaftrekbare bydraes deur
winsgewende maatskappye aan ander maatskappye in dieselfde groep wat ʼn verlies
gemaak het vir ʼn betrokke finansiële jaar. Sodoende word verseker dat slegs die
netto belasbare inkomste van die groep belas word. Elke maatskappy in die groep
moet egter steeds ʼn afsonderlike belastingopgawe indien, waarop duidelik
uiteengesit word watter inkomstes ontvang is ten opsigte van bydraes ontvang, en
watter uitgawes verteenwoordig bydraes gemaak aan die sustermaatskappye.
• Die groepsverligtingmodel
Die groepsverligtingmodel laat die oordrag van belastingverliese tussen
maatskappye in dieselfde groep toe. Met ander woorde die aangeslane verlies van
een maatskappy kan die belasbare inkomste van ʼn ander maatskappy in dieselfde
groep verminder. Elke maatskappy moet egter steeds sy eie belastingopgawe
indien.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 82
• Die Organschaft model
Volgens die Organschaft model is alle winste en verliese toeskryfbaar aan die
houermaatskappy in die groep. Op hierdie wyse word die groep as ʼn geheel belas
deur die houermaatskappy en die belasting wat betaal word, is van toepassing op die
belasbare winste van die groep.
(D.Tickle. 2011.
http://www.accountancysa.org.za/resources/ShowItemArticle.asp?ArticleId=1754&Issue=107
9; P. Rammutla. 2008.
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/view/moneywebtax/en/page265?oid=32480&s
n=Detail)
Hierdie modelle is dus metodes wat deur lande gebruik word om die hele konsep van groep
belasting (inkomstebelastingkonsolidasie) doeltreffend te implementer en toe te pas.
Figuur 2.5: Inkomstebelasting konsolidasiemodelle
(Bron: Outeur, 2011)
Die Inkomstebelasting
konsolidasie-metodes
1. Die konsolidasie-
model
2. Die groepsbydrae
model
3. Die groepsverligting-
model
4. Die Organschaftmodel
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 83
(Bron:
http://www.deloitte.com/view/en_AU/au/2ec400e20dc9a210VgnVCM2000001b56f00aRCRD
.htm)
Gevallestudie 2.1
COMPANY GROUP
June June June June
2009 2010 2010 2009
R’000 R’000 R’000 R’000
29 INCOME TAX EXPENSE
29.1 Classification
117, 354 110,507 South African
Income Tax
1,002,125 868,666
- - Foreign Income
Tax
109,667 130,812
117,354 110,507 Total 1,111,792 999,478
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 84
29.2 Consisting of:
21,767 12,342 Current Income
Tax
1,026,327 915,704
(74) (2,602) Prior year
income tax
15,209 (10,401)
- - Withholding
income tax
6,067 7,374
95,661 100,859 Secondary
income tax on
companies
103,813 97,006
117,354 110,599 1,151,416 1,009,683
- (92) Deferred
income tax
(39,624) (10,205)
117,354 110,507 1,111,792 999,478
29 INCOME TAX EXPENSE (continued)
29.3 Reconciliation of income tax
460,308 187,764 South African
Income Tax at
28% (2009:
28%)
951,745 845,073
(342,952) (77,257) Net
adjustments
160,047 154,405
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 85
37 37 Preference
dividends
(266) (352)
(408,812) (177,197) Dividend
Income
(2,427) (1,481)
(29 ,766) 1, 646 Other exempt
income and
non-deductible
expenses
6, 488 15, 938
- - Income tax
allowances
(12 967) (8 158)
- - Deferred
income tax
asset
previously not
recognised
(23 597) (4 679)
- - Utilisation of
temporary
differences
previously not
recognised
- 13 702
(74) (2 602) Prior year
income tax
15 209
(10 401)
95 661 100 859 Secondary
income tax on
companies
103 813
97 006
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 86
- - Effect of
foreign income
tax rates
19 055
(2 366)
- - Withholding
income tax
6 067
7 374
- - Deferred
income tax
asset not
recognised
48 672 47 822
117,354 110,507 Income tax 1,111,792 999,478
29.4 Secondary income tax on companies
70 652
78 805 Secondary
income tax on
companies on
proposed
orenvisaged
dividends
78 805 70 652
If the total distributable reserves of the Company of R1,416 million (2009: R1,983
million) were to be declared as dividends, the secondary income tax impact at a rate of
10,0% (2009: 10,0%) would be R142 million (2009: R198 million). These amounts
should be considered taking into account the proposal by the South African
Government to replace secondary income tax on companies with a dividend tax on
shareholders commencing in the next financial year.
29.5 Net calculated income tax losses and net deductible
temporary differences
Calculated income tax losses and net deductible temporary
1 456 865 1 263 917
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 87
differences at year-end
Applied in the provision for
deferred income tax
1 037 436 889 790
419 429 374 127
The utilisation of the income tax relief, translated at closing rates, to the value of
R156,095,405 (2009: R151,257,870), calculated at current income tax rates on the net
calculated income tax losses, is dependent on sufficient future taxable income in the
companies concerned. The carry forward of all gross calculated income tax losses is
indefinite, except for certain African countries, as set out below:
Expiry Date Group – June 2010 Group – June 2009
30 June 2010 2 221 8 623
30 June 2011 9 294 4 757
30 June 2012 5 195 2 818
30 June 2013 35 033 7 494
30 June 2014 8 099 4 485
30 June 2015 10 279 2 772
30 June 2016 3 677 3 663
30 June 2017 18 446 18 373
92 244 52 985
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 88
(Bron:
http://www.shopriteholdings.co.za/files/1019812640/Investor_Centre_Files/Annual_Repor
ts/Annual-Report-2010/AnnualFinancialStatements.pdf)
Vrae:
1. Wat is die totaal van die Afrika-lande se aangeslane verliese, wat nie deur
Shoprite Checkers benut word nie? Waarom dink jy verval die aangeslane
verliese vantoepassing op die Afrika Lande?
2. Waarom mag Shoprite Checkers nie die aangeslane verliese van die Afrika-lande
gebruik om sy belasbare inkomste mee minder te maak nie? Met ander woorde
waarom mag Shoprite Checkers die verliese teen sy belasbare inkomste afspeel
nie?
3. Wat is die koers wat gebruik is in die finansiële state van Shoprite Checkers ten
opsigte van die Sekondêre Belasting op Maatskappye? Wat is die bedrag wat
Shoprite Checkers aan die SAID oorbetaal het ten opsigte van Sekondêre
Belasting op Maatskappye vir die Groep vir onderskeidelik 2009 en 2010?
Terugvoer:
1. In die geval van sommige lande word die tydperk waarin maatskappye hul
belastingverlies kan benut beperk. Die rede hiervoor is om te verhoed dat
maatskappye hul belastingaanspreeklikhede op hierdie wyse minimaliseer deur
die voortdra van belastingverliese vir ʼn onbeperkte tydperk – vir 2010 dus
R92 244 en vir 2009 is dit R52 985.
2. Die voorbehoudsbepaling (b) tot artikel 20(1) bepaal in die belastingwetgewing
dat:
• ʼn vasgestelde verlies wat in ʼn vorige jaar ontstaan het, of
• enige balans van ʼn vasgestelde verlies wat in ʼn vorige jaar ontstaan het
deur die beoefening van ʼn bedryf buite Suid-Afrika, nie teen die bedrae
voortgebring deur die beoefening vanʼn bedryf in Suid Afrika verreken mag
word nie, met ander woorde ʼn verlies wat deur ʼn buitelandse maatskappy
gemaak word, mag nie teen die winste van ʼn Suid-Afrikaanse maatskappy
afgespeel word nie.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 89
3. Die koers wat gebruik word, is 10%. SBM oorbetaal in 2009 is R198 miljoen en in
2010 is dit R142 miljoen.
2.10 Samevatting
Suid-Afrikaanse individue en maatskappye word belas op hul wêreldwye inkomstes. Die
belasting wat gehef word, kan in twee groepe verdeel word, naamlik:
• Direkte belasting
• Indirekte belasting
Direkte belastings wat in Suid-Afrika gehef word, is Inkomstebelasting,
Kapitaalwinsbelasting, Sekondêre Belasting op Maatskappye (SBM), Skenkingsbelasting en
Boedelbelasting.
Die verskille in die tydsberekening ten opsigte van die erkenning van inkomstes en uitgawes
vir finansiële verslagdoening in vergelyke met belasting verslagdoening, veroorsaak dat daar
verskille ontstaan tussen die finansiële inkomste en belasbare inkomste van ʼn
sakeonderneming.
Die verskille kan weer opgedeel word in:
• Permanente verskille
• Tydelike verskille
o Uitgestelde belastingbate
o Uitgestelde belastinglas
ʼn Aangeslane verlies kan gedefinieer word as die oorskot van belastingaftrekbare uitgawes
oor die belasbare inkomste, soos bevestig deur die Suid-Afrikaanse Inkomste Diens (SAID).
Hierdie verlies word na die volgende finansiële jaar oorgedra en mag van die belasbare
inkomste afgetrek word, om sodoende die belastingaanspreeklikheid te verminder.
Daar word tussen twee tipes verliese onderskei, naamlik:
• ʼn Belasting verlies
• ʼn Kapitale verlies
ʼn Kapitale verlies mag slegs gebruik word om die kapitale wins te verminder en nie om die
normale belasbare inkomste van ʼn maatskappy of individu te verminder nie.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 90
Alhoewel die Suid-Afrikaanse belastingwetgewing wel voorsienning maak vir sekere vorme
van groep belastingverligting wat beperk is tot spesifieke transaksies, maak die wetgewing
nie voorsienning vir ʼn formele inkomstebelasting konsolidasiesisteem, soos in die geval van
die Verenigde State van Amerika, Australië, Frankryk en Nieu-Seeland nie.
2.11 Selfevaluering
Aktiwiteit 2
ABC Bpk
Proefbalans op 28 Februarie 2010
2009
DR CR
420,000.00 Verkope 520,000.00
330,000.00 Koste van verkope
320,000.00
38.98 Rente inkomste 12.37
9,950.00 Rekenmeestersfooie
150,000.00 Ouditfooie
200,000.00
1,369.14 Bank kostes
800.68
655.00 Skoonmaak
- Konsultasie fooie
48,000.00
10,143.56 Rekenaaruitgawes
38,906.30 Elektrisiteit & water
19,769.20
1,434.66 Versekering
5,656.10
33,868.75 Rente uitgawe
Prokureursfooie
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 91
28,592.66 2,795.08
625.00 Telefoonuitgawes
12,500.00
2,081.50 Onderhoudskostes
18,213.58
142,412.41 Netto verlies -107,722.27
Vrae:
1. Wat is die totale aangeslane verlies wat ABC Bpk nou gaan oordra na die 2011
finansiële jaar?
2. Wat sal die belasbare inkomste van ABC Bpk wees, indien daar ʼn wins van R400,000
in die 2011 finansiële jaar getoon word? Aanvaar dat alle toelaatbare aftrekkings
reeds in berekening gebring is.
3. Wat sal die belasting betaalbaar wees deur ABC Bpk, indien die belasbare inkomste
R149,865 beloop?
4. Aanvaar dat ABC Bpk nie handel gedryf het gedurende die 2011 finansiële jaar nie.
ABC Bpk toon egter ʼn belasbare inkomste van R500,000 vir die 2012 finansiële jaar.
Sal die SAID vir ABC Bpk toelaat om die aangeslane verlies wat die maatskappy in die
vorige jaar gely het teenoor hulle belasbare inkomste van 2012 af te speel? Gee redes
vir jou antwoord.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 92
Notas
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 93
StudStudStudStudieieieie----eenheideenheideenheideenheid 3: 3: 3: 3: Indirekte belastingIndirekte belastingIndirekte belastingIndirekte belasting
3.1 Studie-eenheid leeruitkomstes
Kennis en begrip
Na voltooiing van Studie-eenheid 3 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip van die
volgende te demonstreer:
• Indirekte belasting
• Doeane- en aksynsbelasting
• Ad valorem belasting
• Belasting op toegevoegde waarde
Vaardighede
Jy sal ook in staat wees om:
• Te onderskei tussen die verskillende tipes indirekte belasting wat deur ʼn
onderneming in Suid-Afrika ingevorder word.
• Die wese van doeane- en aksynsbelasting te illustreer, gebaseer op fisiese
maatreëls.
• Die wese van Ad valorem belasting (Belasting op Toegevoegde Waarde) te
illustreer.
• Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW) te bereken.
• Vrygestelde lewerings (produkte & dienste) ten opsigte van BTW te identifiseer.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 94
3.2 Verrykende bronne
• Accounting-Dictionary.com, 2011. Taxable Supply http://www.accounting-
dictionary.com/definition/taxable-supply.html
• BusinessDictionary, 2011. Indirect Tax.
http://www.businessdictionary.com/definition/indirect-tax.html
• BusinessDictionary, 2011. Input Tax.
http://www.businessdictionary.com/definition/input-tax.html
• BusinessDictionary, 2011. Output Tax.
http://www.businessdictionary.com/definition/output-tax.html
• BusinessDictionary, 2011. Value Added Tax.
http://www.businessdictionary.com/definition/value-added-tax-VAT.html
• BusinessDictionary, 2011. Ad valorem tax.
http://www.businessdictionary.com/definition/ad-valorem-tax.html
• Differencebetween.com. 2011.
http://www.differencebetween.com/difference-between-excise-duty-and-custom-duty/
• eHow.com, 2011. Types of Indirect Taxes.
http://www.ehow.com/list_6982999_types-indirect-taxes.html
• Els, G., Ngwenya, L., Pretorius, E., Olivier, E. & Adams, M. 2008. Enjoy
Accounting. Heinemann: Sandton. 380p.
• Kerdachi, D., Kriel, A. & Viljoen, A. 2005. Verken Rekeningkunde. Maskew Miller
Longman:Kaapstad. 282p.
• Stiglingh, M., Koekemoer, A.D., Van Schalkwyk, L., Wilocks, J.S., De Swardt, R.D. &
Jordaan, K. 2011. Silke: Suid-Afrikaanse Inkomstebelasting. Lexisnexis:
Johannesburg. 1160p.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 95
3.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan:
Sleutelwoord Omskrywing
Indirekte belasting Indirekte belasting word gehef deur die staat op verbruik,
besteding, voorreg, of reg, maar nie op inkomste of eiendom nie.
Tipes indirekte belasting:
• Doeanebelasting word gehef op invoere
• Aksynsbelasting word gehef op produksie
• BTW word gehef gedurende die produksie en
verspreiding van produkte/dienste.
• Sekuriteitsbelasting op oordrag
• Oordragskoste
Doeane- en
Aksynsbelasting
Aksynsbelasting word gehef op goedere wat in ʼn land
geproduseer word, terwyl doeanebelasting gehef word op
goedere wat buite ʼn land geproduseer word en in die land
ingevoer word.
Ad valorem belasting Ad valorem belasting kan gedefinieer word as ʼn persentasie
heffing van die waarde van die item waarop die belasting gehef
word. Met ander woorde die heffing is nie gebaseer op die item
se hoeveelheid, grootte, gewig of enige ander faktor nie.
Belasting op
Toegevoegde Waarde
(BTW)
BTW kan gedefinieer word as ʼn indirekte belasting wat gehef
word op die binnelandse verbruik van goedere en dienste,
behalwe in die geval van nulkoerslewerings (byvoorbeeld sekere
voedselsoorte en noodsaaklike medisynes) of vrygestelde
lewerings (byvoorbeeld uitvoere).
Insetbelasting Insetbelasting kan gedefinieer word as ʼn indirekte belasting wat
gehef word op kapitale goedere, rou materiale, dienste, ens, wat
ʼn sakeonderneming verbruik of gebruik in hul daaglikse
sakebedrywighede.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 96
Uitsetbelasting Uitsetbelasting kan gedefinieer word as ʼn Ad valorem belasting
wat gehef word op die verkoopprys van belasbare lewerings
(produkte of dienste) en word betaal deur die kliënt van ʼn
sakeonderneming.
BTW periode Sodra ʼn sakeonderneming geregistreer is vir BTW doeleindes,
sal die SAID ʼn BTW periode aan die onderneming allokeer.
Belasbare lewerings ʼn Belasbare lewering is die lewering van ʼn produk of diens wat
onderhewig is aan BTW, met ander woorde die BTW
ondernemer (VAT Vendor) moet BTW hef op die prys van die
produk of diens of kan BTW terugeis van die SAID vir uitgawes
aangegaan ten opsigte van die belasbare lewering.
Vrygestelde
lewerings
Vrygestelde lewerings is nie onderhewig aan BTW nie, met
ander woorde BTW kan nie gehef word teen die standaardkoers
van 14% of teen die nulkoers (0%) nie, en sal nie deel uitmaak
van die belasbare omset nie.
3.4 Inleiding
Indirekte belasting word deur die regering van ʼn land gehef op die produsente van produkte
en ondernemings wat dienste lewer. Die belasting word egter oorgedra na die verbruikers,
afhangende van die prys-elastisiteit van vraag en aanbod.
Doeane- en Aksynsbelasting word hoofsaaklik deur die staat gehef om te verseker dat daar
ʼn konstante vloei van inkomste na die staat is, om sodoende genoegsame gelde beskikbaar
te hê vir die uitvoering van die staat se verpligtinge.
Aksynsbelasting word gehef op goedere wat in ʼn land geproduseer word, terwyl
doeanebelasting gehef word op goedere wat buite ʼn land geproduseer word en in die land
ingevoer word. Dit is ʼn belasting wat gehef word op die produksie of verkoop van goedere.
Ad valorem belasting is belasting wat gebaseer is op die waarde van die item wat belas
word en word bereken as ʼn persentasie heffing van die waarde van die item waarop die
belasting gehef word. Met ander woorde die heffing is nie gebaseer op die item se
hoeveelheid, grootte, gewig of enige ander faktor nie.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 97
Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW) is ʼn indirekte belasting wat deur die regering
gehef word en is hoofsaaklik gebaseer op verbruik in die ekonomie. Inkomste word vir die
regering ingevorder deurdat daar van sommige sake-eienaars verwag word om vir BTW te
registreer, waarna daar dan na hulle verwys word as ʼn BTW ondernemer. Hierdie BTW
ondernemers is dan wetlike verplig, om BTW te hef op belasbare lewerings van goedere en
dienste.
BTW is ʼn indirekte belasting wat gehef word op die binnelandse verbruik van goedere en
dienste, behalwe in die geval van nulkoerslewerings (byvoorbeeld sekere voedselsoorte en
noodsaaklike medisynes) of vrygestelde lewerings (byvoorbeeld uitvoere).
Daar is sekere vrygestelde lewerings wat nie aan BTW onderhewig is nie. Die BTW
ondernemer mag nie enige uitsetbelasting op die verkoopprys van hierdie produkte hef nie,
maar daar mag ook nie enige insetbelasting geëis word ten opsigte van die uitgawes wat
aangegaan is nie.
3.5 Indirekte belastings wat ingevorder word onderneming in Suid-Afrika
Indirekte belasting word deur die regering van ʼn land gehef op die produsente van produkte
en ondernemings wat dienste lewer. Die belasting word egter oorgedra na die verbruikers,
afhangende van die prys-elastisiteit van vraag en aanbod.
Indirekte belasting word gehef deur die staat op verbruik, besteding, voorreg, of reg, maar
nie op inkomste of eiendom nie. Tipes indirekte belasting:
• Doeanebelasting word gehef op invoere
• Aksynsbelasting word gehef op produksie
• BTW word gehef gedurende die produksie en verspreiding van produkte/dienste
• Sekuriteitsbelasting op oordrag
• Oordragskoste
Hierdie is almal voorbeelde van indirekte belasting omdat hierdie belasting nie direk gehef
word op die inkomste van die verbruiker nie (BusinessDictionary, 2011.
http://www.businessdictionary.com/definition/indirect-tax.html).
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 98
Figuur 3.1: Indirekte belasting wat gehef word in Suid-Afrika
(Bron: Outeur, 2011)
Indirekte belasting, soos BTW, word gehef op goedere en dienste wat aangekoop word deur
verbruikers en sakeondernemings. Indirekte belasting word gehef teen ʼn vaste koers. Elke
individu of sakeonderneming wat gebruik maak van hierdie produkte en dienste word belas
teen dieselfde vaste koers. Voorbeelde van produkte waarop indirekte belasting gehef word
is brandstof; alkohol, sigarette. (eHow.com, 2011.
http://www.ehow.com/list_6982999_types-indirect-taxes.html).
(Bron: http://www.lifeinsurance.net/wp-
content/uploads/2010/08/life_insurance_taxation1.jpg)
Indirekte belasting in Suid-Afrika
Belasting op Toegevoegde
Waarde (BTW)
Sekuriteits-belasting op
oordrag
Oordrags-kostes
Doeane & Aksyns-
belasting
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 99
3.6 Doeane- en Aksynsbelasting
Aksynsbelasting word gehef op goedere wat in ʼn land geproduseer word, terwyl
doeanebelasting gehef word op goedere wat buite ʼn land geproduseer word en in die land
ingevoer word. Dit is ʼn belasting wat gehef word op die produksie of verkoop van goedere
(http://business.rediff.com/report/2009/aug/26/perfin-what-is-excise-duty-all-about.htm).
Doeane- en Aksynsbelasting word hoofsaaklik om die volgende redes op produkte gehef:
• Doeane- en Aksynsbelasting word op sekere produkte gehef om die regering te
voorsien van ʼn maklik invorderbare en konstante inkomste. Om die inkomste gereeld
en maklik invorderbaar te maak, moet die produk aan sekere kriteria voldoen.
Die produk moet in hoë volumes vinnig-bewegend wees. Dit moet op ʼn daaglikse
basis verbruik word en dit moenie noodsaaklike produkte wees nie. Die belasting wat
op hierdie nie-essensiele produkte gehef word, word dikwels na verwys as Sin
Taxes. Sin Taxes is byvoorbeeld die belasting wat gehef word op produkte soos
sigarette en alkohol.
• Doeane- en Aksynsbelasting word ook produkte gehef om die verbruikersgedrag te
beïnvloed. Die belasting kan byvoorbeeld aangepas word om die verbruik van
skadelike produkte soos rook en alkohol te verminder.
(South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=483)
3.6.1 Tipes Aksynsbelasting
Die hoofdoel van Aksynsbelasting is om die inkomste van ʼn regering te beskerm deurdat
inkomste ingevorder word ten opsigte van sekere produkte wat plaaslik geproduseer of
ingevoer word. Aksynsbelasting word slegs gehef op goedere wat plaaslik verbruik word.
Aksynsbelasting kan opgedeel word onder die volgende twee hoof kategorieë:
• Aksynsbelasting
o Spesifieke Aksynsbelasting word gehef op petroleumprodukte, tabakprodukte en
alkohol.
o Ad Valorem Aksynsbelasting word gehef op minder noodsaaklike produkte.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 100
• Aksynsheffings
Aksynsheffings kan van land tot land verskil. Die Aksynsheffings wat in Suid-Afrika
gehef word is soos volg:
o Brandstofheffing en petroleumprodukte
o Padongelukke Fonds
o Omgewingsheffing op sekere produkte, byvoorbeeld op plastieksakke
o Diamantuitvoerbelasting op die uitvoer van diamante
Die berekening van spesifieke aksynsbelasting is gebaseer op die kwantiteit/volume van
produkte, terwyl die berekening van Ad valorem belasting gebaseer is op die waarde van die
produk (South African Revenue Service, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=54522).
Voorbeelde van Spesifieke en Ad valorem aksynsbelasting:
Spesifieke Aksynsbelasting “Ad valorem” Aksynsbelasting
Brandstof/Petroleumprodukte Motorvoertuie
Tabakprodukte Elektroniese toerusting
Moutbier Parfuum
Tradisionele Afrikabier
Wyn
Ander gegiste drankies
(South African Revenue Service, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=483)
3.6.2 Die verskil tussen Doeane- en Aksynsbelasting
• Doeanebelasting
Doeanebelasting word gehef deur die staat op goedere wat in die buiteland
geproduseer word, maar in die land ingevoer word. Die belasting word deur die
persoon/onderneming betaal wat die produk invoer (die invoerder)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 101
• Aksynsbelasting
Aksynsbelasting word gehef deur die staat op produkte wat in die land geproduseer
word. Die belasting word betaal deur die vervaardigers van die produk.
Die verskil tussen Doeane- en Aksynsbelasting kan grafies soos volg voorgestel
word:
Figuur 3.2: Die verskil tussen Doeane- en Aksynsbelasting
(Bron: Aangepas uit http://www.differencebetween.com/difference-between-excise-duty-and-
custom-duty/)
Praktiese oefening 3.1
INKOMSTE
Raming van inkomste voor belasting R733 973
Begroting 2011/12 voorstelle:
Belastings op individue en maatskappye
Persoonlike inkomstebelasting -8 850
Aanpassing van persoonlike inkomstebelastingkoers struktuur -8100
Aanpassing in monotêre drempels -750
Doeane & Aksynsbelasting
Doeanebelasting word gehef op ingevoerde
produkte
Doeanebelasting word betaal deur die
Invoerder
Aksynsbelasting word gehef op produkte
vervaardig in die land
Aksynsbelasting word betaal deur die vervaardigers
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 102
Maatskappybelasting
Sluiting van dividend sessie skemas 500
Belasting op eiendom
Aanpassing in oordragskostes -750
Indirekte belasting 4 985
Toename in algemene brandstofheffing 1 900
Toename in aksynsbelasting op tabakprodukte en alkoholiese drank 1 785
Toename in Ad valorem aksynsregte 150
Toename in elektrisiteitsheffing 1 150
(Bron: http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=66388)
Bogenoemde is ʼn uittreksel uit die 2011-begroting. Beantwoord nou die volgende vrae, na
aanleiding van die bogenoemde:
Vrae:
1. Vanuit watter inkomstebron, verwag die staat om die meeste inkomste te ontvang?
2. Wat is die staat se hoofbronne van inkomste?
3. Hoekom dink jy, het die staat besluit om die heffings ten opsigte van sy indirekte
belastings te verhoog?
Terugvoer:
1. Persoonlike inkomstebelasting van toepassing op individue.
2. Persoonlike inkomstebelasting, maatskappy belasting, belasting op eiendom en
indirekte belasting
3. Om die konstante invloei van inkomste na die regering te verhoog, om sodoende te
verseker dat die staat daartoe in staat sal wees om sy verpligtinge na te kom.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 103
3.7 Die wese van Ad valorem belasting
Ad valorem belasting is belasting wat gebaseer is op die waarde van die item wat belas
word. Die belasting word bereken as ʼn persentasie heffing van die waarde van die item
waarop die belasting gehef word. Met ander woorde die heffing is nie gebaseer op die item
se hoeveelheid, grootte, gewig of enige ander faktor nie, maar op die waarde van die item.
Voorbeelde van Ad valorem belasting is:
• Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW)
• Invoerbelasting
• Eiendomsbelasting – dit word gebaseer op die aangeslane waarde van eiendom in
die eiendomsmark of persoonlike eiendom
(BusinessDictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/ad-valorem-
tax.html)
Ad valorem belasting is die hoofbron van inkomste vir die staat en munisipale regering en
word normaalweg gehef sodra die transaksie plaasgevind het.
(Bron: http://www.theglaringfacts.com/cutting-your-property-taxes-in-10-steps/)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 104
Voorbeeld 3.1
Vehicle excise duty up to 25%
February 23 2011 at 04:34pm
Independent Newspapers
Vehicles are not only getting more expensive to fill up, thanks to fuel and RAF levies
increasing by 18 cents a litre, but they're also getting more expensive to buy, thanks to an
increase in the excise tax rate on motor vehicles being increased to 25% from 20%.
This additional tax impost on consumers is included in a section called ‘ad valorem excise
duties’ in the Budget Review document released along with Finance Minister Pravin
Gordhan's Budget speech on Wednesday.
Passenger cars and light commercial vehicles are subject to a ’uxury’ excise tax that
increases with the price of the vehicle, the document states.
Government proposes to increase the maximum nominal ad valorem excise tax rate on
these vehicles from 20% to 25%. In addition, excise duties on monitors are being re-
instated after being abolished in 2004, based on the assumption that they were to be
used as computer screens. Some monitors are also used as televisions, which are
subject to ad valorem tax.
Ad valorem excise duties on monitors will be reinstated at a flat rate of 7 percent. These
amendments will take place with effect from April 1, 2011, the Treasury said – I - Net
Bridge.
Bron: http://www.iol.co.za/business/vehicle-excise-duty-up-to-25-1.1031222
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 105
3.8 Die berekening van BTW op belasbare en vrygestelde lewerings
Belasting op Toegevoegde waarde (BTW) is ʼn indirekte belasting wat deur die regering
gehef word en is hoofsaaklik gebaseer op verbruik in die ekonomie.
Inkomste word vir die regering ingevorder deur van sommige sake-eienaars te verwag om
vir BTW te registreer, waarna daar dan na hulle verwys word as ʼn BTW ondernemer.
Hierdie BTW ondernemer is dan wetlik verplig om BTW te hef op belasbare lewerings van
goedere en dienste.
Hierdie BTW ondernemers kan gesien word as agente van die SAID, wat gebruik word om
BTW wat op sekere goedere en dienste gehef word, namens die staat in te vorder. Die SAID
is die administrateur van die BTW wetgewing, wat verseker dat die BTW betyds ingevorder
word en dat die wetgewing op die regte wyse by die publiek afgedwing word.
BTW is indirekte belasting wat gehef word op die binnelandse verbruik van goedere en
dienste, behalwe in die geval van nulkoerslewerings (byvoorbeeld sekere voedselsoorte en
noodsaaklike medisynes) of vrygestelde lewerings (byvoorbeeld uitvoere).
BTW word gehef regdeur die produksie- en verspreidingsproses, vanaf die rou materiaal tot
by die finale verkoop van die produkte (BusinessDictionary, 2011.
http://www.businessdictionary.com/definition/value-added-tax-VAT.html).
BTW word slegs gehef op die verbruik van goedere en dienste in Suid-Afrika, asook op die
invoer van goedere na Suid-Afrika.
(Bron: http://getentrepreneurial.com/finance-capital/)
BTW staan ook bekend as ʼn goedere & dienste belasting. Om die konsep van BTW beter te
verstaan moet daar eerstens gekyk word na die volgende eienskappe van BTW:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 106
• BTW is oor die algemeen van toepassing op transaksies wat verband hou met
goedere en dienste.
• BTW word proporsioneel bereken ten opsigte van die prys wat gehef word vir
goedere en dienste.
• BTW word gehef op elke stadium van die produksie- en verspreidingsproses
• BTW wat deur die voorafgaande prosesse gehef is, mag deur die BTW ondernemer
afgetrek word, mits die BTW verpligting by die finale gebruiker lê.
(South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=194)
BTW word slegs gehef op belasbare lewerings wat deur ʼn BTW ondernemer gemaak word.
BTW word gehef op belasbare lewerings teen ʼn standaardkoers van 14% of teen ʼn nulkoers
(belasbaar teen 0%). Belasbare lewerings sluit egter nie die volgende in nie:
• Lone en salarisse
• Stokperdjies of enige privaat ontspanningsbedrywighede, wat nie vir sakedoeleindes
is nie
• Private verkoop van persoonlike of plaaslike items
• Vrygestelde lewerings
3.8.1 BTW insette en uitsette
BTW kan soos volg opgdeel word:
• Insetbelasting (BTW insette)
Insetbelasting kan gedefinieer word as ʼn indirekte belasting wat gehef word op
kapitale goedere, roumateriale, die dienste, ens. wat ʼn sakeonderneming verbruik of
gebruik in hul daaglikse sakebedrywighede (BusinessDictionary, 2011.
http://www.businessdictionary.com/definition/input-tax.html).
• Uitsetbelasting (BTW uitsette)
Uitsetbelasting kan gedefinieer word as ʼn Ad valorem belasting wat gehef word op
die verkoopprys van belasbare lewerings (produkte of dienste) en wat betaal word
deur die kliënt van ʼn sakeonderneming. Met ander woorde die sakeonderneming hef
uitsetbelasting op die verkoopprys van ʼn produk of diens, waarna die kliënt dan die
uitsetbelasting betaal. Die sakeonderneming (BTW ondernemer) tree op as ʼn agent
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 107
wat namens die SAID die belasting (BTW) invorder (BusinessDictionary, 2011.
http://www.businessdictionary.com/definition/output-tax.html).
Die volgende figuur illustreer die betaling ontvang vanaf en gemaak aan die SAID:
Figuur 3.3: Betaling ontvang vanaf die SAID en betaling gemaak aan die SAID
(Bron: Outeur, 2011)
3.8.2 Registrasie as BTW ondernemer vir BTW doeleindes
BTW registrasie geskied in die volgende gevalle:
• Verpligte BTW registrasie
ʼn Sakeonderneming is verplig om as BTW ondernemer te registreer, indien die
onderneming belasbare lewerings van meer as R1, 000,000 gemaak het, vir ʼn
aaneenlopende periode van 12 maande.
• Vrywillige BTW registrasie
ʼn Sakeonderneming kan vrywillig vir BTW registreer, mits die onderneming ʼn
minimum belasbare lewering van R50,000 in die voorafgaande 12 maande gemaak
het.
(South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=194)
Die volgende voorbeeld illustreer wanneer ʼn sakeonderneming behoort te registreer as ʼn
BTW ondernemer vir belastingdoeleindes:
•BTW Insetbelasting > BTW UitsetbelastingTerugbetaling ontvang vanaf die SAID
•BTW Uitsetbelasting > BTW InsetbelastingBetaling aan die SAID
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 108
Voorbeeld 3.2
Bongi Zulu dryf handel as Bongi Konstruksie. Hy het ʼn tender ingedien vir ʼn boukontrak
van R5,000,000. Op die huidige stadium verdien Bongi ʼn gemiddeld van R10 000 per
maand – dus R120,000 vir ʼn aaneenlopende tydperk van 12 maande)
Indien Bongi nie die kontrak van R5,000,000 kry nie, het hy ʼn keuse om vrywillig te
registreer vir BTW, of om glad nie as BTW ondernemer te registreer nie.
Indien die konstruksiekontrak wel aan Bongi Konstruksie toegeken word, sal sy belasbare
lewerings die R1,000,000 kerf verbysteek en sal Bongi Konstruksie verplig wees om te
registreer vir BTW doeleindes. Bongi het dan 21 dae waarin hy sy sakeonderneming kan
registreer vir BTW.
(Bron: (South African Revenue Services, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=194)
3.8.3 Belasbare lewerings
ʼn Belasbare lewering is eenvoudig die lewering van ʼn produk of diens wat onderhewig is aan
BTW – die BTW ondernemer moet dus BTW hef op die prys van die produk of diens of kan
BTW terugeis van die SAID vir uitgawes aangegaan ten opsigte van die belasbare lewering
(Accounting-Dictionary.com, 2011. http://www.accounting-dictionary.com/definition/taxable-
supply.html).
Belasbare lewerings sluit alle lewerings van produkte of dienste van die onderneming in
waarop BTW gehef moet word.
BTW word soos volg gehef:
• BTW word gehef teen ʼn standaardkoers van 14%
• BTW word gehef teen ʼn nulkoers, met ander woorde BTW word gehef teen 0%
Vrygestelde lewerings is nie onderhewig aan BTW nie, met ander woorde geen
uitsetbelasting mag gehef word op die verkoopprys van so ʼn produk of diens nie, en geen
insetbelasting mag afgetrek word ten opsigte van uitgawes wat aangegaan is in die lewering
van hierdie produkte of dienste nie.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 109
Die volgende is voorbeelde van lewerings waarop BTW teen ʼn standaardkoers gehef moet
word:
• Grond en geboue (vaste bates).
• Fooie wat gehef word vir professionele dienste gelewer, byvoorbeeld konstruksie/bou
kontrakteurs, eiendomsagente, konsultante, argitekte, ingenieurs, projekbestuurders,
dokters, prokureurs, loodgieters, rekenmeesters, ens.
• Huishoudelike benodigdhede en duursame goedere.
• Munisipale goedere en dienste, soos die verskaffing van elektrisiteit, water en
vullisverwydering.
• Akkommodasie, gasvryheid, toerisme en vermaak.
• Kapitale bates soos masjinerie.
• Telefoon, Internet, rekenaar en ander telekommunikasie dienste.
• Die verhuring van kommersiële eiendom, byvoorbeeld kantoorspasie.
• Motorvoertuigherstelwerk, olie, onderdele.
• Plaaslike vervoer van goedere en passasiers by wyse van see of lug.
(South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=194)
Die volgende goedere is nulkoerslewerings, met ander woorde BTW word gehef teen 0%:
• Sekere voedselsoorte soos:
o Bruinbrood
o Bruinbrood meel (uitgesluit fyn semels)
o Hoendereiers
o Gedroogde boontjies
o Mieliemeel
o Sardyntjies in blikkies
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 110
o Melk, gekweekte melk, melkpoeier en melkpoeiermengsel
o Gedroogde mielies en mielierys
o Stampmielies
o Vars vrugte en groente
o Lensies
o Rys
o Groente kookolie – olyfolie uitgesluit
o Eetbare peule, ertjies, bone en grondboontjies
• Brandstofheffinggoedere. Sekere gespesifiseerde brandstofheffinggoedere is
onderhewig aan ʼn Nulkoers (0%) BTW heffing. Voorbeelde hiervan sluit in:
o Brandstof gebruik in motorvoertuie
o Brandstof gebruik in vragmotors
o Brandstof gebruik in bote, skepe
o Brandstof gebruik in busse
o Brandstof gebruik in visvangbote
o Brandstof gebruik in spoorweglokomotiewe
o Brandstof gebruik in boerdery en produksie masjinerie
Die meeste motorbrandstof is egter onderhewig aan belasting, soos:
o Die algemene brandstofheffing
o Die padongelukfondsheffing
o Aksynsbelasting
(South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=194)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 111
3.8.4 Vrygestelde lewerings
Vrygestelde lewerings is nie onderhewig aan BTW nie, met ander woorde BTW kan nie
gehef word teen die standaardkoers van 14% of teen die nulkoers (0%) nie, en sal nie deel
uitmaak van die belasbare omset nie.
Die vrygestelde lewerings is soos volg:
• Residensiële verblyf in ʼn woning (uitgesluit vakansie-akkommodasie). BTW word nie
gehef op die huur wat deur ʼn huurder aan ʼn verhuurder betaal word onder ʼn
huurooreenkoms nie.
• Passasiersvervoer (pad en spoor). Die lewering van vervoer by wyse van pad en
spoor is vrygestel van BTW.
• Vaste bates in die buiteland. Die lewering van eiendom deur middel van verkoop of
verhuring is vrygestel van BTW, indien die eiendom in die buiteland is.
• Opvoedkundige en kindernasorgdienste.
• Finansiële dienste.
• Goedere en dienste wat gelewer word deur middel van ʼn donasie.
Voorbeeld 3.3
Kleuterskool en naskoolsorg
Mieta Coetzee bestuur ʼn kleuterskool en nasorgsentrum. Sy vra ʼn R1,000 per maand vir
elk van die 120 kinders. Die maandelikse uitgawes beloop R57,000 (BTW ingesluit),
waarvan R7,000 BTW is. Die jaarlikse inkomste is R120,000 (R1,000 * 120); R120,000 *
12 = R1,440,000.
Jaarlikse uitgawes (BTW ingesluit) R57,000 * 12 = R684,000
Mieta Coetzee sal nie haar onderneming kan registreer vir BTW nie, al is haar belasbare
lewerings meer as R1miljoen. Die rede hiervoor is dat die Kleuterskool en nasorg van
kinders ʼn vrygestelde lewering is. Die R7,000 BTW sal dus nie as ʼn insetbelasting geëis
kan word nie.
3.8.5 ʼn Geldige belastingfaktuur vir BTW doeleindes
Wat is die verskil tussen ʼn faktuur en ʼn belastingfaktuur?
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 112
ʼn Faktuur is ʼn dokument wat die koper inlig van sy verpligting om ʼn betaling te maak nadat
ʼn transaksie plaasgevind het. Hierdie transaksie verteenwoordig nie noodwendig ʼn
belasbare lewering nie.
ʼn Belastingfaktuur is ʼn dokument waarvoor daar voorsiening gemaak word in die BTW
wetgewing, om die BTW ondernemer in staat te stel om insetbelasting te eis en
uitsetbelasting te hef. ʼn Belastingfaktuur verteenwoordig altyd ʼn belasbare lewering. Die
BTW wetgewing bepaal dat ʼn belastingfaktuur sekere besonderhede moet bevat ten opsigte
van die belasbare lewering, asook ten opsigte van die partye betrokke by die transaksie,
alvorens BTW geëis en gehef kan word.
Daar is bepaalde vereistes ten opsigte van BTW fakture:
Volledige belastingfaktuur (Bedrag van
R3 000 of meer) Artikel 20(4) van die
BTW Wetgewing
Verkorte belastingfaktuur (Bedrag van
minder as R3 000) Artikel 20(5) van die
BTW Wetgewing
• Die woorde “Belastingfaktuur” (Tax
Invoice) moet op ʼn prominente plek
verskyn
• Naam, adres en BTW nommer van die
verskaffer moet op die faktuur verskyn
• Naam, adres en BTW nommer van die
ontvanger (persoon aan wie die faktuur
uitgemaak word)
• Reeksnommer (faktuurnommer) en
datum waarop die faktuur uitgereik is
• Volledige beskrywing van die goedere
en dienste wat gelewer word
• Die hoeveelheid en volume van die
goedere en dienste wat verskaf word
• Die woorde “Belastingfaktuur” moet op
ʼn prominante plek verskyn
• Naam, adres en BTW nommer van die
verskaffer moet op die faktuur verskyn
• Reeksnommer (faktuurnommer) en
datum waarop die faktuur uitgereik is
• ʼn Beskrywing van die goedere en
dienste wat gelewer word
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 113
• Die prys (BTW uitgesluit), asook die
BTW bedrag
• Die prys (BTW uitgesluit), asook die
BTW bedrag
(South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=194)
Praktiese oefening 3.2
Bestudeer die onderstaande strokie en beantwoord dan die vrae:
1. Wat is die BTW bedrag van toepassing op hierdie kasregisterstrokie?
2. Wat beteken die asterisk # - teken langs die bedrag op die strokie?
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 114
3. Wat is die vereistes waaraan ʼn geldige BTW faktuur moet voldoen. Met ander woorde
wat moet alles op ʼn BTW faktuur verskyn, alvorens dit as ʼn geldige BTW faktuur
kwalifiseer?
Gevallestudie 3.1
Op 23 Februarie 20x11 verkoop ABC Bpk goedere aan Daniel Maleka teen R7,500. Die
goedere is onderhewig aan ʼn handelskorting van 25% en indien Daniel sy rekening
vereffen voor die einde van die maand, sal ʼn kontantkorting van 2.5% aan hom
toegestaan word (Faktuur No 1285).
Op 27 Februarie 20x11 verkoop ABC Bpk goedere aan Aartwell Mthunli ten bedrae van
R10,000. Die goedere is onderhewig aan ʼn handelskorting van 15% en indien Aartwell sy
rekening binne 30 dae vereffen, kom hy in aanmerking vir ʼn kontantkorting van 2%
(Faktuur No 1287).
Op 28 Februarie 20x11 verkoop ABC Bpk handelsgoedere aan Marie Poggenpoel ten
bedrae van R20,000. Die goedere is onderhewig aan ʼn handelskorting van 10%. Marie
Poggenpoel sal egter nie die rekening binne 30 dae kan vereffen nie 00en verbeur dus
haar kontantkorting van 3% (Faktuur No 1290).
Deur gebruik te maak van die onderstaande tabel, bereken telkens die volgende:
a. Wat is die totaal van die verkoopsfaktuur wat aan Aartwell Mthunli gestuur moet word?
b. Wat is die totaal van die verkoopsfaktuur wat aan Marie Poggenpoel gestuur moet
word?
Gebruik Daniel Maleka se besonderhede as voorbeeld:
Daniel Maleka
(voorbeeld)
Aartwell Mthunli
Marie Poggenpoel
Verkoopsbedrag voor
kortings: R7,500
Minus handelskorting:
R1875 (25%)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 115
= R5,625
Minus kontantkorting:
R140.63 (2.5%)
= R5,484.37
(R5,484.37 * 14/100)
BTW: R767.81
Faktuur 1285 totaal:
R6,252.18
3.9 Samevatting
Indirekte belasting word deur die regering van ʼn land gehef op die produsente van produkte
en op ondernemings wat dienste lewer. Die belasting word egter oorgedra na die
verbruikers, afhangende van die prys-elastisiteit van vraag en aanbod.
Van die belangrike indirekte belastings wat deur die SAID gehef word is:
• Belasting op Toegevoegde Waarde
• Doeane- en Aksynsbelasting
• Ad Valorem belasting
• Oordragskostes
Doeane- en Aksynsbelasting word hoofsaaklik deur die staat gehef om te verseker dat daar
ʼn konstante vloei van inkomste na die staat is, om sodoende genoegsame gelde beskikbaar
te hê om hul doelwitte te bereik.
BTW word opgedeel in inset en uitsetbelasting en daar is verskillende BTW periodes vir die
oorbetaling van BTW aan die SAID.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 116
3.10 Selfevaluering
Aktiwiteit 3
Heeltyd Speeltyd (Pty) Ltd, is ʼn sakeonderneming wat kinder partytjies reel, asook
dinees vir sekere groot sakeondernemings in die Johannesburg omgewing. Annemarie
Louw is die trotse eienaar van Heeltyd Speeltyd, sy kom egter nie by alles uit nie,
aangesien die reel van hierdie funksies al haar aandag en tyd inbeslag neem. Dit is
amper weer tyd vir Annemarie op die BTW opgawe vir die maand in te dien. Annemarie
het egter nog nie by die berekening van die BTW uitgekom nie, en sy vra jou om haar te
help.
Bestudeer die onderstaande inligting, en voltooi die BTW skedules vir die maand van
Julie 20x11.
Verkope vir die maand van Julie 20x11
Verkoopsfaktuur No Verkoopprys 14% BTW Bedrag voor BTW
1 2,850 350 2,500
2 3,560
3 5,890 723 5,167
4 6,280 771
5 7,825 6,864
26,405 3,243 23,162
Aankope vir die maand van Julie20x11
Aankope Faktuur No Aankoopsprys 14% BTW Bedrag voor BTW
1 850 746
2 350 43
3 1,250 1,096
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 117
4 286 35
5 536 470
3,272 402 2,870
Nadat jy die bostaande skedules sorgvuldig bereken en ingevul het, behoort jy in staat te
wees om die BTW betaalbaar/ontvangbaar te bereken. Wat is die BTW
betaalbaar/ontvangbaar vir die maand van Julie 20x11 vir Heeltyd Speeltyd (Pty) Ltd?
Aktiwiteit 4
Super Vinnig Bpk is ʼn maatskappy wat aflewerings in die Bryanston omgewing doen.
Hulle het onlangs nuwe bande op hulle trokkie laat sit en ook sommer brandstof ingegooi.
Bestudeer die onderstaande faktuur en beantwoord die volgende vrae:
a. Verduidelik in jou eie woorde wat die verskil is tussen inset en uitsetbelasting?
b. Gaan Super Vinnig Bpk inset- of uitsetbelasting betaal op die faktuur hieronder?
Gee redes vir jou antwoord.
c. Wat is die bedrag uitsetbelasting wat ingesluit is by die totale faktuurbedrag van
R1,540?
d. Wat is die bedrag BTW wat na die SAID oorbetaal moet word?
Super Vinnig Bpk Faktuur No: 123A
14 Oval Road Faktuur
Johannesburg 2090
Telefoon No: 011 282 6824
VAT Reg No: 4676650011
4 Julie 20x11
Bestelling No: 1256
Rekening No: 116
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 118
Kostekode
BTW
Koers
Prys/
eenheid Totale bedrag
4 Bande VOS/NN 14% R 285 R 1,140
Brandstof ONN/NN 0% R 400 R 400
R 1,540
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 119
StudStudStudStudieieieie----eeneeneeneenheidheidheidheid 4: 4: 4: 4: WerknemersbelastingWerknemersbelastingWerknemersbelastingWerknemersbelasting
4.1 Studie-eenheid leeruitkomstes
Kennis en begrip
Na voltooiing van Studie-eenheid 4 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip van die
volgende te demonstreer:
• Die werknemersbelastingstelsel
• Die belastingreëls vir die onderskeie tipes werknemers
• Die belasbare byvoordele van werknemers
• Toelaatbare aftrekkings
• Vrygestelde inkomste
• Doeltreffende wyses waarop werknemers vergoed kan word
Vaardighede
Jy sal ook in staat wees om:
• Jou kennis en begrip van die Werknemersbelastingstelsel toe te pas.
• Die verskillende belastingreëls van toepassing op die verskillende tipes
werknemers te identifiseer en toe te pas.
• Die belasbare byvoordele, soos deur die werkgewer aan sy werknemers voorsien,
te bereken.
• Die belastingdoeltreffendheid van die onderskeie wyses waarop werknemers
vergoed word, te evalueer.
• Navrae ten opsigte van werknemersbelasting te hanteer.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 120
4.2 Verrykende bronne
• A. Writing, 2011. http://www.ehow.com/about_6303466_define-fringe-benefit.html
• Accounting-dictionary, 2011. http://www.accounting-dictionary.com/definition/taxable-
benefit.html
• Businessdictionary, 2011. http://www.businessdictionary.com/definition/pay-as-you-
earn-PAYE.html
• eHow.com, 2011. http://www.ehow.com/info_7736546_reward-ideas-employees.html
• Moneywebtax, 2009.
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/view/moneywebtax/en/page259?oid=4
3276&sn=Detail
• South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4589
• South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4589
• South African Revenue Services: Practice Note 7, 2011.
http://www.ftomasek.com/pn0499.html#Para1
• Stiglingh, M., Koekemoer, A.D., van Schalkwyk, L., Wilcocks, J.S., de Swardt, R.D. &
Jordaan, K. 2011. SILKE: Suid-Afrikaanse Inkomstebelasting. Johannesburg:
LexisNexis. 1160p.
• Yourtax, 2011. http://yourtax.co.za/tax-tables/2011/
• Yourtax, 2011. http://yourtax.co.za/tax-tables/2012/
4.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan:
Sleutelwoord Omskrywing
Werknemersbelasting Die werknemersbelasting wat uit die Lopende
Betaalstelsel (LBS) en Standaard Inkomstebelasting op
Werknemers (SIBW) bestaan, moet op ʼn maandelikse
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 121
basis van die salaris van ʼn werknemer afgetrek word en
aan SAID oorbetaal word. Dit moet gebeur binne sewe
dae na die einde van die maand waarin dit afgetrek is.
Werknemersbelasting-
sertifikaat
Die werkgewer is verplig om ʼn
werknemersbelatingsertifikaat (IRP5/IT4(a)) aan die
einde van ʼn belastingjaar aan die die werknemer uit te
reik wat die LBS aandui wat deur die werkgewer van
die werknemer se salaris afgetrek is en aan die
Ontvanger van Inkomste (SAID) oorbetaal is.
Vaardigheidsontwikkelings-
heffing
Skills Development Levy (SDL), of
Vaardigheidsontwikkelingsheffing is ʼn verpligte
heffingskema, wat gebruik word vir die befondsing van
onderrig en opleiding van die land. Daar word van ʼn
werkgewer verwag om te registreer vir SDL doeleindes,
sodra die bedrag betaal of betaalbaar aan werknemers
altesaam R500 000 sal oorskry in die volgende 12
maande tydperk.
Werkloosheidsversekerings-
fonds
Unemployement Insurance Fund (UIF) of die
Werkloosheidsversekeringsfonds vereis dat ʼn
werknemer elke maand ʼn bydrae moet maak tot
die Werkloosheidsverskeringsfonds om
werknemers te beskerm in ʼn geval van verlies
aan inkomste, kraamverlof, siekte of indien ʼn
persoon sy/haar werk sou verloor.
Standaard Inkomstebelasting
op Werknemers
Ten einde die SAID se las te verminder ten opsigte van
die administrasie van belastingopgawes, -aanslae, -
betalings en rekordhouding ten opsigte van spesifieke
belastingbetalers, en ook om sekere belastingbetalers
vry te stel van die indiening van opgawes, is ʼn
Standaard Inkomstebelasting op Werknemers (SIBW)
ingestel as ʼn integrale deel van die
Werknemersbelastingstelsel.
SIBW is slegs ʼn term wat gebruik word om ʼn sekere
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 122
gedeelte van die werknemersbelasting te beskryf wat
afgetrek word deur ʼn werkgewer van ʼn werknemer se
netto besoldiging onder die belastingstelsel. Let daarop
dat SIBW nie ʼn afsonderlike belastingtipe is nie, maar
deel uitmaak van die Werknemersbelastingstelsel.
Arbeidsmakelaars ʼn Natuurlike persoon wat ʼn onderneming bedryf
waardeur hy (teen vergoeding), sy eie werknemers
beskikbaar stel om werk vir ʼn kliënt te doen OF werkers
vir die kliënt werf. Die kliënt betaal die arbeidsmakelaar
en die arbeidsmakelaar betaal die werkers, met ander
woorde daar is drie partye hier betrokke.
Persoonlike
diensteverskaffers
ʼn Persoonlike diensteverskaffer kan gedefinieer word
as enige maatskappy of trust waar persoonlike dienste
gelewer word deur enige verbonde persoon tot die
maatskappy of trust; en
• die persoon wat die diens lewer sou as ʼn
werknemer van die kliënt beskou gewees het
indien die diens direk aan die kliënt gelewer is,
in plaas van namens die maatskappy of trust;
• die diens of pligte hoofsaaklik by die perseel van
die kliënt gelewer word, en die
persoon/maatskappy/trust onderhewig is aan die
beheer en toesig van die kliënt ten opsigte van
die wyse waarop die diens gelewer moet word;
• meer as 80% van die maatskappy/trust se
inkomste hoofsaaklik afkomstig is van een
kliënt, gedurende ʼn betrokke belastingjaar.
Voorbeeld: Waar ʼn persoon ʼn maatskappy/beslote
korporasie/trust stig en dienste aan kliënte verskaf deur
die betrokke maatskappy/beslote korporasie/trust.
Onafhanklike kontrakteur ʼn Persoon word geag ʼn onafhanklike kontrakteur te
wees, indien die persoon drie of meer werknemers in
diens neem wat op heeltydse grondslag betrokke is by
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 123
die onderneming van die onafhanklike kontrakteur om ʼn
bepaalde diens of produk te lewer. Voorbeeld:
Argitekte, openbare rekenmeesters, advokate, ens.
Byvoordele Byvoordele is werknemersvoordele wat toegestaan
word aan werknemers bykomend tot hulle huidige,
basiese salaris of loon.
Kontantekwivalent-
byvoordele
Vir die doeleindes van ʼn belasbare voordeel, sal ʼn
kontantekwivalent die waarde wees van die belasbare
voordeel, minus enige vergoeding (indien van
toepassing) verskaf deur die werknemer vir hierdie
byvoordeel.
4.4 Inleiding
Die normale belastingaanspreeklikheid van ʼn individu word verhaal deur die volgende tipes
belasting:
• Werknemersbelasting in die vorm van:
o Lopende Betaalstelsel (LBS)
o Standaard Inkomstebelasting op Werknemers (SIBW)
• Voorlopige belastingbetalings
• ʼn Finale vereffening met aanslag, indien van toepassing
(Stiglingh et al. 2011:307)
Alvorens die netto besoldiging van ʼn werknemer bereken kan word, moet
werknemersbelasting, werkloosheidsversekering en standaard inkomstebelasting op
werknemers van die salaris afgetrek word.
Daar is verskeie tipes werknemers, en elkeen van hierdie werknemers word op verskillende
wyses belas. Die tipes werknemers sluit in:
• Arbeidsmakelaars
• Persoonlike diensteverskaffers
• Onafhanklike kontrakteurs
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 124
• Direkteure van private maatskappye
• Lede van beslote korporasies
• Studente en skoliere
• Seisoenale werkers
• Werknemers tussen die ouderdom van 65 en 74 jaar
• Werknemers 75 jaar en ouer
• Tydelike werknemers wat gereeld indiens geneem word
• Kommissie-agente
ʼn Werkgewer is nie altyd finansieel in staat om ʼn salarisverhoging aan werknemers te gee
nie. Vergoeding kan dan geskied deur middel van byvoordele.
Byvoordele is egter nie belastingvry nie, en in sekere gevalle is dit soms beter om
alternatiewe maniere te identifiseer waarop ʼn werkgewer ʼn werknemer kan vergoed.
4.5 Die belastingstelsel vir werknemers
4.5.1 LBS, SIBW en Voorlopige Belasting
Die Ontvanger van Inkomste, met ander woorde die SAID, vorder die
belastingaanspreeklikheid ten opsigte van werknemers in by wyse van die volgende:
• Die Lopende Betaalstelsel (LBS), beter bekend as Pay as you earn (PAYE)
• Die Standaard Inkomstebelasting op Werknemers (SIBW), beter bekend as Standard
Income Tax on Employees (SITE)
• Voorlopige Belastingbetalings, beter bekend as Provisional Tax Payments
Die werknemersbelasting wat uit die Lopende Betaalstelsel (LBS) en Standaard
Inkomstebelasting op Werknemers (SIBW-stelsel) bestaan, moet op ʼn maandelikse
grondslag van die salaris van ʼn werknemer afgetrek word en aan SAID oorbetaal word. Dit
moet gebeur binne sewe dae na die einde van die maand waarin dit afgetrek is.
Werknemersbelasting onder die LBS- stelsel moet van die werknemer se belasbare loon of
salaris afgetrek word en aan die SAID oorbetaal word. Dit is die werkgewer se
verantwoordelikheid om hierdie belasting aan die Ontvanger van Inkomste oor te betaal.
Dieselfde geld ook ten opsigte van SIBW (Businessdictionary, 2011.
http://www.businessdictionary.com/definition/pay-as-you-earn-PAYE.html).
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 125
Die werkgewer is verplig om ʼn werknemersbelastingsertifikaat (IRP5/IT4(a)) aan die einde
van ʼn belasting jaar aan die werknemer uit te reik wat die LBS aandui wat deur die
werkgewer van die werknemer se salaris afgetrek is en aan die SAID oorbetaal is.
Daar moet duidelike onderskeid getref word tussen LBS en SIBW op die IRP5 van ʼn
werknemer. ʼn Jaarlikse rekonsiliasie, genaamd die EMP501 moet na SAID gestuur word
aan die einde van die jaar (South African Revenue Services, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4589).
Die verskil tussen LBS en SIBW is die volgende:
Standaard Inkomstebelasting op
Werknemers (SIBW)
Lopende Betaalstelsel (LBS)
SIBW is die bedrag werknemersbelasting
wat gedurende ʼn bepaalde belastingjaar
afgetrek word van die jaarlikse ekwivalent
(beperk tot R60 000) van ʼn werknemers se
salaris. Met ander woorde indien ʼn
persoon R60 000 of minder verdien, word
slegs SIBW oorbetaal aan die Ontvanger.
LBS word van die besoldiging (salaris/loon)
afgetrek, indien die betrokke werknemer
meer as R60 000 vir ʼn betrokke
belastingjaar verdien het. In so ʼn geval
word beide SIBW en LBS oorbetaal aan
die Ontvanger – die balans van
werknemersbelasting wat oorbly nadat
SIBW afgetrek is, verteenwoordig LBS.
(South African Revenue Services, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4&cx=009878640050894574201%3Aku-
btv50zym&cof=FORID%3A10%3BNB%3A1&ie=UTF-8&q=SITE+TAX#913)
Wanneer ʼn belastingpligtige sy belasbare inkomste bereken, word die totale inkomste in
aanmerking geneem, ongeag uit watter bron dit verdien is. Alle belastingbetalings wat reeds
aan die SAID vir ʼn bepaalde belastingjaar gemaak is deur byvoorbeeld Voorlopige
Belastingbetalings, kan van die belastingaanspreeklikheid afgetrek word.
Die volgende belastingtabelle word gebruik om die belasting betaalbaar ten opsigte van ʼn
individu se belasbare inkomste te bereken.
Inkomstebelastingtabelle
1 Maart 2010 - 28 Februarie 2011
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 126
Belasbare inkomste Belastingkoers
R 0 - R 140 000 18%
R 140 001 - R 221 000 R 25 200 + (25% van die bedrag bo R 140 000)
R 221 001 - R 305 000 R 45 450 + (30% van die bedrag bo R 221 000)
R 305 001 - R 431 000 R 70 650 + (35% van die bedrag bo R 305 000)
R 431 001 - R 552 000 R 114 750 + (38% van die bedrag bo R 431 000)
R 552 001 and above R 160 730 + (40% van die bedrag bo R 552 000)
Primêre korting R 10 260
Bykomende korting (persone 65 jaar en ouer) R 5 675
(Yourtax, 2011. http://yourtax.co.za/tax-tables/2011/)
Let daarop: Die primêre en sekondêre kortings is van toepassing op die belasting
betaalbaar. Met ander woorde die primêre en sekondêre korting word afgetrek van belasting
betaalbaar om sodoende die belasting te verminder. Die belasbare inkomste word
verminder met vrystellings en aftrekkings.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 127
Inkomstebelastingtabelle
1 Maart 2011 - 28 Februarie 2012
Belasbare Inkomste Belastingkoers
R 0 - R 150 000 18%
R 150 001 - R 235 000 R 27 000 + (25% van die bedrag bo R 150 000)
R 235 001 - R 325 000 R 48 250 + (30% van die bedrag bo R 235 000)
R 325 001 - R 455 000 R 75 250 + (35% van die bedrag bo R 325 000)
R 455 001 - R 580 000 R 120 750 + (38% van die bedrag bo R 455 000)
R 580 001 en daarbo R 168 250 + (40% van die bedrag bo R 580 000)
Primêre korting R 10 755
Sekondêre korting (persone 65 en ouer) R 6 012
Tersiêre korting (persone 75 en ouer) R 2 000
(Yourtax, 2011. http://yourtax.co.za/tax-tables/2012/)
4.5.2 Vaardigheidsontwikkelingsheffing en Werkloosheidsversekeringsfonds
Skills Development Levy (SDL), of Vaardigheidsontwikkelingsheffing is ʼn verpligte
heffingskema wat gebruik word vir die befondsing van onderrig en opleiding van die land.
Daar word van ʼn werkgewer verwag om te registreer vir SDL doeleindes, sodra die bedrag
betaal of betaalbaar aan werknemers altesaam R500 000 sal oorskry in die volgende
12 maande tydperk (South African Revenue Services, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4589).
Unemployement Insurance Fund (UIF) of die Werkloosheidsversekeringsfonds vereis dat ʼn
werknemer elke maand ʼn bydrae moet maak tot die Werkloosheidsverskeringsfonds om
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 128
werknemers te beskerm in ʼn geval van verlies aan inkomste, kraamverlof, siekte of indien ʼn
persoon sy/haar werk sou verloor.
Gevallestudie 4.1
Bestudeer die onderstaande:
Mnr Barry White is ʼn inwoner van Suid-Afrika. Barry het die volgende salaris ontvang vir die
2012 finansiële jaar, asook die volgende betalings gemaak vir die betrokke belastingjaar.
Barry is 72 jaar oud.
Salaris R150 000
Rente ontvang vanuit ʼn bron in Suid-Afrika R38 000
Dividende verdien vanaf ʼn plaaslike maatskappy R12 000
Aftrekbare uitgawes, goedgekeur deur SAID R3000
Belasbare kapitaalwins (sy kapitaalwins was R20 000)
(Hou in gedagte: kapitaalwins word teen 25% by die individu se
belasbare inkomste ingesluit) R5000
Berekening van die belasbare inkomste van Mnr White vir die huidige belastingjaar:
Salaris R150 000
Rente R38 000
Plaaslike dividende R12 000
Bruto inkomste R200 000
Minus vrygestelde inkomstes:
Rente* (R32 000)
Dividende * (R12 000)
Inkomste R156 000
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 129
Minus aftrekkings
Toelaatbare aftrekbare uitgawes (R3000)
Plus
Belasbare kapitaalwins R5000
Belasbare inkomste R158 000
Normale belasting betaalbaar volgens die tabel 2010/2011
Op R140 000 R25 200
Op R18 000 (25% van die R18 000) R4 500
Normale belasting betaalbaar R29 700
Minus primêre korting (R10 260)
Minus sekondêre korting (R5 675)
Normale belastingaanspreeklikheid R13 765
* Die eerste R22 300 van enige rente vanuit ʼn bron in Suid Afrika is van normale belasting
vrygestel. Die vrygestelde perk is R32 000 vir enige persoon wat minstens 65 jaar oud is.
Barry White is reeds 72 jaar oud, hy kwalifiseer dus vir die R32 000 vrystelling ten opsigte
van sy rente.
* Plaaslike dividende (met ander woorde dividende wat nie van die buiteland afkomstig is
nie) word in die algemeen van normale belasting vrygestel. In hierdie geval is die R12 000
dividende wat Barry White ontvang het, heeltemal vrygestel van belasting.
4.6 Die belastingreëls vir die onderskeie tipes werknemers
Daar is verskeie tipes werknemers, en elkeen van hierdie werknemers word op verskillende
wyses belas. Die tipes werknemers sluit in:
• Arbeidsmakelaars
• Persoonlike diensteverskaffers
• Onafhanklike kontrakteurs
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 130
• Direkteure van private maatskappye
• Lede van beslote korporasies
• Studente en skoliere
• Seisoenale werkers
• Werknemers tussen die ouderdom van 65 en 74 jaar
• Werknemers 75 jaar en ouer
• Tydelike werknemers wat gereeld in diens geneem word
• Kommissie-agente
(South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4589)
Hieronder word enkele van die tipe werknemers in meer besonderhede beskryf:
4.6.1 Arbeidsmakelaars
ʼn Arbeidsmakelaar word in Stiglingh et al (2011:414) gedefinieer as ʼn natuurlike persoon
wat ʼn onderneming bedryf waardeur hy (teen vergoeding), sy eie werknemers beskikbaar
stel om werk vir ʼn kliënt te doen of werkers vir die kliënt werf. Die kliënt betaal die
arbeidsmakelaar en die arbeidsmakelaar betaal die werkers, met ander woorde daar is drie
partye hier betrokke:
• Die kliënt
• Die arbeidsmakelaar
• Die werker
Die vierde bylaag in die Inkomstebelastingwetgewing maak voorsienning vir ʼn
Vrystellingsertifikaat, naamlik ʼn IRP 30, wat deur SAID aan die arbeidsmakelaar uitgereik
word, wat die kliënt (werkgewer) kwytskeld van die verpligting om werknemersbelasting af te
trek van enige bedrae wat aan die arbeidsmakelaar oorbetaal word. Die arbeidsmakelaar
moet op ʼn jaarlikse basis en ten minste twee maande voordat die huidige IRP30 sertifikaat
verval by SAID aansoek doen vir ʼn nuwe IRP30.
Indien die arbeidsmakelaar nie in besit is van ʼn IRP30 nie, sal alle betalings wat deur die
kliënt aan die arbeidsmakelaar gemaak word, onderhewig wees aan werknemersbelasting.
4.6.2 Persoonlike diensteverskaffers
ʼn Maatskappy/Beslote Korporasie/Trust kan geklassifiseer word as ʼn persoonlike
diensteverskaffer:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 131
1) Indien enige diens persoonlik gelewer word aan ʼn kliënt van die maatskappy/beslote
korporasie/trust, by wyse van ʼn verbonde persoon van hierdie maatskappy/beslote
korporasie/trust.
EN
2) Indien die persoon wat die diens aan die kliënt lewer beskou kan word as ʼn werknemer
van hierdie kliënt, indien die diens direk aan die kliënt gelewer is, met ander woorde nie
deur die maatskappy/beslote korporasie/trust nie.
OF
Indien die diens hoofsaaklik op die perseel van die kliënt gelewer moet word, en waar
die diensteverskaffer onderhewig sal wees aan beheer en toesig van die kliënt, ten
opsigte van die diens wat gelewer word.
OF
Indien meer as 80% van die maatskappy/beslote korporasie/trust se inkomste verkry
vanuit dienslewering, afkomstig is van slegs een kliënt.
BEHALWE
3) Wanneer die maatskappy/beslote korporasie/trust gedurende ʼn jaar van aanslag meer
as drie voltydse werknemers in diens het wat die dienste namens die
maatskappy/beslote korporasie/trust lewer. Hierdie werknemers mag nie die
aandeelhouer, direkteur of lid van ʼn maatskappy/beslote korporasie/trust of verbonde
persoon aan enige van hierdie persone insluit nie.
Indien (1) en (2) afgemerk kan word, is die maatskappy/beslote korporasie/trust ʼn
persoonlike diensteverskaffer.
Indien slegs (1) of (2) afgemerk kan word, is die maatskappy/beslote korporasie/trust NIE ʼn
persoonlike diensteverskaffer nie.
Indien (3) afgemerk kan word, is die maatskappy/beslote korporasie/trust NIE ʼn persoonlike
diensteverskaffer nie, selfs al is (1) en (2) afgemerk.
(Softline VIP – a Division of Softline (Pty) Ltd, 2011:8)
ʼn Verbonde persoon is enige persoon wat voordeel trek uit die optrede van ʼn betrokke
persoon wat verbind is aan daardie persoon by wyse van ʼn familieverband, trust
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 132
begunstigde, wedersydse vennootskap of aandeelhouding. (Die uitgebreide definisie van ʼn
verbonde persoon kan gevind word by http://www.ftomasek.com/pn0499.html#Para1)
ʼn Persoonlike diensteverskaffer word belas teen die volgende belastingkoerse:
• 33%, indien die persoonlike diensteverskaffer ʼn maatskappy/beslote korporasie is
• 40%, indien die persoonlike diensteverskaffer ʼn trust is.
(Softline VIP – a Division of Softline (Pty) Ltd, 2011:8)
Die onderstaande diagram word gebruik om vas te stel of ʼn werknemer ʼn persoonlike
diensteverskaffer is of nie:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 133
Nee Ja Nee Ja Ja
Ja
Nee Nee Ja Ja
Nee Nee Ja Nee
(Bron: South African Revenue Services, 2011.
http://www.sars.gov.za/Tools/Documents/DocumentDownload.asp?FileID=56838)
Is die werknemer ʼn
maatskappy/trust?
Die werknemers is nie ʼn
Persoonlike Diensteverskaffer
nie.
Word die diens persoonlik
deur ʼn verbonde persoon
gelewer?
Nie onderhewig aan die aftrekking
van werknemersbelasting nie. Is 3 of meer heeltydse werknemers
(uitgesluit verbonde persone)
indiens geneem?
Sal die persoon wat die diens
lewer, beskou word as ʼn
werknemer van die kliënt, indien
die diens direk gelewer is?
Werknemersbelasting
word afgetrek @ ʼn koers
van 33%
Word hierdie pligte uitgevoer op die perseel van
die kliënt, en is die persoon wat hierdie pligte
uitvoer onderhewig aan die toesig en beheer van
die kliënt, ten opsigte van die wyse waarop hierdie
pligte uitgevoer word.
Word meer as 80% van die
persoon wat die diens lewer se
inkomste verkry vanuit een
bron, met ander woorde
ontvang vanaf een kliënt.?
Isʼn beëdigde verklaring met die
nodige inligting voorsien?
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 134
4.6.3 Onafhanklike kontrakteur
Daar is twee maniere om vas te stel of ʼn persoon sal kwalifiseer as ʼn onafhanklike
kontrakteur. Hierdie twee opsies staan bekend as:
4.6.3.1 Statutêre toetse
Die Statutêre toetse behels die volgende:
• Die persoon is onderhewig aan beheer van enige ander persoon, ten opsigte van die
wyse waarop die werk verrig word of verrig sal word of ten opsigte van die
hoeveelheid ure wat gewerk moet word.
OF
• Die persoon is onderhewig aan toesig van enige ander persoon, ten opsigte van die
wyse waarop die werk verrig word of verrig sal word of ten opsigte van die
hoeveelheid ure wat gewerk moet word.
OF
• Die bedrae wat aan die persoon betaal word of betaal sal word vir die dienste
gelewer, bestaan uit of sluit in ontvangstes van enige beskrywing, wat gereeld betaal
word – op ʼn daaglikse, weeklikse, maadelikse basis of enige ander interval.
Indien enige een van die bogenoemde bepalings geld, is die persoon NIE ʼn onafhanklike
kontrakteur nie en is dit nie nodig om verdere toetse te doen nie. As die Statutêre toetse nie
van toepassing is nie, kan aanbeweeg word na die Gemenereg toetse.
4.6.3.2 Gemenereg toetse
Dit is ʼn moeilike proses om vas te stel of ʼn persoon ʼn onafhanklike kontrakteur is of nie. Dit
is egter ʼn belangrike besluit wat op ʼn gereelde basis hersien moet word, aangesien ʼn
verkeerde keuse albei partye (werkgewer en werknemer) duur te staan kan kom. Die reëls is
nie altyd klinkklaar en maklik toepasbaar nie – dikwels word die besluit gebaseer op die
oordeel van die SAID en die werkgewer. Met ander woorde daar is nie vaste riglyne
beskikbaar om vas te stel of ʼn persoon kwalifiseer as ʼn onafhanklike kontrakteur of
werknemer vir doeleindes van werknemersbelasting nie. In hierdie geval moet ʼn oorhoofse
of “dominante-indruk” gevorm word van die indiensnemingsverhouding van toepassing in
elke afsonderlike geval.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 135
Die besluitnemingsproses kan soos volg uiteengesit word:
Ja Nee
Nee
Ja
Ja
Nee
Ja
Nee
Nee
Ja
(SAICA, 2003. http://www.saica.co.za/integritax/2003/1125_Independent_contractors.htm)
(a) Ontvang die persoon, uitgesluit maatskappy/beslote korporasie/trust, enige
inkomste (besoldiging)?
Is die persoon ʼn inwoner van Suid Afrika? Werknemersbelasting moet afgetrek
word.
Is die persoon onderhewig aan toesig en beheer ten opsigte van die wyse waarop die werk verrig moet word?
Ontvang hierdie persoon betalings op ʼn gereelde basis, hetsy daagliks, weekliks, maadeliks of enige ander interval?
Werknemersbelasting moet afgetrek word.
Die “Dominante-indruk” toets moet uitgeoefen word. Met ander woorde, wat is die algehele indruk wat hier verkry word? Is die “algehele indruk” dat die persoon kwalifiseer as ʼn onafhanklike kontrakteur?
Geen werknemersbelasting moet afgetrek word nie.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 136
Ja
(SAICA, 2003. http://www.saica.co.za/integritax/2003/1125_Independent_contractors.htm)
Ja Nee
Ja
Ja Nee
Ja Nee
(SAICA, 2003. http://www.saica.co.za/integritax/2003/1125_Independent_contractors.htm)
(c) Is die persoon ʼn Arbeidsmakelaar?
Is die persoon geregistreer vir belasting doeleindes? En is alle opgawes, soos deur die Wet vereis, ingedien?
Werknemersbelasting moet afgetrek word.
Is enige van die volgende teenwoordig?
• Meer as 80% van sy bruto inkomste word ontvang vanaf slegs een kliënt
• Hy voorsien dienste van ʼn ander arbeidsmakelaar aan enige van sy kliënte
• Hy is kontraktueel verplig om die dienste van ʼn gespesifiseerde werknemer aan sy kliënt te voorsien
Werknemersbelasting moet afgetrek word. Indien bogenoemde nie waar was nie, sou die SAID ʼn IRP30 sertifikaat aan die Arbeidsmakelaar toegestaan het, wat hom dus vrystel van die aftrekking van werknemersbelasting.
Die “Dominante-indruk” toets moet toegepas word. Skep hierdie toets ʼn indruk dat die persoon geklassifiseer kan word as ʼn onafhanklike kontrakteur?
Werknemersbelasting moet nie afgetrek word nie.
Werknemersbelasting moet afgetrek word.
(b) Ontvang hierdie persoon vergoeding vir dienste gelewer aan of namens ʼn Arbeidsmakelaar?
Werknemersbelasting is aftrekbaar.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 137
Ja
Nee
Ja
(SAICA, 2003. http://www.saica.co.za/integritax/2003/1125_Independent_contractors.htm)
Die vraag is: Wat word bedoel met die “Dominante-indruk” toets? Die “Dominante-indruk”
toets word in die huidige Suid-Afrikaanse Gemeneregstelsel toegepas om vas te stel of ʼn
werker ʼn onafhanklike kontrakteur of ʼn gewone werknemer is.
Die “Dominante-indruk” toets maak gebruik van verskeie aanwysers met verskillende
betekenisse en gewigte wat toegepas word in elke situasie. Geeneen van hierdie
aanwysers kan alleen bepalend wees van ʼn persoon se status nie.
Hierdie “Dominante-indruk” toets is ʼn analitiese hulpmiddel wat ontwerp is om te gebruik en
toe te pas in die sake-omgewing ten einde vas te stel of ʼn persoon ʼn onafhanklike
kontrakteur is of nie. Die persoon wat getoets word, kan ʼn individu wees OF ʼn
sakeonderneming (South African Revenue Services, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=190).
Die “Dominante-indruk” toets verdeel die faktore wat in ag geneem moet in drie katgorieë.
Hierdie kategorieë is soos volg:
• Naby afdoende
Hierdie faktore gee ʼn aanduiding ten opsigte van die mate waarin die werkgewer daartoe
in staat is om die wyse waarop die persoon die dienste lewer te beheer, asook die mate
waartoe die werkgewer eksklusiewe regte het tot die dienste wat deur die persoon
gelewer word. Met ander woorde het die werkgewer alleen toegang tot die dienste wat
gelewer word.
(d) Is die persoon ʼn persoonlike diensteverskaffer (Maatskappy/Beslote Korporasie/Trust)?
Is die persoon ʼn Arbeidsmakelaar soos gedefinieer?
Toepassing van die toets soos hierbo in (c) aangedui.
Werknemersbelasting moet afgetrek word.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 138
• Oorredend
Hierdie faktore dui op die mate van beheer ten opsigte van die uitreiking van instruksies,
die verpligting om verslae te lewer, die uitvoering van opleiding en die bepaling van
produktiewe tyd.
• Relevant
Hierdie faktore is bepalend ten opsigte van beheer en toesig.
Ter verdere verduideliking:
(Bron: Outeur: 2011)
Die vrae wat onder elke opskrif hierbo getoon word, is slegs riglyne van moontlike vrae wat
gevra kan word. Die vrae word dus nie beperk tot bogenoemde nie.
Dit is geensins maklik om vas te stel of ʼn werkgewer beheer en toesig oor ʼn persoon
uitoefen nie. Elkeen van die bogenoemde aanwysers dra daartoe by om ʼn “Dominante-
indruk” te skep. Uiteindelik word die uitkoms gebaseer op die oordeel van die
belastingpligtige en die SAID.
Naby afdoende
• Die werkgewer gee instruksies ten opsigte van die gereedskap, personeel, materiale, ens wat gebruik moet word.
• ʼn Sekere persoon moet die diens lewer.
•Die persoon moet teenwoordig wees, al is daar geen werk om te doen nie.
Oorredend
•Daar word van die persoon verwag om verslae te lewer op ʼn gereelde basis.
•Die werksure word bepaal deur die werkgewer. Dit kan heeltyds wees.
•Die persoon moet gaan vir opleiding. Dit kan verskaf word deur die werkgewer, of iemand wat deur die werkgewer voorsien word.
Relevant
•Die werkgewer verskaf die materiaal
• Die persoon maak gebruik van die perseel van die werkgewer
•Die persoon het ʼn posbeskrywing in die hiërargie van die onderneming
•Die werkgewer kan die persoon afdank, nadat kennis gegee is.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 139
4.6.4 Direkteure van private maatskappye of lede van beslote korporasies
Direkteure van private maatskappye word ingesluit by die omskrywing van werknemer, en
daarom sal die vergoeding wat aan direkteure van private maatskappye en lede van beslote
korporasies ook onderhewig wees aan werknemersbelasting.
4.6.5 Studente en skoliere
Voltydse studente en skoliere val nie in ʼn spesifieke kategorie nie en word daarom op
dieselfde wyse belas as wat die geval sou wees met enige gewone werknemer.
4.6.6 Deeltydse, tydelike en toevallige werkers
Deeltydse, tydelike (los werknemers) en toevallige werknemers is nie in standaarddiens nie.
Die werknemersbelasting wat dus van die besoldiging afgetrek word, word teen ʼn koers van
25% bereken.
4.6.7 Kommissie-agente
Indien die werknemer in besit is van ʼn belastingaanwysing, moet die werkgewer
werknemersbelasting dienooreenkomstig die betrokke belastingaanwysing aftrek.
Indien die werknemer nie in besit is van ʼn belastingaanwysing nie, moet die werkgewer
werknemersbelasting aftrek dienooreenkomstig die belastingtabelle.
(Bron: http://www.steinertax.com/Tax%203.jpg)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 140
4.7 Belasbare byvoordele van werknemers – fringe benefits
Dit is belangrik vir beide die werknemers en die werkgewer om die konsep van byvoordele,
of beter bekend as fringe benefits, volkome te verstaan. Indien die term misverstaan word,
mag die individue wat die byvoordeel as deel van hul vergoeding ontvang, swaar belas word
deur die Suid-Afrikaanse Inkomste Diens (SAID).
Byvoordele dra daartoe by dat ʼn werknemer eintlik ʼn groter salaris ontvang sonder ʼn
salarisverhoging. Dit kan deel uitmaak van ʼn werknemer se salarispakket of dit kan na die
tyd onderhandel word.
Byvoordele is werknemersvoordele wat toegestaan word aan werknemers bykomend tot
hulle huidige, basiese salaris of loon. ʼn Byvoordeel word gewoonlik vervat in die
diensvoorwaardes en kom in verskeie vorme voor, soos kontant, handelsvoorraad, mediese
versekering, pensioenfondse, vakansies, ens. (A. Writing, 2011.
http://www.ehow.com/about_6303466_define-fringe-benefit.html).
Byvoordele is egter nie belastingvry nie. SAID is tans besig om alle skuiwergate in die
inkomstebelastingwetgewing toe te maak sodat alle bykomende byvoordele wat deur
werknemers ontvang word, belas sal word.
Selfs al word dit belas, hou byvoordele bepaalde positiewe voordele in vir beide die
werknemer en werkgewer. Vanuit die werknemers se oogpunt, is die positiewe aspekte die
volgende:
• ʼn Byvoordeel kan ʼn werknemer in staat stel om toegang te verkry tot belangrike
dienste teen ʼn laer koste as wat die geval sou wees indien die betrokke persoon die
kostes selfs sou betaal. ʼn Voorbeeld sal wees waar ʼn maatskappy die mediese
fondsbydraes namens die werknemer betaal. Dit is moontlik dat ʼn werknemer nie
self die bydraes kan bekostig nie, en daarom nie toegang sou gehad het tot ʼn
mediese fonds nie.
• Waar ʼn werkgewer ʼn gedeelte van ʼn werknemer se medies betaal, dra dit daartoe
by dat ʼn werknemer ʼn beter medies kan bekostig – die totale mediese fonds-bydrae
kom nie uit die werknemer se sak nie.
• Byvoordele veroorsaak dat ʼn werknemer ʼn groter deel van sy salaris kan behou. ʼn
Goeie voorbeeeld sou wees, waar ʼn werkgewer dagsorg voorsien vir die
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 141
werknemers se kleuters. Die werknemer hoef dus in die geval nie uit sy eie sak
hiervoor te betaal.
Die positiewe aspekte vanuit ʼn werkgewer se oogpunt, is die volgende:
• Byvoordele kan deur werkgewers gebruik word om die beste kandidate vir ʼn pos te
werf. Deur byvoordele soos ʼn maatskappymotor, of die betaling van mediese fonds
bydraes as deel van die salarispakket aan te bied, kan die beste kandidate verkry
word.
• Die aanbied van byvoordele kan vir ʼn werkgewer meer koste-doeltreffend wees as ʼn
salarisverhoging.
• Deur aandele opsies aan werknemers beskikbaar te stel as ʼn byvoordeel, sal die
werknemers meer lojaal maak teenoor die maatskappy en ook meer gemotiveerd
om te werk, aangesien die werknemers nou self aandele in die maatskappy besit.
(A. Writing, 2011. http://www.ehow.com/about_6303466_define-fringe-benefit.html)
Die belasbare voordele wat deur werkgewers aan werknemers verskaf word as deel van hul
vergoeding, kan gesien word as betalings in ʼn ander vorm as kontant, maar kontant is nie
uitgesluit nie. Die belasbare waarde van byvoordele ontvang deur individue, word by die
belasbare inkomste ingesluit (Stiglingh et al., 2011:331)
4.7.1 Toelae en byvoordele
Vergoeding, bykomend tot ʼn werknemers se salaris of loon, kan opgedeel word in:
• Toelae
• Byvoordele
4.7.1.1 Toelae
Waar ʼn werknemers ʼn toelaag ontvang vanaf sy werkgewer, behoort hierdie
toelaag/voorskot by sy/haar belasbare inkomste ingesluit te word.
Die volgende toelae/voorskotte is egter uitgesluit, met ander woorde dit word nie by die
persoon se belasbare inkomste ingesluit nie:
• Reistoelae: Reis vir sakedoeleindes
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 142
• Bestaanstoelae: Toelae ten opsigte van verblyf, maaltye en ander toevallige
uitgawes wat deur die belastingpligtige aangegaan word terwyl hy vir sakedoeleindes
ten minste een nag weg van sy woonplek in Suid-Afrika moet deurbring.
• Toelae aan ampsbekleërs: Toelae wat deur ʼn openbare amptenaar ontvang word
om hom/haar in staat te stel om sy/haar amptelike pligte uit te voer.
(Stiglingh et al, 2011:332)
Figuur 4.1: Toelae toegestaan deur die werkgewer aan die werknemer
(Bron: Outeur, 2011)
� Reistoelae
Reistoelae word aan ʼn werknemer betaal om die onkostes wat moontlik aangegaan sal word
vir reisdoeleindes te dek. Die gedeelte van die reistoelaag wat bestee word vir
sakedoeleindes, is belastingvry.
Slegs die gedeelte van die reistoelaag of voorskot wat gebruik word vir privaatdoeleindes,
sal deel uitmaak van die persoon se belasbare inkomste (Stiglingh et al, 2011:333).
Tagtig present (80%) van ʼn reistoelaag wat deur ʼn individu ontvang word, word by sy/haar
belasbare inkomste ingesluit, met ander woorde die veronderstelling is dat 20% van die
reistoelaag gebruik sal word vir sakedoeleindes en die res (80%) sal aangewend word vir
privaatdoeleindes.
Toelae ontvang deur die werknemer
Reistoelae
Bestaanstoelae
Toelae aan ampsbekleers
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 143
Dit is egter belangrik om daarop te let, dat alvorens enige aftrekking geëis kan word ten
opsigte van ʼn reistoelaag, daar volledig boek gehou moet word van die hoeveel kilometers
gereis is en waarheen. Sonder ʼn logboek sal geen aftrekking deur SAID toegelaat word nie.
Die gedeelte van die toelaag wat dan nie gebruik word vir sakedoeleindes nie, moet aan die
einde van die belastingjaar by die belasbare inkomste ingesluit word. Die volle bedrag van
die reistoelaag moet op die werknemersbelastingsertifikaat (IRP5) aangetoon word
(Stiglingh et al 2011: 400)
� Bestaanstoelae
ʼn Bestaanstoelaag word deur ʼn werkgewer aan ʼn werknemer betaal ten opsigte van verblyf
en ander toevallige uitgawes wat mag voorkom, indien die persoon vir minstens een nag vir
sakedoeleindes weg van sy woonplek in Suid-Afrika deurbring.
Die gedeelte van die bestaanstoelaag wat hierdie bedrag oorskry, sal by die belastingpligtige
se belasbare inkomste ingesluit word. Met ander woorde, enige ander kostes wat gedek is
deur hierdie bestaanstoelaag, maar wat nie deel was van die verblyf of toevallige uitgawes
nie, word belas.
Indien die werknemer wat die bestaanstoelaag ontvang het nie voldoende bewyse kan lewer
van die werklike uitgawes wat deur hom/haar aangegaan is nie, sal SAID die volgende
bedrae neem vir uitgawes aan maaltye en ander toevallige uitgawes:
• R85 per dag, indien die bestaanstoelaag slegs vir die dekking van toevallige
uitgawes is; en
• R276 per dag, indien die bestaanstoelaag die kostes van maaltye en toevallige
uitgawes moet dek.
(Stiglingh et al, 2011:337)
Indien die akkommodasie waarop die bestaanstoelaag van toepassing is, buite die
Republiek van Suid-Afrika val, sal ʼn bedrag gelykstaande aan die voorgeskrewe bedrag van
toepassing op ʼn betrokke land geld. Met ander woorde die bedrag wat deur SAID geag
word bestee sal word per dag of ʼn gedeelte van ʼn dag gedurende die periode wat die
persoon weg is van sy/haar gewone plek van verblyf in Suid-Afrika (South African Revenue
Services, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4&cx=009878640050894574201%3Aku-
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 144
btv50zym&cof=FORID%3A10%3BNB%3A1&ie=UTF-
8&q=subsistence+allowances+2011#1023).
Besoek die volgende webtuiste vir ʼn tabel wat deur SAID saamgestel is en wat die bedrae
per land uiteensit:
http://www.sars.gov.za/Tools/Documents/DocumentDownload.asp?FileID=55561
� Toelae aan ampsbekleërs
Hierdie is toelae wat deur ʼn openbare amptenaar ontvang word om hom/haar in staat te stel
om sy/haar amptelike pligte uit te voer.
Daar is ʼn wye verskeidenheid van onkostes wat verband hou met die bekleding van ʼn
openbare amp, byvoorbeeld onkostes t.o.v. sekretariële dienste, skryfbehoeftes, reis, ens.
Die SAID vereis die aftrekking van werknemersbelasting op 50% van die toelae en die
openbaarmaking van die volle toelae (100% op die IRP5).
Ten opsigte van die tydelike plaaslike regeringsamptenare wat normaalweg nie ʼn toelaag
ontvang nie, moet daar 25% werknemersbelasting op 50% van ʼn toelaag afgetrek word
(Stiglingh et al, 2011:339).
Voorbeeld 4.1
Mnr X is verplig om vir sakedoeleindes twee dae en een nag van sy woonplek afwesig te
wees. Hy ontvang ʼn R580-toelaag vanaf sy werkgewer. Die belasbare gedeelte van die
toelaag kan in die volgende 2 gevalle soos hieronder bereken word:
a. Mnr X binne Suid-Afrika reis en kan bewys dat hy werklike uitgawes van R650 aan
maaltye, verblyf en ander toevallige uitgawes aangegaan het.
b. Die werkgewer vir mnr X se verblyf in Suid-Afrika betaal het en dat mnr X R350 vir
maaltye en ander toevallige uitgawes gebruik het. Hy beskik egter nie oor die
dokumentasie ter stawing van hierdie uitgawes nie.
Oplossing:
a. Toelaag ontvang R580
Minus werklike uitgawes deur mnr X aangegaan (R650)
Beperk tot die bedrag van die toelaag (R580)
Belasbare bedrag Nul
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 145
b. Toelaag ontvang R580
Minus Mnr X se geagte uitgawes (2 x R276) (R552)
Belasbare bedrag R28
(Bron: Stiglingh et al, 2011:338)
4.7.1.2 Byvoordele volgens die sewende bylaag tot die Inkomstebelastingwet 58 van
1962
Byvoordele is belasbare voordele wat deur ʼn werkgewer aan sy werknemers voorsien word
as ʼn wyse van vergoeding. Dit word by die werknemers se belasbare inkomste ingesluit en
dienooreenkomstig belas (Accounting-dictionary, 2011. http://www.accounting-
dictionary.com/definition/taxable-benefit.html).
Die sewende bylaag tot die Inkomstebelastingwet 58 van 1962 bepaal dat alle byvoordele
wat ʼn werkgewer in ʼn ander vorm as kontant aan sy werknemers toestaan, belas moet word
as ʼn byvoordeel in die hande van die werknemer. Met ander woorde die byvoordeel word
ingesluit by die belasbare inkomste van die werknemer, en die werknemer word dan
dienooreenkomstig daarop belas.
Vir die doeleindes van ʼn belasbare voordeel, sal ʼn kontantekwivalent die waarde wees van
die belasbare voordeel minus enige vergoeding (indien van toepassing) verskaf deur die
werknemer vir hierdie byvoordeel (South African Revenue Services, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4&cx=009878640050894574201%3Aku-
btv50zym&cof=FORID%3A10%3BNB%3A1&ie=UTF-8&q=Fringe+Benefits+2011#1052).
Die volgende figuur gee ʼn oorsig van die verskillende byvoordele soos uiteengesit in die
sewende bylaag tot die Inkomstebelastingwet:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 146
Figuur 4.2: Byvoordele
(Bron: Outeur, 2011)
Hierdie voordele word vervolgens bespreek:
� Voordele aan familielede van werknemers en ander toegeken
Enige voordele wat aan ʼn familielid van ʼn werknemer of aan enige ander persoon verwant
aan die werknemer verskaf word, sal in die hande van die werknemer belas word.
� Bates teen minder as die werklike waarde verkry
ʼn Belasbare voordeel ontstaan hier indien:
1. Voordele aan familielede van werknemers & ander toegeken
2. Bates verkry teen minder as die werklike waade
3. Gebruik van diverse bates
4. Reg van gebruik van motorvoertuig
5. Maaltye, verversings & maaltyd/verversings bewysstukke
6. Residensiële huisvesting
7. Vakansie huisvesting
8. Gratis of goedkoop dienste
9. Laer rentekoerslenings
10. Behuisingsubsidies
11. Ontheffing/betaling van verpligtinge
12. Mediese fonds bydraes deur die werkgewer
13. Kostes met betrekking tot mediese dienste
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 147
• die werknemer ʼn bate (anders as geld) van sy werkgewer ontvang en geen
vergoeding betaal nie; of
• die werknemer ʼn bate (anders as geld) van sy werkgewer ontvang teen vergoeding
vir minder as die waarde van die bate.
Die waarde waarop die belasting verskuldig bereken word, is gewoonlik die markwaarde van
die betrokke bate op die tydstip waarop die bate deur die werknemer bekom is.
Werknemersbelasting moet afgetrek word gedurende die maand waarin die werknemer die
bate verkry het (Stiglingh et al, 2011:340). Die kontantekwivalent (die waarde van die
byvoordeel) moet op die IRP5/IT3(a) gereflekteer word onder kode 3801 (South African
Revenue Services, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4&cx=009878640050894574201%3Aku-
btv50zym&cof=FORID%3A10%3BNB%3A1&ie=UTF-8&q=Fringe+Benefits+2011#1052)
� Gebruik van diverse bates
ʼn Belasbare voordeel ontstaan waar ʼn werknemer die privaat of huishoudelike gebruik van ʼn
bate:
• gratis verkry; of
• teen vergoeding laer as die kontantekwivalent van die byvoordeel bekom het.
Die waarde van die byvoordeel waarop belasting verskuldig sal wees, word soos volg
bereken word:
• Indien die werkgewer die bate verkry het by wyse van ʼn huurkontrak, sal die waarde
die bedrag wees wat die werkgewer aan huur betaal het vir die periode wat die
werknemer die bate gebruik het.
• Indien die werkgewer die bate besit, sal die waarde bereken word vir die periode wat
die werknemer die bate gebruik het. Dit word dan bereken teen 15 % van die
kleinste bedrag van die koste wat deur die werkgewer aangegaan is om die bate te
bekom OF die markwaarde van die bate gedurende hierdie tydperk.
Die kontantekwivalent word oor dieselfde periode wat ʼn salaris aan die werknemer betaal
word, toegedeel en werknemersbelasting moet dienooreenkomstig weerhou en aan SAID
oorbetaal word (Stiglingh et al, 2011:342). Die kontantekwivalent van die byvoordeel moet
onder kode 3801 op die belastingpligtige se IRP5/IT3(a) getoon word.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 148
� Reg van gebruik van motorvoertuig
Sodra ʼn werknemer die reg verkry om ʼn motorvoertuig wat deur die werkgewer besit word,
vir privaatdoeleindes te gebruik, sal daar ʼn belasbare voordeel ontstaan.
Die kontantekwivalent val die werknemer maandeliks toe en werknemersbelasting moet
afgetrek word. Die kontantekwivalent van die byvoordeel moet op die belastingpligtige se
IRP5/IT3(a) onder kode 3802 gereflekteer word.
� Maaltye, verversings en maaltyd- en verversingskoepons
ʼn Belasbare voordeel ontstaan waar ʼn werknemer voorsien word van ʼn maaltyd, verversings
of ʼn koepon wat hom/haar geregtig maak op ʼn maaltyd of verversings:
• teen ʼn vergoeding vir minder as die werklike waarde van die maaltyd, verversings of
koepons; of
• indien dit gratis voorsien word.
Die volle kontantwaarde van die belasbare voordeel wat in die vorm van ʼn maaltyd,
verversings of koepons aan ʼn werknemer verskaf word, is aan werknemersbelasting
onderhewig. Die bedrag van die kontantekwivalent moet op die IRP5/IT3(a) gereflekteer
word (Stiglingh et al, 2011:348).
� Residensiële huisvesting
ʼn Belasbare voordeel ontstaan wanneer die werknemers van residensiële huisvesting
voorsien word, hetsy gratis of teen ʼn vergoeding minder as die normale huurwaarde
daarvan.
Die kontantekwivalent van die belasbare voordeel verkry as gevolg van die bewoning van
die huisvesting, is die huurwaarde van die huisvesting minus enige huur wat deur die
werknemer betaal is (Stiglingh et al, 2011:348).
Die kontantekwivalent van die byvoordeel moet op die IRP5/IT3(a) gereflekteer word onder
kode 3801.
� Vakansiehuisvesting
Eienaarskap is die bepalende faktor wanneer die waarde van die belasbare voordeel van
vakansiehuisvesting bereken moet word:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 149
• Indien die werkgewer die vakansiehuisvesting vir sy werknemers huur, is die
huurwaarde die koste van die huisvesting vir die werkgewer.
• Indien die verblyf nie gehuur is nie, is die huurwaarde die heersende tarief per dag
waarteen die huisvesting normaalweg aan ʼn persoon wat nie ʼn werknemers is nie,
uitverhuur kan word.
� Gratis of goedkoop dienste
ʼn Belasbare voordeel ontstaan indien ʼn werkgewer of enige ander persoon op die
werkgewer se onkoste, ʼn diens aan die werknemers lewer en die diens deur die werknemers
vir private of huishoudelike doeleindes benut word.
Werknemersbelasting moet van die volle kontantekwivalent van die waarde van die
belasbare voordeel wat aan die werknemers verleen word, afgetrek word. Hierdie
kontantekwivalent moet op die IRP5 aangetoon word.
� Lae rentekoerslenings
ʼn Belasbare voordeel ontstaan indien ʼn lae rentekoerslening aan ʼn werknemer toegestaan
word deur:
• die werkgewer self; of
• deur enige ander instansie/persoon wat ʼn ooreenkoms met die werkgewer het; of
• enige ander instansie waarby die werkgewer betrokke is.
Indien geen rente betaalbaar is nie, of indien die rente met ongereelde tussenposes
betaalbaar is, word die werknemer op ʼn pro rata basis aan die einde van elke maand wat
hy/sy salaris ontvang, op hierdie voordeel belas. Indien rente met gereelde tussenposes
betaalbaar is, word hy/sy op die datums wat die rente betaalbaar is, belas (Stiglingh et al,
2011:354).
� Behuisingsubsidies
ʼn Belasbare voordeel ontstaan in die volgende gevalle:
• Wanneer die werkgewer namens die werknemer enige subsidie ten opsigte van ʼn
bedrag of rente of kapitale betalings, wat betaalbaar was deur die werknemer ten
opsigte van ʼn lening, betaal.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 150
• Wanneer die werkgewer namens die werknemer ʼn betaling aan ʼn derde party maak,
ten opsigte waarvan die derde party ʼn lae rentekoers of rentekoersvrye lening
gemaak het aan die werknemer. So ʼn betaling sal geag word as ʼn subsidie.
Die kontantekwivalent van die belasbare voordeel t.o.v. behuisingsubsidies is aan
die aftrekking van werknemersbelasting onderhewig soos wat dit maandeliks toeval
aan die werknemer. Die bedrag moet op die IRP 5 aangetoon word.
� Ontheffing of betaling van ʼn verpligting
Hierdie belasbare voordeel ontstaan indien die werkgewer:
• ʼn bedrag wat deur die werknemer aan ʼn derde persoon verskuldig is, betaal sonder
om te vereis dat die werknemer dit moet terugbetaal; of
• indien die werkgewer die werknemer van die terugbetaling van ʼn bedrag wat aan die
werkgewer verskuldig was, onthef.
Werknemersbelasting moet afgetrek word van die totale kontantekwivalent van die
belasbare voordeel wat ontstaan wanneer ʼn werkgewer ʼn werknemer van ʼn bedrag wat deur
hom/haar verskuldig was onthef, of ʼn bedrag namens hom/haar vereffen. Die bedrag van
die kontantekwivalent moet op die IRP 5 aangetoon word (Stiglingh et al, 2011:357).
� Mediese fonds bydraes
Indien ʼn werkgewer bydraes of betalings aan ʼn mediese fonds maak ten gunste van ʼn
werknemer of sy afhanklikes, ontstaan ʼn belasbare voordeel. Hierdie belasbare voordeel
word dan in die hande van die werknemer belas.
� Kostes met betrekking tot mediese dienste
Indien die werkgewer enige betalings maak ten opsigte van die volgende mediese dienste
wat aan ʼn werknemer, sy of haar gade, kind, familielid of afhanklike voorsien is, sal ʼn
belasbare voordeel ontstaan:
• Mediese, tandheelkundige en soortgelyke dienste
• Hospitaaldienste
• Verpleegdienste
• Medisynes
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 151
Werknemersbelasting moet maandeliks afgetrek word op die kontantekwivalent (waarde)
van hierdie belasbare voordeel en die bedrag moet op die IRP5/IT3(a) gereflekteer word.
(Bron: http://www.ourgeeklife.com/wp-content/uploads/2009/04/tax_day.jpg)
4.8 Toelaatbare aftrekkings
Die Suid-Afrikaanse Inkomste Diens laat sekere aftrekkings toe in die vasstelling van ʼn
individu se belasbare inkomste. Die volgende aftrekkings kom algemeen voor:
• Ledebydraes tot ʼn pensioenfonds (PF)
• Ledebydraes tot ʼn uittredingannuïteitsfonds (UAF)
• Mediese onkoste
(Stiglingh et al, 2011:303)
Die aftrekkings word vervolgens uiteengesit:
4.8.1 Ledebydraes tot ʼn PF
Die betalings wat deur ʼn belastingpligtige aan ʼn pensioenfonds gemaak word, kan as
aftrekking geëis word, maar word beperk tot die grootste:
• R1750; of
• 7.5% van die vergoeding (besoldiging) wat gedurende die betrokke belastingjaar
deur die individu ontvang is ten opsigte van ʼn uittredingsfunderingsdiens (UFD).
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 152
Enige bydraes groter as die aftrekbare bedrag, mag nie na die volgende jaar van aanslag
oorgedra word nie.
ʼn Lid van ʼn pensioenfonds wat graag sy uiteindelike voordele uit die fonds wil verbeter, kan
bydraes maak t.o.v. ʼn tydperk voordat hy ʼn lid van die fonds geword het. ʼn Aftrekking tot ʼn
maksimum van R1800 gedurende die jaar van aanslag, word ook vir hierdie agterstallige
pensioenfondsbydraes toegelaat.
Voorbeeld 4.2
Mev Abrie Retief is 28 jaar oud en was die jaar werksaam by ʼn maatskappy genaamd
ABC Bpk. Sy het ʼn salaris van R50,000 vir die jaar en ʼn bonus van R6,000 ontvang. Sy
het ook dividende van R2,800 vanaf DEF Bpk., ʼn plaaslike maatskappy ontvang, asook
rente van R23,700 uit ʼn bron in Suid-Afrika. Mev Retief was ʼn lid van GSP
Pensioenfonds en moes 8% van haar maandelikse salaris tot die fonds bydrae.
Benewens die lopende bydraes wat Mev Retief gemaak het, het sy ook agterstallige
bydraes van R2,000 aan die fonds betaal.
Wat sal Mev Retief se belasbare inkomste vir die 2011 finansiële jaar wees?
Salaris R50,000
Bonus R6,000
Rente R23,700
Dividende R2,800
Bruto inkomste R82,500
Minus vrygestelde inkomste
Rente (R22,300) *
Dividende (R2,800)*
Inkomste R57,400
Minus aftrekkings:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 153
Lopende pensioenfondsbydraes (R50,000 * 8% = R4,000)
Beperk tot die grootste:
- R1750, of
- 7.5% * R50 000 = R3750 (R3,750)
Agterstallige pensioenfondsbydraes (R2000)
Beperk tot: (R1,800)
Belasbare inkomste R51,850
(SILKE, bl 310)
* Die eerste R22 300 van enige rente vanuit ʼn bron in Suid Afrika, is van normale
belasting vrygestel. Die vrygestelde perk is R32 000 vir enige persoon wat minstens 65
jaar oud is.
* Plaaslike dividende (met ander woorde dividende wat nie van die buiteland afkomstig is
nie), word in die algemeen van normale belasting vrygestel.
4.8.2 Ledebydraes tot ʼn UAF
Bydraes wat deur belastingpligtiges aan ʼn UAF gemaak is gedurende ʼn betrokke
belastingjaar, kan hierdie bydraes as aftrekking eis, maar die aftrekking word beperk tot die
grootste van:
• 15% van die belastingpligtige se inkomte, uitgesluit inkomste verkry vanuit ʼn UFD en
enige uittreefonds enkelbedragvoordeel of enige uittreefonds
enkelbedragonttrekkingsvoordeel minus die toelaatbare aftrekkings; of
• R3500 minus die bedrag van enige aftrekking waarop die belastingpligtige geregtig
was ten opsigte van sy lopende bydraes tot ʼn pensioenfonds; of
• R1750.
Die bedrag waarop die 15% beperking hierbo bereken word, word soos volg vasgestel:
• Die totale bedrag inkomste wat deur die individu vir ʼn betrokke belastingjaar verdien
is;
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 154
• minus inkomste verdien uit ʼn UFD, enige uittreefonds enkelbedragvoordeel en enige
uittreefonds enkelbedragonttrekkingsvoordeel;
• minus aftrekkings, vasgestelde verliese ingesluit, wat toegelaat word as ʼn aftrekking
teen daardie inkomste.
4.8.3 Mediese onkostes
Enige bydraes wat deur ʼn belastingpligtige aan ʼn geregistreerde mediese fonds/skema
gemaak is ten opsigte van:
• Hom/haarself
• Sy/haar gade
• Enige afhanklike van die betrokke belastingpligtige
Mediese onkostes wat gedurende ʼn betrokke belastingjaar deur ʼn belastingpligtige betaal is
ten opsigte van dokters, hospitale, apteke en medisynes, en wat nie van die mediese fonds
verhaal is nie, word as ʼn aftrekking toegelaat.
In die volgende twee gevalle laat SAID die belastingpligtige toe om alle kwalifiserende
mediese uitgawes en mediese fonds bydraes wat deur die belastingpligtige betaal is, ten
volle as ʼn aftrekking te eis, sonder enige beperking:
• Indien die belastingpligtige 65 jaar of ouer is.
• Indien die belastingpligtige onder die ouderdom van 65 jaar is, maar sy/haar gade of
kind ʼn persoon is met ʼn gestremdheid.
(Stiglingh et al, 2011:316)
Indien ʼn belastingpligtige egter nie in die bogenoemde twee kategorieë val nie, laat SAID
hulle nie toe om alle mediese fonds bydraes of kwalifiserende mediese uitgawes ten volle af
te trek nie. Indien die persoon byvoorbeeld onder 65 jaar oud is, word die aftrekkings dan
beperk. So sal die bydraes tot ʼn mediese fonds, betaal deur ʼn werkgewer of werknemer, as
aftrekking geëis kan word, maar dit is tans soos volg beperk:
• R720 per maand vir elk van die eerste twee afhanklikes
• R440 per maand vir elke bykomende afhanklike
Kwalifiserende mediese uitgawes tesame met die oortollige mediese fonds bydraes wat
gemaak is, kan as ʼn verdere aftrekking toegelaat word, mits die totaal 7.5% van die
belasbare inkomste, voor hierdie aftrekking, oorskry.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 155
In die geval waar ʼn persoon onder die ouderdom van 65 jaar is, of die gade of kind van so ʼn
persoon, of ʼn persoon is met ʼn gestremdheid, sal die som van alle kwalifiserende mediese
onkostes, asook die mediese fondsbydraes ten volle aftrekbaar wees vir
belastingdoeleindes. Let daarop dat slegs een kwalifiserende persoon ʼn persoon met ʼn
gebrek kan wees vir mediese onkostes om ten volle aftrekbaar te wees, en die mediese
onkostes hoef nie noodwendig ten opsigte van die persoon met die gestremdheid
aangegaan te gewees het nie.
ʼn Gestremdheid word soos volg in artikel 18(3) van die belastingwet omskryf:
ʼn Gestremdheid is ʼn matige tot ernstige beperking van ʼn mens se vermoë om te funksioneer
of daaglikse aktiwiteite uit te voer as gevolg van ʼn fisiese, sensoriese, kommunikasie,
intellektuele of geestesstremming indien hierdie beperking (a) vir langer as ʼn jaar duur of ʼn
prognose dat dit vir langer as ʼn jaar sal duur EN (b) deur ʼn behoorlik geregistreerde mediese
praktisyn gediagnoseer is, soos voorgeskryf deur die Kommissaris.
(SILKE, bl 317)
Die bogenoemde kan aan die hand van die volgende voorbeeld geïllustreer word:
Voorbeeld 4.3
Billy Hindshaw is 46 jaar oud, getroud en het een kind van 2 jarige ouderdom wat fisies
gestremd is soos bepaal deur artikel 18(3) in die belastingwet . Sy belasbare inkomste is
R330,000 voordat enige kwalifiserende mediese en fisiese gestremdheiduitgawes in
aanmerking geneem is.
Billy het die volgende mediese uitgawes as aftrekking geëis vir die 2012 finansiële jaar
(met ander woorde vir die periode 1 Maart 2011 – 28 Februarie 2012):
• Mediese fonds bydraes vir die belastingjaar (R2000 * 12) R24,000
• Ander kwalifiserende mediese uitgawes:
o Fisiese gestremheid uitgawes R16,000
o Totale mediese uitgawes R40,000
Billy Hindshaw se belasbare inkomste vir die 2012 belastingjaar kan soos volg
bereken word:
Totale mediese fonds bydraes vir die jaar: R24,000
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 156
Die beperkte bedrag wat as aftrekking toegelaat sal word ten opsigte van die mediese
fonds bydraes (R720 (Billy) + R720 (vrou) + R440 (kind) = R1880 * 12): R22,560
Oortollige mediese fonds bydraes vir die jaar (R24 000 – R22 560): R1,440
Belasbare inkomste voordat die bogenoemde beperkte bedrag as aftrekking geëis word:
R330,000
Minus die beperkte bedrag toegelaat as aftekking: (R22,560)
Die belasbare inkomste ooreenkomstig die 7.5% beperking: R307,440
Oortollige mediese fonds bydraes: R1,440
Kwalifiserende mediese uitgawes: R16,00
Bedrag onderhewig aan die 7.5 % beperking: R17,440
Beperking: (R307 440 * 7.5%): R23,058
Toelaatbare mediese aftrekking meer as die 7.5% beperking: R0
Billy se belasbare inkomste is dus (R330,000 – R22,560) = R307 440
In hierdie geval kan daar nie verdere mediese aftrekkings toegelaat word nie, aangesien
die beperking van R23,058 meer is as die R17,440. Indien die beperking egter R15,440
was, kon daar ʼn verdere R2,000 (R17,440 – R15,440) afgetrek geword het.
4.9 Vrygestelde inkomste
Dividende en rente vanuit ʼn bron in Suid-Afrika word, onderhewig aan bepaalde reëls,
vrygestel:
4.9.1 Dividende
Plaaslike dividende (met ander woorde dividende wat nie buitelandse dividende is nie) word
in die algemeen vrygestel van belasting.
Die eerste R3,700 van enige buitelandse dividende en rente vanuit ʼn bron buite Suid-Afrika
ontvang, wat nie andersins vrygestel is nie, word van normale belasting vrygestel. Hierdie
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 157
vrygestelde perk van R3,700 geld eerstens t.o.v. buitelandse dividend. Die onbenutte balans
(indien enige) kan dan teen rente uit ʼn bron buite Suid-Afrika benut word.
4.9.2 Rente vanuit ʼn bron in Suid-Afrika
Die eerste R22,300 van enige rente vanuit ʼn bron in Suid-Afrika, word ook van normale
belasting vrygestel. Die vrygestelde perk vir plaaslike rente is R32,000, indien die person 65
jaar of ouer is.
Let wel: Die R22,300 (persone onder 65 jaar) en R32,000 (persone 65 jaar en ouer) moet,
indien dit benut word, met die R3,700 verminder word (Stiglingh et al, 2011:96).
(Bron: http://www.triplepundit.com/images_site/tax.jpg)
4.10 Doeltreffende wyses waarop werknemers vergoed kan word
Dit is duidelik dat SAID nie enige byvoordeel of ander vorm van vergoeding, sommer
ongesiens laat verbygaan sonder om die belastingpligtige daarop te belas nie. SAID is
besig om alle skuiwergate wat moontlik in die Inkomstebelastingwet mag bestaan of
ontstaan te sluit.
Daar is egter verskeie wyses waarop die werknemers van ʼn maatskappy vergoed kan word,
sonder dat daar enige belastingverpligtinge onstaan (eHow.com, 2011.
http://www.ehow.com/info_7736546_reward-ideas-employees.html):
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 158
Figuur 4.5: Alternatiewe wyses waarop werknemers vergoed kan sonder ʼn
belastingaanspreeklikheid
(Bron: Outeur, 2011)
4.11 Samevatting
Die werknemersbelasting wat uit die Lopende Betaalstelsel (LBS) en Standaard
Inkomstebelasting op Werknemers (SIBW) bestaan, moet op ʼn maandelikse basis van die
salaris van ʼn werknemer afgetrek word en aan SAID oorbetaal word, binne sewe dae na die
einde van die maand waarin dit afgetrek is. Byvoordele kan bykomend tot ʼn werknemer se
basiese salaris as vergoeding verskaf word.
Die Suid-Afrikaanse Inkomste Diens laat sekere aftrekkings toe in die vasstelling van ʼn
individu se belasbare inkomste. Die volgende aftrekkings kom algemeen voor:
• Ledebydraes tot ʼn pensioenfonds (PF)
• Ledebydraes tot ʼn uittredingannuïteitsfonds (UAF)
• Mediese onkoste
Sekere inkomstes is vrygestel van belasting, naamlik:
• Dividende
• Rente vanuit ʼn bron in Suid-Afrika
Alternatiewe wyses van vergoeding
Werknemer van die
maand/jaar
Tyd "af"
Die betaling van
aansporings-gelde
Pryse
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 159
4.12 Selfevaluering
Aktiwiteit 5
Bestudeer die volgende inkomste groepe. Dui aan watter bedrae vrygestel is en watter
bedrag by die belasbare inkomste ingesluit sal word.
Groepe Belasbare buitelandse
dividend
Buite-landse rente
Plaas-like
rente
Plaaslike dividend
Totaal Vrygestel-de
bedrag
Ingesluit by
inkomste
1.
(65 jaar oud)
300 400 33,000 34,000 67,700
2.
(65 jaar
oud)
300 400 32,000 32,700
3.
(60 jaar
oud)
580 3,700 32,000 36,280
4.
(35 jaar
oud)
4,500 380 750 3,200 8,830
5.
(72 jaar
oud)
3,500 3,500
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 160
Notas
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 161
StudStudStudStudieieieie----eenheideenheideenheideenheid 5: 5: 5: 5: RegsvereistesRegsvereistesRegsvereistesRegsvereistes
5.1 Studie-eenheid leeruitkomstes
Kennis en begrip
Na voltooiing van Studie-eenheid 5 sal jy in staat wees om jou kennis en begrip van die
volgende te demonstreer:
• Rekordhouding en rekordbewaring
• Sperdatums vir verslagdoening
• Belastingowerhede
• Belastingvermyding en belastingontduiking
Vaardighede
Jy sal ook in staat wees om:
• Rekordhouding en rekordbewaring, bykomend tot dié wat nodig is vir Finansiële
Rekeningkundige doeleindes, te analiseer.
• Die sperdatums toe te pas wat geld vir belastingverslagdoening, die indien van
belastingopgawes en die betaling van belasting verskuldig.
• Die belangrikheid van belastingowerhede te beskryf.
• Die magte wat aan die belastingowerhede toegeken word, om die nakoming van
die wet te administreer, te beskryf.
• Te onderskei tussen belastingvermyding en belastingontduiking.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 162
5.2 Verrykende bronne
• B. Croome, 2011. SARS and the taxpayer.
http://www.accountancysa.org.za/resources/ShowItemArticle.asp?ArticleId=631&Issu
e=449
• Businessdictionary.com, 2011. Tax-evasion.
http://www.businessdictionary.com/definition/tax-evasion.html
• Businessdictionary.com, 2011. Tax-avoidance.
http://www.businessdictionary.com/definition/tax-avoidance.html
• D. Carnes, 2011. What is Tax Evasion? http://www.ehow.com/about_5137512_tax-
evasion.html
• D. Roberts, 2011. Ten Good Tips for Legal Tax Avoidance.
http://www.ehow.com/list_6691986_ten-tips-legal-tax-avoidance.html
• iOL News, 2008. Ex-SARS boss up for tax evasion. http://www.iol.co.za/news/south-
africa/ex-sars-boss-up-for-tax-evasion-1.408235
• J. Nicholson, 2011. What are the penalties for tax avoidance?
http://www.ehow.com/about_5299611_penalties-tax-avoidance.html
• L du Preez, 2011. More powers for SARS. http://www.iol.co.za/business/personal-
finance/tax/more-powers-for-sars-1.1088500
• Moneywebtax, 2005. Availability and retention of records.
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/action/media/downloadFile?media_filei
d=191
• P. Moorcraft, 2010. Why would SARS want to audit you?
http://www.ey.com/ZA/en/Services/Tax/Tax-Alert-November-December-2010---
CTAS---Why-would-SARS-want-to-audit-you
• Practical Tax Handbook, 2011. SARS is strict about record-keeping.
http://www.practicaltaxhandbook.co.za/content/sars-strict-about-record-keeping
• Psyber Consulting, 2011. SARS Deadlines.
http://psyberconsulting.wordpress.com/2011/06/11/sars-deadlines/
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 163
• R.J Bowman, 2011. About Tax Evaders. http://www.ehow.com/about_5114829_tax-
evaders.html
• S. Kumarasingam, 2010. Tax Avoidance and Tax Evasion explained and
exemplified. http://ezinearticles.com/?Tax-Avoidance-and-Tax-Evasion-Explained-
and-Exemplified&id=3590555
• S. MacHutchon, 2010. SARS now accessing bank accounts to get payment.
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/view/moneywebtax/en/page259?oid=4
8238&sn=Detail
• SME Toolkit South Africa, 2011. Record-keeping is key.
http://southafrica.smetoolkit.org/sa/en/content/en/5039/Good-record-keeping-is-key
• South African Revenue Services, 2011. Case Studies.
http://www.mc3consulting.com/html/casestudies/Sars.asp
• South African Revenue Services, 2011. Record keeping by persons who render
returns. http://www.sars.gov.za/lnb/mylnb.asp?/jilc/kilc/alrg/ulrg/vlrg/f5k0a
• South African Revenue Services, 2011. Record keeping in relation to taxable capital
gain or assessed capital loss.
http://www.sars.gov.za/lnb/mylnb.asp?/jilc/kilc/alrg/ulrg/vlrg/g5k0a
• South African Revenue Services, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4&cx=009878640050894574201%3Aku-
btv50zym&cof=FORID%3A10%3BNB%3A1&ie=UTF-
8&q=Functions+of+SARS#1005
• Stiglingh, M., Koekemoer, A.D., van Schalkwyk, L., Wilcocks, J.S., de Swardt, R.D. &
Jordaan, K. 2011. SILKE: Suid-Afrikaanse Inkomstebelasting. Johannesburg:
LexisNexis. 1160p.
• The Investor, 2009. Tax avoidance versus tax evasion.
http://monevator.com/2009/10/14/tax-avoidance-versus-tax-evasion/
• Wisegeek.com, 2011. What is the difference between tax-evasion and tax-
avoidance? http://www.wisegeek.com/what-is-the-difference-between-tax-evasion-
and-tax-avoidance.htm
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 164
5.3 Hoe kan jy jou begrip verbeter?
Jy moet seker maak dat jy die volgende terminologie verstaan:
Sleutelwoord Omskrywing
Rekordhouding Rekordhouding kan gedefinieer word as die sistematiese proses
waarvolgens ʼn sakeonderneming se rekords geskep word,
aangeteken word, in stand gehou word en transaksies
afgehandel word.
Terugbetalingoudit ʼn Terugbetalingoudit sal deur ʼn ouditeur van SAID uitgevoer
word, wanneer daar ʼn terugbetaling verskuldig is deur SAID.
Hierdie oudit word egter slegs gedoen vir die periode of jaar
waarmee hierdie terugbetaling verband hou. Die ouditeur van
SAID sal stawende dokumentasie versoek en die oudit sal op
hierdie dokumentasie uitgevoer word.
Amptelike
inkomstebelasting-
oudit
ʼn Amptelike inkomstebelastingoudit sal deur ʼn ouditeur van
SAID uitgevoer word. ʼn Brief sal aan die belastingpligtige gerig
word om hom in te lig oor die voorgenome amptelike
inkomstebelastingoudit wat gaan plaasvind, asook die
belastingjaar en die aard en omvang van die oudit.
Suid-Afrikaanse
Inkomste Diens
(SAID)
Suid-Afrikaanse Inkomste Diens is ʼn belastingowerheid wat die
invordering van belasting vir die staat administreer.
5.4 Inleiding
Die finansiële rekords van ʼn sakeonderneming weerspieël die inkomstes en uitgawes van
die onderneming. Die finansiële rekords tesame met ander dokumentasie wat die
transaksies in ʼn onderneming se rekords ondersteun, moet bewaar word. Hierdie stawende
dokumentasie is belangrik, en dit is noodsaaklik om hierdie dokumentasie in ʼn logiese
volgorde in ʼn veilige plek te bewaar.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 165
Alhoewel die rekords vir ʼn periode van vyf jaar behou moet word, is dit veral belangrik om
rekords wat verband hou met aanslae wat onder besware en appèl is, te hou totdat die
besware/appèl gefinaliseer is. Dit kan soms langer as vyf jaar duur.
Daar is verskillende sperdatums van toepassing op die onderskeie belastingtipes waarvoor
ʼn belastingpligtige geregistreer is. Die sperdatums kan opgedeel word aan die hand van die
volgende belastingtipes:
• Inkomstebelasting
• Werknemersbelasting (LBS)
• Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW)
• Voorlopige belasting
Die Kommissaris van die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID) is daarvoor verantwoordelik
om die bepalings, soos wat dit in die Wet uiteengesit word, te administreer.
Die SAID kombineer die werksverrigtinge van die Binnelandse Inkomste en Doeane- en
Aksynsbelasting in Suid-Afrika.
Belastingvermyding en belastingontduiking is beide praktyke wat daarop gemik is om die
hoeveelheid belasting wat ʼn belastingpligtige moet betaal, te verminder. Die eerste sluit
wettige middele in, terwyl laasgenoemde onwettig en ʼn sekere vorm van belastingbedrog is.
Belastingontduiking is ʼn misdryf in enige land, omdat dit ʼn bedreiging vir die regering se
vermoë inhou om al sy bedrywighede te befonds. Belastingontduiking kan beide siviele en
kriminele strawwe insluit. Dit is daarom belangrik dat die nodige aandag gegee word aan
belastingsake, aangesien selfs onskuldige foute wat gemaak word, ʼn belastingpligtige duur
te staan kan kom.
5.5 Rekordhouding en rekordbewaring
Die finansiële rekords van ʼn sakeonderneming weerspieël die inkomstes en uitgawes van
die onderneming. Die finansiële rekords, tesame met ander dokumentasie wat die
transaksies in die onderneming se rekords ondersteun, moet behou word. Hierdie stawende
dokumentasie sluit die volgende in:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 166
� Kwitansies
(Bron: http://therumpus.net/wordpress/wp-content/uploads/2009/03/fake_atm_receipt2.jpg)
� Fakture
(Bron: http://us.123rf.com/400wm/400/400/ericg/ericg0903/ericg090300032/4470981-stack-
of-invoices-with-sign-here-stamp-with-pen.jpg)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 167
� Gekanselleerde tjeks
(Bron: http://www.africoal.co.za/images/new/Cancelled-Cheque.jpg)
� Depositostrokies
Hierdie stawende dokumentasie is belangrik, en dis baie belangrik om hierdie dokumentasie
in ʼn logiese volgorde en in ʼn veilige plek te bewaar.
Rekordhouding kan gedefinieer word as die sistematiese proses waarvolgens ʼn
sakeonderneming se rekords geskep word, aangeteken word, in stand gehou word en
afgehandel word. Die rekordhoudingstelsel verseker ook die behoud van finansiële rekords
wat gebruik word as stawende dokumentasie, asook die akkurate en doeltreffende
opdatering van hierdie rekords en die beheer van toegang tot hierdie inligting deur
gemagtigde personeel (Businessdictionary.com, 2011.
http://www.businessdictionary.com/definition/recordkeeping-system.html).
Daar word van die individu, sowel as die sakeonderneming verwag om hulle rekords te
bewaar, selfs al is die finansiële state opgestel, sodat dit aan die Suid-Afrikaanse
Inkomstediens (SAID) beskikbaar gemaak kan word ten tyde van ʼn SAID oudit.
Die retensie periode neem ʼn aanvang vanaf die datum van die laaste inskrywing in die
betrokke dokument, rekord of boek. In terme van die regulasies, soos uitgereik kragtens die
Maatskappywet en die Wet op Beslote Korporasie, moet sommige rekords gehou vir ʼn
periode van vyf jaar ander vir langer periodes van tyd.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 168
Die onderstaande tabel gee ʼn uiteensetting van die tydperke wat Beslote Korporasies en
Maatskappye bepaalde dokumentasie moet bewaar.
Beslote Korporasies
Finansiële Rekords Bewaringstydperk
Stigtingsverklaring (Vorm CK1) Onbepaald
Gewysigde Stigtingsverklaring (Vorm CK2 & CKA) Onbepaald
Notule boek, sowel as besluite wat op die vergaderings geneem
is.
Onbepaald
Die jaarlikse finansiële state, insluitende:
• Jaarlikse rekeninge
• Die verslag van die rekeningkundige beampte
15 Jaar
Rekeningkundige rekords, insluitende ondersteunende skedules
ten opsigte van hierdie rekeningkundige rekords, asook
aanvullende rekeningkundige rekords.
15 Jaar
Maatskappye
Finansiële Rekords Bewaringstydperk
Sertifikaat van Inlywing Onbepaald
Sertifikaat vir die verandering van naam van ʼn maatskappy (indien
enige)
Onbepaald
Memorandum en Statute van die Maatskappy Onbepaald
Sertifikaat om met onderneming te begin (indien enige) Onbepaald
Notule boek, CM25 & CM26, sowel as besluite wat geneem is op
die jaarlikse Algemene Vergadering
Onbepaald
Volmagvorms 3 Jaar
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 169
Registrasie van lede 15 Jaar
Indeks van lede 15 Jaar
Registers van verbande, skuldbriewe en vaste bates 15 Jaar
Registers van direkteure se aandeelhouding 15 Jaar
Registers van direkteure en sekere beamptes 15 Jaar
Direkteure se bywoningsregister 15 Jaar
Takregister 15 Jaar
Jaarlikse finansiële state
• Jaarlikse rekeninge
• Direkteursverslag
• Ouditverslag
15 Jaar
(Moneywebtax, 2011.
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/action/media/downloadFile?media_fileid=191)
Die sake-eienaar kan sy/haar eie sisteem van rekordhouding, wat geskik is vir die doel en
aard van die onderneming, implementeer, solank die rekords wat behou word die inkomstes
en uitgawes van die onderneming staaf.
Die Inkomstebelasting en BTW wetgewing bepaal dat die volgende rekords behou moet
word (Practical Tax Handbook, 2011. http://www.practicaltaxhandbook.co.za/content/sars-
strict-about-record-keeping):
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 170
Figuur 5.1: Rekords wat behou moet word
(Bron: Outeur, 2011)
5.5.1 Wat is die doel van rekordhouding?
SAID mag op enige stadium van ʼn belastingpligtige verwag om stawende dokumentasie in
te dien ten opsigte van ʼn belastingopgawe wat ingedien is. SAID kan dus onder sekere
omstandighede ʼn oudit doen op die finansiële sake van ondernemings of individue.
Daar kan onderskei word tussen twee tipe oudits, naamlik:
• Terugbetalingoudit (Refund oudit)
ʼn Terugbetalingoudit sal deur ʼn ouditeur van SAID uitgevoer word, wanneer daar ʼn
terugbetaling verskuldig is deur SAID. Hierdie oudit word egter slegs gedoen vir die
periode of jaar waarmee hierdie terugbetaling verband hou. Die ouditeur van SAID
sal stawende dokumentasie versoek en die oudit sal op hierdie dokumentasie
uitgevoer word.
• Amptelike inkomstebelastingoudit
ʼn Amptelike inkomstebelastingoudit sal deur ʼn ouditeur van SAID uitgevoer word. ʼn
Brief sal aan die belastingpligtige gerig word om hom in te lig oor die voorgenome
Rekordhouding
Grootboek Rekeninge
Kontant-boeke
Joernale
Tjekboeke
BankstateDeposito strokies
Betaalde tjeks
Fakture
Voorraad-lyste
Ander finansiële rekords
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 171
amptelike inkomstebelastingoudit wat gaan plaasvind, asook die belastingjaar en die
aard en omvang van die oudit.
Die SAID ouditeur mag die stawende dokumentasie ten opsigte van die
saketransaksies aanvaar of die ouditeur mag ʼn besoek aan die belastingbetaler se
kantoor onderneem vir ʼn “veldoudit”. ʼn Amptelike inkomstebelastingoudit mag ook lei
na ʼn oudit op enige van die ander belastingtipes waarvoor die belastingpligtige
geregistreer is (P. Moorcraft, 2011. http://www.ey.com/ZA/en/Services/Tax/Tax-
Alert-November-December-2010---CTAS---Why-would-SARS-want-to-audit-you)
Die ontvanger van inkomste verwag nie van belastingpligtiges om stawende dokumentasie
saam met die onderskeie belastingopgawes in te dien nie, maar wanneer rekordhouding
onvolledig en nie op datum is nie, kan die belastingpligtige probleme in die gesig staar.
Indien die inligting wat op die belastingopgawe verklaar is, nie ooreenstem met die betrokke
finansiële state vir ʼn betrokke finansiële jaar nie, sal SAID die res van die aftrekkings of
syfers wat openbaar is in twyfel trek. Dit kan lei tot verdere aanslae en selfs bykomende
belasting van tot 200%.
5.5.2 Wetgewing met betrekking tot rekordhouding
Die volgende artikels in die belasting wetgewing van Suid-Afrika gee ʼn uiteensetting van die
onderskeie rekords wat behou moet word.
Die wetgewing sluit in:
• Artikel 55 van die Wet op Belasting op Toegevoegde Waarde, 89 van 1991, soos
gewysig
• Artikel 73A van die Inkomstebelastingwet, 58 van 1962
• Artikel 73B van die Inkomstebelastingwet, 58 van 1962
� Artikel 55 van die Wet op Belasting op Toegevoegde Waarde, 89 van 1991
Artikel 55 van die Wet op Belasting op Toegevoegde Waarde, 89 van 1991, soos gewysig,
gee ʼn uiteensetting van dokumentasie wat behou moet word. Hierdie rekords sluit in:
• Fakture
• Finansiële rekords
• BTW berekeninge
• Bankstate
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 172
• Depositostrokies
• Voorraadlyste
Artikel 55(3)(b) van die BTW wetgewing bepaal dat hierdie rekords behou moet word vir ʼn
periode van vyf jaar, van die datum van laaste inskrywing in enige rekord.
Artikel 55(4) van die BTW wetgewing verleen aan die Kommissaris die reg om eie oordeel te
gebruik ten opsigte van die wyse waarop hierdie rekords behou word. Die Kommissaris mag
dus sy eie ooreel gebruik, en die belastingpligtige toestemming verleen om die rekords in ʼn
ander formaat as die oorspronklike te bewaar, byvoorbeeld in ʼn elektroniese formaat (CSD
Technology, 2011. http://csdtechnology.co.za/index_files/SARS_Ruling.htm)
� Artikel 73B van die Inkomstebelastingwet, 58 van 1962
Artikel 73B handel oor rekordhouding vir doeleindes van kapitaalwinsbelasting of ʼn kapitale
verlies.
ʼn Belastingpligtige is daarvoor verantwoordelik om alle rekords te hou wat gebruik is om ʼn
betrokke kapitale wins of kapitale verlies te bereken. Hierdie rekords moet gehou word vir ʼn
periode van vyf jaar, van die datum waarop die belastingaanslag deur die Kommissaris
ontvang is.
Vir die doeleindes van hierdie artikel sluit rekords die volgende in:
• Enige ooreenkoms vir die aankoop, verkoop of verhuring van ʼn bate, tesame met die
korrespondensie wat hiermee gepaard gaan.
• Die besonderhede van ʼn bate wat na ʼn trust oorgedra is.
• Afskrifte van die waardasies wat gedoen is op ʼn betrokke bate vir die bepaling van ʼn
belasbare kapitaalwins of ʼn aangeslane kapitale verlies.
• Fakture of enige ander bewys van betalings, soos bankstate en tjeks, wat verband
hou met die kostes wat as aftrekking geëis word ten opsigte van die aankoop,
verbeterings en verkoop van enige bate.
• Besonderhede wat verband hou met die proporsionele toedeling ten opsigte van die
gebruik van ʼn bate vir beide privaat en sakedoeleindes.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 173
• Besonderhede in die geval van ʼn deurlopende afwesigheid van meer as ses maande
weg van ʼn belastingpligtige se primêre woning, soos uiteengesit in die agtste bylae
van die belastingwet.
(LexisNexis, 2011. http://www.sars.gov.za/lnb/mylnb.asp?/jilc/kilc/alrg/ulrg/vlrg/g5k0a)
� Artikel 73A van die Inkomstebelastingwet, 58 van 1962
Artikel 73A van die Inkomstebelastingwet, 58 van 1962 bepaal dat enige persoon wat ʼn
belastingopgawe moet indien, of in die toekoms sal moet indien, alle rekords moet behou
wat verband hou met die spesifieke opgawe wat ingedien is. Hierdie rekords moet vir ʼn
periode van vyf jaar gehou word van die datum waarop die belastingopgawe deur die
Kommissaris ontvang is.
Die artikel bepaal dat die volgende rekords bewaar moet word:
• Grootboekrekeninge
• Kontantboeke (soos die Kleinkas)
• Tjekboeke
• Bankstate
• Depositostrokies
• Betaalde teks
• Fakture
• Voorraadlyste
• Asook enige elektroniese formaat van bogenoemde, indien vooraf goedgekeur deur
die Ontvanger van Inkomste.
(LexisNexis, 2011. http://www.sars.gov.za/lnb/mylnb.asp?/jilc/kilc/alrg/ulrg/vlrg/f5k0a)
Alhoewel die rekords vir ʼn periode van vyf jaar behou moet word, is dit belangrik om rekords
wat verband hou met aanslae wat onder besware en appèl is, te hou totdat die besware/
appèl gefinaliseer is. Hierdie tydperk kan soms langer as vyf jaar duur.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 174
(Bron: http://www.baileysafetyconsultants.com/images/report-log-275x294.jpg)
Akkurate en volledige rekordhouding ten opsigte van ʼn belastingpligtige se finansiële sake,
sal die berekening en indiening van belastingopgawes vereenvoudig. Versuim om hieraan
te voldoen is onwettig en kan veroorsaak dat ʼn sakeonderneming gesluit word.
5.6 Sperdatums van toepassing op die onderskeie belastingtipes
Daar is bepaalde sperdatums vir die verslagdoening oor belastingsake, die indien van
belastingopgawes en die betaling van belasting verskuldig. Die sperdatums kan opgedeel
word aan die hand van die volgende belastingtipes:
• Inkomstebelasting
• Werknemersbelasting (LBS)
• Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW)
• Voorlopige belasting
5.6.1 Sperdatums vir inkomstebelasting
� Individue en trusts
Die belastingseisoen vir individue en trusts begin jaarliks op 1 Julie. Die sperdatums vir die
indiening van belastingopgawes is soos volg:
• 1 Julie – die belastingseisoen vir die indiening van belastingopgawes vir individue en
trusts open.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 175
• 30 September – die indiening van belastingopgawes vir individue en trusts, per hand.
Dit beteken dat die opgawes per hand ingevul en ingedien word by die naaste SAID
kantoor.
• 25 November – die elektroniese indiening van belastingopgawes vir individue en
trusts deur middel van e-filing. Hierdie sperdatum is van toepassing op
belastingpligtiges wat nie voorlopige belastingbetalers is nie.
• 31 Januarie – die elektroniese indiening van belastingopgawes vir individue en trusts
deur middel van e-filing. Hierdie sperdatum is van toepassing op belastingpligtiges
wat wel voorlopige belastingbetalers is.
(Psyber Consulting, 2011. http://psyberconsulting.wordpress.com/2011/06/11/sars-
deadlines/)
Figuur 5.2: Sperdatums opgesom
(Bron: Outeur, 2011)
� Maatskappye en Beslote Korporasies
Die sperdatums vir die indiening van die belastingopgawe vir ʼn maatskappy/beslote
korporasie is ietwat anders. Elke maatskappy/ beslote korporasie het ʼn finansiële jaareinde.
Die finansiële jaar van ʼn maatskappy/beslote korporasie bestaan uit 12 maande. Die
algemene jaareindes wat die meeste voorkom is:
Sperdatums vir Inkomstebelasting: Individue en Trusts
1 Julie - die belastingseisoen vir individue en trusts open
30 September - Per hand indiening van belastingopgawes by die naaste SAID kantoor
25 November - die elektroniese indiening van belastingopgawes, in die geval van nie-voorlopige belastingbetalers
31 Januarie - die elektroniese indiening van belastingopgawes, in die geval van voorlopige belastingbetalers
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 176
• 1 Maart – 28 Februarie
• 1 Januarie – 31 Desember
• 1 Julie – 30 Junie
ʼn Maatskappy/beslote korporasie se belastingopgawe moet voltooi en ingedien wees binne
12 maande na afloop van die betrokke finansiële jaareinde. Met ander woorde indien ʼn
maatskappy/beslote korporasie se finansiële jaar op 31 Desember 2011 eindig, behoort die
betrokke maatskappy/beslote korporasie sy belastingopgawe voor of op 31 Desember 2012
in te dien (South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/).
Belangrik om in gedagte te hou dat die maatskappy/beslote korporasie se finansiële state vir
die betrokke jaar reeds opgestel en afgeteken moet wees, alvorens die belastingopgawes
ingedien kan word. Die belastingopgawe van die maatskappy/beslote korporasie word
ingevul, gebaseer op die inligting in die finansiële state. Goeie tydsberekening en
beplanning is belangrik, indien strawwe rentes en boetes vermy wil word as gevolg van laat
indiening.
5.6.2 Sperdatums vir Werknemersbelasting (LBS)
Sodra ʼn werkgewer aanspreeklik word vir die betaling van vergoeding aan engie werknemer,
word die werkgewer ook aanspreeklik vir:
• die aftrek en terughouding van werknemersbelasting van die vergoeding; en
• die oorbetaling van hierdie bedrag na die SAID toe.
Die oorbetaling en indiening van die belastingopgawe moet binne sewe dae, na afloop van
die maand waarin die bedrag afgetrek en teruggehou is, geskied. Met ander woorde indien
ʼn werkgewer LBS van ʼn werknemer se salaris vir die maand van Junie afgetrek het, behoort
die belastingopgawe en betaling na die SAID op of voor 7 Julie te geskied.
5.6.3 Sperdatums vir BTW
Sodra ʼn sakeonderneming geregistreer is vir BTW doeleindes, sal die SAID ʼn BTW periode
aan die onderneming toeken. ʼn BTW opgawe sal dan dienooreenkomstig die BTW periode
na die SAID ingedien word. Alle BTW periodes eindig op die laaste dag van ʼn
kalendermaand.
Die verskillende BTW periodes word soos volg geïdentifiseer:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 177
• Twee-maande BTW periode – Kategorie A of B
Hierdie BTW periode word onder normale omstandighede aan sakeondernemings
toegeken met registrasie. Hier word daar van ʼn onderneming verwag om een BTW
opgawe vir elke twee kalender maande in te dien.
Kategorie A: Hierdie is ʼn twee-maande periode wat telkens eindig op die laaste dag
van Januarie, Maart, Mei, Julie, September en November.
Kategorie B: Hierdie is ʼn twee-maande periode wat telkens eindig op die laaste dag
van Februarie, April, Junie, Augustus, Oktober en Desember.
• Een-maand BTW periode – Kategorie C
Onder hierdie kategorie word daar van ʼn sakeonderneming vereis om ʼn BTW
opgawe in te dien vir elke kalender maand.
• Ses-maande BTW periode – Kategorie D
Onder hierdie kategorie word daar van ʼn sakeonderneming vereis om ʼn BTW
opgawe elke ses maande in te dien. Hierdie kategorie is egter slegs van toepassing
op boerderye met ʼn totale omset van minder as R1.5 miljoen vir ʼn aaneenlopende
periode van 12 maande.
• Twaalf-maande BTW periode – Kategorie E
Onder hierdie kategorie word daar van ʼn sakeonderneming vereis om ʼn BTW
opgawe vir 12 maande in te dien.
• Vier-maande BTW periode – Kategorie F
ʼn Nuwe BTW periode is in werking vanaf 1 Augustus 2005. Hierdie periode is
spesifiek vir kleinsake ondernemings. Die vier maande periode is soos volg
ingedeel:
o Maart tot Junie se opgawe word ingedien in Julie
o Julie tot Oktober se opgawe word ingedien in November
o November tot Februarie se opgawe word ingedien in Maart
(South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=194)
Diagrammaties lyk dit soos volg:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 178
Figuur 5.3: Die verskillende BTW periodes toegeken deur die SAID
(Bron: Outeur, 2011)
Artikel 28 van die BTW wet bepaal dat ʼn BTW ondernemer ʼn BTW opgawe vir ʼn bepaalde
BTW periode binne 25 dae na die einde van die BTW periode, moet indien. Waar die 25ste
nie op ʼn besigheidsdag eindig nie, dit wil sê ʼn Saterdag, Sondag of ʼn openbare
vakansiedag, sal die ondernemer die opgawe moet indien op die laaste besigheidsdag voor
die 25ste.
Die uitsondering op bogenoemde is wanneer ʼn ondernemer geregistreer is om BTW
opgawes in te dien en betalings te maak deur middel van die SAID se elektroniese stelsel
naamlik e-filing (Stiglingh et al. 2011:995).
Die onderstaande tabel is ʼn volledige opsomming ten opsigte van die sperdatums vir BTW
betalings en indiening.
Wyse van betaling Opgawe Betaling
Internetbetalings, maar die
opgawe geskied deur
middel van e-filing
25ste 25ste
Kontant, tjeks en posorders 25ste 25ste
BTW periodes
Twee-maande BTW periode
(Kategorie A of B)
Een-maand BTW periode (Kategorie C)
Ses-maande BTW periode (Kategorie D)
12-maande BTW periode (Kategorie E)
Vier-maande BTW periode (Kategorie F)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 179
Opgawe en betaling geskied
deur middel van e-filing
Die laaste besigheidsdag
van die betrokke maand
Die laaste besigheidsdag
van die betrokke maand
Debietorder 25ste Die laaste besigheidsdag
van die betrokke maand
Betaling by een van die vier
groot banke
25ste 25ste
(Bron: Stiglingh et al. 2011:995)
5.6.4 Sperdatums vir voorlopige belasting
Voorlopige belasting betalings dra by tot die SAID se kontantvloei vir ʼn bepaalde
belastingjaar. Dit geskied deur middel van drie betalings, naamlik:
• Die eerste betaling. Die eerste betaling moet voor of op die laaste dag van die
sesde maand van die jaar van aanslag gemaak word. Met ander woorde, indien die
finansiële jaar vir ʼn maatskappy/beslote korporasie ʼn Februarie jaareinde het, moet
die eerste voorlopige belasting betaling gemaak word op die 31ste Augustus.
• Die tweede betaling. Die tweede betaling moet voor of op die laaste dag van die
jaar van aanslag gemaak word. Met ander woorde, ʼn maatskappy/beslote
korporasie met ʼn Februarie jaareinde, moet die tweede voorlopige belasting betaling
maak voor of op die 28ste Februarie.
• Die derde betaling. Die derde betaling is ʼn vrywillige voorlopige belasting betaling
en moet geskied op die 30ste September na afloop van die betrokke finansiële jaar.
Dit is belangrik om daarop te let dat indien ʼn belastingpligtige nie ʼn Februarie
jaareinde het nie, die betaling gemaak moet word binne ses maande na afloop van
die jaareinde en nie sewe maande, soos in die geval van ʼn belastingpligtige met ʼn
Februarie jaareinde nie.
Die voorlopige belastingstelsel vir ʼn belastingpligtige met ʼn Februarie jaareinde kan
diagrammaties soos volg voorgestel word:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 180
Figuur 5.4: Voorlopige belastingstelsel
(Bron : Stigling et al, 2011:427)
5.6.5 Belastingopgawes en betalings aan die SAID
Die opgawes wat onderskeidelik vir die verskillende belastingtipes ingedien moet word, kan
soos volg uiteengesit word:
• Inkomstebelastingopgawes vir individue en trusts:
o Vir individue – ITR12
o Vir trusts – IT12TR
o Vir Maatskappye/Beslote Korporasies – IT14
• Opgawes vir werknemersbelasting
o EMP201 (maandelikse opgawe wat by die SAID ingedien moet word)
• Opgawes vir BTW
o VAT 201 (maandelikse opgawe, afhangende van die BTW periode, wat by die
SAID ingedien moet word)
• Voorlopige belastingopgawes
o IRP 6 (opgawes wat elke ses maande by die SAID ingedien moet word,
afhangende van die finansiële jaareinde)
Voorlopige belastingstelsel vir ʼn belastingpligtige met ʼn
Februarie jaareinde
Eerste betaling:
1 Maart - 31 Augustus (eerste 6 maande)
Tweede betaling:
1 September - 28 Februarie (tweede 6 maande)
Derde betaling:
30 September (7 maande)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 181
Betalings na die SAID ten opsigte van bogenoemde belastingtipes, kan op een van die
volgende wyses gemaak word:
• Die SAID se elektroniese stelsel – e-filing
• ʼn Elektroniese fonds oorbetaling deur middel van elektroniese bankdienste
• By enige tak van ʼn bank wat vooraf goedgekeur is deur die SAID, naamlik ABSA,
FNB, Nedbank, Standard Bank, Investec Bank, Citi Bank en Mercantile Bank. Die
voorwaarde hier is dat jy gebruik moet maak van die korrekte verwysingsnommer,
wat die SAID in staat sal stel om die betaling vinnig en akkuraat te allokeer.
(South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/)
(Bron: http://www.hamiltonnj.com/images/calendar.jpg)
5.7 Noodsaaklikheid van belastingowerhede
Die Kommissaris van die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID) is daarvoor verantwoordelik
om die bepalings, soos wat dit in die Wet uiteengesit word, te administreer. Die SAID
kombineer die werksverrigtinge van die Binnelandse Inkomste en Doeane &
Aksynsbelasting versamelings namens die regering van die Republiek van Suid-Afrika.
Die hoofdoelwit van die Ministerie van Finansies is die versameling, asook die administrasie
van die nasionale belastingwetgewing, om sodoende die land se ekonomie te beskerm.
Die SAID het konsekwent oor die loop van die laaste paar jaar, sy doelwitte oortref en het ʼn
beduidende bydrae gemaak tot die ekonomie van Suid-Afrika. Dit het gelei tot die
volhoubaarheid van die regering se fiskale beleid, verbeterde kontantbestuur, die verlaging
van die nasionale begrotingstekort en verhoogde beleggersvertroue (South African Revenue
Services, 2011. http://www.mc3consulting.com/html/casestudies/Sars.asp).
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 182
Die SAID is die enigste agentskap wat toevertrou is met die administrasie van die Nasionale
Inkomstebelastingwetgewing en het derhalwe die volgende funksies:
• Die SAID is daarvoor verantwoordelik om die doeltreffende handhawing van die
volgende wetgewing te verseker:
o Wet op Hereregte, 1949
o Wet op Boedelbelasting, 1955
o Inkomstebelastingwetgewing, 1962
o Doeane en Aksynswet, 1964
o Wetgewing op Seëlregte, 1968
o Wetgewing van Belasting op Toegevoegde Waarde, 1991
o Aftreefonds Wetgewing, 1996
o Verskeie ander wette, soos vervat in Bylae 1 van die Suid-Afrikaanse
Inkomstediens Staatsdienswet, 1997
• Die SAID moet die Minister van Finansies bystaan met raad ten opsigte van:
o Alle aangeleenthede met betrekking tot inkomste; asook
o die uitoefening van enige bevoegdheid of die verrigting van enige funksie wat aan
die Minister toevertrou is.
• Die SAID moet die Minister van Handel en Nywerheid bystaan met raad ten opsigte
van aangeleenthede wat handel oor die beheer van invoere, uitvoere, vervaardiging,
beweging, berging en gebruik van sekere goedere.
(South African Revenue Services, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4&cx=009878640050894574201%3Aku-
btv50zym&cof=FORID%3A10%3BNB%3A1&ie=UTF-8&q=Functions+of+SARS#1005)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 183
Figuur 5.5: Die hooffunksies van die SAID
(Bron: South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=200)
Praktiese oefening 5.1
Lees deur die volgende aanhaling en beantwoord dan die vrae:
More powers for SARS
June 26 2011 at 12:20pm
By Laura du Preez
The Tax Administration Bill, which will establish a tax ombud and consolidate numerous
administrative measures designed to ensure that taxpayers comply with the tax laws, was
tabled in Parliament this week.
The bill, which has been published twice before in draft form, will replace the
administrative measures in a number of tax Acts.
It gives additional rights to taxpayers, as well as greater powers to the South African
Revenue Service (SARS) to ensure that it collects what taxpayers owe. The powers
include collecting information from third parties and the ability to search for and seize
Die insameling en administrasie van alle nasionale belastings en heffings
Die insameling van belasting wat kragtens enige ander wetgewing opgelê is, soos ooreengekom tussen die SAID en die verteenwoordiger van die ander instansie
Veskaf beskerming teen die onwettige invoer en uitvoer van goedere
Fasiliteer handel
Verskaf raad en advies aan die Minister van Finansies ten opsigte van alle inkomste aangeleenthede
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 184
documents where there is an immediate threat that these will be destroyed.
If the bill is enacted as proposed, among the measures that are likely to affect you are:
• The appointment of a tax ombud, who will report directly to the Minister of Finance
and whose staff will be seconded from SARS. This is similar to the Office of the
Canadian Taxpayers’ Ombudsman.
The ombud will address your complaints about service or a procedural or
administrative matter that arises from SARS’s application of a Tax Act. Before you
can complain to the tax ombud, you must have exhausted SARS’s complaint
resolution mechanisms.
The memorandum to the bill says the ombud will not be able to review legislation,
tax policy or SARS’s policy on determining tax liability.
Stiaan Klue, the chief executive of the South African Institute of Tax Practitioners,
says that while the Tax Administration Bill is an excellent law that goes a long way
to improve the morality and the rights of ordinary taxpayers, he is disappointed at
the lack of technical competency requirements for the tax ombud. The bill requires
only that the ombud ‘must have a good background in customer service, as well
as tax law’.
Klue says it is imperative that the tax ombud is very competent in tax law to best
discharge his or her duties, taking into consideration the technical minefield of
taxation.
• The extension of SARS’s powers to obtain information about your assets and
income from third parties, such as your bank, investment house or employer.
The bill proposes that SARS be able to list in a public notice the third-party returns
it requires. These include information from an employer and a person who pays
amounts to you, transacts with you or has control of any of your assets.
• Aligning across taxes of provisions for charging interest on the tax you owe, and
introducing interest calculated on a compound basis. Interest is currently
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 185
calculated on a simple basis. If the bill is enacted, interest will be calculated daily
and compounded monthly.
• Mandatory ongoing penalties if you fail to comply with the administrative
requirements of any of the tax laws. These penalties were introduced in March
2009 but only for certain failures. In addition, the bill does away with the discretion
SARS has to impose additional tax of up to 200 percent of the tax you owe if you
fail to declare the right amount of tax. This will be replaced with a table of penalty
percentages that vary according to the seriousness of the matter and your
behaviour.
• If you meet certain criteria, SARS will have to allow you to pay off the tax you owe,
with interest, in instalments. Currently, SARS has the discretion to allow you to
pay off income tax but not VAT.
• The consolidation of tax accounts for each taxpayer. The separate accounts for
different taxes, such as income tax, Pay As You Earn for employees and VAT of
taxpayers who run businesses, may be consolidated into one account.
• SARS will have to give you a statement of the grounds for its assessment
whenever it issues an assessment that is not in accordance with the return you
have submitted.
• If SARS audits your tax affairs, the Tax Administration Bill proposes that it must
provide you with more information, including a regular audit report and a notice of
the conclusion of the audit, so that you will have an opportunity to respond before
an assessment is issued.
• The bill proposes giving SARS the power to apply for a court order to compel you
to repatriate your foreign assets if you owe tax in South Africa.
(http://www.iol.co.za/business/personal-finance/tax/more-powers-for-sars-1.1088500)
Vrae:
1. Wat is, volgens jou, ʼn belastingombudsman?
2. Wat sal die verantwoordelikhede van die belastingombudsman wees?
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 186
3. Doen verdere navorsing om vas te stel wie ons huidige Minister van Finansies is?
4. Wie is die Kommissaris van die Suid-Afrikaanse Inkomstediens?
5. Na jou mening, is dit ʼn goeie idee dat die Suid-Afrikaanse Inkomste Diens al hoe
meer regte verkry met betrekking tot die invordering van belasting?
5.8 Belastingvermyding en belastingontduiking
Die voormalige Britse Minister van Finansies, Denis Healey, het gesê: “Die verskil tussen
belastingvermyding en belastingontduiking is die dikte van ʼn tronkmuur”.
Belastingvermyding en belastingontduiking is beide praktyke wat daarop gemik is om die
hoeveelheid belasting wat ʼn belastingpligtige moet betaal, te verminder. Die verskil is dat
een wettige middele insluit, terwyl die ander een onwettig is en ʼn sekere vorm van
belastingbedrog is. (Kyk weer na Par 1.9 in studie-eenheid 1.)
Belastingontduiking is ʼn onwettige wyse om ʼn belastingpligtige se belastingaanspreeklikheid
tot ʼn minimum te beperk. Die belastingwetgewing word deur middel van hierdie onwettige
tegnieke omseil. Hierdie tegnieke kan die opsetlike onderstatering van belasbare inkomste
of die opsetlike nie-betaling van belasting insluit.
Belastingontduiking is ʼn misdryf in enige land, omdat dit ʼn bedreiging vir die regering se
vermoë inhou om al sy bedrywighede te befonds. Belastingontduiking kan beide siviele en
kriminele strawwe insluit. Dit is daarom belangrik dat die nodige aandag gegee word aan
belastingsake, aangesien selfs onskuldige foute wat gemaak word, ʼn belastingpligtige duur
te staan kan kom (eHow.com, 2011. http://www.ehow.com/about_5137512_tax-
evasion.html).
Professionele persone soos prokureurs, rekenmeesters en adviseurs wat die publiek help
om op ʼn onwettige wyse minder belasting te betaal, kan erge rentes en boetes in die gesig
staar en selfs tronkstraf.
(Bron: http://www.tennesseefederalcriminallawyerblog.com/tax_fraud.jpg)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 187
Voorbeeld 5.1
Henro le Roux verkoop rekenaars vir kontant as ʼn bykomende inkomste elke maand. Hy
openbaar egter nie hierdie bykomende inkomste wat hy elke maand verdien op sy
jaarlikse belastingopgawe nie.
Franco du Preez verkoop ook rekenaars vir ʼn bykomende geldjie elke maand. Hy besluit
egter om ʼn Beslote Korporasie te open. Hy openbaar hierdie inkomste wat hy elke
maand verdien het op die belastingopgawe van die onderneming. Die onderneming
betaal belasting teen 28 % op sy belasbare inkomste. Indien Franco die rekenaars in sy
eie naam verkoop het, sou hy belasting moes betaal teen ʼn koers van ongeveer 40%,
aangesien die bykomende inkomste wat hy in ʼn maand verdien, tesame met sy basiese
salaris hom in ʼn hoër inkomstegroep plaas vir belastingdoeleindes.
Henro is skuldig aan belastingontduiking, terwyl Franco sy belastingaanspreeklikheid tot
ʼn minimum beperk deur middel van belastingvermyding, wat gewettig is.
Praktiese oefening 5.2
Lees die volgende berig en beantwoord die vrae:
Ex-SARS boss up for tax evasion
Julie 14 2008 at 10:23am
The former head of internal audit at the South African Revenue Service (Sars) is expected
to face tax evasion charges in the Johannesburg magistrate's court on Monday.
Edward Mmbulungeni Mushanganyisi, who was appointed the head of internal audit in
September 2001, was suspended in July 2003 following allegations of misconduct, said
Sars spokesperson Adrian Lackey.
This included a charge that he only appointed candidates from a recruitment agency called
Izwe Labantu and that he received kick-backs from placement fees.
The Special Compliance Unit, now known as the National Enforcement Unit, investigated
the allegations and a disciplinary inquiry followed.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 188
The internal inquiry found Mushanganyisi guilty of corruption related to his relationship with
Izwe Labantu.
He was also found guilty of creating another recruitment agency, Glory of the Nation, in the
name of his wife and mother-in-law, by forging the signature of a manager in the internal
audit department.
The internal inquiry also found Mushanganyisi guilty of a third charge of tax fraud for
submitting fraudulent information on the business kilometres he travelled.
He was dismissed in 2004 but appealed the decision at the Commission for Conciliation,
Mediation and Arbitration (CCMA).
However, the CCMA dismissed the matter, which was before the commission from August
2005 to February 2008.
‘The matter was then handed over to the Scorpions for further investigation and now a
criminal case has been brought against him,’ said Lackey.
Mushanganyisi is facing two charges of tax evasion related to fraudulent travel claims in
2001 and 2002.
His trial, which has been postponed several times because Mushanganyisi changed legal
teams three times, was set down to take place from Monday to Friday this week. - Sapa
Bron: http://www.iol.co.za/news/south-africa/ex-sars-boss-up-for-tax-evasion-1.408235
Vrae:
1. Waarom is die voormalige hoof van interne oudit by die SAID skuldig aan
belastingontduiking? Noem twee redes.
2. Waarop dui sy verklarings ten opsigte van sy reistoelae?
5.8.1 Voorbeelde van belastingontduiking
Die volgende is voorbeelde van belastingontduiking:
• Die versuim om belasbare inkomste te verklaar.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 189
• Die eis van aftrekkings ten opsigte van uitgawes wat nie werklik aangegaan is nie en
wat nie aftrekbaar is nie.
• Die eis van insetbelasting waarop BTW nie betaal is nie.
• Die versuim om LBS oor te betaal aan die SAID.
• Die versuim om vir BTW te registreer al word die belastingkerf oorskry.
• Die byhou van twee stelle finansiële state, een vir die SAID en een vir
rekeningkundige doeleindes.
(S. Kumarasingam, 2010. Tax Avoidance and Tax Evasion explained and Exemplified
http://ezinearticles.com/?Tax-Avoidance-and-Tax-Evasion-Explained-and-
Exemplified&id=3590555)
Nog voorbeelde sluit in:
• Bedrieglike onderstatering van belasbare inkomste en kapitaalwins
• Wanvoorstelling op doeanevorms, met ander woorde smokkelary
• Valse verklarings ten opsigte van belasting wat betaal is deur ʼn belastingpligtige
• Die versuim om belastingopgawes in te dien
(eHow.com, 2011. http://www.ehow.com/about_5299611_penalties-tax-avoidance.html)
5.8.2 Voorbeelde van belastingvermyding
Daar is drie hoof maniere om die belastingaanspreeklikheid van ʼn belastingpligtige tot ʼn
minimum te beperk:
• Belastingvermyding by wyse van die uitstel van inkomste
Belastingvermyding by wyse van hierdie metode beteken dat ʼn sakeonderneming die
ontvangste van inkomste uitstel tot na die afsluiting van die belastingjaar.
• Die vermindering van belasbare inkomste by wyse van toelaatbare aftrekkings
Die belasbare inkomste van ʼn belastingpligtige kan tot ʼn minimum beperk word deur
toelaatbare aftrekkings te eis. Indien daar ʼn aangeslane verlies is wat van die vorige
jaar af oorgedra word, kan dit ook teenoor die belasbare inkomste van die volgende
jaar afgespeel word om die belastingaanslag te verminder. Voorbeeld: Gestel ʼn
maatskappy het ʼn aangeslane belastingverlies van R12 000 vir die jaar geëindig
28 Februarie 20x10, en ʼn belasbare wins van R10 000 vir die jaar geëindig
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 190
28 Februarie 20x11. Die aangeslane verlies van R12 000 word nou oorgedra van
jaar 20x10 na jaar 20x11 en kan nou afgespeel word teenoor die belasbare wins van
R10 000. Dit beteken dat die maatskappy geen belasting vir die 20x11 finansiële
jaar hoef te betaal nie, aangesien die belastingverlies meer was as die belasbare
wins.
• Skenkings aan liefdadigheidsorganisasies
Skenkings wat aan liefdadigheidsorganisasies gemaak word, word ook deur die
SAID as ʼn aftrekking toegelaat.
(eHow.com, 2011, http://www.ehow.com/list_6691986_ten-tips-legal-tax-avoidance.html)
Daar is heelwat belastingpligtiges wat belastingvermyding en belastingontduiking met
mekaar verwar. Dit is ʼn fout wat ʼn maatskappy/beslote korporasie en individue duur te
staan kan kom.
(Bron: http://niallcooper.files.wordpress.com/2011/07/tax-avoidance.jpg)
Gevallestudie 5.1
‘Unlawful’ tax evasion and ‘lawful’ tax avoidance
February 26, 2010
Ernst & Young
In the Duke of Westminster’s case 1(which was endorsed by the Appellate Division of
South Africa) it was held that ‘every man is entitled to order his affairs so that the tax
attaching under the appropriate Acts is less than it otherwise would be’.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 191
Thus, in the past it was generally accepted that there was a simple distinction between
‘unlawful’ tax evasion and ‘lawful’ tax avoidance. While ‘tax evasion’ was generally
regarded as an illegal and dishonest means to escape tax, ‘tax avoidance’ was viewed as
a legitimate and legal way of protecting one’s property from unnecessary erosion by
taxation.
It seems, however, that the legal way of protecting one’s property from unnecessary
erosion by taxation may become a thing of the past. In the 2011 Budget speech the
Finance Minister noted that ‘Government will take further steps to reduce tax avoidance
and tax structuring’ and the 2011 Budget documentation include, inter-alia, the following
tax proposals in this regard:
• Increasing the deemed monthly tax values placed on the use of company cars;
• Reducing the remaining salary structuring options available to employees that
have the effect of reducing their monthly tax liability;
• Tightening the anti-avoidance provisions for executive share incentive schemes;
• Amending the Income Tax Act no 58 of 1962 (‘the Act’) to address schemes
designed to generate income but that are not subject to South African tax through
the inappropriate use of foreign tax credits;
• Amending the Act to address schemes which, through the skilful use of foreign tax
treaties, manage to avoid South African tax (i.e. treaty shopping);
• Introducing measures to ensure that ‘unproductive interest’ is not incorrectly
claimed as a tax deduction;
• Denying an exemption for preference share dividends, guaranteed dividends and
any dividends derived directly or indirectly from South Africa; and
• Providing a uniform set of transfer pricing rules to deal with artificial pricing or the
misallocation of prices for both onshore and offshore transactions.
The Finance Minister made it clear in the 2011 Budget speech that given the current
instability of the economic environment, it plans to make up the apparent revenue shortfall
by tightening its belt and ensuring that the use of tax avoidance schemes is kept to a
minimum.’
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 192
(http://www.taxtalkblog.com/?p=1181)
Vrae:
1. Gee een voorbeeld van belastingvermyding en een voorbeeld van belastingontduiking
in die gevallestudie hierbo.
2. Met watter voorstelle het die Minister van Finansies in sy begrotingsrede vorendag
gekom om belastingvermyding in te kort?
3. Hoe beplan die Minister van Finansies om die tekort aan inkomste te verminder.
4. Watter voordele hou die insameling van belasting vir Suid-Afrika in?
5.9 Samevatting
Rekordhouding kan gedefinieer word as die sistematiese proses waarvolgens ʼn
sakeonderneming se rekords geskep word, aangeteken word, instand gehou word en
transaksies afgehandel word. Die rekordhoudingstelsel verseker ook die behoud van
finansiële rekords wat gebruik word as stawende dokumentasie, asook die akkurate en
effektiewe opdatering van hierdie rekords en die beheer van toegang tot hierdie inligting
deur gemagtigde personeel.
Die rekords wat vir ʼn periode van vyf jaar gehou moet word, is die Algemene Grootboek met
die verskillende grootboek rekeninge, kontantboeke, joernale, tjekboeke, bankstate,
depositostrokies, betaalde tjeks, fakture, voorraadlyste en ander finansiële rekords.
Daar is verskeie sperdatums van toepassing op die onderskeie belastingtipes waarvoor ʼn
belastingpligtige geregistreer is. Die sperdatums kan opgedeel word aan die hand van die
volgende belastingtipes: Inkomstebelasting, Werknemersbelasting (LBS), Belasting op
Toegevoegde Waarde (BTW) en Voorlopige Belasting
Daar is heelwat belastingpligtiges wat belastingvermyding en belastingontduiking met
mekaar verwar. Dit is ʼn fout wat ʼn maatskappy/beslote korporasie en individue duur te
staan kan kom.
Die voormalige Britse Minister van Finansies, Denis Healey, het gesê : “Die verskil tussen
belastingvermyding en belastingontduiking is die dikte van ʼn tronkmuur”.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 193
5.10 Selfevaluering
Aktiwiteit 6
Beantwoord die vrae hieronder na aanleiding van die onderstaande artikel:
SARS now accessing bank accounts to get payment
Sharon MacHutchon*
05 May 2010
It is no longer only threatening legal action.
The South African Revenue Service (Sars) is no longer merely threatening legal action to
recover outstanding taxes; it has recently begun accessing taxpayers' bank accounts to
recover its funds.
It's not yet clear just how aggressive Sars will become in applying this form of collection in
the future, but current Commissioner Oupa Magashula recently indicated that it may
become common practice for Sars to take drastic action against defaulting taxpayers who
delay their payments to Sars.
As revealed in the Budget Speech, due to the current economic climate, Sars has not been
able to replenish its coffers with the same vigour as in the past resulting in the revenue
deficit being greater than originally anticipated.
It appears that, where taxpayers default on their tax payments to Sars, Sars is now starting
to approach taxpayers' bankers directly to pay over surplus funds from their clients'
accounts. In terms of section 99 of South African income tax legislation, Sars has the
authority to do so. The Commissioner has the power to declare any person to be the agent
of another. This agent may be required to make payment of any taxes, interest or penalty
due to the Commissioner from any of the taxpayer's funds held by the agent, or due to the
taxpayer by the agent (including salary, pension or any other remuneration).
In the past, Sars practiced this primarily at the time of issuing tax directives to employers or
pension funds for the payment of lump sums. If any taxes were owed to Sars at the time of
the directive being issued, Sars would withhold the outstanding tax from the lump sum
amount to be paid to the taxpayer.
Whether Section 99 infringes on a person's basic human rights was addressed in the High
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 194
Court in Hindry v Nedcor Bank Limited and Another in 1999, where Hindry contended that
section 99 of the Act violated the constitution in that it infringed the taxpayer's right of
privacy and the right to just administrative action. The court held that such a course of
action was reasonable and justifiable in an open and democratic society, and was,
accordingly, not unconstitutional. The court further stated that the limitation of a taxpayer's
rights was legitimate as collecting taxes should be seen as a benefit to South African
society as a whole.
*Sharon MacHutchon is from Mazars
*This article first appeared in Mazars' Let's Talk Tax
(Bron:
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/view/moneywebtax/en/page259?oid=48238
&sn=Detail)
1. Op watter wyse beoog die SAID om belasting verskuldig, in te vorder?
2. Wie het die outoriteit om ʼn persoon of maatskappy as ʼn agent van ʼn ander aan te stel,
en wat sal die agent se verantwoordelikheid wees in ʼn situasie waar die agent die
werkgewer is en die werknemers ʼn paar rand aan die SAID verskuldig is?
3. Is hierdie poging van SAID teen die grondwet van Suid-Afrika? Wat is die mening van
die hof ten opsigte hiervan?
4. Beantwoord die volgende meervoudige keusevrae, ten opsigte van belastingvermyding
en belastingontduiking.
a. Die volledige byhou van ʼn logboek ten opsigte van kilometers gereis vir
sakedoeleindes ten einde ʼn aftrekking teen ʼn reistoelaag te eis.
i. Belastingvermyding
ii. Belastingontduiking
b. Die bykomende inkomste wat Lienkie du Toit met haar kelnerwerk verdien is so min
dat sy besluit om dit nie te verklaar op haar jaarlikse belastingopgawe nie.
i. Belastingvermyding
ii. Belastingontduiking
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 195
c. Paul Wiesenhof verdien ʼn R1200 rente inkomste op sy spaarrekening. Hy voel dat
die rente in elk geval vrygestel gaan wees en verklaar nie die inkomste op sy
opgawe nie.
i. Belastingvermyding
ii. Belastingontduiking
d. Henro le Roux is die eienaar van sy eie maatskappy. Hy maak gereeld gedurende
die jaar donasies aan verskeie welsynsorganisasies. Hy hou volledig rekord van
hierdie donasies, aangesien hy dit aan die einde van die finansiële as ʼn aftrekking
wil eis.
i. Belastingvermyding
ii. Belastingontduiking
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 196
Terminologie in EngelsTerminologie in EngelsTerminologie in EngelsTerminologie in Engels
Afrikaans Engels
Lopende Betaalstelsel (LBS) Pay as you Earn (PAYE)
Werkloosheidversekeringsfonds Unemployment Insurance Fund (UIF)
Belasting op Toegevoegde Waarde (BTW) Value Added Tax (VAT)
Kapitaalwinsbelasting (KWB) Capital Gains Tax (CGT)
Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID) South African Revenue Service (SARS)
Werknemersbelasting Employees Taxation
Standaard Inkomstebelasting op
Werknemers (SIBW)
Standard Income Tax on Employees
(SITE)
Belasting vermyding Tax Avoidance
Belasting ontduiking Tax Evasion
Aangeslane belasting Assessed Tax
Aangeslane belasting verlies Assessed Tax Loss
Vaardigheidsontwikkelingsheffing Skills Development Levy (SDL)
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 197
BronnelysBronnelysBronnelysBronnelys
• Accounting Tools. 2011. Tax Base.
http://www.accountingtools.com/dictionary-tax-base
• Accounting Tools. 2011. Tax Base. http://www.accountingtools.com/dictionary-tax-
base
• Accounting-dictionary, 2011. Taxable Benefit.
http://www.accounting-dictionary.com/definition/taxable-benefit.html
• Accounting-dictionary, 2011. Taxable Benefits.
http://www.accounting-dictionary.com/definition/taxable-benefit.html
• Accounting-Dictionary.com, 2011. Taxable Supply.
http://www.accounting-dictionary.com/definition/taxable-supply.html
• Akrani, G. 2010. Direct Taxes Meaning – Merits and Demerits of Direct Taxes.
http://kalyan-city.blogspot.com/2010/12/direct-taxes-meaning-merits-and.html
• allAfrica.com, 2010. South-Africa: Free State Farmer Sentenced for tax evasion.
http://allafrica.com/stories/201007280982.html
• Analystnotes, 2011. Determining the tax base of assets and liabilities.
http://www.analystnotes.com/notes/subject.php?id=159
• Andrew. 2011. Difference between Excised Duty and Custom Duty.
http://www.differencebetween.com/difference-between-excise-duty-and-custom-duty/
• Business Report. 2011. Vehicle Excise Duty up to 25%.
http://www.iol.co.za/business/vehicle-excise-duty-up-to-25-1.1031222
• BusinessDictionary, 2011. Income-Tax.
http://www.businessdictionary.com/definition/income-tax.html
• BusinessDictionary, 2011. Indirect Tax.
http://www.businessdictionary.com/definition/indirect-tax.html
• BusinessDictionary, 2011. Input Tax.
http://www.businessdictionary.com/definition/input-tax.html
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 198
• BusinessDictionary, 2011. Output Tax.
http://www.businessdictionary.com/definition/output-tax.html
• BusinessDictionary, 2011. Taxation Principles.
http://www.businessdictionary.com/definition/taxation-principles.html
• BusinessDictionary, 2011. Value Added Tax.
http://www.businessdictionary.com/definition/value-added-tax-VAT.html
• BusinessDictionary, 2011. Ad valorem tax.
http://www.businessdictionary.com/definition/ad-valorem-tax.html
• Businessdictionary, 2011. Pay-as-you-earn.
http://www.businessdictionary.com/definition/pay-as-you-earn-PAYE.html
• BusinessDictionary. 2011. Direct-tax.
http://www.businessdictionary.com/definition/direct-tax.html
• BusinessDictionary. 2011. Tax base.
http://www.businessdictionary.com/definition/tax-base.html
• Businessdictionary.com, 2011. Tax-evasion.
http://www.businessdictionary.com/definition/tax-evasion.html
• Businessdictionary.com, 2011. Tax-avoidance.
http://www.businessdictionary.com/definition/tax-avoidance.html
• BusinessLink, 2011. Understanding and checking your tax calculation.
http://businesslink.gov.uk/bdotg/action/layer?r.i=1082555662&r.l1=1073858808&r.l2=
1073859209&r.l3=1082611551&r.l4=1082555901&r.s=sc&r.t=RESOURCES&topicId
=1082555901
• Buzzle.com, 2011. Economic Profit vs Accounting Profit.
http://www.buzzle.com/articles/economic-profit-vs-accounting-profit.html
• Buzzle.com. 2011. Economic profit vs accounting profit.
http://www.buzzle.com/articles/economic-profit-vs-accounting-profit.html
• Calhoun, J. 2011. Benefits of Tax Consolidation.
http://www.ehow.com/list_6908644_benefits-tax-consolidation.html
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 199
• Carnes, D. 2011. What is Tax Evasion?
http://www.ehow.com/about_5137512_tax-evasion.html
• Cliffe Dekker Hofmeyr, 2011. Doing Business in South Africa.
http://www.cliffedekkerhofmeyr.com/news/invest/CDH-Doing-Business-in-South-
Africa.pdf
• Croome, 2011. SARS and the taxpayer.
http://www.accountancysa.org.za/resources/ShowItemArticle.asp?ArticleId=631&Issu
e=449
• D. Barnes. 2011. Permanent Differences.
http://www.ehow.com/how_4449335_account-permanent-differences-business-
taxes.html
• D. Barnes. 2011. How to account for permanent differences in business taxes.
http://www.ehow.com/how_4449335_account-permanent-differences-business-
taxes.html
• D.Tickle. 2011.
http://www.accountancysa.org.za/resources/ShowItemArticle.asp?ArticleId=1754&Iss
ue=1079
• Du Preez, L. 2011. More powers for SARS.
http://www.iol.co.za/business/personal-finance/tax/more-powers-for-sars-1.1088500
• Dudley, H. 2011. South African Esate Duty Amendmends.
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/view/moneywebtax/en/page256?oid=5
8277&sn=Detail
• Els, G., Ngwenya, L., Pretorius, E., Olivier, E. & Adams, M. 2008. Enjoy
Accounting. Heinemann: Sandton. 380p.
• Ernst & Young. 2010. ‘Unlawful’ tax evasion and ‘lawful’ tax avoidance.
http://www.taxtalkblog.com/?p=1181
• Financial Dictionary. 2011. Indirect Tax.
http://financial-dictionary.thefreedictionary.com/indirect+tax
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 200
• G. Akrani. 2010. Advantages and Disadvantages of Direct Taxes. http://kalyan-
city.blogspot.com/2010/12/direct-taxes-meaning-merits-and.html
• G. Pietersz. 2011. Deferred tax. http://moneyterms.co.uk/deferred-tax/
• Giacosa, A. 2010. Year-end tax planning in 6 easy steps.
http://manofthehouse.com/money/finance/year-end-tax-planning-6-easy-steps-6a
• Govender, K. 2011. SARS’s administrive penalties for non-compliance.
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/view/moneywebtax/en/page259?oid=5
7895&sn=Detail
• Huxham, K. & Haupt, P. 2009. Notes on South African Income Tax. H & H
Publications : Roggebaai.
• Institute on Taxation and Economic Policy, 2011. Tax Principles: Building Blocks of
a Sound Tax System. http://www.itepnet.org/pdf/pb9princ.pdf
• Internal Revenue Services, 2011. Tax Avoidance and Tax Evasion.
http://www.irs.gov/app/understandingTaxes/whys/thm01/les03/ac1_thm01_les03.jsp
• Investorwords, 2011. Tax evasion.
http://www.investorwords.com/4895/tax_evasion.html
• Investorwords, 2011. Tax. http://www.investorwords.com/4879/tax.html
• Investorwords. 2011. Assessed loss.
http://www.investorwords.com/15168/assessed_loss.html
• Investorwords. 2011. Consolidated Tax Return.
http://www.investorwords.com/1046/consolidated_tax_return.html
• iOL News, 2008. Ex-SARS boss up for tax evasion.
http://www.iol.co.za/news/south-africa/ex-sars-boss-up-for-tax-evasion-1.408235
• J. Nicholson, 2011. What are the penalties for tax avoidance?
http://www.ehow.com/about_5299611_penalties-tax-avoidance.html
• Jones, S. 2009. SARS’S issue with ‘connected’ persons.
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/view/moneywebtax/en/page259?oid=4
3276&sn=Detail
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 201
• Kerdachi, D., Kriel, A. & Viljoen, A. 2005. Verken Rekeningkunde. Maskew Miller
Longman: Kaapstad. 282p.
• Kimmons, R. 2010. The effect of tax planning on a Business.
http://www.ehow.com/list_7559276_effects-tax-planning-business.html
• L du Preez, 2011. More powers for SARS.
http://www.iol.co.za/business/personal-finance/tax/more-powers-for-sars-1.1088500
• L.I. Sprout. 2010. A feasibility study of Group Taxation in South Africa.
http://upetd.up.ac.za/thesis/available/etd-05062010-155945/
• Law24.com, 2011. Estate Duty.
http://www.law24.com/index.php?option=com_fastcontent&view=layman&Itemid=168
&domid=slucb/9kmdb/8seeb/a6mfb/uf1rb
• Lund, T. 2010. SARS to close another tax loophole.
http://www.fin24.com/Business/Sars-to-close-another-tax-loophole-20100804
• Lutzenberger, T. 2011. Why does the federal government collect taxes?
http://www.ehow.com/about_7221426_federal-government-collect-taxes_.html
• mc3consulting.com. 2011. South African Revenue Services (SARS) – Case
Studies. http://www.mc3consulting.com/html/casestudies/Sars.asp
• Moneywebtax, 2005. Availability and retention of records.
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/action/media/downloadFile?media_filei
d=191
• Nicholson, J. 2011. What are the penalties for tax Avoidance?
http://www.ehow.com/about_5299611_penalties-tax-avoidance.html
• Northseattle.edu, 2011. Chapter 16 : Income Taxes.
http://facweb.northseattle.edu/rwoods/ACCT253_Folder/Ch16income_taxes.htm
• NowMaster Accounting. 2011. What are the advantages and disadvantages of Cash
vs Accrual accounting?
http://knol.google.com/k/nowmaster-accounting/what-are-the-advantages-
and/y2cary3n6mng/50#
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 202
• Oʼneal, D. L. 2011. Types of Indirect Taxes.
http://www.ehow.com/list_6982999_types-indirect-taxes.html
• OECD, 2009. http://www.oecd.org/dataoecd/30/20/42232037.pdf
• P. Moorcraft, 2010. Why would SARS want to audit you?
http://www.ey.com/ZA/en/Services/Tax/Tax-Alert-November-December-2010---
CTAS---Why-would-SARS-want-to-audit-you
• P. Rammutla. 2008. Tax treatment of assessed losses.
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/view/moneywebtax/en/page265?oid=3
2480&sn=Detail)
• Parker, J. 2011. Reward Ideas for Employees.
http://www.ehow.com/info_7736546_reward-ideas-employees.html\
• Patriot Tax Solutions. 2011. Income Tax Consolidation Act.
http://patriottaxsolutions.com/blog/income-tax-consolidation-act/
• Perez, W. 2011. Tax Planning Basics.
http://taxes.about.com/od/taxplanning/a/taxplanning.htm
• PoliticsDictionary, 2011. Tax-avoidance.
http://www.politicsdictionary.com/definition/tax-avoidance.html
• Practical Tax Handbook, 2011. SARS is strict about record-keeping.
http://www.practicaltaxhandbook.co.za/content/sars-strict-about-record-keeping
• Psyber Consulting, 2011. SARS Deadlines.
http://psyberconsulting.wordpress.com/2011/06/11/sars-deadlines/
• Puppetgove, 2009. Politicos Admit Not Filing, Paying Taxes.
http://www.puppetgov.com/2009/03/06/politicos-admit-not-filing-paying-taxes/
• Putra, 2009. Temporary and Permanent Differences (Accounting for Income Tax).
http://accounting-financial-tax.com/2009/08/temporary-and-permanent-differences-
accounting-for-income-tax/
• R.J Bowman, 2011. About Tax Evaders.
http://www.ehow.com/about_5114829_tax-evaders.html
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 203
• RediffBUSINESS. 2009. What is excise duty all about?
http://business.rediff.com/report/2009/aug/26/perfin-what-is-excise-duty-all-
about.htm).
• Retief, E., Van Blerk, C & South African Institute of Professional Accountants. 2011.
Tax Guide 2011/12. Proverto Educational Publishers : Johannesburg.
• Roberts, D. 2011. Ten good tips for legal tax Avoidance.
http://www.ehow.com/list_6691986_ten-tips-legal-tax-avoidance.html
• S. Kumarasingam, 2010. Tax Avoidance and Tax Evasion explained and
exemplified. http://ezinearticles.com/?Tax-Avoidance-and-Tax-Evasion-Explained-
and-Exemplified&id=3590555
• S. E. Springer. 2009. Cash vs Accrual Accounting for Small Businesses.
http://smallbusiness.findlaw.com/business-operations/accounting/accounting-cash-
accrual(1).html).
• S. Kumarasingam. 2010. Tax Avoidance and Tax Evasion explained and
Exemplified http://ezinearticles.com/?Tax-Avoidance-and-Tax-Evasion-Explained-
and-Exemplified&id=3590555
• S. MacHutchon, 2010. SARS now accessing bank accounts to get payment.
http://www.moneywebtax.co.za/moneywebtax/view/moneywebtax/en/page259?oid=4
8238&sn=Detail
• SAICA, 2003. Independent Contractors.
http://www.saica.co.za/integritax/2003/1125_Independent_contractors.htm
• SAICA. 2009. Group Tax: Just a small step away.
http://www.taxtalkblog.com/?p=1612
• Shoprite Holdings, 2010. Annual Report 2010.
http://www.shopriteholdings.co.za/files/1019812640/Investor_Centre_Files/Annual_R
eports/Annual-Report-2010/AnnualFinancialStatements.pdf
• SME Toolkit South Africa, 2011. Record-keeping is key.
http://southafrica.smetoolkit.org/sa/en/content/en/5039/Good-record-keeping-is-key
• Softline VIP a division of Softline (Pty) Ltd, 2011. Payroll Pocket Guide.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 204
• South African Institute of Professional Accountants, 2011
• South African Revenue Services, 2010. Subsistence Allowances.
http://www.sars.gov.za/Tools/Documents/DocumentDownload.asp?FileID=55561
• South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/
• South African Revenue Services, 2011.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4150&tid=65&s=pubs&show=889
• South African Revenue Services, 2011.
http://www.sars.gov.za/Tools/Documents/DocumentDownload.asp?FileID=56838
• South African Revenue Services, 2011. Interpretation note no. 17.
http://www.projectxchange.co.za/userfiles/SARS-independent-contractors.pdf
• South African Revenue Services, 2011. Record keeping by persons who render
returns. http://www.sars.gov.za/lnb/mylnb.asp?/jilc/kilc/alrg/ulrg/vlrg/f5k0a
• South African Revenue Services, 2011. Record keeping in relation to taxable capital
gain or assessed capital loss.
http://www.sars.gov.za/lnb/mylnb.asp?/jilc/kilc/alrg/ulrg/vlrg/g5k0a
• South African Revenue Services, 2011. SARS Practice Note 7.
http://www.ftomasek.com/pn0499.html#Para1
• South African Revenue Services, 2011. Skills Development Levy.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=190
• South African Revenue Services, 2011. ValueAdded Tax.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=194
• South African Revenue Services, 2011. What SARS does.
http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=200
• South African Revenue Services, 2011. http://www.sars.gov.za/home.asp?pid=4589
• Standard Income Tax on Employees.
http://www.npc.org.za/resources/reports/downloads/Standard%20Income%20Tax%2
0on%20Employees.doc
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 205
• Stiglingh, M., Koekemoer, A.D., Van Schalkwyk, L., Wilcocks, J.S., De Swardt, R.D.
& Jordaan, K. 2011. SILKE: Suid Afrikaanse Inkomstebelasting 2011. LexisNexis :
Johannesburg.
• Tax Foundation, 2008. Ten Principles of Sound Tax Policy.
http://www.taxfoundation.org/files/tfprinciples.pdf
• The Investor, 2009. Tax avoidance versus tax evasion.
http://monevator.com/2009/10/14/tax-avoidance-versus-tax-evasion/
• UNISA Studiebrief 102/2011, Toegepasde Finansiële Rekeningkunde
• Von Haefen Financial Management, 2009. Why is tax planning important?
http://vhfinancialmanagement.com/2009/04/21/9
• Ward, A. 2011. How do taxes impact our economy?
http://www.ehow.com/about_6388580_do-taxes-impact-economy_.html
• Wisegeek, 2011. What is a tax loophole? http://www.wisegeek.com/what-is-a-tax-
loophole.htm
• Wisegeek.com, 2011. What is the difference between tax-evasion and tax-
avoidance? http://www.wisegeek.com/what-is-the-difference-between-tax-evasion-
and-tax-avoidance.htm
• Wolfe, E. 2010. Principles of Good Tax Law.
http://www.ehow.com/list_7352274_principles-good-tax-law.html
• Writing, 2011. Define Fringe Benefit.
http://www.ehow.com/about_6303466_define-fringe-benefit.html
• Yourtax, 2011. 2011 Tax Tables.
http://yourtax.co.za/tax-tables/2011/
• Yourtax, 2011. 2012 Tax Tables.
http://yourtax.co.za/tax-tables/2012/
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 206
SelfevalueringsriglyneSelfevalueringsriglyneSelfevalueringsriglyneSelfevalueringsriglyne
Riglyne: Aktiwiteit 1
Inkomstebelasting: Individue en Trusts
Bestudeer die volgende tabelle en beantwoord dan die vrae:
Belastingkoerse (jaar van aanslag geëindig 29 Februarie 2012)
Individue en spesial trusts
Belasbare Inkomste Belastingkoers
R0 – R 150 000 18% van belasbare inkomste
R 150 001 – R 235 000 R 27 000 + 25% van belasbare inkomste bo R150 000
R 235 001 – R 325 000 R 48 250 + 30% van belasbare inkomste bo R 235 000
R 325 001 – R 455 000 R 75 250 + 35% van belasbare inkomste bo R 325 000
R 455 001 – R 580 000 R 120 750 + 38% van belasbare inkomste bo R 455 000
R 580 001 en hoër R 168 250 + 40% van belasbare inkomste bo R 580 000
Trusts, behalwe spesiale trusts: Belastingkoers – 40%
Belastingkortings
Primêre korting R10 755
Sekondêre korting (Persone 65 en ouer) R 6 012
Tersiêre korting (Persone 75 en ouer) R 2 000
1. Mnr H het ʼn belasbare inkomste van R150 000 vir die jaar geëindig 29 Februarie
2012. Mnr H is 55 jaar oud. Gebruik nou die belastingtabel hierbo om sy belasting
betaalbaar te bereken vir die jaar geëindig 29 Februarie 2012.
2. Mev S het ʼn belasbare inkomste van R400 000 vir die jaar geëindig 29 Februarie
2012. Mev S is 70 jaar oud. Gebruik nou die belastingtabel hierbo om haar
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 207
belasting betaalbaar te bereken vir die jaar geëindig 29 Februarie 2012.
3. Wat sal Mev S se belasting betaalbaar wees, indien sy reeds 75 jaar oud was?
4. ABC Bpk verkoop rekenaarspeletjies vir kontant. Hierdie kontant word nie gebank
nie en hierdie kontant word ook nie in die belastingopgawe van ABC Beperk
verklaar nie. Waaraan is ABC Bpk skuldig? Wat kan gebeur?
5. Mev K verkoop ook rekenaarspeletjies. Sy dryf egter handel vanuit ʼn beslote
korporasie wat sy spesiaal gestig het, aangesien ʼn sakeonderneming belasting
betaal teen ʼn laer belastingkoers as ʼn individu. Waaronder sal jy Mev K se
handelinge klassifiseer?
Antwoord:
1. Belasting op R150 000 (R150 000 * 18%) = R123 000
Primêre korting (R10 755)
Belasting betaalbaar R112 245
(Slegs die primêre korting is hier van toepassing, aangesien Mnr 55 jaar oud is.)
2. Belasting op R400 000 (R400 000 – R325 000)= R75 000
R75 000 * 35% = R26 250
DUS R26 250 + R75 250 = R101 500
Belasting betaalbaar voor kortings R101 500
Primêre korting (R10 755)
Sekondêre korting (R6012)
Belasting betaalbaar R84 733
(Beide primêre en sekondêre korting is hier van toepassing, aangesien Mev S 70 jaar
oud is.)
3. Indien Mev S 75 jaar oud was sou haar belasting betaalbaar aan die SAID R82 733
beloop. Sy voldoen aan die vereistes vir die tersiêre korting, aangesien sy 75 jaar oud
is.
4. ABC Bpk is skuldig aan belastingontduiking en kan beboet word deur die SAID.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 208
5. Belastingvermyding
Riglyne: Aktiwiteit 2
ABC Bpk
Proefbalans op 28 Februarie 2010 2009
DR CR
420,000.00 Verkope 520,000.00
330,000.00 Koste van verkope
320,000.00
38.98 Rente inkomste 12.37
9,950.00 Rekenmeestersfooie
150,000.00 Ouditfooie
200,000.00
1,369.14 Bank kostes
800.68
655.00 Skoonmaak
- Konsultasie fooie
48,000.00
10,143.56 Rekenaaruitgawes
38,906.30 Elektrisiteit & water
19,769.20
1,434.66 Versekering
5,656.10
33,868.75 Rente uitgawe
28,592.66 Prokureursfooie
2,795.08
625.00 Telefoonuitgawes
12,500.00
2,081.50 Onderhoudskostes
18,213.58
142,412.41 Netto verlies -107,722.27
Vrae:
1. Wat is die totale aangeslane verlies wat ABC Bpk nou gaan oordrae na die 2011
finansiële jaar?
2. Wat sal die belasbare inkomste van ABC Bpk wees, indien daar ʼn wins van R400,000
in die 2011 finansiële jaar getoon word? Aanvaar dat alle toelaatbare aftrekkings
reeds in berekening gebring is.
3. Wat sal die belasting betaalbaar wees deur ABC Bpk, indien die belasbare inkomste
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 209
R149,865 beloop?
4. Aanvaar dat ABC Bpk nie handel gedryf het gedurende die 2011 finansiële jaar nie.
ABC Bpk toon egter ʼn belasbare inkomste van R500,000 vir die 2012 finansiële jaar.
Sal die SAID vir ABC Bpk toelaat om die aangeslane verlies wat die maatskappy in die
vorige jaar gely het teenoor hulle belasbare inkomste van 2012 af te speel? Gee redes
vir jou antwoord.
Antwoorde:
1. R250,134.68 (R142,412.41 + R107,722.27)
2. ABC Bpk se belasbare inkomste vir die 2011 finansiële jaar sal R149,865.32 wees
(R400,000.00 - R250,134.68)
3. R41,962.28 (R149,865.32 * 28%)
4. Nee, ABC Bpk sal dus nie toegelaat word om die aangeslane verlies van
R250,134.68 in die 2012 finansiële jaar aan te wend nie, omdat hy nie gedurende
die 2011 finansiële jaar handel gedryf het nie. Dit word spesifiek vereis dat ʼn
onderneming vir aaneenlopende jare moet handel dryf, alvorens ʼn maatskappy sy
aangeslane verlies, wat oorgedra word vanaf die vorige jaar, kan afspeel teenoor sy
belasbare inkomste van die volgende finansiële jaar.
Riglyne: Aktiwiteit 3
Heeltyd Speeltyd (Pty) Ltd, is ʼn sakeonderneming wat kinder partytjies reel, asook
dinees vir sekere groot sakeondernemings in die Johannesburg omgewing. Annemarie
Louw is die trotse eienaar van Heeltyd Speeltyd, sy kom egter nie by alles uit nie,
aangesien die reel van hierdie funksies al haar aandag en tyd inbeslag neem. Dit is
amper weer tyd vir Annemarie op die BTW opgawe vir die maand in te dien. Annemarie
het egter nog nie by die berekening van die BTW uitgekom nie, en sy vra jou om haar te
help.
Voltooide BTW skedules vir die maand van Julie 20x11.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 210
Verkope vir die maand van Julie 20x11
Verkoopsfaktuur No Verkoopprys 14% BTW Bedrag voor BTW
1 2,850 350 2,500
2 3,560 437 3,123
3 5,890 723 5,167
4 6,280 771 5,509
5 7,825 961 6,864
26,405 3,243 23,162
Aankope vir die maand van Julie20x11
Aankope Faktuur No Aankoopsprys 14% BTW Bedrag voor BTW
1 850 104 746
2 350 43 307
3 1,250 154 1,096
4 286 35 251
5 536 66 470
3,272 402 2,870
1. R3,243 – R402 = R2,841 (Belasting betaalbaar aan die SAID)
Riglyne: Aktiwiteit 4
Super Vinnig Bpk is ʼn maatskappy wat aflewerings in die Bryanston omgewing doen.
Hulle het onlangs nuwe bande op hulle trokkie laat sit en ook sommer brandstof ingegooi.
Bestudeer die onderstaande faktuur en beantwoord die volgende vrae:
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 211
e. Verduidelik in jou eie woorde wat die verskil is tussen inset en uitsetbelasting?
f. Gaan Super Vinnig Bpk inset- of uitsetbelasting betaal op die faktuur hieronder?
Gee redes vir jou antwoord.
g. Wat is die bedrag uitsetbelasting wat ingesluit is by die totale faktuurbedrag van
R1,540?
h. Wat is die bedrag BTW wat na die SAID oorbetaal moet word?
Super Vinnig Bpk Faktuur No: 123A
14 Oval Road Faktuur
Johannesburg 2090
Telefoon No: 011 282 6824
VAT Reg No: 4676650011
5 Julie 20x11
Bestelling No: 1256
Rekening No: 116
Kostekode
BTW
Koers
Prys/
eenheid Totale bedrag
4 Bande VOS/NN 14% R 285 R 1,140
Brandstof ONN/NN 0% R 400 R 400
R 1,540
Antwoord:
a. Insetbelasting is die belasting wat gehef word op aankope, terwyl uitsetbelasting
gehef word op verkope.
b. Insetbelasting
c. R140 (R1140 * 14/114). Onthou die brandstof is ʼn nulkoerslewering.
d. R140
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 212
Riglyne: Aktiwiteit 5
Bestudeer die volgende inkomste groepe. Dui aan watter bedrae vrygestel is en watter bedrag by die belasbare inkomste ingesluit sal word.
Groepe Belasbare buitelandse
dividend
Buite-landse rente
Plaas-like
rente
Plaaslike dividend
Totaal Vrygestel-de bedrag
Ingesluit by
inkomste
1.
(65 jaar oud)
300 400 33,000 34,000 67,700
2.
(65 jaar
oud)
300 400 32,000 32,700
3.
(60 jaar
oud)
580 3,700 32,000 36,280
4.
(35 jaar
oud)
4,500 380 750 3,200 8,830
5.
(72 jaar
oud)
3,500 3,500
Oplossing
1. Individu 65 jaar oud
Belasbare buitelandse dividende: R300
Buitelandse rente: R400
Plaaslike rente: R33,000
Plaaslike dividende: R34,000
Die R3,700 vrystelling is van toepassing, dus R300 + R400 = R700: vrystelling is R3,700,
dus vrygestel.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 213
Plaaslike rente R33,000; die R3,700 vrystelling is benut, dus R32,000 - R700 = R31,300.
Die vrystelling ten opsigte van die plaaslike rente is dus R31,300 en R1,700 word by die
belasbare inkomste ingesluit.
Die plaaslike dividend is heeltemal vrygestel van belasting.
2. Individu 65 jaar oud
Belasbare buitelandse dividende: R300
Buitelandse rente: R400
Plaaslike rente: R32,000
Plaaslike dividende: R0
Beide die buitelandse dividende en rente is vrygestel, dus R3,700 vrystelling
Plaaslike rente: R32,000 - R700 = R31,300
Dus R700 word by die belasbare inkomste ingesluit.
3. Individu 60 jaar oud
Belasbare buitelandse dividende: R580
Buitelandse rente: R0
Plaaslike rente: R3,700
Plaaslike dividend: R32,000
Belasbare buitelandse dividende is vrygestel: R3,700 vrystelling
Plaaslike rente is ook vrygestel: R22,300 - R580 = R21,720
Plaaslike dividende – vrygestel
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 214
4. Individu 35 jaar oud
Belasbare buitelandse dividende: R4,500
Buitelandse rente: R380
Plaaslike rente: R750
Plaaslike dividende: R3,200
Buitelandse dividende: R4,500 - R3,700 = R800 (word ingesluit by die belasbare
inkomste)
Buitelandse rente – die volle R380 word by die belasbare inkomste ingesluit, aangesien
die volle R3,700 vrystelling reeds ten volle benut is.
Plaaslike rente: R22,300 - R3,700 = R18,600 aftrekking
Dus die plaaslike rente is ten volle vrygestel
Plaaslike dividende ten volle vrygestel
5. Individu 72 jaar oud
Belasbare buitelandse dividende: R3,500
Buitelandse rente: R0
Plaaslike rente: R0
Plaaslike dividende: R0
Die volle R3,500 bedrag is vrygestel, as gevolg van die R3,700 vrystelling.
TAX105 Belasting
©akademia (MSW) Bladsy 215
Riglyne: Aktiwiteit 6
Antwoord:
1. Die SAID werk deur middel van agente. Deur ʼn agent aan te stel bo ʼn betrokke
belastingpligtige sal die agent verantwoordelik wees om die geld namens die SAID in te
vorder. Met ander woorde die agent kan ʼn belastingpligtige se bankier wees of dit kan
sy/haar werkgewer wees.
2. Die Kommissaris van die Ontvanger van Inkomste het die reg om persone aan te stel as
sy agente. In die geval sal die werkgewer (as die agent van die SAID) verplig wees om
die geld wat deur die werknemer verskuldig is aan die SAID, van sy salaris af te trek.
3. Volgens die wet is die beperking van ʼn belastingpligtige se regte nie onwettig nie,
aangesien die invordering van belasting ten gunste van Suid-Afrika se groei is. Hierdie
onderwerp is egter debatteerbaar.
4. Meervoudige keusevrae:
a. Belastingvermyding
b. Belastingontduiking
c. Belastingontduiking
d. Belastingvermyding
www. a k a d e m i a . a c . z a
elasting kan gedefinieer word as ’n fooi wat deur die regeringvan ’n land gehef word op ’n produk, inkomste of aktiwiteit.Wanneer belasting direk op persoonlike of korporatiewe
inkomste gehef word, word daarna verwys as direkte belasting.Indien belasting op die prys van goedere of dienste gehef word,word daarna verwys as indirekte belasting. Die hoofdoel vanbelasting is om die regering (staat) se uitgawes (kostes) te finansier.Een van die belangrikste gebruike van belasting is die finansiering vanopenbare goedere en dienste, byvoorbeeld straatbeligting en dieskoonmaak van die strate. Belasting is dus ’n belangrike bron vaninkomste vir ’n regering. Om in die onderskeie finansierings behoeftesvan ’n regering te voldoen, word daar verskeie belastings gehef.
Wanneer ’n sakeonderneming projeksies en finansiële beplanningvir ’n finansiële jaar doen, is dit belangrik om belasting in te reken.Indien nie daarvoor begroot word nie, kan dit ’n aansienlike hap uit’n onderneming se winste neem.
Die Suid-Afrikaanse belastingstelsel is inwoner-gebaseerd. Ditbeteken dat die inwoners van Suid-Afrika belas word op hulwêreldwye inkomste (natuurlik onderhewig aan sekere uitsluitings),ongeag waar die inkomste verdien is. Die belastingaanspreeklikheidvir individue aan die einde van ’n belastingjaar is gewoonlik heelwatminder, aangesien die belasting dwarsdeur die jaar ingevorder word.
Die kommissaris van die Suid-Afrikaanse Inkomstediens (SAID)administreer die bepalings soos in wetgewing uiteengesit. DieSAID kombineer die werksverrigtinge van die BinnelandseInkomste en die Doeane en Aksynsbelastingsinsamelings namensdie Suid-Afrikaanse regering.
Die verskillende tipes belasting wat deur individue en sake onder -nemings betaalbaar is, asook die bepaalde regsvereistes, word inhierdie studiegids bespreek.
B
a k a d e m i aj o u o o p , a f r i k a a n s e l e e r t u i s t e