BE. LAIYGRYKE ADRL5SE.N

voor vereniging

veldbiologie

REDACTIE NATUURKLANKEN Inecka Stuve De Rolders 5 , 8 1 9 1 KH Wapenveld Tel. 05782- 2830 Els Koopmans-Grommé Bongerdplein 1, 8162 AW Epe 05780-12083 Wim Bijlsma Ballastputweg 9, 8162 EN Epe 05780-14482 Idske Mulder Norelholtweg 9, 8 1 6 1 NA Epe 05780-20640 Th. Agnes Herweijer-Smit Pelzerpark 3, 8162 GA Epe 05780-13703 Ans Voest Postbus 145, 8160 AC Epe 05788- 6504

BESTUUR Voorzitter : Marianne Faber

Officiersweg 127, 8162 NR Epe Secretaris : Wim Bijlsma

Ballastputweg 9, 8162 EN Epe Postadres : Postbus 81, 8160 AB Epe Penningmeester: Idske Mulder tledenadm. Norelholtweg 9, 8 1 6 1 NA Epe Leden : Jan Hofstede

Hindenhoek 4, 8172 AC Vaassen Erik Murris Hoveniersstraat 14 , 8 1 7 1 AB Vaassen

CONTRIBUTIE : Leden F. 36,25 per jaar, huisgenootleden F 11,25 per jaar. Rekening van de penningmeester: Postbank 989945 ABN Apeldoorn 53 1 3 4 1 542 beiden tnv KNNV EpelHeerde

OPZEGGEN LIDMAATSCHAP VOOR 1 NOVEMBER VAN HET LOPENDE LIDMAATSCHAPSJAAR Adreswijzigingen en alle wijzigingen betreffende het lidmaatschap doorgeven aan de penningmeester.

Tekenwerk : Els Koopmans-Grommi?; Gerda van Sloten; H a r r Y v Di e n; Mick Haselhoff-Marsman; Michela Haselhoff-Bortolas.

Typewerk : Agnès Herweijer-Smit; Mick Haselhoff-Marsman. Lay-out : Redactie. Druk : Roe1 Pannekoek. Voorpagina: Mick Haselhoff-Marsman.

1. Inhoud 2. Programma Bes tuur 4. W i s s e l i n g zeqdtijd KNNV-Heerd,e r a d i o 5. Red ons R i v i e r e n l a n d s c h a p KNNV U t r e c h t 6. E x c u r s i e KNNV Gewest I J s s e l s t r e e k + 7. k a a r t j e s 8. I n memoriam A l b e r t S i e d e r s 9. S t u u r p r a a t + llVoorwoordll B e s t u u r e n R e d a c t i e

10. Een p a d d e s t o e l i n een bloempot E l s Koopmans-Gr ommé Een Koninginnepage g e z i e n ?

11. I n mijn t u i n g e z i e n Ger'da van S l o t e n 12. Gans onwetenschappelijk Mick Haselhoff-Marsman 14 . Kikker o p s t a n d E.K.Murris 15. De vijf v e r r a s s i n g e n I n s e c t engroep 16. We waren i n de Weerr ibben ( e x c . v e r s l a g ) O e t i S l o t 18. De s p o o k j e s van de Zwarte Bergen E l s Koopmans-Gr ommé 19. Bijzoonderheden over de Nachtpauwoog 20, Het r e g e n d e wormen H a r r i e van Diepen

I Zag iemand de Blauwe d u i n s p r i n k h a a n ? 21. Een l a n g p o t i g e #J.izendpoot H a r r i e van Diepen

Welkom nieuwe l e d e n 22. Het zwammetje op h e t t u i n p a d E l s / ~ i c k

De K e r k u i l e n 23. Hon ingzu ige r t j e s Marijke A a l ders-Vorstman

Wilgen 24. Van de Plauwe Knoop Egber t de Boer 25. Op loss ing p u z z e l v o r i g nummer Ans Voest 26. G a l l e n E l s Koopmans-Grommé 27. Adders 28, Een zonnige middag bij de I J s s e l E l s Koopmans

(exc . v e r s l a g ) 29. Landelijke jongeren 30. K n i p s e l s P i e r Groen 31. Waargenomen I n e c k a S t u v e 37. Bent U a l l i d v a n I1Geldersch L a n d ~ c h a p ~ ~ ? 38. Ged ich t Jaap Z i j l s t r a 39. C o n t a c t a d r e s s e n

O P R O E P Het november-december nummer van Natuurklanken ~ o r d t , ~ zoals gebruikelij k is, een reisverslagennummer. Ieder die naar aanleiding van zijnbaar vakantie een leuk verslag in Natuurklanken wil plaatsen, is van harte welkom. Ook een enkele ontmoeting is vaak de moeite waard!

GEL.LEVE. DE CC3'P.P VOOR. L.1E"TIOVLMbLQ w.gt-Cer.i~~R.

i NUrlrrLR IE L,EUEREP\ VOOR 10 OKTOBER D Y Df, REDACTIL*. bOriGE.(2.0PL,ei @ibrz ~.b" . [ : ? i .~ i~ n WA/2RfjE,rq\rlCLM ,4A.M ~ A A R t * l f m l " d Z t r * ~ ~ ~ E P ~ R i " , ~ h ~ l ~ i ~ :

TOT 45' OYTOBER ; DEROL-OEQS S @i 91 gLt ~ n P i ' _ f - l \ l / E ~ D

de IJssel on&r Veessen. Aldaar vena-

%sept- gebied gemaakt. Het belooft dus

I

zondag ' 27 sept

donderdag 8 oktober

za-8 l0 okt,

zondag ie artikel "Red oins rivierenlmdschap"). f l okt. . h g en voert fan@ de Waal en áe Maas naar

LoIcaties van het nartoamndwiklke~ng~mj~~t Pott St., Anddesaen. Het taantal &Laiemeas Is b p r & en opgave verplicht v68r 26 sepkIiiber, bij Willern S p (ael.MI82-1407). Verhrek 10.15 upir. &de 1Q.W uw.

Memuw An Westerweel.

-

l l l

menningen van het afgelopn jaar te van dia's te &kijken, sok uit het

d m het %ijloen naar, pm- ten over- en d e t e h e m m gillen op platen en bomen.

-h8 Dus albrlei galvadngen meenemen + bekjes, ais je d e heb(. (Uit de

2 nov. bibliotheek wordt "Het aSaUenbK1 gebruikt). Een loupe $ran hqdig WQn. Ook voor plantenmensen een intemsant onhwerp. Qok zij zijn welkom. Pb&: Bongerdplein 1, Epe. Tijd: 20.00 uur. ,

Vertegenwootdigmh vm~a<ledng vani ele K W in Het Haarhuis k Arnhem. 7 nov. Iedereen is welkom! Zie vmr bijmn&&&n Natura.

d g 22 nov.

tijdsoep nuttigen is. In verband met dit lm@& lding, minstens M e dagen tevoren, zeer it kunt U

Fakr, Tel. 05780 - 27 167.

Verhtek: 13.30 uur (raiet auto's). Plaats: mplarrts AH. Epe.

donderdag 26 nov.

tellen! Plaanr: Eper Oe~ntewoning, Statimûaat 25.

J't - - ,iL l-3 Tijd: 20.00 uur.

donderdag 10 dec. n a v d met vakantie-

~ o k d o a ~ g e v o n & n ~ e n , n, zelfgeniaakk tekenin~en, foto's,

@ e.d., lauit U meenmen om ons Plaats: Eper &-&woning, Tijd 20.00 uur.

zondag 3 of 10 januari

NIIG E KOMEN

.& l

donderdag Bijeenkomst van de Vogelwerkgroep. Onderwerp o.a.:

10-09-92 "Vogeltrek en trekvogels" door Ben van den Brink.

In de Eper Gemeentewoning te Epe. Aanvang: 20.00 uur.

woensdag Bueenkomst van de Vogelwerkgroep. Onderwerp o.a.: 1

25-11-92 " ~ e Kerkuilf' door Harry van Diepen.

In de Eper Gemeentewoning te Epe. Aanvang: 20.00 uur.

Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging Afdeling Utrecht p/a Toby Rijks Oudegracht 399 bis 3511 PH Utrecht

Z Y vereniging

RED ONS RIVIERENLANDSCHAP voor veldbiologie p-

Op zaterdag 10 oktober a.s. organiseert de afdeling Utrecht van de KNNV een lezingendag over de bedreiging van het landschap van onze Grote Rivie- ren, door dijkverzwaring en ontgrondingen.

Een deel van de dijken in het rivierengebied is reeds versterkt. Dit is gepaard gegaan met grootschalige afbraak van natuur en dijkwoningen. Vele kilometers moeten echter nog gedaan worden en hier bestaat de kans nog, om het m te doen, dat natuur en cultuur langs de rivieren zoveel mogelijk gespaard en zelfs ontwikkeld worden.

Om meer bekendheid te geven aan de problemen en hun oplossingen, is een zo breed mogelijk programma samengesteld. De inleiding van de dag zal verzorgd worden door Hermine Ingen Housz, voorzitter van de stichting Red ons Rivierlandschap. Verder zullen' lezingen gehouden worden door Richard Siebers van het Samen- werkingsverband Dijkbewoners Rivierengebied, over de technische kanten van dijkverzwaring en dijkbeheer; door Cyril Liebrand van de Vakgroep Vegeta- tiekunde, Plantenoecologie en Onkruidkunde van de Landbouw Universiteit,

l over dijkflora en flora-ontwikkeling, en door Abele Reitsma van de Bond "Heemschut" over de cultuurhistorische achtergronden van het leven langs 1 de dijken. Theo de Jong van de Herpetologische Studiegroep Utrecht zal

l

i over amfibieën spreken in verband met dijkverzwaringen en ontgrondingen, en er zal een lezing over vogels worden gehouden.

l l

Ter afsluiting van de dag zullen de sprekers zitting nemen in een panel, zodat een discussie met de zaal kan plaatsvinden.

De dag wordt gehouden in het Veerhuis te Nieuwegein, van 10.30 tot 17.00 uur. Dit zalencentrum nabij de Lekdijk is gelegen aan Nijenmonde 4, en gemakkelijk te bereiken via de afslag Nieuwegein-Zuid van de rijksweg 8-2. Met openbaar vervoer is het 100 meter vanaf het eindpunt van de sneltram Utrechmieuwegein-Zuid, vanaf het Centraal Station Utrecht. In het zalen- centrum zijn eenvoudige lunches te bestellen.

Een aantal natuurorganisatie werkt samen met de KNNV om deze dag mogelijk te. maken. Hieronder zijn: de Natuur- en Vogelwacht de Vijfheerenlanden, de Werkgroep Behoud Lopikenvpard, de IVN-afdeling Utrecht en de KNNV- afdelingen 's Hertogenbosch en Zeist/E-Ieuvelrug/Kromme Rijn.

Nadere inlichtingen zijn verkrijgbaar bij Kees Marsman, De Bilt (tel.nr. 030-202382) en Willem Spee, Hurweenen (tel.nr. 041 82- 1407).

In verband met de lezingen zullen er twee excursies gehouden worden (zie PROGRAMMA). ,

I Rectificatie Per abuis zijn in het vorig nummer van Natuurklanken de pagina's 28 en 29 verwisseld.

K.N.N.V.-Gewest IJSSELSTREEK Secr.: Mw.1.M. Buitenweg-Martens Beneluxlaan 8, 3844 AK HARDERWIJK (~el:034 10- 14010)

>' Harderwijk, 10 juli 1991. z

Beste mensen, i 2 Onderwerp: Gewestelijke excursie d.d. 10- 10- 1992 vereniging

"Haarler-moetselerberg en het Wierdense veld. voor veldbiologie .............................................................. J Y

Namens het bestuur van het gewest USSELSTREEK nodig ik u uit deel te nemen aan de gewestelijke excursie als voornoemd.

De coördinator excursies, dehr. J. Kloppenburg van de afd.-Zwolle, de volgende beschrijving gegeven:

De Haarler-moetselerberg is een droog heidegebied met naald- en loof- bos. Het Wierdense veld is een uitgesproken nat heideterrein (hoogveen), gelegen in een agrarisch gebied.

Het accent zal komen te liggen op het beheer, dat erop gericht is voor de typische bewoners van grazige, afwisselende en rustige heideterreinen een biotoop te creëren.

Op de Noetselerberg komt vermoedelijk de enige nog levensvatbare popu- latie Korhoendefs van Nederland voor. Het Korhoen kan worden beschouwd als een "signaalsoort" voor de kwaliteit van heideterreinen en hoogvenen. Ook andere vogelsoorten zullen meeprofiteren van een goed beheer; Tapuit, Rood- borsttapuit, Wulp, Boomvalk, Groene specht en Gele kwikstaart. Hetzelfde geldt voor reptielsoorten als Zandhagedis, Levendbarende hage- dis, Hazelworm, Adder, Gladde slang en voor de insecten, zoals Heidesabel- sprinkhaan, Boszandloopkever, Nachtpauwoog, Kleine heidevlinder en voor geleedpotigen, bijv. de Zwarte kaardespin.

PROGRAMMA 10.00 uur: Samenkomst en aansluitend een diaklankbeeld van de

Noetselerberg in het gelijknamige bezoekerscentrum van S.B.B.

10.30 uur: Excursie I onder leiding van een S.B.B.-medeweker/ of een bestuurslid afd.-/Zwolle (tot ca.12.30 uur).

13.45 uur: Vertrek naar het Wierdense veld per auto vanaf het restaurant aan de weg Zwolle-Nijverdal, afslag Holten, rechts.

14.00 uur: Excursie 11 start bij de Schaapskooi onder leiding van dhr. S. Sikkes van de stichting 't Overijssels landschap.

16.00 uur: Einde gewestelijke excursie.

Hartelijke groeten en tot ziensl Secr.Gewest IJSSELSTREEK W.g.: Iet Buitenweg-Martens.

Na8 EEN PRANUEWAARNENUNG:

20/8 "Extreem vroeg" noemde Els de Herfsttijloos. I r Ik heb een Sneeuwklokje, en ik noem 'm sTijlloos.

MH.

TER NAGEDACHTENIS AAN ALBERT SIEDERS.

Op 21 mei van dit jaar overleed, na een op zichzelf geslaagde operatie, onverwacht ons med'elid

Albert Sieders. - Een groot verlies voor zijn vrouw Annie en zijn kinderen en kleinkinderen. Wij condoleren hen namens de redactie van Natuurklanken met zijn overlijden en wensen hun veel sterkte toe in deze moeilijke tijden, waarin alles nog zo aan hem herinnert. Het is ook voor onze KNNV-afdeling en de vrienden die hij daarin maak- te, moeilijk voor te stellen, dat Albert er niet meer bij zal zijn, als we straks in het herfstige bos naar paddestoelen gaan kijken. En dat we voor de determinatie van al die lastige soorten niet meer bij hem om raad kunnen. gaan. De serieuze en uiterst geduldige en vriendelijke wijze waarop hij aan elke vondst aandacht schonk, ook al betrof het een voor hem heel gewone'soort, was hartverwarmend. Zo kenden veel leden Albert, en telkens leerden ze er weer iets bij van de de boeiende paddestoelenwereld.

Tongeren met de leemkuil en de oude Beuken was een geliefd onderzoeks- en excursiedoel. Later, toen de Mycologische Vereniging de paddestoelen inventarisatie van de IJsselmeerpolder ter hand nam, ging Albert vele ma- len naar dit nieuwe land om samen met andere mycologen de ontwikkelingen op paddestoelengebied daar te volgen. Ook aan de inventarisaties van Scha- veren en landgoed Vosbergen werkte hij mee. In zijn werkkamer stonden rijen kleine potjes met gedroogde paddestoeltjes, waarvan hij het moeizame deter- mineerwerk op zich genomen had. Ze wachtten op de "stille" tijd, om onder de loupe genomen te worden. Menig soort werd zeer nauwkeurig en heel mooi nagetekend en na microscopisch onderzoek tot in al zijn details en bijzon- derheden beschreven. De vele boeken vol tekeningen van paddestoelen met hun kenmerken, die'hij naliet, vormen een stille getuigenis van de vele vele uren van bewondering en verwondering, die de basis vormden van zijn nauwkeurig onderzoek. Ze geven ook een beeld van de paddestoelensoorten, die door de jaren heen in onze omgeving zijn gevonden.

Aan het recente verzoek het landgoed Welna op paddestoelen te inventari- seren, heeft hij helaas niet meer kunnen voldoen.

Albert, we zullen je missen.

Els Koopmans-Grommé.

Als u deze Natuurklanken ontvangt, is voor een groot aantal leden van onze afdeling het vakantieseizoen voorbij en worden de voorbereidingen getrof-

t fen om meer of minder actief aan de excursies en lezingen van het najaar, de winter en de lente deel te nemen.

Het bestuur heeft geprobeerd een programma samen te stellen, waarvoor de leden hopelijk in groten getale hun belangstelling tijdens lezingen en excursies laten blij ken.

De afgelopen periode hebben we met de afdeling een stand gehad op het Schaapscheerdersfeest in Heerde. Ook nu hadden we weer een planten- en een vogelquiz. Aan de plantenquiz hebben 125 mensen deelgenomen, waarvan 7 een foutloze oplossing inleverden. De prijzen vielen in Emmen en in Heerde. De vogelquiz had 12 foutloze oplossingen bij 110 deelnemers. 'Hier vielen de prijzen in Heerde en Wapenveld. De jongste deelnemer was vier jaar en kwam uit Heerde. Hij had 1 fout en kreeg een aanmoedigingsprijs.

Het is alleen jammer dat voor de organisatie en bezetting van de stand steeds weer een beroep op dezelfde mensen gedaan moet worden. Het moet toch in de afdeling met zo'n 200 leden en gezinsleden mogelijk zijn om voldoende mensen voor dergelijke klussen bij elkaar te krijgen. Denkt u er eens over na.

De NBC (Natuurbeschermingscommissie) heeft in de achterliggende periode onder leiding van van Ans Voest haar werkzaamheden weer opgepakt en zal in het volgende nummer van Natuurklanken haar plannen publiceren.

De redactie van Natura roept leden op, om artikelen (zowel kort als lang) in te sturen. Neem echter even contact op met het bestuur, i.v.m. de wijze waarop de copij voor Natura aangeleverd moet worden.

Verder zijn we in de afdeling nog steeds naar kandidaat-bestuursleden aan het zoeken, zodat ook daar de continuïteit gewaarborgd wordt.

Dus leden, wat let u!!!!!

En tot slot van deze stuurpraat willen we U erop attent maken, dat het herfstkamp deze keer in de Ardennen, even te zuiden van Malmédy, gehouden zal worden.

Op h e t mcjment d a t d e z e N a L u r ~ r k L ,di-ikerl tel- p e r i e gaan , i s, ineer dan d e hel f t van d e r e d a c t i el eden absent,. Door d i v e r s e f ' a c t o r e n onder vond de tot-%t andkonti rig van d.1 t b1 ad wat teyenwi nd , w a a r bi j d e oogoper a t i e var1 Agl-les Hei-inrei j ei- h e t hoof'd- e u v e l vormde. Z i j h e e f t s l e c h t s e e n deel van de k o p 1 J kunnen typen e n de rest moest m e t k u n s t e n v1ieywer.k ter t a fe l komen.

Mocht U bi j h e t l ezen van d e komer~de ver hal en on ar ti k e l e11 d u s geh i nder d worden door onef fenheden f- bi j voor beel d de dl ver si t el t i n 1 etter types e n opmaak 3 , dan w e e t W nu hoe d a t k o m t . .

W i j hopen van h a r t e d a t e e n e n ander Llw Leespl e z l er n i e t z a l beder ven !

[EEN PAiDiD[ESUOíER ON IEEN BLO[EiMiPOU

Naast een grote Euphorbia met cactus- allures verscheen in augustus een he- le fraaie paddestoel. Het is bekend, dat> een parasolzwam- soort zich prima thuisvoelt in pot- aarde in bloempotten die in huis staan. Leuk om zo'n soort dan ineens in je kamer te zien. Na één dag was de gele schoonheid op zijn ranke steel met fijn ringetje

T J E I N DE gereduceerd tot een zielig grauw BLOEMPOT hoopje. De aarde rondom was wit van

de sporen. Enkele dagen later volgde ~ L E u \ ~ : b ( E l n E nc; C E L

D o n a c n a E ~ OP een tweede exemplaar, en nu ik dit schrijf - 14 augustus - staat al een

(WARE GROOTTE) vierde parasolletje in de bloempot te prijken.

Het is de Lepiota birnbaumii. Ik althans houd het daar maar op, na inlich- tingen te hebben gekregen van Atte v.d. Bergh. Hij vertelde als bijzonderheid, dat het geen echt Nederlandse paddestoel is, maar een exoot die in ons land alleen in kassen en huiskamers voorkomt.

EKG. ,

KONINGINNEPAGE GEZIEN ?

c/E(G/EV[EN'B MR O NIDER$ O N$UUR/EN DJAAR A B ; D J ~ ~ MEiRwE [ (adres zie bij redactie)

Het zou prettig zijn, wanneer in oktober de lijstjes of losse waarnemingen van dag- zowel als nachtvlinders binnen waren. Verwerking en doorsturen kost ook nog tijd en alles moet voor 1 december a.s. in Wageningen binneri zijn. De precieze vindplaatsen, zo mogelijk met coordinaten erbij, plus data vermelden. en liefst bij Nederlandse namen ook de Latijnse toevoegen (in elk boek te vinden) om verwarring uit te sluiten.

De Insektengroep.

EEN ITAGELKRUID-VERRASSING ----p-

A l bijna 25 jaar g r o e i t e r i n onze t u i n Knikkend n a g e l k r u i d ( ~ e u m r i v a l e ) , e e n l i d van d e Rozenfami l i e . Het i s een overbl i jvende p l a r i t , a f k o m s t i g u i t Noorwegen, waar we t o e n onze v a c a n t i e d o o r b r a c h t e n , Hij gedijt h i e r v o o r s p o e d i g , z a a i t z i c h z e l f u i t e n b l o e i t e l k jaar i n mei e n j u n i r i jkel i jk inet zijn r o z i g - g e l e bloemy; j e s . De bloemen hangen h l s k l o k j e s omlaag e n de 5 k r q o n b l a a d j e s s t e k e n nauwelijks b u i t e n de k e l k ui- t . De v i j f b l a d i g e k e l k en de b ldems tenge l zijii h u a t r o o d aan- ge lopen . Hoewel hij n i e t de w a t v o c h t i g e omgeving h e e f t d i e a ls ' s t a n d p l a a t s o p t i m a a l zou zijn, h e e f t hij h e t op onze Veluwe dus b e s t n a a r zjjn z i n ,

Ook d i t jaar -zag i k b e g i n mei weer met b e l a n g s t e l l i n g de b loe i - v a n de bijzonder g e k l e u r d e bloemen t egemoe t , maar wie s c h e t s t mijn v e r b a z i n g t o e n d a a r opeens e e n f l i r i k a a n t a l p l a n t e n t u s s e n z a t , d i e d r i e c1m g r o t e , d o o i e r g e l e bloemen hadden, d i e boven- d i e n r e c h t o p s t o n d e n . Het was ook n i e t h e t Gele n a g e l k r u i d ( ~ e u r n urbanum) d a t h i e r w i l d i n de bossen voorkomt, want d a t h e e f t we l i swaar g e l e b l o e ~ e n d i e r e c h t o p s t a a n , maar d i e zijn maar é é n cm i n doorsnede . I le t komt wel op ons t e r r e i n v o o r , maar zeker t w i n t i g me te r v e r d e r .

Naspeur ingen i n de f l o r a van Heu1iel.s e n de E c o l o g i s c h e F l o r e l e v e r d e n geen p l a n t j e op , maar wel de v,ermelding. d a t e r krui.-- s i n g e n voor kunnen komen, d i e a l l e r l e i b a s t a a r d e n kunnen op- l e v e r e n . Daar houden we h e t dus maar op. Hij h e e t dan Geum in termedium Ehrh.

Wij zjjn de i n s e c t e n dankbaar d i e ongetwijfeld v o r i g jaar voor de- ze mooie v a r i a t i e hebben gezorgd . Over igens v e r t o o n t ook de ze b a s t a a r d de roodk leu r i -ge , a f s t a a n d e k e l k van h e t Knikkeridaria.gelkruj d e n w a s a a n de knoppen of groe- ne b l a d e r e n deze v e r r a s s i n g n i e t t e vermoeden. e

Gerda van S l o t e n .

G e e l n~r. e l k r a i d 3

Het is me nog altijd een beetje onduidelijk welke dieren en planten bij uitstek geschikt zijn voof opname in "De Waarnemingen". Dit voorjaar bijvoor- beeld zag ik in de groenstrook van de Hoge Weerd een schitterend bloeiende pol Vogelmelk. En ik dacht: "Och, die staat hier zo opvallend te wezen; als het de moeite waard is, is hij allang doorgegeven." (Niet dus),

In onze (Eper)tuin verscheen deze zomer opeens weer een Dauwnetel. Toen t we hier pas woonden stonden ze er bij bosjes. Meegekomen met de planten uit

onze vorige tuin in De Beemte, maar ze vonden het hier blijkbaar niet leuk en vertrokken net w gemakkelijk als ze gekomen waren.

Momenteel staat er Kaasjeskruid te bloeien - ik weet niet van welke on- dersoort, maar het lijken wel naini-Stokrozen, en ze zijn schitterend diep- claadrood van kleur. Ik heb de zaden ervan ergens in Beïeren geroofd en wist niet of het een echte wilde plant was, of een verdoolde uit een van die koste- lijke kleurrijke boerenerven, waar ik me altijd aan loop te vergapen in de om- geving van ons Duits domicilie. Ik was apetrots en dacht echt iets speciaals te hebben. Maar bij Agnès in de tuin staan ze nog uitbundiger te bloeien, en ze kijken erbij of het de gewoonste zaak van de wereld is.

Bij het selecteren van onze planten (onkruid wieden vind ik naar) is me , trouwens vaak iets opgevallen wat de vraag deed rijzen: Bestaat er mimicry in

de plantenwereld? Ik heb ontdekt (i?) dat er soorten Muur en Hoornbloem zijn, die hun uiterlijk wezenlijk aanpassen aan buurplanten. Nog sterker: Een plant met één oorsprong presteerde het gedeeltelijk glimmend, relatief groot helder groen blad te produceren, terwijl hij ook een vleugel had met schaduwgroene en veel fijnere blaadjes. Het eerste gedeelte had een verbond gésloten met Lievevrouwebedstro, en het tweede met Sieenanjertjes. De Hoorbloemsoort met van die pluche blaadjes liet zich door mij-zonder-bril niet van jeugdige Vergeetmijnieten onderscheiden en verbleekte tot zachtgrijs, waar de Gele Alyssum zich uitgezaaid had. Het lijkt een sterk verhaal, maar ik heb het echt zelf gezien. En ook anderen erop gewezen. Die zeiden dat het toe- val was of een kwestie van grondsoorten. En daarbij keken ze me aan met een blik die me het gevoel gaf tot het soort te horen, dat niet wetenschappelijk kan denken.

Het stropen van zaden, met en zonder toestemming, is een vrijheid, die ik mezelf al sinds jaar en dag toesta. Op bescheiden schaal, zij gezegd. Deze zomer had ik ook bijna insekten ontvoerd en slechts op praktische gron- den ben ik daarvan teruggekomen. "Ons" stukje Beierse bodem is namelijk zo taai en ondoordringbaar, dat het niet te bewerken is, waarschijnlijk ook niet door de Mierenleeuwen die ik voornemens was te importeren. -

In Toscane, in de tuin van vrienden waar we logeerden, lag een heel veld met "leeuwekuilen". Ik had wel iets verloren van de vaardigheid waarmee ik ze als kind uit hun hinderlaag wist te hengelen, met een haar of een grasje, maar ik kreeg er toch een paar uit de grond. Het duurde uren en uren voordat de eerste eindelijk bereid was zich een nieuwe valkuil te graven, en het grootste gedeelte van die tijd heb ik schier roerloos zitten spieden of er beweging kwam in de opgerolde lijfjes. De kieinste storing in de omgeving veroorzaakte een extra verkramping van de diertjes, en nóg lan- ger wachten. Het was kostelijk te zien hoe zo'n valkuil gemaakt werd. Het begon met een volmaakt cirkeltje dat achterwaarts in het zand geschoffeld werd, sluitend op exact hetzelfde punt waar het begonnen was. En niet één keer had de Mieren- leeuw over zijn schoudertje gekeken! Kwam hij een obstakel tegen (door een geniepig mens op zijn pad gelegd) dan werd dat omhoog gewerkt en een flink eind uit de buurt gedozerd. Toen de Mie- renleeuw eenmaal besloten had aan de slag te gaan, was hij niet meer te stui- ten, en werkte stug door. De valkuil had naar menselijke maatstaven de perfectiet allang bereikt, toen er

nog een grondige inspectie volgde, en een uiterst pietluttig wegwerken van oneffenheden. En toen de arbeid dan eindelijk gedaan leek' en de Mierenleeuw zich onderin het naveltje van de kuil had ingegraven, bleek de finishing touch nog te moeten komen. De wanden van de kuil geven zonder extra bewerking zeker nog te veel houvast aan potentiele slachtoffertjes van, des Mierenleeuws eetlust, en ze werden sub- tiel bestoven met fijne stofwokjes. Ingenieus ging dat toe, met kleine knak- beweginkjes van de koppartij. (Ais je ,de relatief immense kracht ziet van zo'n

/

larfje, plus nog de precisie, stemt het je diep dankbaar dat hij zo klein is). Ten leste was de situatie op de luchtroute dermate kritisch, dat de ge-

ringstekweging een lawine zou veroorzaken. En die eerste lawine ontstond door een Wants, die een jochie dat met me meekeek, eerst uit zijn nek plukte en toen, stinkend en wel, in het, nieuwe kuiltje deponeerde. Ik vond het eigenlijk niet leuk om naar te kijken. Een Mierenleeuw moet eten, natuurlijk. Bovendien had ik een speciale verplichting aan dit exemplaar, dat zich door mijn toedoen een keer extra in het zweet had moeten werken. Maar ik kon me net iets te goed voorstellen hoe het moet voelen als je door zo'n stop- pelig monster onder de grond getrokken wordt.

Ik had me geen zorgen hoeven maken, want de Wants werd ongeschikt voor consumptie bevonden. Met een zwiep waar de walging van af spatte werd hij de ruimte ingeslingerd. Niet hoog genoeg, want hij slipte opnieuw omlaag, langs de inmiddels alweer toegetakelde waniden. Voor de tweede keer werd hij gegre- pen en nu met meer kracht weggegooid. Weer mis en weer omlaag.

' Wat we toen te zien kregen had een menselijke reactie kunnen zijn: de Wants werd niet zonder meer teruggeknald, maar kreeg eerst een schrobbering. De Mierenleeuw had hem vast en roffelde hem met razende snelheid tegen de wand. Het herhaalde zich drie- viermaal, en de afstraffingen werden steeds heftiger en langduriger. (Ik beken dat ik het naderhandPzelf was, die de onge- lukkige Wants terugschoof, als hij toevallig wel buiten het kuiltje landde).

Misschien ligt de afloop voor de hand. We hadden de Mierenleeuw zolang gepest, dat hij, tenslotte vertrok. Hij sjouwde omhoog langs zijn afgekalfde hellinkje en schoof zich een eindje verderop achterwaarts een klein stukje snder'de grond. Zijn keiharde zwarte priemoogjes bleven zichtbaar en keken niet erg gemotiveerd, Nogmaals: gelukkig was hij maar klein, want anders ... Nou ja, body lotion ?i la Wants geeft uitkomst, weet ik nu. En dat is toch mooi wetenschappelijk bedacht.

Nu moet ik opeens denken aan een voorval van iets vroeger in het jaar, te weten februari de le. Het was "Langer Sarnstag" in Erlangen. (De eerste zaterdag van de maand sluiten de winkels in Germania om zes- in plaats van twee uur). We liepen dus, eindelijk weer eens bij kunstlicht, door Erlangens hoofdstraat, toen we een vogel hoorden fluiten. Het was onmiskenbaar dezelfde nadrukkelij- kelijke, forse en zich steeds herhalende zang van Meneer Suzanna, de Lijster die zich in onze Eepse vijver altijd zo lekker zit te poedelen. Omdat het wel het laatste was wat je op dat moment op die plaats verwachtte, klonk het misschien extra luid en duidelijk, en mijn eerste gedachte ging uit naar een "verborgen camera". Maar, hoewel we geen vogel zagen, iets kunstma- tigs konden we evenmin ontwaren. Ons spieden langs de schelverlichte gevels en nog kale bomen trok de aandacht van een passerende Beieraar. Hij begreep niet wat ons zo boeide, maar toen hij het tenslotte doorkreeg, zei hij met haast ongelovige verbazing: "Das ist ja doch ein Vogel! Mijn Duits is inmiddels zo groot gegroeid, dat ik rap antwoordde: "Ach sooo." De meneer deed een stapje terug. Verbijsterd bij zoveel onbenul. Hij draaide zich om en verwijderde zich. Qén keertje nog keek hij om, en ik kon zien wat hij dacht; jazeker:

Micky Haselhoff-Marsman.

Dit kikkerverhaal begint met onze kat. Jong en nogal jachtlustig grijpt ie alles wat beweegt. Vlinders, jonge vo- gels, slakken, spinnen, muizen, enz. Wij vinden het niet altijd leuk, maar hij is meestal trots.

Enige tijd geleden was een nog tamelijk jonge Bruine kikker zijn prooi. In de bek van onze Pandie was "Kerrnit" reeds bewegingloos. Dat bleef zo, ook toen wij het beestje, op de tegels, trots gepresenteerd kregen.

Aan één poot opgetild maakte het een verfomfaaide indruk; er wees niets .... meer op een sprankje leven. Of toch ? Pijn .... ? Wat te doen .... ?

Hoe akelig misschien ook, een ferme tik met een steen gaf ons zekerheid. Slap, geen beweging, niks, dood.

Met wat tuinafval verdween "Kermit" in de compost-GFT container.

Enkele dagen later moest ik met wat snoeisel en uitgebloeid spul opnieuw mijn toevlucht zoeken tot de compostcontainer, die tijdelijk in een wat duister hoekje van de garage staat.

Ik weet niet meer precies waar ik het meest van schrok, bij het openen van de deksel ....... de twee bolle ogen die me aan bleven staren, of het bevrijd klinkend gekwaak .......... Kriebels over mijn rug, "kikkervel", ik begon aan mezelf te twij- 4, felen: een herrezen kikker? In elk geval zat hij daar, springlevend. Ik kreeg een vreemd "gestra$tb*ge- voel. Hij was natuurlijk & dood geweest, of wilde dat niet. Ik had hem moeten verplegen, in plaats van uit zijn lijgen helpen.

Zorgzaam bracht ik 'm naar het moerasje bij de vijver, alwaar ie zonder problemen wat rondhupte, o p vervolgens met een fikse sprong het ruime vij-

.... versop te kiezen. Dat had ie niet moeten doen Na zijn eerste zwemslagen volgde er een enorme sprongken een rechtstreekse aanval van z'n veel grotere groene "vijvercollega", waarvan ik het bestaan wel wist, maar ik was me niet bewust van zulk aggressief gedrag. Een sprong, een hap, en onze bruine vrind bevond zich opnieuw in de 6ek van een ander dier. Grote groene broer deed verwoede pogingen om zijn kleine bruine soortgenoot te verorberen, hetgeen hem niet lukte, want daarvoor was die toch net te groot. Schepnet erbij, en na wat fors schudwerk Bruintje opnieuw het leven gered!

Ik heb 'm naar veiliger oorden gebracht: het beekje achter onze tuin. Soms zien we hem nog terug, althans, we denken dat hij het is.

Grote groene hoofdbewoner heeft inmiddels onze vijver verlaten. Geschrokken van te grote hap? Een ander territorium gezocht? Of gewoon zijn natuurlijke trekdrang gevolgd?

Zo zou het verhaal kunnen eindigen, maar....... ik had toch nog zo m'n twijfels, en kon het niet nalaten nogeens in de compostcontainer te kijken.

Tot mijn onuitsprekelijke "vreugde" vond ik na enig wroeten het platte, slappe, dode kikkerbeest! Er was dus klaarblijkelijk eerder met tuinafval een andere - levende - kik- ker in de container terechtgekomen. Die zat er allang in, toen zijn dode soortgenoot erbij kwam. Ik had hem op dat moment, waarschijnlijk vanwege de emotie m.b.t. het slachtoffer van Pandie, niet gezien .......

Zonder deze geruststellende verklaring zou de conclusie van het verhaal moeten luiden "Een kat mag dan negen levens hebben, een kikker heeft er minstens twee ..........

E.K. Murris.

l

N.B. De serieuze vraag blijft over: Hoe is het gedrag van de Groene l

kikker te verklaren? Het dier "woonde" al zo'n jaar of twee in l

onze vijver, waar hij als klein kikkertje begon. Kan iemand hieromtrent duidelijkheid geven? ,

Een warm voorjaar, een hete zomer, het weer kon dit jaar enkele maanden niet kapot. Er waren veel dagvlinders (vooral witjes (spec.) en Dag- pauwogen) en merkwaardigerwij- ze maar betrekkelijk weinig nachtvlinders.

Hoewel aan de soortenlijst- jes nog gewerkt wordt (er kunnen tot in oktober nog dag- vlinders vliegen) kunnen we toch een aantal opmerkelijke soorten noemen:

Keizersmantel. Ep de Haan en Els Hendriks zagen deze grote vlin- der bij de Rauwenhoffweg en omstreken.

Grote Parelmoervlinder. Bauke Terpstra zag 1 ex. op het Kievitsveld.

Q& Luzernevlinder. Mevrouw Looman zag verscheidene exemplaren langs de IJsseldijk (Marle en Kloosterbos).

Koninninnepa~e. Jarenlang helemaal uit Nederland weggeweest, op StPietersberg bij Maastricht na. Nu gezien in Epe door Ina Hobbelink en verder in Vaassen en Hattem.

Iepe~age (voorheen Letterpage genaamd). Zeer zeldzaam in heel Nederland. Gezien door Anca Ebens in Wapenveld.

Als iemand van deze vlindersoorten nog meer waarnemingen heeft, wil die _ deze dan zo snel mogeliik doorsturen naar:

Insektenwerkgroep, pla Agnes Herweijer-Smit, Pelzerpark 3,8162 GA Epe. Tel.05780-13703.

VE-SLAG EXCURSIE N.AAR DE WEERRIBBEN o. 1.v. GERARD PLAT

sPRiN'4HMN "WEERRIBBENn , hoe o n t s t a a t zo ' n naam? Het g e b i e d i s een e r f e n i s v a n de t u r f g r a v e r s . Nadat d i e eeuwenlang h e t veen hadden wegge- baggerd o n t s t o n d e e n l andschap b e s t a a n d e u i t l a n g e s m a l l e s t r o k e n l a n d ( r i b b e n ) , a f g e w i s s e l d met w a t e r (wereb of t r e k g a t e n ) . Wat a c h t e r b l e e f i s een zeldzaam s t u k j e na- t u u r , ruim 3000 h a w a t e r , r i e t , r u i g t e e n b o s , met e e n enorme rijkdom a a n p l a n t e n , ,vogels en zoogdieren . Het g e b i e d i s zo waardevol , d a t h e t i n 1959 t o t n a t u u r r e s e r - v a a t werd aangewe zen. S i n d s d i e n z o r g t S t a a t s b ~ s b e h e e r d a t h e t mooi en a f w i s s e l e n d b l i j f t . D a t b e t e k e n t v e e l werk, want als h e t

r o v e r g e l a t e n word t , v e r a n d e r e n a l l e p l a s s e n e n s l o - t e n i n moeras e n daa rna i n l and .

Het g e b i e d i s f i e t s e n d , v a r e n d (kano of r o e i b o o t ) of wandelend t e be leven . Onder l e i d i n g van Gera.rd P l a t , d i e i n de nabijheid v a n d i t g e b i e d geboren e n g e t o g e n i s , nemen wij h e t Natuurpad.

Voor h e t a l l e m a a l zo v e r i s , worden wij bij h e t binnenri jden i n Ossenzijl me tee l a l v e r r a s t door e e n Ooievaarsnes t waarop een Ooievaar za t . Voor ons t o c h geen a l l e d a a g s gebeuren. G r o t e d e l e n van de Weerribben zijn n i e t voor h e t p u b l i e k toe- gankel i jk , maar e r b l i j f t nog genoeg over om van d i t paradi jsel i jke g e b i e d t e g e n i e t e n . Aan h e t b e g i n v a n de wandeling z i e n we een Tjaskermolen, d i e werden des t i jds g e b r u i k t om de v e e n p u t t e n t e ontwateren . Ver- s p r e i d door h e t h e l e g e b i e d z i e n we m o l e n t j e s d i e h e t t egen- o v e r g e s t e l d e b e w e r k s t e l l i g e n en e r v o c r zorgen dan h e t g e b i e d n i e t t e droog wordt.

Meteen kcmen we a l ogen e n o r e n t e k o r t bij h e t aanschouwen van zovee l s o o r t e n p l a n t e n e n h e t h o r e n e n ook z i e n van voge l s . Vóór ons op h e t pad maakt een Wulpenouder z i c h ongerus t over zijn jong a ls hij ons z i e t .naderen. Wij krijgen vo lop de ge legen- h e i d d i t t a f e r e e l t j e t e bekijken. Door de landschappel i jke a f w i s s e l i n g komt e r i n h e t g e b i e d een g r o o t a a n t a l ( b r o e d ) v o g e l s v o o r , ca . 36 v e r s c h i l l e n d e s o o r t e n . T e l k e n s weer h o r e n we de K l e i n e k a r e k i e t . E r i s even e e n ver- s c h i l v a n mening of de Snor of de S p r i n k h a a n r i e t z a n g e r gehoord hebben. Orridat 2 van ons de l a a t s t e i n dé kijker k regen , houden we h e t op de S p r i n k h a a n r i e t zanger. We h o r e n o.a. nog de T u i n f l u i t e r , de F i t i s , de T j i f t j a f , z i e n een R i e t g o r s , e e n B u i z e r d e n e e n A a l s c h o l v e r . Begin 1980 w a s e r nog een k o l o n i e P u r p e r r e i g e r s i n de Weer- r i b b e n , nu zijn e r nog s l e c h t s 2 of 3 broedparen .

De p l a n t e n l l e f h e b b e r s komen i n d i t g e b i e d v o l l e d i g a a n hun t r e k k e n . Er b e s t a a t een naamlijst met 122 s o o r t e n p l a n t e n d i e l a n g s h e t Natuurpad voorkomen. Wij hebben e r 55 van kunnen aan- k r u i s e n , Het zou t e v e r v o e r e n a l deze s o o r t e n h i e r t e noemen, maar voor de B r e e d b l a d i g e r i e t o r c h i s e n de Zonnedauw maken we een u i t z o n d e r i n g

L

T e l k e n s als we ons over de &&n of a n d e r e p l a n t bu igen , v o e l e n ' f j

I we de g rond t r i l l e n m V H e t s o p p i g e t r i l v e e n kan ons gemakkelijk d ragen , een koe zou e r met h a a r dunne hoeven i n z a k k e n , a l d u s l

l

Gerard.

V e e l v u l d i g z i e n we de moois te b r u i n e e n blauwe L i b e l l e n . Een B e e k j u f f e r hang t a a n een r i e t s t e n g e l en v e r v e l t voor de l a a t s t e maal. Nog zach t e n b l e e k b l i j f t hij e e n p o o s j e hangen e n dan k i e s t hij h e t l u c h t r u i m , s c h e r e n d over h e t wateroppervlak . Ons r e s t s l e c h t s zijn l a a t s t e a f g e l e g d e jas je. I n h e t wa te r bij de Meenteweg z i e n we hoe de Krabbescheer oprukt . A l s h i e r n i e t s a a n gedaan werd, zou b innen n i e t t e l a n g e tijd d i t open w a t e r v o l l e d i g d i c h t g r o e i e n .

N a de l u n c h r i jden we n a a r h e t Woldlakebos. D i t g e b i e d w a s a l vóór de aankoop on twa te rd , met a l s gevo lg v e r r u i g i n g e n ve r - boss ing . I n h e t kader van e e n natuurbouwprojec t werd e e n aan- t a l j a r e n g e l e d e n weer w a t e r i n g e b r a c h t . S l o t e n e n t o c h t e n wer- den gegraven , boscomplexen e n s t r u w e l e n werden gekapt . Door een g e r i c h t maaibeheer (z,omermaai voor de h o o i l a n d e n e n win te r - maai v o o r de r i e t l a n d e n ) i s e e n z e e r g e v a r i e e r d l andschap ont- s t a a n . H i e r h u i z e n de Ree, de Vos, Bunzing, '~Uezel en Hermelijn. Een goede w a t e r b e h e e r s i n g is van h e t g r o o t s t e be lang. Het r i e t l a n d mag n i e t t e droog worden. Door j aa r l i jks maaien i n de w i n t e r kan h e t v e r l a n d i n g s p r o c e s l a n g tegengehouden worden. Toch z a l op den duur de wor te lmassa van h e t r i e t ( d e k ragge) h e t c o n t a c t met h e t grondwater v e r l i e z e n . Om de d re igende ach- t e r u i t g a n g van de r i e t g r o e i t e voorkomen moet h e t r i e t l a n d be-

dijkt en b e v l o e i d worden. Kap B P E s C H ~ E R

8

I n h e t open water z i e n we zo nu en dan p lukken drijf k ;(\en Aan de p l a n t e n g r o e i h i e r o p i s t e z i e n i n welk s t a d i u m h e t drijf t i I z i c h b e v i n d t . E e r s t komen de Zeggen5 c \ ( s hors ten e n de g r a s j e s , dan de Wate raa rdbe i , de W a t e r s c h e e r l i n g en ook wel h e t M o e r a s v i o o l t j e .

Tot s l o t konden de geologen onder ons hun h a r t opha len , Gerard voerde ons n a a r h e t Geologisch Monument Wolter- h o l t e n i n Steenwijkerwold, H i e r l i g g e n 143 zwer f s t enen d i e u i t de ke i l eem van h e t gegraven t r a c é door de Woldberg zijn gekomen. Aan de hand van genummerde

l i j s t e n kan h i e r de k e n n i s g e t e s t worden o f , zo men w i l , aange- l e e r d . Er l i g g e n 26 g i d s g e s t e e n t e n , ~ r ~ n i e t e n , Zandstenen en Kalks tenen. Een langwerpige k u i l met een g e o l o g i s c h e wand t o o n t ons de s t r u c t u u r w a a r u i t de Woldberg i s opgebo.uwd.

Met l3 deelnemers en onze e x c u r s i e l e i d e r hebben wij mede dank zij h e t p r a c h t i g e weer , e e n f a n t a s t i s c h e dag gehad, F l o r a , f a u n a , zoogdieren i n s e c t e n , g e o l o g i e , a l deze zaken zijn a a n de o rde gekomen. He laas hebben wij de v l i n d e r s e n de r u p s e n n i e t t h u i s kunnen b r e n g ~ n . Op ons pad vonden wij ook nog e e n dood Water- s p i t s m u i s j e . ZÓveel waarnemingen op &&n dag! Een g e b i e d waar je n i e t u i t g e k e k e n raakt en d a t , v e r o n d e r s t e l l e n wij, i n a n d e r e jaarget i jden weer nieuwe v e r r a s s i n g e n z a l brengen. Wij z u l l e n ons dan wederom met muggenes t ick e n h o o g g e s l o t e n k l e d i n g t e g e n de muggen moeten wapenen, want wee de a r g e l o z e wandelaar d i e z ich i n k o r t e b r o e k i n d i t g e b i e d b e g e e f t !

O e t i e S l o t . T.4 'n Z e e r Fraai b o e k o v e r dit qehiecl i s :

Juni, Fontiers Cabardès. Het was erg koud op de kleine camping-à-la-ferme, waar we een week onze

caravan hadden neergezet. De kalender vertelde ons, dat het al begin juni was, maar daar trokken de Franse weergoden zich niets v h aan. Hoewel we ge- waarschuwd waren voor de grillen van het weer in deze Montagnes-Nou ten noorden van Carcassone, waren we er toch terecht gekomen. Het was immers al juni? Regen, onweer en een kille wind bewezen dat een vroege zomer in 1992 in deze zuidelijke gebieden een illusie kan zijn. Huiverend deden we, na een late maaltijd, onze afwas in de buitenbakken van het toiletgebouwtje. Als verlichting voor het hele terreintje stond er één kolossaal hoge lichtmast; eigenlijk een "gewone", dus lelijke, betonnen Franse straatlantaarn. Dat die een voor ons leuke verrassing in petto had, konden we niet vermoeden. l

We moesten eerst wat zwarte kevers uit de wasbakken halen, om ze voor verdrinken te behoeden. Ze konden er op eigen kracht niet meer uitkomen. Het bleken een soort mestkevers te zijn, maar wel 'hele vreemde. Op een voorstukje aan de kop bevond zich één hoom,-een soort neus, wat de beesten een vreemd voorkomen gaf. In de Nieuwe In- J

sektengids van uitgever Thieme staat hij afgebeeld. Als Nederlande naam wordt Een- HOORN S T EV ER hoornmestkever vermeld. Hoewel het beest in CD pRI LU N A Nederland nauwelijks voorkomt, dus toch een Hollandse naam. Hij heet Copris lunaris in , het Latijn. De Eenhoorns waren kennelijk door het licht aangetrokken. \

Om het lantaarnlicht, hoog boven onze hoofden, zagen we ineens een vleer- muis rondfladderen. Geen wonder, dachten we, want ondanks de koude waren er toch voortdurend nachtvlindertjes om de lamp actief. Die heeft de kost voor het kauwen, dachten we. In grote snelheid vloog het dier om de lamp en vlak langs onze hoofden en om het toiletgebouwtje. Telkens even door het felle licht beschenen leek het een wit spookje.

Plotseling kwam het spookje omlaag fladderen en landde voor de verbaasde ogen van de afwassers. Wet was een enorme vlinder; helemaal geen vleermuis - dus, Vier grote ogen, op elk .van de bruin-beige vleugels één, vertelden me al gauw, dat we hier met een Nachtpauwoog te maken hadden. Omdat de vleugelspan- wijdte meer dan een decimeter bedroeg, moest dit "spookje" onze grootste Europese nachtvlinder zijn: de Grote Nachtpauwoog (Saturnia pyri) Hij bleef maar even zitten en fladderde toen snel weer omhoog, waar we hem tot laat in de nacht nog zagen rondvliegen bij de lamp. De hele verdere week was het "spookje" aanwezig, zelfs bij lichte regen. Later in die week waren er ineens twee, waarschijnlijk nu een mannetje en vrouwtje, want er was een duidelijk grootteverschil.

Grappig was dat Dik bij onze laatste inkopen een paar vrouwen in het ,

dorp diuk hoorde praten over die reuzegrote vlinders die ze hadden gezien,de vorige avond. Kennelijk waren ze daar toch niet algemeen!

De andere "spookverschijningeni" zagen we in de autolampen, in het donker terugrijdend naar ons campinkje. Verscheidene keren schoten, al fladderend in het licht, grote zwaluwachtige vogels met dikke koppen uit de houtwal langs de weg. Even piekeren, en ik begreep dat dit Nachtzwaluwen moesten zijn. Het was te ver van onze camping om hun geluid 's nachrs te kunnen horen, maar vliegwijze en vorm maakten hen onmiskenbaar tot Nachtzwaluwen.

Maar ook bij onze caravan waren nog nachtvogels actief, getuige de losse 'vleugeltjes van een Beervlinder en de vele schildjes van de kevers uit de wasbakken. De Steenuiltjes die we 's nachts hoorde keffen, zullen een gemak- kelijke prooi aan ze hebben gehad. Hun uitwerpselen en braakballetjes lagen in en om de bakken, maar levende insekten lagen er niet meer in.

Els Koopmans-Grommé. l

Saturnia pyri hoort tot de familie van ae Nachtpauwogen of Saturniidae. In ons land komen van deze familie de gewone Nachtpauwoog en de Tauvlinder voor. Thieme's Vlindergids vermeldt verder: Komt voor in alle Europese en Afrikaanse gebieden rond de Mddellandse zee en van ,daaruit in Klein Azië, Kaukasus en Frans Kaukasië tot voorbij Azië. De noordelijkste grens van zijn areaal loopt door Midden-Europa. Biotoop: Struikgewas in met bomen begroeide steppeq en verden tuinen en boomgaarden. Er is één generatie, die van eind april tot hoogstens begin juni vliegt. Vliegt graag langs straatlantaarns bij UV-lampen en doet door zijn grote spanwijdte meer aan een vogel of vleermuis denken. Overdag op muren of boomstammen te vinden. Neemt geen voedsel op; leeft op zijn reservevooi-raad uit rupsstadium. Rupsen: 10-12 cm.groot, meestal op vruchtbomen. In begin augustus verpopping in grote bruine cocon op een stam of tussen takvork. Er zijn over de hele wereld verspreid ca.1200 Nachtpauwoogsoorten, vooral in de tropen.

EMC.

het regende Warmen Toen i k na een regenbui i n j u n i weer eens met m i

p l an t en i n mijn t u i n z a t , zag i k ze weer , d i e lange w i t t e d raad je s ,

d i e over de vocht ige bladeren kropen. Hoewel ze v r i j algemeen voor-

komen z i e j e z e toch n i e t zo vaak. Steeds verwonder i k m i j e rove r ,

d a t z e n i e t met z i c h z e l f i n de knoop raken. I k heb h e t over leden

van de super fami l ie Mermithoidea, enkele t ien ta l lencm. lang en dun

a l s zee r f i j n garen. E r z i j n ruim 60 Mermis-soorten,beschreven, ze

p a r a s i t e r e n op in sec t en en slakken. Ze overwinteren i n de bodem. I n

h e t voor j aa r ve rve l l en ze en z i j n dan geslachtsr i jp . De bevruchte

vrouwtjes b l i j v e n i n de bodem . Na een warme zomerregen kruipen z e

i n ' h e t vocht tegen de p l an ten op om hun e i e r e n a f t e ze t t en . Na een

. l a n g e droogteperiode gebeurd d i t soms massaal, h e t l i j k t of h e t

wormen h e e f t geregend.

D e e i e r e n worden door de gas theer met h e t voedsel opgenomen. De l a r v e

maakt i n de s l a k of h e t i n s e c t een a a n t a l verve l l ingen door. Kort

voor de derde v e r v e l l i n g v e r l a t e n z e h e t s l a c h t o f f e r en kruipen i n

de bodem.

A l s je i n de l i t e r a t u u r over deze nematoden du ik t ( zoa l s G.Houtman

beschreven h e e f t i n Natura , 74,nr . 2 , 1 9 7 7 . ) b l i j k t , d a t z e e r vaak

z e e r i n t e r e s s a n t e levenswijzen op nahouden. Wel l ich t een andere

kee r h i e rove r meer bijzonderheden.

Harry van Diepen

ZAG OEIMAiND DE BLAûJW[E DUOiNSPROlNKMAAiN ??

Een Sprinkhaan die als hij springt-vliegt lichtblauwe ondervleugels toont, is niet moeilijk te herkennen. Hij komt voor op droge heideterreinen met open, warme plekken. Deze zeldzame Sprinkhaansoort komt misschien meer voor dan we denken. Er loopt naar het voorkomen van alle Sprinkhanen een landelijk onderzoek.

Melden, met datum en precieze plek, aan:

Agnss Herweijer-Smit, zie onder Redactie.

t

een

Onlangs ( 5 augustus j.1.) zag i k * s nachts een voor m i j onbekend

d i e r op de muur van ons hu i s z i t t e n . Na h e t i n een g l a s gevangen t e

hebben, probeerde i k h e t nader t e bekijken. Dat was n i e t eenvoudig,

omdat h e t bees t a l s een razende door h e t g l a s heen en weer rende.

Toen h e t na en ige tijd wat gekalmeerd was zag i k d a t h e t 15 paar

lange poten had, 2 nog langere voe l sp r i e t en en d u i d e l i j k e facetogen.

Het lichaam was bleek geel-groen van k l eu r . Hoewel h e t e r e ige i l l i j k

n i e t vee l op l e e k , deed h e t d i e r me door z i j n gedrag aan een

duizendpoot denken. Ondanks h e t l a t e uur z a t e r n i e t s anders op

dan i n de boeken t e duiken. Na en ig zoekwerk bleek me , d a t i k

inderdaad t e maken had met een langpot ige duizendpoot en wel met

Scu t ige ra co l eop t r a t a . Van deze mediterrane s o o r t i s bekend d a t

h i j bez ig i s naar West- Europa door t e dringen. I n h e t zuiden

van Duits land wordt h i j regelmatig i n wijngaarden gevonden.

Scut igera i s een razendsnel le , nauwelijks met h e t oog t e volgen

HET ZWAMMET56 OB HET TUINPAD

Onogelijk, k l e i n , bruin, wat wr iemel ig , voora l b i j d r o o g t e , e n t o c h -een vr i j ze1 dzaam paddecLoa1 t, j e,

DE TOLZWAM

Z o m a a r i n e e n t u i n i n E p e , e n d a t e i g e n l i j k a l enige j a r e n . Leuk zo'n ontdekking. Nog l euke r a l s je anderen laat d e l e n i n je e n t h a u s i a s m e !

MELD JE WAARNEMINGEN

l

kerkuilen in Nederland EPE - De kerkuil is een

bedreigde vogelsoort. Van- daar dat de Vogelbescher- hing extra inspanningen doet om het deze fraaie vo- gel naar de zin te maken. Er worden kasten opge- hangen en er wordt studie verricht naar de kerkuil. Vorig jaar is niet zo'n best jaar geweest voor de vogel. Er whren te weinig mui- zen. Het aantal broedsels van kerkuilen in heel Ne- derland bedroeg maar de helft van 1990.

In de regio Veluwe controle- ren elf waarnemers 136 nest- plaatsen van kerkuilen. Het

gaat voor het grootste deel om aangebrachte nestkasten. De meeste kasten zijn van 1989. Toen werden ruim negentig nestkasten geïnstalleerd op plaatsen waar kerkuilen wer- den waargenomen of die ge- schikt werden geacht voor deze vogels. In 1991 werden bij 62 plaatsen regelmatig uilen waar- genomen of waren andere spo- ren te vinden van aanwezig- heid. Negentien broedgevallen werden geteld. In zestien geval- len vlogen jongen uit. Dat was een daling t.o.v. 1990. Dat was een landelijke tendens. Het aantal broedparen in Neder- land daalde met maar liefst vijf- tig procent als gevolg van de lage muizenstand. Het aantal veldmuizen in een bepaalde

omgeving is van invloed op het aantal gelegde eieren. Ook speelt dit een rol als kerkuilen helemaal niet gaan broeden. Daainaast zijn de weersom- standigheden van grote in- vloed. Op de Veluwe zijn een aantal jonge kerkuilen omge- komen door verhongering. Ook kannibalisme -een vrij normaal verschijnsel- kwam voor. Dit jaar zullen ook de broedgege- vens van door particulieren ge- plaatste nestkasten meegeno- men worden in het onderzoek.

Door meer waarnemers in te zetten wil de Vogelbescher- ming de inventarisatie verbete- ren. De contactpersoon voor de Veluwe is Epenaar Harry vafi Diepen, tel, 05780-15114.

-.- - ~ . . ï Y " Y l - . * " n m + " ~ ~ - . C l _ ~ " i " x .- I= r* . . " " _-X" ^ .".." --- I ---P. _--_

I KORT VOGELNIEUWS 1 1 De Kerkuil boekre d i t j a a r redelijke b roed resu l t a t en i n Epe en I i Heerde , 5 broedsebmet i n t o t a a l 20 jongen. Algemeen b e s t a a t

e c h t e r de indruk d a t h e t a a n t a l broedgevallen i n de r eg io Veluwe 1 even l a a g , zo n i e t l a g e r i s dan vo r ig j a a r . i De provinc ie Gelderland h e e f t , subs id ie t e r beschikking g e s t e l d

: v o o r h e t maken van ke rku i lnes tkas t en , gezocht wordt naar een

[ p a r t i j hout voor een r e d e l i j k e prijs om op k o r t e t e rmi jn een

f l i n k a a n t a l kas t en t e maken. --- -I-I11II "-l--..-" ..-.- --. --. -.--....-- -- ---.. X1 - ---I-.- --I---.- - --I -" *--- - " -. .--I --"-I-.- "

Half a p r i l i s onze pruimeboom beginnen t e b loe i en . ~ e r s t h i e r en daar een s chuch te r b loeme t j e , maar na enkele dagen i s de boom é é n w i t t e massa. Dan komen de v o g e l t j e s . Met soms meer dan t i e n t ege l i jk s c h a r r e L . e n ze t u s s e n de t a k j e s . Ze s t e k e n v o o r z i c h t i g hun s n a v e l t j e i n h e t h a r t je van s t e e d s een ander

i bloemet je . A l l e r l e i t o e r e n h a l e n ze u i t , want j u i s t dat v e r r e bloempje schijnt h e t l e k k e r s t , h e t meest gevuld. Er is geen twij- f e l mogelijk: ze zuigen honing.

Hoe l ange r i k blijf kijken, hoe meer s o o r t e n voge l s z i e i k i n de boom zich aan h e t l e k k e r s t egoed doen. Soms wel een kwar t i e r l a n g z i t t e n e r : 2 huismusechtparen, 4 r ingmussen, 2 koolmezen e n 2 pimpelmezen. Vanaf 21 a p r i l komt e r een zwartkopvrouwt je , een dag l a t e r zun e r ook 2 mannetjes. Een keer bezoekt een t j i f t j a f p a a r t j e de boom, ze komen samen aanv l i egen en gaan na een t i jd weer samen weg. Dan is daar llonzell braamsluiper . Hij z ing t s n e l zijn l i e d j e , neemt een l i k j e honing en v e r t r e k t . Heggemus en f i t i s snoepen wel honing, v inken en rderels n i e t . De mussen zijn n i e t zo behendig i n h e t r e i k e n naar de bloemen- h a r t j e s als de mezen. Af en t o e z i e je e r één zijn evenwicht v e r l i e z e n en hij moet behoorl i jk f l a d d e r e n om weer goed op een t a k t e komen. Een enkele mus h e t op I1z1n ko l ib r ies1I .

Het verschi jnsel ~ l h o n i n g z u i g e n ~ v i e l me 2 jaar ge leden h e t e e r s t Op. Eigenlijk heb i k nog n o o i t e rgens ge lezen , d a t de l!gewonel1 neder landse voge l s da t doen. Weet iemand e r megr over?

Marijke Aalders-vorst man. U i t : L i e s t e r k r a l l e n , KNNV a f d , Assen. j u l i 19920

l VAN DIE [BLAUWE KNOOP (~uccisa pratensis).

Nee, dit artikel gaat niet over drankbestrijders of geheelonthouders, maar over een plant met blauwe bloemen, waarvan de knoppen wel wat op een Zeeuwse knoop lijken. De bloemen verschijnen pas in de nazomer: vóór augus- tus zult U de plant nauwelijks bloeiend aantreffen.

V6ór de bloei lijken be knoppen, zoals gezegd. wel wat op een Zeeuwse knoop, en ook wel op een braam. Bij nadere,beschouwing blijkt het om een hele verzameling bloempjes te gaan, die samen die knoop vormen. Toch hoort de plant niet tot de familie van de composieten, maar tot de fami- lie van de Kaardebolachtigen. Het verschil zit 'em in de de Kaardebolachtigen niet onderling vergroeid zijn.

Het knoopje van blauwe. bloempjes lijkt bij elkaar te worden gehouden door een omwindsel. Dit bestaat uit een dubbele rij spitse groene 'blaadjes, die de bloem omsluiten, zoals de , ' blaadjes van een aardbei. Wie de moeite neemt om een knoop uit elkaar te peuteren, zal ontdek- ken dat elk bloempje een stroschub heeft: een vierpuntig behaard, groen omwindseltje. Daarin, op het vruchtbeginsel, een vijftandige kelk met dáárin de klokjesachtige kroon met vier ongelij- '

ke punten. Vier meeldraden met paarsachtige helmknoppen en een stijl met knopvorige stempel completeren het geheel. De bladeren van de Blauwe knoop.zijn langwerpig. Meestal met een gave rand, maar enkele tanden zijn geen uitzondering. De bladeren zijn aan weerszijden ruw behaard. De onderste bladeren vormen een stengelomvattend kokertje. Door de vertakte groei is dit echter niet altijd gaaf. Apd De hele plant is 30 tot 90 cm. hoog. Wie de plant kent, begrijpt de Nederlandse naam ---x

Blauwe knoop meteen. Met de wetenschappelijke naam - succisa pratensis - is het wat moeilijker. Die laat zich verklaren uit de korte wortelstok, die een soort litteken vertoont (succisa) en "in weiden groeiend" (pratensis). Maar dat laatste klopt niet meer. De volksnaam, Duivelsbeet, komt ook van de afgeknotte wortelstok.

De Blauwe knoop was vroeger een plant van blauwgraslanden en van de overgangsgebieden tussen heide en grasland, maar die zijn er bijna niet meer. Vanwege die achteruitgang is de Blauwe knoop voor FLORON een aandachtssoort.

In onze omgeving zien we de Blauwe knoop nog af en toe in een wegberm, voornamelijk in het gebied Oost van de Dorpenweg en aan de rand van een leemkuil (Tongeren). Het bijgaande kaarlje geeft een overzicht van de mij bekende groeiplaatsen op basis van km-hokken. Wie kan er voor aanvullingen zorgen? B zijn van harte welkom bij:

Egbert de Boer, Vlierstraat 6, 8 17 1 BC Vaassen.

.

Tel.05788 - 2292.

In d e Z o m e r - p u z z e l

in het mei-augustus nu m m e r z i j n o n d a n k s

g r o t e n a u w k e u r i g -

heid h e l a a s e n i g e

s t o r e n d e f o u t j e s

g e s l o p e n . AJVr H i e r n a a s t vind u d e

g o e d e O P L O S S I N G :

b o l d e r i k - e d . b o o m . . b e . v

ex.oren.knol..dopheide

e .no . n - l a . d o - v e t .erker

stern.daslook..kuikens

t-sn.ana.a.kat.e. .e.n.

. v - b o l .r .ad.motten.iep

.acer .en.spore.a. .no

i r i s s n o k - p . e g e l s .knop

.k. . g e a . s t i e r .k.t .oer.

r e e - n a c h t .f .vee.o.ca

ant .oehoe .beo .olmen.h.

1 s . t e e t o r .u.eng.po.bio

.grasmus .edel .ede .t .cm

a r a k . .i. .md .iel .loep..

kas.l.libellen.s..lach

es.lam..l.e..i.i.a.ree

l..araucaria.g.kin.e.i

e l k - i i - e a - a i . . f .talud

i i - o k s e l s .ibis.e.a.e

.daas .i. j. .gier. .n.mak

z.f.. .b.ev.e.k.aan.ara

wij.hemelsleutels.e.nek

a s . .dar . k e e l S r . y . .ei .k

a.koers.rul..mol-smele

n.a..e.mug..ros.lGster

tapuit.ui.mees.m.stei1

j.0 . . a.id ..p... u...n.a e.kokkel..zebraspin..k

V I N G E R H O E D S K R U I D

/

g, BIRD WATCHING

Hal i(3! v h @ d /$+x,. Wllleri a l le niet al te daagse welde- en wat,ervqels zlch even Isi j de 1i-iyai-g van mijn t,ent vervoegen, rietjes op een Y l j gaan staari en i h i i graag één voor &n .je naam, toena,m en ka-alctxristiek geluid. EII geer1 f lauwe pappen al sjehl ie f t , inaar gewoon wat je a l t: i jd doet : van je twiet-t.wiet ~ i f t ~ w e l l . ~ ~ c - ~ ' i f ZO

en waarvoor je iri de hekjes hekencl staat dw.

Ziezo . Hartelijk cleirilc.. NCJLI weet i k t.;ilrimir~ste wüiir i k aan toe ben a l s jul l ie me s t r a k s de i-~actit irif lui teil.

IM EEfl SCHA\/ERLflS UOg.

"Een hok op Schaveren i n v e n t a r i s e r e n v v w a s de opdracht aan de plantenwerk- groep.

Op een mooie zomeravond l a n g s een landwegget je p l a n t en no t e r en na zo- nodig e e r s t de p r e c i e z e naam opge- zocht t e hebben, i s een h e e l genoege- lijk gebeuren. Niemand wordt e r moe van en je merkt dingen op, waar je ande r s gemakkeluk aan voorbij g a a t .

Wat mij deze avond o p v i e l , waren bij voorbee ld een p a a r t yp i sche ver - p o e i Y n g e n i n de vorm van g a l l e n . E e r s t vonden we een bramentak, d i e op h e t e i n d een h e e l bos je twijgjes had gevormd, da t a l s een d i c h t e s t r u i k om- hoog s t a k . Met de ' loupe g e z i e n , b l e - I I

ken h e t k l e i n e b l a d s t e l e n met b l a a d j e s q ktc ea\cERs ~ E T

t e zijn, en geen bloempjes , z o a l s i k CI\LVO~ZMIWG I N OE- BLOCNEK

e e r s t dacht . E lk s t e e l t je van h e t be- DOOR DE GALMUG,; DAS1 MEURA S i J ' J h b ~ \ i

zemp je e ind igde i n een d r i e t a l k l e i n e , , h e e l sma l l e b l a d a c h t i g e v i n g e r t j e s .

Het g e h e e l van deze he-ksenbezemachtige g a l was w a t roze-gee l van ' t i n t .

Dergelgke heksenbezems, zo las i k i n h e t Gallenboek van W.M. Docters van Leeuwen, worden vaak veroorzaak t door een schimmel.

Langs de door maysakkers begrensde weg g roe ide o.a. Akkerkers. D a t i s een a a r d i g g e e l b l o e i e n d p l a n t j e van de Kruisbloemfamilie. De meeste van de k l e i n e bloemtros j e s droegen l i c h t g e k l e u r d e ga l - vormingen. Ook i n de dorpen waar d i t akkeronkruid o v e r a l ops l aa t had i k ze a l opgemerkt.

I n h e t Gallenboek vond i k hun p o r t r e t . De beschri jving van deze g a l l e e r d e , d a t een galmugje verantwoor- delijk i s voor deze vergroeiyng. De l a r f j e s van de galmug l even i n e n van de v e r g r o e i h g . Hun moeder h e e f t de Akkerkers gepr ik- k e l d t o t h e t vormen van deze beschermende v v e e t h u i s j e s l v . N a a m van deze galmug: Dasineura si symbri i .

De meest merkwaardige g a l .van d i e avond vonden we op de Morgenster ,

Van p l a n t e n d i e abnormaal v e e l bloemknoppen droegen, b l e e k maar een enke le knop h e t gedee l t e l i j k t o t een bloem gebrach t t e hebben. De andere waren k o r t en d i k , een ongewone vorm bij Morgensterren. Sommige waren opengegaan en ver toonden binnen de ( t e k o r t e ) omwindselblaadjes een zwarte poedervormige massa.

I J, $al v.a. de b r a n d ~ a w r

US t i lago trdqo~poqonis p raten S is

Dezelf de poedermassa kwam ook t o t o n t w i k k e l i n g i n de nog d i c h t e , b o l l e knoppen. Een schimmel moest h i e r v o o r verantwoor- del i jk zijn, want h e t zwar te poeder waren duide l i jk s p o r e n (als bij een s tu i fzwam bi jvoorbeeld) .

N a v e e l speurwerk vond i k h e t verschijn- s e l u i t e i n d e l i j k beschreven i n d e e l 4 v a n de Euco lop i sche f l o r a bij de Morgens te r ren : U s t i l a g o t r a g o p o g o n i s p r a t e n s i s .

Het i s een zogenaamde Brandzwamsoort. l

l

De naam d u i d t dus duide l i jk op zijn voor- komen op de Gewone Gele Morgens ter of Boksbaard, d i e Tragopogon p r a t e n s i s h e e t i n h e t Latijn.

E l s Koopmans.

P.S. Het Ga l l enboek van W.M. D o c t e r s van Leeuwen 'is aanwezig i n de KNNV-bibliotheek van onze af d e l i n g !

VA-DCR ,MOEDER EN JONCL'T-I~E.' Vmi.i t ~ J A A R

,. m ~ ~ G ~ E r l L ~ H G ' S DE: BLOEIEPIDE f - r - ~ l l n ~ . r

JONGETJE LOOPT' t:Ew EINDJE: D f , )L~TJH-

26 QI.'r/z

(Vaslag van de excursie op 23 augustus 1992 van de Planten- en Jnsekeenpp)).

Met een weerbericht dat "wisselend bewoW

vorm zon-

van de tweede

het romantische

d

es op het water in de

I l

De gmte bl i l svqe]~~ hier zijn de t o d o g e schoorsteen en de cmttakelde ovens 1

van & oude stedabrlek Eh een nieuwe, hoge uitnchttosen. Van het hoogste uitzicht over het U s s e l l h h a p . In het vogel-

l l

een kijker allalei soorten bekeken worden. , e bij de rivier was de laatste vlinder van die dag;

LANDELOJKE JONGEREN De KNNV is een vereniging die zich bezighoudt met natuurstudie en natuur- bescherming. De Landelijke Jongeren (W) is een landelijke werkgroep van de KNNV voor jongeren van 20-26 jaar, met interesse voor de natuur.

Bijna elke maand houdt de W een kamp ergens in Nederland. Zo'n kamp duurt meestal van vrijdagavond tot zondagmiddag, Soms, zoals aan het eind van het jaar, duren ze langer.

Op de kampen wordt aan natuurstudie gedaan of beheerswerk verricht. De natuurstudie vindt plaats rond een bepaald onderwerp en gebeurt in de vorm - van lezingen, excursies en onderzoekjes. Soms ook komen zaken als de geo- logie of de historie van een gebied aan de orde. Verder is het meestal erg gezellig op zo'n kamp!

Be NIKA is het informatieblad van de U. Er staan kampaankondigingen in, riet een inleiding op het onderwerp, en informatie over plaats, tijd en kosten van het kamp. Daarnaast staan er onderzoeks- en kampverslagen in.

Ben je geïnteresseerd in de natuur en tussen de 20 en 30 jaar, word dan lid van de W. Met lidmaatschap kost f.15,- per jaar. Om lid te kunnen zijn van de W moet je wel lid zijn of worden van de KNNV.

Wil je meer weten, bel of schrijf dan naar: Mariet Schalkoort, p/a Eksterstraat 12, 1021 Ed' Amsterdam. Tel. 020 - 6322128.

Nieuwe natuur in Nederland:

door Lucienne van Ek

Tweeduizend vierkante kilometer nieuwe natuur erbij in tien jaar tijd. In volgebouwd Nederland. Kan dat?Ja, zegt het

Wereld Natuur Fonds. Maar alleen als iedereen bereid is om er zijn schouders onder te zetten...

W e hebben onze handen al vol aan het beschermen van onze oude natuur, moeten we in ons overbevolkte landje nu ook nog nieuwe natuur gaan

maken? Waar moeten we de ruimte vandaan halen? En wat kost dat wel niet? Is het niet veel zinniger om onze energie te steken in het beschermen van écht grootse natuur, zoals de regenwouden en de olifanten? Dit zijn zo'n beetje de meest gehoorde bezwaren wanneer het Wereld Natuur Fonds zijn beleidsvisie van juni 1991 erbij pakt. Daarin staat dat er binnen tien jaar 2000 vierkante kilometer nieuwe natuur moet zijn 'gemaakt' in Nederland. Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en andere particuliere organisaties be- heren bij elkaar 2000 vierkante kilometer Nederlandse natuur, dus we praten over een verdubbeling. Steeds vaker komt uit ontwikkelingslanden het verwijt dat het westen, waaron- der ook Nederland, zijn eigen natuur heeft opgeofferd aan economische groei en zich nu dus onterecht bemoeit met andermans natuur. Neem bijvoorbeeld Zimbabwe, het land dat weer geld wilde kunnen verdienen aan de ivoorhandel en daarop veel kritiek uit het westen kreeg. Zimbabwe's reactie: kijk naar je eigen uitstervende diersoorten, zet de Noordzee-haring maar op dc rode lijst! Tja, daar sta je dan, met al je goede bedoelingen en jc zakken rnet geld uit het Westen. En inderdaad, waarom stoppen we niet mecr overheidsgeld in onze eigen natuur? In 35 jaar tijd is ongeveer de helft van de Nederlandse natuur verdwenen en op dit moment is minder dan 5% van ons landoppervlak be- schermd (terwijl we van ontwikkelingslanden vragen om minstens 10°/o te beschermen). We moeten dus zelf ook van 5% naar 10%, dat is duidelijk. Ook omdat in de 5% die we nu beschermen, dieren en planten nog steeds bezig zijn uit te sterveil. Hoe dat .bomt? Omdat we te weinig natuurgebieden hebben. Onidat de natuurgebieden die we hebben, bijna allemaal veel te klein zijn en boven- dien zo ver van elkaar liggen, dat dieren niet kunnen 'wisselen' Qm inteelt te voorkomen. Ook zijn we nog te veel bezig met de kostbare bescherming van '19e-eeuwse Verkade-natuur'. Het is dus de hoogste tijd om naar de toekomst te kijken. We moeten de deur wijd open zetten voor 'nieuwe' natuur. Zoals de Oostvaardersplassen. Min of meer per ongeluk hebben mensen hier voor de natuur een ruw terrein 'aange- legd' waarin nog lekker van alles mogelijk is. Dat moeten we vaker doen. We zijn er ook al mee bezig. Denk maar aan de Blauwe Kamer, de Gelderse Poort, de Duursche Waarden ... Allemaal natte gebieden, want daar is de Nederlandse natuur het beste in. De komende jaren zullen we ongeveer 4000 vierkante kilometer land- bouwgrond 'over' hebben. Daarvan moet de helft terug naar de natuur, vindt het Wereld Natuur Fonds. Maar er zal flink voor moeten worden geknokt, door ons allemaal. Als het lukt, staat ons veel moois te wachten ... I

E r is het afgelopen jaar heel wat werk verzet tussen Grebbeberg en

Neder-Rijn. Er is een nieuw natuur- gebied &boren: de Blauwe Kamer. Afgelopen zomer hebben zware ma- chines 350.000 kuub grond langs de rivier afgegraven om van gecultiveerd land weer wetland te. maken. Daarna '

moet de zomerdijk, die de rivier bij zomer-overstromingen in een korset dwong, worden doorgestoken om het vrije contact tussen rivier en uiter- waarden te bevorderen. Verontruste boeren achter de winterdijk zagen dat

niet zo zitten. Het zou betekenen dat hun land veel natter zou worden, en dat is lastig. De boeren dienden be- zwaarschriften in bij de Raad van State. Moeizaam overleg volgde. In januari 1992 werd de knoop eindelijk doorgehakt: de dijk mocht worden doorgestoken, mits er voor de boeren een degelijk drainagesysteem komt. Dat komt er. En in juli gaat de zomer- dijk door. Lang leve de rivier!

Deze zomer zal de Blauwe Kamer klaar zijn. Tenminste,

voor zover een natuurontwikkelingsproject

ooit 'klaar' te noemen is. Maar het zware graafwerk is gedaan, de zomerdij k wordt binnenkort doorgestoken en

grote grazers worden uitgezet. Het is nu aan de natuur om van de Blauwe Kamer iets heel moois te

maken...

Een stukje Camarpe in Nederland: muisgrijze koniks mogen in alle vrij- heid rondgalopperen in de Gelderse Poort. De uit Polen afkomstige oer- paardjes doen daar belangrijk werk. Al grazend voorkomen ze dat het ri- vierenpark een ondoordringbaar bos wordt.

?/i PI D 2, '; 1.5 t i '42,

Alle in deze rubriek opgenomen waarnemingen komen voor rekening van de waar- nemers. Dat waren dit keer:

1 ANS=Agnès Herweijer-Smit; EKG=Els Koopmans-Grommé; Wanda K=Wanda Koopmans; IS=Inecka Stuve; EdH=Ep de Haan; HM=Henk Menke; HvW=Henk van Woerden; MF=M anne Faber; AE=Anca Ebens; ?G=Pier Groen; MH=Micky Haselhoff; RK=Rowan Koster; EdB=Egbert de Boer; BT=Bauke Terpstra; SR=Susan Remmelts-Geerlings; MvG=Mariet van Gelder; BT=Bauke Terpstra; HJ=Hilary Jellema; AV= Ans Voest. Verder: Mevr. Klusman; Mevr.Witkamp; Familie Mosterd, Familie Mors, Hr.Meyer, Hr.J.van Daalen; Ina Hobbelink, Mevr.Looman; Hr.v.d.Broek; Hr.Hammer; Robert Jansen; Bob van Aartsen; Gerard Plat; Hr. Kwijthof; R. Heideveld; H.v.Gelder; Fam.stijf- Bille;( Plantsoenendienst; Groepstage Epe, en IJssel Akademie.

VOGELS CIY I I C I W C I H----

Aalscholver ~ & $ 1015 1 ex. Apeldoorns Kanaal t.h.v.

Cannenburgherbrug Vaassen. EdB. Brilduiker 415 Op 2 plaatsen tussen Oene en

Appelvink Veessen aanwezig. EdB. 1617 Met jongen (wassen zich in drink- e.v. schaal). SR. Buizerd 23/7 Nu 7, overwegend jonge exx. in en 1816 1 of 2 jongen op nest Klooster-

bij drinkschaal. SR. bos. AE. 2216 Uitgevlogen. Roept naar ouders. AE.

Boerenzwaluw 8/7 20 exx. in de, lucht, Epe Pelzer- 2314' 2 exx.BoerdenJ Meentsewegle wn.AE. park. AHS/Fam.Mors.

1 ex. boven Kanaal Fitis

Bonte vliegenvanger 914 le W a m . Kuil v. Key Petrea, 2614 l e Waam. l e P. Zwolse Bos.' AE. + 2 exx. verderop. AE. Boomleeuwerik Fluiter 3115 Hoge Berg Petrea. AE. 415 Tepelbergweg hoek Boenveg Epe. Boompieper EKG. 3/7 Nog zang. Petrea. AE. 1816 Zwolse Bos achter loods SSB. De

enige, deze zomer! 'AE. Boomvalk aug. Paartje bij huis Norelholtweg Fuut

Epe. Mevr.Witkamp. 16/$ Paartje met 3 jongen bij Breeweg 417 2 exx. Parkweg 4. Cirkelen, roe- in de Wetering. AE.

pen, 22.00 U.! AE. Geelgors 818 2 exx. Niersen. PG. 2813 le Waarn. zang hei Petrea. AE.

Bosrietzanger Gele kwikstaart 1515 Zingt achter in de tuin. AE. 1615 S taverensebeek. MP. Braamsluiper Gierzwaluw 29/4 l e W a m . , kanaal Wapenveld. AE, 2914 le waarn. l.ex boven Benedenweg 1115 Geregeld te horen Bongerdplein (kanaal). AE.

Epe. EKG. 1115 3 exx. boven school Kanaaldijk; l816 Met jongen. Tuin Lagestraat. AH. later 8 exx. AE.

7.2 m - Gekraagde roodstaart Kuifleeuwerik 2614 l e Waarn. Zwolse Bos bij l e P. AE. 2515 Gortelse hei. AV.

Goudvink Mandarijneend juni Paartje nestelend tuin Belve- 1015 #Wetering Wapenveld. IS.

dereweg Epe. MH. Matkopmees 1418 Enkele exx. zacht roepend in 1015 Paartje in Kloosterbos. R.Heide-

dichtbegroeide houtsingel Rau- veld en H.v.Gelder. wenhoffweg , Epe. RK.

: ooievaar Grasmus 1716 3 exx. Schaveren. 2917 Wetering N. AF. 2 ad.+ 1 juv., weiland eind Grauwe vliegenvanger Pollenseveenweg. Niet geringd. 2116 paartje in oude appelboom, De MF/Fam.Mosterd.

Rolders, Wapenveld. IS. Paapje 1418 Groepje: ad.+juv. Rauwenhoffweg 315 Wetering Wapenveld. IS.

Epe. RK. V

Raaf Groene specht 1614 Zit verfomfaaid enkele uren in 1716 Officiersweg. MF. oude appelboom, De Rolders. IS. 2916 - in omg.Elburgemeg/Niersen. PG, 615 ,s roepende exx. boven Kroondo- 13/7 Hoek Rauwenhoffweg-Tongerense- mein t.h.v. Elspeterweg. EdB.

weg-Z. RK. 1516 Pelzerpark. AHS . 218 Roep, Petrea bij Molenweg. AE. 118 Petrea bij Molenweg. AE.

Groenling julilaug - regelmatig 1 of 2 overvlie- 1-1116 Zeker 6 jongen vliegen de hele gend. PG.

dag bedelend door onze tuin. AE. Rietgors 914 2 exx. langs de Wetering. AE.

Grote lijster 6-916 5 exx in weiland bij Niersen. PG. Rode wouw

Grutto 415 Overzwevend ex. "weggebracht" 315 2 exx. Wetering Wapenveld. IS. door zwarte kraai. Noord van

1015 idem. IS. Welsum, IJsseldijk. EdB.

Havik Roodborsttapuit 514 Boven Douglasbos vak 1 1. Vaak 315 $ Wetering Wapenveld. IS.

gehoord. Nest? JA.. 1015 In beuk op hei Zwolse Bos. 117 Jong roept, id. Geen meer gezien. AE. 5/7 ,, vak 12 Scholeksters

Heggemus 315 3 exx.Wetering Wapenveld IS. 2313 2 exx. baltsend in de Meidooni- Sperwer haag. AE. 1917 #tegen raam, pelzerpark Epe.

Kleine karekiet Niet dood. AHS . zomer. Op verschillende plaatsen langs +

Spotvogel het Kanaal. AE. 2615 l e Waarn. Lagestraat. AE.

Kleine bonte specht 1 114 Kloosterbos. AE. 415 #Oost Ravenweg, Epe. RK.

S taartmees juni Paartje nestelt in tuin Belvedere-

wen. Heleboel kleintjes. HM. Kneu 1816 JO& doodgevlogen iegen ruit. 916 2 exx. Lagestraat. AE. MF.

Koekoek Steenuil 315 Niersen ( i e waarneming), PG. zomerRoepen elke nacht. AE.

2114 tot 1415, elke avond. De Rolders 1015 Vliegt al roepend over me heen Wapenveld. IS.

over heitje Zwolse Bos. AE. Sijsje

Kuifeend 1517 7 exx. (juv.?) bij onze waterbak. 2 116 d wetering Wapenveld. IS. AE.

Toppereend 718 9 in sloot achter klein gemaal

Wetering. AE.

Torenval k mevjuni, diverse waarnemingen, Ton-

gerenseweg-Z. RK.

Tortelduif 815 Zang in den, Zwolse Bos vak 13 915 Weer gez. Nu paartje en balts! ) AE.

Tureluur 315 Wetering Wapenveld. IS.

Waterhoentje 2 116 met 5 jongen,Wetering , Wapenveld.

Moeder voert ze! IS.

Wielewaal 1015 Kloosterbos. R.Heideveld en f paartje - H.v.Gelder. 716 Luid zingend. Even gezien

Kloosterbos. ) AE. 816 en 916 Gehoord.

Wilde eend 2515 met 10 jongen, Epe. J.v.Daalen.

Witte kwikstaart 2313 Ie Waarn. paartje Lagestraat. AE. 30/7 juv."spelend" in watervalletje

van vijver Rest. Jagtlust Epe. AHS. 418 In tuin Wendhorst, Heerde. MH. ,

Wsvogel 2316 Boven beek Kievitsveld. EdB. 19/7 en 918 Kievitsveld. BT.

Zwaan 315 Broedend, Wetering Wapenveld.

1015 Id., broedt nog steeds. 2116 Id. id. 2816 Van nest af. Geen "lelijke eend-

jes" te zien. IS.

Zwarte roodstaart 2415 2 exx. vechtend bij vijver De

Rolders Wapenveld, IS 617 5 exx. op dak huis Hogestraat Wapen-

veld. AE.

Zwarte ruiter 1015 Plas langs TJssel, t.h.v. Al

bij Wilp. Tureluurachtige vo- gel, voor meer zwart/donker dan achter. EdB.

Zwarte specht 1718 Zwolse Bos bij hei. Roep. AE. Zwarte stern 1015 plas langs IJssel, t.h.v. A l

bij Wilp. EdB.

Zwarte zwaan 2115 1 ex. in Grift t.h.v. Kievitsveld. EdB:

Zwartkop 915 Overal te horen Zwolse Bos. AE.

1015 In Meidoornhaag tuin. A.E.

ZOOGDIEREN U U Y * U U U V V e Eekhoorn mei/juni/juli, veel te zien in dorps-

kern Epe, alarm onder vogels veroorzakend. EKG.

juli 2 ex. Doodgereden, Molenweg en Tongerenseweg. J.v.Daalen.

Reeen 1517 Grazend, Koeweg Tongeren. RK.

Vleermuizen 1718 4 exx (vrij groot) in tuin Pel-

zerpark, ca.22.30 u. AHS.

AMFIBIEEN EN REPTIELEN U U U U U U U U U U U U Y U U Y U Y U U U Y d

Gladde slang d juni 2e Hoomeveenseweg Heerde.

Hr. Meyer. k&/

Groene kikker f 2415 Cannenburghergat. PG.

/ J Hazelworm k/ 615 Op zandweg Paalveen-Koeweg Ton-

geren. RK. 2015 Kamperweg Epe. MF. 2415 Elburgerweg bij Gortel. PG. juli 2 exx. plantsoen Hoge Weerd Epe.

Plantsoenendienst. 9/7 met opnieuw aangegroeide staart.

Belvedereweg Epe. Mevrouw KlusmanIMH.

Levendbarende hagedis 25/7 Op Van Maanenspad. SR.

Zandhagedis 1918 ûp Jaglustweg, 2 x. MF.

INSEKTEN n- Te-c+'-'

mCiIIvCi)wIv<vm .- k J <-c.-.. - /w, Atalanta %;:-Y" 1917 Tussen Knibbelakker Epe en S9. SR.

2017 en ) Niersen. PG. 518

Blauwe duinsprinkhaan 1618 Nabij Renderklippen, Noord

v. Elburgerweg Heerde. EKG. 1918 Renderklippen: 2 exx. bij "grote

trap", en 1 ex. t.h.v. Schaaps- kooi. EKG.

Bonte bessenvlinder 2016 Tussen Knibbelakker Epe en S9. 11/7 id.

) SR.

19/7 Dood op vensterbank, Belvedere- weg. MH.

Boomblauwtje 1415 Tussen Knibbelakker Epe en S9. SR.

Bruin zandoogje 2916 ca.300 exx. op bramenwal nabij

landje van Jonker.EKG. 617 Tussen Knibbelakker Epe en S9.

versch.exx. SR.

Distelvlinder 10/8 Tussen Knibbelakker Epe en S9. SR. 1918 Tuin Belvedereweg op Buddleja. MH.

Eikepage 117 2 exx. op pruim. BT.

Gele Luzerne vlinder julilaug. 7 exx.langs IJsseldijk, Marle

nabij, Kloosterbos. Mevr.Looman; julilaug. 3 exx. Rauwenhoffweg Epe. EdH. 6/8 2 exx. langs IJsseldijk Fortmond

EKG.en Wanda K. 718 6 exx.langs IJsseldijk. Mevr.Loo-

man.

Gehakkelde aurelia 2116 Tussen Knibbelakker Epe en S$&. e.v. J

1517 rand Motketel bij Elburgerweg. PG. 20/7 Niersen. PG.

Gentiaanblauwtje 1 9 7 l e eitjes op Gentianen Tongeren-

sdheide Epe. EKG.

Groentje 26/5-2915 Niersen. PG. 2815 Leuvenum. IS 1916 Tuin Belvederweg Epe, MH. 2616 Rond en op oude Vliegden,

40-50 exx. Tongerenseheide.EKG.

Grote parelmoervlinder juli (2e helft) Op Buddleja Wezep.

Bob van Aartsen. 1917 1 ex. Kievitsveld op ruige vege-

tatie. BT.

Grote populierenhaan Melasoma populi 19/7 Fraaie grote rode kever. BT. -

Hagedoornvlinder 918 Tussen Knibbelakker Epe en S9. SR.

Heideringelrups 1917 Verscheidene grote exx. Tongeren-

seheide. EKG.

Heidevlinder 1917 In tuin dorp Epe. EKG. 2217 Tuin Belvedereweg Epe. MH. 218 Tuin Pelzerpark Epe. AHS/MH.

Rups van Hoekstipvlinder . 1418 Tussen Knibbelakker Epe en S9. SR.

Iepepage voorheen Letterblauwtje Satyrium W-album

3017 Tuin Wapenveld. AE.

Keizersmantel 29/6 Tongerenseveen. EdH.

Knoppergal Vele exx.op Zomereik bij Juliana Zie- kenhuis Apeldoorn. (Ook l e gastheer Mos- eik hier). Hr.Kniij thof.

Koninginnepage 9/7 1 ex. Eperheemweg Epe.

Ina Hobbelink. 12/7 1 ex.Zwolle, Holterbroek, op Budd-

leja. Hr.v.d.Broek. b

2 6 7 1 ex. halfdood gevonden, Hattem, Hilsdijk (verkeersslachtoffer?) Robert Jansen.

318 1 ex. Op Phlox, Vaassen. Hr.Hammer.

Deze vlinder was dit jaar weer aanwezig (na 1985 nooit meer in de streek gezien!)

Langsprietdansmot 1515 Groot aantal, zwermend om jong beuk-

je, Motketel. PG.

Rups van Ligusterpijlstaart 2318 In tuin Nunspeet op Sneeuwbes.

Gerard Plat.

Meikever l3I5 en ) Niersen. PG. 1 915 Olifantsrupsen aug. Aten in mijn tuin de Fuchsia's

op. 2 exx.in potje verpopt. AE. 818 2 exx. in tuin Vaassen, op Fuchsia.

Fam.Stijf/Bille. 2318 2 exx. in tuin Vaassen op Fuchsia.

HvW.

Oranjetip 415 Tussen Knibbelakker en S9. SR. 1315 1 w

2916 Ca.50 exx. Wisselseveld. EKGlHvW.

Pistooltje 1917 1 ex. tussen Knibbelakker Epe en e.v. S9. SR. Purperbeer ~ h ~ ~ a r i a ~ u r ~ u r a t a 1917 1 ex. Tongerenseheide. EKG.

Purperspannertje Lythria rotaria 1917 Gem.plantsoen Epe. EKG.

Roodband beer Diacrisia sannio 1917 Verscheide exx. Tongerenseheide

omg. Smitsveen. EKG.

Rups van Slakrupsvlinder Apoda limacodes 2218 Op Eikeblad. MF.

Sleedoornpage voorheen Berkepage 2516 De Rolders, Wapenveld. IS. Weidebeekjuffer 2016 2 exx. b? Grift Vemderbrug. EKG. 1%' 12 exx. @ d' 1 0 g) Kievitsveld-

beek tussen visvijvers en grote plas. BT.

Tuinkevertje 2515 Massaal zwermend boven gemaaid

veld Niersen. PG.

7 1

PLANTEN I r

.YrYUYIi)YN

, Aardaker Lathyrus tuberosus 116 Twee plaatsen langs Vorchterenk-

weg, Vorchten. Wssel-Akademie.

Agrimonie ,

2816 Berm Wetering Wapenveld. IS. 1117 Berm Gortelseweg bij Greveld

Gortel. EKG.

Bittere veldkers 2814 Westkant Apeldoorns kanaal N. van

Vemderbrug. MvG. 315 Vele exx. bij beek nabij Venz

visvijvers Vaassen. EKG.

Bosanemoon mei Elburgerweg Niersen. Gem.berm-

onderzoek.

Bosereprijs Veronica montana 1 118 bospad Kloosterbos, Wapenveld.

Llssel- Academie.

Bosklaverzuring 218 Met kleistogame bloemen.

Bosmolenweg Epe. J.v.Daalen.

Breedbladig pijlkruid juni Kievitsweg Ernst (ontsnapt uit

tuin Hr.Dogger). Plantenwerk- l

groep v.d. Afdeling. - Breedbladige wespenorchis 'Epipactis

helleborine 2216 Minstens 30 exx. op parkeer-

plaats eind Assendorperstraat Weerde. IJssel, Akademie.

juli Koekenbergweg I hoek Zeuven- bargweg Epe. HM.

Kruising Dag- en Avondkoekoeksbloem juni Hertenkampsweg Emst. HM (1991

Egbert de Boer).

Dauwnetel juni Molenweg hoek Noutweg Oene. HM.

Ou bbelloof 4/5 Beekwal nabij landje van Jonker

en greppelkant nabij Vossenbroek. 7 EKG.

Dwergviltkruid 2317 Zeer veel, oprit Nunspeet naar

snelweg; veel in Epe bij tennis- baan, schraal veldje Wachtelen- berg. EKG.

Dophei, witbloeiend juli Tongerenseheide, op enkele

plaatsen. HM. Duivelsnaaigaren $17 Heide Haalberg Epe, en heide Ren-

derklippen Epe. Zeer veel. EKG.

Gele morgenster mei Oranjeweg Schaveren (de soort

lijkt zich in onze streek uit te breiden, Gem.bermonderzoek.

Geoord helmkruid scrophularia auriculata 116 Op twee plaatsen aan de Veerweg,

Vorchten. IJssel-Akadernie. 7/7 Op vroeger bosperceel a.d. Nij-

oeversweg, Vorchten. IJssel A . .

Gevlekte rietorchis 25/5 Mussenkampseweg Heerde. Groepstage

Epe.

Goudhaver Triseturn flavescens Berm zuid v.d. Kerkweg Vorchten. IJssel Akademie.

Groot akkerscherm juli/aug. in tuinjbij huis. PG.

Grote boterbloem Ranunculus lingua 717 Slootkant/sloot Nijoeversweg

Vorchten. IJssel Akademie.

Gulden roede 2617 Vele exx.langs Lichttorenweg Epe en

spoorbaan Zuuk bij Coöperatie. EKG.

Harig Wilgenroosje 1817 Enkele planten, laag stukje Dorp-

sche Beek, Rauwenhoffweg Epe. RK

, Hazepootje 318 Zeer rijk langs snelweg v. Zwolle

n.Amersfoort, bijv. bij oprit Nunspeet v.d.Soerelseweg, EKG.

4/8 Ook in Epe bij tennisbaan Wachte- lenberg + plantsoen. w. Schraal, zandig. EKG.

Herfsttijloos 5/8 Eerste ex.in bloei! Gemeenteplant-

soenen Epe. Extreem vroeg! EKG.

Hongaarse raket aug. Westendorperweg Zuuk, Epe.

Plantenwerkgroep v.d. Afdeling.

Kleine valeriaan juli Verloren beek "Populierenlaan-

tje" HM.

Klimopwaterranonkel mei Dwarsweg Emst. Gem.bermonderzoek.

Knolboterbloem mei Talrijk op aantal plaatsen langs

Oranjeweg tussen Schaveren en Gortel. Gem.bermonderzoek.

Kompassla 1617 Flinke rij planten rond mais-

akkers Bijsterbosweg Heerde, EKG.

Korenbloem 2317 1 ex schraal zandveldje tennisbaan

Wachtelenberg Epe. EKG.

Middelste ganzerik 2317 1 ex. tennisbaan Wachtelenberg Epe.

Schraal veldie. EKG. .B

Moeraswolfsklauw juli Kievitsveld (breidt zich uit:

van 1 plantje nu 2 ex.) BT.

Muskuskaasjeskruid 518 Fortmond op verscheidene plaatsen.

EKG. Papagaaikruid 1917 Rand maisakker Wisselseveen. EKG.

Rankende dulvekervel 2914 Mussenkampseweg Heerde. HJ./HM. mei Mussenkampweg Heerde. Planten-

werkgroep v.d. Afdeling.

Rode schijnspurrie 2317 Oude Oenerweg oprit n.oenerweg, aan

beide kanten in schrale berm; en bij tennisbaan Wachtelenberg Epe (schraal veld) EKG.

Ruige klaproos mei Weggenveg Vaassen. Gem. berm-

onderzoek.

Veenpluis 1318 Op vochtig weiland Rauwenhoff-

weg Epe. RK.

Vogelmelk mei Tongerenseweg hoek Paalbeekweg.

HM.

Wateraardbei juli Verloren beek, enkele plaatsen

bovenloop. HM.

Wilde reseda 617 Berm Kerkstraat Epe. EKG.

Witte honingklaver aug. Op 2 plaatsen aan Woesterweg,

Emst. (De soort lijkt zich uit te breiden) HM.

Wzerhard 518 1 ex.Fortmond langs pad naar uit-

kijktoren.EKG.

Zandblauwtje juli Veldweg Emst. Gew.Bemonderzoek.

617 Berm Kerkstraat Epe. EKG. 2317 Zeer veel, tennisbaan Wachtelenberg

Epe. Schraal zand; + zeer veel bij oprit snelweg Soerelseweg bij Nunspeet, + vele exx.bij oude spoor- baan ZuuldEmst. EKG

Zwanebloem aug. Apeldoorns kanaal bij Vaassense

sluis. HM.

PADDESTOELEN Y Y ' w Y Y U Y Y w Y Y w

Bleekbruine bekerzwam Perzisa repanda 415 Op oude Populierestronk, vis-

vijvers Vaassen. EKG.

916 Rozenkampweg Epe. MvG. Geel parasolzwammetje 8/8 In bloempot binnenshuis.

Slangewortel Calla palusais 1118 Vele tientallen, oever Boschkolk

Soort? EKG.

Wapenveld. IJsse1,Akademie. Mìitertje 3/j ~ ñ k e l e exx. Spreng Tongeren.

Smalle beukevaren Vele exx. Spreng Niersen. EKG. junilaug. aan rand van sprengbeek in Mot-

ketel. Sinds 15 jaar enorm uitge- Rode boleet Aerocomus rubellus breid. PG. 2117 Oenerweg Epe. Onder Eiken. EKG.

Stomp Kweldergras Tolzwam juli Koerbergweg PIeerde, ,op voormalige 418 kíassaal. Oprit (grind) Belvedere- .

zoutopslag. Invent.exc. EJssel , weg Epe. MH. kademie. Voorjaarskluifzwammen

Veenwortel bloeiende landvorm! 2515 Tuin Epe. MF. aug. bij Gatherweg talrijk in sloot.

HM. Stinkzwam 616 8 exx. Enkstraatweg (vroeg!) PG.

Zwavelzwam 3/7 Ingang Motketel bij de Niersense-

weg. PG.

I Eigenlijk zou iedereen die behalve aan I vandaag, ook morgen en aan overmorgen I denkt, de natuur- en landschapsbescherming I in zijn of haar eigen omgeving moeten steunen l

Het steunen van de Gelderse provinciale natuur- en landschapsbescherming kost u -als we uitgaan van de minimum-contributie van f 25,- per jaar - zeven cent per dag. . -

Een haast onwerkelilk laag bedrag als u bedenkt hoeveel "waar" u krijgt voor uw geld Want wat kun je verder voor zeven cent doen tegenwoordig eén slok fr~srirank of bier drinken, één hap van een koekje nemen, een paar trekken van . -- - een sigaret, vijf a tien seconden autorijden...

Uw zeven cent per dag voor Het Geldersch Landschap daarentegen geven u:

- de voldoening dat u de Gelderse natuur- en landschapsbescherming daadwerkelqk steunt

- elk kwartaal een exemplaar van het fraaie natuurti~dschrift "Gelders landschap"

- de mogelijkheid om deel te nemen aan onze Wandelingen met de Bos- wachter, de jaarlijkse Begunstigersdag en de Week van het Landschap

- gratis toegang tot Park Rosendael (De Bedriegertjes) - bi] Arnhem

I

I JA, ik geef mlj op ais begunstiger van de Stichting Het Geldersch i Landschap, want ik wil extra meehelpen Gelderland mooi en leefbaar te , houden, met een rijke natuur en een afwisselend landschap.

m / i Naam:

i

I Straat: .... . - - . ...: .. - -- . .:-. - . ---- I

: Postcode en plaats: l

I

I Datum: - . Handtekening:

L al G? - n m

2 C

0 h c z - i m m, a > - 2 .r .& n .m

alo 0 'I g ?O.& cc?:$ 0 0

223:a r

s g 2 ~ ~ . a'30,m U,bO.a>

m = r3 8 r2:* a m

m.?? m o ~ r g z.zg c r's m E 92 2 2 P-zo m (B n0

ONDERGESCHIKT Niet opgewassen t egen de bomen de beuken,

l

d i e zoveel l a n g e r l even dan wij ,

zoveel i n t e n s e r bij de aa rde betrokken,

zoveel deemoediger

na v e e l r egen , zoveel moediger onder de hemel als de wind erdoor v a a r t en met open armen voor zwerfvogels en v e r l i e f de n e s t e l a a r s . I k ben ondergeschikt aan de beuken, i k kan bij hun geduld n i e t i n de schaduw s t a a n , n i e t de l en i n h e t wudvertakte l e v e n onder de s cho r s van deze

bomen,

koningen bij de. g r a t i e Gods.

Jaap Zi j l s t ra . , I

" y ,

WAARNEMINGEN Contactpersoon Inecka Stuve.

De Rolders 5, 8191 KH Wapenveld. Tel. 05782-2830.

U wordt verzocht uw waarnemingen, gegroepeerd gedateerd en voorzien van plaats, ,volgens het schema in de rubriek waarnemingen v66r de opgegeven sluitingsdatum van de kopij bij Inecka ingeleverd te hebben.

ZOOGDIEREN WERKGROEP Contactpersoon Frans Bosch, ,

Eikelkamp 65, 8 162 ZK Epe. Tel. 05780-203 13.

Indien U belangstelling voor zoogdieren heeft en graag een steentje bijdraagt in de kennis omtrent de aanwezigheid en de verspreiding van de zoogdieren, dan kunt U contact opnemen met Frans.

PADDESTOELEN Er is op het ogenblik geen paddestoelenwerkgroep. Als U echter denkt bijzondere paddestoelen gevonden te hebben, dan kunt U altijd contact opnemen met:

Henk van Woerden, Vuurdoornstraat 104, 8171 XG Vaassen. Te1.05788-5390.

VOGELWERKGROEP Contactpersoon Harrie van Diepen,

Traelstrastraat 2, 8161 DS Epe. Tel. 05780-151 14.

Indien U informatie over de vogelwerkgroep zoekt, kunt U bij Harrie te- recht.

FLORON Contactpersoon Henk Menke,

Schotakker 38, 8162 JE %Epe. Tel. 05780-13010.

In NATURA heeft U al verschillende artikelen over het FLORON-project kunnen lezen. Indien U mee wilt werken aan dit project, moet U contact opnemen met Henk.

PLANTENWERKGROEP Contactpersoon Mariet van Gelder,

Beatrixweg 45, 818 1 LD Heerde. Te1.05782-3024.

Tijdelijk, v.a.15 oktober a.s. Camping De Koerberg, Huisie Schotkamp, Koerbergseweg 4- 1, 8 18 1 LL Heerde

M.i.v. 1 december 1992: Sprengenweg 5, $181 NM Heerde. Het telefoonnummer blijft ongewijzigd.

Als U zich geroepen voelt om alles wat om U heen groeit en bloeit op naam te brengen, is het verstandig contact met Mariet op te nemen. .

INSEKTENWERKROEP Contactpersoon Agnes Herweijer-Smit,

Pelzerpark 3, 8162 GA Epe. Tel. 05780- 13703.

Vindt U het interessant om vlinders op naam te brengen en deze aan de Vlinderstichting door te geven, of neemt U graag deel aan excursies en huiskamerbijeenkomsten om insecten te bestuderen, dan wordt het tijd om contact met Agnes op te nemen.

NATUURBESCHERMINGSCOMMISSIE Contactpersoon Ans Voest, Postbus 145, 8160 Epe.

Te1.05788-6504. Hebt u interesse en energie om mee te helpen aan het onderhoud van een stukje land waar de natuurbeschermingscommissie de verantwoording voor heeft, of met zaken betreffende natuurbescherming in de gemeente Epe of Heerde, neem dan con- tact op met Ans.