SBD, (3)1, 1992 10-26 Spor Bilimle.ri Dergisi

BEDEN EGiTiMi OGRETMENi ADAYLARININ MESLEGE YONELiK TUTUMLARI

A. S. SARACALOGLU E.O. Edebiyat FakOitesi Egitim Bilimleri 81.

OZET

Bu ara$ttrmanm amact, Beden Egitimi ogretmeni adaylarmm meslege yonelik tutumlanm belirlemektir. Ara$ttrmada, A$kar ve Erden (1987) tarafmdan ge­li$tirilen "Ogretmenlik Meslegine Yonelik Tutum Olqegi" kullamlmt$ ve 216 ogrenciye uygulanmtf$ttr. Ara$ttrma bulgulan, ogretmen adaylanmn meslege yonelik tutumlanmn, cinsiyete, anne meslegine, bo/Om tercih strast ve b6/0m tercih nedenlerine gore degi$t@ni ortaya koymaktadtr. Buna karf$m, ogretmenlik meslegine yonelik tutumlar, ogrencilerin smtflarma, mezun ol­duklan lise tipine, lise bitirme derecesine, baba meslegine, anne-baba egitimlerine ve ailede ogretmen bulunma durumuna gore farkltlaf$mamaktadt r.

THE ATTITUDES OF PHYSICAL EDUCATOR CANDIDATES TOWARD TEACHING PROFESSION

ABSTRACT

The study has been carried out in order to examine the attitudes of stedents toward teaching profession in the Department of Physical Education and Sports in Educational Faculty. In the evaluation process, A$kar and Erden's "The Attitudes Scale Toward Teaching Profession" was used. 10 item scale was given to 2) 6 student in the department. It has been provided that these is a significant relationship between the attitudes of the students toward teaching profession and sex, mother's job, department preferance priority, and the reasons of department preferance. On the other hand, there is no statistically meaningful relationship between the attitudes of the students to~ wards teaching profession and the attending class. Level, graduated lycee types, lycee graduation degrees, father's job, parents education degrees, and being teachers in the family.

10

Spor Bilimleri Dergisi

PROBLEM

Duygusal olan davram!?lannm onemli bir bOIOmOnO tutumlar olu!?turmaktadlr. Tutum,· somut bir objeye ya da ondan yana olma bi<;iminde beliren, bireyin dO!?Once ve duygulanna yon veren ogrenilmi!? oz egilimler olarak tan1mlanmaktad1r (Turgut, 1977).

GOnOmOzde yap1lan ara!?tlrmalar, tutumlarla eri§i arasmda anlamll ili§kiler ol­dugunu ve okul programlar igerisinde ele allnmas1 gerektigini ortaya koymak­tadlr. Aynca bu ara§tlrmalardaki ortak bulgu, eri§i ile duyu§sal olan dav­ranl§lan arasmda belli bir etkile§imin oldugu ve belli ogretim teknikleri ile du­YU!?Sal olan davranl!?lanmn da geli§tirilebilecegi yonOndedir (Bloom, 1971; 1976; Berberoglu, 1990; Tekinal, 1988; Aksarkaya, 1981). Ne var ki tOm egitim kurulu§lannda oldugu gibi ogretmen yeti§tiren kurumlarda da, du­YU§Sal olan davram§lanmn degerlendirilmesi goz ard1 edilmektedir. Oysa gene; ku§aklan gelecege haz1rlayacak olan ogretmen adaylan, meslege kar§l tutum, ilgi ve ki§ilik ozellikleri gozonOne allnmaks1z1n se<;ilmekte, bu durum ise egitimin niteligini dolay1s1yla Olkenin en onemli gereksinimlerinden biri o­lan yeti§mi§ insangOcO niteligini olumsuz etkilemektedir (Koymen, 1988). Ostelik ogretmenlerin tutumunun kendi davram§lanm oldugu kadar, ogrencilerin tutum ve ba§anlanm da etkiledigi (Allen ve Cooper, 1969; Fes­bach, 1969; Good, Biddle ·ve Brophy, 1975; KOgOkahmet, 1976; Can, 1987; 1991) dikkate allmrsa, ogretmen yeti§tiren kurumlann, ogrencilerin ogretmenlik meslegine yonelik tutumlanm olumlu yonde geli§tirmek l<;in gaba harcamalanmn onemi ve geregi ortaya <;1kmaktad1r.

ARAf;JTIRMANIN AMACI

Bu ara§tlrma Beden Egitimi ogretmeni adaylannm, meslege yonelik tutum­lanm belirlemeyi amaglamaktad1r. Bu amacm gergekle§tirilebilmesi igin a§ag1daki sorulara yamt aranml§tlr.

1. Ogrencilerin devam ettikleri SlnJflar ile tutum puanlan arasmda tark var m1?

2. Ogrencilerin cinsiyetlerine gore tutum puanlan degi§mekte midir?

3. Ogrencilerin mezun olduklan lise tipine gore tutum puanlan degi§mekte midir?

4. Ortaogretimt bitirme derecesi ile ogrencilerin tutum puanlan arasmda tark varm1d1r?

S.Anne-babalann meslekleri ve egitim dOzeyleri bak1mmdan ogrencilerin tu­tum puanlan degi§mekte midir?

11

Spar Bilimleri Dergisi

6. Ogrencilerin boiOm tercih s1ras1 ile tutum puanlan aras1nda fark var m1d1r?

8. Ogrencilerin boiOmlerini tercih etme nedenlerine gore tutum puanlan degi§mekte midir?

YONTEM

Evren ve Orneklem

Ara§tlrmanm evrenini, <;e§itli Oniversitelere bagll Egitim FakOitelerinin Beden Egitimi ve Spor BoiOmlerinde okuyan ogrenciler olu§turmaktadJr.

Orneklem olarak, Dokuz EyiOI Oniversitesi Beden Egitimi ve Spor BoiOmO ogrencileri orans1z eleman ornekleme yolu ile segilmi§tir. Ara§tlrma 216 ogrenci Ozerinde yap1lm1§t1r.

Veri Toplama Araflart

Ara§tJrma A§kar ve Erden (1987) tarafmdan geli§tiri len Likert tipi "Ogretmenlik Meslegine Yonelik Tutum Olgegi" uygulanarak gergekle§tiri lmi§tir. Olgegin gOvenirligi ilk uygulamalarda .80, daha sonraki ara§tJrmalarda ise .82 olarak hesaplanmJ§tJr. Bu durum Nunnaly (1987)'nin ara§tJrmalar igin yeterli gordOgO .70'1ik standardm Ozerinde oldugu igin, olgegin ara§tJrmalarda kullamlabilecek nitelikte oldugu anla§1lmaktad1r.

Ogrencilere ili§kin ki§isel bilgiler ise, aym form Ozeri nde yer alan toplam 17 tane a<;1k uglu soru ile elde edilmi§tir.

Verilerin Analizi ve Yorumlanmas1

Ara§t1rman1n verileri E.O. Bilgisayar Muhendisligi BoiOmOnde degerlendirilmi§tir. Ara§tlrmanm amaglan dogrultusunda yOzde dokOmleri, x2 ile F ve t testleri uygulanm1§t1r. Bulunan F degeri, P=.05 dOzeyinde tablo degerinden bOyOk ise, ilgili faktoron manidarllg1 kabul edilmi§, F degeri tablo degerinden kO<;Ok ise ilgili faktorOn manidarllg1 kabul edilmemi§tir.

BULGULAR VE YORUM

BEF Beden Egitimi ve Spor BoiOmO Ogrencilerine lli§kin Ki§isel Bilgiler Ogrencilerin% 37.9'u 1.,% 19.4'0 2.,% 20.4'0 3. ve% 22.2'si 4. s1mfta oku­maktadJr. Ogrencilerin % 46.3'0 k1z ve % 53.7'si erkektir. bgretmen aday­lannm% 7.4'0 17-18,% 37.9'u 19-20,% 33.3'0 21-22 ve% 21.3'0 de 23 ve daha bOyOk ya§tadJr.

12

Spor Bilimleri Dergisi

Ogrencilerin mezun olduklan kurumlara gore dag1lrmlan ~oyledir: % 76.4'0 a­kademik lise, % 22.2'si meslek lisesi ve % 1.4'0 de Anadolu ve ozel lise <;1k1~lld1r. Ogretmen adaylannm% 42.6'sl orta,% 53.7'si iyi ve% 3.7'si de pe­kiyi derece ile mezun olmu~lard1r. K1z ve erkek ogrencilerin mezuniyet dere­celeri farkllla~maktadlr. $oyle ki, liseden orta derece ile mezun olan ogrencilerin oram, k1zlarda % 28 iken, erkeklerde % 55.17'dir. lyi derece ile mezun olan k1z ogrencilerin oram % 68 iken, erkek ogrencilerin oram % 41.38'dir. Liseyi pekiyi derece ile bitirenlerin oram ise, k1zlarda % 4, erkek­lerde % 3.4'd0r. Buna gore, k1z ogrencilerin % 72'si liseyi iyi ve pekiyi de­rece ile bitirmi~lerdir. Oysa bu oran erkek ogrencilerde % 44.8'dir. Sonug ola­rak, k1z ogrencilerin erkek ogrencilere gore daha ba~anll olduklan soylenebilir.

Ogretmen adaylannm anne ve babalannm egitim durumu ~oyledir. Anne­lerin% 17.1'i, babalann% 2.8'i formal bir egitim almam1~lard1r. Annelerin% 45'i, babalann% 40.7'si ilkokul mezunudur. Ortaokul mezunu olan annelerin oram% 13, babalann% 12, lise mezunu olan annelerin oram% 17, baba­lann % 27.8 ve Oniversite bitirenlerin oran1, annelerde % 7.9, babalarda % 16.7'dir.

Ogrencilerin anne mesleklerine gtJre dagtltmt:

Annelerin % 77.8'i ev han1m1, % 10.2'si memur, % 0.4'0 doktor, % S.6's1 ogretmen, % 2.8'i i~gidir ve% 2.3'0 de giftgi, terzi, esnaf vb. meslek grubun­da gall~maktad1r. Ogrencilerin % 0.9'u da annelerinin vefat ettigini ifade ede­rek, meslegini belirtmemi~lerdir.

Baba mesleklerine gore ogrencilerin dag1llm1 ise ~oyledir: % 42.1 'i serbest meslek, % 32'si memur, % 11.6'sl i~<;i, % 6.9'u ogretmen, % 4.2'si doktor, muhendis, subay vb.d1r. Ogrencilerin % 3.2'si babalannm vefat ettigini belir­terek, soruyu bo~ b1rakm1~lard1r.

Ailelerin gelir dag1llm1 ise ~oyledir: % 34.63'0 1 milyondan az, % 38.53'0 1-2 milyon, % 22.94'0 2-5 milyon ve % 3.9'u da 5 milyon ve daha fazla gelire sa­hiptir. Buna gore, ailelerin % 72.16'sl 2 milyon ve daha az geliri bulunmak­tadlr.

Ogretmen adaylannm ailelerinin % 3.2'si tek gocuklu, % 21.8'i iki gocuklu, % 31.5'i 0<; gocuklu,% 18'i dort gocuklu ve% 25.5'i 5 ve daha fazla gocukludur.

Beden Egitimi ve Spor BoiOmO ogrencilerinin ailelerinin egitim, meslek du­rumlan, gelir dag1lrmlan ve gocuk say1lan dikkate allnd1gmda, alt ve orta sos­yo-ekonomik kokenli ogretmen adaylannm gogunlukta oldugu gorOimektedir.

13

Spor Bilimleri Dergisi

bgrencilere ailesinde ogretmen olup olmad1g1 da sorulmu~ ve % 35.2'sinde ogretmen bulundugu saptanm1~t1r. Ogretmen adaylannm % 64.8'inde ise ogretmen bulunmamaktad1r. Ailelerdeki ogretmenlerin yakmllk derecelerine gore dag1hmlan ~oyledir: Anne-baba ve karde~lerin oram % 18.98, teyze, day1 hala ve amcalann oram% 8.33 ve kuzen, yegen, yenge ve eni~telerin o­ram% 7.87'dir.

OSS smavm1 hemen kazanan ogrencilerin oran1% 48.15 ve ilk hakkmda ka­zanamayan ·ogrencilerin oran1 % 51.85'dir. Bu ogrencilerin y1l kayb1 incelen­diginde, 1 y1l kayb1 olanlann oran1 % 23.61, 2 y1l kayb1 olanlann oram % 18.06, 3 y1l kayb1 olanlann oram % 7.41, dort y1l ve daha fazla y1l kayb1 olan ogrencilerin oram ise % 2. 78'dir.

Beden Egitimi ve Spor BoiOmO yetenek smav1yla ogrenci ahnmaktad1r. Bu nedenle ogrer'lcilerin boiOmlerini kagmc1 s1rada tercih ettiklerini belirleyebil­mek amac1yla, en gok girmek istedikleri meslekleri dikkate alarak boiOm ter­cih s1ralann1 yazmalan istenmi~tir. Buna gore, ogrencilerin % 75.93'0n0n ilk be~ s1rada,% 10.19'unun 6 ile 10. s1ralarda ve% 13.89'unun da 11. ve daha sonraki s1ralarda Beden Egitimi ve Spor BoiOmOnO segtikleri saptanm1~t1r.

Ogretmen adaylarmm b(J/Omlerini tercih etme nedenleri ise §untardlf:

Ogrencilerin% 51 .85'i bran~m1 sevdigi ve ideali oldugu i<;in,% 18.52'si ken­disine, yetenegine uygun buldugu i<;in,% 15.74'0 ogretmenligi, <;ocuklan sev­digi ve ogretmen olillak istedigi i<;in, % 3.24'0 ailesi ve <;evresi istedigi igin, % 2.31 'i alanmda yOkselmek i<;in ve % 8.34'0 de a<;1kta kalmamak i<;in boiOmlerini se<;mi~lerdir.

Ogrencilerin OSYS smavma yeniden ba~vurma durumlan da incelenmi~ ve ~u sonuglar allnm1~t1r. Ogrencilerin bOyOk bir boiOmO, % 91.67'si yeniden smava girmeyi dO~Onmemektedirler. Oysa smava yeniden girmeyi dO~Onenlerin oran1 % 8.33'd0r. Bu durum, boiOmlerini a<;1kta kalmamak i<;in segen % 8.34'10k ogrenci grubunun, boiOmlerinden memnun olmad1klanm gostermekte, dolay1s1yla Oniversite smavma yeniden ba~vuracaklanm ortaya koymaktad1r.

Ogretmen Adaylannm Ogretmenlik Meslegine

YOnelik Tutum Puanlan

Birinci Aft Probleme ili§kin Bulgular

Birinci alt problem "Ogrencilerin devam ettikleri s1mflar ile tutum puanlan a­rasmda fark var m1d1r?" bigiminde ifade edilmi~tir. Tablo 1 'de Beden Egitimi

14

Spor Bilimleri Dergisi

ve Spor Bolumu ogrencilerinin smrflan ve tutum puanlan verilmi~tir.

TABLO 1 BEDEN EGITIMI VE SPOR BOLOMO OGRENCILERININ

SINIFLARA GORE TUTUM PUANLARI

F

Srnrflar N X. ss Degeri

1. Slnlf · 82 19.829 7.119

2. Slnlf 42 19.667 6.712

3. srnrf 44 18.227 5.866 1.61

4. srnrf 48 17.458 6.546

Tablo 1 'de goruldugu gibi, tek yonlu varyans analizi sonucunda F degeri 1.61 bulunmu~tur. Bu deger p=.05 dOzeyinde anlamh degildir ve ogrencilerin ogretmenlik meslegine yonelik tutumlannrn smrflara gore degi~medigini or­taya koymaktadrr. Tablo 1 incelendiginde, 3 ve 4. srnrf ogrencilerinin tutum puanlan daha olumlu gorunmekle birlikte, istatistiksel bakrmrndan anlamh degildir.

Bu ara~trrmanrn bulgulan, A~kar ve Erden (1986), A~kar ve Qelenk (1988), Temel (1988) ile Saracaloglu (1991) tarafrndan ger9ekle~tirilen ara~trrma bul­gulanyla da desteklenmektedir. Bu sonuglara gore, ogretmenlik formasyonu programlannrn, ogrencilerin ogretmenlik meslegine yonelik tutumlannr olumlu yonde geli~tirmedigi soylenebilir.

ikinci Alt Probleme ili$kin Bulgular

lkinci alt problem "Ogrencilerin cinsiyetlerine gore tutum puanlan degi~mekte midir?" bigiminde ifade edilmi~tir. F degeri 10.88'dir ve bu deger p<.01 duzeyinde anlamlrdrr. Ba~ka bir anlatrmla, ktz ogrencilerin tutum puanlan er­kek ogrencilerden daha olumi!Jdur. Tablo 2'de bu bulgular verilmektedir.

15

Spor Bilimleri Dergisi

TABLO 2

KIZ VE ERKEK OGRENCILERIN TUTUM PUANLARI

Cinsiyet

K1z

Erkek

N

100

116

* p<.01 duzeyinde anlamlld1r.

X

17.360

20.310

ss

5.482

7.354

F

Degeri

10.88*

A§kar ve Erden (1986), A§kar ve t;elenk (1988) ile Saracaloglu (1991) ta­rafmdan yap1lan benzer ara§tlrmalar benzer sonU<;Ianyla birbirini destekle­mektedir. Bu sonuglar toplumun erkeklerden beklentisinin, kadmlardan bek­lentisinden farkll olmas1 ile ag1klanabilir~ Kuzgun (1982)'un da belirttigi gibi, toplum bir erkegin guvenilir gelir saglayan bir meslek sahibi olmasm1 bekle­mektedir. Aynca bir ara§tlrmada, toplumsal saygmhk degeri ile tercihler a­rasmdaki korelasyon, erkeklerde k1zlardan daha yOksek bulunmu§tur (Bar­net, 1976). Bu bulgular, erkeklerin tutum puanlanmn k1zlardan daha dO§Ok olmasmm nedenini ag1klar niteliktedir.

Ufiincii Aft Probleme ili$kin Bulgular

Ara§tlrmanm Ogunco alt problemi "Ogrencilerin mezun olduklan lise tipine gore tutum puanlan degi§mekte midir?" bigiminde ifade edilmi§tir. Tablo 3'de de gorOidOgO gibi, F degeri 0.71 bulunmu~tur ve bu deger p=.05 duzeyinde anlamh degildir. Ba§ka bir anlat1mla, ogrencilerin mezun olduklan lise tipine gore tutum puanlan degi§memektedir.

Lise tipi

Akademik

TABLO 3

OGRENCILERIN MEZUN OLDUKLARI LISE TIPINE

GORE TUTUM PUANLARI

N X ss

165 19.242 7.010

F Degeri

Mesleki-Teknik 48 17.937 5.571 0.71

Anadolu Ozel 3 18.667 6.351

16

Spor BilimJeri Dergisi

Saracaloglu (1991 )'nun yapt1g1 ara~t1 rma bulgulanyla desteklenen bu bulgu­lar, A~kar ve <;elenk (1988)in yapt1g1 ara~t1rmanm bulgulanyla <;eli~mektedir. $oyle ki, mezun olunan lise tipi ile tutum puanlan arasmda anlamh bir ili~ki saptanm1~ ve ogretmen liseleri mezunlannm daha olumlu tutum puanma sa­hip oldugu bulunmu~tur. Bu ara~t1rmada ise, ogretmen lisesi mezunu olarak yaln1zca 5 ogrencinin bulunmas1 boyle bir korelasyonun aranmasm1 engelle­mi~tir. Sonu<; olarak, ogretmen adaylannm meslege yonelik tutumlannm bitiri­len lise tipine gore tarkhla~mad1g1 soylenebilir.

D6rdunca A It Probleme ili§kin Bulgular

Dorduncu alt problem "Ortaogretimi bitirme derecesi ile ogrencilerin tutum puanlan arasmda tark var m1d1r?" bi<;iminde ifade edilmi~tir. Tablo 4'te ogretmen adaylanmn ortaogretimi bitirme dereceleri ve tutum puanlan veril­mektedir.

Tablo 4'te de goruldugu gibi, F=0.77 bulunmu~tur ve bu deger p=.05 duzeyinde anlamh degildir. Bu sonuca gore, ortaogretimi bitirme derecesinin tutum puanlan uzerinde herhangi bir etkisinin olmad1g1 soylenebilir. Bu bulgu­lar, A~kar ve <;elenk (1988) tarafmdan yap1lan ara~t1rma bulgulanyla tu­tarhdlr. Ancak Sarala<;oglu (1991) tarafmdan yap1lan ara~t1rmada; liseyi pe­kiyi derece ile bitiren ogrencilerin tutum puanlan, orta derece ile bitirenlerden daha olumlu bulunmu~tur. Sonu9 olarak, bu ara~t1rmada tutum puanlanmn lise bitirme derecesine gore farkhla~madiQI SOylenebilir.

TABLO 4

OGRENCILERIN LISE BITIRME DERECELt:RINE GORE

TUTUM PUANLARI

Liseyi Bitirme Dereceleri N X ss F Deger

Orta 92 19.576 6.889

lyi 116 18.422 6.512 0.77

Pekiyi 8 19.250 7.536

17

Spor Bilimleri Dergisi

Be$inci Aft Probleme ili$kin Bulgular

Be§inci alt problem "Anne-babalann meslekleri ve egitim dOzeyleri baklmmdan ogrencilerin tutum puanlan degi§mekte midir?" bi<;iminde ifade e­dilmi§tir. Tablo 5'te gorOidOgO gibi, ogrencilerin tutum puanlan anne mes­legine gore degi§mektedir.

TABLO 5

ANNE VE SABA MESLEKLERINE GORE TUTUM PUANLARI

Anneler Babalar F F

Meslekler N X ss Degeri N X ss Degeri

Evhan1m1 168 19.387 6.784

Memur 22 15.955 5.661 69 18.275 6.299

Dr. Muhendis 32.00 2.50* 9 20.000 3.873

Ogretmen 12 20.750 7.263 15 18.733 8.058 0.79

Serbest1 5 18.000 2.915 91 19.670 7.070

l§<;i 6 15.000 2.683 25 17.360 5.70

Vefat2 2 11.500 2.121 7 20.857 8.934

• p<.05 duzeyinde anlamild1r.

1 <;ift<;i, esnaf, terzi, bakkal vb.

2 Vefat nedeniyle meslekleri belirtilmeyen anne ve babalar

Bu degi§ikligin nereden kaynaklandiQinl bulabilmek i<;in anne meslekleri iki§er iki§er t testi ile kar§lla§tmlml§tlr. t testi sonucuna gore farkllllklar ev han1m1 ile memur ve memur ile ogretmen annelerden kaynaklanmaktadlr. Diger meslek gruplan arasmda anlamll bir farkllllk bulunmamaktad1r. Tablo 6 t testi sonu<;lann1 vermektedir.

18

Spor Bilimleri Dergisi

TASLO 6

ANNE MESLEKLERINE GORE T TESTI SONU<(LARI

Anne Meslekleri N

Evhan1m1 168

Memur 22

Memur 22

Ogretmen 12

* p<.05 duzeyinde anlamlld1r.

X

19.39

15.95

15.95

20.75

ss

6.78

5.66

5.66

7.26

t Degeri

2.27*

2.14*

Tablo 6 incelendiginde, anne meslegi memur olan ogrencilerin tutum puan­lan, anneleri ev hamm1 ve ogretmen olanlardan daha olumlu gorulmektedir. Su durum, ogretmenlik mesleginin saygmllgmm toplumda degerini yitirmesi ve ogretmen gocuklannm ya~ad1g1 ekonomik problemlerle ag1klanabilir.

Saba meslegi ile ogretmenlige ili~kin tutum puanlan arasmda anlamh bir ili~ki bulunmamaktad1r. Tablo 5'te baba meslegine gore tutum puanlanna ili~kin varyans analizi sonuglan anne meslegi ile birlikte gorOimektedir.

Saba meslegi ile meslek segimi arasmda bir ili~ki olmadiQinl saptayan bir ara~t1rma- bulgusuna (Uysal, 1970) dayanarak, ogretmenlik meslegine yonelik tutum puanlanmn da baba meslegine gore degi~meyecegi

soylenebilir. Nitekim A~kar ve <(elenk (1988) ile Saracaloglu (1991) ta­rafmdan gergekle~tirilen benzer ara~t1rmalarda da, baba meslegi ile tutum puanlan arasmda anlamh bir ili~ki bulunmamas1, bulgulann birbirleriyle tutarh oldugunu ortaya koymaktad1r.

Anne ve babalann egitim dOzeyleri, ogrencilerin tutum puanlann1 etkilemek­tedir. Tablo ?'de anne ve babalann egitim dOzeyleri ile tutum puanlanna ili~kin varyans analizi verilmektedir.

19

Spor Bilimleri Dergisi

TABLO 7

ANNE VE SABA EGITIMINE GORE TUTUM PUANLARI

Egitim Anneler F Babalar F Duzeyi N X ss Deger N X ss Degeri

Okumaz-yazmaz 17 17.882 8.313 14.000

Okur-yazar 20 16.700 4.736 5 16.200 4.712

llkokul 97 19.010 6.368 1.04 88 17.920 6.101 1.32

Ortaokul 28 19.000 7.237 26 20.292 8.215

Lise 37 19.270 7.003 60 19.633 6.972

0 niversite/ Yuksekokul 1721.471 7.177 36 19.361 6.512

Uysal (1970)'a gore, baba egitimi, ogrencilerin meslek segiminde anlaml1 bir farkhllk olu~turmamaktadlr.

Bu durum, ogretmenlik meslegine yonelik tutum puanlanmn baba egitimine gore degi~meyecegi sonucuna gotormektedir. Tablo 7 incelendiginde, baba egitiminin anne egitimine e~ deger ya da daha yOksek oldugu gorOmektedir. Buna gore, anne egitiminin de, tutum puanlann1 etkilememesi dogal kar~JianmahdJr.

Saracaloglu(1991) tarafmdan yap1lan ara~t1rmada da, anne ile baba egitiminin tutum puanlann1 etkilemedigi bulunmu~tur ve bulgular birbirini de­steklemektedir.

Altlnci Alt Prob/eme ili$kin Bulgular

Ara~t1rmanm altmc1 aft problemi "Ailede ogretmen bulunan ve bulunmayan ogrencilerin tutum puanlan arasmda fark var m1d1r?" bigiminde ifade edil­mi~tir. Tablo 8'de ailesinde ogretmen bulunan ve bulunmayan ogrencilerin tutum puanlan gorOimektedir.

20

Spor Bilimleri Dergisi

TABL08

AILEDE OGRETMEN BULUNMA DURUMUNA GORE

TUTUM PUANLARI .

Ailede Ogretmen Bulunma Durumu N

Anne, baba, karde~ 41

Teyze, hala, amca, day1 18

Kuzen, yegen vb. 17

Bulunmuyor 140

X

18.268

19.389

16.059

19.436

ss 6.446

5.304

6.437

6.922

F Degeri

1.48

Buna gore, F=1.48'dir ve bu deger p=.05 dOzeyinde anlamll degildir. Ba~ka bir anlat1mla, ailede ogretmen bulunma durumu, tutum puanlanm etkileme­mektedir. Bu bulgular, A~kar ve Qelenk (1988) tarafmdan gergekle~tirilen ara~t1rma bulgulanyla tutarh olmasma kar~1n Saracaloglu (1991) tarafmdan

. yap1lan ara~t1rma bulgulanyla geli~kilidir.

Bu durum, ogretmenligin sosyal ve ekonomik sorunlannm yogunlugu yOzOnden, ogretmen gocuklannm da meslege kar~1 duyu~sal bir yakmllk gostermemeleri ile ag1klanabilir. Ba~ka bir ,anlat1mla, ogretmenlik mesleginin meslek mensuplannm ailelerinde de degerini yitirdigi igin sevilen ve savunu­lan bir meslek olmaktan ({JktJQI anla~1lmaktad1r. Nitekim Arseven (1989) ta­rafmdan yap1lan sosyal saygmhga ili~kin bir ara~t1rmada; Lise ogretmenlerinin, vali, doktor, hakim (1. kategori), di~ hekimi, eczac1, Devlet tiyatro sanatg1s1, gazeteci yazar (2. kategori), mOhendis ve tercOman (3. kat­egori) dan sonra banka ~ube mOdurO, i~letmeci ve mOzisyen ile birlikte 4. ka­tegoride yer almas1 da, bu durumu vurgulamaktad1r. Ostelik ortaokul ogretmenlerinin makina operatorO, pazarlamac1, laborant ve astsubay gibi mesleklerle birlikte 5. kategoride yer almas1, ogretmenlik meslegine baglanan degerlerin dO~OkiOgOnO gostermektedir.

Yedinci Alt Probleme ili~kin Bulgular

Ara~t1rmamn yedinci alt problemi "Ogrencilerin boiOm tercih s1ras1 ile tutum puanlan arasmda fark var m1d1r?" bigiminde ifade edilmi~tir. Beden Egitimi ve Spor BoiOmO yetenek smav1yla adaylan segtigi igin, ogrencilerin en gok gir­mek istedikleri meslekleri dikkate alarak tercih s1ralanm yazmalan istenmi~tir.

21

Spor Bilimleri Dergisi

Bu yanltlara gore, tercih s1ralan: 1-5., 6-10, ve 11 ile daha sonras1 olmak Ozere 0<; grupta toplanml§tlr.

TABLO 9

TERCIH SIRASINA GORE TUTUM PUANLARI

Tercih S1ras1 N X ss F Degeri

1 ( 1-5) 164 18.152 6.207

2 (6-10) 22 17.227 4.790 13.75*

3 (11 Ve+) 30 24.533 7.868

* p<.01 duzeyinde anlamhd1r.

Tablo 9'da da gorOidOgO gibi, tek yoniO varyans analizi sonucunda F=13.75 bulunmu§tur ve bu deger p<.01 dOzeyinde anlamhd1r. Bu sonuc;, ogrencilerin, ogretmenlik meslegine yonelik tutum puanlannm boiOm tercih s1ralanna gore farkhla§tlglnlgostermektedir.

Farkhhgm hangi gruplardan kaynaklandiQinl belirleyebilmek ic;in 1., 2. ve 3. grupta yer alan ogrenciler t testi uygulanarak iki§er iki§er kar§lla§tmlml§tlr. Tablo 10'da t testi sonuc;lan verilmektedir.

Gruplar

1.

2.

1.

3.

2.

3.

TABLO 10 TERCIH SIRALARI ILE TUTUM PUANLARINA

ILI$KIN T TESTI SONUQLARI

Tercih S1ras1 N

1-5 164

6-10 22

1-5 164

11 Ve+ 30

6-10 22

11 Ve+ 30

X

18.15

17.23

18.15

24.53

17.23

24.53

ss 6.21

4.79

6.21

7.87

4.79

7.87

t Degeri

0.67

4.96

3.86*

* p<.01 duzeyinde anlaml1d1r.

22

Spor Bilimleri Dergisi

Ara§tlrma bulgulan, A§kar ve Erden (1986), A§kar ve Qelenk (1988) ile Sara­caloglu (1991) tarafmdan yap1lan benzer ara§tlrmalann bulgulanyla da de­steklenmektedir.

Sekizinci Aft Probleme ili§kin Bulgular

Sekizinci alt problem "Ogrencilerin bolumlerini tercih etme nedenlerine gore tutum puanlan degi§mekte midir?" bigiminde ifade edilmi§tir. Tablo 11, ogrencilerin bolumlerini tercih nedenleri ile tutum puanlanna ili§kin varyans analizi sonuglanm vermektedir.

TABLO 11

OGRENCILERIN BOLOMLERINI TERCIH NEDENLERINE

GORE TUTUM PUANLARI

Tercih Nedenleri N X ss

Bran§lml sevdigim, ilgi duydugum igin 112 18.223 6.046

Yetenegime, kendime uygun buldugum igin 40 19.625 5.873

F Degeri

Ogretmenligi sevdigim igin 34 14.765 4.856 11.81 *

Ailem-gevrem istedigi igin 7 21.143 6.939

Alan1mda yukselmek igin 5 26.200 7.259

Ag1kta kalmamak, universite mezunu

olmak igin 18 26.944 7.116

* p<.01 duzeyinde anlaml1d1r.

Tablo 11 'de de goruldugu gibi, F degeri 11.81 'dir ve bu deger p<.01 duzeyinde anlamhd1r. Bu sonuca gore, ogretmen adaylann bolum tercih ne­denleri farkhla§maktadlr. Farkhhgm nereden kaynaklandiQinl bulabilmek igin tercih nedenleri t testi uygulanarak iki§er iki§er kar§lla§tmlml§tlr. Tercih ne­denleri 1 ,2,3,4,5 ve 6 olarak s1ralanm1§tlr.

Tablo 12'de goruldugu gibi, ogrencilerin segme nedeni olarak belirttikleri "ogretmenligi sevdigim igin" ifadesi, diger nedenlere gore daha anlamh bir tu­tum farkma sahip bulunmaktad1r. Aynca "bran§lml sevdigim igin" ve "ken-

23

Spor Bilimleri Dergisi

dime, yetenegime uygun buldugum igin" itadeleri de digerlerine oranla daha anlamh gorulmektedir. Ba~ka bir anlat1mla, ogrencilerin yukanda belirttikleri 0<; ifade, tarkhla~manm nedenleridir. Bu sonug, ogretmenligi sevdigi igin bolumlerini tercih eden ogretmen adaylannm, meslege yonelik tutumlannm daha olumlu oldugunu ortaya koymaktad1r.

SONUC VE ONERiLER

TOm ara~t1rma bulgulan birlikte degerlendirildiginde, ogretmen yeti~tiren ku­rumlann, ogretmen adaylanmn meslege yonelik tutumlanm geli~tirmede ye­terli duzeyde olmad1g1 soylenebilir.

Ara~t1rma bulgulanna dayall olarak ogretmen adaylannda meslege yonelik o­lumlu tutumlar kazand1nlabilmesi igin ~u oneriler geli~tirilmi~tir :

TABLO 12 TERClH NEDENLERIILE TUTUM PUANLARINA

ILI$KIN t TESTI SONUQLARI

1 112 18.22 6.05 3 34 14.76 4.86 3.05*

1 112 18.22 6.05 5 5 26.20 7.26 2.86*

1 112 18.22 6.05 6 18 26.94 7.12 5.54*

2 40 19.62 5.87 3 34 14.76 4.86 3.84*

2 40 19.62 5.87 5 5 26.20 7.26 2.30**

2 40 19.62 5.87 6 18 26.94 7.12 4.11 *

3 34 14.76 4.86 4 7 21.14 6.96 2.94*

3 34 14.76 4.86 5 5 26.20 7.26 4.62*

3 34 14.76 4.86 6 18 26.94 7.12 7.30*

1 Tabloya anlamli bulunan degerler ahnml§tlr.

* p<.01 di.izeyinde anlaml1d1r. ** p<.05 di.izeyinde anlaml1d1r.

24

Spor Bilimleri Dergisi

1. bgretmen yeti~tiren kurumlann programlan, ogretmen adaylannda, ogretmenlige ozgO tutumlar geli~tirebilecek nitelikte duyu~sal hedeflere yer verilmelidir.

2. K1z ogrencilerin tutumlannm daha olumlu olmas1 nedeniyle ogretmenlik meslegine yoneltilmesi yararh gorOimektedir.

3. Beden Egitimi ve Spor BoiOmlerine ogretmen lisesi mezunlannm c;ekilebilmesi ic;in gerekli onlemler ahnmahd1r.

4. Liseyi "pekiyi" derece ile bitiren ba~anh ve yetenekli ogrencilerin ogretmen yeti~tiren programlara c;ekilebilmesi ic;in burs, kredi vb. ozendirici ko~ullar yaygmla~tmlmahdlr. Aynca ogretim giderlerinin k1smen kar~1lanmas1 onerilebilir.

5. Ogretrrienligin c;ekici duruma getirilebilmesi, sosyal sayg1nhk ve ekonomik sorunlann c;ozOmlenmesiyle mOmkOn olabilir. Bu nedenle soz konusu ko~ullann iyile~tirilmesi gerekli gorOimektedir.

6. Can'1n (1991) da onerdigi gibi, ogretmen yeti~tiren kurumlar, programlarda yer alan bili~sel ogrenmeler kadar, duyu~sal ogrenmelerin de gerc;ekle~me dOzeyini belirlemeli ve programlanm bu bak1mdan da geli~tirilmelidir.

KAYNAKLAR Aksarkaya, Ersin (1981 ). Bulundugu kaynak: Tekindal, Satliml§. "Okula lli§kin Tutum ile Akademik Ba§an Arasmdaki lli§ki". c;agda§ Egitim 13,139:29-33, Aral1k 1988.

Allen, D.W and J.M. Cooper. "Massachusetts Model Elementary Teacher Ed­ucation Program". Journal of Research and Development in Education. 21 :31-35,1969.

Arseven, Ali D. "Ogretmenlik Mesleginin Sosyal Prestiji". c;agda§ Egitim. 14,145:25-32, Haziran 1989.

A§kar, Petek ve Munire Erden. "Ogretmen Adaylann1n bgretmen lik Me­slegine Yonelik Tutumlan". Marmara Un. 1. Ulusal Egitim Sempozyumu. Istanbul; 24-30 Kas1m 1986.

"Ogretmenlik Meslegine Yonelik Tutum Ol~egi". c;agda§ Egitim. 12,121 :8-11, 1987.

A§kar, Petek .. ve Suleyman .. c;elenk. "likokula bgretmen Yeti§tiren (Egitim YOksekokulu Ogrencilerinin Ogretmenlik Meslegine lli§kin Tutumlan) Konu­sunda Yap1lan Ara§t lrma". c;agda§ Egitim. 136, 137, 138, 139, 140, 141, 1988-1989

Barnett, C.R. (1976). Bulundugu kaynak: Kuzgun, Y1ld1z. Mesleki Rehber-

25

Spor Bilimleri Dergisi

ligin Bireylerin Yetenek ve llgilerine Uygun Meslekleri Tammalanna Etki­si. Ankara: A.O. Egt. Bil. Fak. Yaym1, No: 118, 1982

Berberoglu, Giray. "Kimyaya lii~kin Tutumlann Olgulmesi". Egitim ve Bilim. 14,76:16-27, Nisan 1990.

Bloom, Benjamin S. "Affective Consequences of School Ahievement". Mas­tery Learning. Theory and Practice. Ed. James H. Block. New York: Holt, Rinehart and Winston, Inc., 1971 :13-28.

Human Characteristics and School Learning. New York: Me Graw-Hill Book Company, 1976.

Can, GOrhan. "Egitim Fakultesi Lisans ve Ogretmenlik Sertifikas1 Program­lannm Ogretmen Adaylannda Tutum Geli~tirme Ag1smdan Etkililigi". lzmir Bi­rinci Ulusal Egitim Kongresi. 25-27 Kas1m 1991.

"Ogretmenlik Meslek Anlay1~1 Ozerinde Bir Ara~t1rma (Ankara Okullannda)". Anadolu Oniversitesi Egitim FakOitesi Dergisi. 2,1:159-170, 1987.

Fesbach, N. "Student Teacher Preferences for Elementary School Pupils Var­ying in Personality Characteristics". Journal of Education Psychology. 60:126-132, 1969.

Good, T.L., B.J. Biddle and J. E. Brophy. Take Make Difference. New York: Holt, Rinehart and Winston, 1975.

Koymen, UlkO. "Egitim Fakultelerine Ogretmen Adaylanm Segme Yollan". U­ludag Oniversitesi Egitim FakOiteleri Dergisi. 3, 1 :195-204, 1988.

Kuzgun, Y1ld1z. Mesleki Rehberligin Bireylerin Yetenek ve llgilerine Uy­gun Meslekleri Tammalanna Etkisi. Ankara: A.O. E. Bil. Fak. Yaym1, No: 118; 1982.

KugOkahmet, Leyla. Ogretmen Yeti~tiren Kurum Ogretmenlerinin Tutum­lan. Ankara: A.O. Egitim Fakultesi Yaym1, 1976.

Nunnally, J.C. {1978). Bulundugu kaynak: A~kar ve Erden. <;agda~ Egitim. 12,121 :8-11' 1987

Saracaloglu, Asuman Seda. "Fen ve Edebiyat Fakulteleri Ogrencilerinin Ogretmenlik Meslegine Yi:inelik Tutumlan". lzmir Birinci Ulusal Egitim Kon­gresi. 25-27 Kas1 m 1991.

Tekindal, Sat1lm1~. "Okula lli~kin Tutum ile Akademik Ba~an Arasmdaki lii~kii". <;agda§ Egitim.13, 139:29-33, Arahk 1988.

Temel, Ali. "Fen-Edebiyat Fakultesi Ogrencilerinin 'Ogretmenlige lli~kin Tu­tumlan'na Ogretmenlik Formasyon Programlannm Etkisi". <;.0. Egitim FakOitesi Dergisi. 1,3:180-192, Ocak 1990.

Turgut, Fuat. Tutumlann OlgOimesi. Ankara: H.O. Yaym1 (Teksir) No: 7, 1977.

Uysal, ~efik. Bireysel ve Toplumsal Faktorlere Gore Lise Ogrencilerinin Meslek Segimleri. Ankara: A.U. Egt. Fak. Yaym1, No: 12, 1970.

26