Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga...

130
Bñbm_ EH ÑpîQ _| boIH _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH Eg. H m¡ga bB©μH ZB© {Xëbr -110002

Transcript of Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga...

Page 1: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Bñbm_ EH$ ÑpîQ _|

boIH$

_m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr

AZwdmXH$

Eg. H$m¡ga bB©µH$

ZB© {Xëbr -110002

Page 2: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Bñbm_r gm{hË` Q´ñQ àH$meZ Z§. ......

gdm©{YH$ma àH$meH$mYrZ

Zm_ _yb {H$Vm~ (CXy©) : Bñbm_ EH$ ZµOa _|

boIH$ : _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr

AZwdmXH$ : Eg. H$m¡ga bB©µH$

àH$meH$ : _H©$µOr _ŠV~m B©gbm_r _ÐH$ :

g§ñH$aU

àW_ ~ma gZ² 1999 _|

_yë` :

{df`- gyMr

Page 3: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

{~g{_ëbm{ha©h_m{Za©hr_

(Aëbmh Ho$ Zm_ go Omo AË`ÝV H$éUm_`, X`mdmZ h¡)

^y{_H$m

EH$ bå~o g_` go Bg ~mV H$s µOê$aV _hgyg hmo ahr Wr {H$ EH$ Eogr {H$Vm~ V¡`ma H$s OmE, Omo Bñbm_ H$m gQrH$ Am¡a gwñnîQ

n[aM` H$am Xo$& Cg_| Z Vmo ~hg H$m gwú_-kmZnaH$ T§J AnZm`m J`m hmo, Z dmVm© Am§{eH$ {df`m| VH$ \¡$br hþB© hmo Am¡a Z Hw$N

nhbwAm| H$mo µÁ`mXm C^mam Am¡a Hw$N H$mo X~m {X`m J`m hmo ~pëH$ ~hþV hr gmµ\$ Am¡a ñnîQ e¡br _| Am¡a nyao gÝVwbZ Ho$ gmW `h ~Vm`m

J`m hmo {H$ Bñbm_ Š`m h¡$? CgH$s dmñV{dH$Vm Am¡a CgH$m CX²Xoí` Š`m h¡$? CgHo$ _yb VËd Am¡a CgH$s _m¡{bH$ {ejmE± Š`m h¢$?

g_w{MV ê$n go CgH$s Š`m ê$n-aoIm h¡$? _mZd H$mo dh H$m¡Z-gm ÑpîQH$moU XoVm, {H$g M[aÌ Am¡a AmMaU na C^maVm Am¡a {H$g àH$ma

H$m OrdZ JwµOmaZo H$m {ZX}e XoVm h¡$?�� `h nwñVH$ Bgr Amdí`H$Vm Ho$ Ehgmg H$m n[aUm_ h¡$& à`mg {H$`m J`m h¡ {H$ `h

Amdí`H$Vm Bg nwñVH$ go nyar hmo OmE VWm Omo bmoJ _wgb_mZ hmoZo Ho$ Cnam§V ^r ghr ê$n go `h Zht OmZVo {H$ Bñbm_ dmñVd _| h¡

Š`m �� do _mÌ Bgr EH$ nwñVH$ Ho$ AÜ``Z go _m¡{bH$ Am¡a Amdí`H$ gr_m VH$, Cgo CgHo$ ewÕ ê$n _| XoI b|$& Bg à`mg _|

ì`mdhmaV: {OVZr g\$bVm {_b gH$s h¡ dh _mÌ Aëbmh H$m µ\$µÁb (H¥$nm) h¡ Am¡a Omo ^r Ag\$bVm b{jV hmoVr h¡, dh ~ÝXo H$s

AënkVm Am¡a {MÝVZ H$s H$_r H$m n[aUm_ h¡$&

Bg nwñVH$ _| Amn g§{jßV dU©Z ^r nmE±Jo Am¡a g{dñVma dU©Z ^r$& BgH$m H$maU _mÌ g_` H$s _m±J h¡$& "XrZ' (Y_©) H$s {OZ

~mVm| go bmoJ Am_ Vm¡a na n[a{MV h¢, `m {OZ nhbwAm| na {bIZo Am¡a ~mobZo dmbo àm`: ~b {X`m H$aVo h¢, C{MV `hr Wm {H$ CZ na

{dñV¥V ~hg Z H$s OmE$& {H$ÝVw {OZ Ym{_©H$ {dMmam| Am¡a g_ñ`mAm| H$m _m_bm BgHo$ {dnarV h¡, {OZgo bmoJ gm_mÝ`V: ~hþV H$_

n[a{MV h¢ Am¡a {OZ na {bIZo Am¡a ~mobZodmbo ^r Amdí`H$ Ü`mZ Zht {X`m H$aVo, CZHo$ gå~ÝY _| Ano{jV `hr Wm {H $CZ na µOam

\¡$b H$a {dMma {H$`m OmE$& Bgr àH$ma "XrZ' Ho$ do nhby {OZHo$ ~mao _| `hr Zht {H$ bmoJ ~hþV H$_ OmZVo h¢, ~pëH$ Omo OmZH$mar ^r

aIVo h¡ dh ghr Zht h¡ Am¡a CZHo$ nyao _hËd H$mo Z Vmo {dMma H$s ÑpîQ go ñdrH$m`© {H$`m OmVm h¡ Am¡a Z ì`mdhm[aH$ ÑpîQ go, CZH$m `h

Z ^wbm gH$Zo dmbm hµH$ Wm {H$ CZHo$ ~mao _| {dñVma Am¡a {ddoMZm XmoZm| go H$_ {b`m OmE &

Aëbmh VAmbm go XwAm h¡ Am¡a Amn go `h {ZdoXZ h¡ {H$ Amn Bg XwAm na {ZîRm Ho$ gmW Am_rZ H$h| {H$ {Og CX²Xoí` go `h {H$Vm~

{bIr JB© h¡ Cgo `h nyam H$ao, Am_ bmoJm| Ho$ {bE Bgo Bñbm_ Ho$ kmZ H$m gmYZ Am¡a Bg JwZhJma Ho$ {bE Am{˜aV H$m nmWo` ~ZmE &

(Am_rZ)

gXéX²XrZ Bñbmhr

a~rCñgmZr, gZ² 1381 {hOar

Page 4: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

AW© VWm A{^àm`

Bñbm_ H$m _m¡{bH$ AW©eãXH$moemZwgma ""Bñbm_'' H$m AW© ""AmkmZwnmbZ'' hmoVm h¡, {H$ÝVw Y_© H$s n[a^mfm _| Bg eãX H$m AW© dh AmkmZwnmbZ hmoVm

h¡, Omo Aëbmh VAmbm Ho$ {bE hmo VWm "_wpñb_' dh hmoVm h¡ Omo Aëbmh VAmbm Ho$ AmXoemZwgma OrdZ ì`VrV H$ao Am¡a CgHo$

AmXoem| go _w±h Z _mo‹So$&

Z¡g{J©H$ Bñbm_"Aëbmh Ho$ AmXoem|' Ho$ gå~ÝY _| h_ g^r OmZVo h¢ {H$ do Xmo àH$ma Ho$ hmoVo h¢! Z¡g{J©H$ Am¡a d¡Ym{ZH$ AWm©V² do {OZH$m gå~ÝY

earAV `m H$_©H$mÊS go hmoVm h¡$&

"Z¡g{J©H$ AmXoe' CZ AmXoem| H$mo H hVo h¢, {OZH$m nmbZ A{Zdm`©V: H$aZm hr n‹SVm h¡ Am¡a {OZH$m Cëb§KZ Agå^d hmoVm h¡,

Š`m|{H$ g¥pîQ H$s àË`oH$ MrµO n¡Xm hr Bg Vah H$s JB© h¡ {H$ dh CZ AmXoem| Ho$ nmbZ H$aZo hoVw {dde h¡ & Am¡a Cgo n¡XmBer Vm¡a na Bg

~mV H$s ñdVÝÌVm {~bHw$b Zht àmßV h¡ {H$ Mmho Vmo CZ na A_b H$ao Am¡a Mmho Vmo Z H$ao$& CXmhaUW© � gyaO H$mo CgHo$ Am¡a Bg

g_ñV g§gma Ho$ ñdm_r H$m AmXoe h¡ {H$ dh EH$ {Z`V g_` na CX` hmo Am¡a EH$ {Z`V g_` na AñV hmo OmE$& n¥ídr go EH$ {ZpíMV

Xyar na aho Am¡a Cgo àH$me Am¡a D$î_m nhþ±MmE$& gy`© BZ AmXoem| Ho$ AZwnmbZ Ho$ {bE {dde h¡$& Cgo `h epŠV àmßV Zht {H$ dh CZHo$

AZwnmbZ go H$^r BZH$ma H$a OmE$& Bgr àH$ma hdm H$mo Bg ~mV H$m AmXoe h¡ {H$ dh OrdYm[a`m| H$mo Or{dV aIo$& nmZr H$mo AmXoe h¡

{H$ ß`mg ~wPmE, Ap½Z H$mo AmXoe h¡ {H$ ObmE Am¡a _Zwî` H$mo AmXoe h¡ {H$ dh _wI go ~mobo, H$mZ go gwZo ZmH$ go gy±Ko & Am¡a `h g~ Ho$

g~ Bg ~mV na ~mÜ` h¢ {H$ BZ AmXoem| H$s nm~ÝXr H$a|$& BgHo$ à{VHy$b H$moB© _mJ© AnZmZm CZHo$ de _| h¡ hr Zht$& Bg àH$ma Ho$

AmX|em| H$mo Z¡g{J©H$ {dYmZ Am¡a àmH¥${VH$ {Z`_ ^r H$hVo h¢$& gm_Ý`V: Bg {dYmZ Ho$ `o hr Zm_ A{YH$ à{gÕ h¢$&

""d¡Ym{ZH$ AmXoe'' Aëbmh VAmbm Ho$ CZ AmXoem| H$mo H$hVo h¢, àmUr OÝ_OmV {OZH$s n¡adr na ~mÜ` Zht hmoVm, ~pëH$ CZH$s

n¡adr ñdVÝÌ ê$n go ñdoÀNm nyd©H$ hmoVr h¡$& bmoJ Bg ~mV na ñdVÝÌ hmoVo h¢ {H$ Mmh| Vmo A_b H$ao, Mmh| Vmo Z H$a|$& CXmhaUmW© _Zwî`

H$mo AmXoe h¡ {H$ dh EH$ B©ída H$s ~ÝXJr H$ao, {H$ÝVw dh Eogm H$aZo Ho$ {bE n¡XmBer Vm¡a na {dde Zht h¡, ~pëH$ Cgo Bg ~mV H$m

A{YH$ma {X`m J`m h¡ {H$ Mmho Vmo Cgr EH$ B©ída H$s ~§XJr H$ao, Mmho Vmo CgHo$ gmW hµOmam| H$mo ˜wXm ~Zm bo Am¡a Mmho Vmo {gao go wXm

Am¡a IwXmB© hr go BZH$ma H$a ~¡Ro$& BZ AmXoem| H$mo ""g§d¡Ym{ZH$ AmXoe'' `m ""earAV Ho$ {Z`_'' ^r H$hVo h¢$&

`o XmoZm| àH$ma Ho$ AmXoe g_mZ ê$n go Aëbmh hr Ho$ AmXoe h¢$& My±{H$ Aëbmh VAmbm Ho$ AmkmZwnmbZ hr H$m Zm_ Bñbm_ h¡,

Bg{bE CZ_| go àË`oH$ H$m AZwnmbZ AW© H$s ÑpîQ go ""Bñbm_'' hr hmoJm$& `h EH$ ñnîQ Am¡a Iwbr gÀMmB© h¡$&

{\$a My±{H$ O‹S nXmWm] go boH$a _Zwî` Am¡a µ\$[aíVm| VH$ g¥pîQ _| H$moB© ^r Eogm Zht h¡, Omo AnZo g«îQm Ho$ AYrZ Z hmo Am¡a {Ogo

Z¡g{J©H$ `m g§d¡Ym{ZH$ {H$gr àH$ma Ho$ AmXoe Z {XE JE hm|, Bg{bE Bñbm_' Am¡a "_wpñb_' hmoZo H$m _gbm _mÌ BZgmZm| VH$ hr

gr{_V Zht ah OmVm, ~pëH$ gånyU© OJV² H$mo ì`mßV hmoVm h¡ Am¡a Bñbm_ B©ída Ûmam a{MV {H$gr EH$ aMZm H$m Zht, ~pëH$ gmao OJV²

Ho$ O‹S `m MoVZ g^r H$m Y_© RhaVm h¡$& BgH$m AW© `h hþAm {H$ g¥pîQ H$s CZ g_ñV MrµOm| H$m Y_© ^r "Bñbm_' hr h¡, {OÝh| g§H$ën

Am¡a A{YH$ma H$s ñdVÝÌVm go d§{MV aIm J`m h¡ Am¡a {OZH$mo _mÌ Z¡g{J©H$ AmXoe {XE JE h¢$& Bgr Vah My±{H$ do BZ hþŠ_m| H$s nyar-nyar

nm~ÝXr A{Zdm`©V: H$aVr h¢, Bg{bE do g~ H$s g~ "_wpñb_' Am¡a nyU© "_wpñb_' h¢� `h gy`© "_wpñb_' h¡; Š`m|{H$ dh Cgr EH$

{ZpíMV ì`dñWm Ho$ AZwgma ^«_U H$aVm h¡, CX` Am¡a AñV hmoVm h¡, J_u nhþ±MmVm Am¡a am¡eZr \¡$bmVm h¡, Omo CgHo$ {bE {Z`V H$a

{X`m J`m h¡$& `o Mm±X Am¡a {gVmao "_wpñb_' h¢ Š`m|{H$ CZ na {OZ {Z`_m| H$s nm~ÝXr A{Zdm`© H$s JB© h¡, do CZH$m H$^r Cëb§KZ Zht

H$aVo$& `h dm`w "_wpñb_' h¡, Š`m|{H$ `h Cgr Vah MbVr, Cgr Vah ~mXbm| H$mo h±H$mVr Cgr àH$ma dZñn{V`m| H$mo Amhma XoVr Am¡a

VmµOJr àXmZ H$aVr Am¡a Cgr àH$ma OrdYm[a`m| H$mo Or{dV aIVr h¡, {Og Vah Cgo AmXoe {X`m J`m h¡$& `h Ob "_wpñb_' h¡, Š`m|{H$

`h n¥Ïdr H$mo qg{MV H$aVm h¡$& nm¡Ym| H$mo CJmVm h¡, ß`mg ~wPmVm, h¡ Am¡a D$î_m nmH$a ^mn ~Z OmVm h¡ Am¡a `hr Hw$N CgHo$ g¥pîQH$Vm© d

ñdm_r H$s Amoa go CgH$m H$Îm©ì` Rham`m J`m h¡$&

`h ~mV {H$ CZ g^r H$m g_ñV Y_© ^r "Bñbm_' h¡, {OZ_| g§H$ënepŠV Zht nmB© OmVr, `h ~mV _mÌ ~w{Õ Am¡a AZw_mZ Ho$

AmYma na Zht H$hr Om ahr h¡, ~pëH$ BgH$m _ybYma µHw$aAmZ H$s ñnîQ Am¡a Iwbr ì`m»`mE± h¢$& O¡gm {H$ µHw$aAmZ _| h¡$�

""Š`m `o (gË` H$m BZH$ma H$aZodmbo) Aëbmh Ho$ "XrZ' (Y_©) go hQH$a {H$gr Am¡a Y_© Ho$ BÀNwH$ h¢ O~{H$ do g~ Ho$ g~

Cgr Ho$ "_wpñb_' (AmkmZwnmbH$) h¢, Omo AmH$mem| _| Am¡a n¥Ïdr na h¢$&''

Page 5: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

� µHw$aAmZ, 3:83

`o eãX Bg ~mV Ho$ à_mU h¢ {H$ AmH$mem| go boH$a n¥Ïdr VH$ g¥pîQ H$s ha MrµO �gË`Y_© Ho$ BZH$mar BZgmZm| Am¡a {OÝZm| Ho$

{gdm� Aëbmh H$s "_wpñb_' h¡ Am¡a haoH$ H$m Y_© "Bñbm_' hr h¡$&

EH$ Am¡a Am`V XoI| Omo Bgr `WmW© H$mo Xygao eãXm| _| ~`mZ H$a ahr h¡�

""gmVm| Amg_mZ Am¡a µO_rZ Am¡a dh Omo CZ_| h¢ g~Ho$ g~ Aëbmh H$s n{dÌVm Am¡a CƒVm ~`mZ H$a aho h¢$& Bg OJV² H$s

H$moB© dñVw ^r Eogr Zht Omo CgH$s _{h_m Ho$ gmW CgH$m JwUJmZ Z H$a ahr hmo, {H$ÝVw Vw_ CZHo$ JwUJmZ H$mo g_PVo Zht$&''

� µHw$aAmZ, 17:44

EH$ Vrgar Am`V Am¡a XoI|��

""Š`m Vw_Zo Zht XoIm {H$ dmñVd _| g^r Aëbmh H$mo "gOXm; H$a aho h¢, do Omo AmH$mem| _| h¢ Am¡a do Omo µO_rZ _| h¢ ��

Am¡a gyaO, Mm¡a Mm±X Am¡a Vmao Am¡a nhm‹S Am¡a no‹S Am¡a Mm¡nmE Am¡a ~hþV go BZgmZ$&'' � µHw$aAmZ

22:18

kmV hþAm {H$ g¥pîQ H$s EH$-Xmo MrµO Zht A{nVw `o AmH$me d µO_rZ, `o Mm±X Am¡a gyaO, `o {gVmao Am¡a J«h, `h hdm Am¡a nmZr, `o

no‹S Am¡a nm¡Yo, `o ZXr Am¡a nhm‹S, `o Am¡a njr `o BZgmZ Am¡a {OÝZ �� _Vb~ `h {H$ H$U go boH$a gyaO VH$ àË`oH$ NmoQo-~‹So

OrdYmar {ZOud, ~w{Õdmbo Am¡a ~w{ÕhrZ Am{X Aëbmh nmbZhma H$m "JwUJmZ' H$a aho h¢ Am¡a Cgr Ho$ AmJo {~No hþE h¢$& Bg

_{h_mJmZ Am¡a JwUJmZ H$m Am¡a Bg gOXo H$m H$_ go H$_ BVZm AW© Vmo ñnîQ hr h¡ {H$ g¥pîQ H$s `o MrµO| CZ AmXoem| Am¡a {Z`_m| H$s

~mb-~mb nm~§Xr H$aVr ahVr h¢ Omo CZHo$ {bE Aëbmh VAmbm Zo {Z`V {H$E h¢ Am¡a Bg àH$ma CgHo$ ì`pŠVËd Am¡a JwUm| H$s AnZr

_yH$ ^mfm _| Jdmhr XoVr ahVr h¢$&

BZ Am`Vm| Zo `h ~mV {~bHw$b ñnîQ H$a Xr {H$ g¥pîQ H$s do gmar MrµO| Omo AnZo g§H$ën Am¡a ñdoÀNm go Hw$N H$aZo A{YH$ma Zht

aIVt CZH$m Y_© "Bñbm_' hr h¡, {H$ÝVw CÝh| Omo AmXoe {XE JE h¢ do My±{H$ Z¡g{J©H$ àH$ma Ho$ h¢, Bg{bE CZHo$ Bñbm_ H$m

AmH$ma-àH$ma ^r ""Z¡g{J©H$ `m OÝ_OmV'' Bñbm_ H$m hmoJm Am¡a CZH$mo ""Z¡g{J©H$ `m OÝ_OmV'' _wpñb_ H$hm OmEJm$&

g§d¡Ym{ZH$ Am¡a n[a^m{fH$ Bñbm_A~ g¥pîQ Ho$ CZ Ordm| br{OE {OÝh| g§H$ën Am¡a ñdoÀNm go Hw$N H$aZo H$s ñdVÝÌVm àmßV h¡ CZH$s ñdm^m{dH$ pñW{V `h h¡ {H$

`{X ~hþV-ghr ~mVm| _| dh ^r nhbo àH$ma H$s g¥pîQ H$s MrµOm| H$s hr Vah {dde Am¡a AZm{YH$ma h¢, Vmo ~hþV go _m_bm| _| Bg Vah

{dde d A{YH$mahrZ Zht ^r h¢, daZ² OÝ_ go hr CÝh| Bg ~mV H$s ñdVÝÌVm àmßV h¡ {H$ CZ _m_bm| _| Omo Zr{V Mmh|, AnZmE±$&

CXmhaUW© � _mZd Ho$ {bE Aëbmh VAmbm Ho$ Hw$N µH$mZyZ `o h¢ {H$ do Am±I go XoIZo H$m, H$mZ go gwZZo H$m Am¡a µO~mZ go ~mobZo H$m

H$m_ bo Am¡a Hw$N AÝ` {dYmZ `o h¢ {H$ do Am±I go A_wH$ MrµO XoIo, Am¡a A_wH$ MrµO Z XoIo$& H$mZ go Bg àH$ma H$s ~mV| gwZo Bg àH$ma

H$s Z gwZo$& CgH$s µO~mZ go Bg àH$ma H$s ~mV| {ZH$b|, Am¡a Bg àH$ma H$s Z {ZH$b|$& nhbo àH$ma Ho$ µH$mZyZ H$m AZwnmbZ Vmo dh

A{Zdm`© ê$n go H$aVm h¡, Š`m|{H$ CZ AmXoem| _| Cgo AZwnmbZ H$aZo d Z H$aZo H$s H$moB© ñdV§ÌVm Xr hr Zht JB© h¡, Bg{bE dh {dde h¡

{H$ CÝht H$mZyZm| Ho$ AZwgma ì`dhma H$ao, {H$ÝVw Xygao àH$ma Ho$ µH$mZyZ Ho$ gå~ÝY _| Cgo Bg àH$ma H$s H$moB© {ddeVm Zht h¡$& dh MmhVm

h¡, Vmo CZ na A_b H$aVm h¡, MmhVm h¡ Vmo Zht H$aVm$& Bg gå~ÝY _| Cgo Amkm AZwnmbZ Am¡a Amkm Z _mZZo XmoZm| H$s ñdVÝÌVm {_br

hþB© h¡$& Bg{bE {Og àH$ma nhbr {H$ñ_ Ho$ AmXoem| H$s hX VH$ Am¡a OrdZ Ho$ AZm{YH$m[aH$ joÌm| _|, gånyU© _Zwî`m| H$m "Bñbm_' ^r

Z¡g{J©H$ Am¡a n¡XmBer Bñbm_ hr H$hm Om`oJm, Bgr àH$ma OrdZ Ho$ eof-AWm©V² A{YH$ma àmßV joÌ _| CZHo$ Bñbm_ H$mo d¡Ym{ZH$ Am¡a

EopÀNH$ Bñbm_ H$hZm Mm{hE$& {H$ÝVw Bñbm_r n[a^mfm _| ""eaB© AhH$m_'' (g§d¡Ym{ZH$ AmXoe) Ho$ {bE "eaB© AmXoe' `m g§d¡Ym{ZH$

d EopÀNH$ Bñbm_ Ho$ {bE "g§d¡Ym{ZH$ d EopÀNH$ Bñbm_' Ho$ eãX à`wŠV Zht {H$E JE h¢$& ~pëH$ g§d¡Ym{ZH$ Am¡a EoopÀNH$ Ho$ ~ÝYZ

Ho$ {~Zm _mÌ "AhH$m_o Bbmhr' (AWm©V² B©ídar` AmXoe) Am¡a Bñbm_ Ho$ eãXm| Ho$ à`moJ H$mo n`m©ßV g_Pm J`m h¡$& H$maU BgH$m

{~bHw$b ñnîQ h¡$& Omo g¥pîQ Ho$ Ord Z¡g{J©H$ AmXoe Ho$ gmW-gmW g§d¡Ym{ZH$ AmXoe H$s ^r nm~ÝX h¢$& CZH$s hX VH$ AZwnmbZ Am¡a

AZwnmbZ\$b Ho$ EoV~ma go Z¡g{J©H$ AmXoe H$m H$moB© _hËd eof hr Zht ah OmVm Am¡a eaB© Am¡a g§d¡Ym{ZH$ AmXoe hr g~ Hw$N ~Z OmVo

h¢$& Bg{bE Am_ dmVm© _| ""B©ídar` AmXoe'' Am¡a ""Bñbm_'' H$m eãX C{MV ê$n go _mÌ BZ eaB© d g§d¡Ym{ZH$ AmXoe Ho$ {bE {d{eîQ

hmoH$a ah OmZm Mm{hE Wm Am¡a `hr {H$`m J`m h¡$&

{\$a Bgr ~mV H$s Anojm `h ^r hþB© {H$ Omo bmoJ VearB© Am¡a g§d¡Ym{ZH$ AmXoem| H$m Z _mZ| CZHo$ {bE ""_wpñb_'' H$m eãX

{~bHw$b hr à`moJ Z {H$`m OmE$& hmbm±{H$ do Bg pñW{V _| ^r Z¡g{J©H$ AmXoem| H$s nyar Vah nm~ÝXr H$a aho hmoVo h¢ Am¡a AV: CZH$s hX

VH$ Vmo do A{Zdm`© "_wpñb_' hr hmoVo h¢, bo{H$Z My±{H$ EopÀNH$ Bñbm_ Ho$ Z hmoZo H$s pñW{V _| AZ¡pÀNH$ Bñbm_ H$m H$moB© _yë` Zht ah

Page 6: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

OmVm$& Bg{bE BgH$mo H$moB© _hËd ^r Zht {X$`m OmVm Am¡a earAV H$s n[a^mfm _| {H$gr ì`pŠV H$mo "_wpñb_' Ho$db Cg g_` H$hm

OmVm h¡ O~ dh ""Z¡g{J©H$ AmXoem|'' Ho$ AZ¡pÀNH$ AZwnmbZ go AmJo ~‹TH$a g§d¡Ym{ZH$ AmXoem| Ho$ g_j ^r ñdoÀNmnyd©H$ PwH$ MwH$m

hmo$&

Bñbm_ Am¡a BZgmZ:-

O¡gm {H$ Bemam {H$`m Om MwH$m, {OZ àm{U`m| H$mo g§H$ën Am¡a Hw$N H$aZo H$m A{YH$ma {X`m J`m h¡, BZgmZ ^r CÝht _| go EH$ h¡

Am¡a Z `h {H$ CÝht _| go EH$ h¡ ~pëH$ Bg _m_bo _| Cgo EH$ {d{eîQVm ^r àmßV h¡$& Bg{bE ñdm^m{dH$ ê$n go Cgo eaB© (g§d¡Ym{ZH$)

AmXoe ^r {XE JE h¢$& µHw$aAmZ _OrX H$hVm h¡ {H$ {Og dµŠV nhbm BZgmZ Bg Xw{Z`m _| ~gZo Ho$ {bE ^oOm Om ahm Wm Cgr dµŠV

Aëbmh VAmbm Zo EbmZ H$a {X`m Wm {H$ �

""AV: AJa _oao `hm± go Vwåhmao {ZH$Q H$moB© {hXm`V nhþ±Mo Vmo Omo bmoJ _oar {hXm`V H$s n¡adr H$a|Jo CZHo$ {bE H$moB© ^` H$s

~mV Z hmoJr Am¡a Z do emoH$mHw$b hm|Jo Am¡a Omo bmoJ BZH$ma Ho$ amñVo na Mb|Jo Am¡a h_mar Am`Vm| H$o PwRbmE±Jo, do XmoµO˜r

hm|Jo$&''

� µHw$aAmZ, 2:39

Bg EobmZ _| ""{hXm`V'' `mZr "eaB© AmXoe' ^oOZo H$s ~mV µOm{ha _| ""AJa'' H$s eV© Ho$ gmW H$hr JB© Wr, {H$ÝVw dmñVd _| `h

eV© Zht h¡, ~pëH$ ~mV H$aZo H$m EH$ emhmZm AÝXmµO h¡ Am¡a AW© `h h¡ {H$ Vwåhmao nmg _oao AmXoe (AhH$m_) A{Zdm`©V: AmE±Jo,

{OZH$m AZwnmbZ H$aZm Vwåhmam A{Zdm`© H$Îm©ì` hmoJm$&

AVEd ì`dhmaV: Omo Hw$N hþAm CgH$m ñnîQrH$aU µHw$aAmZ _OrX Ho$ Bg µ\$a_mZ go hmoVm h¡:-

""H$moB© Cå_V Eogr Zht hþB© {Og_| H$moB© gMoV H$aZodmbm Z JwµOam hmo$&'' � µHw$aAmZ, 35:24

BZ XmoZm| Am`Vm| go ñnîQ hmo OmVm h¡ {H$ Bg µO_rZ na BZgmZ H$s Am~mXr Am¡a eaB© AmXoem| H$m AmZm� XmoZm| EH$ gmW ewê$ hþE h¢

Am¡a Cg g_` go AmO VH$ `h _mZdr` OJV² Y_© VWm earAV (B©e-{dYmZ) go H$^r ˜mbr Zht ahm h¡ Am¡a H$moB© Cå_V (g_wXm`)

Zht Omo Aëbmh VAmbm H$s {hXm`V d _mJ©XeZ go d§{MV Am¡a AZ{^k aIr JB© hmo, O¡gm{H$ _mZd Ho$ ñdVÝÌ A{YH$ma àmßV àmUr

hmZo H$mo Ano{jV Wm$&

àË`oH$ g_wXm` H$m Y_© Bñbm_ WmMy±{H$ eaB© AmXoe Ho$ do gmao J«ÝW Omo nhbo {XZ go AmO VH$ AmE h¢, g~Ho$ g~ Aëbmh VAmbm hr Ho$ ^oOo hþE Wo, Bg{bE CZ_|

go ha EH$ H$m AZwnmbZ Aëbmh VAmbm hr H$m AmkmZwnmbZ Wm Am¡a Bg AmYma na CZ_| H$m àË`oH$ AmXoe-g§J«h AWm©V² àË`oH$ Y_©

dmñVd _| Bñbm_ hr Wm, Am¡a CZHo$ _mZZodmbo g~-Ho$-g~ dmñVd _| _wpñb_ hr Wo$& `h EH$ Eogr ~mV h¡ {Og na AµŠb H$m µ\¡$gbm

Am¡a µHw$aAmZ _OrX H$s Jdmhr XmoZm| EH$_V h¢$& hµOaV B~mamhr_ (Ab¡.) Ho$ ~mao _| AmXoe hmoVm h¡:-

""B~amhr_ Z `hÿXr Wm Z B©gmB©, daZ² Eogm _wpñb_ Wm, Omo ha Vaµ\$ go H$QH$a Aëbmh hr Ho$ {bE EH$mJ« hmo MwH$m Wm$&

� µHw$aAmZ, 3:67

EH$ Am¡a OJh hµOaV B~amhr_ (Ab¡.) Am¡a CZH$s Am¡bmX � hµOaV Bg_mB©b, hµOaV BghmµH$, hµOaV `mµHy$~, hµOaV `ygwµ\$

(Ab¡.) Am{X � g^r Ho$ ~mao _| µ\$a_m`m J`m h¡ {H$ �

""`mX H$amo Cg g_` H$mo O~{H$ B~amhr_ go CgHo$ nmbZhma Zo H$hm Wm {H$ "_wpñb_' (AWm©V² AmkmH$mar) ~Z Om, Vmo CgZo

Odm~ {X`m Wm {H$ _¢ gmao bmoH$m| Ho$ ñdm_r H$m "_wpñb_' ~Z J`m$& {\$a Bgr ~mV H$s dgr`V H$s Wr B~amhr_ Zo AnZr

gÝVmZ H$mo Am¡a `mµHy$~ Zo AnZr gÝVmZ H$mo {H$ Eo _oao ~oQmo$! Aëbmh Zo Vwåhmao {bE `h XrZ (Y_©) MwZm h¡$& Bg{bE XoIZm

ApÝV_ ídmg VH$ "_wpñb_' ahZm ............ CÝhm|Zo Odm~ _| H$hm Wm {H$ h_ ~ÝXJr H$a|Jo AmnHo$ nyÁ` H$s

................. Am¡a h_ Cgr Ho$ _wpñb_ (AmkmnmbH$) h¢$& � µHw$aAmZ, 2:131-133

µHw$aAmZ _µOrX _| Bgr àH$ma Ho$ g{dñVma {ddaU hµOaV byV, hµOaV _ygm, hµOaV gwb¡_mZ Am¡a hµOaV B©gm (Ab¡.) Am{X Z{~`m|

Ho$ gå~ÝY _| ^r àñVwV {H$`m J`m h¡ Am¡a ñnîQ ê$n go H$hm J`m h¡ {H$ do Am¡a CZHo$ AZw m`r g~-Ho$-g~ "_wpñb_' Wo Am¡ g~H$m Y_©

"Bñbm_' hr Wm$&

"Bñbm_' Ho$db A§{V_ Y_© H$m Zm_ h¡Bg dmñV{dH$Vm H$s _m¡OyXJr _| {OgH$m A^r CëboI H$s`m J`m h¡, {H$gr ^r B©ídar` Y_© H$mo Xygao Y_m] Ho$ _wµH$m~bo _| Zm_ Am¡a

A{^ì`§OZm H$s ÑpîQ go H$moB© {d{eîQVm àmßV Z hmoZr Mm{hE Amía Mmho µHw$aAmZr earAV (µHw$aAmZ-{dYmZ) hmo Mmho Vm¡amVr, hµOaV

AmX_ (Ab¡.) H$m bm`m hþAm Y_© hmo `m hµOaV Zyh (Ab¡.) H$m, hµOaV B~amhr_ (Ab¡.) na Zm{µOb hmoZodmbr {hXm`V (_mJ©Xe©Z)

Page 7: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

hmo `m hµOaV B©gm (Ab¡.) na � Zm_ ^r g^r H$m EH$ g_mZ ê$n _| "Bñbm_' Am¡a CZHo$ AZw`m{``m| H$m _wpñb_ hr hmoZm Mm{hE, {Og

àH$ma {H$ AnZr Agb Am¡a hµH$sµH$V H$s ÑpîQ go `o gmar earAV| EH$ g_mZ ê$n go "Bñbm_' hr Wt Am¡a CZ g^r Ho$ AZw`m`r

"_wpñb_' hr Wo$& {H$ÝVw dmñV{dH$Vm `h Zht h¡, ~pëH$ Bggo {^ÝZ h¡$! Am¡a dh `h {H$ µHw$aAmZ H$s {deof n[a^mfm _| "Bñbm_' _mÌ

Cgr EH$ Y_© H$m Zm_ h¡ {Ogo dh ñd`§ àñVwV H$aVm h¡ Am¡a {OgH$mo Am{˜ar Z~r hµOaV _whå_X (gëb.) na CVmam J`m Wm$& Bgr

àH$ma "_wpñb_' H$m Zm_ ^r _mÌ CÝht bmoJm| Ho$ {bE {d{eîQ h¡ Omo Bgr Am{˜ar Y_© Ho$ _mZZodmbo h¢$& AV: dh O~ ""Ab-Bñbm_''

H$m eãX à`moJ H$aVm h¡, Vmo Cg g_` Cggo A{^àoV "Bñbm_' H$m gm_mÝ` AW© Zht hmoVm, ~pëH$ Bggo A{^àoV ˜mg dhr EH$ Y_©

Am¡a B©ídar` AmXoem| H$m g§H$bZ hmoVm h¡$& CXmhaUmW© � ""_wgb_mZm|$! AmO _¢Zo Vwåhmao {bE Vwåhmao Y_© H$mo n[anyU© H$a {X`m Am¡a Vw_

na Y_© Ho$ ê$n _| Ho$db "Bñbm_' H$mo ngÝX {H$`m$&

� µHw$aAmZ 5:3

""{ZñgÝXoh, Aëbmh Ho$ {ZH$Q {à` Ed§ ñdrH¥${V Y_© hr Bñbm_ h¡$&'' � µHw$aAmZ 3:19

BZ Am`Vm| _| ""Ab-Bñbm_'' ñnîQV: ˜mg Cgr EH$ Y_© H$mo H$hm J`m h¡, Omo µHw$aAmZ Am¡a hµOaV _whå_X (gëb.) H$m bm`m

hþAm Y_© h¡$&

Ohm± VH$ "_wpñb_' Zm_ H$m gå~ÝY h¡, Vmo BgH$m _m_bm Cggo ^r A{YH$ ñnîQ h¡$& µHw$aAmZ _OrX H$m `h AmXoe gw{ZE:-

""............... Cgr Zo Vwåhmam Zm_ nhbo hr go Am¡a Bgr MrµO H$mo XoIVo hþE "_wpñb_' aIm h¡$&'' � µHw$aAmZ,

22:78

`o eãX AnZo Ame` _| {~bHw$b gmµ\$ Am¡a ñnîQ h¢$& `h {ZUm©`H$ T§J _| H$hVo h¢ {H$ ^mdË_H$ ÑpîQ go Am¡a JwUY_© Ho$ AmYma na

`Ú{n do V_m_ bmoJ ^r "_wpñb_' hr Wo, Omo {nNbo µO_mZm| _| {H$gr Z~r na B©_mZ bmE Wo, qH$Vw `h BpåV`mµOr emZ _mÌ Cgr Am{˜ar

XrZ Ho$ _mZZodmbm| H$mo àmßV h¡ {H$ ^mdmË_H$ Ñ{îQ go _wpñb_ hmoZo Ho$ gmW-gmW µOm{har Zm_ d Cnm{Y ^r CZH$s ""_wpñb_'' hr h¡$&

CZHo$ {gdm B©_mZdmbm| H$m Am¡a H$moB© {Jamoh Zht {OgH$m Zm_ ^r _wpñb_ aIm J`m hmo$& `{X Eogm hmoVm {H$ Xygam| H$m Zm_ ^r _wpñb_

hmoVm Vmo `h H$ho OmZo H$m H$moB© Adga Z hmoVm {H$ CgZo Vwåhmam Zm_ _wpñb_ aIm h¡, Š`m|{H$ O~ B©_mZdmbm| Ho$ Xygao V_m_ {Jamoh ^r

Zm_ H$s ÑpîQ go _wpñb_ hr Wo Vmo {H$gr EH$ {Jamoh Ho$ ~mao _| `h ñnîQrH$aU ì`W© hmoVm {H$ CgH$m Zm_ _wpñb_ aIm J`m h¡$& Bg{bE

µHw$aAmZ H$ar_ _| O~ ^r {H$gr Am¡a g_wXm` `m {Jamoh H$mo _wpñb_ H$hVo gwZm Om`oJm (O¡gm {H$ àm`: H$hm J`m h¡) Vmo `h dmñVd _|

BgHo$ ^mdmË_H$ ÑpîQH$moU H$s gyMZm _mÌ hmoJr `m Bg àH$ma H${hE {H$ CgH$m JwUdmMH$ Zm_ hmoJm, nm[a^m{fH$ Zm_ Am¡a Cnm{Y Z

hmoJr$&

{d{eîQVm H$m H$maU

àíZ {H$`m Om gH$Vm h¡ {H$ `h {d{eîQVm Š`m| h¡$? O~ {H$ Xygao Z{~`m| Ho$ bmE hþE XrZ (Y_©) ^r Cgr Vah Aëbmh hr Ho$ ^oOo hþE Wo$&

{Og Vah {H$ hµOaV _whå_X (gëb.) H$m bm`m hþAm XrZ (Y_©) h¡$& Am¡a CZHo$ AZw`m`r ^r Cgr àH$ma Aëbmh VAmbm Ho$ _wpñb_

Am¡a AmkmnmbH$ Wo {Og àH$ma {H$ Bg Y_© Ho$ AZw`m`r h¢, Vmo ""Bñbm_'' Zm_ {g\©$ Bgr EH$ Y_© H$m Am¡a _wpñb_ Zm_ _mÌ Bgr EH$

Y_© Ho$ AZw`m[``m| H$m Š`m| hþAm$? AJa dmñVd _| g^r Y_© ""Bñbm_'' hr Wo Am¡a AÝ` g^r Z{~`m| Ho$ _mZZo dmbo ^r ""_wpñb_'' hr

Wo Vmo CZ g~H$m Zm_ d Cnm{Y ^r ""Bñbm_'' Am¡a ""_wpñb_'' Š`m| Z Rham`m J`m$? BgH$m CÎma `h h¡ {H$ Zm_ aIo OmZo Ho$ EH$

gwn[a{MV Am¡a _hËdnyU© {Z`_ Ho$ AmYma na Eogm hþAm h¡, AH$maU Zht hþAm h¡$& {Z`_ `h h¡ {H$ EH$ {deofVm `{X ~hþV go bmoJm| _|

nmB© OmVr hmo Vmo Bg ~mV H$m hµH$Xma {H$ dh {deofVm CgH$m Zm_ Am¡a CgH$s Cnm{Y ^r ~Z Om` Ho$db dhr ì`pŠV hmoVm h¡$& {Og_|

{deofVm Xygao àË`oH$ ì`pŠV H$s VwbZm _| ~‹Tr hþB© hmoVr h¡, Š`m|{H$ {H$gr {deofVm H$m {H$gr ì`pŠV H$m Zm_ n‹S OmZm dmñVd _| Bg Xmdo

H$mo àH$Q H$aZm hmoVm h¡ {H$ Bg ì`pŠV Ho$ AÝXa `h {deofVm AnZr Ma_ gr_m H$mo nhþ±Mr hþB© h¡$& Am¡a Xygam| _| ^r `Ú{n nmB© OmVr h¡

bo{H$Z Bg gr_m VH$ Zht nm`r OmVr VWm Bg gå~ÝY _| do Bggo BVZo nrNo h¢ {H$ Bg gyaO Ho$ gm_Zo CZ {gVmam| H$s am¡eZr _mZmo {H$ eof

hr Zht ah OmVr$& CXmhaUmW©� "{gÔr{µH$`V (gË`dmZ hmoZm) EH$ {deofVm h¡, Omo {H$VZo hr Aëbmh {H$VZo hr Aëbmh Ho$ ~ÝXm| H$mo

àXmZ hmo MwH$s h¡$& {H$ÝVw {ngÔrµH$ eãX Cnm{Y ñdê$n Ho$db hµOaV A~y~H«$ (a{µO.) Ho$ {bE ˜mg h¡$& BgH$m `h AW© Vmo {H$gr àH$ma

Zht hmo gH$Vm {H$ {gÔr{µH$`V Ho$ _H$m_ na {gµ\© Amn (a{µO.) hr gwemo{^V Wo$& Am¡a Xygao V_m_ ghm~m (a{µO.) Bggo d§{MV Wo$& O~{H$

CZ _hmZw^mdm| _| Eogo bmoJ ^r _m¡OyX h¡ {OZHo$ ~mao _| Z~r (gëb.) µ\$a_mVo h¢ {H$ `{X Zw~ydV ˜Ë_ Z hmo JB© hmoVr Vmo do Z~r hmoVo$&

Bg{bE `µH$sZ Ho$ gmW H$hm Om gH$Vm h¡ {H$ Bg n{dÌ g_wXm` _| EH$-Xmo Zht AZ{JZV ""{gX²XrµH$'' Wo$& {\$a Š`m H$maU h¡ {H$

""{gX²XrµH$'' H$s Cnm{Y go gwgpÁOV hmoZo H$m gm¡^m½` {gµ\©$ hµOaV A~y~H«$ (a{µO.) Ho$ {hñgo _| Am`m$? ñnîQ h¡, BgH$m H$maU BgHo$

{gdm Am¡a Hw$N Zht hmo gH$Vm {H$ do "{gÔr{µH$`V' Ho$ JwU _| g~go ~‹To hwE Wo & O¡gm {H$ Bñbm_r B{Vhmg H$s nwñVH|$, Bñbm_r

Page 8: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

_hmZw^mdm| Ho$ OrdZ n¥VmÝV Am¡a hXrgm| H$s nwñVH|$ Jdmh h¢ &

Bg {gÕm§V H$mo gm_Zo aIH$a Amn hþµOya (gëb.) Ho$ bmE hþE XrZ (Y_©) Am¡a Xygao Z{~`m| Ho$ {bE hþE Y_m] Ho$ {df` na {dMma

H$s{OE & _mZZm n‹SoJm {H$ `Ú{n gmao Y_© (XrZ) AW© H$s ÑpîQ go Bñbm_ hr Wo {H$ÝVw dh Y_© Omo µHw$aAmZ Ho$ ê$n _| Am¡a Zw~ydV Ho$

g_mnH$ Ho$ Ûmam Am`m, dhr Bg ~mV H$m hµH$Xma Wm {H$ CgH$m Zm_ ^r Bñbm_ hmo, Š`m|{H$ CgH$s ""Bñbm{_`V'' (AmkmnmbZ H$m

JwU) Xygao gmao Y_m] H$s "Bñbm{_`V'' go H$ht ~‹Tr hþB© h¡ Am¡a dh CZH$s VwbZm _| µH$VB© Vm¡a na EH$ g~go D±$Mr h¡{g`V H$m _m{bH$ h¡$&

Xygao AÝ` Y_m] H$m hmb `h h¡ {H$ CgHo$ AmXoem| H$m g§J«h ^r AnojmH¥$V g§{jßV Am¡a gr{_V Wm$& CZH$m gå~moYZ-joÌ ^r gr{_V Wm

Am¡a CZHo$ bmJy hmoZo H$s Ad{Y ^r gr{_V Wr$& O~{H$ Bg Y_© H$m AmXoe-g§J«h ^r {dñV¥V Am¡a ì`mnH$ h¡, BgH$m gå~mo{YV-joÌ ^r

Agr_ h¡ Am¡a BgHo$ bmJy hmoZo H$s Ad{Y ^r H$^r g_mßV hmoZodmbr Zht h¡$& `h gXm Ho$ {bE h¡$& BgH$m gå~moYZ gmao OJV² go h¡$&

BgH$m eaB© ñd^md _mZd ñd^md Ho$ AZwHy$b h¡, BgH$s {ejmE± gmao BZgmZm| Ho$ {bE EH$ nyU© Am¡a CÎm_ OrdZ-ì`dñWm na AmYm[aV

h¢ Am¡a AmX_ (Ab¡.) Ho$ g_` go Aëbmh VAmbm H$s {Og {hXm`V Am¡a Zo_V H$m AdV[aV hmoZm ewê$ hþAm Wm, `hr Y_© CgH$m Ma_

{~ÝXw h¡$& O~ dñVwpñW{V `h Wr Vmo Zm_H$aU Ho$ gm_mÝ` {Z`_ H$m VµH$mµOm `hr Wm {H$ ""Bñbm_'', Ho$db Bgr H$maU ApÝV_, gd©

ì`mnH$ VWm g~go nyU© Y_© H$m Zm_ hmoVm$&

Bgr àH$ma Am¡a g_wXm`m| H$mo Nmo‹SH$a {gµ\©$ hµOaV _whå_X (gëb.) hr Ho$ AZw`m{``m| H$mo ""_wpñb_'' H$m Zm_ d Cnm{Y Bg{bE

{_br {H$ CZH$s ""_wpñb_mZm'' h¡{g`V Xygam| Ho$ _wµH$m~bo _| ~hþV ~‹Tr hþB© Wr$& do EH$ Eogo Y_© Ho$ ÜdOmdmhH$ Wo Omo AnZr nyU©Vm Am¡a

AnZo CX²Xoí` H$s ì`mnH$Vm Am¡a CƒVm _| A{ÛVr` h¡$& CZ na {µH$`m_V VH$ Ho$ {bE `h ^mar {µOå_oXmar Smbr J`r h¡ {H$ EH$-EH$

µH$m¡_ VH$ Aëbmh H$m n¡µJm_ nhw±MmE±J|, gmar Xw{Z`m Ho$ gm_Zo Bñbm_ H$s Jdmhr X|Jo Am¡a Bg µO_rZ Ho$ Mßno-Mßno na gË` Y_© ñWm{nV

H$a MwH$Zo go nhbo M¡Z Z b|Jo & O~{H$ Xygao {H$gr g_wXm` Ho$ D$na Eogr ~‹Sr {µOå_oXmar Zht Smbr J`r Wr$& Bg{bE C{MV `hr Wm {H$

dhr ""˜¡éb C__'' AWm©V CÎm_ g_wXm` H$ho OmE± Am¡a _wpñb_ H$m Zm_ BÝht Ho$ {bE {d{eîQ {H$`m OmE$&

] BZ {ddaU go kmV hþAm {H$$ `Ú{n Am¡a Z¡g{J©J ê$n go Vmo gmam g§gma hr _wpñb_ ahZo H$mo ~mÜ` h¡ Am¡a earAV Ho$ Vm¡a na ^r do

g^r bmoJ _wpñb_ hr Wo Omo Aëbmh Ho$ ^oOo hþE {H$gr ""XrZ'' Ho$ AZw`m`r Wo & Bgr Vah Aëbmh VmAmbm H$s Amoa go AmZodmbm

àË`oH$ Y_© ""Bñbm_'' hr Wm, {H$ÝVw ""Bñbm_'' Am¡a ""_wpñb_'' Ho$ eãX O~ Cµ\©$ Am¡a Zm_ Ho$ Vm¡a na ~mobo OmVo h¢ Vmo ""Bñbm_'' go

A{^àoV Ho$db dh Y_© hmoVm h¡$& {Ogo Aëbmh Ho$ Am{˜ar Z~r hµOaV _whå_X (gëb.) boH$a Am`o Wo Am¡a ""_wpñb_'' go A{^àoV

Ho$db do bmoJ hmoVo h¢ Omo Cg Y_© H$mo gƒo {Xb go _mZH$a CgH$m AZwgaU H$a|$&

Page 9: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

_m¡{bH$ YmaUmE±

Bñbm_ {OZ {ejmAm| na gpå_{bV h¡, g¡Õm§{VH$ Am¡a ì`mdhm[aH$ XmoZm| h¡ {g`Vm| go CZHo$ _hÎd H$s lo{U`m± AbJ-AbJ h¢ Am¡a

CZ_| EH$ ñdm^m{dH$ H«$_ ^r nm`m OmVm h¡$& CZ_| go Hw$N H$s pñW{V Ztd H$s-gr h¡$& Hw$N H$s Xrdmam| Am¡a ñVå^m| H$s-gr h¡$& Hw$N H$s

NV H$s-gr h¡ Am¡a Hw$N H$s ~mh²` gmO-gÁOm H$s-gr$& Bñbm_ H$mo RrH$ Vm¡a go g_PZo Ho$ {bE Amdí`H$ h¡ {H$ CgH$m Bgr H«$_ go

AÜ``Z {H$`m OmE$& Bg{bE g~go nhbo h_ CgH$s CZ {ejmAm| na {dMma H$aVo h¢ {OZH$s h¡{g`V AmYma{ebm H$s h¡ Am¡a {OÝh|

Bñbm_r n[a^mfm _| ""B©_m{Z`mV'' `m ""AµH$mBX'' AWm©V² {dídmg `m AmñWm H$hm OmVm h¡$&

{dídmg `m AmñWm (B©_m{Z`mV `m AµH$mBX) H$m Y_© H$m AmYma hmoZm EH$ Eogr ñnîQ dmñV{dH$Vm h¡ {Og na {H$gr VH©$ H$s

Amdí`H$Vm Zht h¡$& g^r OmZVo h¢ {H$ {dídmg ""kmZ'' h¢ Am¡a eof gmar MrµO| ""H$_©'' (A_b) h¢ Am¡a kmZ H$mo H$_© na àYmZVm àmßV

hmoVr h¡$& ""H$_©'' H$s pñW{V EH$ no‹S H$s-gr h¡ Am¡a ""kmZ'' H$s pñW{V "~rO' H$s-gr$& {Og àH$ma ~rO Ho$ {~Zm no‹S H$m ApñVËd

gå^d Zht, RrH$ Cgr àH$ma kmZ Ho$ {~Zm H$_© ^r ApñVËd _| Zht Am gH$Vm$& Bg{bE O~ VH$ {dídmg Am¡a AmñWm ApñVËd _| Z Am

OmE±, Cg g_` VH$ eof "Bñbm_' Ho$ ApñVËd _| AmZo H$s H$moB© gå^mdZm Zht$& µHw$aAmZ _| h¡:-

""............ ~pëH$ ^bmB© Ho$db ì`pŠV H$s ^bmB© h¡, Omo {dídmg aIVm h¡ Aëbmh na, A§{V_ {XZ na, µ\$[aíVm| na, Aëbmh

H$s {H$Vm~ na Am¡a Z{~`m| na ...........'' � µHw$aAmZ 2:177

Bggo _mby_ hþAm {H$ {dídmg Am¡a AmñWm Ho$ {~Zm ZoH$s Am¡a AÀNo H$_© H$s H$moB© g§ mdZm hr Zht nmB© OmVr$&

Bñbm_ H$s$ `o B©_mZ Am¡a AmñWmE± Š`m h¢$? µHw$aAmZ H$s n{dÌ Am`V Zo `h ~mV ^r ~Vm Xr h¡$& Bg Am`V H$s, Am¡a Bgr àH$ma

H$s Xygar ~hþV-gr Am`Vm| Ho$ AZwgma `o AmñWmE± nm±M h¢:-

(1) Aëbmh na {dídmg

(2) Am{˜aV (nabmoH$) na {dídmg

(3) Z{~`m| na {dídmg

(4) Aëbmh H$s AdV[aV {H$Vm~m| na {dídmg

(5) µ\$[aíVm| na {dídmg$&

{H$ÝVw hXrgm| go kmV hmoVm h¡ {H$ BZHo$ A{V[aŠV EH$ Am¡a MrµO ^r h¡ Omo AmñWm _| gpå_{bV h¡ Am¡a dh h¡ �� ^m½` (VµH$Xra) na

{dídmg {O~amB©b (Ab¡.) H$s hXrg _| h¡ {H$ Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) go CÝhm|Zo nyNm, ""B©_mZ (AmñWm) Š`m h¡$?'' Vmo AmnZo CÎma

{X`m �� ""B©_mZ `h h¡ {H$ Vw_ {dídmg aImo Aëbmh na, CgHo$ {µ\$[aíVm| na, CgH$s {H$Vm~m| na, CgHo$ agybm| na, Am{˜ar {XZ

(_hmàb`) na Am¡a Ñ‹T {dídmg aImo ^m½` H$s ^bmB© Am¡a ~wamB© na$&''

µHw$aAmZ Am¡a hXrg Ho$ CëboIm| _| `h {H$gr _V^oX H$s ~mV Zht h¡, ~pëH$ µHo$db g§{jßV Am¡a {dñV¥V {ddaU H$m A§Va h¡$&

Š`m|{H$ ^m½` na {dídmg dmñVd _| Aëbmh na {dídmg hr H$m EH$ A§e h¡$& Bg{bE µHw$aAmZ H$ar_ Zo BgH$m AbJ go H$moB© CëboI Zht

{H$`m, O~ {H$ hXrg _| Hw$N _ñbhVm| H$s dOh go BgH$m Zm_ boH$a AbJ go CëboI H$a {X`m J`m h¡$& ~hahmb `h EH$ hµH$sµH$V h¡

{H$ ^m½` na {dídmg aIZm Amdí`H$ h¡$& {Og àH$ma {H$ Aëbmh VAmbm Ho$ Xygao g_ñV JwUm| na Am¡a CZH$s g_ñV AnojmAm| na

{dídmg aIZm A{Zdm`© h¡$&

`o h¢ Bñbm_ H$s dh 6 AmñWmE± {OZgo nyU© ì`dpñWV earAV ApñVËd _| AmB© h¡$&

{H$ÝVw AÜ``Z go _mby_ hmoVm h¡ {H$ BZ AmñWmAm| _| ^r g^r H$m _hËd EH$ g_mZ Zht h¡, ~pëH$ Hw$N H$m A{YH$ h¡ Am¡a Hw$N H$m

H$_$& `{X _moQo Vm¡a na {d^mOZ {H$`m OmE Vmo kmV hmoJm {H$ Ama§^ H$s VrZ AmñWmAm| H$m _m¡{bH$ _hÎd h¡ Am¡a eof dmñVd _| BÝht

VrZm| H$s A{Zdm`© AnojmAm| `m emImAm| H$s h¡{g`V aIVr h¢, Bg{bE `{X _mÌ BÝht VrZ H$mo Wmo‹Sm {dñVma go g_P {b`m OmE Vmo `h

nyar ~mV g_P boZo Ho$ {bE n`m©ßV hmoJr$&

1- Aëbmh na B©_mZ Aëbmh na B©_mZ bmZo H$m AW©

Aëbmh na B©_mZ bmZo H$m AW© `h h¡ {H$ �

(1) CgHo$ ApñVËd H$mo ñdrH$ma {H$`m OmE

(2) Cgo CZ g_ñV {deofVmAm| Am¡a JwUm| go, {OZH$s ì`m»`m µHw$aAmZ Am¡a µHw$aAmZ Ho$ àXmVm Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Zo H$s

h¡, nyar Vah n[a^y{fV _mZm OmE$&

Page 10: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

(3) CZ A{YH$mam| H$mo Cgr Ho$ {bE {d{eîQ _mZm OmE, Omo CZ {deofVmAm| H$s A{Zdm`© AnojmAm| H$s h¡{g`V aIVr h¢$&

(4) CZ A{YH$mam| H$mo ^r Ho$db Cgr H$m A{YH$ma _mZm OmE, Omo CZ JwUm| go ñdm^m{dH$ ê$n go Ow‹So hþE h¢ Am¡a {OZH$mo _mZo {~Zm

CZ JwUm| H$m _mZZm {ZaW©H$ hmo OmVm h¡$&

Ohm± VH$ BZ_| go nhbr MrµO H$s ~mV h¡, dh Vmo ñd`§ hr ñnîQ h¡, Bg{bE CgHo$ ~mao _| ì`m»`m d {dñVma H$m H$moB© àíZ hr Zht

CRVm O~ VH$ H$moB© ì`pŠV Aëbmh VAmbm Ho$ ApñVËd hr H$mo Zht _mZVm, Vmo dh Cg na AmñWm hr Š`m aIoJm$!

hm± eof MrµO| Bg Vah ñnîQ Zht h¢, Am¡a dh Adí` hr ñnîQrH$aU H$s Anojm H$aVr h¢$& Bg{bE Amdí`H$Vm h¡ {H$ CZHo$ {fd` _|

Wmo‹Sr {dñVma go MMm© H$s OmE Am¡a `h ~Vm`m OmE {H$ Aëbmh VAmbm Ho$ JwU Š`m-Š`m h¢$? Am¡a CZ JwUm| H$s AnojmE± Š`m h¢$?

bo{H$Z My±{H$ Aëbmh Ho$ g^r JwU ^r g_mZ h¡{g`V Zht aIVo, ~pëH$ CZ_| àYmZVm H$s h¡{g`V _mÌ M§X hr (~pëH$ dmñVd _| EH$ hr)

H$mo àmßV h¡, eof JwU dmñVd _| CÝht _m¡{bH$ JwUm| H$s AnojmE± `m emImE± h¡ & `{X _m¡{bH$ JwUm| H$mo Amdí`H$ hX VH$ ñnîQ H$a {X`m

OmE Vmo eof JwUm| H$s ì`m»`m H$s H$moB© {deof Amdí`H$Vm Zht ah gH$Vr Am¡a Bggo `h ~mV g_P _| Am OmEJr {H$ Aëbmh na B©_mZ

aIZo Ho$ {bE Cgo {H$g àH$ma Ho$ JwUm| H$m ñdm_r _mZZm Mm{hE$& `hm± Ho$db CÝht Hw$N _m¡{bH$ JwUm| H$m Am¡a CZH$s Amdí`H$ AnojmAm|

H$m CëboI {H$`m OmVm h¡$&

Aëbmh VAmbm Ho$ _m¡{bH$ Am¡a _hÎdnyU© JwU `o h¢:-

(1) dh AZm{X Am¡a emídV Am¡a ñd`§^y h¡$& BgH$m AW© `h h¡ {H$ dh h_oem go h¡, h_oem ahoJm$& Cgo {H$gr Zo n¡Xm Zht {H$`m h¡,

~pëH$ dh Amngo Amn _m¡OyX h¡$&

(2) dh g«îQm h¡ � AWm©V `h {H$ dh MrµOm| H$mo n¡Xm H$aVm h¡ Am¡a AZmpñVËd go ApñVËd _| bmVm h¡$&

(3) dh a~ h¡ �� AWm©V dh AmOr{dH$m XoVm Am¡a nmbZ-nmofU H$aVm h¡$&

(4) dh ñdm_r Am¡a emgH$ h¡ Am¡a g¥pîQ à{U`m| _| EH$-EH$ CgH$s {_pëH$`V Am¡a CgHo$ der yV h¡$&

(5) dh gd©k h¡ �� AWm©V² dh ha ~mV, ha H$m_ Am¡a àË`oH$ J{V{d{Y`m| H$mo OmZVm h¡$& Š`m hþAm, Š`m hmo ahm h¡, Š`m hmoJm ��

g~ CgHo$ kmZ _| h¢$& H$moB© MrµO CgHo$ kmZ go ~mha Zht h¡$&

(6) dh VÎdXeu h¡ �� CgH$m H$moB© H$m_ VÎdXueVm go a{hV {ZéX²Xoí` Am¡a {Zî\$b Zht hmoVm, ~pëH$ àË`oH$ H$m`© Ho$ nrNo

CƒV_ g_P CƒV_ VÎdX{e©Vm Am¡a CƒV_ CX²Xoí`_`Vm H$m_ H$a ahr hmoVr h¡$&

(7) dh epŠVembr (AµOrµO) h¡� dh àË`oH$ H$_© H$s epŠV d gm_Ï`© aIVm h¡$& CgHo$ {H$gr BamXo H$mo ì`mdhm[aH$ ê$n XoZo go

amoH$m Zht Om gH$Vm$& CgH$m H$moB© µ\¡$gbm aX²X Zht {H$`m Om gH$Vm, CgHo$ {H$gr hþŠ_ H$mo MwZm¡Vr Zht Xr Om gH$Vr$&

(8) dh Ý`m`H$mar h¡� CgH$m àË`oH$ H$`© Ý`m` d BZgmµ\$ na AmYm[aV hmoVm h¡$& CgHo$ Z¡g{J©H$ AmXoe ^r nyar Vah Ý`m`nyU© hmoVo

h¢ Am¡a CgHo$ d¡Ym{ZH$ AmXoe ^r Am¡a Cgr Vah CgHo$ gmao µ\¡$gbo ^r RrH$-RrH$ Ý`m`mZwHy$b hmoVo h¢$&

(9) dh _wOmµOr (~Xbm XoZodmbm) h¡� AWm©V² dh H$_m] H$m ~Xbm XoVm h¡, ~wao H$_© H$m ~wam ~Xbm Am¡a AÀNo H$_© H$m AÀNm

~Xbm$&

(10) dh AmamÜ` h¡� `h CgH$m hµH$ h¡ {H$ CgH$s AamYZm d nyOm H$s OmE, {ga Cgr Ho$ AmJo PwH|$ Am¡a XwAmE± Am¡a àmW©ZmE±

Cgr go H$s OmE±$&

(11) dh AHo$bm h¡: AWm©V² CgHo$ {OVZo JwU h¢, CZ_| go {H$gr JwU _| ^r CgH$m H$moB© gmPr Am¡a à{VÛÝÛr Zht$& `hr Zht {H$ dh

Am{X Am¡a AZÝV, g«îQm Am¡a nmbZhma, ñdm_r Am¡a emgH$, gd©k Am¡a VÎddoVm epŠVdmZ Am¡a Ý`m`H$Vm©, ~Xbm XoZodmbm Am¡a nyÁ`

h¡, ~pëH$ Eogm Ho$db dhr h¡$&

Aëbmh VAmbm Ho$ BZ _m¡{bH$ JwUm| _| go Am{˜ar {deofVm, {Ogo Vm¡hrX H$m JwU H$hVo h¢ �� Bgo EH$ {d{eîQ h¡{g`V àmßV h¡$&

{Og àH$ma nyao Bñbm_ H$s OmZ CgH$s YmaUmE± h¢, Cgr àH$ma CZ YmaUmAm| H$s OmZ Vm¡hrX H$s YmaUm h¡$& `{X µJm¡a go Xo{IE Vmo kmV

hmoJm {H$ `o JwU dñVwV: AÝ` g_ñV JwUm| H$m Ma_ {~ÝXw h¡$& Bg {bE Ho$db `hr EH$ JwU dmñVd _| gmao JwUm| H$m àVrH$ ~Z OmVm h¡$&

{OgZo nyar MoVZm Am¡a {dídmg Ho$ gmW H$h {X`m {H$ Aëbmh hr nyÁ` h¡, CgZo dmñVd _| Aëbmh Ho$ g_ñV JwUm| na AmñWm aIZo H$s

CX²KmofUm H$a Xr$& Aëbmh Ho$ EH$ hmoZo H$s Bg {d{eîQ Am¡a ì`mnH$ h¡{g`V H$mo AJa gm_Zo aIm OmE Vmo BgH$s Amdí`H$Vm Zht ah

OmVr {H$ CgHo$ g_ñV JwUm| H$s AnojmE± ~`mZ H$s OmE± Am¡a Z BgH$s Amdí`H$Vm ah OmVr h¡ {H$ CZ_| go àË`oH$ Ho$ {df` _|

n¥WH$-n¥WH$ dmVm© H$s OmE ~pëH$ Ho$db CÝht MrµOm| H$m gm_Zo Am OmZm n`m©ßV hmoJm, Omo Bg{bE `hm± dmVm© CÝhr AnojmAm| VH$

gr{_V ahoJr &

µHw$aAmZ hH$s_ Am¡a Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Ho$ AmXoe ~VmVo h¢ {H$ "Vm¡hrX' H$s AmñWm H$s _hÎdnyU© Am¡a _m¡{bH$ AnojmE± `o

Page 11: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

h¢:�

(1) "Aëbmh' Ho$ A{V[aŠV Am¡a H$moB© hñVr Zht Omo ñd`§^y hmo, ~pëH$ àË`oH$ dñVw Cgr H$s ~ZmB© hþB© h¡ Am¡a Aëbmh hr H$s n¡Xm

H$s hþB© h¡1, Cgr H$s {_pëH$`V h¡$& àË`oH$ dñVw Cgr H$s _whVmO h¡, Cgr Ho$ AYrZ h¡$& H$moB© ^r MrµO Eogr Zht {OgH$m AnZm JwU

AàXÎm hmo$& Omo ^r JwU {H$gr _| nm`m OmVm h¡ dh Aëbmh VAmbm H$m {X`m hþAm h¡ Am¡a Cgr g_` VH$ CgHo$ nmg ah gH$Vm h¡, O~

VH$ dh Mmho$&

(2) Aëbmh VmAmbm H$s gÎmm _m¡{bH$ ê$n go g_ñV MrµOm| go {^ÝZ h¡ Am¡a {H$gr àH$ma ^r H$moB© MrµO CgH$s gOmVr` Zht$&1

{H$gr ~‹Sr go ~‹Sr hñVr na ^r CgH$mo µH$`mg Zht H$a gH$Vo2, Z dh {H$gr H$m ~mn h¡ Z {H$gr H$m ~oQm, Z dh {H$gr Am¡a hñVr Ho$ gmW

Ow‹S H$a EH$ hmoVm h¡, Z CgHo$ AÝXa à{dîQ H$aVm h¡, dh eara Zht aIVm Am¡a CgHo$ JwU emar[aH$ h¢$&

(3) Ho$db Aëbmh hr h¡ {OgH$s àgÝZVm H$s Vbme H$s BZgmZ H$mo qMVm H$aZr Mm{hE$& `hr CgHo$ gmao H$m_m| H$m dmñV{dH$

àoaH$ hmoZm Mm{hE Am¡a dmñV{dH$ CX²Xoí` ^r$&

(4) h_mao gmao H$_© Am¡a J{V{d{Y`m± Ho$db Aëbmh hr Ho$ {bE hmoZr Mm{hE±, Omo AnZr dmñV{dH$Vm Am¡a AnZo ~mh²` ê$n H$s

ÑpîQ go nyOm `m AmamYZm Ho$ A§VJ©V AmVr hm|$& gOXm Ho$db Cgr H$mo {H$`m Om gH$Vm h¡, ZµO« Cgr Ho$ Zm_ H$s _mZr Om gH$Vr h¡, XwAm

Ho$db Cgr go H$s Om gH$Vr h¡, AJmoMa eaU Ho$db Cgr H$s Ty±‹Tr Om gH$Vr h¡, µJ¡~r ghm`Vm Ho$ {bE Ho$db Cgr H$mo nwH$mam Om gH$Vm

h¡$&

(5) do gmao ^md Am¡a _mZ{gH$ àd¥{Îm`m± ^r Aëbmh hr Ho$ {bE ˜mg H$a XoZr Mm{hE, {OZ_| ^pŠV-^md nm`m OmVm hmo$& ^amogm

Ho$db Cgr na {H$`m OmE, AmemE± Ho$db Cgr go Omo‹Sr OmE±, g§`_ _mÌ Cgr H$m AnZm`m OmE, ^` Ho$db Cgr H$m aIm OmE,

dmñV{dH$ ào_ _mÌ Cgr go$ {H$`m OmE$&

(6) Bg nyao {díd H$m, {OgH$m h_mar `h Xw{Z`m ^r EH$ NmoQm gm ^mJ h¡, gdm}ƒ emgH$ Aëbmh hr h¡$& AmXoe XoZo, amoH$Zo Am¡a

AnZr BÀNm nyar H$amZo H$m A{YH$mar Ho$db dhr h¡$& dmñVd _| {dYmZ Am¡a µH$mZyZ aM{`Vm ^r dhr h¡$& {H$gr àmUr H$s {µOÝXJr H$m

A{Zdm`© H$Îm©ì` {ZpíMV H$aZo, CgHo$ _m_bo H$m µ\¡$gbm H$aZo, Cgo j_m H$aZo `m XÊS XoZo H$m A{YH$ma ^r nyao H$m nyam Cgr Ho$ hmW _|

h¡$&

(7) Aëbmh VAmbm Ho$ {gdm Am¡a H$moB© Zht {Og_| Cnmñ`Vm hmoZo H$s J[a_m nmB© OmVr hmo, Omo nyOo OmZo Ho$ `mo½` hmo, {OgH$s

àgÝZVm Mmhr OmE$& H$moB© Am¡a Zht Omo Bg `mo½` hmo {H$ {OgHo$ AmJo {ga PwH|$ hm| Z‹O«| noe H$s OmE±, Am^ma àH$Q {H$`m OmE$& H$moB© Am¡a

Zht {Ogo "g§ajH$' Am¡a H$m`© gmYH$, µOê$aV| nyar H$aZodmbm Am¡a g§H$Q _moMH$ g_Pm OmE, {Oggo àmW©Zm H$s OmE, {Ogo

Amdí`H$mAm| H$s ny{V© hoVw nwH$mam OmE Am¡a {Ogo nwH$mam OmE {H$ namoj ê$n go ghm`H$ hmo & Am¡a H$moB© Zht {Og na ^amogm {H$`m OmE,

{Xb _| {OgH$m Sa Am¡a ^` aIm OmE, {Oggo AmemE± Omo‹Sr OmE±, {Oggo dmñVd _| ß`ma {H$`m OmE$& H$moB© Am¡a Zht {OgHo$ hmW _|

boe_mÌ dmñV{dH$ à^wÎd hmo, Omo V{ZH$ ^r {H$gr H$mo bm^ `m hm{Z nhþ±Mm gH$Vm hmo, Omo {H$gr Ho$ {bE µH$mZyZ ~ZmZo Am¡a AnZm hþŠ_

MbmZo H$m A{YH$ma aIVm hmo Am¡a _ybV: {OgH$m AmkmnmbZ d¡Y hmo$&

Vm¡hrX H$s `o _m¡{bH$ AnojmE± BVZm _hÎd aIVr h¢ {H$ BZ_| go EH$ H$m ^r BZH$ma Aëbmh na AmñWm (B©_mZ) aIZo Ho$ Xmdo H$mo

{ZaW©H$ H$aHo$ aI XoVm h¡$& BgH$m AW© `h h¡ {H$ `o gmar ~mV| Vm¡hrX H$s YmaUm Ho$ dmñV{dH$ AW© _| gpå_{bV h¢ Am¡a H$moB© ì`pŠV ghr

AWm] _| _wgb_mZ hmo hr Zht gH$Vm O~ VH$ `o YmaUm AnZo nyao ^md Ho$ gmW CgHo$ {Xb _| Z CVa MwH$s hm|$&

~hþXoddmX ({eH©$)

OohZm| _| H$moB© ~mV ñnîQ Cgr dµŠV hmo nmVr h¡ O~ CgH$m$ {dnarV ~mV H$m ^r gmW-gmW CëboI H$a {X`m OmE$& Bgr {bE

_hËdnyU© {Z`_ d ÑpîQH$moU Ho$ ñnîQrH$aU Ho$ g_` gm_mÝ`V: Bg ~mV H$m Am`moOZ A{Zdm`©V: {H$`m OmVm h¡ {H$ CZHo$ {damoYr

{Z`_m| Am¡a ÑpîQH$moUm| H$mo ^r CZHo$ gå_wI aI {X`m OmE$& EHo$ídadmX (Vm¡hrX) H$s YmaUm go A{YH$ _hËd {H$g ÑpîQH$moU Am¡a

AmñWm H$mo àmßV hmo gH$Vm h¡, Bg{bE Bgo AÀNr Vah g_P boZo Ho$ {bE A{Zdm`© h¡ {H$ CgHo$ {damoYr YmaUm � AWm©V² "{eH©$'

(~hþXodmX) H$mo ^r g_P {b`m OmE$& AVEd, µHw$aAmZ _OrX Zo AnZr dU©Z-e¡br go Bg {df` _| ^r h_mam _mJ©Xe©Z {H$`m h¡$& CgZo

EHo$ídadmX H$s {ejm XoVo hþE ~mV Ho$db BVZo hr na g_mßV Zht H$a Xr h¡ {H$ EHo$ídmadmX Bgo H$hVo h¢ Am¡a BgHo$ VH©$ Am¡a bm^ d

n[aUm_ `o hmoVo h¢$& ~pëH$ g{dñVma `h ~VmZm ^r A{Zdm`© g_Pm h¡ {H$ AZoHo$ídadmX ({eH©$) Š`m h¡$? CgHo$ H$_© Š`m h¢$?> CgHo$

bjU Š`m h¢$? CgH$s hm{Z`m± Š`m h¢, Am¡a dh Š`m| {ZVm§V AdmñV{dH$ Am¡a AgË` YmaUm h¡$? hX `h h¡ {H$ ñd`§ EHo$ídadmX H$s

AdYmaUm H$s {ejm XoZo Ho$ {bE CgZo {d{YdV ê$n go Omo dmŠ` à`moJ {H$`m h¡, Cg_| EHo$ídadmX H$s nwpîQ Am¡a ~hþXoddmX H$m IÊSZ,

XmoZm| gmW-gmW nmE OmVo h¢$& AWm©V² CgZo ~mV `y± Zht H$hr h¡ {H$ �� ""Aëbmh VAmbm AHo$bm à^w h¡'' daZ `y± H$hm h¡ {H$ � ""Zht h¡

Page 12: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

H$moB© à^w-nyÁ`, A{V[aŠV Aëbmh Ho$'' (bm Bbm-h Bëbmëbmhþ) Bg àñVw{V e¡br go ñnîQ kmV hoVm h¡ {H$ EHo$ídadmX H$s {dewÕ

AdYmaUm CËnÝZ Zht hmo gH$Vr O~ VH$ {H$ AZoHo$ídadmX H$m nyar Vah IÊSZ ^r Z H$a {X`m OmE Am¡a O~ AZoHo$ídadmX H$m IÊSZ

A{Zdm`© h¡ Vmo CgH$m g_P boZm ^r {ZpíMV ê$n go µOê$ar hmoJm$&

~hþXoddmX' Ho$ {bE Aa~r _| ""{eH©$'' eãX à`wŠV hþAm h¡, {OgHo$ _mZr �� gmPonZ'' Ho$ h¢ Am¡a Bñbm_ Y_© H$s n[a^mfm _|

""{eH© '' AWm©V² AZoHo$ídadmX Zm_ h¡ Bg ~mV H$m {H$ Aëbmh Ho$ ì`pŠVËd _| `m CgHo$ JwUm| d {deofVmAm| _| `m BZ JwUm| H$s

A{Zdm`© AnojmAm| _| {H$gr H$mo CgH$m gmPr Rham`m OmE$& _mZmo AZoHo$ídadmX Ho$ VrZ àH$ma h¢:-

EH$ dh AZoHo$ídadmX� {OgH$m gå~ÝY Aëbmh VAmbm Ho$ ì`pŠVËd go hmoVm h¡$&

Xygam dh AZoHo$ídadmX �� {OgH$m gå~ÝY CgHo$ JwUm| d {deofVmAm| go hmoVm h¡$&

Vrgam dh AZoHo$ídadmX �� {OgH$m gå~ÝY CgHo$ JwUm| Z {deofVmAm| H$s A{Zdm`©VmAm| go hmoVm h¡$& nhbo àH$ma Ho$ AZoHo$ídadmX

Ho$ ì`mdhm[aH$ ê$n `o h¢: �� nhbm, `h {H$ {H$gr H$mo Aëbmh VAmbm Ho$ g_mZ Rham`m OmE & Xygam, Cgo CgH$m ~mn `m CgH$s

gÝVmZ g_P {b`m OmE & Vrgam, `h {H$ `h _mZ {b`m OmE {H$ dh {H$gr Am¡a epŠV Ho$ gmW {_bH$a Cggo g§J{RV hmo gH$Vm h¡$&

Mm¡Wr, `h AdYmaUU öX`ñW H$a br OmE {H$ dh {H$gr àmUr H$s eŠb YmaU H$aHo$ àH$Q hþAm H$aVm h¡$& AWm©V² H$moB© àmUr CgH$m

AdVma hmo gH$Vm h¡$& CXmhaUmW© Aa~dmbo µ\$[aíVm| H$mo Aëbmh VAmbm H$s ~o{Q`m± Am¡a {OÝZm| H$mo CgH$s Om{V-{~amXar g_PVo Wo$&

Bgr àH$ma B©gmB© bmoJ hµOaV B©gm (Ab¡.) H$mo Aëbmh VAmbm H$m BH$bm¡Vm ~oQm Am¡a CgH$m AdVma RhamVo Wo$& `h g^r CgHo$

ì`pŠVËd _| gmPrXma RhamZm Am¡a AZoHo$ídadmX h¡$&

Xygao àH$ma Ho$ AZoHo$ídadmX H$m ì`mdhm[aH$ ê$m `h h¡ {H$ Aëbmh VAmbm {OZ JwUm| go A{^^y{fV h¡, Cg àH$ma H$m H$moB© JwU

{H$gr Am¡a Ho$ AÝXa ^r {dÚ_mZ _mZ {b`m OmE Am¡a Cgr AW© Am¡a ^md _| {dÚ_mZ _mZ {b`m OmE {Og AW© d ^md _| dh Aëbmh

VAmbm Ho$ AÝXa nmE OmVo h¢$& CXmhaUmW© � ""kmZ,'' Aëbmh VAmbm H$m EH$ JwU h¡, {OgH$m AW© `h h¡ {H$ dh Iwbr Am¡a {Nnr ha

~mV H$mo OmZVm h¡$& CgHo$ {bE AàË`j ^r àË`j h¡ Am¡a ~rVm hþAm `m AmZodmbm H$mb ^r dV©_mZH$mb h¡$& A~ `{X H$moB© `h g_P

~¡Ro {H$ A_wH$ àmUr ^r Cgr àH$ma ha ~mV H$mo OmZVm h¡ Vmo `h CgHo$ ì`pŠVËd _| gmPrXma RhamZm hmoJm$& Bgr àH$ma bm^ `m hm{Z

nhþ±MmZm Aëbmh VAmbm H$m EH$ JwU h¡, {OgH$m AW© `h h¡ {H$ dh {OgH$mo MmhVm h¡ ˜wer Am¡a Amam_ Ho$ gmYZ àXmZ H$aVm h¡ Am¡a

{OgH$mo MmhVm h¡ d§{MV aIVm h¡$& A~ `{X H$moB© ì`pŠV `h AmñWm aIo {H$ A_wH$ µ\$[aíVm `m {OZ `m ~wµOwJ© BZgmZ ^r Cgr H$s Vah

h_mar {~J‹Sr ~Zm gH$Vm h¡ `m h_| VH$brµ\$ Am¡a ZwµH$gmZ nhþ±Mm gH$Vm h¡ Vmo `h Aëbmh VAmbm Ho$ EH$ JwU _| Cgo gmPrXma RhamZm

hmoJm Am¡a CgHo$ Bg H$m_ H$mo Aëbmh VAmbm Ho$ JwUm| _| gmPrXma RhamZm AWm©V ""{eH© {µ\$pñgµH$mV'' H$hm OmEJm$&

Vrgao àH$ma Ho$ AZoHo$ídadmX ({eH©$) H$s pñW{V `h h¡ {H$ Aëbmh Ho$ JwUm| H$s Omo A{Zdm`© AnojmE± h¢ CÝh| Aëbmh hr Ho$ {bE

{d{eîQ Z _mZm OmE, ~pëH$ CÝh| `m CZ_| go {H$gr H$mo AÝ` Xygar hpñV`m| Ho$ {bE ^r à_m{UV Am¡a {dÚ_mZ _mZ {b`m OmE$&

CXmhaUmW©, Aëbmh Ho$ JwUm| H$s EH$ Anojm `h h¡ {H$ dñVwV: AZwnmbZ Am¡a ß`ma _mÌ Aëbmh H$m hµH$ h¡$& A~ `{X H$moB© ì`pŠV

{H$gr Am¡a go ^r Eogm hr ß`ma Am¡a AmñWm aIo `m Cgr àH$ma H$m AmkmZwnmbZ H$m Cgo nmÌ Rham bo, Vmo `h Aëbmh Ho$ JwUm| H$s

AnojmAm| _| Aëbmh Ho$ Abmdm Xygam| H$mo gmPrXma RhamZm hmoJm$& Bgr àH$ma BZ JwUm| H$s EH$ Anojm `h ^r h¡ {H$ gdm}ƒ gÎmm _mÌ

Aëbmh Ho$ hmW _| h¡ Am¡a AmXoe XoZo Am¡a µH$mZyZ ~ZmZo H$m A{YH$ma dñVwV: Cgr H$mo nhþ±MVm h¡$& Bg{bE `{X {H$gr Am¡a H$mo ^r `h

h¡{g`V Xo Xr OmE Mmho dh H$moB© EH$ ì`pŠV hmo `m ~hþV go bmoJm| H$m g_yh Vmo `h Aëbmh Ho$ A{YH$ma _| gmPoXmar RhamZm hmoJm$&

BZ VrZm| àH$mam| _| go Mmho {Og àH$ma H$m ^r {eH©$ (AZoHo$ídadmX) hmo BgH$s ^m¡OyXJr _| Vm¡hrX (EHo$ídadmX) H$s Bñbm_r

AmñWm {dÚ_mZ Zht nmB_ Om gH$Vr Am¡a Ohm± EHo$ídadmX Z hmo dhm± µHw$aAmZ H$m Ano{jV "B©_mZ' ^r {dÚ_mZ Zht hmo gH$Vm$& Am¡a

Ohm± B©_mZ {dÚ_mZ Z hmo dhm± Bñbm_ H$m ApñVËd ^r gå^mdZm go ~mha hr hmoJm$& Bgr {bE {eH©$ H$mo µHw$aAmZ Zo ""g~go ~‹Sm µOwë_''

(31:13) Rham`m h¡ Am¡a µ\$a_m`m h¡ {H$ � Aëbmh Ho$ `hm± àË`oH$ AnamY H$mo j_m H$a XoZo H$s gå^mdZm h¡, {H$ÝVw Aëbmh H$m

gmPrXma RhamZo (AZoHo$ídadmX AnZmZo) Ho$ AnamY H$s j_m gå^d Zht$&''

(µHw$aAmZ, 4:48)

_mZZm n‹SoJm {H$ Bggo A{YH$ gË` Am¡a Ý`m` H$s ~mV Am¡a H$moB© Zht hmo gH$Vr$& `h Eogr

hr nŠH$s ~mV h¡, O¡go `h H$hm OmE {H$ BbmO go dh _arµO ^r AÀNm hmo gH$Vm h¡ Omo `ú_m Ho$ Vrgao XaOo _| nhþ±M J`m hmo, {H$Vw dh

ì`pŠV AÀNm Zht hmo gH$Vm {OgH$m öX` J{V H$aZo H$s j_Vm hr Imo ~¡Rm hmo$& Am{˜a Ohm± ~rO hr Z hmo dhm± no‹S H¡$go ApñVËd _| Am

gH$Vm h¡?

Page 13: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

(2) Am{IaV na B©_mZ

Am{IaV na B©_mZ bmZo H$m AW©Am{˜aV na B©_mZ bmZo H$m AW© `h h¡ {H$ {ZåZ{b{IV VÏ`m| H$mo gƒo {Xb go ñdrH$ma {H$`m OmE�

1. BZgmZ H$s n¡XmBe EH$ Cƒ Am¡a {ZpíMV CX²Xoí` Ho$ {bE hþB© h¡$& dh EH$ {µOå_oXma àmUr h¡$& CgHo$ n¡Xm H$aZodmbo Zo Cgo OrdZ

ì`VrV H$aZo H$m EH$ nyU© _mJ©Xe©Z XoH$a n¡Xm {H$`m h¡$& Cgo ì`dhma _| bmZm hr dmñVd _| gË`H$_© Am¡a ZoH$s h¡ Am¡a Cgo Nmo‹SH$a _Z_mZo

amñVo na MbZm nW^«îQVm Am¡ma AY_ H$_© h¡$&

2. _mZd-OrdZ _¥Ë`w Ho$ gmW hr g_mßV Zht hmo OmVm, daZ² CgHo$ ~mX ^r {ZaÝVa eof ahVm h¡$& Bg gm§gm[aH$ OrdZ _| dh Omo

Hw$N H$aVm h¡, AnZo ^m¡{VH$ n[aUm_ H$s ÑpîQ go `Ú{n dh Bgr OJh g_mßV hmo OmVm h¡, {H$ÝVw AnZo Z¡{VH$ n[aUm_m| H$s ÑpîQ go nyU©V:

eof ahVm h¡$& EH$ {XZ Eogm AmEJm O~ Aëbmh VmAmbm H$s VÎdX{e©Vm Am¡a µO_rZ d Amg_mZ H$m `h gmam H$ma˜mZm CWb-nwWb

H$a {X`m OmEJm$& Am¡a Bg µO_rZ na EH$ OrdYmar ^r Or{dV Z ahoJm$& g^r _m¡V H$s ZtX gwbm {XE OmE±Jo$& µHw$aAmZ H$s n[a^mfm _| Bgo

""{µH$`m_V'' (_hmàb`) H$hVo h¢$&

3. {µH$`m_V Ho$ ~mX, do g_ñV OrdYmar Omo Xw{Z`m Ho$ Amaå^ go AmO VH$ n¡Xm hmoH$a _a MwHo$ h¢ Am¡a A^r Cg {XZ Ho$ AmZo VH$

n¡Xm hmoH$a {_Q OmZodmbo h¢, nwZ: eara d àmU Ho$ gmW Or{dV H$aHo$ CRm I‹So {H$E OmE±Jo$& Bgo� ""hl'' H$hVo h¢$&

4. ""hl'' Ho$ ~mX go h_mao OrdZ H$m Xygam MaU Amaå^ hmoJm$& Bg MaU H$m Amaå^ Bg ~mV go hmoJm {H$ h_ g^r Aëbmh

VAmbm H$s AXmbV _| noe {H$E OmE±Jo Am¡a dh h_ g~ go h_mao OrdZ Ho$ nhbo MaU H$m {hgm~ boJm$& Cg g_` h_mar ha

NmoQr-go-NmoQr ZoH$s Am¡a ~Xr (~wamB©) VH$ H$m gƒm [aH$mB© h_mao gm_Zo aI {X`m OmEJm$& Ý`m`-Vwbm ñWm{nV hmoJr àË`oH$ ì`pŠV Ho$

H$_© H$m±Qo H$s Vm¡b Vwb|Jo$& {Og gm¡^m½`embr H$m H$_© ^mar {gÕ hmoJm Am¡a H$_©-nÌ ^bmB`m| H$m H$_©-nÌ {gÕ hmoJm, CgH$mo OrdZ H$m

`h Xygam Xm¡a ì`VrV H$aZo Ho$ {bE Zo_Vm| ^am ñWmZ àXmZ H$s OmEJm$& `o Zo_V| Agr{_V Am¡a AJ{UV hm|Jr$& H$^r g_mßV Z hm|Jr, Am¡a

Eogr hm|Jr {OZH$s Bg g§gma _| ahVo hþE H$ënZm ^r Zht H$s Om gH$Vr h¡ Am¡a {OZHo$ ~mX _mZd {H$gr Am¡a dñVw H$s H$m_Zm VH$ Z

H$aoJm$� Cg ñWmZ H$m Zm_ ""OÝZV'' h¡$&

Am¡a {Og A^mJo H$m _m_bm BgHo$ {dnarV hmoJm, {OgH$m H$_©-nÌ XwîH$_m] H$m H$_©-nÌ hmoJm, Omo AnZo OrdZ H$m nhbm MaU

µJµ\$bV Am¡a gË` go AZ{^k ahH$a ì`VrV H$aHo$ Aëbmh Ho$ g_j CnpñWV hmoJm, Cgo OrdZ H$m `h Xygam Xm¡a ì`VrV H$aZo Ho$ {bE

EH$ Eogm ñWmZ {X`m OmEJm, Ohm± Eogr VH$brµ\|$ Am¡a `mVZmE± hm|Jr {OÝh| eãXm| ^r ~`mZ H$aZm Agå^d h¡ & Eogr VH$brµ\$m| Am¡a

`mVZmAm| H$m ñWmZ Omo H$^r g_mßV hmoZodmbm Z hmoJm$& Cg ñWmZ H$m Zm_ �� OhÝZ_ (ZaH$) h¡$&

5. Bg {hgm~-{H$Vm~ Am¡a µ\¡$gbo Ho$ ~mX h_mao OrdZ H$m Xygam MaU AnZo nyao ^md Ho$ gmW ApñVËd _| Am OmEJm Am¡a `h

MaU Eogm hmoJm {OgH$s H$moB© AÝV Z hmoJm$& `h OrdZ emídV OrdZ hmoJm$& `hm± _m¡V Vmo Š`m, _m¡V H$m Zm_ VH$ ~mµH$s Z ah OmEJm$&

`h h¡ dh MrµO {Ogo ""Am{˜aV (nabmoH$) H$hm OmVm h¡ Am¡a `h h¡ Cg "Am{˜aV' na B©_mZ bmZo H$m _Vb~$&

Am{˜aV na B©_mZ bmZo H$m _hËdgƒm _wgb_mZ (_mo{_Z) hmoZo Ho$ {bE {~bHw$b A{Zdm`© h¡ {H$ {Og àH$ma Aëbmh na B©_mZ bm`m OmE, Cgr àH$ma Am{˜aV

na ^r B©_mZ bm`m OmE$& CgHo$ {~Zm AmX_r EH$ gƒm _wgb_mZ d _mo{_Z Zht hmo gH$Vm Am¡a BgHo$ {~Zm Aëbmh na B©_mZ bmZm ^r

AW©_` d bm^Xm`H$ Zht hmo gH$Vm$& BgH$m H$maU `h h¡ {H$ Am{˜aV H$m hmoZm ^r Aëbmh hr Ho$ Hw$N JwUm| H$s Z{Zdm`© Anojm h¡$&

CXmhaUmW© CgHo$ JwU Ý`m`, VÎdX{e©Vm, X`mbwVm, JwUJ«mhH$Vm Am¡a à^wVm H$mo Ano{jV h¡ {H$ Am{˜aV H$m {XZ AmE$& {µH$`m_V Ho$ Z

AmZo Am¡a _mZd-H$_© H$m ~Xbm Z {_bZo H$s pñW{V _| `h ~mV Ho$db EH$ {ZaW©H$ Xmdm ~Z H$a ah OmEJr {H$ Bg g§gma H$m n¡Xm

H$aZodmbm Ý`m`erb Am¡a kmZdmZ h¡, X`mdmZ Am¡a JwUJ«mhH$ h¡, à^w Am¡a emgH$ h¡$& Š`m|{H$ H$_m] Ho$ Z¡{VH$ n[aUm_ dV©_mZ g§gma _|

Vmo Ano{jV ê$n _| {XImB© Zht XoVo$& AË`mMmar \y$bVm-\$bVm h¡, Vmo gË`dmXr _wgr~V| CRmVm ahVm h¡$& Bg{bE Bg OrdZ Ho$ ~mX `{X

ha ì`pŠV H$mo AnZo {H$E H$m ~Xbm {_bZodmbm Z hmo Vmo `h EH$ AmíM`©OZH$ pñW{V hmoJr, Eogr pñW[V Omo Aëbmh VAmbm Ho$ Ý`m`,

kmZ Am¡a CgH$s X`bwVm Am¡a à^wVm Ho$ à{VHy$b hmoJr$& Bg{bE Aëbmh na B©_mZ Am¡a H$_m] Ho$ à{V\$b H$m BZH$ma BZ XmoZm| ~mVm| H$m

H$^r ^r EH$ gmW {Zdm©h Zht hmo gH$Vm$&

Page 14: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

{gµ\$m[ae H$s ~hþXoddmXr YmaUmAm{˜aV _| Bg ~mV H$m µ\¡$gbm H$aZm gd©Wm Aëbmh hr Ho$ hmW _| hmoJm {H$ g§gma _| {H$g ì`pŠV Zo H$Îm©ì`nam`U Xmg H$s

h¡{g`V go OrdZ ì`VrV {H$`m h¡, AV: Cgo OÝZV _| OJh {_bZr Mm{hE �� g^r Hw$N Aëbmh hr Ho$ hmW _| hmoJm:-

""emgZ Cg {XZ Aëbmh H$m hmoJm dh bmoJm| Ho ~rM Ý`m` H$aoJm$&''

� µHw$aAmZ 22:56

~w{Õ ^r {Og nhby go XoIVr h¡, hµH$sµH$V Cgo `hr ZµOa AmVr h¡$& CXmhaUmW© �

1. Aëbmh hr gånyU© ~«ô_mÊS H$m emgH$ Am¡a à^w h¡$& Bg{bE H$moB© H$maU Zht {H$ Ý`m` H$m A{YH$ma {H$gr Xygao Ho$ hmW _| hmo$&

2. dh gd©kmVm h¡� Am{X go boH$a AÝV VH$ H$s ha ~mV go dh àË`jV: n[a{MV h¡$& {H$gZo g§gma _| Š`m {H$`m h¡$? CgHo$ hmWm|

Zo Š`m H$_m`m h¡$? CgHo$ {Xb Ho$ Š`m BamXo aho h¢$? CgH$m grZm {H$Z ^mdZmAm| H$mo nmbVm ahm h¡$? amV H$s gwZgmZ A§Yo[a`m± Am¡a {XZ

H$s ì`ñV K{‹S`m± CgZo {H$g àH$ma Am¡a {H$Z H$m_m| _| JwµOmar h¢$?�� `o g~ Hw$N CgHo$ g_j Eogm hr am¡eZ hmoJm, {Og àH$ma h_mar

{ZJmhm| Ho$ gm_Zo Xmonha H$m gyaO am¡eZ hmoVm h¡$& Bg `WmW© Ho$ H$maU ghr µ\¡$gbm| VH$ nhþ±MZo Ho$ {bE dh {H$gr ^r Xem _| {H$gr H$s

_XX H$m _whVmO Zht hmo gH$Vm, Z {H$gr Am¡a H$s amE `m gbmh `m Jdmhr H$s Cgo H$moB© µOê$aV noe Am gH$Vr h¡$& {deofH a Eogr

pñW{V _| O~{H$ `h ""H$moB© Am¡a'' Eogm ha{JµO Zht hmo gH$Vm {H$ Cgo ñd`§ AnZo hr ^yV Am¡a ^{dî` H$m H$moB© `WmW© kmZ àmßV hmo$&

{\$a EH$ ~hþV H$_ OmZZodmbm ~pëH$ dñVwV: Hw$N Z OmZZodmbm g~ Hw$N OmZZodmbo H$mo dñVwpñW{V VH$ nhþ±MZo _| Š`m ghm`Vm H$a

gH$Vm h¡$?>

3. dh Ý`m`erb h¡ �� Bg{bE `h ^r Zht hmo gH$Vm {H$ {H$gr {gµ\$m[ae na CZ bmoJm| H$mo ^r j_m H$a Xo Omo AnZo B©_mZ Am¡a

H$_© H$s ÑpîQ go {Z`_mZwgma j_m {H$E OmZo Ho$ `mo½` Z hm|, Š`m|{H$ `h Ý`m` H$s ~mV Z hmoJr$&

gmam§e `h {H$ {Og nhby go ^r Xo{IE, Eogr {H$gr ˜weJw_mZr H$s Wmo‹Sr ^r Jw§OmBe ZµOa Zht AmVr {H$ Am{˜aV H$s g\$bVm

B©_mZ d gwH$_© Ho$ A{V[aŠV Hw$N ~wµOwJ© hpñV`m| H$s àgÝZVm na ^r {Z^©a h¡$& dhm± Ho$ {hgm~ � {H$Vm~ _| CÝht {H$ {gµ\$m[ae go H$m_ ~Z

OmE±Jo Am¡a dh Aëbmh VAmbm Ho$ µ\¡$gbo na AnZm à^md SmbH$a bmoJm| H$mo A{Zdm`©V: ZÊS nmZo go ~Mm b|Jo$& Mmho dh CgHo$

à{V\$b àXmZ H$aZo Ho$ {Z`_mZwgma j_m {H$E OmZo Ho$ V{ZH$ ^r `mo½` Z RhaVo hm|$& µHw$aAmZ _OrX Bg àH$ma Ho$ {dMma H$mo {~bHw$b

{ZamYma RhamVm h¡ Am¡a IwbH$a H$hVm h¡ {H$ Bg àH$ma H$s H$moB© {gµ\$m[ae dhm± H$m_ Z Am gHo$Jr$& H$m_ Z Am gH$Zo H$s ~mV Vmo AbJ

ahr, {gao go Eogr H$moB© {gµ\$m[ae H$s hr Z Om gHo$Jr$&

"".......... Cg {XZ Ho$ AmZo go nhbo {Og {XZ {H$ Z H$moB© boZ-XoZ hmoJm, Z H$moB©, XmoñVr hmoJr Am¡a Z H$moB© {gµ\$m[ae

hmoJr$&''

� µHw$aAmZ 2: 254

{gµ\©$ `hr Zht {H$ Bg àH$ma H$s {gµ\$m[ae H$m {dMma EH$ {ZamYma Am¡a ì`W© H$m {dMma h¡, ~pëH$ Wmo‹Sm µJm¡a H$s{OE Vmo dh gamga

EH$ ~hþXoddmXr {dMma àVrV hmoJm$& Š`m|{H$ `h YmaUm Cgr dŠV ñdrH$ma H$s Om gH$Vr h¡ O~ nhbo `h _mZ {b`m OmE {H$ Aëbmh

VAmbm Z AnZr gëVZV H$m AHo$bm emgH$ h¡ Am¡a Z Eogm h¡ {H$ Cgo AnZr àOm Ho$ gå~ÝY _| µ\¡$gbm H$aZo _| {H$gr hñVjon H$m ^`

Z hmo, Z ha ~mV CgHo$ kmZ H$s n[a{Y _| h¡ Am¡a Z dh Ý`m`{ZîR h¡$& ñnîQ h¡ {H$ Aëbmh VAmbm Ho$ gå~ÝY _| Bg àH$ma H$s H$ënZmE±

EH$ ~hþXoddmXr hr H$s hmo gH$Vr h¢, _mo{_Z H$s Zht hmo gH$Vt$&

{gµ\$m[ae H$s Bñbm_r AdYmaU{H$ÝVw BgH$m `h AW© ^r Zht h¡ {H$ Am{˜aV _| {H$gr àH$ma H$s H$moB© {gµ\$m[ae hmoJr hr Zht$& BgHo$ {dnarV gÀMmB© `h h¡ {H$

Ohm± µHw$aAmZ Am¡a hXrg _| Bg {eµ\$m[ae H$s ~hþXoddmXr AdYmaU H$m ~ma-~ma IÊSZ {H$`m J`m h¡, dhr EH$ {def àH$ma Ho$

{gµ\$m[ae H$m CZgo g~yV ^r {_bVm h¡$& AV:, `h ~mV Bñbm_ H$s {dñÌV YmaUmAm| _| gpå_{bV h¡ {H$ {µH$`m_V Ho$ {XZ Hw$N bmoJ Hw$N

bmoJm| H$s {gµ\$m[ae H$a|Jo$&

`h {gµ\$m[ae {Og àH$ma H$s hmoJr, CgH$m ~hþV Hw$N AÝXmµOm AnZr ~w{Õ go ^r bJm`m Om gH$Vm h¡$& CXmhaUmW©:- BVZr ~mV Vmo

{~bHw$b ñnîQ h¡ {H$ {gµ\$m[ae CnamoŠV {gµ\$m[ae O¡gr Am¡a CgH$s YmaUm Ho$ AZwê$n Z hmoJr, ~pëH$ Cggo _ybV: {^ÝZ hmoJr$& `h

Page 15: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

{gµ\$m[ae Egr hmoJr {Oggo Aëbmh VAmbm Ho$ {H$gr JwU H$m `m Cg JwU H$s {H$gr A{Zdm`© Anojm H$m BZH$ma Z hmoVm hmo Am¡a Omo Bg

VÏ` go {H$gr àH$ma ^r QH$amVr Z hmoJr {H$ Aëbmh VAmbm hr Bg nyao ~«ô_mÊS H$m ñdm_r d emgH$ h¡, dh g~ Hw$N OmZVm h¡, CgH$m

àË`oH$ H$m`© Am¡a àË`oH$ {ZU©` Ý`m` d BZgmµ\$ Ho$ VamµOy _| Vwbm hmoVm h¡$& {\$a AJa `o ~mV| {~bHw$b ñnîQ Am¡a Iwbr hþB© h¢ Vmo BgH$m

ñnîQ AW© `h h¡ {H$ `h {gµ\$m[ae gm_mÝ` Am¡a {Z~©Õ Z hmoJr, ~pëH$ {d{eîQ Am¡a gr{_V hmoJr, Hw$N eVm] Ho$ gmW hmoJr, {H$gr {Z`_

Am¡a {gÕmÝV Ho$ AYrZ hmoJr$&

µHw$aAmZ _OrX Z Ho$db `h {H$ BgH$mo RrH$ ~VmVm h¡, ~pëH$ CgZo Bg {Z`_ Am¡a {gÕmÝV H$m nyam {ddaU ^r àñVwV H$a {X`m h¡,

{OgHo$ AÝVJ©V `h {gµ\$m[ae hmoJr & Am¡a dh Bg àH$ma h¡:-

1. {gµ\$m[ae H$m _m_bm nyao H$m nyam Aëbmh VAmbm Ho$ hmW _| hmoJm Am¡a Omo Hw$N hmoJm, CgH$s _µOu Ho$ AYrZ hr hmoJm$&

""H$hmo, {gµ\$m[ae Vmo g~ H$s g~ Aëbmh Ho$ {bE h¡$&''

� µHw$aAmZ 39:44

2. {gµ\$m[ae Ho$ {bE µO~mZ {gµ\©$ dhr ì`pŠV Imob gHo$Jm, {Ogo Aëbmh VAmbm H$s AZwkm àmßV hmoJr$&

"" H$m¡Z h¡ Omo CgHo$ gm_Zo {~Zm CgH$s AZwkm Ho$ {gµ\$m[ae H$a gHo$$?'' � µHw$aAmZ 2:255

3. {gµ\$m[ae H$aZodmbm {gµ\$m[ae _mÌ Cgr ì`pŠV Ho$ ~mao _| H$a gHo$Jm, {OgHo$ nj _| {gµ\$m[ae H$aZo H$s Cgo Aëbmh VAmbm

H$s AZw_{V Am¡a ñdrH¥${V {_b MwH$s hmoJr$&

""Am¡a do {H$gr H$s {gµ\$m[ae Zht H$aVo {gdm` CgHo$ {Oggo dh (Aëbmh) amµOr hmo$&'' � µHw$aAmZ 21:28

4. Bg {gµ\$m[ae _| dh Ho$db Eogr hr ~mV H$hoJm Omo ha nhþby go RrH$ Am¡a gË` hmoJr &

""~mob|Jo Zht, {gdm` Cg ì`pŠV Ho$ {Ogo ah_mZ (H¥$nmerb Aëbmh) AZwkm Xo Xo Am¡a dh ~mV ^r RrH$ H$ho$&''

� µHw$aAmZ, 78:38

BZ gr_mAm| Ho$ AÝXa Omo {gµ\$m[ae hmoJr dh H¡$gr hmoJr$? `h Hw$N TH$s-Nwnr ~mV Zht ah OmVr$& dh {ZíM` hr XmgVmnyU©

{dZ`-{ZdoXZ Am¡a àmW©Zm d j_m `mMZm go ~mb ~am~a ^r {^ÝZ H$moB© MrµO Zht hmo gH$Vr & {gµ\$m[ae H$aZodmbm Z Vmo {H$gr ì`pŠV

Ho$ B©_mZ (AmñWm) Am¡a H$_© Ho$ gå~ÝY _| Aëbmh H$s OmZH$mar ~‹TmEJm, Z CgHo$ j_m`mo½` hmoZo H$s ~mV _w±h go {ZH$mb gHo$Jm Am¡a Z

{H$gr nhby go Aëbmh VAmbm Ho$ {ZU©` na à^md SmbZo H$m {dMma VH$ _Z _| bm gHo$Jm$& ~pëH$ _mÌ `h H$aoJm {H$ OJV² g_«mQ Ho$

g_j, Am¡a dh ^r CgH$s AZw_{V {_bZo Ho$ níMmV² {dZ_«VmnyU© {ZdoXZ H$aoJm, X`m-H¥$nm H$s {_jm _m±JoJm$& H$hoJm�� ""à^w! AnZo

A_wH$ ~ÝXo Ho$ JwZmhm| H$mo j_m H$a Xo$& CgH$s H$moVm{h`m| na Cgo Z gH$‹S Cg na X`m H$a Am¡a Cgo j_m H$a Xo$&'' Bg àH$ma gƒr ~mV

`hr hmo gH$Vr h¡ {H$ {Og àH$ma Cg {gµ\$m[ae H$m ñdrH$ma H$aZodmbm Aëbmh VAmbm hmoJm, Cgr àH$ma `h {gµ\$m[ae H$aZodmbm `m

{gµ\$m[ae H$amZodmbm ^r dmñVd _| dhr hmoJm$& AVEd Hw$N ñWmZm| na µHw$aAmZ _OrX Zo `h ñnîQrH$aU {H$`m ^r h¡$& CXmhaUmW©:-

""CZHo$ {bE BgHo$ {gdm H$moB© H$magmµO hmoJm Z H$moB© {gµ\$m[ae H$aZodmbm$&'' � µHw$aAmZ 6:51

`h {gµ\$m[ae H$aZodmbo H$m¡Z bmoJ hm|Jo Am¡a {OZHo$ nj _| {gµ\$m[ae H$s OmEJr do H$m¡Z Am¡a H¡$go bmoJ hm|Jo? Bg gå~ÝY _| hXrg

`h ~VmVr h¡ {H$ {gµ\$m[ae H$aZodmbo Aëbmh Ho$ ^bo Am¡a g_rndVu ~ÝXo hm|Jo Am¡a {OZHo$ nj _| {gµ\$m[ae H$s OmEJr do Eogo bmoJ hm|Jo

{OZH$m B©_mZ d A_b {hgm~-{H$Vm~ Ho$ g_` Hw$N Eogm H$_ dµOZ hmoJm {H$ Aëbmh VAmbm Ho gm_mÝ` j_m H$a XoZo H$s Zr{V Ho$

AÝVJ©V do j_m H$a {XE OmZo Ho$ nmÌ Z hm|Jo Am¡a Bg nmÌVm _| Hw$N H$_r ah JB© hmoJr$& `hr H$_r dh MrµO hmoJr {Oggo XaJwµOa H$amZo Ho$

{bE {gµ\$m[ae H$s OmEJr$&

`hm± _Z _| EH$ Am¡a àíZ CRVm h¡ Am¡a dh `h {H$ Bg {gµ\$m[ae H$s dmñVd _| Š`m gmW©H$Vm hmoJr$? dh dñVwV: {H$g CX²Xoí` Ho$

{bE hmoJr$? `{X {gµ\$m[ae H$aZodmbm {gµ\$m[ae H$aZo Ho$ {df` _| BVZm A{dde h¡ {OVZm {H$ CnamoŠV Am`Vm| go ñnîQ h¡ Vmo BgH$m

Iwbm AW© `h h¡ {H$ {gµ\$m[ae Ho$ ~mX {OZ bmoJm| H$s j_m H$s KmofUm H$s OmEJr CZH$s j_m H$m {ZU©` Aëbmh VAmbm AnZo Vm¡a na

nhbo hr H$a MwH$m hmoJm$& {\$a Bg {gµ\$m[ae H$mo ~rM _| bmZo H$m CX²Xoí` Š`m hmoJm$? BgH$m CÎma `h h¡ {H$ Bg {gµ\$m[ae H$s Agb

µJaµO Aëbmh H$s Amoa go CgHo$ CZ {d{eîQ ~ÝXm| H$mo gå_m{ZV H$aZm hmoJm, {OZH$mo do AnZo Xa~ma _| µO~mZ ImobZo Am¡a {ZdoXZ H$aZo

H$s AZw_{V XoJm$& "hl' Ho$ ^ao _¡XmZ _| Ohm± g~ ˜m_moe, gh_o, {ga PwH$mE I‹So hm|Jo Am¡a {H$gr H$mo X_ _maZo VH$ H$m gmhg Z hmoJm$&

CZ bmoJm| Ho$ {bE {ZñgÝXoh ~‹Sr hr BµÁµOV Am¡ gm¡^m½` H$s ~mV hmoJr, {OÝh| ~mV H$aZo H$s AZw_{V {_b OmE Am¡a ~mV ^r BVZr ~‹Sr

{H$ {ZdoXZ Ho$ {bE {H$, ""Eo ˜wXm$! A_wH$-A_wH$ ~ÝXmo H$mo, Omo A_b H$aZo _| H$moVmhr H$a JE h¢, j_m H$a Xo & BgHo$ ~mX g_ñV

Page 16: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

~«ô_mÊS Ho$ gÎmmYmar Aëbmh H$s Amoa go Bg àmW©Zm H$mo ñdrH$ma H$a {bE OmZo Am¡a CZ ~ÝXm| H$mo j_m H$a {XE OmZo H$s CX²KmofUm ^r

hmo OmEJr$&

Bg gånyU© ì`m»`m go `h dmñV{dH$Vm nyar Vah ñnîQ hmo JB© {H$ {gµ\$m[ae dmñVd _| Aëbmh H$s EH$ Eogr {d{eîQ j_m-Zr{V H$m

Zm_ h¡ Omo j_m H$aZo Ho$ Am_ H$mZyZ go Hw$N {^ÝZ h¡$& CgH$mo h_ j_m H$aZo H$s {aAm`Vr Zr{V H$h gH$Vo h¡$& {H$ÝVw h¡ `h ^r ~hahmb

EH$ {dYmZ hr, Omo Aëbmh VAmbm Ho$ EH$Ëd JwU, Ý`m`{à`Vm, gd©{à^wËd JwU, Am¡a kmZ Am¡a VËdX{e©Vm O¡go JwUm| H$s AnojmAm| Ho$

AZwHy$b hr h¡ Am¡a {Oggo _yb à{VXmZ Ed§ XÊS {dYmZ H$s gmW©H$Vm H$mo V{ZH$ ^r hm{Z Zht nhþ±MoJr$&

{ZñgÝXoh µHw$aAmZ d hXrg go `hr ñnîQ hmoVm h¡ {H$ Am{˜aV _| {H$gr H$s ^r ~p»ee Aëbmh VAmbm H$s H$éUm Am¡a H¥$nm Ho$

{~Zm Z hmo gHo$Jr$& `h Bñbm_ Ho$ n¡µJå~a hµOaV _whå_X (gëb.) hr H$m µ\$a_mZ h¡ {H$ H$moB© ì`pŠV ^r _mÌ AnZo H$_© Ho$ ~b na _wpŠV

Z nm gHo$Jm$& (hXrg-_wpñb_)$& {H$ÝVw {Og àH$ma `h ~mV AnZr OJh gM h¡, Cgr àH$ma `h dmñV{dH$Vm ^r Hw$N H$_ gM Zht {H$

Aëbmh VAmbm H$s `h ""H$éUm Am¡a H¥$nm'' ^r ~hahmb AnZr EH$ Ý`m{`H$ {dYmZ aIVr hmoJr Am¡a dh Ho$db CÝht bmoJm| H$mo

AnZr NÌNm`m _| bmoJm, Omo AnZo B©_mZ Am¡a H$_© H$s ÑpîQ go CgHo$ nmÌ hm|Jo Omo ì`pŠV {OVZm hr A{YH$ AÀNm B©_mZ (AmñWm) d

H$_© boH$a CnpñWV hmoJm, dh Cg H$éUm d H¥$nm H$m CVZm hr A{YH$ hµH$Xma gm{~V hmoJm$& {OgHo$ nmg `h ny±Or {OVZr hr H$_ hmoJr

dh Cg AZwJ«h Ho$ {bE CVZm hr A`mo½` g_Pm OmEJm, `hm± VH$ {H$ {H$VZo hr Eogo ^r hm|Jo Omo Bg H¥$nm Ho$ {~bHw$b hr nmÌ Z Rha|Jo$&

gmam§e `h {H$ ì`dhmaV: j_m H$m AmYma _Zwî` H$m AnZm B©_mZ Am¡a A_b (AmñWm VWm H$_©) hr hmoJm Am¡a Bg gå~ÝY _| àmaå^ go

AÝV VH$ g^r {ZU©` Ho$db Aëbmh hr Ho$ hmW _| hm|Jo$&

`h h¡ Bñbm_ _| {gµ\$m[ae H$s ghr YmaUm$& Am{˜aV na B©_mZ bmZo Am¡a aIZo H$m Xmdm {~bHw$b {ZaW©H$ h¡ O~ VH$ {gµ\$m[ae Ho$

~mao _| ghr Bñbm_r AdYmaUm H$mo AnZm H$a Cg AgË` YmaUm go AnZo _Z H$mo nyU© ê$n go _wŠV Z H$a {b`m J`m hmo, {OgH$m CëboI

A^r D$na hmo MwH$m h¡$& Š`m|{H$ Bg AgË` YmaUm Ho$ hmoVo hþE EHo$ídadmX (Vm¡hrX) Am¡a Am{˜aV na {dídmg aIZo H$m CX²Xoí` hr eof

Zht ah OmVm h¡$& Aëbmh na Am¡a Am{˜aV na RrH$-RrH$ B©_mZ aIZo H$m CX²Xoí` `hr Vmo h¡ {H$ _mZd H$mo `WmW© H$m ghr kmZ hmo Vm{H$

dh AnZr {µOÝXJr _| H$_© H$m ghr VarµH$m AnZm gHo$ VWm Bg g§gma _| Aëbmh H$m ""~ÝXm'' Am¡a CgH$m ""_wpñb_'' (AmkmH$mar) ~Z

H$a aho$& Š`m {gµ\$m[ae H$m `h ÑpîQH$moU BZgmZ H$mo {dewÕ `WmW© H$m kmVm Am¡a ghr H$Îm©ì`{ZîRVm na AJ«ga ahZo Xo gH$Vm h¡$? Zht,

H$^r Zht$& Š`m|{H$ dh Vmo Cgo ^«_ _| {bßV H$a XoVm h¡ {H$ Am{˜aV H$s nyNJÀN _| g\$bVm H$m _ybmYma B©_mZ d H$_© Zht, daZ² Hw$N

~wµOwJ© hpñV`m| H$s àgÝZVm Am¡a {gµ\$m[ae h¡$& Am¡a CZ hpñV`m| H$s àgÝZVm Am¡a {gµ\$m[ae Ho$ gm¡^m½` hmoZo H$m AmYma _mÌ Bg ~mV na

h¡ {H$ CZHo$ _Rm| na lÕmnyd©H$ M‹Tmdo M‹TmE OmVo ah|$& gmo{ME Bg ÑpîQH$moU Ho$ gmW Am{˜aV H$m gƒm qMVZ Am¡a Aëbmh VAmbm H$m

ghr AmkmZwnmbZ H$m Ehgmg Š`m|H$a eof ah gH$Vm h¡$? Iwbo Vm¡a na `h EH$ nyao-H$s-nyam {d{jßV gmoM h¡ VWm Bg gmoM Ho$ gmW

Am{˜aV H$m _mZZm Z _mZZo Ho$ ~am~a hr ah OmVm h¡$& Bg{bE Am{˜aV H$s Bñbm_r AmñWm H$mo CgH$s AnZr ghr eŠb _| RrH$-RrH$

g_P boZo Ho$ {bE A{Zdm`© h¡ {H$ {gµ\$m[ae Ho$ ~mao _| µOohZ AÀNr Vah gmµ\$ hmo J`m hmo$&

Page 17: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

3. [agmbV na B©_mZ

"[agmbV' Am¡a CgH$s Amdí`H$VmBñbm_ H$s Vrgam A{Zdm`© _m¡{bH$ YmaUm ""{agmbV'' h¡ & [agmbV H$m empãXH$ AW© ""XyVÎd'' `m ""n¡µJå~ar'' Ho$ h¢$& earAV

H$s n[a^mfm _| [agmbV Cg XyVÎd H$mo H$hVo h¢ {Ogo Aëbmh VAmbm Zo BZgmZm| VH$ AnZr earAV Ho$ AmXoe nhþ±MmZo Am¡a CÝh| AnZr

_µOu H$s amh ~VmZo Ho$ {bE {Z`wŠV {H$`m h¡$& BgH$m Xygam Zm_ Zw~ydV (B©eXyVÎd) h¡$&

[agmbV H$m {gb{gbm Š`m| µH$m`_ {H$`m J`m h¡$? BgH$s Amdí`H$Vm {H$g {bE hþB©$? Am¡a Bg na B©_mZ bmZm Š`m| A{Zdm`© h¡$?

BZ àíZm| na {dMma H$aZo Ho$ {bE h_| Wmo‹Sm Xya go MbZm hmoJm$& AWm©V² nhbo `h XoIZm hmoJm {H$ BZgmZ {Og CX²Xoí` go n¡Xm {H$`m J`m

h¡ CgHo$ nyU© hmoZo H$m ì`mdhm[aH$ ê$n Š`m hmo gH$Vm Wm$?

Bñbm_ Zo BZgmZ Ho$ n¡Xm {H$E OmZo H$m Omo CX²Xoí` VWm CgHo$ OrdZ H>$m Omo A{Zdm`© H$Îm©ì` ~Vm`m h¡, dh Aëbmh VAmbm H$s

XmgVm Am¡a AmkmZwnmbZ h¡$& Am¡a `hr dh MrµO h¡ {Og na Am{˜aV H$s g\$bVm {Z^©a H$aVr h¡$& Aëbmh H$s XmgVm Am¡a

AmkmZwnmbZ, H$m Zm_ AmVo hr ñdm^m{dH$ ê$n go Aëbmh Ho$ AmXoem| Am¡a BÀNmAm| H$m àíZ gm_Zo Am I‹Sm hmoVm h¡$& Š`m|{H$ nmbZ Vmo

AmXoem| hr H$m {H$`m OmEJm Am¡a AmXoe Ho$ {~Zm AmkmnmbZ H$s H$moB© H$ënZm hr Zht H$s Om gH$Vr$& Bg{bE EH$ BZgmZ {Og g_`

AnZo nmbZhma H$m Xmg Am¡a AmkmZwnmbH$ ~ZH$a ahZo H$m {ZU©` H$aoJm dh VËH$mb `h OmZZm MmhoJm {H$ CgHo$ _m{bH$ Ho$ do AmXoe

Š`m h¢ {OZH$m Cgo nmbZ H$aZm h¡$? dh {H$Z ~mVm| H$mo ngÝX H$aVm h¡ Am¡a {H$Z ~mVm| H$mo ZmngÝX$? Š`m H$ao {H$ dh CgH$m dµ\$mXma

H$hbmZo bJo Am¡a Š`m H$aZo go ~Mo {H$ CgH$s Adkm Ho$ XÊS go gwa{jV aho$?> BgHo$ kmZ Ho$ {~Zm dh XmgVm (~ÝXJr) Am¡a CgHo$

AmkmZwnmbZ Ho$ _mJ© _| EH$ µH$X_ ^r Zht Mb gH$Vm$&

A~ àíZ `h CËnÝZ hmoJm {H$ Aëbmh VAmbm Ho$ AmXoem| d BÀNmAm| Ho$ OmZZo H$m gmYZ Š`m h¡$? BZgmZ `h H¡$go _mby_ H$a

gH$Vm h¡ {H$ Aëbmh Zo A_wH$ ~mVm| Ho$ H$aZo H$m AmXoe {X`m h¡ Am¡a A_wH$ H$m_m| go amoH$m h¡$?

BgHo$ àË`wÎma _| {OZ gmYZm| H$m Zm_ {b`m Om gH$Vm h¡ CZ_| go EH$ Vmo ha ì`pŠV H$s AnZr ~w{Õ h¡, {H$ÝVw ha ì`pŠV Vmo Š`m

H$moB© EH$ ì`pŠV ^r Eogm Zht hmo gH$Vm, Omo AnZo Vm¡a na AnZr ~w{Õ go `h kmV H$a bo {H$ CgHo$ OrdZ H$s Am¡a Bg {díd H$s

dmñV{dH$ gƒmB`m± Š`m h¢$? CgH$m n¡Xm H$aZodmbm nmbZhma {H$Z JwUm| go gwemo{^V h¡$? h_ BZgmZm| go CgHo$ CZ JwUm| H$s AnojmE± Š`m

h¢$? Am¡a h_mao {bE CgHo$ AmXoe Š`m h¢$? gmam§e `h {H$ Bg H«$_ _| ~w{Õ H$s Ag\$bVm {~bHw$b ñnîQ h¡$&

Xygar MrµO BZgmZ H$m AnZm {ddoH$ Am¡a CgH$s Am§V[aH$ epŠV h¡, bo{H$Z Bg epŠV H$m _m_bm ^r ~w{Õ go Hw$N A{YH$ {^ÝZ

Zht$& Vn Am¡a Vnñ`m H$m ~‹So go-~‹Sm à`mg ^r `hm± Hw$N ^r H$m_ Zht Am gH$Vm$& Š`m|{H$ BZgmZ AnZo AÝV: H$aU H$mo _m§OH$a Mmho

H¡$gm hr Xn©U Š`m| Z ~Zm bo, Cg_| Aëbmh VAmbm Ho$ AmXoe Am¡a BÀNmAm| H$m à{V{~å~ Amn go Amn H$^r ^r {XImB© Zht Xo

gH$Vm$& Xn©U _| {H$gr dñVw H$m à{V{V~å~ ~ZZo Ho$ {bE `hr Vmo n`m©ßV Zht h¡ {H$ dh ñdÀN Am¡a M_H$Xma hmo, daZ² `h ^r A{Zdm`©

h¡ {H$ dh AZmdaU-pñW{V _| CgHo$ g_j hmo Am¡a {ZH$Q _m¡OyX hmo$& Bg{bE Aëbmh O~ VH$ ñd`§ hr AnZo AmXoe {ZYm©[aV H$aHo$

CÝh| ApñVËd _| Z bm

Xo Am¡a ApñVËd _| bmH$a _mZd-öX` Ho$ gm_Zo aI Z Xo, bmI gmµ\$ Am¡a M_H$Xma hmoZo Ho$ ~mdOyX ^r CgHo$ AÝXa CZH$s à{VNm`m

Zht n‹S gH$Vr$& bo{H$Z AmO VH$ `h Xmdm Zht {H$`m Om gH$m h¡ {H$ Aëbmh Zo Eogm {H$`m h¡$& Bg{bE Aëbmh Ho$ AmXoem| H$mo OmZZo

H$m `h gmYZ ^r AË`ÝV Ag\$b gmYZ h¡$&

Vrgar MrµO ì`pŠV � ì`pŠV Ho$ ~OmE ~hþV go bmoJm| H$m gm_y{hH$ qMVZ_ZZ h¡$& {H$ÝVw {Og àH$ma hµOmam| Am¡a bmIm| A§Yo

{_bH$a EH$ Am±Im|dmbo ì`pŠV H$m nX J«hU Zht H$a gH$Vo, Cgr àH$ma bmoJm| H$s ~‹Sr go ~‹Sr g§»`m ^r Aëbmh Ho$ AmXoem| Ho$

AÝdofU _| g\$b Zht hmo gH$Vr$& Am{˜a ""~hþV go bmoJm|'' H$m `h g_yh ^r Vmo Eogo hr bmoJm| go {_bH$a ~Zm hmoJm, {OZ _| H$m H$moB©

EH$ ì`pŠV ^r Eogm Zht Omo AnZr ~w{Õ go Aëbmh Ho$ AmXoem| H$m kmZ àmßV H$a boZo H$m ñdßZ ^r XoI gHo$ & AV: `h gmYZ ^r CVZm

hr Ag\$b gmYZ h¡ {OVZm {H$ nhbm$&

VmV©`© `h {H$ BZ VrZm| hr gmYZm| _| go H$moB© EH$ ^r Eogm Zht Omo _mZd-OrdZ H$s Bg g~go _hËdnyU© Am¡a AgmYmaU

Amdí`H$Vm H$s ny{V© H$a gHo$$&

`h gË` h¡ {H$ ~hþV go H$m_ Eogo h¢ {OZHo$ ~wao `m ^bo hmoZo h_| ñd`§ hr Am^mg hmo OmVm h¡ Am¡a CZH$s ~wamB© `m ^bmB© H$m {ZU©`

Page 18: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

h_ AnZr àH¥${V `m AnZr ~w{Õ `m AnZo {ddoH$ go ñd`§ ^r H$a gH$Vo h¢$& Xygar Amoa `h ^r EH$ gd©_mÝ` VÏ` h¡ {H$ B©ídar`

_mJ©Xe©Z ^r ~wao Am¡a ^bo H$m_m| Ho$ {ZYm©aU hr H$m Xygam Zm_ h¡$& {H$ÝVw _mÌ BVZr-gr ~mV go `h {dMma H$a ~¡RZm C{MV Z hmoJm {H$

_mZd AnZo Vm¡a na Aëbmh VAmbm Ho$ g_ñV AmXoem| Am¡a BÀNmAm| H$m AmH$bZ H$a gH$Vm h¡$& Š`m|{H$ ""Hw$N'' H$m_m| Ho$ ~wao `m ^bo

hmoZo H$m kmZ d AZw_mZ ""g_ñV'' H$m_m| Ho$ {df` _| kmZ H$m ~Xb Zht hmo gH$Vm$&

{ZJmh| \¡$bmH$a AnZr Xw{Z`m H$mo Xo{IE, Am{˜a dh {H$VZr _mÝ`VmAm| Ho$ {df` _| EH$ _V h¡$? {H$VZo H$m_ h¢ {OZHo$ ^bo hmoZo

na Am¡a {H$VZo H$m_ h¢ {OZHo$ ~wao hmoZo na gånyU© _mZdOm{V gh_V h¡$? ~‹Sr [aAm`V Ho$ ~mX ^r Amn Eogo H$m_m| Am¡a Eogr _mÝ`VmAm|

H$s H$moB© JUZr` g§»`m Zht g_Zo bm gH$Vo, {OZH$s ^bmB© Am¡a ~wamB© na g^r bmoJ gh_V hm| Am¡a {OZ Wmo‹Sr-gr ~mVm| na gh_{V

hmoJr ^r, {dñVma _| OmZo Ho$ ~mX CZHo$ ~mao _| ^r `h gh_{V Á`m| H$s Ë`m| eof Z ahoJr$& ñnîQ h¡ {H$ BVZr {Z©_yb-gr ~w{Z`mX na BVZo

~‹So Xmdo H$m ^dZ {H$gr àH$ma Zht {Z{_©V {H$`m Om gH$Vm$& Hw$N Wmo‹So go H$m_m| Ho$ ~wao `m ^bo hmoZo H$m {ZU©` _mZdOm{V AJa ñd`§ H$a

gH$Vr h¡ Vmo `h ~mV ^bmB© Am¡a ~wamB© H$s nyar g_ñ`m H$mo hb H$a boZo H$m Xm{`Ëd Zht {Z^m gH$Vr$& {ZñgÝXoh `h Vmo Zht H$hm OmEJm

{H$ XrnH$ H$s am¡eZr am¡eZr Zht, bo{H$Z `h µOê$a H$hm OmEJm {H$ EH$ Xw{Z`m H$mo àH$me_mZ H$aZo Ho$ {bE {Og gyaO H$s Amdí`H$Vm

h¡, `h XrnH$ CgH$s OJh H$^r ^r Zht bo gH$Vm$&

kmV hþAm {H$ Bg {df` _| _mZd epŠV H$s ~o~gVr EH$ AH$mQ²` VÏ` h¡, {OgHo$ {déÕ Z ~w{Õ Hw$N H$h gH$Vr h¡, Z AZw^d

Am¡a Z {ZarjU$& Bg dñVwpñW{V H$s Ano{jm `hr Wr {H$ D$na go _mZd H$m _mJ©Xe©Z {H$`m OmE, Š`m|{H$ CgHo$ qMVZ Am¡a {ddoH$

epŠV`m| _| `{X `h j_Vm Wr {H$ dh Aëbmh H$s BÀNmAm| H$mo _mby_ H$a gHo$, `Ú{n CZH$s Amdí`H$Vm Amhma Am¡a Ob H$s Vah

Wr, Vmo A~ CgH$s Bg Amdí`H$Vm Ho$ nyam hmoZo H$m Cnm` BgHo$ A{V[aŠV Am¡a H$moB© ah hr Zht OmVm {H$ CgH$s Aëbmh VAmbm hr H$s

Amoa go H$moB© ~mh²` ì`dñWm hmo$&

EH$ Amoa Vmo `h dñVwpñW{V Am¡a _mZd H$s `h g~go ~‹Sr _m¡{bH$ Amdí`H$Vm Wr, Xygar Amoa Aëbmh VAmbm H$s nmbZ epŠV

Wr, CgH$s X`mbwVm Wr, CgH$m Ý`m` Wm, CgH$s VÎdX{e©Vm Wr Am¡a BZ_| go àË`oH$ JwU H$mo `h Ano{jV Wm {H$ _mZd H$mo `y± hr

{ddeVm Ho$ A±Yoao _| Z Nmo‹Sm OmE, daZ² CgH$s ghm`Vm H$s OmE Am¡a CgH$mo CZ AmXoem| go gmµ\$ Am¡a Iwbo eãXm| _| AdJV H$am {X`m

OmE, {OZH$mo OmZo ~µJ¡a dh ~ÝXJr Am¡a AmkmnmbZ H$m _mJ© AnZm hr Zht gH$Vm$& Eogr pñW{V _| gå^d Z Wm {H$ OJV² H$m nmbZhma

Aëbmh VAmbm AnZo AmXoem| d BÀNmAm| go BZgmZm| H$mo n[a{MV H$amZo H$m H$moB© ~mô` Am¡a D$nar à~ÝY Z H$aVm, Bg gå~ÝY _| EH$

{XZ H$s ^r {dbå~ {H$`m OmVm Am¡a OmZd Om{V Ho$ Amaå^ Ho$ gmW hr BgH$s ì`dñWm ^r Z H$a Xr OmVr$& {Og nmbZhma (à^w) Zo

AmX_ H$s gÝVmZ H$s ^m¡{VH$ Amdí`H$VmAm| H$s gm_J«r àmßV H$aZo Ho$ {bE µO_rZ na BVZm ~‹Sm à~ÝY H$a aIm Wm, CgHo$ nmofH$ JwU

Ho$ {~bHw$b {déÕ Wm {H$ dh CgH$s Z¡{VH$ Am¡a Ym{_©H$ Amdí`H$VmAm| H$s Amoa Ü`mZ Z XoVm$& {Og à^w Zo BZgmZ na `h ^mar

{µOå_oXmar Smbr Wr {H$ dh CgH$s ngÝX H$s hþB© amh na Mbo, CgH$s H$éUm, CgH$s H¥$nm Am¡a CgHo$ Ý`m` H$mo `h H¡$go ngÝX hmoVm {H$

dh Cgo Cg amh go gy{MV H$aZo H$m µOê$ar à~ÝYZ H$ao$& AVEd CgZo `h ì`dñWm H$s Am¡a n[anyU© T§J go H$s`m Am¡a `hr dh à~ÝY h¡

{Ogo Bñbm_ H$s n[a^mfm _| [agmbV'' (B©eXyVÎd) H$hm OmVm h¡ Am¡a {Og _mÜ`_ Ho$ Ûmam `h ì`dñWm H$s OmVr h¡ Cgo ""agyb''

(n¡µJå~a `m gÝXoîQm) H$hVo h¢$&

Ohm± `h ~mV àH$me_mZ {XZ H$s Vah {d{XV h¡ {H$ {~Zm [agmbV H$m BZgmZ Aëbmh VAmbm Ho$ AmXoem| Am¡a BÀNmAm| H$mo Zht

OmZ gH$Vm, dhm± Bg VÏ` H$mo ^r gwì`ŠV hr g_PVm Mm{hE {H$ [agmbV na B©_mZ bmZm _mo{_Z Am¡a _wpñb_ ~ZZo Ho$ {bE ha hmb _|

A{Zdm`© VWm Amdí`H$ h¡$& `h RrH$ Cgr àH$ma Amdí`H$ h¡, {Og Vah X �oIZo Ho$ {bE Am±Im| H$s nwVbr _| Zo Á`moVr µOê$ar hmoVr h¡$&

ñnîQ h¡ Omo MrµO {H$gr _§{µOb VH$ nhþ±MZo H$m EH$_mÌ gmYZ hmo, O~ VH$ CgH$mo Z AnZm {b`m OmE, _§{µOb VH$ nhþ±MZo H$m H$moB© àíZ

hr n¡Xm Zht hmoJm$&

{\$a ~mV BVZo hr na ˜Ë_ Zht hmo OmVr$& AJa µJm¡a H$s{OE Vmo kmV hmoJm {H$ [agmbV H$m ì`mdhm[aH$ _hËd Bggo ^r ~‹TH$a h¡$&

AWm©V² dñVwpñW{V _mÌ `hr Zht h¡ {H$ BgHo$ {~Zm Aëbmh Ho$ AmXoem| H$mo Zht OmZm Om gH$Vm, daZ² `h ^r h¡ {H$ BgHo$ {~Zm ñd`§

Aëbmh Am¡a Am{˜aV H$mo ^r Zht OmZm-nhMmZm Om gH$Vm$& [agmbV hr dh EH$ _mÌ gmYZ h¡ Omo Aëbmh VAmbm H$m ghr kmZ Am¡a

Am{˜aV H$m ghr kmZ àXmZ H$aVm h¡ ~pëH$ ñnîQ eãXm| _| [agmbV Ho$ {~Zm Aëbmh Am¡a Am{˜aV na B©_mZ ^r O¡gm Mm{hE Zht bm`m

Om gH$Vm$& Bg{bE [agmbV na B©_mZ aIZm ^r AJa Bñbm_ H$s _m¡{bH$ YmaUmAm| _| gpå_{bV h¡ Vmo Bgo gpå_pëbV hmoZm hr Mm{hE

Wm$&

Page 19: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

_ybV: O~ `h ~mV kmV hmo MwH$s {H$ [agmbV, Amhma Am¡a Ob H$s Vah BZgmZ H$s EH$ Adí`§^mdr Amdí`H$Vm h¡ Am¡a Bñbm_

H$s _m¡{bH$ YmaUmAm| _| gpå_{bV h¡ Vmo A~ Bg YmaUm Ho Amdí`H$ {ddaU H$m AdbmoH$Z H$a boZm Mm{hE ��

µHw$aAmZ _OrX Zo [agmbV Ho$ ~mao _| {OZ _hËdnyU© VÏ`m| na àH$me Smbm h¡ do `o h¢-

1- agyb BZgmZ hr Wo Aëbmh Zo BZgmZm| VH$ AnZo AmXoe nhþ±MmZo H$m _mÜ`_ BZgmZm| hr H$mo ~Zm`m h¡ AWm©V² Aëbmh Ho$ `o agyb Z µ\$[aíVm|, _| go hmoVo

Wo, Z {OÝZm| _| go Z {H$gr Am¡a àmUr dJ© _| go Am¡a Z Eogm h¡ {H$ AnZo AmXoem| go AdJV H$amZo Ho$ {bE Aëbmh ñd`§ hr {H$gr BZgmZr

`m µJ¡a-BZgmZr ê$n _| `hm± AmVm ahm hmo$& BgHo$ {déÕ gË` `h h¡ {H$ O~ ^r H$moB© agyb ^oOm J`m _mZd-OJV² hr _| go ^oOm J`m$&

Aëbmh H$m µ\$a_mZ h¡$��

""Eo Z~r$! h_Zo Vw_go nhbo ^r (agyb ~ZmH$a) Ho$db AmX{_`m| hr H$mo ^oOm Wm, {OZ na h_ AnZr "dh²`' AdV[aV H$aVo

Wo$&''

� µHw$aAmZ 12:109

µHw$aAmZ _OrX Zo {nNbr µH$m¡_m| Am¡a hµH$ H$s Amoa ~wbmZo Ho$ d¥Îmm§V ~`mZ {H$E h¢, CZgo kmV hmoVm h¡ {H$ Aëbmh Ho$ agybm| H$mo

bmoJm| Zo gX¡d bJ^J `hr H$a RwH$am`m {H$, ""Vw_ ^r Vmo h_mao hr O¡go _Zwî` hmo, {\$a Aëbmh Ho$ XyV Am¡a g§XoedmhH$ (agyb) hmoZo H$m

Xmdm {H$g àH$ma H$aVo hmo$?'' (µHw$aAmZ 14:10) Am¡a Bg Amn{Îm Ho$ CÎma _| CZ bmoJm| Zo H$^r `h Zht H$hm {H$ Zht, Vw_ µJbV H$h

aho hmo {H$ h_ ^r Vw_hmao hr O¡go _Zwî` h¢; daZ² g~ Zo `hr H$hm {H$ {Zñg§Xoh h_ _Zwî` h¢ Am¡a Vwåhmao hr O¡go _Zwî` h¢$& (µHw$aAmZ

14:11) Bg{bE `h EH$ OmZr-_mZr gƒmB© h¡ {H$ [agmbV Ho$ {bE h_oem BZgmZm| hr H$s {Z`wpŠV hþB© RrH$ h_mao Am¡a Amn O¡go

BZgmZm| H$s & h_mar hr Vah do eara d àmU aIVo, j_VmE± Am¡a BÀNmE± aIVo, nËZr-gÝVmZ aIVo Z¡g{J©H$ {Z`_ Ho$ AZwgma OÝ_ boVo,

nbVo-~‹TVo, ImVo-nrVo, gmoVo-OmJVo, XwI-gwI H$m AZw^d H$aVo h±gVo Am¡a amoVo, ñdñW ahVo, ~r_ma n‹SVo VWm _¥Ë`w H$mo àmßV hmoVo$&

_Vb~ `h {H$ do ha ÑpîQ go _Zwî` hr hmoZo Am¡a _Zwî` hmoZo H$s EH$-EH$ A{Zdm`© MrµO Am¡a JwU CZHo$ AÝXa _m¡OyX hmoVm$& VÏ` H$m `h

{ddaU ""h_ Vwåhmao hr O¡go _Zwî` h¢$'' O¡gr Am`Vm| hr go g_P _| Zht AmVr, ~pëH$ µHw$aAmZ _OrX Zo OJh-OJh BgH$mo ñnîQ ^r

{H$`m h¡�

""........... {Zñg§Xoh `o agyb ImZm ImVo Am¡a gm¡Xm IarXVo Ho$ {bE) ~mµOmam| _| MbVo-{\$aVo$&'' � µHw$aAmZ

25:20

""h_Zo CZHo$ {bE ~rdr-~ƒo ~ZmE Wo$&'' � µHw$aAmZ 13:38

{Og H$maU hoVw "[agmbV' Ho$ {bE _Zwî`m| hr H$s {Z`wpŠV hþB© CgH$s Amoa ^r µHw$aAmZ _OrX Zo g§Ho$V H$a {X`m h¡$& O~ bmoJm| Zo

Z~r (gëb.) H$s Zw~ydV Ho$ {déÕ `h "VH©$' {X`m {H$ `{X Aëbmh H$mo h_mao nmg AnZm H$moB© agyb ^oOZm hmoVm Vmo {H$gr µ\$[aíVo H$mo

^oOVm Z {H$ h_mao hr O¡go EH$ BZgmZ H$mo, Vmo BgHo$ Odm~ _| Aëbmh VAmbm Zo µ\$a_m`m:-

""Eo Z~r$! CZgo H$h Xmo {H$ AJa µO_rZ _| µ\$[aíVo MbVo-{\$aVo Am¡a Am~mX hmoVo, Vmo h_ Adí` CZ na Amg_mZ go {H$gr

µ\$[aíVo (hr) H$mo agyb ~ZmH$a ^oOVo$& � µHw$aAmZ 17:95

`h Am`V [agmbV (B©eXyVÎd) Ho$ ~mao _| Aëbmh VAmbm H$m EH$ {ZpíMV {H$`m hþAm {Z`_ ~Vm ahr h¡ Am¡a dh `h h¡ {H$

"agyb' H$mo Cgr Om{V Am¡a Cgr àmUr-dJ© _| go hmoZm Mm{hE, {OgHo$ nmg OmH$a Cgo [agmbV H$m H$Îm©ì` {Z^mZm h¡$& XoIZo `h `Ú{n

_mÌ EH$ ~mV h¡ {H$ÝVw dmñVd _| `h EH$ Eo {hH$_V ^am dmŠ` h¡, Omo gX²~w{Õ aIZodmbm| H$mo nyar ~mV g_mm XoVm h¡$& Bggo `h VÏ`

Amn go Amn IwbH$a gm_Zo Am OmVm h¡ {H $ BZgmZm| VH$ Aëbmh Ho$ AmXoe nhþ±MmZodmbo agybm| H$m BZgmZ hr hmoZm µOê$ar Wm, AÝ`Wm

[agmbV H$m CX²Xoí` nyam hr Z hmo nmVm$& Š`m|{H$ agyb `Ú{n bmoJm| VH$ B©ídar` AmXoe nhþ±MZo H$m _mÜ`_ hmoVm h¡, bo{H$Z _mÌ _mÜ`_

Zht hmoVm {H$ dh Ho$db Sm{H$`m hmo Am¡a CgH$s h¡{g`V BgHo$ A{V[aŠV Am¡a Hw$N Z hmo {H$ dh ~g µ\$moZ Am¡a QobrJ«m_ Ho$ Vmam| H$s Vah

Aëbmh VAmbm Ho$ AmXoe CgHo$ ~ÝXm| VH$ nhþ±Mm Xo ��

~pëH$, dh BgHo$ A{V[aŠV ^r ~hþV Hw$N hmoVm h¡$& dh Aëbmh VAmbm Ho$ AmXoem| H$m nhþ±MmZo dmbm Adí` hmoVm h¡, {H$ÝVw Bgr

Ho$ gmW-gmW CZ AmXoem| H$m AmdmhH$ ^r hmoVm h¡, _mJ©Xe©H$ ^r hmoVm h¡ {ejH$ ^r hmoVm h¡, ì`m»`mH$ma ^r hmoVm h¡, CZHo$ AZwgma

bmoJm| H$mo kmZ Am¡a ì`dhma H$s ÑpîQ go nyU© ^r ~ZmVm h¡ Am¡a g~go nhbo ñd`§ B©ídar` AmXoem| na MbH$a Xygam| Ho$ g_j EH$ CÀM

AmXe© (Cg²dE hgZm) ^r àñVwV H$aVm h¡$& `o g~ ~mV| CgHo$ H$Îm©ì`m| _| gpå_{bV hmoVr h¢$& Xygao eãXm| _| `h {H$ O~ VH$$ `h g~

Page 20: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Hw$N Z hmo, Cg CX²Xoí` H$s àmpßV gå^d Zht {OgHo$ {bE B©eXyVÎd ([agmbV) l¥±Ibm~Õ hþAm h¡ & µJm¡a H$s{OE {H$ Š`m H$moB© Xygam

àmUr BZ gmao H$m_m| H$mo nyam H$a gH$Vm h¡$? Om{ha h¡ BgH$m Ho$db EH$ hr CÎma hmoJm Am¡a dh `h {H$ Xygam H$moB© àmUr BZ H$m_m| _| go

Hw$N H$mo nyam H$a Xo, {H$ÝVw g~H$mo {H$gr ^r Xem _| nyam Zht H$a gHo$Jm$& CXmhaUV: µ\$[aíVm| hr H$mo bo br{OE {OZH$s Amoa Bg gå~ÝY

_| g~go nhbo {ZJmh CR gH$Vr h¡$& `{X µ\$[aíVo H$mo agyb ~ZmH$a BZgmZm| Ho$ nmg ^oOm OmVm Vmo gmo{ME {H$ pñW{V Š`m hmoVr$? `h Vmo

gË` h¡ {H $dh Aëbmh Ho$ AmXoe bmoJm| VH$ Á`m| H$m Ë`m| Adí` nhþ±Mm XoVm, {H$ÝVw µ\$[aíVm hmoVo hþE dh CZ_| CZ AmXoem| na Am{˜a

˜wX H¡$go nmbZ (ì`dhma) H$a nmVm {OZH$m gå~ÝY {ZVm§V ê$n go _mZdr` ^mdZmAm|, AnojmAm|, {d{eîQ _mZdr` g_ñ`mAm| Am¡a

_m_bm| go h¡$? O~ dh BZ na A_b H$a hr Z nmVm Vmo CZHo$ {df` _| AnZo AZw`m{``m| Ho$ {bE ""CÎm_ AmXe©'' H¡$go noe H$a

gH$Vm$? Bg àH$ma dh CZ _mZdr` ^mdZmAm| Am¡a AnojmAm| go AZ{^k hmoVo hþE CZgo gå~ÝY aIZodmbo _m_bm| _| bmoJm| H$m VËH$mb

_mJ©Xe©Z H¡$go H$a nmVm$? CZH$s g_ñ`mAm| H$mo H¡$go hb H$aVm$? CZHo$ {bE Aëbmh H$s {H$Vm~ _| dm{U©V H$s hþB© nyar OrdZ-àUmbr

H$mo _m¡{bH$ ê$naoIm _| {dñV¥V a§J H¡$go ^aVm$? dh OmZVm hr Zht {H $_mZd-_Z H$s àd¥{Îm`m± Š`m é˜ AnZmVr ahVr h¢, {\$a dh

CgH$mo {dH${gV {H$g àH$ma H$aVm$?

µHw$aAmZ _OrX H$m ~`mZ h¡ {H$ ha Z~r Cgr µH$m¡_ Ho$ AÝXa go hmoVm Wm {OgHo$ nmg Cgo Z~r ~ZmH$a ^oOm OmVm Wm & Bgr àH$ma

Cgna CVaZodmbm Aëbmh H$m H$bm_ (B©edmUr) ^r Cgr µO~mZ _| hmoVm Wm Omo µO~mZ {H$ CgH$s µH$m¡_ ~mobVr Wr$& (µHw$aAmZ 14:4)

Vm{H$ dh Aëbmh H$m g§Xoe µH$m¡_ na AÀNr Vah ñnîQ H$a Xo$& (µHw$aAmZ 14:4) µHw$aAmZ _OrX Ho$ Bg ~`mZ go AXmµOm bJmBE {H$

Aëbmh VAmbm Zo bmoJm| na AnZo n¡µJm_ H$mo àH$me_mZ {XZ H$s Vah ñnîQ H$a XoZo H$m H¡$gr ~hwAm`m_r Am¡a nyU© ì`dñWm H$a aIr h¡

Am¡a Bg ~mV H$mo {H$VZm _hËd {X`m h¡ {H$ H$moB© dmñV{dH$ H${RZmB© `m H$maU CgH$s ^oOr hþB© OrdZ-àUbr (XrZ) Ho$ g_P nmZo Ho$

_mJ© _| Am‹So Z Am gHo$ Am¡a bmoJm| Ho$ g_j CgH$m VH©$`wŠV à_mU ha àH$ma go Am OmE$& ñnîQ h¡ {H$ Bg CX²Xoí`-à{V Ho$ {bE `{X Z~r

H$m ghOm{V hmoZm Am¡a B©ídar` g§Xoe H$m Cgr µH$m¡_ H$s ^mfm _| hmoZm A{Zdm`© Wm, Vmo H$moB© g§Xoh Zht {H$ Z~r H$m BZgmZ hmoZm Cggo

H$B© JwZm µÁ`mXm µOê$ar Wm$&

2. "[agmbV' Ho$ nX H$m ñdê$n [agmbV H$mo H$moB© AO©ZmË_H$ dñVw Zht h¡ {H$ Cgo à`mg H$aHo$ àmßV {H$`m Om gHo$, ~pëH$ dh EH$ "dh~r' (Aëbmh H$s Amoa go

àXmZ H$s OmZodmbr) dñVw Am¡a Aëbmh H$m {deof Cnhma h¡ Am¡a Cgr H$mo {_bVr h¡ {Og H$s dh àXmZ H$aVm h¡$& CgHo$ {_bZo _|

_mZdr` à`mg Am¡a BamXo H$s H$moB© _y{_H$m Zht hmoVr &

Aëbmh VAmbm Bg nX `m {µOå_oXmar Ho$ {bE ì`pŠV`m| H$m ""MwZmd'' ñd`§ H$aVm ahm h¡, {Ogo µHw$aAmZ H$s ^mfm _| ""BpñVµ\$m''

H$hVo h¢$& "BpñVµ\$m' H$m AW© h¡�� ~hþV-gr MrµOm| _| go g~go AÀNr MrµO H$mo MwZ boZm$& `h eãX ~VmVm h¡ {H$ [agmbV Ho$ {bE MwZmd

Eogo hr ì`pŠV`m| H$m hmoVm ahm h¡, Omo AnZr {d{dY j_VmAm| Am¡a epŠV`m| H$s ÑpîQ go Bg _hmZ Am¡a n{dÌ nX Ho$ {bE g~go A{YH$

`mo½` hmoVo Wo$& `h ~mV ~w{Õ H$s ÑpîQ go ^r A{Zdm`©V: kmV hmoVr h¡ Am¡a µHw$aAmZ _OrX Ho$ H${Vn` gHo$Vm| go ^r BgH$m ñnîQrH$aU

hmoVm h¡ & Z~r (gëb.) Ho$ {damo{Y`m| Zo O~ Amn (gëb.) Ho$ Z~r ~ZmE OmZo Ho$ Xmdo na Amn{Îm H$s Am¡a AnZo {bE ^r ~am~a H$s

nmÌVm H$s ~mV| H$s§ Vmo BgHo$ Odm~ _| Aëbmh Zo µ\$a_m`m�

""Aëbmh ~ohVa OmZVm h¡ {H$ Cgo n¡µJå~ar (gXoedmhH$) {H$gH$mo$ g_{n©V H$aZr Mm{hE Wr$&'' � µHw$aAmZ

6:124

Z Ho$db `h {H $"[agmbV' grIZo Am¡a H$mo{ee H$aZo go àmßV Zht hmo gH$Vr, ~pëH$ Xygao bmoJ Vmo BgH$s dmñV{dH$Vm H$mo g_P

^r Zht gH$Vo$& O¡gm{H$ µHw$aAmZ _OrX H$hVm h¡��

""`o bmoJ dh²` Ho$ ~mao _| Vw_go nyNVo h¢ {H $dh Š`m h¡$? CZgo H$h Xmo {H $dh²` _oao nmbZhma Ho$ ({d{eîQ) _m_bm| _| go h¡ Am¡a

(Ohm± VH$ Vw_ Am_ BZgmZm| H$m gå~ÝY h¡) Vwåh| ~hwV H$_ kmZ {X`m J`m h¡$&''

AWm©V² ñdm^m{dH$ ê$n go Vwåhmao kmZ d ~w{Õ H$s nhþ±M BVZr h¡ hr Zht {H$ Vw_ ""dh²`'' H$mo g_P gH$mo Am¡a CgH$s hµH$sH$V H$mo

nm gH$mo$& dh²` H$m Z g_P nmZm dmñVd _| Zw~ydV H$s dmñV{dH$Vm H$m Z g_P nmZm h¡$& Š`m|{H$ `hr dh²` Zw~ydV H$s ˜mg ~w{Z`mX h¡,

Bgr Ho$ {_bZo go EH$ ì`pŠV Z~r ~ZVm h¡$&

3. [agmbV H$s ì`mnH$VmZ~r àË`oH$ g_wXm` _| ^oOo JE h¢�

Page 21: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""H$moB© ^r g_wXm` Zht, {Og_| H$moB© gMoV H$aZodmbm (agyb Z Am`m hmo$&'' � µHw$aAmZ, 35:24

Am¡a ñnîQ h¡ {H$ Eogm hmoZm hr Mm{hE Wm$& Š`m|{H$ BZgmZ-BZgmZ g~ ~am~a h¢, Mmho CZH$m gå~ÝY {H$gr Om{V `m ^y-IÊS go

hmo$& g~ EH$ hr CX²Xoí` Ho$ {bE n¡Xm hþE h¢$& Aëbmh H$s ~ÝXJr H$mo g^r H$m OrdZ-H$Îm©ì` Rham`m J`m h¡$& Am¡a Am{˜aV _| Bg

H$Îm©ì` Ho$ gå~ÝY _| Omo nyNJÀN hmoJr dh g^r go hmoJr & {\$a Eogm Š`m| hmoVm {H$ Hw$N bmoJm| H$mo Vmo Aëbmh VAmbm CZH$m `h H$Îm©ì`

`mX {XbmVm Am¡a Hw$N H$mo ~o˜~a Nmo‹S XoVm$? Hw$N {Jamohm| H$mo AnZo AmXoem| H$m kmZ Xo XoVm, Hw$N H$mo Bggo d§{MV aIVm$>? O~{H$ dh

g_mZ ê$n go g^r H$m aM{`Vm, g^r H$m ñdm_r, g^r H$m nmbZhma Am¡a g^r H$m nyÁ`-à^w h¡$& CgH$s ah_V g~Ho$ {bE Am_ h¡ Am¡a

CgH$m Ý`m` njnmV go nyar Vah nmH$ h¡$&

ñnîQ aho {H$ àË`oH$ ""g_wXm`'' _| agyb Ho$ AmZo H$m _Vb~ `h h¡ {H$ H$_ go H$_ CgH$s {H$gr EH$ nwíV (nr‹Tr) _| H$moB© agyb

Adí` ^oOm J`m h¡$&

4. agyb H$s {ejmAm| H$s h¡{g`V agyb�� Ym{_©H$ OrdZ-e¡br d Y_©{dYmZ (earAV) Ho$ Zm_ na bmoJm| H$mo Omo Hw$N ^r ~VmVm h¡, dh g~ Aëbmh H$s Amoa go

hmoVm h¡$& H$moB© ~mV ^r CgHo$ AnZo _Z H$s CnO Zht hmoVr$&

""Z~r (Y_© Ho$ _m_bo _|) AnZr BÀNm go H$moB© ~mV Zht H$hVm$& dh Omo Hw$N H$hVm h¡, dh _mÌ dh dh²` hmoVr h¡, Omo Cg na

AdV[aV H$s OmVr h¡$&''

� µHw$aAmZ, 53:3,4

Z~r H$s gmar {ejmAm| H$m Aëbmh H$s Amoa go hmoZo H$m AW© Wmo‹Sm {dñV¥V h¡ Am¡a CgH$s Xmo {µH$ñ_| hmoVr h¢�

1. nhbr `h {H$ Aëbmh VAmbm Zo AnZo AmXoe d _mJ©Xe©Z {ZpíMV eãXm| _| ñd`§ grYo `m µ\$[aíVm| Ho$ Ûmam Z~r H$mo {gIm {XE

hm|$&

2. Xygar `h {H$ Aëbmh VAmbm H$s Amoa go Z~r H$mo Omo AmXoe {gImE Am¡a ~VmE JE hm| Z~r Zo CÝh| gm_Zo aIH$a Cg_| qMVZ

{H$`m hmo Am¡a Aëbmh H$s BÀNmAm| H$mo ñnîQ H$aVo hþE CZgo ñd`§ VX{YH$ AmXoe {ZYm©[aV {H$E hm| &

BZ Xmo àH$mam| _| nhbo àH$ma H$s {ejmE± _ybV: grYo Aëbmh H$s Amoa go hmoVr h¢ Am¡a Xygao àH$ma H$s {ejmE± Z~r Ho$ qMVZ Ed§

à`mg Ho$ _mÜ`_ go B©ída H$s Amoa go hmoVr h¢$&

5. Z{~`m| H$s {ZXm}fVmZ~r {ZXm}f (_mgy_) hmoVm h¡$& dh {dMmam| _| Am¡a Z qMVZ Ed§ à`mg go AmXoem| Ho$ {ZYm©aU _| µJbVr H$aVm h¡ Z H$_© Am¡a Z¡{VH$

ì`dhma _| Cggo H$moB© ^yb hmoVr h¡$& CgH$s ^mdZmE±, CgH$m erb-ñd^md, {dMma Ed§ H _© _| _ZoÀNm Am¡a e¡VmZ H$m àdoe {~bHw$b

Zht hmoVm$& Cggo `{X H$^r ^yb hmo ^r gH$Vr h¡, Vmo Ho$db Eogo gmoM-{dMma Am¡a AZw_mZ _| hmo gH$Vr h¡, {OgH$m gå~ÝY Eo{hH$ Cnm`m|

Am¡a µJ¡a eaB© _m_bm| go hmoVm h¡$& ñnîQ h¡ {H$ Bg àHma H$s Ìw{Q`m| Am¡a AZw_mZ H$s µJbVr go Z~r H$s {ZXm}fVm _| H$moB© AÝVa Zht Am

gH$Vm$& Š`m|{H$ Z~r Ho$ {ZXm}f hmoZo H$m AW© Ho$db `h h¡ {H$ Z~r Aëbmh Ho$ AmXoem| H$mo g_PZo Am¡a CZgo VXA{YH$ AmXoe {ZYm©[aV

H$aZo _| µJbVr Zht H$aVm Am¡a Z Aëbmh H$s BÀNmAm| H$m ì`dhmaV: nmbZ H$aZo _| Cggo H$moB© H$moVmhr hmoVr h¡$& Bg{bE AÝ` _m_bm|

_| gmoM Am¡a AZw_mZ H$s µJbVr H$m Z~r Ho$ {ZXm}f hmoZo Ho$ {df` go H$moB© gå~ÝY Zht$&

Z~r {ZXm}f (_mgy_) Bg{bE Zht hmoVm {H$ ñdm^m{dH$ ê$n go CgH$s gmoM _| `m A_b _| H$moB© µJbVr hmo hr Zht gH$Vr$& BgHo$

{dnarV gË` dmñVd _| `h h¡ {H$ Xygam| H$s ^m±{V Z{~`m| (Ab¡.) go ^r µJbVr H$s gå^mdZm Adí` hmoVr h¡ & {H$ÝVw hmoVm `h h¡ {H$ `h

gå^mdZm _mÌ gå^mdZm hr ahVr h¡$& `h gmYmaUV`m ì`mdhm[aH$ ê$n YmaU Zht H$aVr$& `{X H$^r AÝOmZo _| Z~r go H$moB© ^yb hmo hr

OmVr h¡ Vmo dh AnZr Bg µJbVr na µH$m`_ Zht ahVm, Aëbmh Cgo CgH$s AnZr µJbVr go AdJV H$am XoVm h¡ Am¡a {\$a Z~r H$m

µ\¡$gbm ~Xb OmVm h¡$& Z~r Ho$ {dMma H$aZo H$s j_Vm AË`§V nyU© hmoVr h¡ Am¡a CgH$s Z¡{VH$ epŠV ^r AË`§V ~‹Tr hþB© hmoVr h¡$& EH$

Amoa Vmo Cgo CÎm_ j_VmE± Ed§ `mo½`VmE± àmßV hmoVr h¢, {Oggo dh B©ídar` AmXoe Ho$ Ame` H$mo ^br-^m±{V g_P boVm h¡ Am¡a AnZo

BpÁVhmX (Jw‹T {OÝVZ) Ho$ Ûmam VXA{YH$ AmXoe {ZYm©[aV H$a boVm h¡$& Xygar Amoa Cgo AnZr _Z H$s BÀNm na nyam-nyam {Z`ÝÌU àmßV

hmoVm h¡ Am¡a CgH$s Z¡{VH$ MoVZm, CgH$m B©ídar` ^` Am¡a CgH$m nmabm¡{H$H$ Sa BVZm ~‹Tm hþAm hmoVm h¡ {H $JwZmh Ho$ g_ñV CËnoaH$

VÎd {ga CRm hr Zht nmVo$&

{H$ÝVw {\$a ^r dmñVd _| Z{~`m| Ho$ {ZXm}f hmoZo Ho$ g_ñV H$maUm| _| Ho$db `hr H$maU Zht h¢ ~pëH$ EH$ Am¡a MrµO ^r h¡ Omo CÝh| Bg

Page 22: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""àe§ñ` ñWmZ'' VH$ nhþ±Mm XoVr h¡ Am¡a dh h¡ Aëbmh VAmbm H$s {d{eîQ {ZJamZr Am¡a ajm & `hr "{ZJamZr" h¡ Omo CÝh| Z¡{VH$Vm Am¡a

H$_© H$s Ìw{Q`m| go ^r ~MmVr h¡ Am¡a {dMma d BpÁVhmX H$s µJb{V`m| go ^r ~MmE aIVr h¡$& AV: dmñV{dH$ VÏ` `h Zht h¡ {H$ Z~r go

H$moB© am` µH$m`_ H$aZo _| MyH$ hmo hr Zht gH$Vr, daZ² `h h¡ {H$ Bggo `h MyH hmo gH$Vr h¡$& {H$ÝVw Á`m| hr Eogm hmoVm h¡ Cgo Aëbmh H$s

Amoa go VwaÝV gMoV H$a {X`m OmVm h¡ Am¡a Bggo nyd© {H$ Z~r H$s H$moB© am` earAV (Y_©-{dYmZ) H$m AmXoe ~ZH$a CgHo$ AZw`m{``m|

VH$ nhþ±Mo, Aëbmh VAmbm AnZo "Bbhm_' `m dh²` Ho$ Ûmam CgH$m g§emoYZ H$a XoVm h¡$& Bgr àH$ma ~wamB© H$s é{M`m± {ga CRmZm MmhVr

h¢ Am¡a Z~r H$s AnZr B©_mZr Am¡a Z¡{VH$ epŠV CÝh| Hw$Mb SmbZo Ho$ {bE AmJo ~‹TVr h¡ Vmo dh AHo$bm Zht hmoVm, ~pëH$ Aëbmh H$s

˜mg _XX ^r CgHo$ gmW hmoVr h¡$& {OgHo$ ~mX gå^mdZm hr Zht ah OmVr {H$ é{M`m± Or{dV eof ah OmE±$&

µJm¡a H$s{OE Vmo gmµ\$ Ehgmg hmoJm {H$ Z~r H>$m {ZXm}f hmoZm Cg CX²Xoí` Ho$ {bE {ZVm§V Adí`§^mdr Wm, {OgHo$ {bE "[agmbV'

H$m {gb{gbm ñWm{nV {H$`m J`m h¡$& EH$ Eogo ì`pŠV na, {Oggo Bg ~mV H$m gÝXoh hmo {H$ {_gmb Ho$ Vm¡a na ""dh PyR ~mob gH$Vm h¡,

YmoIm-Y‹Sr H$a gH$Vm h¡, µJbV BÀNmAm| H$m {eH$ma hmo gH$Vm h¡, Aëbmh H$s _§em H$m µJbV AW© àñVwV H$a gH$Vm h¡$&'' bmoJ `h

{dídmg {H$g àH$ma H$a gH$Vo h¢ {H$ dh AnZr Zw~ydV Ho$ Xmdo _| gƒm h¡ Am¡a {H$gr PyR go H$m_ Zht bo ahm h¡$?Aëbmh Ho$ Zm_ na h_|

Omo {hXm`V| Xo ahm h¡ do g~ H$s g~ dñVwV: Aëbmh hr H$s Amoa go h¢ Am¡a CgZo CZ_| AnZr Amoa go H$moB© H$_r-~oer Zht H$s h¡$> {\$a

Eogm ì`pŠV bmoJm| Ho$ {bE AmMma-{dMma d H$_© H$aZo H$m AÀNm AmXe© ^r àñVwV Zht H$a gH$Vm$& Š`m|{H$ {OgH$m ñd`§ AnZm Xm_Z

XmµJ-Yã~m| go n[dÌ Z hmo dh Xygam| H$mo Š`m {XIm H$a {hXm`V H$a gH$Vm h¡ {H$ Vwåh| AnZo Xm_Zm| H$mo Bg àH$ma n[dÌ d nmH $aIZm

Mm{hE$& `Ú{n Zw~ydV H$m H$m_ nyU© hmo hr Zht gH$Vm, O~ VH$ {H$ Z~r AnZo AZw`m{``m| Ho$ gm_Zo n[anyU© ""Bñbm_'' Am¡a ""Aëbmh

Ho$ AmXoe'' Ho$ n[anyU© AZwnmbZ H$m ì`mdhm[aH$ Z_yZm ^r àñVwV Z H$aVm aho$&

Z Ho$db `h {H$ Z~r {ZXm}f Am¡a _mgy_ hmoVm h¡, ~pëH$ _mgy_ Am¡a {ZXm}f {gµ\©$ Z~r hr hmoVm h¡$& gmoM Am¡a BpÁVhmX H$s µJb{V`m|

Am¡a M[aÌ d AmMaU Ho$ {dMbZm| go nmH$ hmoZm Aëbmh Ho$ {gµ\©$ BÝht ˜mg ~ÝXm| H$s {deofVm h¡$& Xygao bmoJ Y_© H$s g_P Am¡a

gyP-~yP Am¡a ZoH$s Am¡a B©enam`UVm Ho$ Mmho {H$VZr hr gdm}ƒ {eIa VH$ nhþ±M OmE± {H$ÝVw Cg A§{V_ MmoQr VH$, {OgH$m Zm_

""_mgy{_`V'' h¡, H$^r ^r Zht nhþ±M gH$Vo$& {\$a em`X `h Vmo gå^d hmo {H$ {H$gr H$m M[aÌ Am¡a H$_© _mgy{_`V H$s gr_mAm| Ho$

{ZH$Q nhþ±M OmE, {H$ÝVw `h {H$gr Vah gå^d Zht {H$ CgHo$ qMVZ Am¡a BpÁVhmX H$s epŠV`m± µJpëV`m| go _wŠV hmo OmE± Am¡a dh Omo

Hw$N gmoMo dh A{Zdm`©V: Y_© Am¡a B©ídar` A{^àm` H$s RrH$-RrH$ A{^ì`pŠV hmo$&

Bg dmVm©bmn H$m `h A§{V_ {~ÝXw EH$ {deof _hËd aIVm h¡, Š`m|{H$ O~ VH$ `h VÏ` _Z _| JhaB© Ho$ gmW CVa Z OmE {H$

µJ¡a-Z~r _mgy_ Zht hmoVm, V~ VH$ Z~r H$s _whã~V Am¡a AZwH$aU H$m hµH$ nyar Vah AXm Zht hmo gH$Vm Am¡a `h Ag§^d h¡ {H$ BZgmZ

{H$gr-Z-{H$gr hX VH$ Zw~ydV _| {eH©$ H$s Jw_amhr _| n‹S OmE$&

6. Z{~`m| H$s h¡{g`VZ~r H$s nyar n¡adr µOê$ar hmoVr h¡ Am¡a Eogm g_PZm B©_mZ H$s eV© h¡$& Y_© Am¡a earAV' H$s n[a{Y _| Z~r Omo Hw$N ^r H$hVm h¡,

EH$ _mo{_Z H$m A{Zdm`© H Îm©ì` h¡ {H$ CgHo$ AZwnmbZ _| ZmZwHw$a Z H$ao$& CgHo$ AmXoe _| {Z{hV {hVw g_P _| AmE `m Z AmE àË`oH$

pñW{V _| {dídmg `hr aIo {H$ dh ^bmB© hr ^bmB© h¡ Am¡a n[anyU©V: gË` hr h¡$& �� Z~r H$s `h h¡gr`V ñd`§ Aëbmh VAmbm H$s

{Z`V H$s hþB© h¡$& CgZo µHw$aAmZ _| H$hm h¡��

""h_Zo {Og agyb H$mo ^r ^oOm Bgr {bE ^mo {H$ Aëbmh Ho$ AmXoemZwgma CgH$m AmkmZwnmbZ {H$`m OmE$&'' �

4:64

{\$a `h AZwnmbZ ^r _mÌ ~mh²` ê$n _| hr Zht hmoZm Mm{hE, ~pëH$ hm{X©H$ BÀNm Ho$ gmW hmoZm Mm{hE$& AnZo EH$ Z~r (AWm©V²

Am{˜ar Z~r hµOaV _whå_X _wñVµ\$m gëb.) H$s dñVwV: AmkmZwnmbZ H$m CëboI H$aVo hþE Aëbmh Zo µ\$a_m`m h¡$�

AV: Zht, (Eo Z~r) Vwåhmam nmbZH$Vm© Jdmh h¡ {H$ `o bmoJ B©_mZdmbo Zht hmo gH$Vo O~ VH$ do AnZo Amng Ho$ PJ‹Sm| _|

Vwåh| {ZU©` H$aZo dmbm Z ~ZmE± Am¡a {\$a Vw_ Omo Hw$N {ZU©` H$amo Cg na AnZo {Xbm| _| H$moB© V§Jr ^r Z nmE±, ~pëH$ Cgo nyao

Vm¡a na ñdrH$ma H$a b|$& � µHw$aAmZ, 4:65

Am¡a Eogm hmoZm ha hmb _| µOê$ar ^r Wm$& ~w{Õ BgHo$ A{V[aŠV EH$ Z~r Ho$ [bE {H$gr Am¡a h¡{g`V H$s H$ënZm hr Zht H$a gH$Vr

BZgmZ `{X Aëbmh H$s CnmgZm Am¡a CgHo$ AmXoem| Ho$ AZwnmbZ Ho$ {bE n¡Xm {H$`m J`m h¡ Am¡a `{X Bg ~ÝXJr H$m T§J _mby_ H$aZo

Am¡a CZ AmXoem| Ho$ OmZZo H$m EH$ _mÌ gmYZ Z~r hr h¡, Vmo Z~r Ho$ nyU© AmkmnmbZ Am¡a AZwdV©Z Ho$ {~Zm Aëbmh Ho$ AmkmnmbZ

Page 23: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Am¡a XmgVm H$s H$moB© gyaV gå^d hr Zht ah OmVr$& AJa amñVm Mbo {~Zm Amn _§{µOb VH$ Zht nhþ±M gH$Vo Am¡a C‹SmZ-`§Ìm| H$m à`moJ

{H$E {~Zm dm`w`mÌm Zht H$a gH$Vo, Vmo Z~r H$s g_ñV ~mVm| Ho$ ñdrH$ma H$aZo Am¡a CgHo$ nrNo Mbo {~Zm Aëbmh H$s ~ÝXJr ^r Zht H$a

gH$Vo$& `hr H$maU h¡ Omo Amn µHw$aAmZ _OrX _| XoIVo h¢ {H àË`oH$ Z~r AnZr Zw~ydV H$s CX²KmofUm H$aVo hwE H$hVm h¡ {H$ ""Aëbmh

H$m Sa aImo Am¡a _oam AZwgaU H$amo$&'' (µHw$aAmZ 26:126) `h dmñVd _| CgH$s Amoa go Bgr gƒmB© H$s CX²KmofUm hmoVr h¡ {H$

Aëbmh H$m Sa d g§`_ Am¡a ~ÝXJr H$m _mJ© Vwåh| Ho$db _oao AZwH$aU Ho$ Ûmam {_b gH$Vm h¡$& _¢ hr ~Vm gH$Vm hÿ± {H$ Vwåhmao nmbZH$Vm©

Ho$ AmXoe Š`m h¢ Am¡a CZ AmXoem| H$mo ì`mdhm[aH$ ê$n H¡$go {X`m OmE Am¡a CZ na {H$g àH$ma Mbm OmE$? `hr H$maU h¡ {H$ µHw$aAmZ

_OrX _| Aëbmh VAmbm Zo Ho$db AnZr hr Amkm H$m nmbZ H$a XoZo na ~g Zht {H$`m, ~pëH$ OJh-OJh ""Aëbmh H$m AmkmnmbZ

H$amo'' Ho$ gmW ""agyb H$m AmkmnmbZ H$amo'' H$m AmXoe ^r {X`m h¡$& (µHw$aAmZ, 4:59)

{\$a `h ~mV {H$ Z~r "XrZ' (Y_©) d earAV H$s n[a{Y _| Omo Hw$N H$hVm h¡ dh g~ H$m g~ Aëbmh hr H$s Amoa go hmoVm h¡,

Z~r H$s Bg h¡{g`V H$mo Am¡a A{YH$ ñdrH$m`© Am¡a Amdí`H$ ~Zm XoVr h¡$& Š`m|{H$ Bg gƒmB© Ho$ AÝVJ©V Z~r H$m AmkmnmbZ dñVwV:

Aëbmh H$m AmkmnmbZ ~Z OmVm h¡$& O¡gm {H$ H$hm ^r J`m h¡$�

""Omo (Aëbmh Ho$) agyb H$s Amkm H$m nmbZ H$aVm h¡ dmñVd _| dh Aëbmh H$m AmkmnmbZ H$aVm h¡$&'' �

µHw$aAmZ, 4:80

Bg_| H$moB© g¨Xoh Zht {H$ {OgH$m Amkm-nmbZ dmñVd _| Aëbmh H$m AmkmnmbZ hmo CgH$s h¡{g`V Eogo ì`pŠV H$s h¡ {OgH$s

nyU©V: Am¡a {~Zm eV© Ho$ AmkmnmbZ {H$`m OmZm Mm{hE$&

_Vb~ `h {H$ [agmbV na B©_mZ bmZo H$m `h EH$ Iwbm hþAm ~‹Sm ~w{Z`mXr VµH$mµOm h¡ {H$ agyb H$m nyU©ê$n go AmkmnmbZ {H `m

OmE, Eogm AmkmnmbZ {Og_| Z H$moB© ~Ý{Xe VWm eV© hmo, Z H$moB© ~o{Xbr$& Omo ì`pŠV Z~r H$m _µH$m_ Bggo ZrMo g_PVm h¡, dh ghr

AWm} _| Cg na B©_mZ hr Zht aIVm Am¡a Zht OmZVm {H$ Zw~ydV {H$go H$hVo h¢$&

7. EH$ Z~r H$m BZH$ma ^r µHw$‹\«$ h¡{agmbV na B©_mZ Cg g_` VH $Hw$N Zht, O~ VH$ {H$ gmao Z{~`m| H$s [agmbVm| na B©_mZ Z bm`m OmE$& µHw$aAmZ CZ bmoJm| H$mo

_mo{_Z ñdrH$ma Zht H$aVm, Omo Hw$N Z{~`m| H$mo Vmo Aëbmh H$m agyb _mZVo hm| Am¡a Hw$N H$mo Z _mZVo hm|�

""Omo bmoJ Aëbmh H$m Am¡a CgHo$ agybm| H$m BZH$ma H$aVo h¢ Am¡a MmhVo h¢ {H$ Aëbmh Am¡a CgHo$ agybm| Ho$ ~rM AÝVa H$a|

Am¡a H$hVo h¢ {H$ h_ (agybm| _| go) Hw$N H$mo _mZ|Jo Am¡a Hw$N H$mo Z _mZ|Jo Am¡a (Bg àH$ma) MmhVo h¢ {H$ BZH$ma Am¡a B©_mZ Ho$

~rM H$s EH$ amh {ZH$mb b| {ZñgÝXoh do nŠHo$ AY_u h¢$&''

� µHw$aAmZ, 4:150,151

BZ eãXm| na pñWa hmoH$a qMVZ H$s{OE `o ñnîQV: n[aKmofUm H$aVo h¢ {H$ {H$gr EH$ agyb H$m ^r BZH$ma nabo XO} H$m BZH$mar Am¡a

AY_u ~Zm XoVm h¡ Am¡a Bg EH$ BZH$ma H$s _m¡OyXJr _| eof g^r Z{~`m| H$m ñdrH$ma H$aZm ^r H$moB© AW© d _yë` Zht aIVm$& ~mô` ê$n

_| `h EH$ H$Rmoa {ZU©` kmV hmoVm h¡, {H$ÝVw gƒmB© H$s Anojm `hr Wr {H$ {ZU©` BgHo$ A{V[aŠV Hw$N Am¡a Z hmo, Am¡a EH$ Z~r Ho$

BZH$ma H$mo ^r Bggo {ZåZ loUr H$m AnamY Z Rham`m OmE$& O~ `h kmV h¡ {H$ Mmho H$moB© ^r agyb hmo dh Aëbmh hr H$s Amoa go AmVm

h¡ Am¡a Cgr Ho$ AmXoe bmoJm| H$mo gwZmVm h¡$& Xygao eãXm| _| `h {H$ dh g_ñV ~«ô_mÊS Ho$ dmñV{dH$ gÎmmYmar hr H$s Amoa go {Z`wŠV

{H$`m hþAm àm{YH¥$V hm{H$_ Am¡a emgH$ hmoVm h¡, Vmo CgH$m BZH$ma dmñVd _| CgH$m BZH$ma Zht h¡ ~pëH$ g_ñV ~«ô_mÊS Ho$ emgH$

H$s Adkm Am¡a Zmµ\$a_mZr h¡$& CgHo$ {déÕ ~µJmdV H$m EbmZ h¡ Am¡a CgH$m BZH$ma d ~µJmdV Ho$ EbmZ H$s _m¡OyXJr _| Xygao Z{~`m| H$m

ñdrH$ma H$aZm {~bHw$b Eogm hr h¡ O¡go {H$gr hþHy$_V Ho$ {Z`wŠV {H$E hþE ~hþV go A{YH$m[a`m| H$mo Vmo CgH$m àm{YH¥$V hm{H$_ ñdrH$ma

H$a {b`m OmE _Ja {\$a Cgr hþHy$_V Ho$ {H$gr EH$ A{YH$mar H$mo CgH$m à{V{Z{Y Am¡a àm{YH¥$V hm{H$_ _mZZo go BZH$ma H$a {X`m

OmE$& `h emgZ H$m AmkmZwnmbZ Vmo Z hþAm ~pëH$ AnZo _V Am¡a BÀNm H$m AmkmZwnmbZ hþAm$& BgH$m AW© Vmo `h hmoJm {H$ {OZ

A{YH$m[a`m| H$mo hþHy$_V H$m à{V{Z{Y Am¡a àm{YH¥$V hm{H$_ ñdrH$ma {H$`m J`m J`m h¡ CZH$m `h ñdrH$ma H$aZm ^r dmñVd _| emgZ Ho$

à{V H$Îm©ì`mZwnmbZ Ho$ AÝVJ©V Zht, ~pëH$ AnZo _Z H$s BÀNm Ho$ H$maU go h¡, Bg{bE Bg ñdrH¥${V H$m dmñVd$ _| H$moB© _yë` ^r Zht$&

AV:, Aëbmh VAmbm Zo CZ bmoJm| H$mo Omo {H$gr EH$ agyb H$m BZH$ma H$aVo hm| gmao agybm| H$m BZH$ma H$aZodmbm Kmo{fV {H$`m h¡$&

CXmhaUm`© �� Zyh (Ab¡.) H$s µH$m¡_ Ho$ gå~ÝY _| CgZo H$hm {H$ ""O~ CÝhm|Zo h_mao agybm| H$mo PwRbm`m Vmo h_Zo ^r CÝh| Sw~mo {X`m$&''

(µHw$aAmZ, 25:37) `Ú{n KQZm H$s dñVwpñW{V Ho$ AZwgma CÝhm|Zo Ho$db EH$ agyb hµOaV Zyh (Ab¡.) H$m BZH$ma {H$`m Wm, eof

Page 24: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

agybm| H$s Vmo CZHo$ g_j H$moB© g_ñ`m hr Z Wr$&

h_| A^r kmV hmo MwH$m {H$ ""Omo agyb ^r AmVm h¡ Bgr {bE AmVm h¡ {H$ Aëbmh Ho$ AmXoemZwgma CgH$m AmkmZwnmbZ {H$`m

OmE$&'' VWm `h {H$ ""Omo Aëbmh Ho$ agyb H$m AZwnmbZ H$aVm h¡ dh Aëbmh H$m dmñVd _| AmkmZwnmbZ H$aVm h¡$&'' O~ dñVwpñW{V

`h h¡ Vmo Š`m BgH$m Iwbm hþAm AW© `h Zht {H$ {H$gr agyb H$mo Vñbr_ Z H$aZm dmñVd _| ""Aëbmh H$s Amkm'' H$mo RwH$amZm Am¡a

""Aëbmh Ho$ AmkmnmbZ H$m BZH$ma h¡$? Eogr pñW{V _| EH$ agyb H$m BZH$ma ^r AY_© d {dÐmoh H$s AmË`m§{VH$ Š`m| Z hmoJr$& Am¡a

Aëbmh Ho$ EH$-EH$ agyb H$mo gË`{ZîR _mZo {~Zm B©_mZ H$m à_mU-nÌ (gZX) {_b OmZm, {Z`_ Am¡a Ý`m` H$s ~mV H¡$go hmo gH$Vr

h¡$?

hµOaV _whå_X (gëb.) H$s [agmbV[agmbV H$m gå~ÝY _| Omo ^r {ddaU D$na H$s n§pŠV`m| _| Am MwHo$ h¢, Cg_| [agmbV H$s YmaUm H$m Ho$db gm_mÝ` Am¡a _m¡{bH$

VWm g¡Õm§{VH$ ñnîQrH$aU hþAm h¡ Z {H$ nyU© ñnîQrH$aU Bg{bE Bñbm_ _| [agmbV H$s YmaUm H$m `hr nyU© AW© Zhr hmoVm Am¡a Z Ho$db

BÝht ~mVm| H$m ñdrH$ma H$a boZm Bñbm_r [agmbV H s YmaUm H$mo _mZ boZm h¡$& Bñbm_r [agmbV H$s YmaUm A{^àm` H$m AW© {Og ~mV

go nyam hmoVm h¡ Am¡a AnZo nyU© Am¡a ñnîQ ê$n _| gm_Zo AmVm h¡, dh `h h¡ {H$ Am{˜ar agyb hµOaV _whå_X (gëb.) H$m AZwgaU Am¡a

Amn H$s bmB© hþB© earAV H$m AZwgaU XmoZm| H$mo A{Zdm`©V: ñdrH$ma {H$`m OmE$& AWm©V² {gÕm§V Ho$ AZwgma Vmo Amn (gëb.) H$mo ^r

Cgr Vah Aëbmh H$m agyb _mZm OmE {Og Vah Xygao agybm| H$mo _mZm OmVm h¡ Am¡a Xygao agybm| H$mo ^r Bgr Vah Aëbmh Ho$ agyb _mZm

OmE {Og àH$ma {H$ Amn (gëb.) H$mo _mZm OmVm h¡$& {H$ÝVw Ohm± VH$ ì`mdhm[aH$$ AZwnmbZ H$m _m_bm h¡ BgHo$ {bE Amn (gëb.)

hr H$mo Z_yZm ~ZmZm Mm{hE Am¡a Bg {dídmg Ho$ gmW ~ZmZm Mm{hE {H$ A~ Amn (gëb.) hr H$m AZwgaU µOê$ar h¡$& Xygao g_ñV

agyb, Aëbmh Ho$ agyb Wo Am¡a Amn (gëb.) ^r Aëbmh Ho$ agyb h¢$& O~ H$moB© ì`pŠV [agmbV H$s CnamoŠV YmaUm H$mo gm_mÝ` Am¡a

_m¡{bH$ VÏ`m| Ho$ gmW Bg {d{eîQ gË` H$mo ^r ñdrH$ma H$a boVm h¡, V~ OmH$a dh [agmbV H$s Bñbm_r YmaUm na B©_mZ bmZodmbm

H$hbmVm h¡$&1

---------------------------------------------

Page 25: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

_m¡{bH$ H$_©(Bñbm_ Ho$ AYmañVå^)

YmaUmAm| Ho$ ~mX ñdm^m{dH$ Vm¡a na H$_© H$s ~hg AmVr h¡$& Bg{bE Bñbm_ H$s YmaUmAm| H$mo OmZ boZo Ho$ níMmV² A~ h_mar

~w{Õ ñd`§ hr BgHo$ ì`mdhm[aH$$ ^mJ H$s Amoa _w‹SoJr Am¡a nyNoJr {H$ BZ YmamUmAm| Ho$ ~mX do H$_© H$m¡Z-go h¢ {OZHo$ H$aZo H$m Bñbm_

AmXoe XoVm h¡$? ~mh²` ê$n go `h EH$ ~‹Sm {dñV¥V {df` h¡ Am¡a BgHo$ {bE Omo ~hg Ano{jV h¡ CgHo$ nyao \¡$bmd Ho$ gm_Zo ghg«m| n¥îR

^r H$moB© h¡{g`V Zht aIVo {H$ÝVw Ohm± VH$ Bñbm_ Ho$ gm_mÝ` n[aM` H$m gå~ÝY h¡ CgHo$ {bE BVZo bå~o {dñVma _| OmZm Hw$N µOê$ar

Zht ~pëH$ BVZr ~mV n`m©ßV h¡ {H$ _hËdnyU© Am¡a ñnîQ earAV Ho$ AmXoem| H$m AdbmoH$Z H$a {b`m OmE$& Bñbm_ Ho$ `o _hËdnyU© Am¡a

ñnîQ AmXoe _m¡{bH$ ê$n go Xmo àH$ma Ho$ h¢��

(1) EH$ do {OZH$m _hËd A{YH$ AmYma^yV H$mo{Q H$m h¡ Am¡a {OZH$m ñWmZ Bñbm_r {ejmAm| Ho$ AÝXa YmaUmAm| Ho$ RrH$ ~mX hr

AmVm h¡$&

(2) Xygao do {OZH$s h¡{g`V Bg H$mo{Q H$s Zht h¡ Am¡a {OZH$m ñWmZ ~mX _| AmVm h¡ ñd^mdV: nhbo CÝht AmXoem| H$m AdbmoH$Z

{H$`m OmZm Mm{hE {OZH$m _hËd A{YH$ Am¡a ~w{Z`mXr {µH$ñ_ H$m h¡$&

Eogo H$_© H$m¡Z go hmo gH$Vo h¢$? Bg gå~ÝY _| h_| AZw_mZ Am¡a A§XmµOo go H$m_ boZo H$s µOê$aV Zht, Š`m|{H$ Z~r (gëb.) Zo Eogr

MrµOm| H$s Amoa ñd`§ g§Ho$V H$a {X`m h¡$& Amn (gëb.) H$m gwà{gÕ H$WZ h¡�

""Bñbm_ H$m {Z_m©U nm±M MrµOm| na hþAm h¡, Bg ~mV H$s Jdmhr XoZm {H$ Aëbmh Ho$ A{V[aŠV H$moB© nyÁ` Zht h¡ Am¡a `h {H$

_whå_X Aëbmh Ho$ agyb h¢, Z_mµO H$m Am`moOZ H$aZm, µOH$mV XoZm, hO H$aZm, a_µOmZ Ho$ amoµOo aIZm$&'' � hXrg :

~w mar,

EH$ Am¡a [adm`V go kmV hmoVm h¡ {H$ Amn (gëb.) Zo ""Bñbm_ H$m {Z_m©U nm±M MrµOm| na hþAm h¡'' Ho$ ~mX `h µ\$a_m`m �

""Bñbm_ H$m {Z_m©U AmYma ñVå^m| na hþAm h¡$&''

^dZ Ho$ AmYma ñVå^ Z Vmo nyU© ^dZ hmoVo h¡, Z ^dZ go AbJ H$moB© MrµO hmoVo h¢$& ~pëH$ Xygao {hñgm| Ho$ Am¡a CZ AmYma ñVå^m|

Ho$ ~rM EH$ ~‹Sm A§Va hmoVm h¡$& AWm©V, Xygao H$s VwbZm _| CÝh| EH$ {dpeîQVm àmßV hmoVr h¡ Am¡a dh `h {H$ `o ^r `Ú{n ñd`§ nyU© ^dZ

hmoZo Ho$ ~OmE CgHo$ EH$ ^mJ {hñgm hr hmoVo h¢, _Ja Eogo ^mJ hmoVo h¢ {OZ na eof ^mJm| H$m ApñVËd Am¡a CZH$s pñWaVm {Z^©a hmoVr h¡$&

Bg{bE Vm¡hrX d [agmbV H$s Jdmhr, Z_mµO, OµH$mV, hO Am¡a amoµOo Ho$ Bñbm_ Ho$ AmYma ñVå^ hmoZo H$m AW© `h h¡ {H$�

(1) {Og àH$ma {H$gr ^dZ Ho$ ñVå^m| H$mo ~Zm boZo go nyd© Amn H$moB© VX{YH$ {Z_m©U Zht H$a gH$Vo, RrH$ Cgr àH$ma BZ nm±Mmo H$mo

nyam {H$E ~µJ¡a Bñbm_ Y_© H$s AÝ` {ejmAm| na A_b Zht {H `m Om gH$Vm Am¡a AJa H$moB© A_b {H$`m OmEJm, Vmo dh dmñVd _|

A_b H$m Ho$db Zm_ hmoJm, dñVwV: A_b Z hmoJm$&

(2) AJa `o nmMm| ñVå^ RrH$ Vm¡a go ñWm{nV hmo OmVo h¢ Vmo eof H$_m] H$m nyU© hmo nmZm {~bHw$b g§^m{dV h¡, ~pëH$ bJ^J

A{Zdm`© Am¡a µOê$ar hmoJm$& `hr H$maU h¡ {H$ EH$ Xygar hXrg _| Ho$db BÝht MrµOm| H$mo ""Bñbm_'' H$hm J`m h¡$& µ\$a_m`m ��

""Bñbm_ `h h¡ {H$ �� Vw_ Jdmhr Xmo {H$ Aëbmh Ho$ A{V[aŠV H$moB© AmamÜ` Zhr Am¡a _whå_X (gëb. ) Aëbmh Ho$ agyb h¢,

Z_mµO µH$m`_ H$amo, µOH$mV Xmo, a_µOmZ Ho$ amoµOo aImo, Am¡a H$m~m VH$ H$s `mÌm H$s gm_Ï`© aIZo H$s pñW{V _| CgH$m hO H$amo$&''

� hXrg : _wpñb_

`Ú{n {nNbr hXrg _| BÝh| ""Bñbm_'' Zht ~pëH$ ""Bñbm_ Ho$ ñVå^'' H$hm J`m Wm$& Bg{bE A~ BÝh| ""Bñbm_'' H$ho OmZo H$m

ñnîQV: AW© `h hmoJm {H$ `o nm±Mm| H$_© Y_© Ho$ Eogo _m¡{bH$ H$_© h¢ {H BZH$m ApñVËd _| Am OmZm dmñVd _| nyao Bñbm_ Ho$ ApñVËd _|

Am gH$Zo H$s µO_mZV h¡$& Bg àH$ma do Bñbm_ H$m Ho$db EH$ A§e hmoVo hþE ^r _mZmo nyam Bñbm_ h¢$&

`h ~mV {H $ `o H$_© Bñbm_ Ho$ ñVå^ Am¡a bmj{UH$ AW© _| nyam Bñbm_ Š`m| Am¡a {H$g àH$ma h¢, BZHo$ {ddaU na µJm¡a H$aZo go

ñd`§ ñnîQ hmo OmEJr, Omo {ddaU AmJo Am ahm h¡ ��

BZ H$Îm©ì`m| (H$_m]) Ho$ {Z`V hmo OmZo Ho$ ~mX {OZH$mo earAV Ho$ gmao H$_m] _| àmW{_H$Vm Am¡a g~go A{YH$ _m¡{bH$ _hËd àmßV

h¡, CZHo$ gå~ÝY _| µHw$aAmZ Am¡a hXrg Ho$ {dñV¥V dŠVì` gw{ZE ��

1. Vm¡hrX Am¡a [agmbV H$mo _mZZm Am¡a EbmZ H$aZm

Page 26: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Ohm± VH$ Vm¡hrX, hþµOya (gëb.) H$s [agmbV H$s Jdmhr Am¡a CgHo$ _mZZo H$m gå~ÝY h¡, `h EH$ Eogm H$_© h¡, Omo Ho$db µO~mZ go

nyam hmo OmVm h¡$& XoIZo _| `Ú{n `h Jdmhr Ho$db Vm¡hrX Am¡a hµOaV _whå_X (gëb.) H$s [agmbV H$s Jdmhr h¡, {H$ÝVw dmñVd _| `h

nyao [agmbV Ho$ {gb{gbo H$s, g_ñV Amg_mZr {H$Vm~m| H$s, µ\$[aíVm| H$s, Am{˜aV H$s Am¡a VµH$Xra H$s AWm©V² g_ñV CZ MrµOm| ��

{OZ na B©_mZ bmZm A{Zdm`© h¡ �� H$s Jdmhr h¡$& Š`m|{H$ Omo ì`pŠV _whå_X (gëb.) Ho$ Z~r hmoZo H$s Jdmhr XoJm dh Amn go Amn CZ

g_ñV AZXoIr gƒmB`m| H$mo gË` _mZZodmbm g_Pm OmEJm �� {OZH$s Amn (gëb.) Zo gyMZm Xr h¡$&

Aëbmh H$s Vm¡hrX Am¡a Amn (gëb.) H$s [agmbV na {Xb go {dídmg H$aZm EH$ ~mV h¡, Am¡a Bg {dídmg Ho$ AZwgma BZ

YmaUmAm| H$mo µO~mZ go ^r gË` H$hZm AÝ` ~mV h¡$& CnamoŠV hXrg| ~VmVr h¢ Am¡a {dÛmZm| Zo Bg ~mV H$mo ^r ñnîQ {H$`m h¡ {H$ _wpñb_

VWm _mo{_Z hmoZo Ho ${bE Ho$db {Xb H$s Vñ-XrµH$ H$mµ\$s Zht h¡, daZ² µO~mZ H$s VñXrµH$ ^r A{Zdm`© h¡$& BgHo$ {~Zm {H$gr H$m Bñbm_

{dídmgZr` Z hmoJm & µO~mZ go ñdrH$ma H$aZo Am¡a A{^ì`ŠV H$aZo H$m _hËd BVZm µÁ`mXm Bg{bE h¡ {H$ Bñbm_ �� O¡gm {H$ AmJo

MbH$a gwñnîQ hmoJm �� H$moB© Eogm "XrZ' Zht h¡ Omo H$mZm| _| ~mV| H$aVm hmo Am¡a {OgH$s AnojmE± H$mZm| _| nyar hmo OmVr hm|, ~pëH$ Eogm

Y_© h¡ Omo _mZd H$mo C±MmB`m| go gå~mo{YV H$aVm h¡ Am¡a Cgo OrdZ Ho$ H$mobmhbm| Ho$ RrH$ ~rM _| bm I‹Sm H$aVm h¡$& gË` d AgË` Ho$

{ZaÝVa g§Kf© _| Smbo aIVm h¡ Am¡a AY_© VWm Adkm Ho$ {déÕ EH$ H$^r g_mßV Z hmoZo dmbo _moM} na CgH$s {Z`wpŠV H$aVm h¡$& O~

dñVwpñW{V `h Wr, Vmo {~bHw$b A{Zdm`© Wm {H$ dh AnZo AZw`m{``m| go AnZr h¡{g`V H$s Cƒ ñda _| CX²KmofUm H$a XoZo H$s _m±J H$ao

Am¡a CÝh| nhbo {XZ go hr nyao g§gma H$mo `h gmµ\$-gmµ\$ ~Vm XoZo H$m AmXoe Xo {H$ h_ Bg Xb Ho$ gXñ` Am¡a Bg _moM} Ho$ g¡{ZH$ h¢ Am¡a

dhr Hw$N H$aZo H$m ÑTg§H$ën boH$a OrdZ Ho$ _¡XmZ _| CVa aho h¢, {OgH$s h_mar `| YmaUmE± H$s AnojmE± H$aVr h¢$& Bg nhby go µJm¡a

H$s{OE Vmo ñdrH$ma H$aZm n‹SoJm {H$ Bñbm_r YmaUmAm| H$m ñnîQV: BµH$ama Am¡a CX²KmofUm ^r ñd`§ AnZr OJh ~‹Sr _hËd aIVr h¡$&

gm_m{OH$ Am¡a amOZ¡{VH$ ÑpîQ go Xo{IE Vmo Bg BµH$ama Am¡a CX²KmofUm H$m EH$ Am¡a ^r ~‹Sm _hËd {XImB© XoJm Omo ì`pŠV AnZr

µO~mZ go �� ""bm Bbm-h Bëbëbmhþ, _whå_Xwa©gybwëbmh'' H$hVm h¡, dh Mmho BgH$s ì`mdhm[aH$ AnojmAm| H$mo nyam Z H$aVm hmo, `hm±

VH$ {H$ {Xb _| Bg na {dídmg ^r Z aIVm hmo, {\$a ^r dh _wpñb_ g_mO H$m EH$ ì`pŠV d gXñ` g_Pm OmEJm, Am¡a amOZ¡{VH$

Am¡a gm_m{OH$ ÑpîQ go Cgo dhr A{YH$ma àmßV hm|Jo Omo EH$ _wgb_mZ H$mo àmßV hþAm H$aVo h¢$& {H$ÝVw `{X H$moB© ì`pŠV µO~mZ go `h

ñdrH$ma d CX²KmofUm Zht H$aVm Vmo Mmho {Xb _| Bg na {H$VZm hr Jham `µH$sZ Š`m| Z aIVm hmo dh _wgb_mZ Z _mZm OmEJm$& ~pëH$

CgH$s JUZm µJ¡a _wpñb_m| _| hmoJr & amOZ¡{VH$ Am¡a gm_m{OH$ ÑpîQ go CgHo$ gmW dhr Zr{V AnZmB© OmEJr, Omo EH$ µJ¡a-_wpñb_ Ho$

gmW AnZmZr Mm{hE, Z {H$ dh Zr{V Omo EH$ _wgb_mZ Ho$ gmW AnZm`r OmVr h¡$&

{Og ì`pŠV Zo Bñbm_r YmaUmAm| (AmñWmAm|) H$mo {Xb go gƒm _mZ {b`m, CgZo Bñbm_ H$s ~w{Z`mX O_m br Am¡a {\$a O~

CgZo AnZo {Xb H$s `h ~mV µO~mZ go ^r H$h Xr Am¡a Xw{Z`m Ho$ g_j BgHo$ `WmW© hmoZo H$s Jdmhr Xo Xr Vmo A~ CgZo AnZo Y_© (XrZ)

H$m nhbm ñVå^ V¡`ma H$a {b`m$&

2. Z_mµO Bñbm_-Y_© _| Z_mµO H$m _hËd

Bñbm_ H$m Xygam ñVå^ Z_mµO h¡$& `h ì`mdhm[aH$ ñVå^m| _| gd©àW_ h¡ Am¡a Y_© _| BgH$mo Omo ñWmZ àmßV h¡, dh {H$gr ^r Xygao

H$_© H$mo àmßV Zht h¡$& EH$ gƒo _wgb_mZ H$m àË`oH$ H$m`© Aëbmh H$s ~ÝXJr (AmkmZwnmbZ) H$m H$m_ hmoVm h¡, {H$ÝVw Z_mµO O¡gr

~ÝXJr H$s emZ {H$gr H$m_ _| Zht nmB© OmVr & Z_mµO H$m A§Va hr Zht CgH$m ~mh²` ê$n ^r gd©Wm ~ÝXJr hmoVm h¡$& Z_mµO H$s _wÐmAm| H$mo

Xo{IE Am¡a CgH$s XwAmAm| (àmW©ZmAm|) Vñ~rhm| (Aëbmh Ho$ JwUJmZ) Am¡a Hw$aAmZ nmR na µJm¡a H$s{OE$& {dZ_«Vm Am¡a à{UnmV ( Z_Z)

Ho$ àXe©Z H$m H$moB© gå^m{dV ê$n Zht Omo Z_mµO Ho$ ~mh²` `m CgHo$ AÝVa A§Va _| _m¡OyX Z hmo$& `h grZo na hmW ~m±Yo Am¡a Am±I| PwH$mE

AmXanyd©H$ I‹Sm hmoZm, `h nrR Ho$ ~b PwH$ OmZm `h µO_rZ na AnZm _ñVH$ aI XoZm, `h _wI go Aëbmh H$s ñVw{V Ho$, _{h_m Ho$,

_hmZVm Ho$, EH$Ëd eãXm| H$m {Za§Va Cƒm[aV ahZm Am¡a `h {Xb H$m Aëbmh Ho$ ^`, Jm¡ad Am¡a ào_ Ho$ ^md go n[anyU© ahZm �� Š`m

Hw$N Zht h¡$& Am{˜a ~ÝXJr H$s H$m¡Z-gr AXm h¡ {Oggo `h Z_mµO ˜mbr hmo$& µHw$aAmZ d hXrg H$m AÜ``Z H$s{OE Vmo Z_mµO Ho$ _hËd

Am¡a CgHo$ CÎm_ JwUm| go CZHo$ n¥îR ^ao ZµOa AmE±Jo$& CZ_| H$s Hw$N ñnîQ MrµO `o h¢��

1. Z_mµO hr B©_mZ H$m g~go nhbm ì`mdhm[aH$ àVrH$ h¡$& A^r CnamoŠV hXrgm| _| AmnZo XoIm {H$ B©_mZ H$s Jdmhr XoZo Ho$ ~mX

g~go nhbo {Og MrµO H$m CëboI {H$`m J`m h¡ dh `hr Z_mµO h¡$& `h _mZmo Bg ~mV H$m g§Ho$V h¡ {H$ `{X _mZd Ho$ AÝXa B©_mZ

{dÚ_mZ hmo Am¡a Aëbmh Ho$ B©ídaËd Am¡a AnZr XmgVm na Cgo {dídmg hmo Vmo `h {dídmg g~go nhbo Z_mµO H$s eŠb AnZmVm h¡$&

Page 27: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

`h ~mV Ho$db BÝht Xmo hXrgm| _| Zht nmB© OmVr ~pëH$ bJ^J àË`oH$ Cg hXrg _| {XImB© XoVr h¡ {Og_| Y_© Ho $AmYma^yV H$_© {JZmE

JE h¢$&

Bgr àH$ma µHw$aAmZ _OrX H$mo Xo{IE Vmo dh ^r OJh-OJh B©_mZ Ho$ ~mX g~go nhbo Z_mµO hr H$m Zm_ boVm ZµOa AmEJm$&

CXmhaUmW© ��

""Am¡a do bmoJ Omo B©_mZ bmE Am¡a {OÝhm|Zo AÀNo H$_© {H$E Am¡a Z_mµO µH$m`_ H$s$&'' � µHw$aAmZ,

2:277

""Am¡a do bmoJ {OÝhm|Zo Aëbmh H$s {H$Vm~ H$mo _µO~yVr go nH$‹S {b`m Am¡a Z_mµO µH$m`_ H$s$&'' � µHw$aAmZ,

4:170

""Vmo dh Z B©_mZ bm`m Am¡a Z CgZo Z_mµO n‹Tr$&''

Bg dU©Ze¡br go µHw$aAmZ dmñVd _| `hr ~VmZm MmhVm h¡ {H$ {Xb _| AJa B©_mZ H$m ~rO n‹S MwH$m hmo Vmo Cggo H$_© (A_b) H$m

Omo nhbm nm¡Ym {ZH$boJm, dh Z_mµO H$m nm¡Ym hmoJm$&

2. Ho$db `hr Zht {H$ Z_mµO B©_mZ H$m g~go nhbm àVrH$ h¡, daZ² dh B©_mZ H$m An[ahm`© àVrH$ ^r hmoVr h¡$& `h gå^d Zht {H$

{Xb _| B©_mZ Vmo hmo {H$ÝVw {ga _| éHy$A Am¡a gOXo H$s V‹Sn Z hmo$& B©_mZ öX` Ho$ ^md H$m Zm_ h¡, `hr ^md h¡ Omo àË`j _| Z_mµO H$m

ê$n YmaU H$a boVm h¡$& Bg{bE Ohm± B©_mZ hmo dhm± Z_mµO hmoJr$& RrH $Cgr Vah {Og Vah {H$ Ohm± gyaO {ZH$bm hþAm hmoVm h¡ dhm±

àH$me Am¡a Vmn A{Zdm`©V: hmoVm h¡ & `h ~mV {H$ Z_mµO B©_mZ H$m A{Zdm`© A§J h¡, `h Z~r (gëb.) Ho$ H${WV ñnîQ eãXm| go {gÕ

hmoVr h¡, H$moB© H$ënZm Zht h¡$& Amn (gëb.) µ\$a_mVo h¢:�

""{OgZo OmZ-~yPH$a H$moB© µ\$µO© Z_mµO Nmo‹S Xr Aëbmh na CgH$s H$moB© {µOå_oXmar Zht h¡$&'' � hXrg : _ wgZX

Ah_X

Zm_µO Ë`mJZo go BZgmZ Am¡a {eH©$ Hw$‹\« Ho$ ~rM H$moB© A§Vamb Zht ah OmVm$& � hXrg : _wpñb_

{OhmX* Ho$ gµ\$a Ho$ {gb{gbo _| Amn (gëb.) H$m {Z`_ Am¡a Amn (gëb.) H$m AmXoe `h Wm {H$ {Og ~ñVr go AµOmZ H$s

AmdmµO AmE Cgo _wpñb_ Am~mXr g_Pm OmE Am¡a Cg na h_bm Z {H$`m OmE Am¡a {Og ~ñVr go AµOmZ H$s AmdmµO Z AmE Cgo

{dY{_©`m| H$s ~ñVr g_Pm OmE Am¡a Cg na h_bm {H$`m OmE$& `h AmXoe ^r Bg ~mV H$m ñnîQ à_mU h¡ {H$ Z_mµO hr dh MrµO h¡ Omo

gm_mÝ` pñW{V _| B©_mZ H$m {ZUm©`H$ bjU ~ZVm h¡ Am¡a Bgr go nhbr ÑpîQ hr _| {H$gr Ho$ _wgb_mZ hmoZo `m Z hmoZo H$m Am^mg hmo

OmVm h¡$&

Bgr àH$ma µHw$aAmZ _OrX _| Am`m h¡ {H$ {µH$`m_V Ho$ {XZ XmoµO˜ (ZaH$) dmbm| go µ\$[aíVo O~ `h nyN|Jo {H "" Vwåh| OhZZw_ _|

{H$g MrµO Zo Smbm h¡$>?'' (µHw$aAmZ 74:42) Vmo CZHo$ CÎma Ho$ Amapå^H$ eãX `o hm|Jo �� ""h_ Z_m{µO`m| _| go Z Wo$&'' (µHw$aAmZ,

74:43) Bggo kmV hþAm {H$ Z_mµOr hmoZm Am¡a EH$ ˜wXm H$m CnmgH$ hmoZm _mZmo EH$ ~mV h¡$& Š`m|{H$ `h EH$ OmZr-~yPr hµH$sµH$V h¡ {H$

OÝZVr Am¡a XmoµO˜r hmoZm B©_mZ Am¡a Hw$‹\«$ (BZH$ma) na {Z^©a H$aVm h¡$& A~ AJa XmoµO˜r AnZo Xwîn[aUm_ go Xmo-Mma hmo OmZo Ho$ ~mX

`h H$hVo h¢ {H $ h_ Z_mµO Z n‹TZo Ho$ H$maU ZaH$ _| Smbo JE h¢, Vmo `h Bg ~mV H$s Xbrb h¡ {H$ {µH$`m_V Ho$ {XZ B©_mZ Am¡a Z_mµO

EH$ Xygao Ho$ nyad hmoZo H$s h¡{g`V go àH$Q hm|Jo$& V^r Vmo dh CÎma _| ""h_ _mo{_Z Z Wo'' Ho$ ~OmE ""h_ Z_mµOr Z Wo'' Ho$ eãXm| go

AnZr ~mV Amaå^ H$a|Jo$&

`hr µHw$aAmZ Am¡a hXrg H s gwñnîQ ~mV| h¢, {OZHo$ AmYma na Hw$N Bñbm_r {dÛmZm| Zo Vmo Cg ì`pŠV H$mo Omo OmZ~yP H$a Z_mµO

Nmo‹S Xo Am¡a Z n‹TZo na A‹Sm aho, ga µH$b_ H$a XoZo H$m nmÌ Rham`m h¡, {Og àH$ma {H$ Bñbmm_ Y_© Nmo‹S XoZo Ho$ ~mX ~µJmdV H$aZodmbo

H$m ga µH$b_ {H$`m OmVm h¡$&

3- Z_mµO H$m EH$ Am¡a ~‹Sm _hËd µHw$aAmZ Am¡a hXrg go `h ^r gm{~V hmoVm h¡ {H$ dh nyao Bñbm_-{dYmZ H$m AZwH$aU H$aZo H$s

^mdZm H$m _w»` òmoV ^r h¡ Am¡a CgH$s g§ajH$ ^r$& dh AJa AXm hmoJr, Vmo earAV Ho$ eof AmXoem| H$m ^r {Zdm©h hmo gHo$Jm$& {H$ÝVw

`{X CgH$m hµH$ AXm Z hþAm Vmo eof earAV (Bñbm_r {dYmZ) ^r µJµ\$bV H$s ^|Q M‹T OmZo go Z ~M gHo$Jr$& `y± g_{PE {H$ earAV

Ho$ g_ñV AmXoem| _| Z_mµO H$mo dhr ñWmZ àmßV h¡ Omo _mZd-eara _| öX` H$m ñWmZ hmoVm h¡$& öX` _| `{X H§$nZ Am¡a Vmn Am¡a OrdZ

{dÚ_mZ hmo Vmo eara Ho$ AÝ` g^r A§Jm| VH$ aŠV-g§Mma hmoVm ahVm h¡ VWm do Or{dV ahVo h¢$& {Og g_` `h öX` AnZr J{V Am¡a

OrdZ Imo XoVm h¡, Cg g_` Xygao A§J ^r RÊSo Am¡a {ZOud hmoH$a ah OmVo h¢$& Z_mµO H$s Bg h¡{g`V Ho$ gå~ÝY _| µHw$aAmZ _OrX Zo H$B©

Page 28: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

OJh g§Ho$V {H$E h¢ Am¡a Z~r (gëb.) Zo ^r ñnîQ {H$`m h¡$& AVEd, CnamoŠV hXrg _| Ohm± Amn (gëb.) H$mo `h H$hVo gwZm Om MwH$m

h¡ {H$, ""Bñbm_ H$m {Z_m©U nm±M ñVå^m| na hþAm h¡$&'' dht Amn (gëb.) Ho$ `o eãX ^r {dÚ_mZ h¢ {H$ ""XrZ (Bñbm_ Y_©) H$m ñVå^

_mÌ Z_mµO h¡$&''

"" Y_© H$m _yb gma, Bñbm_ (AWm©V² Vm¡hrX, [agmbV Am¡a Am{˜aV H$m ñdrH$ma H$aZm) h¡ Am¡a CgH$m ñVå^ Z_mµO h¡$&''

� hXrg : {Va{_µOr

`h Bg ~mV H$m ñnîQ à_mU h¡ {H$ Z_mµO hr H$s Vah XrZ Ho$ ñVå^ `Ú{n µOH$mV Am¡a hO Am¡a amoµOm ^r h¢ Am¡a CZHo$ {~Zm Bñbm_

H$s B_maV ~Z Zht gH$Vr, {H$ÝVw Bg na ^r Z_mµO H$mo EH$ Eogm {d{eîQ Am¡a AZwn_ ñnîQ _hËd ^r àmßV h¡ {OgHo$ H$maU dh EH$_mÌ

^r Y_© H$m ñVå^ H$hr Om gH$Vr h¡$& AJa dh h¡ Vmo _mZmo nyam Y_© {dÚ_mZ h¡, dh AJa Zht h¡ Vmo nyao Y_© H$m bmon hmo J`m$&

hµOaV C_a (a{µO.) AnZo emgZ Ho$ H$_©Mm[a`m| H$mo EH$ {b{IV {ZX}e XoVo hþE H$hVo h¢ �

""{ZñgÝXoh _oar ÑpîQ _| g_ñV g_ñ`mAm| _| g~go A{YH$ _hËdnyU© g_ñ`m Z_mµO H$s h¡$& {OgZo AnZr Z_mµO H$s ajm H$s

Am¡a CgH$m nyam-nyam hµH$ AXm {H$`m CgZo AnZo nyao Y_© H$mo gwa{jV H$a {b`m Am¡a {OgZo AnZr Z_mµO H$mo {dZîQ H$a {X`m

dh eof Am¡a MrµOm| H$mo Am¡a A{YH$ {dZîQ H$aHo$ ahoJm$&''

� hXrg : _wdÎmm, B_m_ _m{bH$

Z_mO H$mo `h _hËd Š`m| àmßV h¡$?

Bg_| H$moB© g§Xoh Zht {H$ µHw$aAmZ d hXrg Ho$ Omo gmú` A^r h_mao gm_Zo AmE h¢, CZgo Z_mµO H m ñWmZ `hr gm{~V hmoVm h¡$& Bg

H«$_ _| ~w{Õ ñdm^m{dH$ ê$n go `h gdmb H$a gH$Vr h¡ {H$ Am{˜a Z_mµO H$mo `h ñWmZ Š`m| àmßV h¡$? Š`m ~mV h¡ {H$ dh earAV H$m

EH$ A§e hmoVo hþE ^r _mZmo nyar earAV h¡ VWm EH$ H$_© hmoVo hþE ^r _mZmo Agb B©_mZ h¡$? Bg gdmb H$m Odm~ EH$ Am¡a gdmb Ho$

Odm~ go {_b gHo$Jm Am¡a dh `h {H$ ˜wX `h Z_mµO Š`m MrµO h¡ Am¡a BgH$s dmñV{dH$Vm Š`m h¡$? µHw$aAmZ _OrX ~VmVm h¡ {H$ Z_mµO

Aëbmh H$s `mX H$m Zm_ h¡$&

""_oar `mX Ho$ {bE Z_mµO µH$m`_ H$amo$&'' � µHw$aAmZ, 20:14

Am¡a `h {H$ Z_mµO ~§Xo H$mo AnZo nmbZH$Vm© go {ZH$Q H$a XoVr h¡ �� ""gOXm H$amo Am¡a {ZH$Q hmo OmAmo "" ( 96:19) Z_mµO

_mZd H$mo AnZo à^w go BVZm {ZH$Q H$a XoVr h¡ {H $BVZm gm_rß` {H$gr ^r Xygao H$_© Ho$ Ûmam Am¡a {H$gr ^r Xygar pñW{V _| Cgo àmßV Zht

hmo gH$Vm$&

"" ~§Xm g~go A{YH$ AnZo AnZo a~ go µH$ar~ Cg g_` hmoVm h¡, O~{H$ dh gOXo _| hmoVm h¡$&'' � hXrg :

_wpñb_

`hm± VH$ {H$ dh Cg g_` Aëbmh Ho$ {gdm ha EH$ go H$QH$a AnZo ñdm_r Ho$ g_j Om nhþ±MVm h¡ Am¡a Cggo dmVm©bmn H$aZo _|

ì`ñV hmoVm h¡$&

""Vw_ _| go H$moB© O~ Z_mµO _| I‹Sm hmoVm h¡, Vmo dmñVd _| dh AnZo "a~' go MwnHo$ MwnHo$ ~mV| H$aVm h¡$&'' � hXrg

: ~w˜mar

Aëbmh H$s `mX, CgH$m gm_rË` AnZo a~ Ho$ g_j CgH$s Cn{ñW{V Am¡a Cggo dmVm©bmn �� Š`m Y_© H$s AmË_m Am¡a ~ÝXJr

H$m CËH$f© BZ MrµOm| Ho$ A{V[aŠV Am¡a ^r Hw$N hmo gH$Vm h¡$? ñnîQ h¡ {H$ Zht, Am¡a H$Xm{n Zht$& B©enam`U H$_©, B©_mZ hr H$m \$b

hmoVm h¡ Am¡a B©_mZ H$s O‹Sm| H$mo Z_r Am¡a VmµOJr {gµ\©$ Aëbmh H$s `mX go hr {_bVr h¡, O¡gm {H$ µ\$a_m`m J`m h¡ {H$$�� ""bm Bbm-h

Bëbëbmh'' Ho$ Omn go AnZo B©_mZ H mo VmµOm H$aVo ahmo$&

� hXrg : _wñZX, Ah_X

{Og no‹S H s O‹Sm| H$mo Z_r Am¡a VmµOJr Z nhþ±MVr hmo dh gyIZo bJVm h¡ Am¡a \y bZm-\$bZm ~ÝX H$a XoVm h¡$& Bg{bE {Og ì`pŠV

H$m {Xb Aëbmh H$s `mX go µJm{µ\$b hmo, CgH$m B©_mZ A{Zdm`©V: _waPm H$a ah OmEJm, VWm {OgH$m B©_mZ _waPm J`m hmo CgH$m H$_©

ZoH$s Am¡a B©e-^` (˜wXm Ho$ Sa) H$m H$_© Zht hmo gH$Vm$& Eogm H$_© AJa hmo gH$Vm h¡ Vmo _mÌ Eogo hr ì`pŠV H$m hmo gH$Vm h¡, {OgHo$

AÝXa B©_mZ H$s VmµOJr {dÚ_mZ hmo, Am¡a B©_mZ Cgr ì`pŠV H$m VmµOm ah gH$Vm h¡, {OgHo$ {Xb _| Aëbmh H$s `mX Ka {H$E hmo$& Z_mµO

Z _mÌ `h {H$ Aëbmh H$s `mX h¡, daZ² CgH$s `mX H$m g~ go ~ohVa, g~go nyU© Am¡a g~go A{YH$ à^mdH$mar ê$n h¡$& Bg{bE ZoH$s

Am¡a ˜wXmnañVr H$s YmaUm H$mo Z_mµO na {Z^©a hmoZm hr Mm{hE$&

Page 29: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Bg dñVwpñW{V H$mo EH$ CXmhaU go g_{PE �� ~mXemh H$m Omo Xa~mar CgHo$ gm_Zo {hXm`V Ho$ Cnam§V ^r CnpñWV Zht hmoVm

Am¡a AJa CnpñWV hmoVm ^r h¡ Vmo hm{X©H$ gå_mZ Am¡a lÕm Ho$ gmW Zht hmoVm, Cggo `h Amem aIZm {ZaW©H$ hmoJm {H dh emhr

AmXoem| H$m nmbZ H$aoJm Am¡a CgH$m dµ\$mXma aho & `h Amem AJa aIr Om gH$Vr h¡ Vmo Cgr ì`pŠV go aIr Om gH$Vr h¡ Omo, emhr

Xa~ma _| hm{µOa hmoZo, gbm{_`m± XoZo Am¡a AmXm~ ~Om bmZo go ~onadmh Z ahVm hmo$& µOm{ha ~mV h¡, Omo ì`pŠV AmnHo$ gm_Zo AmH$a

Amngo ß`ma Am¡a dµ\$mXmar H$m àXe©Z ^r Zht H$a nmVm dh AmnHo$ AmXoem| Am¡a BÀNmAm| H$s ˜m{Va AnZm ˜yZ Vmo Š`m, ngrZm ^r Z

~hm gHo$Jm$& Z_mµO ñnîQV: Aëbmh Ho$ Xa~ma H$s hm{µOar, gbm_r Am¡a dµ\$mXmar H$s à{Vkm h¡$& Omo ì`pŠV Bg hm{µOar Am¡a gbm_r Ho$

{bE ^r {Xb go VËna Z ahVm hmo, dh OrdZ Ho$ {dñV¥V _¡XmZ _| nJ-nJ na CgHo$ H${RZ AmXoem| H$s Š`m n¡adr H$a gHo$Jm$?

Z_mµO Ho$ Hw$N Jm¡U CX²Xoí`:-Z_mµO H$m Agb _hËd Am¡a CgH$ dmñV{dH$ _hmZVm Vmo dhr h¡ Omo D$na H$s dmVm© _| kmV hmo MwH$s {H$ÝVw dh AnZo Xm_Z _|

~hþV-gr H$ë`mUH$mar Jm¡U CnbpãY`m± ^r aIVr h¡$& `o H$ë`mUH$mar CnbpãY`m± Z_mµO Ho$ _ybmoX²Xoí` H$s Anojm Vmo {ZíM` hr Jm¡U h¢

{H ÝVw BgHo$ hmoVo hþE ^r dh AnZo Amn _| AË`§V _hËdnyU© Am¡a _yë`dmZ h¢ Am¡a _mZd H$mo ghr Bñbm_r _mZ{gH$Vm Am¡a Ano{jV

Bñbm_r OrdZ àXmZ H aZo H$aZo _| CËH¥$îQ ñWmZ aIVr h¢ & Bg{bE CZH$m OmZ boZm ^r A{Zdm`© h¡$& Z_mµO H$s BZ ""H$ë`mUH$mar Jm¡U

CnbpãY`m| H$mo CgHo$ ""Jm¡U CX²Xoí`'' H$hZm A{YH$ C{M hmoJm$& CZ_| go Hw$N `o h¢:�

1. Bñbm_ AnZo AZw`m{``m| H$mo {hXm`V H$aVm h¡ {H$ CZ g^r Ho$ AÝXa EH$ hr {_eZ Ho$ ÜdOmdmhH$ hmoZo H$s Jhar MoVZm nmB©

OmZr Mm{hE Am¡a Bg CX²Xoí` Ho$ {bE A{Zdm`© h¡ {H$ do EH$ gwì`dpñWV gm_y{hH$ OrdZ ì`VrV H$a|$& CZH$m EH$ A_ra (AÜ`j) hmo,

Omo ear`V Ho$ AmXem| H$m ñd`§ nmbZ H$ao Am¡a nyao g_mO H$mo CgH$m nmbZ H$amE$& earAV na AmYm[aV ì`dñWm ñWm{nV H$ao$& bmoJ

EH$ gwì`dpñWV Am¡a àpejU àmßV goZm H$s Vah hm| Am¡a `h CZH$m goZmn{V hmo$& dh CÝh| O~ J{Verb hmoZo H$mo H$ho Vmo J{V erb hmo

OmE± Am¡a O~ RhaZo H$mo H$ho Vmo Rha OmE± & Z_mµO AZwemgmZ Am¡a AmkmnmbZ H$m RrH$ Eogr hr n[anŠd ñd^md n¡Xm H$aVr h¡$& AµOmZ

hmoVo hr bmoJ AnZo Kam|, XwH$mZm| Am¡a IoVm| go Mb I‹So hmoVo h¢$& g^r H m é˜ _g{OX H$s Amoa hmo OmVm h¡$& `hm± AmH$a g~ Ho$ g~ EH$

B_m_ Ho$ nrNo Vra Ho$ g_mZ n§pŠV~Õ hmo OmVo h¢$& B_m_ Ho$ gmW-gmW Am¡a Bemam| na g~Ho$ g~ EH$ gmW CRVo, EH$ gmW ~¡RVo Am¡a EH$

gmW PwH$Vo h¢$& _Omb Zht {H$ H$moB© ì`pŠV B_m_ Ho$ Bg AZwgaU Ho$ à{V _Z `m ì`dhma _| V{ZH$ ^r ~onadmhr {XImE$& Am¡a `h g~

Hw$N _mÌ Aëbmh H$m AmXoe, Y_© H$m A{Zdm`© H$Îm©ì` Am¡a Am{˜aV H$m H$_© g_PH$a {H$`m OmVm h¡$& Š`m gwì`dñWm Am¡a AZwemgZ

Am¡a AmkmZwnmbZ H$m Bggo AÀNm Am¡a {H$gr àH$ma _mZ{gH$ Am¡a ì`mdhm[aH$$ àpejU hmo gH$Vm h¡, Omo Z_mµO Ho$ Ûmam hmoVm h¡$?

2. Bgr àH$ma Bñbm_ AnZo AZw`m{``m| _| AmË`m§{VH$ ß`ma Am¡a ~ÝYwËd XoIZm MmhVm h¡$& dh gƒm _mo{_Z hmoZo H$s nhMmZ `h

~VmVm h¡ {H$ àË`oH$ ì`pŠV AnZo _wpñb_ ^mB© Ho$ {bE ^r dhr ngÝX H$ao Omo dh ñd`§ AnZo {bE ngÝX H$aVm h¡$& Z_mµO ß`ma Am¡a

~ÝYwËd H$s Bg ^mdZm H$mo nyar epŠV go n¡Xm H$aVr Am¡a Cgo ~am-~a Amhma àXmZ H$aVr ahVr h¡$& _whëbo Am¡a ~ñVr ^a Ho$ _wgb_mZ

O~ AnZo nmbZH$Vm© Ho$ Xa~ma _| CnpñWV hmoVo h¢ Vmo CZHo$ Ho$db µH$X_ Am¡a H§$Yo hr nañna {_bo hþE Zht hmoVo ~pëH$ EH$ àH$ma go

CZHo$ {Xb ^r Amng _| {_bo hþE hmoVo h¢$& dh AnZo nada{XJma go _mÌ AnZo hr ì`pŠVËd Ho$ {bE XwAmE± Am¡a nmW©ZmE± H$aVo ~pëH$ g^r

Ho$ {bE H$aVo h¢ g^r Ho$ {bE {hXm`V _m±JVo h¢, g^r Ho$ {bE _µJ{µ\$aV (j_m) MmhVo h¢, g^r Ho$ {bE _XX _m±JVo h¢$& Š`m AÝ` ˜wXm Ho$

~ÝXm| go ~ÝYwËd Am¡a ào_ H$m hµH$ AXm H$aZo H$s H$moB© Bggo ^r CƒVa ar{V hmo gH$Vr h¡ {H$ BZgmZ AnZo ñdm_r go H¥$nmÑpîQ H$s

{dZ`-^md go àmW©ZmE± H$aVo g_` ^r CÝh| Z ^ybo Am¡a CZ {d{eîQ K{‹S`m| _| ^r ~am~a nwH$maVm aho {H$ "" ho ˜wXm$! h_ g~H$mo grYr

amh {XIm$&'' (µHw$aAmZ 1:5) ""h_ g~ na Am¡a Aëbmh Ho$ g_ñV ZoH$ ~ÝXmo na gbm_Vr hmo$&'' ""h_ g~H$mo Xw{Z`m _| ^r ^bmB©

àXmZ H$a Am¡a Am{˜aV _| ^r$&'' (µHw$aAmZ 2:201) Xw{Z`m Zo Amng Ho$ AË`ÝV ~‹To hþE ào_ H$m Omo D±$Mo go D±$Mm _mnXÊS gmoMm hmoJm,

{dídmg aIZm Mm{hE {H$ dh Bg _mnXÊS go ~hahmb ZrMm hr hmoJm$&

(3) Bñbm_ g_ñV _mZdOm{V H$mo EH$ hr ñdm_r Ho$ µJwbm_ Am¡a EH$ hr _mVm-{nVm H$s gÝVmZ ~VmVm h¡ Am¡a {hXm`V H$aVm h¡ {H$

Vw_ g~ AnZo H$mo Eogm hr g_Pr$&

""Eo Aëbmh Ho$ ~ÝXm|! Amng _| ^mB©-^mB© ~ZH$a ahmo$&''

� hXrg : _wpñb_

H$moB {H$gr H$mo ZrM Am¡a VwÀN Z g_Po$& dU©, OÝ_^y{_, d§e Am¡a YZ-gån{Îm Ho$ AmYma na H$moB© Cƒ Am¡a H$moB© AY_ Zht hþAm

H$aVm$& CƒVm `{X {H$gr H$mo {_b gH$Vr h¡ Vmo _mÌ gËH$_m] Am¡a B©e^` (˜wXm Ho$ Sa) hr Ho$ AmYma na {_b gH$Vr h¡$&

Page 30: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""~g Y_© Am¡a B©e^` Ho$ AmYma na'' � hXrg : Ah_X, ~¡h H$s

Z_mµO Bg gË` ~moY H$mo AnZo ~mh²` ê$n go ^r OmJ«V H$aVr ahVr h¡ Am¡a AnZo AÝVa go ^r$& ~mh²` _| Bg Vah {H$ Z_mµO _| Z

H$moB© ~ÝXm (Xmg) ah OmVm h¡ Am¡a Z H$moB© ~ÝXm ZdmµO (ñdm_r)$& µ\$mê$µ\o$ AmµO_1 Am¡a EH$ hãer µJwbm_ XmoZm| H§$Yo-go-H§$Ym {_bmH$a

EH$ hr n§pŠV _| I‹So hmoVo h¢$& EH$ hr àmW©Zm-ñWbr hmoVr h¡, {Og na g~ H$s noem{Z`m± n‹Sr hmoVr h¢$& AÝV: H$aU go Bg àH$ma {H$ Z_mµO

Ho$ A§Xa g^r Ho$ {Xbm| _| ~b§Xr d nñVr H$s EH$ hr YmaUm ~Zr ahVr h¡ Am¡a dh `h {H$ g_ñV ~‹SmB`m| H$m _m{bH$ {gµ\©$ Aëbmh h¡

Am¡a H$moB© Zht {Ogo dmñV{dH$ ~‹SmB© H$m H$moB© bKw A§e ^r àmßV hmo$& h_ _| go àË`oH$ H$s h¡{g`V AJa Hw$N h¡ Vmo _mÌ Xmg Am¡a µJwbm_

hmoZo H$s h¡$& {Og ì`pŠV H$mo Cg H$s Z_mµO CgH$s h¡{g`V H$m `h Ehgmg {XbmVr ahoJr dh d§e dU© `m YZ-g§n{Îm H$s _ar{MH$m go

H$^r YmoIm Zht Im gH$Vm, Z Xygam| Ho$ _wµH$m~bo _| AnZo H$mo D±$Mm g_P gH$Vm h¡$&

A^rîQ Z_mO

{Og Z_mµO Ho$ `o _m¡{bH$ Am¡a `o Jm¡U CX²Xoí` d bm^ h¢ Am¡a {Og Z_mµO H$m Bñbm_ Zo AmXoe {X`m h¡ Cgo ^r ^br àH$ma OmZ

boZm Mm{hE$& Š`m|{H$ ha Z_mµO "Z_mµO' Zht hmoVr, {Og Vah {H$ ha BZgmZ "BZgmZ' Zht hmoVm$& {Og Z_mµO H$m Aëbmh Zo hþŠ_ {X`m

h¡ Am¡a Omo Z_mµO Y_© (XrZ) H$m ñVå^ hr Zht ~pëH$ _hm ñVå^ h¡, dh ApñVËd _| AmVr hr Zht O~ VH$ {H$ Cgo RrH$ Vm¡a go AXm Z

{H$`m OmE$& �"" RrH$ Vm¡a go AXm H$aZo'' Ho$ {bE µHw$amZ Am¡a hXrg Zo EH$ {deof eãX à`moJ {H$`m h¡ Am¡a dh h¡ ��"" BµH$m_V''

AWm©V Z_mµO µH$m`_ H$aZo H$m eãX$& O¡gm {H$ D$na Cpëb{IV hXrgm| _| Amn A^r XoI AmE h¢ Am¡a O¡gm {H$ µHw$aAmZ _OrX _|

OJh-OJh Bg eãX H$mo à`wŠV hmoVo XoIm Om gH$Vm h¡ & Z_mµO µH$m`_ H$aZo H$m AW© Xmo eãXm| _| `h h¡ {H$ Cgo g_ñV ~mh²` {Z`_m|

Am¡a AmÜ`mpË_H$ JwUm| Ho$ gmW AXm {H$`m OmE$& BZ {Z`_m| Am¡a JwUm| H$s nyar ì`m»`m µHw$aAmZ d hXrg Am¡a AÝ` Bñbm_r Y_©emñÌm| _|

àË`oH$ ImoO H$aZodmbo H$mo ghO hr {_b OmEJr$& g§{jßV eãXm| _| `h g_P| {H$ �� dhr Z_mµO ""µH$m`_ H$s hþB© Z_mµO'' hmoVr h¡, Omo

RrH$ g_` na Am¡a O_mAV Ho$ gmW n‹Tr JB© hmo$& Rha-Rha H$a Am¡a {Z`_mZwgma AXm H$s JB© hmo, {Og_| µHw$aAmZ H$m nmR ewÕ CƒmaU

Ho$ gmW Yrao-Yrao Am¡a BË_rZmZ Ho$ gmW {H$`m J`m hmo Am¡a Aëbmh H$s Amoa Ü`mZ bJmZo H$m nyam-nyam àmdYmZ {H$`m J`m hmo$& {µH$`m_1

Am¡a éHy$A d gOXo bå~o {H$E JE hm|$& eara na {eîQVm Am¡a {dZ_«Vm H$m ^md Nm`m hþAm hmo Am¡a BZ g^r ~mVm| go ~‹TH$a `h {H$ {Xb

Aëbmh H$s `mX _| Imo`m hþAm, CgHo$ ^` go ^am hþAm Am¡a CgHo$ à{V {dZ_«^md _| Sy~m hþAm hmo$& {Og Z_mµO _| BZ ~mVm| H$m nyam

Ü`mZ aIm OmEJm, ghr AWm] _| dhr Z_mµO, Z_mµO hmoJr Am¡a dh CVZr _o`mar hmoJr {OVZr {H$ Cg_| `o {deofVmE± {dÚ_mZ hm|Jr$& {Og

Z_mµO _| `o JwU {ZåZV_ ñVa na ^r Z hm|Jo dh XoIZo _| Z_mµO hmo Vmo hmo, {H$ÝVw dñVwV: Z_mµO ha{JµO Z hmoJr$& Bggo do µ\$m`Xo H$^r

hm{gb Z hmo gH|$Jo, Omo Z_mµO Ho$ µ\$m`Xo h¢ Bg àH$ma H$s Z_mµO H$s h¡{g`V Bñbm_ _| Eogr hmoJr O¡go {H$gr {µH$bo H$s gwajm Ho$ {bE

_µO~yV MmaXrdmar (µ\$grb ~ZmZo Ho$ ~Om` aoV H$s Xrdma I‹Sr H$a Xr OmE &

D$na Z_mµO Ho$ Omo dmñV{dH$ Am¡a Jm¡U bm^ ~`mZ {H$E JE h¢, CZH$s h¡{g`V _mÌ `hr Zht h¡ {H$ do Z_mµO Ho$ bm^ h¢, ~pëH$ `h

^r h¡ {H$ dhr Z_mµO H$s H$gm¡Qr ^r h¢$& CÝht H$mo gm_Zo aIH$a _mby_ {H$`m Om gH$Vm h¡ {H$ h_mar Z_mµOm| Ho$ eara _| Z_mµO H$s AmË_m

{H VZr {dÚ_mZ h¡ Am¡a do Z_mµO| {H$g gr_m VH$ ""µH$m`_'' H$s Om ahr h¢$? Bg ~mV H$m kmV hmo OmZm dmñVd _| `h kmV hmo OmZm ^r h¡

{H$ h_mar `o Z_mµO| h_mao Bñbm_ H$m dmñVd _| ñVå^ ~Z gH$s h¢ `m Zht Am¡a AJa ~Z gH$s h¢ Vmo {H$g hX VH$ ~Z gH$s h¢$?

Page 31: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

3. µOH$mV

OµH$mV H$m _hËd

Bñbm_ H$m Vrgam ñVå^ ""µOH$mV'' h¡$& O¡gm{H$ ~Vm`m Om MwH$m h¡ {H$ earAV _| {H$gr H$_© H$mo dh _hËd àmßV Zht Omo Z_mµO

H$mo àmßV h¡$& Bg{bE `h Vmo {H$gr àH$ma Zht H$hm Om gH$Vm {H$ µOH$mV ^r Bñbm_ Y_© _| RrH$ dhr h¡{g`V aIVr h¡, Omo Z_mµO H$s h¡$&

{H$ÝVw BgHo$ ~mao _| µHw$aAmZ d hXrg Ho$ AÝXa Omo Hw$N H$hm J`m h¡, Cg na ZµOa Sm{bE Vmo BgH$m _µH$m_, Z_mµO Ho$ _µH$m_ go ~g EH$

hr XaOm H$_ {XImB© XoJm$& CXmhaU Ho$ Vm¡a na Xmo ~mVm| H$mo Xo{IE�

(1) µHw$aAmZ _OrX _| A{YH$Va ñWmZ na B©_mZ Ho$ ~mX _mÌ Xmo gËH$_m] H$m CëboI {_bVm h¡$& nhbm Z_mµO H$m VWm Xygam

µOH$mV H$m & AWm©V² O~ µHw$aAmZ g§{jßV ê$n _| EH$ AmXe© _mo{_Z H$m {MÌ gm_Zo bmZm MmhVm h¡ Vmo dh gmYmaUV: Bg àH$ma Ho$ eãX

à`moJ H$aVm h¢ ��

""{ZñgÝXoh do bmoJ, Omo B©_mZ bmE Am¡a {OÝhm|Zo AÀNo H$_© {H$E$�� Z_mµO µH$m`_ H$s Am¡a µOH$mV Xr �� CZHo$ {bE CZHo$

nmbZH$Vm© Ho$ nmg à{VXmZ hmoJm$&'' � µHw$aAmZ, 2:277

`Ú{n Z_mµO Am¡a µOH$mV Ho$ A{V[aŠV ~hþV go AÀNo H$_© Am¡a ^r h¢, {OZH$m dwOyX AmXe© _mo{_Z d _wgb_mZ ~ZZo Ho$ {bE

A{Zdm`© h¡$& {\$a µHw$aAmZ hH$s_ Eogr dU©Z-e¡br Š`m| AnZmVm h¡$>? Am¡a AmXe© _mo{_Z d _wgb_mZ H$m {MÌ àñVwV H$aZo Ho$ {bE

àm`: B©_mZ Ho$ ~mX Ho$db Z_mµO Am¡a µOH$mV hr H$m Zm_ boH$a _m¡Z Š`m| hmo OmVm h¡$>? Xygar ^bmB`m| H$m CëboI ^r Š`m| Zht H$aVm?

µOm{ha h¡ {H$ dmVm© H$m `h T§J CgZo AH$maU Vmo Zht AnZm`m h¡$& {dMma H$s{OE Vmo BgH$m H$maU BgHo$ {gdm Am¡a H$moB© Z {_b gHo$Jm

{H$ Aëbmh VAmbm H$s {ZJmh _| Z_mµO Am¡a µOH$mV `hr Xmo MrµO| "XrZ' H$s dmñV{dH$ ì`mdhm[aH$ ~w{Z`mX| h¢$& {OgZo BZ XmoZm|

A{Zdm`© H$_m] (µ\$µOm]) H$m AÀNr Vah {Zdm©h H$a {b`m CgZo _mZmo nyao Y_© na MbZo H$s nŠH$s µO_mZV Am¡a ì`mdhm[aH$ gmú` OwQm

{X`m A~ Cggo Bg ~mV H$s dñVwV: H$moB© Ame§H$m eof Z ahr {H$ dh earAV Ho$ Xygao AmXoem| H$s Cnojm H$aoJm$& Eogm Š`m| h¡$? Bg ~mV

H$m Odm~ AmnH$mo EH$ Amoa "XrZ' H$s Am¡a Xygar Amoa Z_mµO Am¡a µOH$mV H$s dmñV{dH$VmAm| Am¡a CX²Xoí`m| na ZµOa SmbZo go {_b

gHo$Jm$& Y_© Ho$ AmXoem| H$m AmYma^yV {d^mOZ H$s{OE Vmo CZHo$ Xmo hr àH$ma Ho$ hm|Jo �� EH$ àH$ma Ho$ do AmXoe h¢ {OZH$m gå~ÝY

Aëbmh VAmbm Ho$ hµH$ Am¡a A{YH$ma go h¡ Xygao àH$ma Ho$ AmXoe do h¢ {OZH$m gå~ÝY ~ÝXm| Ho$ hµH$ go h¡$& Bg Vah "XrZ' H$m AZwnmbZ

dmñVd _| Bg ~mV H$m Zm_ h¡ {H $_Zwî` Aëbmh VAmbm Ho$ hµH$ Am¡a CgHo$ ~ÝXm| Ho$ hµH$, XmoZm| Ho$ CVaXm{`Ëd H$mo nyam H$aZodmbm hmo

OmE$& Z_mµO H$s Omo hµH$sH$V h_ OmZ MwHo$ Am¡a µOH$mV H$s Omo hµH$sµH$V AmJo h_ OmZ|Jo BZ XmoZm| go ñnîQ h¡ {H$ Z_mµO Aëbmh Ho$ hµH$m|

go Am¡a µOH$mV ~ÝXm| Ho$ hµH$m| H$mo AXm H$aZo Ho$ {bE nyar Vah V¡`ma H$aVr Am¡a {H$E aIVr h¡$& AJa EH$ ì`pŠV Zo _g{OX _| nyar

MoVZmnyd©H$ Z_mµO H$m hµH$ AXm H$a {X`m, Vmo gå^d Zht {H$ dh _g{OX go ~mha AmH$a Aëbmh Ho$ hµH$m| H$mo ^yb OmE$& Cggo Vo `o

hµH$ Cgr àH$ma AXm hmoVo ah|Jo, {Og àH$ma òmoV go nmZr C~bVm ahVm h¡$& Bgr àH$ma {OgZo MoVZVm Ho$ gmW µOH$mV H$m hµH$ AXm H$a

{X`m, Cggo `h gå^d Zht {H$ dh Aëbmh Ho$ ~Xm| Ho$ hµH$m| H$mo _ma gHo$Jm$& Omo ì`pŠV Xygam| na AnZr Jm‹Tr H$_mB© ñd`§ AnZr ˜wer

go ˜M© H$aoJm Am¡a ˜M© H$aHo$ CZH$mo AnZm EhgmZ_ÝX ~ZmZo Ho$ ~OmE CbQm Hw$N CÝht H$m Am^mar hmoJm dh Vmo CZH$m EH$-EH$ hµH$

AXm H$aHo$ hr M¡Z nm gHo$Jm$&

{\$a EH$ Am¡a nhby go Xo{IE �� µHw$aAmZ Bg VÏ` H$s ~ma-~ma {ejm XoVm h¡ {H$ "XrZ' d "B©_mZ' _| {µOÝXJr Cgr g_` Am

gH$Vr h¡, O~ Aëbmh Ho$ à{V ào_ ha ào_ na à^mdr hmo OmE Am¡a gm§gm[aH$ MmhV na Am{˜aV H$s MmhV H$mo àYmZVm àmßV hmo$& Z_mµO

Am¡a µOH$mV BZgmZ H$mo Eogm hr ˜wXm nañV (B©enam`U) Am¡a Am{˜aV ngÝX ~ZmZo Ho$ g~go µÁ`mXm à^mdH$mar Cnm` h¢ � EH$

gH$mamË_H$ Am¡a Xygao {ZfoYmË_H$ h¡$& Z_mµO BZgmZ H$mo Aëbmh Am¡a Am{˜aV H$s Amoa bo OmVr h¡, Vmo µOH$mV Cgo Xw{Z`m H$s Vaµ\$

bw‹TH$ OmZo go ~MmVr h¡$& _mZmo Aëbmh VAmbm H$s àgÝZVm Am¡a Am{˜aV H$s g\$bVm H$m _mJ© AJa H$‹Sr M‹TmB© H$m _mJ© h¡ Vmo `o XmoZm|

MrµO| Cg amñVo na gµ\$a H$aZodmbr BZgmZr A_b H$s Jm‹Sr Ho$ Xmo B§OZ h¢$& Z_mµO H$m B§OZ Cgo AmJo go ItMVm h¡ Am¡a µOH$mV H$m B§OZ

Cgo nrNo go YHo$bVm h¡$& Bg Vah `h Jm‹Sr AnZr _§{µOb H$s Amoa ~am~a ~‹TVr ahVr h¡$& O~ dñVwpñW{V `h h¡ Vmo BZ XmoZm| MrµOm| H$mo

`h hµH$ {_bZm hr Mm{hE, {H$ `o Y_© H$s Agb A_br ~w{Z`mX| Rham Xr OmE±$&

(2) µHw$aAmZ _OrX Zo O~ _wgb_mZm| H$mo _ŠH$m Ho$ Bñbm_- {damo{Y`m| go O§J H$aZo H$m ApÝV_ AmXoe {X`m Vmo µ\$a_m`m {H $A~

Vwåhmar Vbdma| Cg g_` VH$ å`mZ _| Z OmE±, O~ VH$ {H$ hµH$ Ho$ Xwí_Zm| H$m {µH$ñgm nmH$ Z hmo OmE, `m O~ VH$ {H$ do Bg Y_© H$mo

Page 32: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

µH$~yb Z H$a b|, {Ogo CÝh| g_PmZo _| ~rg ~mB©g gmb H$s bå~r _wX²XV bJ MwH$s h¡$& A~ gË` H$mo {gÕ H$a XoZo _| H$moB© H$_r Zht ah

JB© h¡$& Bg gå~ÝY _| `h ~VmZo Ho$ {bE {H$ CZH$m Bñbm_ bo AmZm H$~ {dídgZr` g_Pm OmEJm Am¡a Bg AmYma na CZHo$ {déÕ

gm_m[aH$ H$madmB`m± H$~ ~ÝX H$a Xr Om gH$Vr h¢$& µHw$aAmZ _| Aëbmh Zo µ\$a_m`m ��

""...{\$a `{X `o bmoJ Hw$‹\«$ go Vm¡~m H$a b| Am¡a Z_mµO µH$m`_ H$aZo bJ| Am¡a µOH$mV XoZo bJ| Vmo CZH$m amñVm Nmo‹S Xmo$&''

� µHw$aAmZ, 9:5

AmJo MbH$a {\$a µ\$a_m`m:-

""AVEd `{X do bmoJ Vm¡~m H$a b|, Z_mµO µH$m`_ H$aZo bJ| Am¡a µOH$mV XoZo bJ| Vmo A~ do Vwåhmao "XrZr' ^mB© hm|Jo$&''

� µHw$aAmZ, 9:11

Aëbmh Ho$ H$bm_ Ho$ BZ ñnîQrH$aUm| go nVm MbVm h¡ {H$ {H$gr µJ¡a _wpñb_ H$m _wgb_mZ hmoZm H${b_m-E-ehmXV AXm H$aZo Ho$

~mX ^r Xmo ~mVm| na {Z^©a H$aVm �

(1) `h {H$ dh Z_mµO µH$m`_ H$ao &

(2) Xygar `h {H$ dh µOH$mV AXm H$ao$& O~ VH$ dh Eogm Zht H$aVm, CgH$m _wgb_mZ hmoZm AñdrH$m`© h¡$& Bggo kmV hþAm {H

AY_© H$s Zr{V go Vm¡~m H$aHo$ Bñbm_ H$s n[a{Y _| Am OmZo H$m A{Zdm`© Am¡a bjU Am¡a eV© µOH$mV H$m AXm H$aZm ^r h¡$& Bgr ~mV

H$mo Am¡a A{YH$ ñnîQ {H$`m Wm, O~ Z~r (gëb.) Zo µ\$a_m`m Wm ��

""_wPo AmXoe {X`m J`m h¡ {H$ BZ bmoJm| (Aa~dm{g`m|) go O§J H$aVm ahÿ±, `hm± VH$ {H$ do Aëbmh hr Ho$ Cnmñ` hmoZo Am¡a

_whå_X (gëb.) Ho$ Aëbmh H$m agyb hmoZo H$s Jdmhr Xo X|$& Z_mµO µH$m`_ H$a| Am¡a µOH$mV X|$& O~ do Eogm H$a b|Jo V^r

_wPgo AnZr OmZm| Am¡a AnZo _mbm| H$mo gwa{jV nm gH|$Jo Am¡a BgHo$ ~mX CZH$m {hgm~ boZm Aëbmh H$m H$m_ h¡$&''

� hXrg : _wpñb_

Z Ho$db `h {H$ Bñbm_ Ho$ {H$gr BZH$ma H$aZodmbo H$m _wgb_mZ hmoZm, µOH$mV AXm {H$E ~µJ¡a {dídgZr` Zht g_Pm OmEJm,

~pëH$ Omo bmoJ AnZo H$mo _wgb_mZ H$hVo hm| do ^r AJa µOH$mV XoZo go BZH$ma H$a X| Vmo Bñbm_r hþHy$_V CZHo$ {˜bmµ\$ ^r Vbdma CRm

boJr$& AVEd, hµOaV A~y~H«$ (a{µO.) H$s {˜bmµ\$V Ho$ H$mb _| O~ Hw$N bmoJm| Zo µOH$mV XoZo go BZH$ma {H$`m Vmo Amn (a{µO.) Zo CZHo$

{˜bmµ\$ O§J H$s KmofUm H$a Xr Am¡a O~ hµOaV C_a (a{µO.) Zo CZH$s Bg H$m`©dmB© Ho$ d¡Y hmoZo _| gÝXoh àH$Q {H$`m Vmo AmnZo

µ\$a_m`m$��

""˜wXm H$s µH$g_$! _¢ CZ bmoJm| go µOê$a b‹Sz±Jm Omo Z_mµO Am¡a µOH$mV _| AÝVa H$aVo h¢$& O~{H$ µHw$aAmZ _| CÝh| gmW-gmW

aIm J`m h¡$&'' � hXrg : _wpñb_

`h gwZH$a AÝVV: hµOaV C_a (a{µO.) ^r, ~pëH$ `y± H$hZm Mm{hE {H$ gmao hr ghm~m (a{µO.) CZgo gh_V hmo JE$& Bggo kmV

hþAm {H$ {H$gr _wgb_mZ H$s ^r OmZ-_mb Cgr g_` VH$ gå_mZZr` h¡, O~ VH$ {H$ dh Z_mµO hr H$s Vah µOH$mV ^r AXm H$aVm

aho$& AJa H$moB© ì`pŠV Z_mµO Ho$ AmXoe na Vmo A_b H$aVm h¡, {H$Vw µOH$mV Ho$ AmXoe H$m AZwnmbZ Zht H$aVm Am¡a Bg Vah XmoZm| H$s

h¡{g`Vm| _| AÝVa H$aVm h¡, Vmo A{Zdm`© h¡ {H$ CgHo$ gmW d¡gm hr ì`dhma {H$`m OmE O¡gm Z_mµO Z n‹TZodmbo Ho$ gmW {H$`m OmVm h¡��

Bg H«$_ _| µHw$aAmZ H$ar_ H$s Xmo Am`V| Am¡a ^r XoI|�

""................. V~mhr h¡ CZ AZoHo$ídadm{X`m| Ho$ {bE Omo µOH$mV Zht XoVo Am¡a do Am{˜aV (nabmoH$) Ho$ BZH$ma na Vwbo

hþE h¢$&'' � µHw$aAmZ, 41:6-7

""................. AV: _¢ AnZr X`mbwVm CZ bmoJm| Ho$ {bE {bI Xy±Jm Omo _oam Sa aIVo h¢ Am¡a µOH$mV XoVo h¢, Am¡a {OZH$m

h_mar Am`Vm| na B©_mZ h¡$&'' � µHw$aAmZ, 7:156

nhbr Am`V _| {Og àH$ma h_ `h XoI aho h¢ {H$ µOH$mV Z XoZo H$mo {eH©$ (~hþXoddmX) Am¡a Am{˜aV Ho$ BZH$ma H$m bjU Rham`m

J`m h¡, Cgr àH$ma Xygar Am`V _| µOH$mV XoZo H$mo VµH$dm (˜wXm H$m Sa) Am¡a B©_mZ H$m gmú` Rham`m J`m h¡$& Bg àH$ma `o XmoZm| Am`V|

EH$ hr VÏ` H$mo àH$Q H$a ahr h¢ Am¡a ~Vm ahr h¢ {H$ µOH$mV ^r B©_mZ H$m EH AP{Zdm`© àVrH$ h¡$& Ohm± B©_mZ hmoJm, dhm± µOH$mV ^r

A{Zdm`©V: AXm hmoVr hmoJr$&

Bñbm_ Y_© _| µOH$mV H$m Š`m ñWmZ h¡$>? Bgo ñnîQ H$a XoZo Ho$ {bE CnamoŠV µHw$aAmZ d hXrg Ho$ ~`mZ {~bHw$b n`m©ßV h¢$& CZH$s

am¡eZr _| gmµ\$ ZµOa Am OmVm h¡ {H$ µOH$mV Ho$ {~Zm Y_© H$s B_mamV {H$gr ^r àH$ma go Zht ~Z gH$Vr$& AV: `h CgH$m A{Zdm`© hµH$

Page 33: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Wm {H$ Cgo ^r Bñbm_ H$m ñV^ Rham`m OmVm$&

µOH$mV Ho$ CX²Xoí`A~ `h ^r g_P boZm M{hE {H$ µOH$mV {H$g Ü`o` Ho$ {bE A{Zdm`© (µ\$µO©) H$s JB© h¡ Am¡a do Š`m CX²Xoí` h¢ {OZH$m àmßV H$aZm

Bggo Ano{jV h¡$?> Bg gå~ÝY _| µHw$aAmZ nmH$ d hXrg _| Omo Hw$N H$hm J`m h¡, CgH$m g§narjU H$s{OE Vmo kmV hmoVm h¡ {H$ µOH$mV Ho$

VrZ CX²Xoí` h¢, EH$ _m¡{bH$ Am¡a ì`pŠVJV eof Xmo Jm¡U Am¡a gm_m{OH$ h¢$& do VrZ CX²Xoí` Bg àH$ma h¢ ��

1. _Z H$m {dH$mg Am¡a {ZImaOH$mV H$m dmñV{dH$ Am¡a _m¡{bH$ CX²Xoí` �� {OgH$m gå~ÝY nyar Vah ì`pŠV Ho$ AnZo ì`pŠVËd go hmoVm h¡, `h {H$ µOH$mV

XoZodmbo H$m _Z gm§gm[aH$ bmo^-bmbM go _wŠV hmo OmE VWm _wŠV hmoH$a ^bmB© Am¡a g§`_ Ho$ H$m_m| Ho$ {bE CÚV hmo OmE$& µHw$aAmZ

_OrX _| h¡ �

""Am¡a Cg OhÝZ_ go Xya aIm OmEJm dh ì`pŠV Omo Aëbmh go ~hþV SaZodmbm h¡, Omo AnZm _mb Xygam| H$mo XoVm h¡ (Ho$db)

AnZo H$mo {ZImaZo Ho$ {bE$&'' � µHw$aAmZ, 92: 17-18

EH$ Am¡a OJh Z~r (gëb.) H$mo gå~mo{YV H$aHo$ H$hm J`m h¡ �

""CZHo$ _mbm| _| go "gXµH$m' bo bmo {OgHo$ Ûmam CZHo$ ì`pŠVËd H$mo {dH${gV VWm n[anyU© H$amoJo$&'' � µHw$aAmZ,

9:104

BZ Am`Vm| go kmV hþAm {H$ gX²µH$m Am¡a µOH$mV H$m _yb CX²Xoí` öX` H$s gµ\$mB© Am¡a AmË_m H$m {dH${gV H$aZm h¡$& àË`oH$ ì`pŠV

OmZVm h¡ {H$ Xw{Z`m H$s _whã~V hr dh MrµO h¡ Omo ˜wXmnañVr (B©emonmgZm) H$s Agb Xwí_Z h¡$& `h BZgmZ H$mo ˜wXm Am¡a Am{˜aV go

An[a{MV ~ZmH$a aI XoVr h¡$& Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Zo ^r µ\$a_m`m h¡ {H$ ��

""Xw{Z`m H$s _whã~V ha ~wamB© H$s O‹S h¡$&'' � hXrg : ~¡hµH$s

Bg _whã~V H$m gå~ÝY `Ú{n g§gma H$s ~hþV-gr MrµOm| go hmoVm h¡, {H$ÝVw CZ_| g~go A{YH$ epŠVembr Am¡a ˜VaZmH$ _whã~V

YZ-g§n{Îm H$s hmoVr h¡$& AVEd, hµOaV _whå_X (gëb.) Zo _mb (YZ-g§n{Îm) hr H$mo AZw`m{``m| Ho$ {bE _| g~go ~‹Sm {µ\$ËZm Rham`m

h¡$& AmnZo H hm h¡ {H$ �

""_oar Cå_V H$m {µ\$ËZm _mb h¡$&'' � hXrg : {Va{_µOr

Bg{bE AJa EH$ YZdmZ _mo{_Z YZ-g§n{V H$s _whã~V H$s nH$‹S go AnZo H$mo ~Mm bo Vmo Xygar ~hþV-gr MrµOm| H$s _whã~V go

_wŠV hmoZo H$m _mJ© CgHo$ {bE Amn go Amn Iwb OmEJm$& Bg àH$ma Bg EH$ \§$Xo go _wpŠV, nmZm dmñVd _| Xygao ~hþV go \§$Xm| go _wŠV hmo

OmZm h¡$& gm§gm[aH$ \§$Xm| go öX` H$m _wŠV hmo OmZm hr CgH$m n{dÌ hmo OmZm h¡$& µOH$mV My±{H$ _mZd-öX` H$mo `hr _wpŠV àXmZ H$aVr

h¡$Bg{bE VÏ` `h Rham {H$ dh {Xbm| H$mo nmH$ H$aVr h¡$& {\$a My±{H$ gm§gm[aH$ ~ÝYZm| go _wŠV hmo OmZo Ho$ ~mX BZgmZ Aëbmh H$s [aµOm

(àgÝZVm) Am¡a nabmoH$ H$s g\$bVm H$s Amoa Vrd« J{V go ~‹TVm Am¡a ^bmB`m| H$s Amo àd¥Îm hmo OmVm h¡, Bg{bE µOH$mV H$m à^md

{Xbm| H$mo n{dÌ H$aZo Ho$ {ZfoYmË_H$ H$_© hr VH$ gr{_V Zht ah OmVm, ~pëH$ ñdrH$mamË_H$ ê$n go CZHo$ ì`pŠVËd Ho$ {dH$mg Am¡a

AÀM CRmZ VH$ Om nhþ±MVm h¡$& `h CZH$s ^bmB© H$s epŠV H$mo J{Verb H$a {X`m H$aVm h¡$& `hr do g_ñV _Zmod¡km{ZH$ VÏ` h¢ Omo

CnamoŠV XmoZm| Am`Vm| H$s Vh _| nmE OmVo h¢$&

µOH$mV H$m `hr _ybmoX²Xoí` Am¡a Ame` h¡ {OgHo$ H$maU earAV Zo Bg H$_© H$mo ""µOH$mV'' H$m Zm_ {X`m h¡$& "µOH$mV' H$m empãXH$

AW© n{dÌVm Am¡a {dH${gV hmoZo Ho$ h¢$& _mZmo AnZr H$_mB© H$m EH$ ^mJ A^mdJ«ñV bmoJm| H$mo Ho$db Aëbmh H$s ˜wer Ho$ {bE Xo XoZm

"µOH$mV' Bg{bE H$hbmVm h¡ {H$ Cggo _Z _| n[dÌVm AmVr h¡ Am¡a CgH$m CÎm_ {dH$mg hmoVm h¡$&

bo{H$Z `mX aIZm Mm{hE {H$ µOH$mV H$m `h _m¡{bH$ CX²Xoí` Ho$db BVZr-gr ~mV go àmßV Zht hmo gH$Vm {H$ ~g AnZr g§n{Îm H$m

EH$ ^mJ {ZH$mb H$a {H$gr µJar~ H$mo Xo {X`m OmE$& `h CX²Xoí` Cgr g_` àmßV hmo gH$Vm h¡ O~ Bg ""XoZo'' Ho$ nrNo Bg _ybmoX²Xoí` H$mo

àmßV H$a boZo H$s gƒr Zr`V Am¡a ì`mdhm[aH$ Am`moOZ {H$`m OmE$& `h gƒr Zr`V Am¡a `h ì`mdhm[aH$ Am`moOZ Š`m h¡ {Ogo

µOH$mV XoVo g_` ÑpîQ _| aIZm A{Zdm`© h¡? µHw$aAmZ hH$s_ Zo Bg gå~ÝY _| g{dñVma AmXoe {XE h¢, {OZH$m Amdí`H$ gmam§e `h

h¡:�

(1) g~go _hËdnyU© Am¡a _m¡{bH$ ~mV Vmo `h h¡ {H$ µOH$mV XoVo g_` Ho$db Aëbmh H$s àgÝZVm H$s Mmh hr CgH$m àoaH$ hmo,

{H$gr Am¡a àoaUm$ Am¡a CX²Xoí` H$m Bg_| H$moB© hñVjon Z hmo$&

Page 34: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""Vw_ AnZr Xm¡bV {gµ\©$ Aëbmh H$s àgÝZVm àmßV H$aZo Ho$ {bE ì`` H$aVo hmo$&'' � µHw$aAmZ, 2:272

""{gµ\©$ Aëbmh H$s àgÝZVm àmßV H$aZo Ho$ {bE ì`` H$aVo hmo$&'' H$m AW© gmµ\$ Vm¡a na `h h¡ {H$ h_| Eogm H$aZm Mm{hE$&

µHw$aAmZ _OrX Zo gƒo Am¡a AmXe© _wgb_mZ H$s nhMmZ ~VmVo dµŠV OJh-OJh Bg ~mV H$mo Xmoham`m h¡ {H $dh µOH$mV Am¡a

gX²µHo$ {gµ\©$ Aëbmh H$s àgÝZVm Ho$ {bE XoVo h¢$& `hr H$maU h¡ {H$ µOH$mV H$mo ""Aëbmh H$s amh _| ˜M© H$aZm'' ^r H$hm J`m h¡$&

(2) Xygar ~mV `h h¡ {H$ Omo µOH$mV hr OmE dh ñd`§ {dewÕ H$_mB© _| go hmo Am¡a Cg_| ham_ H$_mB© qH${MV_mÌ ^r gå_{bV Z

hmo$&

""Eo B©_mZdmbmo$! AnZr nmH$ H$_mB© _| go ˜M© H$amo$&''

� µHw$aAmZ, 2:267

Bgr ~mV H$mo Z~r (gëb.) Am¡a A{YH$ {dñVa go Bg àH$ma µ\$a_mVo h¢ {H $� ""bmoJmo$! Aëbmh n{dÌ h¡ Am¡a dh _mÌ n{dÌ YZ

hr H$m gXµH$m (XmZ) ñdrH$ma H$aVm h¡$&'' � hXrg : _wpñb_

(3) Vrgar ~mV `h h¡ {H$ µOH$mV _| Omo MrµO Xr OmE dh AÀNo {µH$ñ_ H$s hmo$& aX²Xr Am¡a ˜am~ MrµOm| H$mo Bg CX²Xoí` Ho$ {bE

Nm±Qm J`m Vmo `h µOH$mV XoZm Z hmoJm, ~pëH$ µOH$mV H$m _mÌ ~moP CVmaZm hmoJm�

""Am¡a (AnZo) Cg (_mb) _| go ˜am~ MrµO H$m hr BamXm Z {H$`m H$amo (˜wXm H$s amh _|) ˜M© H$aZo Ho$ {bE$&'' �

µHw$aAmZ, 2:267

(4) Mm¡Wr ~mV `h h¡ {H$ µOH$mV boZodmbo na H$moB© EhgmZ Z aIm OmE, Z CgH$m {Xb XwIm`m OmE, Z CgHo$ AmË_gå_mZ H$mo Rog

nhþ±MmB© OmE$& Eogr H$moB© ^r ~mV hþB© Vmo gmam {H$`m H$mam`m AmH$maW Mbm OmEJm �

""Eo B©_mZdmbmo$! AnZo "gXµHo$' EhgmZ OVmH$a Am¡a {Xb XwImH$a, ZîQ Z H$a {X`m H$amo, Cg ì`pŠV H$s Vah Omo AnZm YZ

bmoJm| H$mo {XImZo Ho$ {bE ˜M© {H$`m H$aVm h¡$&'' � µHw$aAmZ 2:264

hXrg _| AmVm h¡ {H$ {µH$`m_V Ho$ {XZ VrZ AmX_r OhÝZ_ _| g~go nhbo OmE±Jo$& CZ_| go EH$ dh hmoJm, {OgZo Xw{Z`m _| Bg{bE

~hþV XmZ-nwÊ` {H$`m hmoJm {H$ bmoJ Cgo ~‹Sm XmZerb Am¡a XrZ-Xw{I`m| na ~‹Sr AZwJ«h H$aZodmbm H$h|$& EH$ Am¡a hXrg _| Bggo ^r

A{YH$ ^`mdh ~mV H$hr JB© h¡�

""{OgZo {XImdo Ho$ {bE gXµH$m {X`m, CgZo {eH© {H$`m$&'' �_wpñb_

`o h¢ do {d{eîQ {hXm`V| {OZ na A_b H$aZo Ho$ ~mX hr µOH$mV {Xb H$s n{dÌVm Am¡a öX`-{dH$mg H$m gmYZ ~Z gH$Vr h¡$&

AZw_mZ bJmBE, `h {H$VZo Cƒ Z¡{VH$ AmXoe h¢$? Am¡a gm_mÝ` XmZ-nwÊ` _| Am¡a Bñbm_r µOµH$mV _| H¡$gm µO_rZ-Amg_Z H$m AÝVa

h¡$? BZ {hXm`Vm| H$mo XoIH$a àË`oH$ ì`pŠV _hgyg H$a gH$Vm h¡ {H$ µOH$mV XoVo g_` _Z H$s pñW{V na gyú_ ÑpîQ aIZo H$s {H$VZr

A{YH$ Amdí`H$Vm h¡$& Š`m|{H$ `h Eogr B~mXV (CnmgZm) h¡ Omo _Z H$s AZ{JZV AmnXmAm| go {Kar hþB© h¡$& Bg na ha Amoa go OmZ

bodm h_bm| H$m ˜Vam ~am~a bJm ahVm h¡$& `hr H$maU h¡ {H$ Bg {df` _| Aëbmh Ho$ gË`{ZîR ~ÝXm| H$m hmb µHw$aAmZ _OrX `h

~VmVm h¡ �

""Am¡a `o bmoJ AnZm Im>Zm _whVmOm|, AZmWm| Am¡a µH¡${X`m| H$mo {IbmVo h¢, `Ú{n dh (ImZm) ñd`§ CÝh| AnZo {bE {à` hmoVm

h¡ (Am¡a CZgo AnZo Bg H$_© Ho$ Ûmam _yH$ ^mfm _| `m {\$a _wIa ê$n go H$hVo h¢ {H$) h_ Vwåh| _mÌ Aëbmh H$s àgÝZVm hoVw

{IbmVo h¢$& Vw_go {H$gr à{VXmZ `m H¥$VkVm Ho$ BÀNwH$ Zht h¢$&''

� µHw$aAmZ, 78:9

EH$ AÝ` OJh H$hm J`m ��

""Am¡a `o bmoJ (Aëbmh H$s amh _|) Omo Hw$N XoVo h¢ Bg Xem _| XoVo h¢ {H$ CZHo$ {Xb Sao hþE hmoVo h¢, Bg ˜`mb go {H$ CÝh|

AnZo a~ Ho$ nmg nbQ H$a OmZm h¡$&'' � µHw$aAmZ, 23:62

_Vb~ `h {H {H$gr Jd© Ho$ àXe©Z `m {H$gr ~‹SmB©, `m {H$gr {XImdo H$s ^mdZm `m {H$gr H¥$VkVm H$s Mmh, `m {H$gr Ho$ {Xb

XwImZo H$m Š`m gdmb � µOH$mV XoVo g_` _mo{_Z H$m {Xb Vmo CbQm Bg Ame§H$m go H$m±n ahm hmoVm h¡ {H$ H$ht AÝXa hr AÝXa e¡VmZ

H$moB© eamaV Z H$a ahm hmo$& H$ht Eogm Z hmo {H$ H$b O~ _¢ AnZo nmbZH$Vm© Ho$ g_j CnpñWV hmoD±$ Vmo nVm Mbo {H$ _oam `h XoZm Am¡a

ImZm {IbmZm ì`W© hmo MwH$m h¡$&

(2) µJar~m| H$m ^aU-nmofU

Page 35: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

A~ µOH$mV Ho$ AàYmZ CX²Xoí`m| H$mo br{OE$& CZ_| go EH$ CX²Xoí` Vmo `h h¡ {H$ g_mO Ho$ {ZY©Z bmoJm| H$s _XX H$s OmE Am¡a

CZH$s _m¡{bH$ Amdí`H$VmE± nyar hmoVr ah|$& Z~r (gëb.) \$a_mVo h¢ �

""{ZñgÝXoh Aëbmh Zo bmoJm| na µOH$mV µ\$µO© (A{Zdm`©) H$s h¡ Omo CZHo$ YZdmZm| (_mbXmam|) go br OmEJr Am¡a CZ_| Ho$

A^mdJ«ñV bmoJm| H$mo bm¡Qm Xr OmEJr$&'' � _wpñb_ (hXrg)

Bgr Vah µHw$aAmZ _OrX {Og µOH$mV Ho$ AXm H$aZo H$mo EH$ AÀNo _wgb_mZ H$m A{Zdm`© JwU Am¡a bjU ~VmVm h¡, CgH$m

{ddaU XoVo hþE dh H$hVm h¡ �

""................ Am¡a dh AnZm _mb � CgHo$ (AnZo {bE) {à` hmoZo na ^r �� ZmVoXmam|, AZmWm|, {ZY©Zm|, _wgm{µ\$am| Am¡a

`mMH$m| H$mo XoVm Am¡a JX©Z Nw‹SmZo _| ì`` H$aVm ahVm h¡$&''

� µHw$aAmZ, 2:177

BZ µ\$a_mZm| go kmV hþAm {H$ µOH$mV H$m EH$ {dewÕ gm_y{hH$ Am¡a Am{W©H$ nj ^r h¡ Am¡a BgHo$ {~Zm µOH$mV H$s Bñbm_r

AdYmaUm nyU© Zht hmoVr$& EH$ ì`pŠV Zo nyU© B©enam`Vm Ho$ gmW AnZo YZ H$m EH$ ^mJ {ZH$mb {X`m$& {ZñgÝXoh Bg Vah _m¡{bH$ ê$n

go CgZo AnZo {Xb H$s n{dÌVm Am¡a AnZo _Z Ho$ {dH$mg H$m Am`moOZ H$a {b`m$& {H$ÝVw CgH$m `h H$_© _mÌ BVZm hr H$aZo go earAV

H$s ÑpîQ _| dmñV{dH$ AWm] _| ""µOH$mV H$s AXm`Jr'' Zht hmo OmVm Am¡a O~ Bgo µOH$mV H$m AXm H$aZm Zht H$h|J|, Vmo ñnîQ h¡ {H$

Bñbm_ Ho$ EH$ A{Zdm`© ñVå^ Ho$ {Z_m©U H$m gmYZ ^r Z ~Z gHo$Jm$& CgHo$ Bg H$_© H$mo ""µOH$mV AXm H$aZm'' Cgr g_` H$h|Jo Am¡a

Cggo Bñbm_ H$m Vrgam A{Zdm`© ñVå^ Cgr g_` ñWm{nV hmo gHo$Jm O~ dh AnZr {ZH$mbr hþB© `h Xm¡bV hµH$Xmam| Ho$ hdmbo H$a

XoJm, AWm©V² {Xb H$s n[dÌVm Am¡a _Z H$s CÝZV Xem H$m, µOH$mV H$m _m¡{bH$ CX²Xoí` Am¡a gmÜ` hmoZm gd©_mÝ` h¡$& {H$ÝVw Bg µOH$mV Ho$

_mb H$m bmoJm| H$s Amdí`H$VmAm| H$s ny{V© H$m gmYZ ~Z OmZm ^r AnZr OJh {~bHw$b A{Zdm`© h¡$& BgHo$ {~Zm µOH$mV H$m, earAV

Ûmam {H$`m J`m µ\$µO©, ghr _mZm| _| AXm Zht hmo gH$Vm$& `hr H$maU h¡ {H$ µHw$aAmZ _OrX Zo µOH$mV H$mo ImVo-nrVo bmoJm| H$s Xm¡bV _|

µJar~m| H$m ""hµH$'' Rham`m h¡�

""{OZ Ho$ _mbm| _| `mMH$m| Am¡a d§{MVm| H$m {ZpíMV hµH$ hmoVm h¡$&''

� µHw$aAmZ, 70 : 24-25

`h hµH$ Eogm h¡ {H$ BgHo$ {bE Bñbm_r hþHy$_V Vbdma ^r CRm gH$Vr h¡, O¡gm{H$ hµOaV A~y ~H«$ {gX²XrµH$ (a{µO.) Ho$ ì`dhma go

D$na kmV hmo MwH$m h¡$& gmam§e `h {H$ µOH$mV Ho$ Bg Xygao CX²Xoí` H$s h¡{g`V `Ú{n {ÛVr` h¡, {H$ÝVw {\$a ^r BgH$m XrZ _| Omo _hËd h¡

Cgo gmYmaU Zht H$hm Om gH$Vm, Z Am{˜aV Ho$ ÑpîQH$moU go, Z gm§gm[aH$ ÑpîQH$moU go$& Bg ~mV H$m nyam A§XmµOm H$aZo Ho$ {bE BZ

hXrgm| H$mo ^r Xo{IE ��

"" _mo{_Z dh Zht hmoVm Omo ñd`§ Vmo noQ^a ImZm ImE Am¡a CgHo$ nhby _| CgH$m n‹Smogr ^yIm ah OmE$& � hXrg :

~¡hµH$s

""Aëbmh VAmbm {H$`m_V Ho$ {XZ \$a_mEJm {H$ Eo AmX_ H$s gÝVmZ$! _¢Zo VwP go ImZm _m±Jm Wm, {H$ÝVw VyZo _wPo Zht

{Ibm`m$& ~ÝX Odm~ XoJm {H$ ho ˜wXm$! _¢ VwPo H¡$go {Ibm gH$Vm hÿ±, Vy Vmo ñd`§ hr g_ñV OJV² H$m nmbZH$Vm© h¡$? H$hm

OmEJm {H$ Š`m VwPo _mby_ Zht {H$ _oao A_wH$ ~ÝXo Zo VwP go ImZm _m±Jm Wm, bo{H$Z VyZo Cgo {IbmZo go BZH$ma H$a {X`m

Wm$&'' � hXrg : _wpñb_

Omo Y_© ~ÝXo H$s ^yI-ß`mg H$mo ñd`§ Aëbmh VAmbm H$s ^yI-ß`mg RhamVm hmo, CgHo$ `hm± XrZ-Xw{I`m| Am¡a {ZY©Zm| H$s

Amdí`H$ ny{V© H$moB© gmYaU _hËd H$s MrµO Zht hmo gH$Vr$&

(3) Y_© H$s ghm`Vm µOH$mV Ho$ AàYmZ CX²Xoí`m| _| go Xygam CX²Xoí` Y_© H$s ajm Am¡a _XX h¡$& µHw$aAmZ _OrX `h ~VmVo hþE {H$ µOH$mV H$s am{e {H$Z

bmoJm| na Am¡a H$hm±-H$hm± ì`` H$s OmZr Mm{hE, H$hVm h¡ �

""`o gX²µHo$ (XmZ) Vmo Ho$db µOê$aV_ÝXm|, {ZY©Zm|, gX²H$m EH$Ì H$aZodmbo H$_©Mm[a`m| Am¡a CZ bmoJm| Ho$ {bE h¢, {OZH$s {XbOmoB©

H$aZm Ano{jV hmo, VWm JX©Z| Nw‹SmZo _|,µH$µO©Xmam| H$s _XX H$aZo _|, Aëbmh H$s amh _| Am¡a _wgm{µ\$am| H$s _XX _| ˜M© hmoZo Ho$ {bE h¢$&''

""Aëbmh H$s amh _|'' ˜M© hmoZo H$m AW© hmoVm h¡� Aëbmh Ho$ "XrZ' Ho$ {bE {H$E OmZodmbo g§Kf© _| IM© H$aZm, {OZ_| ha àH$ma

Ho$ à`mgm| Ho$ gmW-gmW gm_[aH$ Amdí`H$VmAm| _| ˜M© H$aZm$&

Page 36: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Bggo kmV hþAm {H$ ""Aëbmh H$s amh _| {OhmX'' H$aZo H$s Am{W©H$ Adí`H$ VmAm| H$mo nyam H$aZm ^r µOH$mV Ho$ CX²Xoa`m| _|

gå_{bV h¡$& AVEd, µHw$aAmZ _OrX _| B©_mZdmbm| go OJh-OJh `h _m±J H$s JB© h¡ {H$ ""Aëbmh H$s amh _| AnZo _mbm| Am¡a AnZr

OmZm| Ho$ Ûmam {OhmX (^agH$ à`mg) H$amo$&'' (9:41) Am¡a B©_mZdmbm| Ho$ O~ ^m¡{VH$ JwUm| H$m dU©Z {H$`m OmVm h¡ Vmo CZ_|

��""Aëbmh H$s amh _|, AnZo _mbm| go {OhmX H$aZo'' H$s ~mV ^r A{Zdm`© ê$n go _m¡OyX hmoVr h¡$& "Aëbmh H$s amh _| AnZo _mbm| Ho$

Ûmam {OhmX H$aZo' H$m ^md {~bHw$b ñnîQ h¡$& dh `h {H$ "XrZ' H$s ˜m{Va {OhmX H$aZo Ho$ {bE {OZ ì``m| H$s ^r Amdí`H$Vm n‹So,

CÝh| AnZo nmg go OwQmAmo &

ha ì`pŠV OmZVm h¡ {H "XrZ' H$s ajm Am¡a ghm`Vm, H$moB© {ZåZ loUr H$m H$m_ Zht, Bg{bE CgHo$ {bE AnZr g§n{V H$m ì``

H$aZm ^r H$moB© gmYmaU H$m_ Zht hmo gH$Vm$& µHw$aAmZ hH$s_ _| {OhmX H$m AmXoe XoVo hþE EH$ OJh µ\$a_m`m J`m h¡ {H$ �� "" Aëbmh

Ho $_mJ© _| ˜M© H$amo Am¡a (hmW amoH$H$a) AnZo AmnH$mo V~mhr _| Z Smbmo$&'' �� 2:195

BgH$m ñnîQ AW© `h h¡ {H$ Y_© H$s ajm Am¡a _XX Ho$ {bE µOê$ar ˜Mm] H$m BpÝVµOm_ Z H$aZm, V~mhr _mob boZm h¡$& Xw{Z`m _| ^r

Am¡a Am{˜aV _| ^r$& Omo H$m_ Xw{Z`m Am¡a Am{˜aV XmoZm| bmoH$m| H$s V~mhr go gwa{jV ahZo H$s eV© hmo, Cgo ^bm H$m¡Z _m_ybr H$m_ H$h

gH$Vm h¡$&

OH$mV {H$VZr Xr OmEµOH$mV Ho$ CX²Xoí` kmV hmoZo Ho$ ~mX `{X `h àíZ {H$`m OmE {H$ µOH$mV {H$VZr Xr OmZr Mm{hE? Vmo Bg àíZ H$m dñVwV: EH$ hr

CÎma hmoJm, Am¡a dh `h {H$ µOH$mV CVZr {ZH$mbZr Mm{hE, {OVZr go `o VrZm| CX²Xoí` nyao hmo OmE±$&

1. EH$ `h {H$ {Xb YZ H$s Amg{ŠV go _wŠV hmo OmE

2. Xygam `h {H$ g_mO go ^yI Am¡a {ZY©ZVm H$m AÝV hmo OmE$&

3. Vrgam `h {H$ "XrZ' H$s ajm d ghm`Vm Ho$ {bE A{Zdm`© ì`` nyao hmo OmE±$&

CnamoŠV {ddaU go ñnîQ h¡ {H$ µOH$mV Ho$ XoZo H$m `h à{V_mZ {H$gr {d{eîQ n[a_mU go {ZYm©[aV Zht {H$`m Om gH$Vm Š`m|{H$ BZ

CX²Xoí`m| H$m gå~ÝY dñVwV: ^md go h¡, Z {H$ n[a_mU go & Am¡a ^md H$m AÝXmµOm {H$gr JUZm `m {H$gr _mÌm go Zht bJm`m Om gH$Vm$&

Bg dñVwpñW{V H$s ñdm^m{dH$ _m±J `hr h¡ {H$ AmX_r {OVZr ^r hmo gHo$ ~am~a XoVm aho Am¡a XoVm hr aho$& Š`m|{H$ _mo{_Z AnZo H$_© H$s

Amoa go H$^r ^r gÝVwîQ Zht hmo gH$Vm$& `h gÝVmof H$a boZm {H$ _¢Zo A_wH$ earAV Ho$ _wVmb~o H$m hµH$ AXm H$a {X`m, CgHo$ B©_mZr

àH«${V Ho$ {déÕ h¡$& `hr H$maU h¡ {H$ µHw$aAmZ _OrX _wgb_mZm| H$mo {ZaÝVa Bg na ào[aV H$aVm hþAm {XImB© XoVm h¡ {H$ ""˜wXm H$s amh _|

˜M© H$amo$&'' ""˜wXm H$s amh _| ˜M© H$amo$&'' ��{Ogo gwZ-gwZH$a ghm~m {H$am_ (a{µO.) H$m hmb `h Wm {H$ ~‹Sr go ~‹Sr _mbr

µHw$a~m{Z`m± XoZo Ho$ Cnam§V ^r CÝh| gÝVmof Zht hmo nmVm Wm Am¡a AÝVV: CZHo$ B©_mZr Ehgmg Am¡a V‹Sn Zo CÝh| `h {ZdoXZ H$aZo na {dde

H$a {X`m {H$ h_ go {OVZo ˜M© H$s _m±J hmo dh ñnîQV: Am¡a {ZpíMV ê$n _| ~Vm {X`m OmE$&

""Am¡a Vw_go nyNVo h¢ {H$VZm ˜M© H$a|$?'' � µHw$aAmZ 2:219

BgHo$ CÎma _| CÝh| ~Vm`m J`m�� ""Omo Hw$N Vwåhmar AnZr dmñV{dH$ µOê$aVm| Ho$ nyam H$a boZo Am¡a hµH$Xmam| Ho$ hµH$ AXm H$a XoZo Ho$

níMmV² ~M aho, dh g~ Aëbmh H$s amh _| Xo Xmo$&'' (µHw$aAmZ, 2:219) Bg Odm~ go Bg ~mV H$m AÀNr Vah AÝXmµOm bJm`m Om

gH$Vm h¡ {H$ ˜wXm H$s amh _| ˜M© H$aZo H$m A^rîQ à{V_mZ Š`m h¡$? {deofH$a BgHo$ XmoZm| Jm¡U CX²Xoí`m| H$s hX VH$ Vmo ~mV {~bHw$b

gmµ\$ hmo OmVr h¡ Am¡a dh `h {H$ O~ VH$ µJar~m| H$s d¡`pŠVH$ µOê$aV| Am¡a XrZ d {_ëbV H$s gm_y{hH$ µOê$aV| nyar Z hmo OmE± ��

gm_Ï`©dmZ d g§nÝZ _wgb_mZm| go Aëbmh H$s amh _| ˜M© H$aZo H$s _m±J ^r dñVwV: eof hr ahoJr$& do ~hþV Hw$N ˜M© H$a XoZo Ho$ Cnam§V

^r Bg A{Zdm`© H$Îm©ì` (µ\$µO©) go ghr AWm] _| _wŠV Zht hmo gH$Vo$& bo{H$Z Am_ hmbmV _| Bg ~mV Ho$ BË_rZmZ H$s ^r H$moB© gyaV µOam

_we{H$b hr go n¡Xm hmo gH$Vr h¡ {H$ Y_© d g_mO Am¡a gåàXm` Ho$ g^r bmoJm| H$s µOê$aV| nyar hmo MwH$s h¢$& BgH$m AW© `h hþAm {H

$gånÝZ Am¡a g_W© _wgb_mZm| Ho$ gm_Zo ˜wXm H$s amh _| ˜M© H$aZo H$m B©_mZr _wVmb~m (_m±J) ha jU eof ahVm h¡, {Ogo nyam H$aZo Ho$

{bE CZHo$ A{Zdm`© H$Îm©ì` Ho$ Ehgmg H$mo CÝh| ~am~a CH$gmVo ahZm Mm{hE Am¡a CÝh| H$^r ^r Bg ^«_ _| Zht n‹SZm Mm{hE h_Zo Bg

H$Îm©ì` H$mo A^rîQ à{V_mZ Ho$ AZwgma nyam H$a{X`m & Bg àH$ma Bg ~mV H$m µ\¡$gbm H$aZm {H$ µOH$mV {H$VZr Xr OmE Am¡a ˜wXm H$s amh

_| {H$VZm ˜M© {H$`m OmE, dmñVd _| ì`pŠV Ho$ AnZo B©_mZr Ehgmg na {Z^©a H$aVm h¡$&

bo{H$Z My±{H$ Bñbm_ d¡Mm[aH$Vm go A{YH$ EH$ ì`mmdhm[aH$ Y_© h¡$& dh _mZdr` {dMmam| H$s CƒVmAm| hr na {ZJmh Zht aIVm,

daZ² Xygao VÏ` ^r CgH$s ZµOa _| ahVo h¢$& Bg{bE CgZo AnZo Xygao Ym{_©H$ ñVå^m| H$s Vah Bg ñVå^ AWm©V² µOH$mV H$mo ^r {~bHw$b

Page 37: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

hr bmoJm| Ho$ AnZo Ehgmg hr na Zht Nmo‹S {X`m h¡ {H$ {Og hX VH$ Mmh| BgH$m hµH$m AXm H$a| & BgHo$ {dnarV CgZo Bg B~mXV H$s

D±$Mr-go D±$Mr _§{µObm| VH$ nh±þMZo H$s {ZaÝVa àoaUm XoZo Ho$ gmW-gmW dh gr_m ^r {dYm©[aV H$a Xr h¡, Omo CgH$s g~go {ZMbr gr_m

hmo gH$Vr Wr, Am¡a Omo CZ CX²Xoí`m| Ho$ n[aàoú` _| {~bHw$b hr A{Zdm`© Wr, {OZHo$ H$maU Bgo Y_© H$m ñV§^ Rham {X`m J`m h¡$& `h

hX~ÝXr CgZo {d{dY Amdí`H$VmAm| Am¡a {Z{hV {hVm| Ho$ AmYma na H$s h¡:-

1. EH$ Vmo Bg{bE {H$ àË`oH$ loUr, ~w{Õ Am¡a àË`oH$ j_Vm Ho$ bmoJm| H$m Bg Y_© go g§nH©$ Wm Am¡a Bg VÏ` go BZH$ma Zht {H$`m

Om gH$Vm {H$ BZgmZm| H$s ~hþg§»`m Eogr hr hmoVr h¡, {Ogo Bg hX~ÝXr H s ha pñW{V _| Amdí`H$Vm hmoVr h¡ Am¡a Omo AmXoem| H$m AJa

nmbZ H$a nmVr h¡ Vmo Cgr g_` O~ {H$ CÝh| g§»`m VWm n[a_mU Ho$ {ZYm©aU Ho$ gmW ñnîQ H$a {X`m OmE$&

2. Xygao Bg{bE {H$ AnZr B©_mZr epŠV Ho$ {bhmµO go ^r g_ñV B©_mZdmbo EH$ loUr Ho$ Zht hmoVo$& CZ_| Eogo H$_µOmoa bmoJ ^r hmoVo

h¢, {OZH$m _Z ~hmZm| Am¡a Jw§OmBem| go µÁ`mXm-go-µÁ`mXm bm^ CRmZm MmhVm h¡$& Bg{bE `h ~Vm XoZm A{Zdm`© Wm {H$ Y_© Ho$ _m¡{bH$

H$_m| H$m dh H$_ go H$_ n[a_mU Š`m h¡, {Ogo ha hmbV _| nyam hmoZm Mm{hE Am¡a Omo _mo{_Zm| Ho$ g_wXm` H$s A§{V_ n§pŠV _| ^r OJh

nmZo Ho$ {bE {~bHw$b A{Zdm`© h¡$&

3. Vrgao Bg{bE {H$ µOH$mV Ho$db ì`pŠV H$m AnZm ì`pŠVJV gwYma Am¡a CgHo$ AmË_{dH$mg hr Ho$ {bE µ\$µO© Zht H$s JB© h¡,

~pëH$ µJar~m| H$m ^aU-nmofU Am¡a Y_© H$s ajm d _XX ^r BgHo$ CX²Xoí`m| _| gpå_{bV h¡, O¡gm{H$ D$na g{dñVma kmV hmo MwH$m h¡$& hmo

gH$Vm Wm {H $Ohm± VH$ µOH$mV Ho$ nhbo CXX²Xoí` H$m gå~ÝY h¡, Cgo ì`pŠV Ho$ AnZo µ\$µO© Ho$ Ehgmg na Nmo‹S OmVm, dh AJa AnZr

Am{˜aV ~ZmZr MmhVm Vmo µOH$mV XoVm, daZm CgHo$ ~wao n[aUm_ ^wJVZo Ho$ {bE V¡`ma ahVm$& bo{H$Z O~ CgHo$ CX²Xoí`m| _| µJar~m| H$s

Amdí`H$VmAm| H$s ny{V© Am¡a Y_© H$s ajm d ghm`Vm ^r gpå_{bV h¡ Am¡a BZ XmoZm| ~mVm| H$m gå~ÝY Am{˜aV go Zht, ~pëH$ Bgr

Xw{Z`m go h¡ Vmo Bg _m_bo H$mo nyar Vah bmoJm| H$s AnZr ^mdZmAm| na Zht Nmo‹Sm Om gH$Vm Wm$& Aëbmh VAmbm Zo AnZo {ZY©Z ~ÝXm|

H$s ^m¡{VH$ Amdí`H$VmAm| Am¡a Y_© Ho$ gm_y{hH$ {hVm| H$mo CVZm H$_ _hËd Zht {X`m {H$ CZHo$ ~mao _| bmoJm| H$mo Ho$db àoaUm Xo XoVm

Am¡a `h ~mV {~bHw$b CZH$s AnZr BÀNm na Nmo‹S XoVm {H$ O~ Mmh|, Am¡a {OVZo QwH$‹So Mmh|, ^yI go {ZTmb BZgmZm| H$s Vaµ\$ \|$H$ X|

`m Y_© H$s ajm VWm ghm`Vm Ho$ Zm_ na Hw$N {gŠHo$ M§Xo _| Xo X| Am¡a Mmh| Vmo `h H$îQ ^r Z H$a|$& `o CX²Xoí` µOH$mV Ho$ Jm¡UmoX²Xoí` hr

ghr, _Ja BgHo$ ~mdwOyX Bñbm_ Zo BÝh| Omo _hËd {X`m h¡, dh ñd`§ _| ~hþV ~‹Sm h¡ Bg{bE A{Zdm`© Wm {H$ µOH$mV H$s EH$ Eogr gr_m

A{Zdm`©V: {ZYm©[aV H$a Xr OmE {Ogo AXm H$aZo H$s h¡{g`V Z¡{VH$Vm (A™bmµH$s) go AmJo ~‹TH$a µH$mZyZr ^r hmo, Vm{H$ µJar~m| H$s

XoI^mb VWm ^aU nmofU Am¡a Y_© H$s ajm d ghm`Vm H$s H$_ go H$_ Amapå^H$ XO} _| ì`dñWm ~Zr aho$&

µOH$mV H$s `h µH$mZyZr Am¡a A{Zdm`© _mÌm g§{jßV _| ZrMo Xr Om ahr h¡�

1. H¥${f n¡Xmdma _| go �� AJa qgMmB© H$s µOê$aV noe AmB© hmo Vmo 5% AÝ`Wm 10%

2. O_ hwB© aµH$_m| H$s µOodam| Am¡a ì`mnm[aH$ _mbm| _| go 2.5% (TmB© à{VeV)

3. O§Jb H$s MamB© na nbZodmbo _do{e`m| _| go bJ^J 1.5% go 2.5% VH$

4. ˜{ZO nXmWm] Am¡a J‹So hþE YZ _| go 20% VH$$&

BVZr µOH$mV H$m AXm H$aZm ny±Orn{V (AWm©V² YZdmZ) _wgb_mZ Ho$ {bE Z¡{VH$ hr Zht, µH$mZyZr Vm¡a na ^r µOê$ar h¡$& Bg_| dh

{H$gr hmb _| ^r H$_r Zht H$a gH$Vm$& Š`m|{H$ Bg A{Zdm`© H$Îm©ì` Ho$ nyam H$aZo H$s `h {~bHw$b Amapå^H$ Am¡a A{Zdm`© Xa h¡$& Bg_|

^r AJa H$moB© H$_r ah JB© Vmo Bñbm_ µOH$mV H$s hX VH$ ~o-ñVå^ hr ah OmEJm$& CgH$m ^dZ H$Xm{n Z I‹Sm Z hmo gHo$Jm$& Z Ho$db

`h {H$ Bg _mÌm _| {H$gr H$_r H$s J§wOmBe Zht, ~pëH$ Ohm± VH$ µOH$mV Ho$ CX²Xoí`m| H$m gå~ÝY h¡, CZHo$ n[aàoú` _| Vmo Bg _mÌm H$s

nyar-nyar AXmB© ^r {H$gr BË_rZmZ H$m H$maU Zht ~Z gH$Vr$& AVEd, CZH$s Anojm `hr hmoVr h¡ {H$ Bg µH$mZyZr gr_m na ha{JµO Z

éH$m OmE, ~pëH$ AmJo ~‹Tm OmE Am¡a AmJo ~‹TZo H$m `h ñd`§godm$ O¡gm à`mg ~am~a Omar aIm OmE,Vm{H$ CZ CX²Xoí`m| Ho$ nyam hmo OmZo

H$s A{YH$ go A{YH$ Amem H$s Om gHo$$& AmJo ~‹TZo H$s Bg H$mo{ee H$mo `Ú{n bmoJm| H$s AnZr _µOu hr na aIm J`m h¡$& do Mmh| Vmo `h

H$mo{ee H$a| Am¡a Mmh| Vmo Z H$a|$& {H$ÝVw BgH$m AW© A~ ^r `h Zht h¡ {H$ `hm± CZH$s _µOu hr g~ Hw$N h¡ Am¡a Cgo µH$mZyZ {H$gr ^r

pñW{V _| AnZm nm~ÝX Zht ~Zm gH$Vm$& àW_ CX²Xoí` H$s gr_m VH$ Vmo {ZñgÝXoh ~mV Eogr hr h¡ Am¡a BgHo$ ~mao _| µH$mZyZ Am¡a A{YH$

H$moB© _m±J Z H$aoJm, {H$ÝVw Xygao Am¡a Vrgao CX²Xoí`m| H$m _m_bm Eogm Zht h¡$& CZHo$ {bE µH$mZyZ H$s A~ ^r _m±Jo hmo gH$Vr h¢$& AVEd

Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) H$m µ\$a_mZ h¡ {H$ �

""_wpñb_ gån{Îm _| {ZpíMV µOH$mV Ho$ Abmdm ^r (Xygam| H$m) "hµH$' h¡$& � hXrg : {Va{_µOr

Page 38: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Bggo kmV hþAm {H$ _wgb_mZ AnZo YZ H$s {ZpíMV µOH$mV AXm H$a XoZo Ho$ ~mX ^r "XrZ' (Y_©) H$s _mbr _m±Jm| go _wŠV Zht hmo

OmVm Am¡a A~ ^r CgHo$ YZ na "hµH$' eof ah OmVm h¡$& `h "hµH$' VrZm| hr àH$ma H$m hmo gH$Vm h¡$&

1. ñd`§ AnZo AmnH$m hµH$, AnZo M[aÌ Ho$ {dH$mg Ho$ {bE,

2. µJar~m| H$m hµH$ � CZHo$ ^aU-nmofU Ho$ {gb{gbo _|,

3. XrZ (Y_©) H$m hµH$ � CgH$s ajm Am¡a ghm`Vm Ho$ {gb{gbo _|$&

`h "hµH$' Bg{bE ^r eof ah gH$Vm h¡ {H$ BZgmZ Zo µOH$mV H$s {ZpíMV _mÌm `Ú{n AXm H$a Xr, bo{H$Z CgH$m {Xb _mb

(gån{Îm) H$s _whã~V H$s nH$‹S go A^r AmµOmX Zht hmo nm`m h¡ & `h hµH$ Bg{bE ^r eof ah gH$Vm h¡ {H$ Bg _mÌm _| _mb H$s µOH$mV

{_b OmZo Ho$ Cnam§V ^r g_mO _| ^yI Am¡a {ZY©ZVm eof ah JB© h¡ Am¡a Bg{bE ^r eof ah gH$Vm h¡ {H$ CVZr aµH$_ _| Omo µOH$mV Ho$

gm_mÝ` µH$mZyZr _m±Jm| Ho$ AYrZ BH$Q²Rr hþB© Wr, Y_© H$s ajm Am¡a _XX H$m µOê$ar g_m`moOZ Zht hmo gH$m h¡$& bo{H$Z Ohm± VH$ AmË_

{dH$mg H$m gå~ÝY h¡ �� Iwbr ~mV h¡ {H$ BgH$s hX VH$ Vmo `h ""hµH$'' µH$mZyZr {H$gr Vah Zht hmo gH$Vm$& AJa hmo gH$Vm h¡ Vmo _mÌ

Z¡{VH$ hr hmo gH$Vm h¡$& Š`m|{H$ µH$mZyZ H$s {ddeVm go AJa BZgmZ AnZr gmar Xm¡bV ^r µJar~m| H$mo Xo Xo Vmo Cggo CgHo$ _Z _| H$moB©

n{dÌVm Zht n¡Xm hmo gH$Vr$& `h n{dÌVm Vmo Cgr g_` n¡Xm hmo gH$Vr h¡, O~ dh µH$mZyZ Ho$ X~md go Zht, daZ² {Xb Ho$ Ehgmg Ho$

AÝVJ©V `h ˜M© H$ao$& Ab~Îmm Xygao Am¡a Vrgao CX²Xoí` My±{H$ µH$mZyZ go ^r hm{gb hmo gH$Vo h¢, Bg{bE BZH$s hX VH$ `h ""hµH$''

µH$mZyZr ^r hmoJm BgH$m AW© `h h¡ {H$ AJa bmoJm| H$s Z¡{VH$ ^mdZmE± g_mO H$s ^yI Am¡a {ZY©ZVm na µH$m~y Z nm ahr hm|, `m XrZ (Y_©)

H$s ajm Am¡a _XX H$m A{Zdm`© H$Îm©ì` nyam H$aZo _| Ag_W© hm|, Vmo Eogr pñW{V _| `h hµH$'' `µH$sZZ Z¡{VH$Vm go µH$mZyZr ~Z OmEJm$&

Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Ho$ Bg µ\$a_mZ Ho$ AZwgma Bñbm_r hþHy$_V H$mo Bg ~mV H$m A{YH$ma àmßV hmoJm, ~pëH$ em`X `h CgH$s

{µOå_oXmar RhamB© OmEJr {H$ dh µJar~m| H$s µOê$aVm| Am¡a XrZ Ho$ {hVm| H$s ˜m{Va YZdmZm| Ho$ D$na A{V[aŠV ~moP Smbo Am¡a CZgo

{ZpíMV µOH$mV Ho$ Abmdm ^r YZ dgyb H$ao$&

`hm± `h ^r ñnîQ aho {H$ Bñbm_r earAV _| ""YZdmZ'' H$m A{^àm` Xw{Z`m H$s Am_ YmaUmAm| go ~hþV {^ÝZ h¡$& {Og ì`pŠV Ho$

nmg CgHo$ gm§n{ÎmH$ df© Ho$ A§V _| 52.5 Vmobm Mm§Xr, Sbo, {gŠHo$ `m én`m| H$s eŠb _| _m¡OyX hmo `m BVZr g§n{Îm H$m dh ì`mnm[aH$

gm_mZ aIVm hmo �� Vmo earAV H$s ÑpîQ _| dh ^r ""YZmdZ'' hr h¡$&

µOH$mV H s ì`dñWm µOH$mV {H$g àH$ma {ZH$mbr d ˜M© H$s OmEJr$? earAV Zo Bg ~mao _| ^r {Z`V {hXm`V| Xr h¢$& Omo gXµHo$ Am¡a XmZ µH$mZyZ Ho$

A§VJ©V Zht AmVo CÝh| Vmo Amn AnZo Vm¡a na {Og Vah Mmh|, Xo gH$Vo Am¡a {dV[aV H$a gH$Vo h¢$& bo{H$Z µH$mZyZr µOH$mV Ho$ ~mao AmnH$mo

`h AmµOmXr hm{gb Zht h¡$& ~pëH$ {Og Vah Z_mµO H$mo µH$m`_ H$aZo Ho$ {bE BgH$m O_mAV Ho$ gmW AXm {H$`m OmZm µOê$ar h¡$& Cgr

àH$ma µOH$mV H$s ^r EH$ gm_y{hH$ ì`dñWm h¡ Am¡a µOê$ar h¡ {H$ µOH$mV Cgr ì`dñWm Ho$ _mÜ`_ go Cgo ˜M© {H$`m OmE & nyao amÁ` H$s

µOH$mV Bñbm_r hþHy$_V AnZo VhgrbXmam| Ho$ Ûmam dwgyb H$aoJr Am¡a {\$a dhr Cgo hµH$Xmamo _| {dV[aV H$aoJr$& {H$gr ì`pŠV H$mo `h

A{YH$ma Zht {H$ dh AnZr µOH$mV hþHy$_V Ho$ hdmbo H$aZo go BZH$ma H$ao Am¡a AnZr _µOu Ho$ AZwgma Ohm± Am¡a {Og Vah Mmho {dV[aV

H$a Xo$& µHw$aAmZ _OrX _| Ohm± `h ~Vm`m J`m h¡ {H$ µOH$mV H$s aµH$_ {H$Z bmoJm| na Am¡a {H$Z _Xm| _| ˜M© H$s OmEJr dhm±

µOH$mV-{d^mJ Ho$ gaH$mar H$_©Mm[a`m| H$m {µOH«$ ^r EH$ ñWmB© _X (Fund) H$s h¡{g`V go {H$`m J`m h¡$&1 `h Bg ~mV H$m à_mU h¡ {H$

µOH$mV H$m hþHy$_V Ho$ Ûmam dwgyb H$aHo$ {dVaU {H$`m OmZm Bñbm_ H$s gm_y{hH$Vm {à` àd¥{V H$s A{Zdm`© Anojm Am¡a Bñbm_r

AW©-ì`dñWm H$s EH$ gd©_mÝ` Ymam h¡$& AVEd, Z~r (gëb.) Am¡a bµ\$m-E am{eXrZ H$s H$m`©-àUmbr ^r Bgr `WmW© H$s Jdmhr XoVr

h¡ Am¡a Bg ñnîQVm Ho$ gmW XoVr h¡ {H$ A{Zdm`©V: Eogm hr hmoZm Mm{hE$& hµOaV A~y ~H« {gX²XrµH$ (a{µO.) H$s {˜bmµ\$V Ho$ H$mb _| O~

Hw$N bmoJm| Zo AnZr µOH$mV hþHy$_V Ho$ hdmbo H$aZo go BZH$ma H$a {X`m, Vmo AmnZo CZHo$ {déÕ `wÕ H$aZo H$m g§H$ën {H$`m Am¡a H$hm �

""˜wXm H$s µH$g_, AJa CZ bmoJm| Zo D±$Q ~m±YZo H$s dh EH$ añgr ^r _oao hdmbo H$aZo go amoH$ aIr Omo do Z~r (gëb.) H$mo

{X`m H$aVo Wo Vmo _¢ CgH$s ˜m{Va CZgo b‹Sz±Jm$&'' � hXrg : _wpñb_

""_oao hdmbo H$aZo go amoH$ aIr'' Ho$ eãX ñnîQV: ~Vm aho h¢ {H$ µOH$mV A{Zdm`©V: hþHy$_V Ho$ hdmbo hmoZr Mm{hE Am¡a ""b‹Sz±Jm''

Ho$ eãX ~VmVo h¢ {H$ Bg AmXoe H$m Cëb§KZ amÁ` go ~µJmdV H$aZm h¡, {OgH$m n[aUm_ {ZíM` hr Z g§gma _| AÀNm hmoJm Z Am{˜aV

(nabmoH$) _|$& {ZñgÝXoh {˜bmµ\$Vo am{eXm Ho$ Xm¡a H$s Hw$N Eogr {_gmb| ^r {_bVr h¢ {H$ Hw$N µH$~rbm| H$mo Bg AmXoe go AbJ aIm J`m

Wm Am¡a CÝh| AnZo `hm± H$s µOH$mV| AnZo Vm¡a na µJar~m| _| {dVaU H$a XoZo H$m A{YH$ma Xo {X`m J`m Wm$& {H$ÝVw ñnîQ h¡ {H$ CÝh| Omo EH$

Page 39: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

NyQ Xr J`r Wr, do Amn go Amn Bg NyQ Ho$ A{YH$mar Zht hmo JE Wo$& AWm©V² `h ñd`§ emgZ H$s BÀNm Ho$ hr Ûmam µOH$mV Ho$ EH$Ì H$aZo

Am¡a {dV[aV H$aZo H$s EH$ {d{eîQ ì`dñWm Wr Omo Hw$N {Z{hV CX²Xoí`m| Am¡a ghÿbVm| Ho$ {bE AnZmB© JB© Wr$&

µOH$mV Ho$ {bE Eogr Cƒ gm_y{hH$ ì`dñWm Š`m| µOê$ar RhamB© J`r h¡$? BgHo$ Xmo hr H$maU g_P _| AmVo h¢:-

1. EH$ Vmo `h {H$ Bñbm_ H$s àd¥{Îm H$s `hr Anojm Wr, Omo AgmYmaU ê$n go gm_y{hH$Vm Am¡a gm_m{OH$Vm {à` h¡ Am¡a Eogr

Bg{bE h¡ {H$ dh Omo Hw$N g§gma H$mo XoZm MmhVm h¡ Cgo g§gma BgHo$ {~Zm nm hr Zht gH$Vm {H$ CgHo$ AZw`m`r EH$ gwÑ‹T Am¡a ì`dpñWV

nmQu Ho$ ê$n _| ah| Am¡a Ohm± VH$ hmo gHo$ CZH$m H$moB© H$m_ AZwemgZ Am¡a gm_m{OH$Vm go {dbJ Z aho$&

2. Xygam `h {H$ µJar~m| Ho$ {hVm| H$m Am¡a "XrZ' (Y_©) H$s gwajm Am¡a \¡$bmd H$s _ñbhVm| H$s gÝVmofOZH$ ajm Bgr _| hmo gH$Vr

Wr, Š`m|{H$ O¡gm{H$ ~Vm`m Om MwH$m h¡ {H$ `h ˜Vam ~hahmb EH$ A_br ˜Vam Wm {H$ H$ht _mbXmam| H$m H$mÎm©ì`-~moY H$^r RÊSm Z

n‹Sm OmE Am¡a CZH$s gån{Îm`m| _| Y_© H$m Am¡a µJar~m| H$m Omo hH$ h¡ Cggo do µJµ\$bV Z ~aV OmE±$& Bg ˜Vao H$m RrH$-RrH$ {ZdmaU Bgr

Vah gå^d Wm {H$ Bg hµH$ H$mo µH$mZyZ Am¡a gaH$ma H$m g§ajU A{Zdm`©V: àmßV hmo Am¡a dh CgHo$ dwgyb H$aZo H$s {µOå_oXma ~Zm Xr

OmE$&

AJa µOH$mV H$s gm_y{hH$ ì`dñWm Ho$ `o {Z{hV bm^ gm_Zo hmo Vmo BÝht go Bg àíZ H$m CÎma ^r {_b OmEJm {H$ µOH$mV Ho$ AXm

H$aZo H$s gyaV Cg g_` Š`m hmoJr, O~ Bñbm_r emgZ H$s g§ñWm _m¡OyX Z hmo$? Z_mµO H$s BµH$m_V MmhVr h¡ {H$ B_m_V Ho$ {bE

_wgb_mZm| H$m ˜brµ\$m `m CgH$m H$moB© Zm`~ (ghm`H$) {dÚ_mZ hmo$& ˜mgVm¡a go Ow_m Am¡a XmoZm| B©Xm|, H$s Z_mµOm| H$s BµH$m_V$& bo{H$Z

Eogo {H$gr B_m_ Ho$ _m¡OyX Z hmoZo H$m _Vb~ H$^r `h Zht g_Pm Om gH$Vm h¡ {H$ Eogr pñW{V _| Z_mµO ha ì`pŠV ñd`§ hr n‹T {b`m

H$ao, ~pëH$ µOê$ar g_Pm J`m h¡ {H$ _whëbo Am¡a ~ñVr Ho$ V_m_ _wgb_mZ AnZr EH$ NmoQr-gr Am¡a ñWmZr` gm_y{hH$ ì`dñWm µH$m`_

H$a b| Am¡a AnZo _| go EH$ ì`pŠV H$mo B_m_ ~ZmH$a Z_mµO H$mo O_mAV hr Ho$ ê$n _| AXm {H$`m H$a|$& RrH$ `hr _m_bm µOH$mV H$m ^r

h¡$& AJa gaH$ma H$s g§ñWm _m¡OyX Z hmo, Omo g_ñV bmoJm| H$s µOH$mV| dwgyb H$aHo$ CgH$m {dVaU H$a gHo$ Vmo Bñbm_ H$m {_µOmO Am¡a

CgHo$ _m¡{bH$ AmXoe Vmo _m¡OyX h¢$& CÝh| Ano{jV `h h¡ {H$ _wpñb_ ~pñV`m± {Og àH$ma AnZr Z_mµOm| Ho$ {bE _g{OX H$s, O_mAV H$s

Am¡a B_m_V H$s ì`dñWm H$aVr h¢, Cgr àH$ma AnZr µOH$mVm| Ho$ {bE ^r ~¡Vwb _mb (H$moe) ñWm{nV H$a| Am¡a nyar ~ñVr H$s µOH$mV|

EH$Ì H$aHo$ CÝh| µOê$aV_§Xm| Am¡a CgHo$ hµH$Xmam| VH$ nhþ±MmZo H$m à~ÝY H$a|, Vm{H$ Bñbm_ Ho$ Bg _hËdnyU© ñVå^ H$m Omo CX²Xoí` h¡ dh

emgZ Ho$ Z hmoZo na ^r CVZm Vmo Adí` nyam hmoVm aho, {OVZm {H$ nyam {H$`m Om gH$Vm hmo$& AJa Eogm Z {H$`m J`m Vmo `h EH$

gm_wXm{`H$ µJbVr hmoJr$&

µOH$mV, gX²µHo$ Am¡a BZ²µ\$mµH$ H$s {d{^ÝZ n[a^mfmE±Bñbm_ Zo "µOH$mV' Ho$ {bE Xmo eãX Am¡a à`moJ {H$E h¢ �� EH$ "gXµH$m' H$m Xygam "BZ²µ\$mµH$ µ\$s g~r{bëbmh' H$m O¡gm {H$ D$na

Ho$ CÕaUm| _| Amn A^r XoI ^r AmE h¢$& µOH$mV H$m empãXH$ AW© Š`m hmoVm h¡, `h ~mV ewê$ _| JwµOa MwH$s h¡ A~ BZ Xygao eãXm| H$mo

^r g_P boZm Mm{hE $& ""gXµH$m'' eãX ""{gX²µH$'' go ~Zm h¡, {OgH$m AW©, gƒmB© Am¡a {ZîRm hmoVm h¡$& _mZmo "µOH$mV' H$mo "gXµH$m'

Bg{bE H$hm J`m h¡ {H$ dh µOH$mV XoZodmbo Ho$ B©_mZ _| gƒmB© Am¡a {ZîRm ^r n¡Xm H$aVr h¡ Am¡a CgHo$ {dÚ_mZ hmoZo H$s Xbrb ^r hmoVr

h¡$& Bgr àH$ma "BZ²µ\$mµH$ µ\$s g~r{bëbmh' Ho$ _mZr h¢$& Aëbmh Ho$ _mJ© _| ˜M© H$aZm$& `h A^r OmZm Om MwH$m h¡ {H$ µOH$mV H$m _yb

àoaH$ ^md Aëbmh H$s àgÝZVm H$s Mmh h¡$& Jmo`m µOH$mV H$mo "BZ²µ\$mµH$ µ\$s g~r{bëbmh' AJa H$hm h¡ Vmo Bg{bE Vm{H$ BgHo$ _yb

àoaH$ ^md H$s Amoa g§Ho$V hmo OmE Bg àH$ma VrZm| eãX EH$ hr MrµO Ho$ _mÌ VrZ {d{^ÝZ Zm_ hr Zht h¡, ~pëH$ CgH$s dmñV{dH$Vm Am¡a

gmW©H$Vm Ho$ {d{dY njm| H$mo ^r {M{ÌV ^r H$aVo h¢$&

Ohm± VH $µHw$aAmZ H$ar_ H$m gå~ÝY h¡ Cg_| `o VrZm| eãX Am_ Vm¡a go EH$ hr AW© _| BñVo_mb {H$E JE h¢$& Aëbmh VAmbm H$s

àgÝZVm àmßV H$aZo Ho ${bE Omo Hw$N ^r ˜M© {H$`m OmE dh ""µOH$mV'' ^r h¡ ""gX²µH$m'' ^r h¡ Am¡a "BZ²µ\$mµH$ µ\$s g~r{bëbmh''

(Aëbmh H$s amh _| ˜M© H$aZm) ^r h¡$& Mmho `h ˜M© "µOH$mV' Ho$ µH$mZyZr _wVmb~o go gå~pÝYV hmo Mmho Z¡{VH$ Anojm go$& BZ_| go H$moB©

eãX µH$mZyZr `m Z¡{VH$ AWm©V µ\$µO© `m Zµâb ˜M© H$aZo Ho$ {bE Bg Vah {d{eîQ Zht h¡ {H$ Xygao Ho$ {bE dh ~mobm hr Z Om gHo$$& BgH$m

H$aU `h h¡ {H$ µHw$aAmZ Am¡a hXrg H$s ÑpîQ A{YH$Va dmñV{dH$Vm Am¡a _yb CX²Xoí` na hþAm H$aVr h¡ Z {H$ {df`m| d g_ñ`mAm| Ho$

µH$mZyZr nhbwAm| na$& bo{H$Z Bñbm{_H$ Y_©emñÌ ({µ\$µH²$h) Zo BZ eãXm| Ho$ ~rM AÝVa H$a aIm h¡$& CgH$s ^mfm _| µOH$mV Ho$db Cg XoZo

Am¡a ˜M© H$aZo H$mo H$hVo h¢, Omo A{Zdm`© (µ\$µO©) Am¡a µH$mZyZZ µOê$ar hmo Am¡a "gX²µH$m' Am¡a " BZ²µ\$mµH$ µ\$s g~r{bëbmh' H$s n[a^mfmE±

gmYmaUV: ñdoNmnyd©H$ ˜M© H$aZo Ho$ {bE {d{eîQ h¢$& ñnîQ h¡ {µ\$µH²$h (Bñbm_r Y_©emñÌ) µH$mZyZ H$m hr Xygam Zm_ h¡, Bg{bE Bg Vah

Page 40: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

H$m nm[a^m{fH$ AÝVa H$aZm CgHo$ {bE µOê$ar bo{H$Z µHw$aAmZ Am¡a hXrg H$m _m_bm Bggo Hw$N {^ÝZ h¡$&

4. amoµOmBñbm_ H$m Mm¡Wm ñVå^ amoµOm h¡$& amoµOm H$m earAV _| n[a^m{fH$ Zm_ ""gm¡_'' `m ""{g`m_'' h¡ {OgH$m empãXH$ AW© hmoVm h¡ �

éH$Zm `m RhaZm$ Bg A_b H$mo {g`m_ Bg{bE H$hm J`m h¡ {H$: Bg_| BZgmZ gw~h H$s nm¡ \$QZo go boH$a gy`m©ñV hmoZo VH$ ImZo-nrZo

Am¡a g§^moJ go éH$m ahVm h¡$&

amoµOo H$m {deof _hËd Am¡a {Z{hV bm^ amoµOo Ho$ {gb{gbo _| AmXoe Am¡a {hXm`V| µHw$aAmZ Am¡a Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Zo Xr h¢$& BZ na ÑpîQnmV H$s{OE Vmo kmV hmoJm

{H$ Cg_| AZoH$ Ym{_©H$ _hËdm| Am¡a {Z{hV bm^ nmE OmVo h¢$ {OZ_| go Hw$N H$s h¡{g`V _m¡{bH$ Am¡a _m¡{bH$ go ^r AmJo ~‹TH$a {d{eîQ

àH$ma H$s h¢$& amoµOo H$mo g_PZo Ho$ {bE `h Amdí`H$ h¡ {H$ CgHo$ BZ _m¡{bH$ Am¡a {d{eîQ _hËdm| Am¡a {Z{hV bm^m| H$mo g_P {b`m

OmE$& `o _hËd Am¡a {Z{hV bm^ {ZåZ{b{IV h¢:-

1. amoµOm VµH$dm H$m òmoV g~go nhbr Am¡a g~go ñnîQ MrµO Vmo `h h¡ {H$ amoµOm BZgmZ _| B©e-^` H$m JwU Am¡a VµH$dm (g§`_) H$m Om¡ha n¡Xm H$aVm h¡$& Bg

gå~ÝY _| µHw$aAmZ, hXrg Am¡a ~w{Õ g~H$s Jdm{h`m± AmnH$mo _m¡OyX {_b|Jr$& AVEd, µHw$aAmZ gOrX Zo amoµOo Ho$ µ\$µO© hmoZo H$s KmofUm

H$s h¡$& Bg_| `h dmñV{dH$Vm ñnîQV: Cpëb{IV h¡��

""Eo B©_mZ bmZodmbmo$! Vw_ na amoµOm µ\$µO© (A{Zdm`©) {H$`m J`m h¡, {Og àH$ma {H$ Vw_ go nhbo Ho$ bmoJm| na µ\$µO© {H$`m J`m

Wm$& Vm{H$ Vwåhmao AÝXa VµH$dm n¡Xm hmo gHo$$&'' � µHw$aAmZ 2:183

Bgr àH$ma Z~r (gëb.) H$hVo h¢ �

""amoµOm (Xw{Z`m _| JwZmhm| go Am¡a Am{˜aV _| XmoµO˜ go ~MmZodmbr) Tmb h¡$&'' � hXrg : _wpñb_

""amoµOm JwZmhm| go ~MmZodmbr Tmb h¡$&'' Bg dmŠ` H$m AW© RrH$ dhr h¡ Omo Bg ~mV H$m h¡ {H$ amoµOm BZgmZ _| VµH$dm H$m JwU n¡Xm

H$aVm h¡$& Bgr H«$_ _| AmJo Am¡a AmXoe h¡ {H$ �

""AV: O~ Vw_ _| go {H$gr H$m amoµOm hmo Vmo Mm{hE {H$ dh Z H$moB© AíbrbVm H$s ~mV H$ao, Z emoa _MmE Am¡a AJa H$moB©

Cggo Jmbr-Jbm¡O H$aZo `m b‹SZo-{^‹SZo na CVa AmE Vmo (Cggo ^r Am¡a AnZo Or _| ^r) H$ho {H$ _¢ amoµOo go hÿ±, _¢ amoµOo go

hÿ±$&''

� hXrg : _wg{b_

A{^àoV `h {H$ `Ú{n Xwd©MZ, Jmbr Jbm¡O Am¡a b‹SmB©-PJ‹So Am{X ~war haH$Vm| go ~MZm EH$ B©_mZdmbo Ho$ {bE ha hmb _|

µOê$ar h¡, {H$ÝVw O~ dh amoµOo go hmo Vmo empÝVnyd©H$ ahZo H$s `h Zr{V CgHo$ {bE Am¡a A{YH$ Amdí`H$ hmo OmVr h¡$& Am_ n[apñW{V`m|

_| AJa dh Bg àH$ma H$s µJb{V`m| go nyar Vah ~Mm Zht ah nmVm, Vmo H$_ go H$_ amoµOo H$s hmbV _| Vmo Cgo CZHo$ {ZH$Q H$Xm{n Zht

OmZm Mm{hE$& Amn (gëb.) H$m `h µ\$a_mZm dmñVd _| Bg ~mV H$s CX²KmofUm h¡ {H$ amoµOm gX²AmMaU Am¡a B©e^` H$m gd©_mÝ` Cnm`

h¡ Am¡a Eogm Cnm` {H$ {OgH$s à^md-epŠV {H$gr Z {H$gr nhby go AnZr CXmhaU Amn h¡$&

BZ gwñnîQ µHw$aAmZ H$s Am`Vm| Am¡a hXrgm| Ho$ à_mUm| Ho$ ~mX `Ú{n {H$gr Am¡a Xbrb H$s {~bHw$b hr µOê$aV Zht, bo{H$Z {Xb

Ho$ Am¡a ^r BË_rZmZ Ho$ {bE C{MV h¡ {H$ ~w{Õ H$s ÑpîQ go ^r Bg dmñV{dH$Vm H$m AdbmoH$Z H$a {b`m OmE Am¡a `h g_P {b`m OmE

{H$ amoµOo go VµH$dm (B©e-^` d g§`_) Š`m| Am¡a {H$gr àH$ma n¡Xm hmoVm h¡$?

Bg gÝX^© _| g~go nhbo `h OmZ boZm µOê$ar h¡ {H$ ñd`§ `h "VµH$dm' Š`m MrµO h¡$? `h OmZ boZo Ho$ ~mX hr `h g_Pm Om

gHo$Jm {H$ amoµOo go VµH$dm {H$g Vah n¡Xm hmoVm h¡ VµH$dm Aëbmh H$s AàgÝZVm go ~MZo Ho$ Cg Jhao Ehgmg H$m Zm_ h¡, Omo ì`pŠV H$mo

ha ^bo H$m_ na C^maVm Am¡a ha ~wao H$m_ go amoH$Vm ahVm h¡$& `m Bgo `y± H${hE {H$ VµH$dm EH$ {d{eîQ öX`-^md h¡, {Oggo EH$ {d{eîQ

ì`mdhm[aH$ AmMaU dwOyX _| AmVm h¡$& `h ì`mdhm[aH$ AmMaU Aëbmh Ho$ AmkmZwnmbZ Am¡a CgH$s àgÝZVm H$s Mmh H$m AmMaU

hmoVm h¡$& Bg {d{eîQ ^md go Omo öX` n[anyU© hmoVm h¡ dh ha dµŠV `h XoIVm ahVm h¡ {H$ _oam ˜wXm _wPgo ZmamµO Z hmoZo nmE$& _¢ H$moB©

Eogm Hw$H¥$Ë` Z H$a OmD±$ {OgH$mo dh ngÝX Zht H$aVm Am¡a {H$gr Eogo H$m_ Ho$ H$aZo go d§{MV Z ah OmD±$ {Ogo dh ngÝX H$aVm h¡$&

Aëbmh H$s AàgÝZVm go ~MZo H$s Am¡a CgH$s àgÝZVm àmßV H$a boZr H$s `h A{^bmfm Am¡a H$mo{ee �� gmo{ME � ì`mdhmaV:

H$~ nyar hmo gH$Vr h¡$& ñnîQ ê$n _| A{^bmfm Am¡a H$mo{ee Cgr g_` nyar hmo gH$Vr h¡ O~ _mZd AnZo AmnH$mo {Z`§{ÌV aIo Am¡a AnZo

Page 41: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

_Z H$mo _Z_mZr H$aZo go amoHo$ aho$& _mZmo "VµH$dm' H$m _µH$m_ nm boZo H$m EH$ _mÌ _mJ© `h h¡ {H$ ì`pŠV AnZo _Z H$mo bJm_ bJmE Am¡a

AnZr BÀNmAm| _| Cgo ñdVÝÌ Z Nmo‹So$& O¡gm{H$ µHw$aAmZ _OrX H$s Bg Am`V go ñnîQV: kmV hmoVm h¡:-

""ahm dh ì`pŠV {OgZo AnZo {Xb _| `h ^` aIm {H$ Cgo AnZo "a~' (à^w) Ho$ gm_Zo I‹Sm hmoZm h¡ Am¡a CgZo AnZo _Z H$mo

~war BÀNmAm| H$s n¡adr go amoH$m, Vmo {ZíM` hr CgH$m {RH$mZm OÝZV hr hmoJr$& � µ H w $ aAmZ,

79:40-41

A~ amoµOo H$mo Xo{IE {H$ dh Š`m MrµO h¡$& amoµOo H$m _m¡{bH$ Am¡a d¡Ym{ZH$ ApñVËd VrZ ~mVm| na {Z^©a H$aVm h¡:

1. nm¡ \$QZo go gyaO Sy~Zo VH$ Hw$N Z Im`m OmE,

] 2. Hw$N Z {n`m OmE,

3. H$m_oÀNm nyar Z H$s OmE$&

AWm©V `h {H$ ImZo, nrZo Am¡a `m¡Z gånH©$ � _Z H$s BZ VrZ BÀNmAm| H$mo nyam H$aZo go nyar Vah éH$m ahm OmE$& BZ VrZm| MrµOm| H$mo

_Z H$s nyar BÀNAm| _| Omo _hËd àmßV h¡, ~VmZo H$s Amdí`H$Vm Zht {H$ dh BÝht Ho$ {bE {d{eîQ h¡$& _Z H$s {H$gr BÀNm H$m Zm_ Zht

{b`m Om gH$Vm Omo BVZr ì`mnH$ Am¡a à~b hmo�� {OVZr H$s `o h¢$& EH$ Vmo ñd`§ BZ_| Eogr ~‹Sr epŠV h¡ {H$ Omo BZgmZ H$mo gabVm go

AnZo ~g _| H$a boVr h¡$& Xygao `o BÀNmE± hr Zht, ~pëH$ _mZd H$s ñdm^m{dH$ µOê$aV| ^r h¢$& BÝht na ì`pŠV H$m ApñVËd ^r {Z^©a

H$aVm h¡ Am¡a BÝhr go _mZdOm{Veof h¡$& Cgo Or{dV ahZo Ho$ {bE ImZo-nrZo H$s Am¡a AnZr Zñb H$m H«$_ Omar aIZo Ho$ {bE ñÌr-àg§J

H$s ha hmb _| Amdí`H$Vm h¡$& BZ MrµOm| H$s `h Xmohar h¡{g`V BZH$s epŠV Am¡a à^md H$mo ^r AË`ÝV à~b XoVr h¡ Am¡a CZH$m

_wµH$m{~bm H${RZ go H${RZ hmo OmVm h¡$& amoµOo _| BÝht VrZ g~go à~b BÀNmAm| na amoH$ bJm Xr OmVr h¡ Am¡a {ZaÝVa EH$ _hrZo VH$

à{V{XZ ~mah-~mah Am¡a Mm¡Xh-Mm¡Xh KÊQo VH$ BZgmZ AnZo _Z H$s BZ BÀNmAm| na Vmbm Smbo ahVm h¡$& ß`mg H$s VoµOr go hbµH$ _|

H$m§Qo n‹So hmoVo h¢, _w±h go AmdµO VH$ AÀNr Vah {ZH$b Zht nmVr, RÊSm nmZr nmg aIm ahVm h¡, _Z ~oµH$m~y hmoH$a Cgo hmoQm| go bJm boZm

MmhVm h¡ �� _Ja amoµOm CgH$m hmW nH$‹S boVm h¡ Am¡a dh ~o~g hmoH$a ah OmVm h¡$& Hw$N `hr pñW{V Xygar XmoZm| BÀNmAm| H$s ^r hmoVr

h¡$& AZw_mZ H$s{OE {H$ bJmVma Vrg {XZm| H$m, `h àpejU BZgmZ _| Y¡`© Am¡a pñWaVm H$s H¡$gr Hw$N epŠV Z n¡Xm H$a XoJm$? Omo

ì`pŠV AnZr BZ g~go A{YH$ à~b Am¡a AmVwa BÀNmAm| H$mo ^r EH$ bå~r Ad{Y VH$ X~mE aIZo H$m Aä`ñV hmo OmVm h¡, Cggo

Amem `hr aIr OmEJr {H$ dh AnZr Xygar BÀNmAm| H$mo Am¡a A{YH$ gabVm Am¡a H$m_`m~r Ho$ gmW AnZo de _| aI gHo$Jm$& `h EH$

Eogr ñnîQ dmñV{dH$Vm h¡, {OgHo$ _mZZo go BZH$ma Zht {H$`m Om gH$Vm Am¡a Bg dmñV{dH$Vm H mo _mZ boZm dñVwV: Bg ~mV H$mo boZm h¡

{H$ amoµOm BZgmZ Ho$ AÝXa AnZo _Z H$mo Am¡a CgH$s g_ñV BÀNmAm| H$mo {Z`§{ÌV H$aZo H$s nyar epŠV n¡Xm H$a XoVm h¡, Eogr epŠV

{OgH$mo nmH$a dh Y_© H$s n¡adr Am¡a Aëbmh Ho$ AmXoem| Ho$ AZwnmbZ _| _Z H$s ~war BÀNmAm| Am¡a e¡VmZ Ho$ g_ñV AdamoYm| go y~r

Ho$ gmW {ZnQ gH$Vm h¡$& AWm©V² dh ghr AWm] _| EH$ B©enam`U Am¡a g§`_r _mZd ~Z OmVm h¡$&

BgHo$ A{V[aŠV EH$ H$maU Am¡a ^r h¡ {Oggo amoµOo VµH$dm (g§`_) H$m AgmYmaU gmYZ {gÕ hmoVo h¢ Am¡a {OgH$s Amoa ñd`§ Z~r

(gëb.) Zo BZ eãXm| _| ñnîQV: g§Ho$V {H$`m h¡�

""amoµOo _| {XImdm Zht hþAm H$aVm$&'' � µ\$Vhþb ~mar ^mJ-4, n¥.91

{H$gr B~mXV _| {XImdo H$m Z hmoZm Bg ~mV H$s g~go ~‹Sr µO_mZV h¡ {H$ dh ~ÝXo H$mo ˜wXm Ho$ µH$ar~ H$aZodmbr h¡ Am¡a `h {H$

Eogr B~mXV go A{YH$ B©enam`UVm H$m {dídgZr` òmoV Am¡a H$moB© Zht hmo gH$Vm$& µJbV Z hmoJm AJa Cgo VµH$dm H$s g~go A{YH$

epŠVXm`H$ ˜yamH$ H$hm OmE$& ˜wXm Ho$ agyb (gëb.) Ho$ AZwgma O~ amoµOo H$m `h EH$ ñWmB© JwU h¡ {H$ Cg_| {XImdm Zht hmo gH$Vm,

Vmo CgHo$, VµH$dm H$m AË`ÝV à^mdembr gmYZ, hmoZo _| Š`m gÝXoh {H$`m Om gH$Vm h¡$? AJa do B~mXV|, {OZ_| {XImdo H$s gå^mdZm

hmoVr ahVr h¡ �� CZHo$ Ûmam ^r BZgmZ VµH$dm H$s Xm¡bV go _mb_mb hmo gH$Vm hmo Vmo H$moB© gÝXoh Zht {H$ Bg B~mXV (amoµOm) Ho$ Ûmam

Eogm Adí` hr hmoJm Omo {XImdo Ho$ amoJ go nmH$ hr ahVr h¡$&

`h ~mV {H$ amoµOo _| {XImdm Š`m| Zht hmo gH$Vm$?�� H$moB© {Nnm hþAm amµO Zht h¡, ~pëH$ AmgmZr go g_P _| Am OmZodmbr gƒmB©

h¡$& g^r OmZVo h¢ {H$ amoµOm EH$ Eogr B~mXV h¡ Omo gd©Wm {ZfoYmË_H$ àH$ma H$s h¡$& `mZr CgH$m Am{d^m©d Hw$N H$_© `m {H«$`mAm| Ho$ H$aZo

go Zht hmoVm (O¡gm {H$ Z_mµO Am¡a µOH$mV Am¡a hO H$m hmb h¡)$& ~pëH$ Hw$N H$m_m| Ho$ Z H$aZo go CgH$m Am{d^d hmoVm h¡$& µOm{ha ~mV h¡

{H$ Bg Vah H$s B~mXV Xygam| Ho$ Z XoIZo _| Am gH$Vr h¡ Z gwZZo _|$& O~ {H$gr B~mXV H$m hmb `h hmo {H$ Cgo H$moB© Z XoI gH$Vm hmo, Z

gwZ gH$Vm hmo, Vmo Cg_| {XImdo H$s H$moB© gå^mdZm ^r H$hm± go CËnÝZ hmo gH$Vr h¡$& Bg{bE Bñbm_ Ho$ gmao éŠZm| _| `h {d{eîQVm

Page 42: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Ho$db EH$ "amoµOo' hr H$mo àmßV h¡ {H$ {XImdo H$m ˜VaZmH$ e¡VmZ Cg na YmoIo go AmH«$_U Zht H$a gH$Vm$&

àH$Q _| amoµOo H$s `hr {d{eîQ pñW{V Wr {OgHo$ AmYma na µHw$aAmZ H$ar_ Zo$ �� ""bAëbHw$_ VÎmµHy$Z' � AJa µ\$a_m`m h¡ Vmo

Ho$db amoµOo Ho$ hþŠ_ Ho$ gmW µ\$a_m`m h¡$& {H$gr Am¡a B~mXV Ho$ hþŠ_ Ho$ gmW BZ eãXm| H$mo Zht Xmoham`m h¡$& `Ú{n `h AnZr OJh _mZr

hþB© gƒmB© Wr {H$ BZgmZ _| ZoH$s H$m Om¡ha Am¡a VµH$dm H$m Zya ha B~mXV n¡Xm H$aVr h¡$& {\$a gå^dV: amoµOo H$s `hr {d{eîQ h¡{g`V Wr

{OgH$s dOh go Aëbmh Zo ˜mg Bgr EH$ B~mXV H$mo "AnZm' `m ""AnZo {bE'' µ\$a_m`m h¡ Am¡a à{V\$b d gdm~ (nwÊ`) Ho$ VamµOy _|

^r Bgo g~go A{YH$$ dµOZr Rham`m h¡$& Z~r (gëb.) µ\$a_mVo h¢�

""BZgmZ Ho$ àË`oH$ gwH$_m] H$m à{V\$b Xg JwZo go boH$a gmV gm¡ JwZo VH$ {_boJm$& Aëbmh VAmbm µ\$a_mVm h¡ {H$ bo{H$Z

amoµOm Bggo {^ÝZ h¡ � Š`m|{H$ dh _oao {bE h¡ Am¡a _¢ hr CgH$m ({OVZm Mmhÿ±Jm) ~Xbm Xy±Jm$& Am{˜a BZgmZ AnZr

H$m_-dmgZmAm| Am¡a AnZo ImZo-nrZo H$mo _oar hr ˜m{Va Vmo amoHo$ ahVm h¡$&''

� hXrg: _wpñb_

""amoµOm _oao hr {bE h¡$&'' `h dMZ dmñVd _| Bgr gƒmB© H$s EH$ _Z^mdZ A{^ì`pŠV h¡ {H$ amoµOo _| {XImdm Zht hþAm H$aVm$&

AJa amoµOo H$m _µH$gX `h h¡ {H$ BZgmZ _| B©e^` H$m JwU n¡Xm hmo, O¡gm{H$ _by_ hþAm, Vmo BgH$m AW© `h h¡ {H$ `hr B©e-^` amoµOo

H$s Agb H$gm¡Qr ^r h¡$& amoµOo H$s n[a^mfm Am¡a CgH$m µH$mZyZr ApñVËd `{X `h h¡ {H$ ì`pŠV ImZo-nrZo Am¡a `m¡Z-gånH©$ go Xya aho, Vmo

CgH$s dmñV{dH$Vm Am¡a CgH$m dmñV{dH$ `h h¡ {H$ CZ g_ñV ~mVm| go Xya ahm OmE Omo Aëbmh H$mo ZmamµO H$aZodmbr hm|$& AJa EH$

ì`pŠV amoµOm aIH$a AnZr _mÌ BÝht VrZ BÀNmAm| H$mo {Z`§pÌV Zht H$aVm, ~pëH$ AnZr gmar BÀNmAm| H$mo ˜wXm Ho$ AmXoem| Ho$ {Z`§ÌU

_| Xo XoVm h¡, Vmo dh dmñV{dH$ AWm] _| amoµOo Xma h¡$& bo{H$Z AJa dh Eogm Zht H$aVm Vmo CgH$m amoµOm amoµOm Zht, ~pëH$ Ho$db µ\$mµH$m

(^yIo ahZm) h¡$& Š`m|{H$ ImZo-nrZo Am¡a {df`dmgZmAm| go ~MZm hr Agb amoµOm Zht h¡, ~pëH$ Agb amoµOo H$m _mÌ µOm{ha ê$n Am¡a

d¡Ym{ZH$ bjU h¡$& AJa H$moB© ì`pŠV Bg µOm{har Am¡a µH$mZyZr gr_m hr VH$ OmH$a éH$m ahm Vmo CgH$m _m_bm BgHo$ {gdm Am¡a Hw$N Zht

{H$ dh amoµOo Ho$ Ka Ho$ Mmam| Amoa Ky_ H$a dmng Mbm Am`m, Cg_| àdoe {H$`m hr Zht$& Z~r (gëb.) ñnîQ: µ\$a_mVo h¡:-

""{H$VZo hr amoµOoXma Eogo h¢ {OZHo$ nëb| CZHo$ AnZo amoµOo go ^yI ß`mg Ho$ Abmdm Am¡a Hw$N Zht n‹SVm$&'' � hXrg : Xma_r

`o VWmH${WV amoµOoXma {H$g àH$ma Ho$ bmoJ hmoVo h¢$? Aëbmh Ho$ agyb Ho$ EH$-Xygao H$WZ go ñnîQ hmoVm h¡ �

""{Og {H$gr Zo (amoµOo H$s hmbV _|) PyR ~mobZm Am¡a PyR na A_b H$aZm Z Nmo‹Sm dh OmZ bo {H$ Aëbmh H$mo Bg ~mV H$s

H$moB© µOê$aV Z Wr {H$ dh ì`pŠV ~g AnZm ImZm-nrZm Nmo‹S Xo $&''

� hXrg : ~w˜mar

BZ H$WZm| go `h ~mV {~bHw$b ñnîQ hmo OmVr h¡ {H$ Ho$db _Z H$s BZ VrZ _m±Jm| na amoH$ bJmZo H$m CX²Xoí` dmñVd _| CgH$s

g_ñV BÀNmAm| na {Z`§ÌU àmßV H$a boZm h¡$& Bg{bE AJa H$moB© ì`pŠV Bg Aä`mg Am¡a à{ejU Ho$ Ûmam AnZo _Z H$mo bJm_ Z bJm

gH$m Am¡a amoµOo H$s hmbV _| ^r CgH$s eamaV| Omar aht Vmo `h Bg ~mV H$m à_mU hmoJm {H$ CgZo amoµOo Ho$ _µH$gX H$mo hr Zht g_Pm Am¡a

AJa g_Pm Vmo Cgo AnZm`m Zht, Am¡a O~ CgZo amoµOo Ho$ _µH$gX H$mo g_Pm `m AnZm`m Zht Vmo H$moB© gÝXoh Zht {H$ dh amoµOm aIH$a

^r ~oamoµOoXma ahm Am¡a dñVwV: Cg_| Am¡a EH$ ~oamoµOm ì`pŠV _| H$moB© AÝVa Z hmoJm$&

2. amoµOm VH$dm H$m A{Zdm`© gmYZamoµOo H$m Xygam ~‹Sm _hËd `h h¡ {H$ dh BZgmZ Ho$ AÝXa VµH$dm H$m A^rîQ JwU n¡Xm H$aZo Ho$ {bE A{Zdm`© h¡$& AWm©V² ~mV Ho$db

BVZr hr Zht {H$ amo‹Om VµH$dm n¡Xm H$aVm h¡ ~pëH$ `h ^r h¡ {H$ BgHo$ {~Zm ghr VµH$dm n¡Xm hmo hr Zht gH$Vm$& {ZñgÝXoh Eogr ~hþV gr

MrµO| h¢ Omo VµH$dm H$mo ~‹TmVr h¢, {H$ÝVw amoµOm Bg {df` _| Omo ^y{_H$m {Z^mVm h¡ dh dhr {Z^m gH$Vm h¡, Xygam H$moB© H$_© CgH$m ñWmZ

Zht bo gH$Vm `h gË` h_| Cn`w©ŠV Am`V Ho$ eãX �� ""Vw_ na amoµOo A{Zdm`© {H$E JE {Og àH$ma Vw_go nhbo Ho$ bmoJm| na {H$E JE

Wo$&'' � Ho$ AÝXa go PbH$Vm {XImB© XoVm h¡$& Bg Am`V H$m Ame` `{X Ho$db `h ~VmZm hmoVm {H$ amoµOo _wgb_mZm| na Bg{bE

A{Zdm`© {H$E JE h¢, Vm{H$ CZ_| VµH$dm H$m JwU n¡Xm hmo gHo$, Vmo BZ eãXm| Ho$ ~‹TmZo H$s H$Xm{n H$moB© Amdí`H$Vm Z Wr$& Bg{bE {H$ Bg

pñW{V _| BZ eãXm| H$s A{^d¥{Õ B{Vhmg Ho$ EH$ d¥Vm§V H$mo ì`ŠV H$aZo d CëboI H$aZo go A{YH$ H$moB© h¡{g`V Zht aIVr$& `Ú{n h_

g~ OmZVo h¡ {H$ µHw$aAmZ hH$s_ _mÌ B{Vhmg boIZ go ~hþV Cƒ h¡ Am¡a dh Cg g_` VH$ H$moB© EH$ eãX ^r Zht ~mobVm O~ VH$ {H$

Cggo H$moB© XrZr (Ym{_©H$) à`moOZ Z Ow‹Sm hmo$& Bg{bE BZ eãXm| Ho$ ~mao _| ^r `hr g_Pm OmZm Mm{hE {H$ BZH$s A{^d¥{Õ {ZíM` hr

{H$gr Z {H$gr Ym{_©H$ à`moOZ hr go H$s JB© h¡$& `h Ym{_©H$ à`moOZ BgHo$ {gdm Am¡a Hw$N Zht hmo gH$Vm {H$ gmW hr VµH$dm hm{gb

Page 43: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

H$aZo Ho$ ~mao _| amoµOo H$s A{Zdm`© Amdí`H$Vm ^r ñnîQ hmo OmE$& bmoJm| H$mo amoµOo Ho$ A{Zdm`© hmoZo Am¡a CgHo$ à`moOZ d CX²Xoí` Ho$ gmW

`h ^r _mby_ hmo OmE {H$ VµH$dm Ho$ Ano{jV _µH$m_ VH$ nhþ±MZo Ho$ {bE amoµOo ha hmbV _| µOê$ar h¢$& H$moB© ^r Xygar MrµO Bg gå~ÝY _|

dh H$m_ Zht H$a gH$Vr {Ogo `h amoµOm H$a gH$Vm h¡$& AJa Eogm Z hmoVm Vmo amoµOm àË`oH$ Amg_mZr earAV H m ñVå^ Z ~ZVm ahVm$&

AJa H$moB© earAV Bggo ˜mbr Zht aIr JB© Vmo `h Bg ~mV H$m àUm_ h¡ {H$ Aëbmh Ho$ "XrZ' Ho$ gmW Z_mµO Am¡a µOH$mV H$s Vah amoµOo

H$mo ^r EH$ Z¡g{J©H$ AZwHy$bVm àmßV h¡ Am¡a BgHo$ {~Zm Bñbm_ H$s à{ejU gå~ÝYr CnmgZm-ì`dñWm {H$gr àH$ma n[anyU© hmo hr Zht

gH$Vr$&

`h ~mV {H$ amoµOo VµH$dm H$m Ano{jV Om¡ha n¡Xm H$aZo Ho$ {bE Š`m| A{Zdm`© h¢$? Vmo Bgo g_PZo Ho$ {bE h_| {nNbr ~hg H$mo EH$

~ma {\$a n‹T boZm Mm{hE {Og_| `h ñnîQ {H$`m J`m h¡ {H$ amoµOm BZgmZ Ho$ AÝXa VµH$dm {H$g Vah n¡Xm H$aVm h¡$? `h {H$ amoµOm

_mZd-OrdZ _| AmË_-{Z`§ÌU n¡Xm H$aZo H$m ~‹Sm à^mdH$mar gmYZ Am¡a ~hþV {ZH$Q H$m _mJ© h¡ Am¡a `h dmñV{dH$Vm {H$ amoµOm hr EH$

Eogr, B~mXV h¡ {Og_| {XImdm em{_b Zht hmo gH$Vm � `o XmoZm| MrµO| Bg __© d ahñ` H$mo g_Pm XoZo Ho$ {bE ~hþV Hw$N n`m©ßV h¢$& do

Bg ahñ` H$mo �� AJa nyar Vah Zht Vmo EH$ ~‹Sr hX VH$ ��Adí` Imob XoVr h¢ {H$ Am_ BZgmZ Ho$ {bE amoµOo Š`m| A{Zdm`© h¢$? µOohZ

H$s ~mµH$s {Jah|, AJa Aëbmh Zo Mmhm Vmo, Cg ~hg Ho$ n‹TZo go Iwb OmE±Jr, Omo AmJo Am ahr h¡$&

3. amoµOm : Bñbm_r YmaUm H$m Xn©UamoµOo H$m Vrgam {deof _hËd `h h¡ {H$ dh Hw$N nhbwAm| go Bñbm_ Ho$ _yb ñd^md H$m g~go ~‹Sm àVrH$ h¡$Am¡a "XrZ' H$s Omo

YmaUm µHw$aAmZ Zo àñVwg H$s h¡, CgH$s {d{eîQ ê$naoIm amoµOo Ho$ Xn©U _| g~go A{YH$ ñnîQ ê$n _| {XImB© XoVr h¡$& BgH$m AW© `h hþAm

{H$ amoµOm _mZd H$mo Ho$db H$_© hr H$s ÑpîQ go g§`_r Am¡a B©e^` aIZodmbm Zht ~ZmVm, ~pëH$ {dMma d YmaUm H$s ÑpîQ go ^r Cg_|

VµH$dm n¡Xm H$aVm h¡$& dh BZgmZ H$mo Ho$db VµH$dm Zht XoVm, ~pëH$ VµH$do H$m ì`mnH$ Am¡a AW©nyU© ^md ^r XoVm h¡$& Bg g§jon H$m

{ddaU `m Bg H$s dmñV{dH$Vm H$m nVm h_| Z~r H$ar_ (gëb.) Ho$ BZ H$WZm| go {_bVr h¡�

(1) ""{OgZo OrdZ ^a {ZaÝVa amoµµOo aIo, CgH$m amoµOm, amoµOm Zht$&'' � hXrg : ~w˜mar

(2) ""Vwåh| Xmo `m Xmo go A{YH$ {XZm| H$mo {_bmH$a ({~Zm ghar d BµâVma {H$E) amoµOm aIZo go nyar Vah ~MZm Mm{hE$&''

� hXrg : _wpñb_

(3) EH$ gµ\$a _| Amn (gëb.) Zo XoIm {H$ bmoJm| H$s EH$ ^r‹S BH$Q²Rr h¡ Am¡a EH$ ì`pŠV Ho$ D$na Nm`m H$a aIm h¡$& AmnZo

CZgo nyNm � ""Š`m _m_bm h¡$?'' ~Vm`m J`m � ""EH$ amoµOoXma h¡$&'' `h gwZH$a AmnZo µ\$a_m`m �

""`h H$moB© ZoH$s H$m H$m_ Zht h¡ {H$ gµ\$a _| (Bg àH$ma H$m) amoµOm aIm OmE ({OgH$s VH$brµ\|$ gm_mÝ` ghZepŠV go ~mha

hm|$&)''

� hXrg : ~˜mar

(4) _XrZm go ~mha Ho$ {Zdmgr EH$ ghm~r (a{µO.) hþµOya (gëb.) H$s godm _| CnpñWV hþE$& ^|Q H$s Am¡a dmng Mbo JE$&

EH$ gmb ~mX Xmo~mam AmE Am¡a A~ Omo AmE Vmo Bg hmb _| Wo {H$ CZH$m ê$n-a§J {~bHw$b ~Xbm hþAm Wm$& CÝhm|Zo Amn

(gëb.) go nyNm {H$ �

""Eo Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) ! Š`m Amn _wPo nhMmZ Zht aho h¢$?'' Amn (gëb.) Zo nyNm � ""Vw_ H$m¡Z hmo$?'' CÎma

{X`m, ""_¢ dhr ì`pŠV hÿ±, Omo {nNbo gmb AmnH$s godm _| hm{µOa hþAm Wm$&'' µ\$a_m`m, ""{H$g MrµO Zo Vwåhmam ê$n-a§J ~Xb

H$a aI {X`m h¢$>? Vw_ Vmo ~‹Sr AÀNr eŠb-d gyaV Ho Wo$&'' CÝhm|Zo ~Vm`m {H$ `hm± go dmng OmZo Ho$ ~mX AmO VH$ _¢Zo amV

Ho$ {gdm H$^r ImZm Zht Im`m (AWm©V² {ZaÝVa amoµOo aIVm ahm$&)'' `h gwZH$a Amn (gëb.) Zo µ\$a_m`m �

""Vw_Zo AnZo H$mo Š`m| AµOm~ {X`m$?'' (hXrg: A~yXmD$X)

BZ µ\$a_mZm| Ho$ eãXm| na V{ZH$ Ü`mZ go {dMma go H$s{OE Vmo _mby_ hmoJm {H$ amoµOm n¡µJå~a H$s µO~mZ go Ym{_©H$Vm H$s EH$

H«$m§{VH$mar YmaUm H$mo A{^ì`ŠV H$a ahm h¡$& dh µOmoa XoH$a H$h ahm h¡ {H$ OmoVµH$dm _oao Ûmam àmßV H$aZm A^rîQ h¡ CgH$m

Ame` _Z H$m X_Z Zht, ~pëH$ Ho$db CgH$m {Z`§ÌU h¡$& _mZmo amoµOm Ho$db VµH$dm hr n¡Xm Zht H$aVm, ~pëH$ CgHo$ EH$ Eogo

VÏ` H$mo ^r gm_Zo bmVm h¡, Omo gmYmaUV` H$_ g_P Am¡a OmZm OmVm h¡$& Š`m|{H$ ""VµH$dm'' H$m eãX gwZVo hr µOohZm| Ho$

AÝXa gmYmaUV`m Hw$N Bg àH$ma H$s AdYmaUm AmZo bJVr h¡ {H$ _mZd AnZr BÀNm H$s _m±Jm| H$mo RwH$am XoZo _| {OVZm

A{YH$ go A{YH$ AmJo ~‹TVm OmE, AnZr BÀNmAm| H$mo {OVZm A{YH$ _maoJm ""VµH$dm'' H$m CVZm hr D±$Mm _µH$m_ d àmßV

Page 44: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

H$a boJm$& O¡gm {H$ ñd`§ µHw$aAmZ _| Am`m h¡ � ""Am¡a ahm dh ì`pŠV {OgZo AnZo a~ Ho$ gm_Zo I‹So hmoZo H$m ^` aIm Am¡a

AnZo Or H$mo ~war BÀNm go amoH$m Vmo OÝZV hr CgH$m {RH$mZm h¡$&'' (µHw$aAmZ, 79:40)

Bggo nVm MbVm h¡ {H$ Aëbmh H$m ^`, Aëbmh H$m Sa (AWm©V² VµH$dm, AnZo _Z H$mo CgH$s BÀNmAm| go amoHo$ aIo ~µJ¡a àmßV

Zht hmoVm$&

{H$ÝVw Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Ho$ `o µ\$a_mZ H$hVo h¢ Am¡a ñd`§ amoµOo H$m A_b ~VmVm h¡ {H$ Am`V H$m Ame` Am¡a CgH$s

Anojm `h ha{JµO Zht h¡ Am¡a Bñbm_ _| VµH$dm H$m Omo AW© h¡ dh Bggo {~bHw$b {^ÝZ MrµO h¡$& dh {Og àH$ma Ho$ H$_© H$s BZgmZ go

_m±J H$aVm Am¡a {Og MrµO H$mo {~a© (ZoH$s) Am¡a VµH$dm (B©e-^`) RhamVm h¡, dh Ho$db `h h¡ {H$ BZVmZ AnZo _Z H$mo _`m©XmhrZ Z

hmoZo Xo Am¡a CÝh| _Z_mZr H$aZo go amoH$ H$a earAV Ho$ AmXoem| H$m AZwnmbH$ ~ZmE aIo, `h Zht h¡ {H$ Cgo H$îQ Xo-XoH$a {Z~©b ~Zm bo

Am¡a CgH$s Z¡g{J©H$ _m±Jm| H$mo nyar Vah ˜Ë_ H$aHo$ aI Xo$& Xygam| Ho$ {ZH$Q `h XrZXmar H$s Mmho {H$VZr hr D±$Mr Am¡a n{dÌ AdYmaUr

Š`m| Z hmo, Bñbm_ Ho$ {ZH$Q {~bHw$b EH$ A{à` MrµO h¡$& dh Bgo dmñV{dH$ Ym{_©H$Vm Am¡a ghr ~ÝXJr H$m VarµH$m Zht H$hVm$& CgH$s

Ym{_©H$ AdYmaUm Ho$ AZwgma `h VµH$dm Zht h¡, ~pëH$ AnZo AmnH$mo AµOm~ XoZm d CËnr{‹SV H$aZm h¡$& amoµOo H$s à{H«$`m Bg ~mV H$mo

{ZaÝVa `mX {XbmVr ahVr h¡$&

(AV: CnamoŠV Am`V H$m `h _Vb~ H$Xm{n Zht hmo gH$Vm {H$ VµH$dm Ho$ {bE _Z H$m X_Z Amdí`H$ h¡$& ~g BgHo$ {bE

Amdí`H$ h¡ Vmo `h {H$ _Z H$mo {Z`§{ÌV aIm OmE Am¡a Cgo ~war BÀNmAm| go amoH$m OmE)

A~ Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Ho$ Hw$N µ\$a_mZ Am¡a gw{ZE$& Amn (gëb.) µ\$a_mVo h¢ �

(1) ghar Im {b`m H$amo, Š`m|{H$ ghar ImZo _| ~aH$V h¡$&

� hXrg : _wpñb_

(2) O~ VH$ bmoJ BµâVma H$aZo _| OëXr H$aVo ah|Jo, ^bmB© _| ah|Jo$&

� hXrg : _wpñb_

(3) "XrZ' Cg g_` VH$ à^mdr ahoJm, O~ VH$ bmoJ BµâVma H$aZo _| OëXr H$aVo ah|Jo � hX rg :

A~yXmD$X hXrg

(4) Aëbmh VAmbm µ\$a_mVm h¡ {H$ _oam g~go {à` ~ÝXm dh h¡, Omo BµâVma H$aZo _| g~go A{YH$ OëXr H$aVm h¡$&

{nNbr hXrgm| go Omo _hËdnyU© Am¡a H«$m§{VH$mar dmñV{dH$Vm C^aH$a gm_Zo AmB© Wr, `o hXrg| CgH$mo Am¡a A{YH$ ñnîQ H$a ahr h¢,

~pëH$ `h H$hZm Mm{hE {H$ BgHo$ nyao AW© H$mo COmJa H$a XoVr h¢$& CZ hXrgm| Ho$ Ûmam `{X `h ~mV kmV hþB© Wr {H$ VµH$dm H$m Ame`

_ZoÀNm H$m X_Z Zht, ~pëH$ Ho$db CgH$m {Z`§ÌU h¡$& Vmo BZ hXrgm| Ho$ Ûmam Bg _Z Ho$ {Z`§ÌU H$s ì`m»`m H$aVo hþE H$hm J`m h¡ {H$

Bg_| � _V Am¡a é{M`m| H$m {Z`§ÌU ^r gå_{bV h¡$& AWm©V² {Og àH$ma AnZo _Z H$mo Aëbmh Ho$ AmXoem| Ho$ AYrZ aIm OmE Cgr Vah

Aëbmh Ho$ AmXoem| H$s n¡adr H$aZo _| AnZr é{M, AnZr V~rAV Am¡a AnZr amE H$mo ^r {H$gr àH$ma X˜b XoZodmbm Z ~Zm`m OmE$&

dmñV{dH$ "VµH$dm' H$m Agb _µH$m_ Ho$db BVZr ~mV go hm{gb Zht hmo gH$Vm {H$ _Z H$mo ˜wXm VWm agyb (gëb.) Ho$ AmXoem| Ho$

{damoY amoH$m OmE, ~pëH$ BgHo$ {bE `h ^r µOê$ar h¡ {H$ CZ AmXoem| Ho$ AZwnmbZ Am¡a Aëbmh H$s àgÝZVm H$s Mmh _| AnZo _V

AnZr àd¥{Îm Am¡a AnZr é{M H$mo Cg g_` Hw$N ~mobZo H$m A{YH$ma Z {X`m OmE O~{H$ dh XoIZo _| ˜wXmnañVr Ho$ nj _| OmVo àVrV

hmoVo hm|$& BZgmZ H$mo ˜wXm H$s ~ÝXJr, ZH$amË_H$ Am¡a ñdrH$mamË_H$ ha h¡{g`V go RrH$ Cgr ê$n _| H$aZr Mm{hE {OgH$m Cgo D$na go

AmXoe {_bm hmo$& dh {Og àH$ma AnZo _Z H$s CZ BÀNmAm| H$mo Xrdma na Xo _maVm h¡, Omo Cgo "XrZ' Ho$ AmXoem| Ho$ nmbZ go amoH$ ahr

hm|, Cgr àH$ma Mm{hE {H$ CZ AmXoem| Ho$ AZwnmbZ H$s eŠb| Am¡a hX| _wµH$a©a H$aZo _| AnZo Or H$s H$moB© ~mV Z gwZo$& dh Aëbmh H$s

~ÝXJr Am¡a VµH$dm H$s {µOÝXJr Ho$db Cg MrµO H$mo g_Po {H$ Aëbmh Am¡a CgHo$ agyb (gëb.) Zo {Og H$m_ H$mo {Og àH$ma Am¡a {Og

ê$n _| H$aZo H$mo H$hm h¡ Cgo RrH$-RrH$ Cgr àH$ma Am¡a Cgr ê$n _| nyam {H$`m OmE Am¡a {Og ~mV go {Og gr_m VH$ Am¡a {Og ê$n _|

amoH$m h¡ Cggo ~g Cgr gr_m VH$ Am¡a Cgr ê$n _| éH$m OmE$& CgH$m {Xb Bg gË`Vm na gÝVwîQ hmo {H$ {Og àH$ma A_wH$ H$m_ XrZ H$m

hþŠ_ h¡ Am¡a CgH$m H$aZm ZoH$s Am¡a ~ÝXJr H$s Anojm h¡$& Cgr àH$ma `h ^r ZoH$s Am¡a ~ÝXJr H$s Anojm hr h¡ {H$ AmkmZwnmbZ H$s

^mdZm Ho$ VhV ^r CgH$s gr_m Am¡a n[a_mU _| AnZr Amoa go H$moB© A{^d¥{Õ Z H$s OmE$&

amoµOm _Z Ho$ {Z`§ÌU Ho$ gmW-gmW _V-Ho$ {Z`§ÌU Am¡a é{M {Z`§ÌU H$mo ^r VµH$dm Ho$ AW© _| {Og àH$ma em{_b ~VmVm h¡, dh

{H$gr bå~r Mm¡‹Sr ì`m»`m H$m _whVmO Zht$& EH$ Amoa Vmo `h ~mV {H$ amoµOo Ho$ A{Zdm`© {H$E OmZo H$m CX²Xoí` VWm à`moOZ VµH$dm H$mo

Page 45: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

hm{gb H$aZm h¡$& Xygar Amoa `h ZgrhV {H$ ghar ImE {~Zm amoµOm aIZm EH$ ~aH$V go d§{MV ahZm Am¡a BµâVma _| Xoa bJmZm ^bmB© A¡a

XrZ Ho$ à^mdr hmoZo H$s pñW{V Ho$ g_mßV hmo OmZo H$m bjU h¡$& BZ XmoZm| ~mVm| H$mo EH$ gmW aIH$a XoI| Vmo gmµ\$ _mby_ hmoJm, {H$ ghar

Z ImZm Am¡a BµâVma Xoa go H$aZm VµH$dm Ho$ Ame` Ho$ {déÕ h¡, `Ú{n BZ ~mVm| go _Z H$mo H$moB© Trb Zht {_bVr ~pëH$ CgH$s CXÊSVm

H$mo ˜Ë_ H$aZo _| Hw$N Am¡a _XX hr {_bVr h¡$& Bg{bE Xo ~mVm| àË`jV: amoµOo Ho$ CX²Xoí` (AWm©V² VµH$dm) H$s àmpßV _| ghm`H$ hr

{XImB© XoVr h¢$& bo{H$Z Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) µ\$a_mVo h¢ {H$ dmñV{dH$Vm BgHo$ {déÕ h¡ � Š`m|$? Bg ""Š`m|$?'' Ho$ Odm~ _| BgHo$

A{V[aŠV Am¡a Š`m H$hm Om gH$Vm h¡ {H$ Bg àH$a amoµOm aIZo _| AnZm _V Am¡a AnZr é{M H$mo ^r hñVjon H$aZodmbm gpå_{bV H$a

{b`m OmVm h¡$& Š`m|{H$ Aëbmh Zo amoµOo H$m Omo Amaå^ Am¡a AÝV {Z`V H$a {X`m h¡$� ghar Z ImZo Am¡a BµâVma _| Xoa bJmZo go CZH$m

nyam-nyam AmXa eof Zht ahVm$& _mZm| CÝht H$mo amoµOo H$m Amaå^ Am¡a AÝV hmoZo H$m bjU hmoZm ngÝX Zht {H$`m J`m Am¡a CZH$mo

{ZUm©`H$ _hËd Zht {X`m J`m, ~pëH$ Bggo `h µOm{ha hmoVm h¡ {H$ amoµOo H$s Bg {ZpímMV H$s JB© Ad{Y H$mo n`m©ßV Zht g_Pm OmVm

Am¡a Cgo ~‹Tm XoZm CX²Xoí` àmpßV Ho$ {bE A{YH$ Cn`wŠV Am¡a bm^àX g_Pm OmVm h¡$& Am¡a `h ñnîQV: AnZm _V Am¡a AnZr é{M H$mo

B~mXV Ho$ {df` _| A{YH$ma Xo XoZm h¡$& AJa gohar Z ImZo Am¡a BµâVma Xoa go H$aZo H$mo _hê$_r H$m H$maU Am¡a VµH$dm Ho$ {dê$Õ hmoZo H$s

dOh, Bg EH$ ~mV Ho$ Abmdm Am¡a H$moB© Zht h¡, O¡gm{H$ àH$Q _| {ZpíMV ê$n go Zht h¡, Vmo ñdrH$ma H$aZm n‹SoJm {H$ amoµOm VµH$dm H$m

ghr Ame` Ed§ AW© Ho$db AmË_-{Z`§ÌU Am¡a é{M-{Z`§ÌU H$mo ^r Bg_| A{Zdm`© ê$n go em{_b g_PVm h¡$& dh dmñV{dH$ VµH$do

H$s ì`m»`m `h H$aVm h¡ {H$ _Z H$s BÀNmAm| H$s Vah é{M Am¡a _V H$s ñdV§ÌmAm| na ^r Aëbmh Ho$ AmXoem| H$m nyam-nyam {Z`§ÌU hmo$&1

amoµOo H$s BZ AgmYmaU _hËdnyU© ~mVm| na ZµOa Sm{bE, Vmo `h AZw_mZ H$aZo _| Hw$N A{YH$ H${RZmB© Z hmoJr, {H$ Cgo Bñbm_ H$m

EH$ ñVå^ Š`m| {ZYm©{aV {H$`m J`m h¡ Am¡a CgHo$ {~Zm "XrZ' H$s B_maV Š`m| Zht ~Z gH$Vr$?

amoµOo Ho$ Hw$N {d{eîQ bm^`h OmZ boZo Ho$ ~mX {H$ amoµOm _mZd H$mo VµH$dm Ho$ dmñV{dH$ Om¡ha go {H$g àH$ma Am¡a H¡$go Am^y{fV H$a XoVm h¡, dmñVd _| A~ H

moB© Am¡a ~mV OmZ boZo H$mo eof Zht ah OmVr, Š`m|{H$ {Og ì`pŠV _| VµH$dm H$m Zya n¡Xm hmo J`m Vmo Cggo Cgr MrO H$s Anojm H$s Om

gH$Vr h¡ Omo Aëbmh Am¡a CgHo$ agyb (gëb.) H$mo ngÝX h¡ Am¡a `h dh MrµO h¡ {Og_| "XrZ' (Y_©) H$s g_ñV A^rîQ dñVwE±

gpå_{bV h¢$& {H$ÝVw {\$a ^r Hw$N JwU Am¡a H$_© Eogo h¢ Omo amoµOo Ho$ ~‹So CËH¥$îQ Am¡a _hËnyU© \$bm| H$s h¡{g`V aIVo h¢$& Bg{bE amoµOo Ho$

_hmZ ñWmZ H$mo nyar Vah _hgyg H$a gH$Zo _| Am¡a A{YH$ AmgZr hmo OmEJr `{X CZ na ^r EH$ ÑpîQ Smb br OmE�

(1) amoµOm Aëbmh VAmbm Ho$ Bg JwU {H$ dh emgH$ h¡ � Ho$ {dídmg H$mo nyU© {dídmg _| ~Xb XoVm h¡$& gh²a H$m g_` Am`m,

CRmo Im-nr bmo, {j{VO na à^mV H$s gµ\o$X Ymar {XImB© XoZo H$mo h¡$! ImZo-nrZo go hmW amoH$ bmo$! A~ em_ VH$ ha àH$ma H$s n{dÌ Am¡a

ñdm{XîQ Zo_V| hmoVo hþE ^r ^yIo-ß`mgo ahmo$& gyaO AñV hmo J`m, amoµOm g_mßV H$amo Am¡a Hw$N-Z-Hw$N A{Zdm`© ê$n go Im-nr bmo$! Amkm

Am¡a AmkmnmbZ H$m, ñdm{_Ëd Am¡a XmgVm H$m � `h Eogm AgmYmaU àXe©Z h¡, {OgH$m ÑîQm§V earAV Ho$ {H$gr H$_© _| {_bZm H${RZ

h¡ Bg _| {ZgÝXoh Aëbmh VAmbm H$m A~mY emgH$ hmoZm, _mZmo Am±Im| XoIr gƒmB© àVrV hmoVr h¡$&

(2) amoµOm Bñbm_r g_mO _| ghmZw^w{V Am¡a H$éUm H$s bha Xm¡‹Sm XoVm h¡ dh _mbXmam| (YZdmZm|) H$mo bJmVma EH$ _mg VH$

XrZVm H$m ì`mdhm[aH$ AZw^d H$amVm ahVm h¡$& dh CÝh| H$_-go-H$_ Vrg ~ma `h _hgyg H$amVm h¡ {H$ Cndmg Am¡a ^yI {H$g H$hVo h¢

Am¡a ˜wXm Ho$ CZ ~ÝXmo na Š`m

JwµOaVr hmoJr Omo CZ_| J«ñV hþAm H$aVo h¢$? `h ì`mdhm[aH$ AZw^d Am¡a `h Ehgmg ñd^mdV: CZHo$ AÝXa Bg ^mdZm H$mo C^ma

XoVm h¡ {H$ AnZo µJar~ Am¡a {ZY©Z ^mB`m| H$mo CZHo$ hmb na Z Nmo‹S| & Bg àH$ma CZ_| _mZd Ho$ à{V ghmZw^y{V Am¡a Aëbmh Ho$ _mJ© _|

˜M© H$aZo H$s ^mdZm amoµOo _| AË`ÝV ~‹T OmVr h¡$& Z~r (gëb.) Zo a_µOmZ Ho$ _hrZo H$mo Bgr AmYma na ""ehéb²''1 (ghmZw y{V H m

_hrZm) H$hm h¡$& Am¡a ñd`§ Amn (gëb.) H$m hmb Bg µO_mZo _| `h hþAm H$aVm Wm {H$ ""Z {H$gr µH¡$Xr H$mo µH¡$X _| ~mµH$s aIVo Am¡a Z

{H$gr `mMH$ H$mo Imbr hmW dmng H$aVo$&'' (hXrg : ~¡hµH$s) Am¡a hµOaV BãZo Aã~mg (a{µO.) Ho$ H$WZmZwgma, ""`Ú{n Amn (gëb.)

g~go ~‹So XmZerb ì`pŠV Wo, {H$ÝVw a_µOmZ Ho$ _hrZo _| Amn (gëb.) H$s XmZerbVm AgmYmaU gr_m VH$ ~‹T OmVr Wr$&''

� (~w˜mar)

(3) g^r _mZd g_mZ h¢ Bg ^mdZm H$mo amoµOm AË`ÝV gwÑ‹T H$a XoVm h¡$& Bg _hrZo _| YZr Am¡a {ZY©Z, amOm Am¡a àOm, {d{eîQ

Am¡a OZgm_mÝ`$� _Vb~ `h {H$ Cå_V Ho$ gmao bmoJ ZµOa AmZo H$s hX VH$ EH$ O¡gr hmbV _| hmoVo h¢$& g~ Ho$ g~ XmgVm Ho$ EH$ hr

ñVa na I‹So hmoVo h¢$& g^r Ho$ Moham| go EH$ hr gdm}ƒ emgH$ Ho$ AYrZ hmoZo H$m Am¡a EH$ g_mZ ê$n go AYrZ hmoZo H$m àXe©Z hmo ahm

Page 46: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

hmoVm h¡$& `h pñW{V AÝXa go D±$M-ZrM Ho$ {dMma H$mo {ZH$mb H$a ~mha H$a XoVr h¡ Am¡a Bg àH$ma nyao dmVmdaU na dmñV{dH$ g_mZVm

H$m Jham a§J Nm OmVm h¡$&

(4) amoµOm _mo{_Z H$mo Aëbmh Ho$ _mJ© _| g§Kf© H$aZo Ho$ {bE V¡`ma H$aVm h¡$& g§Kf© _| Aëbmh H$s àgÝZVm Ho$ {bE ^yI H$s, ß`mg

H$s H${RZmB`m± PobZr n‹SVr h¢$& AnZr Xm¡bV H$mo ˜M© H$aZm n‹SVm h¡; AnZr OmZ H$mo Ý`moNmda H$aZm n‹SVm h¡$& BVZo H${RZ A{^`mZ

H$m gmhg dhr H$a gH$Vm h¡, {Og_| Y¡`© Am¡a ghZerbVm H$s epŠV nmB© OmE Am¡a Omo `o H$îQm| H$mo ghZ H$a gH$Vm hmo Am¡a `o

µHw$a~m{Z`m± Xo gH$Vm hmo$& amoµOm Bg Y¡`©epŠV Ho$ n¡Xm H$aZo H$m Am¡a CZ H$îQm| H$m Aä`ñV ~ZmZo H$m g~go AÀNm gmYZ h¡$& Z~r

(gëb.) Zo Bgr {bE a_µOmZ Ho$ _hrZo H$mo ""ehéñg{~«'' (AWm©V² Y¡`© H$m _hrZm) H$hm h¡ Am¡a amoµOo H$mo ""AY© Y¡`©'' H$hm h¡$&

(hXrg : {_íH$mV)

(5) µ\$µO© (A{VA{Zdm`©) amoµOm| Ho$ gå~ÝY _| Omo Hw$N H$hm J`m h¡ dh gm_m{OH$Vm H$s AZw^y{V H$mo ^r epŠV XoVm h¡ Am¡a

_wgb_mZm| H$mo `mX {XbmVm ahVm h¡ {H$ Vw_ g~ EH$ hr {_eZ Ho$ ÜdOmdmhH$ hmo$& AmXoe h¡ {H$ EH$ hr {ZYm©[aV _hrZo (a_µOmZ) _|

amoµOm aIm OmE$& {ZX}e h¡ {H$ à^mVmoX` (VwbyA-E-µ\$O«) go Wmo‹Sr Xoa nhbo ghar ImB© OmE Am¡a gy`m©ñV hmoVo hr BµâVma H$a {b`m OmE$&

Bg àH$ma amoµOm aIZo H$m ñdê$n Eogm ~Z OmVm h¡ {H$ g^r bmoJ EH$ hr {ZpíMV _hrZo _| EH$ gmW amoµOm aIVo h¢ Am¡a bJ^J EH$ hr

g_` _| ghar ImVo Am¡a EH$ hr g_` na BµâVma H$aVo h¢$& {H$gr g_wXm` Ho$ bmoJm| H$mo EH$ hr bú`dmbm Am¡a EH$ hr A{^`mZ Ho$

{gnmhr hmoZo H$s AZw^y{V {XbmZodmbm dh H¡$gm AgmYmaU Am¡a {H$VZm _¥Xwb Cnm` h¡ {H$ {H$ CZH$m ImZm-nrZm VH$ EH$ hr gmW, EH$

hr àH$ma H$m Am¡a EH$ hr CX²Xoí` Ho$ AYrZ hmoVm h¡$&

bú`-àm{V H$s eV] AÝ` Xygar B~mXVm| Am¡a Ym{_©H$ {H«$`mAm| H$s Vah amoµOo Ho$ ^r `o CX²Xoí` Am¡a \$b Cgr g_` àmßV hmo gH$Vo h¢; O~{H$ �

(1) dh {ZpíMV _`m©XmAm| Am¡a eVm] Ho$ gmW aIm OmE$& Zr`V _| {ZîRm hmo, {Xb _| gdm}ƒ Aëbmh H$s AmamÜ`Vm H$m Am¡a

AnZr XmgVm Am¡a ^ŠV hmoZo H$m nyU© {dídmg hmo, dmñV{dH$ ñdm_r Ho$ AmkmZwnmbZ H$s ^mdZm hmo, Aëbmh H$s àgÝZVm H$s Mmh hmo,

Am{˜aV H$s gµ\$bVm H$s bmbgm hmo � AWm©V² Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Ho$ eãXm| _| amoµOm � ""nyU© AmñWm Am¡a gmdYmZr'' Ho$ gmW

aIm J`m hmo$& `{X öX` Aëbmh Ho$ emgH$ hmoZo Am¡a AmamÜ`Vm Ho$ {dídmg go Am¡a Zr`V nabmoH$ _| à{V\$b àmpßV H$s MmhV go ˜mbr

hmo Vmo {\$a amoµOm amoµOm Zht daZ² ^yIm ahZm _mÌ h¡$& XoIZo Am¡a H$hZo _| Vmo Bñbm_ H$s B_maV H$m EH$ A{Zdm`© ñVå^ {Z{_©V hmo ahm

hmoJm, {H$ÝVw dñVwV: dhm± g§aMZm Zm_ H$s H$moB© dñVw _m¡OyX Z hmoJr$&

(2) Ho$db µ\$µO© amoµOm| hr H$mo n`m©ßV Z g_P {b`m OmE, ~pëH$ Zµâb amoµOo ^r aIo OmE, Vm{H$ CZ CX²Xoí`m| H$s `mX {ZaÝVa VmµOm

hmoVr aho, {OZHo$ {bE amoµOm A{Zdm`© {H$`m J`m h¡ VWm a_µOmZ Ho$ _hrZo Ho$ A{V[aŠV AÝ` _hrZm| _| ^r _Z Ho$ àpejU Ho$ Bg

à^mdH$mar ì`mdhm[aH$ Cnm` H$s Ý`yZm{YH$ nwZamd¥{Îm hmoVr aho$& Zµâb amoµOo {H$VZo Am¡a {H Z {XZm| _| aIo OmE±, BgHo$ {bE hXrgm| _|

g{dñVma _mJ©Xe©Z {dÚ_mZ h¢$& ha ì`pŠV AnZr epŠV Am¡a AnZr n[apñW{V Ho$ AmYma na CZ_| go C{MV MwZmd ñd`§ hr H$a gH$Vm

h¡$&

Page 47: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

5. hO

Bñbm_ H$m nm±Mdm± Am¡a A§{V_ ñVå^ ""hO'' h¡$& hO H$m empãXH$ AW© ""Xe©Z H$s Zr`V H$aZm'' h¡$& earAV H$s ^mfm _| hO H$s

B~mXV H$mo ""hO'' Bg{bE H$hm J`m h¡ {H$ Bg_| AmX_r H$m~m Ho$ Xe©Z H$s Zr`V H$aVm h¡$&

hO H$m Ho$ÝÐ"hO' àË`oH$ Cg ~m{bµJ _wgb_mZ na OrdZ _| EH$ ~ma µ\$µO© (A{Zdm`©) h¡, {OgH$mo _ŠH$m VH$ AmZo-OmZo H$s gm_Ï`© àmßV hmo$&

`{X H$moB© ì`pŠV gm_Ï`© àmßV hmoZo Ho$ Cnam§V hO Zht H$aVm Vmo dh AnZo _wgb_mZ hmoZo H$m PwRbmVm h¡$& µHw$aAmZ _OrX _| AmXoe h¡�

""bmoJm| na `h Aëbmh H$m hµH$ h¡ {H$ Omo CgHo$ Ka VH$ nhþ±M gH$Vm hmo dh Cg Ka H$m hO H$ao Am¡a {OgZo BZH$ma H$m

AmMaU AnZm`m,Vmo dh OmZ bo {H$ Aëbmh gmao g§gma go {Zñn¥h h¡$&''

� µHw$aAmZ, 3:97

Aëbmh Ho$ n¡µJå~a hµOaV _whå_X (gëb.) µ\$a_mVo h¢ �

""{Ogo {H$gr ~r_mar Zo `m {H$gr dmñV{dH$ Amdí`H$Vm Zo `m {H$gr AË`mMmar emgH$ Zo amoH$ Z aIm hmo Am¡a BgHo$ Cnam§V

dh hO Z H$ao Vmo Mmho dh `hÿXr _ao `m B©gmB©$&''

(hXrg emñÌ: gwZZ Hw$~am, IÊS-4 AÜ`m`: B_H$mZwb hO)

hµOaV C_a (a{µO.) H$mo H$hVo gwZm J`m {H$ ""dh ì`pŠV `hÿXr `m B©gmB© n§W na _aVm h¡'' `o eãX Amn (a{µO.) Zo VrZ ~ma

XmohamE Omo gµ\$a H$s gm_Ï`© Am¡a amñVo H$s gwajm nmZo Ho$ Cnam§V {~Zm hO {H$E _a J`m hmo$&''

(hXrg emñÌ: gwZZ Hw$~am IÊS AÜ`m`: B_H$mZwb hO)

BgHo$ {dnarV Cg ì`pŠV Ho$ ~mao _| {OgZo Bg A{Zdm`© H$Îm©ì` H$mo ghr VarµHo$ go nyam H$a {b`m CgHo$ gå~ÝY _| BVZm A{YH$

H$hm J`m {H$ {Oggo A{YH$ H$s Amem ^r Zht H$s Om gH$Vr$&

""µH$~yb H$a {bE JE hO H$m à{V\$b OÝZV Ho$ A{V[aŠV Am¡a Hw$N Zht$&'' (hX rgemñÌ : _ w p ñb_

IÊS-1)

""{OgZo Cg Ka (AWm©V² H$m~m) H$m hO {H$`m Am¡a Cg ~rM CgZo Z Vmo H$moB© dmgZmË_H$ µJbVr H$s Z H$moB© JwZmh {H$`m �

dh O~ hO H$aHo$ bm¡QVm h¡ Vmo Eogm n{dÌ hmoVm h¡, O¡gm Cg {XZ Wm, O~ CgH$s _m± Zo Cgo OÝ_ {X`m Wm$&'' (hXrg emñÌ:

~w˜mar IÊS-1)

`h OmZZo Ho$ {bE {H$ Aëbmh Am¡a CgHo$ agyb (gëb.) Zo H$m~o Ho$ hO H$mo Eogm CƒV_ _hËd Š`m| {X`m h¡ Am¡a BgHo$ {~Zm

Bñbm_ H$s n¡adr H$m Xmdm Š`m| CnojUr` hmoVm h¡, Am¡a dh OÝZV H$s µO_mZV Š`m| Am¡a {H$g àH$ma h¡$? h_| `h XoIZm hmoJm {H$ hO

Š`m h¡$? Y_© H$s AmË_m go BgH$m Š`m gå~ÝY h¡$? Bñbm_r µOohZ, Bñbm_r earAV Am¡a Bñbm_r M[aÌ n¡Xm H$aZo _| dh Š`m ^mJ boVm

h¡$>? BZgmZ {Og ˜wXm H$s B~mXV Ho$ {bE n¡Xm {H$`m J`m h¡, Cgo CgH$s {µOå_oXm[a`m| H$mo nyar Vah {Z^m nmZo Ho$ µH$m{~b ~ZmZo _| dh

Š`m ^y{_H$m {Z^mVm h¡$? hO Ho$ ~mao _| `o ~mV| Xmo MrµOm| go _mby_ hmo gH|$Jr �

(1) àW_ Vmo `h {H$ ñd`§ dh H$m~m Š`m MrµO h¡ {OgH$m hO {H$`m OmVm h¡$? dh {H$g {bE ~Zm`m J`m h¡$? Bñbm_ go CgH$m

Š`m ZmVm h¡$?

(2) Xygar MrµO `h {H$ hO _| añ_| AXm H$s OmVr h¢, do Š`m h¢? Am¡a CZHo$ nrNo H$m¡Z-gr YmaUmE± H m_ H$aVr h¢$? `{X BZ ~mVm|

H$m ñnîQrH$aU hmo OmE Vmo dh g~ Hw$N Amn-go-Amn ZµOa Am OmEJm, Omo hO Ho$ Cg _hmZ _hËd H$m H$maU h¡$&

H$m~m H$m {Z_m©U Am¡a CgH$m _hËd nhbo H$m~m Ho$ {Z_m©U Am¡a CgH$s h¡{g`V H$mo br{OE$& H$m~m H$m {Z_m©U AmO go bJ^J gm‹To Mma hµOma df© nyd© hµOaV B~«mhr_

Am¡a hµOaV Bg_mB©b(Ab¡.) Ho$ hmWm| hþAm Wm$& µHw$aAmZ, _| H$hm J`m h¡ �

""Am¡a `mX H$amo O~ B~amhr_ Am¡a Bg_mB©b Bg Ka (H$m~m) H$s ~w{Z`mX| CRm aho Wo$&'' (µHw$aAmZ, 2:127)

{Z_m©U H$aZo H$m AmXoe Am¡a OJh H$m {ZYm©aU XmoZm| Aëbmh H$s Amoa go hþAm Wm$&

"" `mX H$amo O~{H$ h_Zo B~amhr_ Ho$ {bE Aëbmh Ho$ Ka H$mo {RH$mZm ~Zm`m$&'' (µHw$aAmZ, 22:26)

O~ H$m~o Ho$ {Z_m©U H$m AmXoe{X`m J`m Wm Am¡a OJh H$m {ZYm©aU {H$`m J`m Wm, Cg g_` CÝh| `h {hXm`V ^r H$a Xr JB© Wr

Page 48: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

{H$ O~ `h Ka ~Z H$a V¡`ma hmo Vmo bmoJm| _| KmofUm H$am XoZm {H$ BgH$m hO (Xe©Z d {µO`maV) H$aZm A{Zdm`© h¡ & µHw$aAmZ _| h¡�

""Am¡a bmoJm| _| hO Ho$ {bE CX²KmofUm H$a Xmo {H$ do àË`oH$ {ZH$Q-Xya Ho$ _mJ© go n¡Xb ^r Am¡a D±$Qm| na Voao nmg AmE±$&''

(µHw$aAmZ, 22:27)

Bg Ka H$s Omo h¡{g`V Am¡a CX²Xoí` Aëbmh VAmbm Zo {ZpíMV {H$`m h¡, CgH$m àXe©Z BZ Am`Vm| go hmoVm h¡�

""`mX H$amo O~ h_Zo Bg Ka H$mo bmoJm| Ho$ {bE H|$Ð Am¡a AåZ H$s OJh Rham`m Wm Am¡a AmXoe {X`m Wm {h$ B~amhr_ Ho$ I‹So

hmoZo H$s OJh H$mo Z_mµO n‹TZo H$s OJh ~Zm bmo$&'' (µHw$aAmZ, 2:125)

""{ZñgÝXoh nhbm Ka, Omo bmoJm| Ho$ {bE (B~mXV Ho$ Ho$ÝÐ H$s h¡{g`V go) ~Zm`m J`m Wm, dhr h¡ Omo _ŠHo$ _| pñWV h¡,

{OgH$m hmb `h h¡ {H$ dh ~aH$Vm|dmbm Am¡a gmao g§gmadmbm| Ho$ {bE _mJ© Xe©Z (H$m òmoV) h¡$&'' (µHw$aAmZ,

3:96)

""Am¡a O~ h_Zo B~amhr_ (Ab¡.) Ho$ {bE Bg Ka H$s OJh {ZpíMV H$s Wr {H$ (Bg {hXm`V Ho$ gmW) {H$ _oam {H$gr H$mo

gmPr Z RhamZm Am¡a _oao Ka H$mo Vdmµ\$ (n[aH«$_m) H$aZodmbm|, {µH$`m_1 H$aZodmbm|, Am¡a éHy$A d gOXm1 H$aZodmbm| Ho$ {bE

({eH©$ Ho$ àXyfU go) n[dÌ aIZm$&'' (µHw$aAmZ, 22:26)

AWm©V² `h Ka gdmªJV: ^bmB© Am¡a ~aH$V h¡$& gmao OJV Ho$ {bE {hXm`V H$m òmoV h¡$& Aëbmh Ho$ CnmgH$m| H$s nZmhJmh h¡$&

Z_mµO µH$m`_ {H$E OmZo H$s Agb OJh h¡2$& Am¡a {dewÕ EH$ídmadmX H$m Ho$ÝÐ h¡$& Wmo‹Sm µJm¡a H$s{OE Vmo _hgyg hmoJm {H$ `o JwU Amng

_| Jham gå~ÝY aIVo h¢$& ~pëH$ `y± H$hZm A{YH$ ghr hmoJm {H$ `h dmñVd _| EH$ hr g§hVm© JwU Ho$ {d{dY nhby h¢$& Omo MrµO {dewÕ

EHo$ídadmX H$m _yb Ho$ÝÐ hmoJr, dñVwV: Z_mµO H$s Agb OJh ^r dhr hmoJr Am¡a Omo MrµO EHo$ídadmX Am¡a Z_mµO H$m Ho$ÝÐ hmo, H$moB©

gÝXoh Zht {H $dh AmnmX_ñVH$ {hXm`V Am¡a ~aH$V H$s gmH$ma _y{V© hmoJr$&

{H$Vm~ H$s {nNbr ~hgm| _| Amn n‹T MwHo$ h¢ {H$ AµH$sXo Ho$ Vm¡a na EHo$ídadmX Am¡a ì`mdhm[aH$ ê$n _| Z_mµO `hr XmoZmo MrµO|

dmñVd _| nyao "XrZ' (Bñbm_-Y_©) H$m gma h¢$& Bg{bE H$m~m AJa Vm¡hrX Am¡a Z_mµO XmoZm| H$m Ho$ÝÐ h¡ Vmo BgH$m AW© `h h¡ dh nyao

"XrZ' (Y_©) H$m Ho$ÝÐ h¡$& AV: Aëbmh VAmbm Zo Cgo ñnîQ ê$n go ""AnZm Ka'' (~¡{`Vr) H$hm ^r h¡, {OgH$m AW© ñnîQV: `hr h¡

{H$ dh Aëbmh Ho$ XrZ (Y_©) H$m Ka `m Ho$ÝÐ h¡$&

hµOaV B~amhr_ (Ab¡.) H$m ~Zm`m hþAm `h H$m~m, Aëbmh Ho$ XrZ H$m Ka Am¡a Bñbm_ H$m Ho$ÝÐ Š`m| Am¡a {H$g àH$ma h¡$? `h

g_PZo Ho$ {bE EH$ Amoa Vmo `h XoIZm Mm{hE {H$ CgHo$ {Z_m©U H$s n¥îR-^y[_ Š`m h¡$? Xygar Amoa `h {H$ CgHo$ {Z_m©U Ho$ ~mX CgHo$

{Z_m©U CX²Xoí` {bE ì`mdhm[aH$ µH$X_ Š`m CRm`m J`m?

H$m~m Ho$ {Z_m©U H$s n¥îR^y{_ hµOaV B~amhr_ (Ab¡.) H$mo O~ CZH$s µH$m¡_ Zo dVZ Ho$ n[aË`mJ hoVw {dde H$a {X`m Vmo do {d{^ÝZ joÌm| _| hµH$ H$s XmdV H$s

CX²KmofUm H$aVo hþE _ŠHo$ H$s COm‹S Am¡a gnmQ Km{Q`m| _| nhþ±Mo$& `ht Cg _ehÿa ñdßZ H$s KQZm K{QV hþB©, [Og_| AmnZo AnZo BH$bm¡Vo

nwÌ (hµOaV Bg_mB©b Ab¡.) H$mo AnZo hmWm| {µO~²h H$aVo XoIm Wm$& `h ñdßZ O~ Amn (Ab¡.) Zo AnZo {OJa Ho$ QwH$‹So H$mo gwZm`m Vmo

gwbjU VWm AMkmH$mar ~ƒo Zo H$hm {H$ ""{nVm Or$! Aëbmh H$m Omo AmXoe hmo Cg na {Zñg§H$moM A_b H$s{OE! `h JX©Z, AJa

Aëbmh Zo Mmhm Vmo Y¡`© Am¡a VËnaVm H$s JX©Z gm{~V hmoJr$&'' {nVm Zo nwÌ H$mo ^y{_ na {bQmH$a Nwar JX©Z na aI Xr$& hmW MbZo hr H$mo$

Wo {H$ AmH$me go AmdmµO AmB© � ""B~amhr_ (~g hmW amoH$ bmo) Vw_Zo AnZo ñdßZ H$mo gM H$a {XIm`m........... h_Zo Bg_mB©b H$mo

EH$ ~‹Sr µHw$a~mZr Ho$ ~Xbo Nw‹Sm {b`m$&'' (µHw$a~mZ, 37:104-105) � hµOaV B~amhr_ H$m nyam OrdZ {_gmbr AmµO_mBem| H$m OrdZ

Wm$& `h ~oQo Ho$ {µO~h (nwÌ ~{b M‹TmZo) H$s KQZm CZ AmµO_mBem| H$s Am{˜ar H$‹Sr Wr$& Bg Am{˜ar Am¡a g~go ~‹Sr narjm _| ^r O~

Amn (Ab¡.) nyao Iao CVa MwHo$ Vmo A~ à{VXmZ nmZo H$m Xm¡a ewê$ hþAm Am¡a Aëbmh VAmbm H$s Amoa go ew^-gyMZm AmB© �

""B~amhr_$! _¢ Vwåh| g_ñV _mZdO{V H$m B_m_ (AmXe©nwéf) ~Zm ahm hÿ±$&'' (µHw$aAmZ, 2:124)

Am¡a {\$a B_m_ ~ZmZo Ho$ AZwJ«h H$s ewéAmV Bg Vah hþB© {H $CZ EbmZm| Am¡a {hXm`Vm| Ho$ gmW, {OZHo$ CÕaU A^r JwµOa MwHo$,

AmnH$mo H$m~m Ho$ {Z_m©U H$m AmXoe hþAm$&

Bg n¥îR^y{_ AWm©V² Bg nyao d¥ÎmmÝV H$s Xmo ~mV| {deof ê$n go `mX aIZo H$s h¢ �

(1) {µO~h (nwÌ ~{b) H$s KQZm _adm (EH$ ñWmZ H$m Zm_) _µH$m_ na K{QV hþB©, Omo H$m~m H$s OJh Ho$ {ZH$Q hr pñWV h¡ Am¡a

H$m~m Cg OJh go gmµ\$ ZµOa AmVm h¡$&

Page 49: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

(2) ñdßZ Ho$ ~mX {nVm Am¡a nwÌ, XmoZm| Zo AmkmnmbZ VWm g_n©U H$s {Og ^mdZm Ho$ gmW Cg namoj-g§Ho$V na A_b H$aZo H$s

AJ«gaVm {XImB© Wr, CgH$s Aëbmh VAmbm Zo "g_n©U' H$s g§km Xr h¡$&

""{\$a O~ XmoZm| Zo AnZo AmnH$mo g_{n©V H$a {X`m Am¡a CgZo (B~amhr_ Zo) CgH$mo H$ZnQr Ho$ ~b Smb {X`m$&''

(µHw$aAmZ, 37:103)

H$m~m Ho$ {Z_m©U-CX²Xoí` Ho$ {bE {ZåZ àH$ma Ho$ ì`mdhm[aH$ µH$X_ CRmE JE �

{Og g_` H$m~m H$m {Z_m©U ewê$ hþAm Cgr g_` CgHo$ CX²Xoí` H$mo àmßV H$aZo Ho$ gå~ÝY _| CgHo$ nwZrV {Z_m©UH$Vm©Am| AWm©V²

hµOaV B~amhr_ VWm Bg_mB©b Ab¡.) Zo Aëbmh VAmbm Ho$ g_j `h XwAm H$s�

""Eo ˜wXm$! h_mao H$_© H$mo ñdrH$ma H$a$& {ZgÝXoh Vy g~ Hw$N gwZVm Am¡a g~ Hw$N OmZVm h¡$& _m{bH$$! h_| AnZm ""_wpñb_''

(gƒm AmkmnmbH$) ~Zm Am¡a h_mar gÝVmZ _| go EH$ Eogm {Jamoh ~anm H$aZm Omo Voam ""_wpñb_'' hmo Am¡a h_| AnZr B~mXV

Ho$ VarµHo$ ~Vm, h_ na X`m H$s ÑpîQ aI$& Vy {ZñgÝXoh, X`m ÑpîQ H$aZodmbm Am¡a H¥$nm H aZodmbm h¡$&''

(µHw$aAmZ, 2:127)

Bg XwAm go _mby_ hþAm {H$ {Og à`moOZmW© H$m~m ~Zm`m J`m Wm, CgH$s ny{V© EH$ Eogo {Jamoh Ho$ Ûmam hmoZodmbr Wr, Omo CÝht

~wµOwJm] H$s, Xygao eãXm| _| hµOaV Bñ_mB©b (Ab¡.) H$s gÝVmZ _| go hmoJr$&

`hm± `h ~mV {\$a ÑpîQ _| aIZo H$s h¡ {H$ {Og gX²JwU go Cg {Jamoh H$mo Am^y{fV H$aHo$ n¡Xm {H$E OmZo H$s XwAm H$s JB© Wr, CgHo$

{bE ^r Omo eãX à`moJ {H$`m J`m h¡ dh "'_wpñb_'' H$m eãX h¡, {OgH$m AW© h¡�""g_{n©V''$

O~ ˜mZm-E-H$m~m ~Z MwH$m Vmo Eogm Zht hþAm {H$ hµOaV B~amhr_ (Ab¡.), hµOaV Bñ_mB©b (Ab¡.) Am¡a hµOaV hm{Oam

(Ab¡.) H$mo boH$a AnZo eof n[aOZm| Ho$ nmg `m {H$gr AÝ` Amdm{gV ñWmZ na dmng Mbo JE hm|, Eogm Zht {H$`m, ~pëH$ CÝhm|Zo

{H$`m `h {H$ Cgr M{Q`b _¡XmZ _| Am¡a Cgr H$m~m Ho$ {ZH$Q CÝh| ~gm {X`m Vm{H$ Aëbmh VAmbm H$m dh gƒm µ\$a_m±~aXma {Jamoh,

{OgHo$ àmXw^y©V {H$E OmZo H$s XwAm CÝhm|Zo H$s Wr, O~ àmXw^y©V hmo Vmo Cgr H$m~m Ho$ nmg ApñVËd _| AmE$& hµOaV B~amhr_ (Ab¡.) Zo

ñd`§ àmW©Zm H$s Wr �

""nada{XJma$! _¢Zo AnZr Am¡bmX _| go EH$ ^mJ H$mo EH$ {~Zm IoVr Ho$ _¡XmZ _| Voao à{VpîRV Ka Ho$ {ZH$Q ~gm {X`m h¡$& Eo

˜wXm$! CÝh| ~gm`m Bg{bE h¡ Vm{H$ do Z_mµO µH$m`_ H$a|$&''

(µHw$aAmZ, 14:37)

""Z_mµO µH$m`_ H$a|'' AWm©V² Voar ~ÝXJr H$a|, Voao Y_© H$m AZwgaU H$a| Am¡a AmdmhH$ ~Z|$& D$na `h ~mV nyar Vah ñnîQ H$s Om

MwH$s h¡ {H$ ì`mdhm[aH$ ê$n _| Z_mµO hr Y_© H$m gma h¡ Am¡a Z_mµO H$mo µH$m`_ H$aZm hr dmñVd _| nyao Y_© H$mo µH$m`_ H$aZo H$s µO_mZV

h¡$& Bg{bE Z_mµO H$mo µH$m`_ H$aZm _mZmo nyao XrZ H$mo µH$m`_ H$aZm hmoVm h¡$&

Bñ_mB©b (Ab¡.) H$s gÝVmZ _| go Aëbmh H$m `h gƒm AmkmnmbH$ {Jamoh ì`mdhm[aH$ ê$n _| {H$g àH$ma ApñVËd _| AmEJm

Am¡a Cgo Aëbmh VAmbm H$s µ\$a_m±~aXmar (Bñbm_) H$m VarµH$m H¡$go kmV hmoJm$? BgHo$ {bE hµOaV B~amhr_ (Ab¡.) Zo `h XwAm H$s

Wr �

""Eo h_mao à^w$! CZHo$ AÝXa CÝht _| go EH$$ Eogm gÝXoîQm (agyb) CRm, Omo CÝh| Voar Am`V| n‹TH$a gwZmE, Voao AmXoe ~VmE,

{hH$_V g_PmE, Am¡a CZH$m M[aÌ {Z_mU© H$ao$&'' (µHw$aAmZ, 2:129)

`h ~VmZo H$s Amdí`H$Vm Zht {H$ hµOaV B~amhr_ (Ab¡.) H$s `hr XmoZm| XwAmE± Wt, Omo Aëbmh Ho$ g_j ñdrH¥${V nmH$a Bñbm_

Ho$ n¡µJå~a hµOaV _whå_X (gëb.) Am¡a ghm~m {H$am_ (a{µO.) H$s eŠb _| µOm{ha hþBª$& Bg n{dÌ g_wXm` H$m Zm_ hr ""_wpñb_'' Am¡a

""Cå_Vo _wpñb_m'' n‹Sm Am¡a Bgr {bE n‹Sm {H$ hµOaV B~amhr_ (Ab¡.) AnZr Bg XwAm _| Cgo Bgr eãX Am¡a Zm_ go `mX H$a MwHo$ Wo$&

Xygao eãXm| _| `h {H$ dhr BgH$m `h Zm_ aI MwHo$ Wo, O¡gm{H$ µHw$aAmZ Ho$ 22d| AÜ`m` (gyam hO) _| ñnîQ ^r H$a {X`m J`m h¡$&

""CgZo Bggo nhbo Vwåhmam Zm_ _wpñb_ (AmkmH$mar) aIm Wm$&

(µHw$aAmZ, 22:78)

H$m~m Ho$ {Z_m©U go gå~ÝÕ BZ g_ñV ~mVm| H$mo EH$ gmW AdbmoH$Z H$a|, Vmo H$m~m H$m Y_© H$m Ho$ÝÐ Am¡a Bñbm_ H$m òmoV hmoZm

Xmonha Ho$ gyaO H$s Vah Amn-go-Amn àH$me_mZ hmo OmEJm-

Page 50: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

hO H$s {H«$`mE±

A~ CZ añ_m| na EH$ ÑpîQ Sm{bE Omo hO _| AXm H$s OmVr h¢�

O~ H$moB© ì`pŠV hO Ho$ {bE admZm hmoVm h¡ Vmo _ŠH$m go H$mµ\$s Xya nhbo EH$ {Z`V ñWmZ na nhþ±MH$a hO H$s ~mµH$m`Xm Zr`V

~m±YVm h¡ {OgH$mo ""Bham_'' H$hVo h¢$& Bham_ ~m±YVo g_` dh nhbo ñZmZ H$aVm `m dwµOw H$aVm h¡ & {\$a à{V{XZ à`moJ _| AmZodmbo

H$n‹Sm| Ho$ ~OmE {~Z {gbr EH$ Vh~§X Am¡a EH$ MmXa nhZ boVm h¡$& BgHo$ ~mX Xmo aH²$AV Z_mµO n‹TVm h¡$& Z_mµO n‹TH$a hO H$s

{Z`_~Õ Zr`V H$s CX²KmofUm d àXe©Z H$aVo hþE AnZo ˜wXm H$mo gå~mo{YV H$aVm Am¡a D±$Mr AmdmµO go nwH$maVo hþE H$hVm h¡�

""b~o-H$ Aëbmhþ_-_ bã~¡-H$, bm ear-H$ b-H$ bã~¡-H$ BÝZb² h_-X ~pÝZA_-V b-H$ db² _wb²-H$ bm ear-H$

b-H$''

(hm{µOa hÿ±, _oao Aëbmh$! _¢ hm{µOa hÿ±$& hm{µOa hÿ±, Voam H$moB© gmPrXma Zht, _¢ hm{µOa hÿ±$& H$moB© gÝXoh Zht {H$ g_ñV àe§gmE± Voao {bE

h¡, Zo_V Voar h¡, ~mXemhr Voar h¡, H$moB© Voam gmPrXma Zht$&) (hXrg : ~w˜mar)

""bã~¡H$, bã~¡H$ (hm{µOa hÿ±, _¢ hm{µOa hÿ±) H$s Bg nwH$ma Ho$ gmW hr dh "Bham_' H$s hmbV _| Am OmVm h¡ Am¡a A~ `h nwH$ma

CgH$s µO~mZ H$s Omn ~Z OmVr h¡$& ha Z_mµO Ho$ ~mX, ha D±$MmB© na M‹TVo hþE, ha TbmZ _| CVaVo hþE, ha H$m{µ\$b| go {_bVo g_` Am¡a

ha gw~h OmJVo hr `o dmŠ` CgH$s O~mZ na Omar hmoVo ahVo h¢¡$& Bham_ ~m±Y MwH$Zo Ho$ ~mX CgHo$ {bE gmO-gÁOm Am¡a ^moJ-{dbmg

H$s EH$-EH$ MrµO {Z{fÕ hmo OmVr h¡$& AnZo Am_ BñVo_mb Ho$ H$n‹So dh CVma hr MwH$m hmoVm h¡$& A~ Omo Xmo H$n‹So � MmXa Am¡a Vh~§X

� CgHo$ eara na hmoVo h¢, A{Zdm`© h¡ {H$ do ^r {gbo hþE Z hm| Am¡a Z {H$gr gwJpÝYV a§J go a§Jo hþE hm|$& Bgr àH$ma dh A~ Qmonr `m

A_m_o `m Am¡a {H$gr MrµO go AnZo {ga H$mo TH$ ^r Zht gH$Vm, Z _w±h {Nnm gH$Vm h¡, Z ~mb ~Zdm gH$Vm h¡, Z Zm˜yZ H$Qdm gH$Vm

h¡, Z ˜we~y bJm gH$Vm h¡, Z ZhmZo _| gm~wZ Am{X à`moJ H$a gH$Vm h¡$& `m¡Z gånH©$ H$aZm CgHo$ {bE {~bHw$b hr {ZfoY (_Zm) hmo

OmVm h¡, `hm± VH$ {H$ CgH$s MMm© ^r Zht H$a gH$Vm$& Bgr àH$ma {eH$ma H$aZo H$s AZw_{V eof Zht ah OmVr, ~pëH$ dh {H$gr Am¡a

H$mo ^r {eH$ma H$s Amoa Bemam VH$ Zht H$a gH$Vm$& Bg hmbV Ho$ gmW dh _ŠH$m H$s Amoa ~‹TVm OmVm h¡$& Xya go O¡go hr H$m~m {XImB©

XoVm h¡, nwH$ma CRVm h¡ � ""Aëbmhþ AH$~a'' (AWm©V Aëbmh g~go ~‹Sm h¡)'' bm Bbm-h Bëbëbmh'' (AWm©V² Aëbmh Ho$ {gdm

H$moB© nyÁ` Zht) _ŠH$m _| Xm{˜b hmoH$a grYo H$m~m nhþ±MVm h¡$& H$m~m Ho$ Ûma Ho$ {ZH$Q Xrdma _| Omo "hµOao Ag²dX' bJm hþAm h¡, Cg na

AnZo XmoZm| hmW aIVm Am¡a {\$a Cgo My_Vm h¡$& My_Zo Ho$ ~mX H$m~m H$s n[aH«$_m (Vdmµ\$) H$aVm � AWm©V² CgHo$ Mmam| Amoa gmV MŠH$a

bJmVm h¡$& BgHo$ ~mX "_µH$m_|-B~amhr_ (H$m~o go Ow‹Sm EH$ {deof ñWmZ) na `m H$m~m _| {H$gr ^r OJh Z_mµO H$s Xmo aH²$AV| n‹TVm h¡$&

{\$a ~mha AmVm h¡ Am¡a "gµ\$m' Zm_H$ nhm‹Sr � Omo {ZH$Q hr pñWV h¡ � na M‹TVm h¡$& M‹T H$a nhbo H$m~m na ZµOa SmbVm h¡a Am¡a {\$a

nwH$mamVm h¡ � ""Aëbmhþ AH$~a'' (Aëbmh g~go ~‹Sm h¡) ""bm Bbm-h Bëbëbmh'' (Aëbmh Ho$ {gdm H$moB© nyÁ` Zht) BgHo$ ~mX

Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) na Xê$X ^oOVm h¡ Am¡a AnZo Aëbmh go hmW \¡$bmH$a Omo _m±JZm hmoVm h¡, _m±JVm h¡$& {\$a BgHo$ ~mX ZrMo

CVaVm h¡ Am¡a gm_Zo H$s EH$ Xygar nhm‹Sr � "_adm' H$s Amoa ""gB©'' H$aVm h¡ � AWm©V² VoµO-VoµO H$X_m| go MbVm h¡$& Cg na nhþ±MH$a

{\$a Hw$N Xoa VH$ Cgr àH$ma VH$~ra d Vhbrb1 Am¡a Xê$X d XwAm _| ì`ñV ahVm h¡, {Og àH$ma A^r gµ\$m na ì`ñV ah MwH$m h¡$& Bg

Vah H$s ""gB©'' dh gmV ~ma H$aVm h¡$& Bg gB© go {Zd¥Îm hmo MwH$Zo Ho$ ~mX _ŠH$m _| Rha OmVm h¡ Am¡a O¡gr Hw$N Cgo Vm¡µ\$sµH$ hmoVr h¡

H$m~o H$s n[aH«$_m {H$`m H$aVm h¡$& O~ {Ob²{hÁOm H$s gmVdt {V{W AmVr h¡ Vmo Bg Vah Ho$ g^r bmoJ H$m~m H$s _g{OX _| O_m hmo

OmVo h¢ Am¡a _wgb_mZm| H$m B_m_ CZHo$ gm_Zo ˜wË~m XoVm h¡$& {Og_| hO go gå~pÝYV AmXoe Am¡a {Z`_m| H$mo ~VmVm h¡ Cggo àmßV

hmoZodmbr ˜Xm H$s X`mbwVm Am¡a ~aH$Vm| H$m CëboI H$aVm h¡$& AmRdt {V{W H$mo {XZ {ZH$bZo na g^r bmoJ "{_Zm' Ho$ {bE àñWmZ H$a

OmVo h¢$& {_Zm _ŠH$m go VrZ _rb AWm©V² bJ^J 4.8 {H$._r. Xya pñWV EH$ ñWmZ h¡$& dhm± AJbo {XZ H$s gw~h VH$ RhaVo h¢$& {\$a

Aaµ\$mV H$s Amoa àñWmZ H$aVo h¢,Omo _ŠH$m go ~mah _rb (bJ^J 19.3 {H$. _r.) Xya EH$ {demb _¡XmZ h¡$& gmao bmoJ Cg {demb

_¡XmZ _| EH$Ì hmo OmVo h¡$& gyaO TbZo na `hm± B_m_ g~Ho$ gm_Zo {\$a ˜wË~m (A{^^mfU) XoVm h¡ Am¡a A{Zdm`© H$_m] Ho$ à{V bmoJm| H$mo

gMoV H$aVm h¡$& BgHo$ ~mX µOwha (Xmonha) hr Ho$ dµŠV _| µOwha Am¡a Aò (gy`m©ñV go nyd© H$s Z_mµO) XmoZm| dµŠVm| H$s Z_mµO| n‹TVm h¡$&

Z_mµOm| go {Zd¥Îm hmoH$a bmoJ EH$ ˜mg AÝXmµO _| n‹Tmd Smb XoVo h¢$& B_m_ H$m n‹Smd ""O~bé©h_V'' (X`mbwVm H$m nhm‹S) Zm_H$ nhm‹S

Ho$ {ZH$Q hmoVm h¡$& dh AnZr D±$QZr go ZrMo Zht CVaVm, ~pëH$ Cgr na ~¡Rm ahVm h¡$& CgH$m é˜ H$m~m H$s Amoa hmoVm h¡$& dh Aëbmh

VAmbm Ho$ g_j {J‹S{J‹Sm-{J‹S{J‹Sm H$a XwAmE± _m±JVm h¡$& XwAmE± _m±JZo Ho$ Xm¡amZ ~rM _| éH$-éH$ H$a ""bã~¡-H$ Aëbmhþ_-_

Page 51: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

bã~¡-H$'' (hm{µOa hÿ± Eo Aëbmh hm{µOa hÿ±) nwH$maVm OmVm h¡$& ~mµH$s gmao bmoJ CgHo$ nrNo `m CgHo$ Amg-nmg Rhao hmoVo h¢ Am¡a g^r H$m

é˜ H$m~m hr H$s Amoa hmoVm h¡$& B_m_ Bg Adga na CÝh| {\$a gå~mo{YV H aVm h¡ Am¡a nyar VëbrZVm go do (hmOr) CgHo$ {ZX]em| H$mo

gwZVo h¢$& gyaO Sy~ MwH$Zo na `hm± go dmngr hmo OmVr h¡ Am¡a g~ bmoJ ""_wµOXëµ\$m'' Zm_H$ ñWmZ na Am nhþ±MVo h¢ Am¡a AnZr-AnZr

OJh| boH$a Soao Smb boVo h¢$& B_m_ ""O~bo µHw$µOh'' Zm_H$ nhm‹S Ho$ µH$ar~ RhaVm h¡$& Bem H$m g_` hmo MwH$Zo na _µJ[a~ Am¡a Bem XmoZm|

g_`m| H$s Z_mµO| EH$ gmW n‹TVm h¡$& `h amV `ht JwµOaVr h¡$& Xgdt H$s gw~h C{XV hmoZo na _w±h-A§Yoao hr µ\$O« H$s Z_mµO AXm H$a br

OmVr h¡, {OgHo$ ~mX ha ì`pŠV AnZr-AnZr OJh Aëbmh H$m {µOH«$ d BpñVµJµ\$mam (Aëbmh go JwZmhm| H$s _mµ\$s _m±JZm) _| ì`ñV hmo

OmVm h¡ Am¡a ah-ah H$a'' bã~¡-H$ Aëbmhþ_-_ bã~¡-H$'' nwH$maVm ahVm h¡$& O~ {~bHw$b COmbm hmo OmVm h¡ Vmo dhm± go ""{_Zm''

Ho$ {bE Mb n‹SVo h¢$& {_Zm nhþ±M H$a O_aVwb CµH$~m H$mo gmV ~ma H§$H${‹S`m| go _maVo h¢ Am¡a _maVo hþE ha ~ma ""Aëbmhþ AH$~a''

H$hVo OmVo h¢$& `hm± Ho$ ~mX A~ ""bã~¡-H$ Aëbmhþ_ -_ bã~¡-H$'' H$hZo H$m {gb{gbm ˜Ë_ hmo OmVm h¡$& H§$H${‹S`m± _maZo Ho$ ~mX

µHw$a~mZr H$aVo h¢, {\$a {ga _w±SdmVo h¢ Am¡a Bham_ H$s hmbV go {ZH$b AmVo h¢$& A~ H$m~m H$m {\$a gmV ~ma Vdmµ\$ (n[aH«$_m) H$aVo h¢$&

BgHo$ ~mX {\$a {_Zm OmVo h¢, Ohm± Xmo `m VrZ XrZ RhaVo h¢$& `hm± {_Zm _| Aëbmh H$m ~hþV A{YH$ ñ_aU (`mX) H$aVo h¢; Cggo j_m

Am¡a H$ë`mU H$s àmW©ZmE± (BpñVµJµ\$ma) H$aVo h¢ Am¡a àË`oH$ {XZ VrZm| "O_amV' H$mo VH$~ra H$hVo hþE gmV-gmV ~ma H§$H${‹S`m± _maVo h¢$&

Bg àH$ma {_Zm _| Xmo `m VrZmo {XZ JwµOma H$a nwZ: H$m~m Ho$ nmg dmng Am OmVo h¢ Am¡a AmH$a CgH$m A§{V_ Vdmµ\$ H$aVo h¢$& Vdmµ\$

H$aHo$ H$m~m Ho$ Ûma H$mo ~mogm XoVo h¢$& hOao Ag²dX Am¡a H$m~m Ho$ XadmµOo Ho$ ~rM Ho$ ^mJ H$mo {Ogo "_wbVµO_' H$hVo h¢, AnZo Mohao Am¡a

AnZo grZo go bJmVo h¢ Am¡a H$m~m Ho$ {µJbmµ\$ H$mo nH$‹SH$a µÁ`mXm-go-µÁ`mXm XwAmE± _m±JVo h¡, àmW©ZmE± H$aVo h¢, amoVo Am¡a {J‹S{J‹SmVo h¢$&

BgHo$ ~mX Bg Xem _| AnZo Kam| H$mo dmng hmoVo h¢ {H$ Aëbmh Ho$ Bg Ka Ho$ à{V Anma ào_ Am¡a nwZX©e©Z H$s bmbgmnyU© {ZJmmh| H$m~m

na {QH$mE hþE hmoVo h¢$&

`h h¡ hO _| {H$E OmZodmbo H¥$Ë`m| (_am{g_) H$m g§{jßV {ddaU BZ_| go A{YH$ MrµO| Vmo Eogr h¢ Omo ~hþV Hw$N ñnîQ hr h¢, {H$ÝVw

Hw$N Eogr ^r h¡ {OZ_| go ha EH$ H$s AnZr-AnZr EH$ {d{eîQ n¥îR^y{_ h¡ Am¡a CZH$s gmW©H$Vm AÀNr Vah g_P _| Cgr dµŠV Am

gH$Vr h¡, O~ `h n¥îR^y{_ ^r {ZJmhm| Ho$ gm_Zo hmo$& Bg{bE `hm± _hËdnyU© Am¡a CËH¥$îQ MrµOm| H$m Ano{jV ñnîQr H$aU g§jon _|

àñVwñV {H$`m Om ahm h¡�

(1) H$m~m:- Ohm± VH$ H$m~m H$m gå~ÝY h¡, BgHo$ ~mao _| A{Zdm`© OmZH$m[a`m± Vmo D$na Cpëb{IV hmo MwH$s h¢$&

(2) gµ\$m Am¡a _adm:- gµ\$m Am¡a _adm Ho$ ~mao _| µHw$aAmZ _ µOrX Zo µ\$a_m`m h¡�

""{ZñgÝXoh, gµ\$m Am¡a _adm Aëbmh H$s {Zem{Z`m| _| go h¢$&''

(µHw$aAmZ, 2:158)

""Aëbmh H$s {Zem{Z`m| _| go'' hmoZo H$m AW© `h h¡ {H$ dh Aëbmh H$s ~ÝXJr H$s {Zem{Z`m± h¢$& `o XmoZm| ñWmZ Aëbmh H$s

~ÝXJr H$s {Zem{Z`m± {H$g àH$ma h¢$? `h kmV H$aZo Ho$ {bE h_| B{Vhmg H$s _XX boZr hmoJr, Omo ~VmVm h¡ {H$ "_adm' dh ñWmZ h¡,

Ohm± hµOaV B~amhr_ (Ab¡.) Zo AnZo BH$bm¡Vo ~oQo H$mo _mWo Ho$ ~b µO_rZ na {bQm`m Wm, Vm{H$ Cgo Aëbmh H$s _µOu (àgÝZVm) na

µHw$~m©Z H$a|$& Bg{bE Cgo XoIVo hr Z¡g{J©H$ ê$n go _mo{_Z (gË`{ZîR B©ída^ŠV AWm©V gƒm _wgb_mZ) H$s {ZJmhm| _| ""~ÝXJr'' Am¡a

""Bñbm_'' H$s dh Vgdra {\$a OmVr h¡, {Ogo Aëbmh Ho$ XmoñV hµOaV B~amhr_ (Ab¡.) Am¡a Aëbmh H$mo g_{n©V hµOaV Bg_mB©b

(Ab¡.) Zo AnZo H$_© go ItMr Wr$&

(3) O_amV: "{_Zm' Ho$ _¡XmZ _| Wmo‹Sr-Wmo‹Sr Xya na VrZ ñWmZ h¢, {OZ_| go àË`oH$ H$mo "O_am' H$hVo h¢$& BZ VrZm| H$m AJa EH$

gmW Zm_ boZm hmoVm h¡ Vmo Aa~r ì`mH$aU Ho$ ~hþdMZ ~ZmZo Ho$ {Z`_mZwgma BÝh|"O_amV' H$hVo h¢$& `o do ñWmZ h¢ Ohm± VH$, EH$ g_`

h~em Ho$ B©gmB© ~mXemh (A~ahm) H$s µ\$m¡O| H$m~m H$mo ÜdñV H$aZo Ho$ BamXo go ~‹T AmB© Wt Am¡a {\$a nËWam| Ûmam hbmH$ H$a Xr JB© Wt$&

hO Am¡a ~ÝXJr H$s ^mdZm

hO H$s BZ añ_m| na AJa Jhar ZµOa Sm{bE Vmo CZ_| H$s EH$-EH$ MrµO _| ~XJr H$s C^ar hþB© Vgdra {XImB© XoJr$&

Bham_ H$m {b~mg, {b~mg Zht hmoVm, ~pëH$ EH$ Amoa µ\$µH$sar Ho$ Ehgmg H$s Xygar Amoa {µ\$XmH$mar H$s ^mdZm H$m _w±h ~mobVm

àVrH$ h¡$& {Og g_` EH$ µ\$µH$sa-H§$Jmb AnZr Pmobr {bE {H$gr XmVm Ho$ Xa~ma _| `m EH$ Om±~mµO (àmU Ý`moNmda H$a XoZodmbm)

Page 52: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Blank

Page 53: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

BgHo$ Abmdm Bham_ H$m `h {b~mg EH$ Am¡a _hmZ dmñV{dH$Vm H$mo CX²Ymo{fV H$a ahm hmoVm h¡$& Xw{Z`m Ho$ {d{^ÝZ amîQ´m| Ho$ bmoJ

O~ AnZm-AnZm Xoer` {b~mg CVma H$a EH$ hr àH$ma Ho$ H$n‹So nh boVo h¢, Am¡a EH$ hr Zmam � ""hm{µOa hÿ± _oao Aëbmh, _¢ hm{µOa

hÿ±$&'' g~H$s µO~mZm| go ~bÝX hmo ahm hmoVm h¡, Vmo Bñbm_r amîQ´r`Vm gmjmV² ê$n bo boVr h¡$& A§Yo ^r XoI boVo h¢ {H$ Bñbm_ H$m [aíVm

g_ñV ^m¡{VH$ [aíVm| go {H$VZm A{YH$ _µO~yV h¡ Am¡a `h {H $BZgmZ, BZgmZ H$mo Omo‹SZodmbm `WmW© [aíVm Ho$db dhr h¡$&

{Og g_` CÎma-X{jU, nyd©-npíM_ ha Amoa go dmVmdaU _| {ZaÝVa `o Üd{Z`m± Jy±OVr h¢ {H$ ""_¢ hm{µOa hÿ±, Eo ˜wXm$! _¢ hm{µOa

hÿ±$&'' Vmo Eogm kmV hmoVm h¡ {H$ H$m~m Ho$ {Z_m©Vm Zo AnZo ñdm_r Ho$ AmXoe �� ""bmoJm| _| hO Ho$ {bE CX²KmofUm H$a Xmo$&'' (µHw$aAmZ

22:27) Ho$ AZwnmbZ _| hO H$s Omo _wZmXr H$s Wr, `o Üd{Z`m± Cgr H$m àË`wÎma h¢$& B~amhr_ (Ab¡.) H$s `h _wZmXr `µH$sZZ Hw$N ~mh²`

añ_m| Ho$ AXm H$aZo H$s _wZmXr Z Wr, ~pëH$ AnZo AmnH$mo B©_mZ H$s ê$h Am¡a Bñbm_ H$s hµH$sµH$V _| Tmb boZo H$s _wZmXr Wr$& Bg{bE

Bg _wZmXr H$m Odm~ �� ""bã~¡-H$ Aëbm-hþ_-_ bã~¡-H$ (_¢hm{µOa hÿ±, Eo Aëbmh _¢ hm{µOa hÿ±) H$m `h Zmam ^r Ho$db Hw$N eãXm|

H$mo dmVdaU _| ~bÝX H$a XoZo H$m Zm_ Zht h¡, ~pëH$ `h AnZo AmnH$mo AnZo _m{bH$ Ho$ gwnwX© H$a XoZo H$s EH$ ~oM¡Z ^mdZm H$m àXe©Z

h¡$& `h Bg ~mV H$m EbmZ h¡ {H$ µJwbm_ AnZo ñdm_r Ho$ AmXoem| na H$mZ bJmE CgHo$ g_j ~‹To, bnHo$ Mbo Am aho h¢$&

O¡go hr H$m~m na ZµOa n‹SVr h¡ n[aH$ënZm H$s {ZJmhm| _| dh g~Hw$N {\$a OmVm h¡ Omo CgHo$ {Z_m©U go gå~Õ h¡$& BZgmZ H$mo `mX

Am OmVm h¡ {H$ _¢ Cgr g_wXm` H$m EH$ ì`pŠV hÿ±, {OgHo$ àmXw^m©d Ho$ {bE hµOaV B~amhr_ (Ab¡.) Zo XwAm H$s Wr, {OgH$m Zm_ CÝhm|Zo

Cå_Vo _wpñb_m(AWm©V² _wpñb_ g_wXm`) aIm Wm, {OgH$s h¡{g`V `h {ZpíMV H$s Wr {H$ dh Aëbmh Ho$ {bE Am¡a CgHo$ EHo$ídadmXr

Y_© Ho$ {bE g_{n©V hmoJr$&

hOao AgdX (H$mbm nËWa) na O~ dh AnZo XmoZm| hmW aIVm h¡ Vmo {Xb na `h gƒmB© A§{H$V hmo OmVr h¡ {H$ `h Aëbmh Ho$

gmW _| hmW Xo ahm hÿ±, ~ÝXJr Am¡a XmgVm H$m àU H$a ahm hÿ±, BµH$ama H$a ahm hÿ± {H$ Bg dMZ go H$^r Z {\$ê±$Jm$& {\$a hmW aIZo Ho$ ~mX

O~ Cgo ~mogm XoVm h¡, My_Vm h¡, Vmo A~ EH$ Am¡a AÝVM}VZm OmJ¥V hmo OmVr h¡$& ~w{Õ _| `h {dMma C^a AmVm h¡ {H$ {Og hñVr go Bg

g_` ~ÝXJr H$s à{Vkm H$mo VmµOm H$a ahm hÿ±, dh _oam dmñV{dH$ Am¡a ñdm_r ^r h¡ Am¡a dmñV{dH$ {à`V_ d bú`q~Xw ^r h¡$& Bg {bE

CgHo$ Xa~ma H$s hm{µOar Ho$ dµŠV µOê$ar h¡ {H$ Cg H$s S²`mo‹Tr H$mo My_y±$&

Vdmµ\$ Š`m h¡$? Ho$db Aëbmh H$s àgÝZVm Ho$ {bE AnZo AmnH$mo µHw$a~mZ H$a XoZo H$s AZwamJmË_H$ ^mdZm$& O~ _mo{_Z (gƒm

_wg{b_) H$m~m Ho$ Mmam| Amoa n[aH«$_m H$aVm h¡ Vmo H$m{d`m| H$s H$ënZm Ho$ AZwgma""XrnH$ Am¡a nV§Jo'' O¡gr EH$ dñVwpñW{V ~Z OmVr

h¡$& Eogm kmV hmoVm, h¡ {H$ ~ÝXm AnZo _m¡bm Ho$ Xa~ma _| AmH$a {ga go nm±d VH$ AWmh ào_ Am¡a _VdmbonZ H$s gmH$ma _y{V© ~Z J`m h¡$&

Cgo ñd`§ AnZo ApñVËd H$s ˜~a Zht, dh AnZo _m{bH$ Ho$ Bemam| na Ý`moNmmda hmo OmZo Ho$ {bE AmVwa h¡ Am¡a AnZm g~ Hw$N

Ë`mJH$a Cgo nm boZm MmhVm h¡$&

{\$a `h Vdmµ\$ (n[aH«$_m) Hw$N Am¡a ^r ~VmVm h¡$& H$mbo Am¡a Jmoao, Aa~r Am¡a µJ¡a-Aa~r, gm_r Am¡a Am`m©B© � _Vb~ `h {H$ ha

dU©, ha Zñb, ha ^mfm Am¡a ha amîQ´r`Vm Ho$ bmIm| BZgmZm| H$m `h ^mar {Jamoh O~ EH$ hr àH$ma H$s doe^yf _| Am¡a EH$ hr àH$ma H$s

^mdZmE± {bE H$m~m Ho$ Mmam| Amoa Ky_Vm h¡ Vmo `h n[aÑí` {dídmg {XbmVm h¡ {H$ {Og àH$ma Aëbmh EH$ h¡ Am¡a Aëbmh H$m Y_© EH$

h¡, Cgr àH$ma CgHo$ Y_© na {dídmg (B©_mZ) aIZodmbo ^r àH$Q _| ghòm| _V^oX Ho$ Cnam§V ^r dñVwV: EH$ hr h¢$& g^r H$m Aj EH$ hr

h¡, g^r EH$ hr Ho$ÝÐ go gå~Õ h¢ Am¡a g^r H$s dµ\$mXm[a`m± Am¡a Om±{Zgm[a`m± EH$ hr `WmW© gÎmm Ho$ {bE g_{n©V h¢$&

"gµ\$m' Am¡a "_adm' Ho$ ~rM H$s "gB©' Bg gwÑ‹T-^mdZm H$mo àH$Q H$aVr h¡ {H$ hµOaV B~amhr_ (Ab¡.) Am¡a hµOaV Bg_mB©b

(Ab¡.) H$m _mJ© hr h_mam ^r _mJ© hmoJm Am¡a Cg _mJ© na MbZo _| h_ AnZo µH$X_m| H$mo gwñV Z hmoZo X|Jo$& CÝhm|Zo Bg ^y{_ na AnZo H$_©

go ""Bñbm_'' H$s Omo ì`m»`m H$s Wr, h_mao {ZH$Q ^r Bñbm_ Cggo H$_ {H$gr MrµO H$m Zm_ Z hmoJm$& _adm H$s ""ehmXVJmh'' VH$

~ma-~ma h_mam Xm¡‹SH$a nhþ±MZm `h µOohZ _| {~Rm boZo Ho$ {bE h¡ {H$ h_mar OrdZ-`mÌm H$m A§{V_ MaU ^r Bg àH$ma H$s H$moB©

ehmXVJmh hmoZr Mm{hE$&

{µOb{hÁOm H$s {V{W gmVdt go boH$a Xgdt VH$ g_ñV hm{O`m| H$m EH$ B_m_ Ho$ Zo{ÌËd _| `h gm_y{hH$ àñWmZ Am¡a gm_y{hH$

{Zdmg H$s AmO g~-Ho$-g~ _g{OXo-ham_ (à{VpîRV _pñOX AWm©V² H$m~m) _| BH$Q²Ro h¢$& H$b "{_Zm Ho$' _¡XmZ _| O_m h¢, AJbo {XZ

"Aaµ\$mV' _| ˜o_m bJmH$a n‹Smd Smbo hþE h¢, amV "_wµOXbµ\$m' _| h¢, gw~h hmoVo {\$a {_Zm Am nhþ±Mo h¢$& Bg Xm¡amZ H$^r B_m_ Ho$ wV~o

gwZVo h¢, H$^r � bã~¡-H$ Aëbm-hþ-_²-_ bã~¡-H$ '' nwH$maVo h¢$& Z_mµO| O_m H$aHo$, `mZr Xmo Z_mµO| EH$ hr dµŠV _| CObV (erKµVm)

H$s n‹TVo h¢$& � `o g_ñV ~mV| ñnîQ ê$n go EH$ gwì`dpñWV g¡Ý`-OrdZ H$m {MÌ àñVwV H$aVr h¢ Am¡a ˜wXm Ho$ bmIm| ~ÝXm| H$m `h

Bham_ nmoe {Jamoh H$m±Yo na H$µ\$Z CRmE hþE {gnm{h`m| H$m EH$ ~hþV ^mar beH$a ZµOa AmVm h¡ � `h dñVwpñW{V `mX {XbmVr h¡ {H$

_wpñb_ g_wXm` H$s n[aH$ënZm d AdYmaUm Ho$ gmW gwì`dpñWV g§JRZ Am¡a g¡Ý`-OrdZ H$s AdYmaUm {~bHw$b A{Zdm`© h¡ Am¡a

Page 54: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

CgH$s gmar COm© Aëbmh H$s ~ÝXJr Ho$ {bE Am¡a CgHo$ "XrZ' H$s _XX d ñWm{`Ëd Ho$ {bE g_{n©V h¡$&

8. O_amV Ho$ gwVyZm| (ñVå^m|) na H§$H${‹S`m± _maZm, nËWam| H$s Cg ~onZmh ~m[ae H$s `mXJma h¡ {OgZo "A~ahm' Ho$ beH$a H$mo

BÝht ñWmZm| na ZîQ {dZîQ H$aHo$ aI {X`m Wm$& BZ ñWmZm| na H§$H${‹S`m _maZm Am¡a ha H§$H$‹Sr Ho$ gmW ""Aëbmhþ AH$~a'' (Aëbmh

g~go ~‹Sm h¡) H$hH$a Aëbmh H$s ~‹SmB© H$s CX²KmofUm H$aVo OmZm, _mZmo AnZo Bg BamXo Am¡a Bg µ\¡$gbo go Xw{Z`m H$mo gMoV H$aZm h¡ {H$

`{X H$moB© Aëbmh Ho$ XrZ na {VaNr {ZJmh SmboJm, Vmo h_ Cg H$m _w±h \o$a X|Jo Am¡a Omo BgH$s ~w{Z`mX| TmZm MmhoJm h_ Cgo nrgH$a aI

X|Jo$&

9- µHw$a~mZr: dh ""_hmZ² ~{b'' h¡ {Ogo Aëbmh VAmbm Zo hµOaV Bg_mB©b (Ab¡.) H$m {µ\$X²`m (~Xbm) Rham`m h¡ � ""Am¡a

h_Zo Cgo EH$ _hmZ ~{b (µHw$a~mZr) Ho$ ~Xbo _| Nw‹Sm {b`m'' ( µHw$aAmZ 37:107)� Bg{bE Aëbmh Ho$ AmkmZwnmbZ _| OmZda H$mo

µHw$a~mZ H$aZm dñVwV: AnZo AmnH$mo µHw$a~mZ H$aZo H$m ñWmZmnÝZ h¡$& `h Bg ~mV H$m ˜m_moe BµH$ama h¡ {H$ h_mar OmZ Aëbmh Ho$ _mJ©

_| ^|Q M‹T MwH$s h¡ Am¡a dh O~ Cgo _m±JoJm, h_ ~o{PPH$ Am¡a {~Zm {dbå~ {H$E H$a X|Jo$& `h OmZda H$m ˜yZ ~hmZm dmñVd _| Bg

~mV H$m àVrH$ Am¡a àñVmd h¡ {H $Aëbmh H$s àgÝZVm H$s O~ ^r Anojm hmoJr, h_ AnZm ˜yZ VH$ ~hm XoZo Ho$ {bE V¡`ma h¢$& daZm

OmZda H$mo µO~²h H$aZm ñd`§ _| Z dh Y_© h¡ Z VµH$dm (nahoµOJmamr) $ Bg ~mV H$mo µHw$aAmZ _| `m| ñnîQ {H$`m J`m h¡ �� ""Z CZHo$ _m±g

Aëbmh H$mo nhþ±MVo h¢ Am¡a Z CZHo$ aŠV$& {H$ÝVw Cgo Vwåhmam VµH$dm (Y_©nam`UVm) nhþ±MVm h¡$&''

(µHw$aAmZ, 2:2:37)

hO H$s añ_m| Ho$ nrNo H$m_ H$aZodmbr CnamoŠV g_ñV dmñV{dH$VmAm| H$mo Xo{IE$& a~ H$s ~ÝXJr H$s H$m¡Z-gr ^mdZm h¡ Omo CgHo$

AÝXa bha| Zht bo ahr h¡$& {deofV: "{OhmX' H$s ^mdZm, Omo ~ÝXJr H$s CƒV_ pñW{V h¡$& dh Bg g_ñV H$_m] _| Bg àH$ma ì`mßV h¡

{H$ `h nyam hO {OhmX H$m EH$ ~hþV ~‹Sm bmj{UH$ Aä`mg ZµOa AmZo bJVm h¡� ~¡{ÕH$ ÑpîQ go ^r Am¡a ì`mdhm[aH$ ÑpîQ go ^r$&

`hr H$aU h¡ {H $O~ hµOaV AmBem (a{µO.) Zo Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) go nyNm {H$ � ""h_ {OhmX H$mo g~go CÎm_ H$`© nmVo h¢,

Bg{bE h_ Am¡aV| ^r Š`m| Z `h A{Zdm`© H$Îm©ì` (µ\$arµOm) nyam H$a|$?'' Vmo Amn (gëb.) Zo µ\$a_m`m �

"'Vw_ Am¡aVm| H$m g~go loîR {OhmX dh hO h¡ Omo H$moV{h`m| (^yb-MyH$) go nmH$ hmo$&''

hO Ho$ ì`mnH$ hmZo H$m H$maU

BZ ~mVm| Ho$ Abmdm `{X hO H$s añ_m| (H¥$Ë`m|) H$mo EH$ Am¡a ÑpîQH$moU go Xo{IE Vmo Am^mg hmoJm {H$ `h hO `Ú{n H$hZo H$mo EH$

B~mXV h¡, {H ÝVw dñVwV: Bg_| ha B~mXV Am¡a àË`oH$ ew^-H$_© H$m d¡^d {dÚ_mZ h¡$& AVEd �

dh Z_mµO ^r h¡, Š`m|{H$ Z_mµO H$s hµH$sµH$V Aëbmh H$m {µOH«$ h¡ Am¡a AmnZo XoIm {H $ hO {µOH«o$ Bbmhr (Aëbmh Ho$ ñ_aU) go

^am hþAm h¡$& dh µOH$mV ^r h¡: Bg{bE {H$ ha hO H$aZodmbo H$mo hþŠ_ h¡ {H$ dh µHw$a~Zr H$m JmoíV µJar~m| H$mo {IbmE � ""Am¡a V§Jhmb

_whVmO H$mo {IbmAmo$&'' (µHw$aAmZ 22: 28)$& BgHo$ Abmdm `h ~mV Vmo {~bHw$b ñnîQ hr h¡ {H$ Ho$db Aëbmh Ho$ {bE AnZr Xm¡bV

˜M© {H$E {~Zm hO {H$`m hr Zht Om gH$Vm Am¡a µOH$mV H$s dmñV{dH$Vm ^r BgHo$ A{V[aŠV Am¡a Hw$N Zht {H$ Aëbmh H$s ˜m{Va

AnZr Xm¡bV ˜M© H$s OmE$&

dh amoµOm ^r h¡ Bg{bE {H$ `m¡Z gå~ÝY amoµOo `{X Ho$db {XZ _| {ZfoY h¡, Vmo hO Ho$ Xm¡amZ amVm| _| ^r {ZfoY ahVm h¡$& ahm

ImZo-nrZo H$m _m_bm Vmo amoµOo H$s Vah `Ú{n hO _| ImZm-nrZm _Zm Zht h¡, {H$ÝVw BgHo$ Cnam§V Bg_| gmO-gÁOm, d ~Zmd-l¥§Jma

Am{X H$s Omo Xygar ~hþV-gr nm~pÝX`m± bJr hmoVr h¢, do ~‹Sr gr_m VH$ Bg {ZfoYZ H$m ñWmZmnÝZ hmo OmVr h¢$& _Z H$s ~war BÀNmAm| H$mo

{Z`§{ÌV H$aZo H$m Aä`mg {Og àH$ma amoµOo _| hmoVm h¡ Cgr àH$ma hO _| ^r hmoVm h¡$&

dh "Vm¡hrX' (EHo$ídadmX) H$m à{ejH$ ^r h¡� Š`m|{H$ "H$m~m' Ho$ {Z_m©U H$m AmYma hr Vm¡hrX h¡$& Cgo XoIVo hr _mo{_Z Ho$ {Xb

_| B©ída Ho$ EH$ hmoZo (dhXm{Z`V) H$s AVamË_m OmJ CRVr h¡$& BgHo$ Abmdm � ""bã~¡-H$ Aëbm-hþ_²-_ bã~¡-H$'' H$s {ZaÝVa

nwH$ma, H$mbo nËWa1 (hOao AñdX) H$m ~mogm H$m~m H$m n[aH«$_U (Vdmµ\$), gµ\$m-_adm Ho$ ~rM Xm¡‹SZm, (gB©) Am¡a µHw$a~mZr� _Vb~

`h {H$ hO _| {H$ VZo hr H$_© Eogo h¢, Omo "Vm¡hrX' H$s ^mdZmAm| go _mZd H$mo n[anyU© H$aVo OmVo h¢$&

dh nabmoH$ (A{˜aV) H$m ñ_maH$ ^r h¡, Š`m|{H$ "O_amV' (gm§Ho${VH$ ê$n go e¡VmZ H$mo nËWa _maZo H$s {H«$`m) Ho$ gwVyZ A~ahm

H$m A§Om_ `mX {XbmVo h¢, Omo ~Xbm XoZo Ho$ {dYmZ H$s EH$ Iwbr hþB Jdmhr h¡$&

dh B©_mZ go gå~pÝYV JwUm| H$m � Aëbmh go ào_ H$m, Y¡`© H$m, à^w- àgÝZVm H$s àm{V Ed§ CgHo$ à{V XrZVm H$m, à^w go Amem

Am¡a Xw{Z`m Ho$ à{V {Zñn¥h hmoZo H$m, nmañn[aH$ ghmZw^y{V Ed§ BZgmZr ~am~ar H$m � Eogm à{ejU XoVm h¡ Omo AnZr {_gmb Amn h¡$&

hO Ho$ gå~ÝY _| µOê$ar ñnîQrH$aU gm_Zo Am MwHo$ h¢ & BÝh| XoIZo Ho$ ~mX H$m¡Z H$h gH$Vm h¡ {H$ Bg B~mXV Ho$ à{V AgmdYmZ

ì`pŠV Ho$ AÝXa ^r Bñbm_r Ym{_©H$ OrdZ {dÚ_mZ h¡$& B©_mZr MoVZm go Bg bmnadmhr H$m {ZgÝXoh H$moB© _ob Zht hmo gH$Vm$& Bg{bE

Page 55: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

gm_Ï`© aIZo Ho$ Cnam§V ^r `{X H$moB©, _wgb_mZ AnZo Y_© Am¡a B©_mZ Ho$ Bg Ho$ÝÐ H$s Amoa Z qIMm Vmo H$moB© gÝXoh Zht {H$ CgH$m

Bgbm_ (ggY_©) nm`m {dhrZ hr ahoJm$& Bgr àH$ma Bg ~mV _| ^r H$moB© g§XohZ hmoZm Mm{hE {H$ O~ {H gr Zo Bg B~mXV H$mo AnZo ~g

^a Bg Vah AXm H$a {b`m {Og Vah {H$ Cgo AXm {H$`m OmZm Mm{hE, CgZo AnZo Y_© H$mo EH$ Am¡a Ñ‹TV_ ~w{Z`mX na µH$m`_ H$a

{b`m$&

----------------------------------------------------------------------

1. hOao AgdX

Bñbm_ Ho$ AmYmañå^m| na EH$ {dh§J_ÑpîQ`o h¢ Bñbm_ Ho$ AmYma^yV H$_© Am¡a CZH$s dñVwpñW{V, CX²Xoí` Am¡a VÎdX{e©VmE±$& BZ na Omo ì`pŠV ^r Jhar ÑpîQ SmboJm

ñnîQV: _hgyg H$aoJm {H$ `o H$_© Ho$db Hw$N Zo{H$`m± Am¡a B~mXV| Zht h¢, ~pëH$ ZoH$s Am¡a B~mXV Ho$ òmoV ^r h¢$& BZ_| go àË`oH$ �

BZgmZ Ho$ AÝXa � ~ÝXJr H$m Ehgmg C^maZo Am¡a Cgo nyU© H$aZo _| ~‹Sm _hËnyU© ^y{_H$m {Z^mVm h¡, Omo Cgr Ho$ {bE {d{eîQ ^r h¡$&

H$moB© Xygam H$_© CgH$m ñWmZmnÝZ Zht ~Z gH$Vm$& `o g^r {_bH$a _mo{_Z H$mo EH$ Eogr ~w{Õ àXmZ H$aVo h¢ Omo Bñbm_ Ho$ ~mao _| nyar

Vah gÝVwîQ hmoVr h¡$& EH$ Eogm öX` àXmZ H$aZo h¢, Omo Aëbmh Ho$ AmXoem| na ~am~a H$mZ bJmE aIVm h¡$& EH$ Eogr AÝVamË_m àXmZ

H$aVo h¢ Omo Aëbmh H$s àgÝZVm H$s Mmh go n[anyU© hmoVr h¡$& BZ g~ ~mVm| Ho$ n[aUm_ñdê$n dh Aëbmh H$s AmkmZwnmbZ Ho$ {bE Eogm

VËna hmo OmVm h¡ {H$ Cgo Aëbmh H$m Omo ^r hþŠ_ {_bo, CgHo$ AZwnmbZ Ho$ {bE Xm¡‹S n‹So$& CgHo$ {Xb H$s µO_rZ OwVH$a Am¡a ImX Am¡a

nmZr nmH$a Bg àH$ma V¡`ma hmo OmVr h¡ {H$ "XrZr' (Ym{_©H$) {hXm`Vm| H$m Omo ~rO ^r Cg_| Smbm OmE Cgo VwaÝV µH$~yb H$a bo Am¡a Cgo

{dH${gV hmoZo XoZo Ho$ {bE AnZm A_b ewê$ H$a Xo$& Bgr AmYma na Omo BÝh| ""Bñbm_ Ho$ ñVå^'' AWm©V Y_© Ho$ eof Ad`dm| Ho$ {bE

^r OrdZmYma Rham`m J`m h¡$& {Zñg§Xoh, `h EH$ ~ohVarZ n`m©` Wm, Omo BZ H$_m] Ho$ {bE Bñbm_ Ho$ n¡µJå~a hµOaV _whå_X (gëb.) Zo

AnZm`m h¡$&

Page 56: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

OrdZ-ì`dñWm

Bñbm_ H$s AmñWm gå~ÝYr Am¡a ì`mdhm[aH$ AmYma^yV ~mVm| H$mo g_P boZo Ho$ ~mX A~ AmBE Bg Y_© Ho$ nyao ApñVËd H$mo g_P

b|$& {Og àH$ma {H$gr no‹S _| nÎmo, \y$b Am¡a \$b CgHo$ ~rM H$s àmH¥${VH$ AnojmAm| Ho$ AZwgma hr {ZH$bVo h¢ Cgr àH$ma {H$gr Y_© H$s

{ejmAm| H$s pñW{V ^r RrH$ d¡gr hr hmoVr h¡, O¡gr {H$ CgH$s _m¡{bH$ AdYmaUm MmhVr h¡$& Xygao eãXm| _| `h {H$ {H$gr Y_© H$s

{ejmE± dmñVd _| CgH$s _m¡{bH$ AdYmaUm hr H$m à{V{~å~ hþAm H$aVr h¢$& Bg{bE `h OmZZo Ho$ {bE {H$ Bñbm_r {ejmAm| H$s nyar

ê$n-aoIm Š`m h¡, nhbo `h OmZ boZm Mm{hE {H$ Bñbm_ H$s Ym{_©H$ AdYmamUm Š`m h¡$?

Y_© H$s {d{^ÝZ YmaUmE± g§gma _| Bg g_` gm_mÝ` ê$n go VrZ YmaUmE± nmB© OmVr h¢:-

(1) EH$ Vmo `h {H$ `h g§gma _Zwî` Ho$ {bE dmñVd _| EH$ µH¡$X˜mZm h¡$& CgH$m eara CgH$s AmË_m Ho$ {bE EH$ qnO‹So H$s

h¡{g`V aIVm h¡ Am¡a CgHo$ AÝXa Omo ^m¡{VH$ BÀNmE± nmB© OmVr h¢, do Bg qnO‹So H$s Vr{b`m± h¢$& _mZd _wpŠV Cgr g_` nm gH$Vm h¡,

O~ dh Bg µH¡$X˜mZo H$s Xrdmam| H$mo ñd`§ AnZo hmWm| go Vmo‹S Smbo Am¡a Bg qnO‹So go AnZr AmË_m H$mo AmµOmX H$am bo, AWm©V² dh g§gma

H$m n[aË`mJ H$a Xo$& ~pñV`m| go Xya {ZH$b OmE Am¡a {H$gr EH$m§Vdmg _| AnZo nmbZhma ˜wXm go bm¡ bJmH$a ~¡R OmE$& AnZr

ñdm^m{dH$ BÀNmAm| H$mo X~m-X~mH$a Hw$Mb Smbo Am¡a nyar Vah {dZîQ H$a Xo$& Ho$db Bgr pñW{V _| CgH$s AmË_m Ho$ D$na go dh naXm

hQ gH$Vm h¡ Omo Cgo ˜wXm Ho$ Oëdm| H$mo XoI nmZo Am¡a CgH$s Mm¡IQ VH$ nhþ±M àmßV H$a boZo go amoHo$ hþE h¡$& Bg{bE BZgmZ Ho$ {bE

µOê$ar h¡ {H$ Vnñ`m H$aHo$ _m`m Ho$ Bg Omb go ~mha {ZH$b AmE$&

Y_© Am¡a B©enam`UVm (˜wXm nê$ñVr) H$m `hr ÑpîQH$mU h¡ {Ogo ""g§Ý`mg'' `m ""`moJ'' H$hm OmVm h¡$&

(2) Xygar YmaUm `h h¡ {H$ BZgmZ H$mo g§gma go _w±h _mo‹S boZo Am¡a AnZo _Z H$s BÀNm H$mo _ma SmbZo H$s µOê$aV Zht, ~pëH$

g§gma H$m ~Vm©d Am¡a AnZr ñdm^m{dH$$ BÀNAm| H$mo C{MV gr_mAm| Ho$ AÝXa nyam H$aVo hþE ˜wXm H$s B~mXV H$aZr Mm{hE$& aho

gm§gm[aH$ _m_bo Am¡a g_ñ`mE±, Vmo Ho$db d¡`pŠVH$ OrdZ H$s gr_m VH$ Y_© Cgo {ZpíMV {hXm`V| XoVm h¡ {OZH$s Cgo nyar-nyar nm~ÝXr

H$aZr Mm{hE$& eof OrdZ _| dh ñdV§Ì h¡$& Š`m|{H$ nyOm-nmR d B~mXV ì`pŠV H$m H$m_ h¡ g_mO d {Jamoh H$m Zht$& Bg{bE Y_© ^r

_mZd Am¡a B©ída Ho$ ~rM H$m EH$ {ZOr _m_bm h¡, Omo OrdZ Ho$ Am_ gm_m{OH$ _m_bm| Am¡a g_ñ`mAm| _| H$moB© amoH$-QmoH$ Zht H$aVm

Am¡a Z Cgo H$moB© amoH$-QmoH$ H$aZm Mm{hE$& BZ g_ñ`mAm| _| BZgmZ H$mo A{YH$ma h¡ {H$ dh Omo _mJ© Mmho AnZmE Am¡a OrdZ H$s Omo

àUmbr Mmho AnZmE$& B©ída Am¡a Y_© H$mo Bggo H$moB© ~hg Zht$&

(3) Vrgar YmaUm `h h¡ {H $g§gma H$m n[aË`mJ Am¡a BÀNmAm| H$mo _ma SmbZm ^r µJbV Am¡a ~ÝXJr (B©emonmgZm) H$mo Ho$db

ì`pŠV H$m H$m_ Am¡a Y_© H$mo BZgmZ Ho$ Ho$db {ZOr OrdZ H$m _m_bm g_PZm ^r µJbV$& ghr ~mV `h h¡ {H$ _mZd H$m CnmgZmJ¥h hmo

`m CgH$m Ka, CgHo$ IoV hm| `m CgHo$ ~mµOma CgH$s Am{W©H$ g§ñWmE± hm| `m CgH$m amOZ¡{VH$ loÌ � `o g~-Ho$-g~ ñWmZ AnZo Ym{_©H$

H$Îm©ì`m| Am¡a ~ÝXJr Ho$ CÎmaXm{`Ëdm| H$mo {Z^mZo Ho$ ñWmZ h¢$& BZ_| go {H$gr EH$ OJh go ^r _Zwî` Z Vmo ^mJ gH$Vm h¡, Z Cg_| AnZr

_Z_mZr H$a gH$Vm h¡$& Bgr àH$ma Cgo {OVZr empŠV`m± Xr JB© h¢, do g~ Cgr ~ÝXJr Ho$ H$m_ H$mo nyam H$aZo Ho$ {bE hr Xr JB© h¢$& Bg{bE

BZ_| go H$moB© epŠV Z Hw$Mb SmbZo H$s h¡, Z AmµOmX Nmo‹S XoZo H$s$& `WmW© Y_©nam`UVm Am¡a ˜wXm nañVr `h h¡ {H$ BZgmZ AnZm nyam

OrdZ ì`pŠVJV go boH$a gm_m{OH$ VH$ B©ída (Aëbmh) Ho$ AmXoem| Ho$ AYrZ JwµOmao$& dh CnmgZm J¥h _| AJa OJV²-nmbZhma

Aëbmh VAmbm H$s napñVe H$aVm h¡, Vmo Cggo ~mha ^r dhr Hw$N H$ao, {Ogo H$aZo H$m CgZo hþŠ_ {X`m h¡ Am¡a Bg àH$ma CgHo$

gmgm§[aH$ OrdZ H$s àUmbr nyar H$s nyar dhr hmo Omo CgHo$ _m{bH$ H$mo ngÝX h¡$&

Bñbm_ _| g§Ý`mg ZhtBZ VrZm| YmaUmAm| _| go Ohm± VH$ nhbr YmaUm H$m gå~ÝY h¡, Bñbm_ `µH$sZr Vm¡a na Bg àH$ma H$m H$moB© Y_© Zht$& CgH$s

EH$-EH$ ~mV go Bg YmaUm H$m IÊSZ hmoVm h¡ Am¡a Bg IÊSZ _| CgH$s dh AmñWm gå~ÝYr Am¡a ì`mdhm[aH$ AmYma{ebmE± g~go

AmJo h¢ {OZgo h_ A^r n[aM` àmßV H$a MwHo$ h¢$& AV: CZgo ñnîQ hmo MwH$m h¡ {H$�

(A) Bñbm_ _| Aëbmh H$s AdYmaUm Ho$db à^w-àrV_ Am¡a dmñV{dH$ C{X²XîQ H$s YmaUm Zht h¡, ~pëH$ `h ^r h¡ {H$ dh

_mZd H$m dmñV{dH$ emgH$ Am¡a dmñV{dH$ g§{dYmZ {Z_m©Vm ^r h¡$& ñnîQ h¡ {H$ g§gma-Ë`mJ, BÝÐr`-X_Z Am¡a kmZ-Ü`mZ Ho$ Ûmam

˜wXm VH$ nhþ±Mo OmZo H$m ÑpîQH$moU Cgr dµŠV ghr hmo gH$Vm h¡, O~ dh BZgmZ H$m Ho$db A^rîQ Am¡a bú` {~ÝXw hmo Am¡a BgHo$ {gdm

Am¡a Hw$N Z hmo$& bo{H$Z O~ dmñV{dH$Vm Bg àH$ma H$s Zht h¡, ~pëH$ `h h¡ {H$ dh CgH$m AmXoeXmVm-emgH$ Am¡a µH$mZwZ ~ZmZodmbm

Page 57: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

^r h¡, Vmo BgH$m AW© `h h¡ {H CgHo$ {bE CgHo$ Hw$N AmXoe Am¡a µH$mZyZ ^r hm|Jo, {OZ H$m Cgo nmbZ H$aZm Mm{hE$& Bg{bE BZgmZ

H$m H$m_ Ho$db `h Zht h¡ {H$ dh Ho$db Aëbmh Ho$ ñ_aU Ed§ Ü`mZ _| ì`ñV aho, ~pëH$ `h ^r h¡ {H$ dh OrdZ Ho$ _¡XmZ _| AmE Am¡a

CZ AmXoem| H$m nmbZ H$aHo$ AmkmH$mar àOm hmoZo H$m à_mU Xo$&

(~) Bñbm_ H$s aMZm {OZ nm±M ""ñVå^m|'' na hþB© h¡ CZ_| go àm`: H$s � Z_mµO, µOH$mV Am¡a hO H$s � RrH$-RrH$ AXm`Jr Ho$

{bE {H$gr-Z-{H$gr àH$ma H$s gm_y{hH$Vm ha pñW{V _| µOê$ar h¡$& EH$mH$sZ _| gm_y{hH$Vm H$m H$moB© ApñVËd Zht hþAm H$aVm$& Bg{bE

CgHo$ AÝXa {g_Qo ahZo go BZ _yb^yV B~mXVm| H$s ghr AXm`Jr ^r Zht hmo gH$Vr$& {dMma H$s{OE {Og EH$m§Vdmg _| Bñbm_ H$s

~w{Z`mX| ^r RrH$ ê$n go Z CRmB© Om gH$Vr hm|, Cg_| nyao Bñbm_ H$m {Z_m©U {H$g àH$ma gå^d hmo gH$Vm h¡$?

(g) Bñbm_ Ho$ `o ñVå^ _ybmonmgZm hmoZo Ho$ ~mdwOyX Y_© H$s ~hþVgr gm_y{hH$ _`m©XmAm| Am¡a gm_m{OH$ {hVm| H$mo ^r AnZo AÝXa

g_oQo hþE h¢$& Bg AmYma na BÝh| AbJ-AbJ AXm H$a boZo Ho$ ~OmE gm_y{hH$ ê$n _| AXm H$aZo H$s VmH$sX H$s JB© h¡$& Bggo EH$ Vaµ\$

Vmo `h ñnîQ hmoVm h¡ {H$ Bñbm_ H$s BZ ì`mdhm[aH$$ AmYma{ebmAm| go Y_© Am¡a ˜wXmnañVr (B©enam`UVm) H$s {Og àH¥${V H$m àXe©Z

hmoVm h¡ dh EH$m§Vdmg Am¡a BÝÐr`-X_Z Ho$ VarµHo$ go {H$gr àH$ma gm_§Oñ` Zht aI gH$Vm$& Xygar Amoa `h {H$ AJa OrdZ Ho$ gm_y{hH$

dmVmdaU go hQH$a ñd`§ Z_mµO-amoµOo AXm H$a ^r {bE JE Vmo Bggo do g~ A^rîQ CX²Xoí` Am¡a bm^ H$^r ^r àmßV Zht hmo gH|$Jo {OÝh|

BZ B~mXVm| Ho$ Ûmam B©ídar` Y_© {dYmZ (earAV) àmßV H$aZm MmhVm h¡$& Eogr Xem _| BZ {d{eîQ Am¡a _m¡{bH$ CnmgZmAm| (B~mXVm|)

H$s gr_m VH$ ^r Cg ˜wXmnañVr H$m hµH$ {H$gr Vah AXm Zht hmo gH$Vm, {Ogo Bñbm_ ˜wXmnañVr (B©emonmgZm) H hVm h¡$&

(X) BZ nm±M MrµOm| H$mo ""Bñbm_ H$m ñVå^' H$hm J`m h¡, Z {H$ gånyU© Bñbm_ � BgH$m AW© ñnîQV: `h hþAm {H$ Bñbm_ Ho$db

BÝht nm±M MrµOm| H$m Zm_ Zht h¡, ~pëH$ BZHo$ Abmdm ^r ~hþV Hw$N h¡$& Š`m|{H$ ñVå^m| H$m AgmYmaU _hËd Am¡a CZH$m Cƒ ñWmZ

AnZr OJh na h¡$& _Ja H$moB© B_maV Ho$db ñVå^m| `m Xrdmam| H$m Zm_ Zht hþAm H$aVr Am¡a Z AmO VH$ ñVå^m| H$s {H$gr g§»`m H$mo

""B_maV'' g_Pm J`m h¡$& {H$gr {Z{_©V dñVw H$mo ""B_maV'' g_PZo Am¡a H$hZo H$m Adga Vmo Cgr g_` AmVm h¡, O~ Xrdmam| na NV

Smbr Om MwH$s hmo, AWm©V Xrdma Am¡a NV XmoZm| {_bH$a B_maV H$hbmVr h¢$& Bg{bE µOê$ar h¡ {H$ Bñbm_ H$s ^r H$moB© NV hmo {OgHo$

{bE `o nm±Mm| MrµO| ""ñVå^'' ~Z gH|$ Am¡a {\$a `o g~ {_bH$a Bñbm_ H$s ""B_maV'' H$s eŠb AnZm gH|$$& ñnîQ h¡ {H$ Bñbm_ H$s

`h ""NV'' CgH$s dhr {ejmE± hm|Jr Omo BZ nm±Mm| MrµOm| Ho$ Abmdm h¢$& ha ì`pŠV OmZVm h¡ {H$ BZ {ejmAm| _| go AZ{JZV Eogr ^r h¢

{OZH$m gå~ÝY g§gma Ho$ ì`ñV OrdZ go h¡ Am¡a VZhmB© (EH$mH$snZ) Ho$ gwZgmZ Jmoem| _| CZH$mo ì`dhma _| bm gH$Zm Eogm hr Agå^d

h¡ O¡go gyIo _| V¡aZm$& Bg{bE `{X `h _mZ ^r {b`m OmE {H$ Bñbm_ Ho$ _m¡{bH$ H$m`© EH$m§V {ZO©Z ñWmZm| _| ^r RrH$-RrH$ nyao {H E Om

gH$Vo h¢, V~ ^r `h H$aZm Bñbm_ H$s n¡adr H$m hµH$ AXm hmo OmZo Ho$ g_mZmW©H$ {H$gr ^r àH$ma Zht hmo gH$Vm$& Š`m|{h$ Ho$db BZ

Mma-nm±M MrµOm| H$m hµH$ AXm hmo OmZm Am¡a ~mV h¡ VWm nyao Bñbm_ H$m hµH$ AXm hmo OmZm {~bHw$b Xygar ~mV h¡$& Ho$db BÝht AmXoem|

H$m AZwnmbZ nyao Bñbm_ H$m AmkmZwnmbZ Cgr g_` hmo gH$Vm Wm, O~ Bñbm_ BZ nm±M MrµOm| Ho$ A{V[aŠV Am¡a Hw$N Z hmoVm$& {H$ÝVw

kmV hmo MwH$m {H$ Eogr YmamUm aIZo H$s H$moB© J§wOmBe _m¡OyX Zht$&

`o g_ñV VÏ` Omo Bñbm_ H$s YmaUmË_H$ Am¡a ì`mdhm[aH$ ~w{Z`mXm| Ho$ AÝXa hr {dÚ_mZ h¢ � gmµ\$ gmµ\$ EbmZ H$aVo h¢ {H$

Bñbm_ H$m g§Ý`mg go H$moB© gå~ÝY Zht$&

Bg ~mV H$s nwpîQ _| µHw$aAmZ d hXrg H$s Hw$N Jdm{h`m± ^r gwZ br{OE$& Z~r H$ar_ (gëb.) µ\$a_mVo h¢ �

bm ah²~m {Zæ`-V {µ\$b² Bñbm{_

AWm©V² ""Bñbm_ _| H$moB© gÝ`mg Zht''

� Z¡bwb Am¡Vma, ^mJ-6, AÜ`m` ""{ZH$mh''

hµOaV Cg_mZ (a{µO.) {~Z _µOD$Z Zo O~ {Zînm¡éf (˜ñgr) hmo OmZo H$s AZw_{V _m±Jr Vmo Z~r (gëb.) Zo BZH$ma H$aVo hþE

µ\$a_m`m �

BÝZëbm-h AãX-b-Z {~a©h²-~mZræ`-{Vb² hZr{µ\$æ`-Vñg_²-h-V

AWm©V² ""h_| Aëbmh VAmbm Zo g§Ý`mg Ho$ ~OmE§ gab Am¡a {dewÕ B~amhr_ dmbm Y_© àXmZ {H$`m h¡$&''

� Z¡bwb² Am¡Vma, ^mJ-3

Bgr àH$ma Aëbmh VAmbm Zo B©gmB`m| na {OÝhm|Zo g§Ý`mg H$mo Y_© Am¡a B©enam`UVm (˜wXmnañVr) H$s namH$mîRm g_P H$a AnZm

aIm Wm, AmbmoMZm H$aVo hþE µ\$a_mVo h¢ �

d ah²-~m {Zæ`-V {ZãV-X D$-hm _m H$-V-~²-Zm-hm Ab¡{h_²

""Am¡a g§Ý`mg {Ogo CÝhm|Zo ñd`§ J‹T {b`m h¡, h_Zo CÝh| BgH$m AmXoe Zht {X`m Wm$&'' (µHw$aAmZ, 57:27)

Page 58: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

_mby_ hþAm {H$ Z Ho$db Bñbm_ _|, ~pëH$ B©ída H$s Amoa go AmB© hþB© {H$gr earAV _| ^r g§Ý`mg H$s {ejm Zht Xr JB© Wr$&

{OÝhm|Zo ^r ˜wXmnañVr (B©ída-^pŠV) Ho$ {bE `h T§J AnZm`m, nyar Vah AnZo Or go J‹T H$a AnZm`m$& Xygao eãXm| _| `h {H$ Aëbmh

Ho$ Y_© H m ñd^md H$^r ^r gÝ`mg Ho$ Xe©Z Ho$ _V¡Š` g_ê$n Zht ahm$&

{Og àH$ma Bñbm_ Y_© H$m ñd^md g§Ý`mg H$mo ghZ Zht H$aVm Am¡a {Og àH$ma BgH$s _m¡{bH$ YmaUmAm| Am¡a g§ñH$mam| go CgH$m

{damoY QnH$m n‹SVm h¡, O¡gm{H$ Mm{hE; RrH$ `hr Xem CgH$s {dñV¥V {ejmAm| H$s ^r h¡$& AV: Z~r (gëb.) Zo ha Cg H$m`©e¡br Am¡a

AmMaU H$mo {Zfo{YV H$a {X`m h¡ Omo g§Ý`mg H$s H$m`© e¡br Am¡a AmMaU go g_ê$nVm aIVm Wm `m CgH$s Amoa bo OmZodmbr ~Z gH$Vm

Wm$& CXmhaUV:� {ZH$mh go ~MZm, {Zînm¡éf (˜ñgr) hmoZm, gX¡d {ZaÝVa amoµOo aIZm, amoµOo Ho$ Xm¡amZ amV H$mo ^r Hw$N Z ImZm-nrZm

dmH²$epŠV H$mo AmñW{JV H$a XoZm, Bg àH$ma H$m am{Ì-OmJaU H$aZm {OZgo eara µOê$ar Amam_ go Am¡a n[admaOZ AnZo hµH$m| go d§{MV

hmo OmE± Am{X$&

Bñbm_ Ho$db d¡`pŠVH$ OrdZ VH$ gr{_V Zht Y_© Ho$ gå~ÝY _| `h AdYmaUm {H$ Y_© B©ída Am¡a ì`pŠV H$m {ZOr _m_bm h¡, go ^r Bñbm_ H$m H$moB© Omo‹S Zht$& AWm©V² dh Bg

àH$ma H$m ^r Y_© Zht h¡ {H$ ~ÝXo Am¡a ˜wXm Ho$ ~rM H$m ~g EH$ {ZOr _m_bm hmo$& `{X Eogm hmoVm Vmo CgH$s {ejmE± A{Zdm`©V:

d¡`pŠVH$ OrdZ H$s g_ñ`mAm| VH$ hr gr{_V hmoVt$& dh Ho$db _g{OX H$s ~mV| H$aVm, Z_mµO-amoµOo H$m AmXoe XoVm Hw$N Z¡{VH$

{ejmAm| H$s VbµH$sZ H$a XoVm, Hw$N gm_m{OH$ {hXm`V| Xo XoVm, Am¡a {\$a Mwßnr gmY boVm$& {H$ÝVw µHw$aAmZ Am¡a hXrg H$m EH$-EH$ n¥îR

Jdmhr XoVm h¡ {H$ dñVwpñW{V `h Zht h¡$& Bñbm_ Ho$ {ZX}em| H$s _gZX B~mhVJmhm| Am¡a OrdZ Ho$ gr{_V joÌm| hr _| {~Nr hþB© {XImB©

Zht XoVr, ~pëH$ dh ~mµOmam|, ì`mnm[ah$ g§ñWmAm|, Am{W©H$ joÌm|, g§ñH¥${V d g_mO Ho$ Xm`am|, amOZr{V d hþHy$_V Ho$ ^dZm| � _Vb~

`h {H$ OrdZ Ho$ ha joÌ _| {hXm`V| d _mJ©Xe©Z XoVm h¡ & dh Hw$N ~mVm| go amoH$Vm Am¡a Hw$N ~mVm| H$m hþŠ_ XoVm ZµOa AmVm h¡$& BZ_| go

H$moB© MrµO ^r Eogr Zht {OgH$mo dh ""Y_© go A{YH$'' H$hVm hmo$& CXmhaUV: µHw$aAmZ AmXoe XoVm h¡ {H$ ì`{^Mmar H$mo gm¡ H$mo‹So _mamo$!

CgH$m `h AmXoe ñnîQV: EH$ Eogm AmXoe h¡ {OgH$m gå~ÝY nw{bg Am¡a Ý`m`mb` Am¡a emgZ go h¡ Am¡a Bg{bE dh {ZñgÝXoh

g_îQr` OrdZ H$m àH$aU h¡$& Bg AmXoe H$s h¡{g`V Am¡a CgHo$ bmJy H$aZo Ho$ ~mao _| H$hVm h¡ {H$ ""Aëbmh Ho$ Y_© Ho$ _m_bm| _| CZ

ì`{^Mm[a`m| Ho$ {bE X`m H$s ^mdZm Vwåhmam Xm_Z Z nH$‹SZo nmE$&'' (µHw$aAmZ 24:2) Bg {ZX}e Ho$ eãXm| go gmµ\$ kmV hmoVm h¡ {H$

µHw$aAmZ Ho$ {ZH$Q H$mo‹So _maZo H$m `h hþŠ_ ""Aëbmh Ho$ Y_©'' H$m EH$ {hñgm h¡, Z {H$ Cggo ~mha `m A{YH$ H$moB© MrµO$& Bgr àH$ma

dh H$hVm h¡ {H$ � ""gmb Ho$ Mma _hrZo AmXadmbo h¢$&'' (µHw$aAmZ, 9:36) BZ_| O§J H$aZm d¡Y Zht$& `h {ZX}e ñnîQV: gm_[aH$

µH$mZyZ go gå~ÝY aIVm h¡ Am¡a àË`oH$ ì`pŠV OmZVm h¡ {H$ O§J gm_wXm{`H$ OrdZ Ho$ {~bHw$b A§{V_ {dMmaUr` {df`m| _| go h¡$&

bo{H$Z µHw$aAmZ Cgo ^r ""G$Ow-Y_©'' ~VmVm h¡$& � ""`hr G$Ow-Y_© h¡$&'' (µHw$aAmZ, 9:36) AWm©V² `h {ZX}e {H$ BZMma _hrZm| H$m

gå_mZ `Wm pñW{V {H$`m OmE Am¡a CZ_| O§J No‹SH$a CZH$m {ZamXa Z {H$`m OmE � ""Y_©'' hr H$m EH$ KQH$ h¡, Cggo AbJ H$moB© MrµO

Zht$&

`hr Zht {H$ µHw$aAmZ gm_m{OH$ OrdZ go gå~ÝY aIZodmbo Ho$db AnZo hr µH$mZyZ H$mo Y_© H$hVm h¡, ~pëH$ {H$gr ^r _µOh~ Am¡a

gmogm`Qr Ho$ µH$mZyZ H$mo CgH$m ""Y_©'' H$hVm h¡$& AVEd, hµOaV `ygwµ\$ (Ab¡.) Ho$ CëboI _| dh EH$ OJh H$hVm h¡�

""CgHo$ {bE Bg ~mV H$s JwOmBe Z Wr {H$ dh AnZo ^mB© H$mo {_ò Ho$ ~mXemh Ho$ Y_© Ho$ VhV amoH$ boVm$&'' (µHw$aAmZ,

12:76)

ñnîQ h¡ {H$ `hm± {Og MrµO H$mo ""{_ò Ho$ ~mXemh H$m Y_©'' H$hm J`m h¡$& Bggo A{^àoV CgH$m amîQ´-{dYmZ Am¡a µ\$m¡OXmar H$m

µH$mZyZ h¡$&

`o Hw$N CXmhaU Bg dmñV{dH$Vm H$mo Imob XoZo Ho$ {bE {~bHw$b n`m©ßV h¢ {H$ Aëbmh H$m ha µ\$a_mZ Am¡a CgHo$ agyb (gëb.)

H$m ha H$WZ Bñbm_ H$m {hñgm Am¡a Y_© H$m A§J d KQH$ h¡ Am¡a CZHo$ {H$gr ^r AmXoe H$mo Y_© go A{VaoH$ Zht gmoMm Om gH$Vm$&

Bg ÑpîQ go ^r gmo{ME Vmo Bg àH$ma Ho$ {dMmam| _| H$moB© ~m¡{ÕH$Vm Z {_b gHo$Jr$& ""Bñbm_'' H$m A{^àm` `{X Aëbmh VAmbm

H$m {~Zm eV© AmkmZwnmbZ H$aZm h¡ Vmo CgHo$ {H$gr ^r AmXoe H$mo AmkmZwnmbZ H$s n[a{Y go {H$g àH$ma ~mha aIm Om gH$Vm h¡$?

Am¡a `h H¡$go gå^d h¡ {H$ CgHo$ Hw$N AmXoem| H$mo CgHo$ oOo hþE {hXm`VZm_o (_mJ©Xe©Z) Am¡a AdV[aV {H$E hþE Y_© H$m A§e Z _mZm

OmE Am¡a CZH$s AmkmZwnmbZ Bñbm_ Ho$ _wVmb~o _| gpå_{bV Z hmo$?

A~ `o XmoZm| dmñV{dH$VmE± AmnHo$ g_j h¢$& � {H$ {H$Vm~ d gwÝZV (AWm©V µHw$aAmZ Am¡a hXrg) _| _mZd-OrdZ Ho$ AmÜ`mpË_H$

d ^m¡{VH$, d¡`pŠVH$ Am¡a gm_wXm{`H$ gmao hr {df`m| Ed§ g_ñ`mAm| go gå~Ý{YV AmXoe {XE JE h¢$& Am¡a `h ^r {H $BZ_| H$m ha hþŠ_

Y_© H$m A§e Am¡a Bñbm_ _| Xm{˜b h¡ & BZ gƒmB`m| H$s _m¡OyXJr _| Eogm H$h gH$Zo H$s H$moB© Jw§OmBe Zht ahVr {H$ Bñbm_ H$m joÌ

Page 59: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

BZgmZ Ho$ Ho$db d¡`pŠVH$ OrdZ VH$ gr{_V h¡$? Am¡a `h ^r EH$ d¡gm hr Y_© h¡ O¡gm {H$ Xw{Z`m _| AÝ` Y_© nmE OmVo h¢ Am¡a {OZH$m

g§gma Ho$ gm_y{hH$ Ed§ _mZd OrdZ H$s ì`mnH$ g_ñ`mAm| go H$moB© boZm-XoZm Zht hmoVm$?

Bñbm_ EH$ n[a nyU© ì`ñWmAJa `h _mZ {b`m OmE {H$ Bg dµŠV amV Zht h¡, Vmo Bg AW© `h hmoJm {H $ Bg dµŠV A{Zdm`©V: {XZ hr h¡$& Bg{bE O~ `h

~mV ñnîQ hmo JB© {H$ Bñbm_ Z Vmo g§Ý`mg (ah~m{Z`V) H$mo ghr g_PVm h¡ Am¡a Z CgH$m joÌ d¡`pŠVH$ OrdZ H$s g_ñ`mAm| VH$

gr{_V h¡, Vmo CgH$m ñdê$n Amn-go-Amn {ZpíMV hmo J`m dh `h {H$ _mZdVm go gå~pÝYV H$moB© Eogr g_ñ`m Ed§ {df` Zht Omo CgHo$

joÌ go ~mha hmo$& dh EH $Eogm Y_© h¡ Omo ha OJh ì`pŠV Ho$ gmW hmoVm h¡$& ì`pŠV Omo ^r µH$X_ CRmZm MmhVm h¡ dh Bñbm_ H$mo

_mJ©Xe©Z hoVw AnZo gm_Zo _m¡OyX nmVm h¡$& g§{jßV _| `h {H$ dh EH$ Eogr n[anyU© ì`dñWm h¡ Omo _mZdr` OrdZ Ho$ AmñWm gå~ÝYr,

qMVZ gå~ÝYr, Z¡{VH$Vm Am¡a ì`dhma gå~ÝYr g_ñV nhþbwAm| H$mo nyar Vah Koao hþE h¡$& RrH$ Cgr àH$ma {Og àH$ma {H$ dm`w_ÊSb Bg

^y{_ H$mo Mmam| Amoa go AnZo A§H$ _| {bE hþE h¡$& ZrMo Bg ì`dñWm Ho$ _hËdnyU© A§em| H$s EH$ g§{jßV ê$n aoIm noe H$s OmVr h¡, Vm{H$

EH$ Vaµ\$ Vmo Bg Xmdo H$m {dñV¥V à_mU ^r gm_Zo Am OmE Am¡a Xygar Amoa `h ^r _mby_ hmo OmE {H$ `h ì`dñWm Š`m h¡$? {H$ÝVw Bggo

nyd© {H$ Bñbm_r ì`dñWm Ho$ {d{dY A§em| H$m n[aM` H$am`m OmE, {ZåZ Xmo-VrZ g¡Õm§{VH$ ~mVm| H$mo AÀNr Vah µOohZ _| {~Rm boZm

Mm{hE$&

(1) àW_ `h {H$ BZ_| H$m ha A§e EH$ hr Ho$ÝÐ go gå~Õ h¡, EH$ hr gmaVÎd h¡ Omo BZ g~Ho$ AÝXa Xm¡‹S ahm h¡$& `h ""Ho$ÝÐ''

Am¡a `h ""gmaVÎd'' dhr B©_mZ Am¡a YmaUmE± h¢, {OZ na {H$Vm~ Ho$ Xyao AÜ`m` _| dmVm© H$s Om MwH$s h¡ Am¡a CZ_| go ^r {d{epîQVm Ho$

gmW `h YmaUm {H$ Aëbmh VAmbm h_ma AHo$bm nyÁ`-à^w, Agb emgH$ Am¡a dmñV{dH$ {d{Y-àXmVm h¡$& dmñVd _| `hr

AmYma^yV YmaU dh _yb h¡ {Oggo {~bHw$b ñdm^m{dH$ e¡br _| Bñbm_ H$s Bg nyar ì`dñWm H$m àmXw^m©d hþAm h¡$& Bg{bE Bg

ì`dñWm Ho$ {Og ^mJ H$m ^r _yë` Am¡ma _hËd Amn g_PZm Mmh| Ho$db BgHo$ ~mh²` Tm±Mo hr H$mo Z XoI|$& ~pëH$ µOê$ar h¡ {H $Cgo O‹S

g_oV XoI|$&

Xygar ~mV `h {H$ Bg ì`dñWm H$s H$m`©Hw$ebVm EH$ Eogo g_mO Ho$ ApñVËd na {Z^©a h¡ Omo ""_wpñb_'' hmo$& {Ogo Aëbmh Am¡a

CgHo$ JwUm| na Jham `µH$sZ hmo, Omo Am{˜aV (nabmoH$) na gƒm B©_mZ aIVm hmo Am¡a Omo Aëbmh Ho$ agyb hµOaV _whå_X (gëb.) H$mo

{Xb go Aëbmh H$m Z~r Am¡a Am{˜ar Z~r ñdrH$ma H$aVm hmo$& g§jon _| `h {H $Omo ghr AWm] _| Bñbm_ H$m AmkmZwnmbH$ hmo$& Bg{bE

Bg ì`dñWm Ho$ _yë` Am¡a _hËd H$m AZw_mZ bJmZo

Ho$ {bE µOê$ar h¡ {H$ Cgo EH$ Eogo hr g_mO Ho$ gmW gå~Õ H$aHo$ XoIm OmE AÝ`Wm {Og àH$ma EH$ AÀNo epŠVembr ~hmXwa H$s

H$ënZm Ho$ {~Zm {H gr AÀNr-go-AÀNr Vbdma H$s H$mQ H$m A§XmµOm Zht bJm`m Om gH$Vm, Cgr àH$ma EH$ AÀNo _wpñb_ g_mO H$s

AdYmaUm Ho$ {~Zm Bñbm_r ì`dñWm Ho$ ^r ì`mdhm[aH$ _yë` Am¡a _hËd H$m ghr AZw_mZ Zht {H$`m Om gH$Vm$&

(3) Vrgar ~mV `h h¡ {H$ Bg ì`dñWm Ho$ {d{^ÝZ {hñgo Amng _| gwÑ‹T ê$n go Ow‹So hþE h¢, {Og àH$ma {H$ EH$ _erZ Ho$ {d{dY

nwaµOo nañna Ow‹So hmoVo h¢$& Bg{bE ÑpîQH$moUr` ê$n go g_PZo Ho$ {bE Vmo CÝh| AbJ-AbJ ˜mZm| _| µOê$a {Z^m{OV {H$`m OmVm h¡, _Ja

ì`mdhm[aH$ ê$n _| CZH$m n¥WH$-n¥WH$ ApñVËd bJ^J Agå^d h¡$& AnZr H$m`©-j_Vm H$s ÑpîQ go `o g_ñV KQH$ dmñVd _| EH$

EH$Ëd h¢$& BZ_| H$m H$moB© ^r KQH$ AnZm ì`mdhm[aH$ JwU Cgr dµŠV {XIm gH$Vm h¡ O~ `h nyar ì`dñWm nyU©ê$noU {H«$`merb hmo$& Bgr

àH$ma CgHo$ {H$gr ^r KQH$ H$mo RrH$-RrH$ g_Pm ^r Cgr dµŠV Om gH$Vm h¡, O~{H$ Xygao g^r KQH$ ZµOa Ho$ gm_Zo hm|$&

BZ _m¡{bH$ ~mVm| H$mo µOohZ _| {~Rm boZo Ho$ ~mX A~ AmBE Bg nyar ì`dñWm H$m AÜ``Z H$a|$&

1. AmÜ`mpË_H$ ì`dñWm

Bñbm_r ì`dñWm H$m g~go _hËnyU© Am¡a H|$Ðr` A§e CgH$m dh {hñgm h¡ {OgH$m grYm gå~ÝY BZgmZ H$s AÝVamË_m go h¡ Am¡a {Ogo

àMbZ H$s ÑpîQ go Bñbm_ H$s AmÜ`mpË_H$ ì`dñWm H$h gH$V| h¢$& Bg ì`dñWm H$m bú` `h h¡ {H$ BZgmZr AmË_m, BÀNmAm| H$s

XmgmVm go AmµOmX Am¡a g§gmadX Ho$ àXyfUm| go nmH$ hmo OmE Am¡a AmµOmX d nmH$ hmoH$a Aëbmh H$s n¡adr, CgH$s _whã~V Am¡a CgH$s

àgÝZVm H$s MmhV H$s ^mdZmAm| go ^a OmE$& Bg n{dÌVm Am¡a ˜wXm Ho$ MmhZo H$m Ano{jV _mnXÊS `h h¡ {H$ BZgmZ dhr Hw$N ngÝX

H$aZo bJo Omo CgHo$ Aëbmh H$mo ngÝX h¡ Am¡a ha Cg Cg MrµO H$mo K¥Um H$s ÑpîQ go XoIZo bJo, Omo CgHo$ Aëbmh H$mo A{à` h¡$& AnZo

dmñV{dH$ ñdm_r Ho$ AmXoem| na Bg àH$ma A_b H$aZo bJo, _mZmo dh Cgo AnZo {ga H$s Am±Im| go XoI ahm h¡$& CgH$s ZmamµOr go Bg

àH$ma SaVm aho, _mZmo CgHo$ VoOñdr qghmgZ Ho$ gm_Zo I‹Sm h¡$& CgH$s [aµOm (àgÝZVm) Ho$ {bE Bg àH$ma bnH$Vm aho, O¡go ß`mgm RÊSo

nmZr H$s Amoa bnH$Vm h¡ Am¡a Bemam| na AnZr OmZ d _mb µHw$a~mZ H$a XoZo Ho$ {bE Bg Vah V¡`ma aho, O¡go {H$ CZ MrµOm| H$s CgH$s

{ZJmh _| H$moB© µH$s_V hr Zht$& AmÜ`mË_ Ho$ Bg g~go C±Mo _o`mar _µH$m_ H$m Zm_ Bñbm_ H$s ^mfm _| ""EhgmZ'' h¡$&

Page 60: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

AÝVamË_m _| n{dÌVm Am¡a ˜wXm Ho$ MmhZo H$s `h H¡${µ\$`V n¡Xm H$aZo Ho$ {bE Bñbm_ Zo Omo _m¡{bH$ Am¡a ghO Cnm` {ZpíMV {H$E

h¢ do dht h¢ {OZH$mo ""Bñbm_ H$m AmYmañVå^'' H$hm OmVm h¡$& BZH$m CëboI ""AmYma^yV H$_©'' Ho$ erf©H$ Ho$ AÝVJ©V D$na g{dñVma

{H$`m Om MwH$m h¡$& Z_mµO Am¡a µOH$mV, amoµoOm Am¡a hO _mZdr` AÝVamË_m _| `h H¡${µ\$`V {H$g Vah CËnÝZ H$aVo h¢$? `h nyar dmVm©

AmnHo$ gm_Zo hmoJr, Bg {bE `hm± Bg ì`m»`m H$s H$moB© µOê$aV Zht$&

2. Z¡{VH$ ì`dñWm {H$gr ì`pŠV H$s AÝVam_m H$s n{dÌVm `m An{dÌVm H$s A{V gm_mÝ` Am¡a g~go ì`ŠV H$gm¡Qr CgHo$ {eîQmMma Am¡a Zr{VJV

AmMaU hmoVo h¢$& AÝVamË_m {Og àH$ma H$s hmoVr h¡ Zr{VJV AmMaU ^r d¡go hr àH$Q ê$n _| AmVo h¢$& `hr H$maU h¡ {H$ Am_ Vm¡a go

BZgmZ Ho$ {Z{VJV AmMaU hr CgHo$ JwUm| d Xmofm| H$mo àH$Q H$a XoZodmbm g_Po OmVo h¢$& Bg{bE ñdm^m{dH$ H«$_~ÕVm Ho$ AmYma na

AmÜ`mpË_H$ ì`dñWm Ho$ ~mX Z¡{VH$-ì`dñWm hr H$m Zå~a AmZm Mm{hE$& Ohm± VH$ Y_© H$m gå~ÝY h¡, CgH$m µ\¡$gbm ^r `hr _mby_

hmoVm h¡, Š`m|{H$ CgZo AÀNo {eîQmMma Am¡a Zr{VJV AmMaU H$mo AË`ÝV _hËdnyU© ñWmZ àXmZ {H$`m h¡ Am¡a BVZm _hËd {H$ EH$ nhby

go _mZmo dhr Y_© H$m gma h¡$& Aëbmh Ho$ Z~r (gëb.) µ\$a_mVo h¢ �

""_¢ Bg{bE ^oOm J`m hÿ± Vm{H$ Zr{VJV gwAmMaU H$s n[anyU©Vm H$a Xy±$&'' (hXrg : _wdÎmm)

"" ^bmB© AÀNo {eîQMma Ed§ ì`dhma H$m Zm_ h¡$&''

(hXrg : _wpñb_)

`h h¡ {eîQMma Am¡a AÀNo AmMaU H$m dh AgmYmaU _hËd {OgHo$ AmYma na CgHo$ ~mao _| Bñbm_ Zo ~‹So {dñVma Am¡a ~‹Sr

MoVmdZr go H$m_ {b`m h¡ BZ H$maUm| go Bñbm_r ì`dñWm Ho$ Xygao A§em| go nhbo Bgr A§e H$m, AÜ``Z {H$`m OmZm C{MV hmoJm$& �

Bg H«$_ _| g~go nhbo Bñbm_r Z¡{VH$Vm Ed§ {eîQmMma H$s h¡{g`V OmZ boZr Mm{hE$& AWm©V² `h {H$ Š`m Bñbm_ _| AÀNo

{eîQmMma (A™bmµH$) Am¡a ~wao {eîQmMma {ZpíMV Am¡a V`ewXm h¢$? Am¡a AJa {ZpíMV Am¡a V`ewXm h¢ Vmo Š`m h_oem Ho$ {bE {ZpíMV

h¢ `m g_` H$s pñW{V Ho$ AZwgma CZ_| H$moB© n[adV©Z ^r hmo gH$Vm h¡$>? BZ àíZm| H$m CÎma `h h¡ {H$ AÀNo ~wao {eîQmMma H$m {ZU©`

H$aZodmbr, Bñbm_ _| EH$ {ZpíMV à^wgÎmm h¡ Am¡a dh h¡ Aëbmh Am¡a agyb H$m A{YH$ma (Authority) AÀNr Z¡{VH$Vm Ed§ {eîQmMma

dhr hmo gH$Vm h¡, {Ogo Aëbmh Am¡a CgHo$ agyb (gëb.) Zo AÀNr Z¡{VH$Vm Ed§ {eîQmMma {ZpíMV {H$`m hmo$& Bgr àH$ma ~war Z¡{VH$Vm

Ed§ ~wam {eîQmMma Ho$db dh MrµO hmoVr h¡, {Ogo Aëbmh Am¡a CgHo$ agyb (gëb.) Zo ~war Z¡{VH$Vm d ~wam AmMaU H$hm hmo$& Bg{bE

Bñbm_ _| AÀNo Am¡a ~wao AmMaU Ed§ {eîQmMma H$m _m_bm EH$ {ZpíMV {H$`m Om MwH$m _m_bm h¡$& Omo Z {H$gr _mZdr` ~w{Õ Ho$ {ZU©`

H$m _whVmO h¡, Z {H gr AZw^d H$m àVrjH$ h¡$& d¡go Vmo Ohm± VH$ gm_mÝ` AdbmoH$Z H$m gå~ÝY h¡, ÑpîQJmoMa `hr hmoJm {H$ Am_

{eîQmMma h_oem go Am¡a àË`oH$ g_mO _| àM{bV aho h¢ Am¡a do _mÌ Bñbm_ hr H$s H$moB© {d{eîQ dñVw Zht h¢$& _Ja BgHo$ Cnam§V

Bñbm_r M[aÌ Am¡a gm_Ý` ê$n go àM{bV {eîQmMma XmoZm| H$mo EH$ hr g_P boZm ~‹Sr ^mar ^yb hmoJr$& Š`m|{H$ Bñbm_ Zo {H$gr

H$m`©-e¡br H$mo AÀNm {eîQmMma `m ~wam {eîQmMma Bg{bE Zht H$hm h¡ {H$ bmoJ Cgo Eogo hr H$hVo Am¡a g_PVo Mbo AmE h¢ `m ~w{Õ

Am¡a AZw^d go CgH$s `hr h¡{g`V {ZYm©[aV hmoVr h¡$& ~pëH$ ˜wX AnZo {gÕm§Vm| Ho$ AmYma na H$hm h¡$& AV: Ohm± AZ{JZV Bñbm_r

{eîQmMma RrH$ dhr h¢ Omo gm_mÝ` ê$n go àM{bV h¢, dht ~hþV-gr MrµO| CgHo$ `hm± Eogr ^r {_b|Jr Omo CgHo$ ZµOXrH$ Vmo ^bmB© Am¡a

gwerbVm h¢, {H$ÝVw Xygao CÝh| Eogo Zht _mZVo$& Bgr àH$ma Hw$N ~mVm| Eogr ^r h¢ {OZH$mo dh ~wamB© Am¡a XwîQVm H$hVm h¡, bo{H$Z {H$VZo hr

bmoJ Cgo ^bmB© H$m XOm© XoVo h¢$& `h Bg ~mV H$m OrdÝV à_mU h¡ {H$ {eîQmMma Ho$ ~mao _| Bñbm_ H$m AnZr EH$ {dpeîQ AmXe© h¡ Am¡a

AnZm EH$ ñWmB© ì`dñWm ^r$& My±{H$ dñVwpñW{V `h h¡ {H$ Bñbm_r {eîQmMmma Ed§ Zr{V`m± EH$ ñWmB© AmYma aIVr h¢ Am¡a Omo Bñbm_ Ho$

_m¡{bH$ {gÕm§Vm| H$m àË`j \$b h¢, Bgr{bE ñd^mdV: ñWmB© Am¡a An[adV©Zr` ^r h¢$& g_` H$s n[apñW{V H$s H$moB© Anojm Eogr Zht hmo

gH$Vr, {OgHo$ {bE CZH$m EH$ A§e ^r AnZr OJh go hQm`m Om gH$Vm hmo$& gƒmB© Am¡a B©_mZXmar ha pñW{V _| gd©loîR _mZdr` JwU

ah|Jo$& Ý`m` Cg dµŠV ^r µOê$ar hmoJm, O~{H$ AnZm ZwµH$gmZ hmo ahm hmo, dMZ-^§J {H$gr Xwí_Z go ^r C{MV Zht$& _Vb~ `h {H$ `o

{eîQmMma ha pñW{V _| AnZr OJh AQb ahZodmbo h¢ Am¡a Bñbm_r Z¡{VH$ _`m©XmE± {H$gr pñW{V _| ^r n[ad{V©V hmoZodmbr MrµO| Zht h¡$&

`h h¡ Bñbm_r {eîQmMma H$m gm_{OH$ _yë`$& Bgo µOohZ _| aIH$a A~ CZHo$ g_rjU H$s Vaµ\$ AmBE Am¡a `h Xo{IE {H$ do h¢

Š`m$? nhbo CZ {eîQmMma H$mo br{OE {OZH$m gå~ÝY _mZd Ho$ gm_mÝ` OrdZ go h¡ Am¡a Omo AmYma^yV pñW{V H$s h¢$& Aëbmh VAmbm

µ\$a_mVm h¡�

""bmoJm| Ho$ gmW ^bmB© H$a, {Og àH$ma {H$ Aëbmh Zo Voao gmW ^bmB© H$s h¡$&'' (µHw$aAmZ, 28:77)

""(CZ g§`_r bmoJm| Ho$ {bE) Omo H«$moY H$mo nr OmVo h¢ Am¡a bmoJm|, H$mo _mµ\$ H$a XoVo h¢$&'' (µHw$aAmZ,

3:134)

Page 61: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""{ZñgÝXoh, Aëbmh {H$gr XµJm~mµO H¥$V¿Z H$mo ngÝX Zht H$aVm$&''

(µHw$aAmZ, 22:38)

""Am¡a µ\$µOyb ˜Mu Z H$amo$!'' (µHw$aAmZ, 17:26)

""bmoJm| go (~mV| H$aVo g_`) AnZo Jmbm| H$mo (K§_S go) Qo‹Tm Z aI, Z µO_rZ na BVamH$a Mb$& H$moB© gÝXoh Zht {H$ Aëbmh

{H$gr K_ÊSr Am¡a eo˜r~mµO H$mo {~bHw$b ngÝX Zht H$aVm$&''

(µHw$aAmZ, 31:18)

""V~mhr h¡ ha VmZm XoZodmo Am¡a Eo~ bJmZo dmbo Ho$ {bE$&''

(µHw$aAmZ, 104:1)

Z~r (gëb.) µ\$a_mVo h¢:-

""{ZñgÝXoh gƒmB© ^bmB© H$s Amoa Am¡a ^bmB© OÝZV H$s Amoa bo OmVr h¡ ------------- Am¡a PyR ~wamB© H$s Am¡a ~wamB©

OhÝZ_ H$m _mJ© {XImVr h¡$&'' (hXrg : _wpñb_)

""Wmo‹Sm-gm {XImdm ^r {eH© h¡$&'' (hXrg : BãZ _mOm)

""µOwë_ H$aZo go ~Mmo$! Š`m|{H$ µOwë_ {µH$`m_V Ho$ {XZ A±{Y`mam| H$s eŠb _| àH$Q hmoJm$&'' (hXrg: _wpñb_)

""Mma JwU {Og {H$gr Ho$ AÝXa hm|Jo, dh nŠH$m _wZm{µ\$µH$ (H$nQmMmar) hmoJm$& Am¡a {OgHo$ AÝXa CZ_| go H$moB© EH$ hmoJm CgHo$

AÝXa H$nQ H$m EH$ JwU hmoJm, `hm± VH$ {H$ dh Cgo Nmo‹S Xo$& (do Mma JwU `o h¢�)

(1) O~ H$moB© Yamoha (A_mZV) CgHo$ nmg aIr OmE Vmo dh {˜`mZV (~oB©_mZr) H$a OmE, (2) ~mV H$ao Vmo PyR ~mobo, (3)

dmXm H$ao Vmo nyam Z H$ao, (4) PJ‹Sm H$ao Vmo Jm{b`m| na CVa AmE$&''

(hXrg: ~w˜mar earµ\$ ^mJ-1, AÜ`m` : _wZm{µ\$µH$ Ho$ bjU)

""Z_u AnZmAmo, g™Vr Am¡a AneãX ~mobZo go Xya ahmo$&''

(hXrg : ~w˜mar earµ\$, ^mJ-2)

""MwµJbr ImZodmbm OÝZV go d§{OV ahoJm$&''

� (hXrg : ~w˜mar earµ\$, ^mJ-2)

""Aëbmh Cg ì`pŠV na X`m Z H$aoJm, Omo Xygao bmoJm| na X`m Zht H$aVm$&'' (hXrg: {V{_©µOr, ^mJ-2)

""XµJm~mO Am¡a H§$Oyg Am¡a EhgmZ OVmZodmbo OÝZV _| Z OmE±Jo$&'' (hXrg: {V{_©µOr, ^mJ-2)

Bñbm_ H$s BZ gm_mÝ` Am¡a AmYma^yV Z¡{VH$ Ed§ {eîQmMma gå~ÝYr {ejmAm| Ho$ ~mX CZ Zr{V`m| Am¡a {eîQmMma H$s Amoa AmBE

{OZH$s ZgrhV CgZo OrdZ Ho$ {d{eîQ joÌm| H$mo ÑpîQ _| aIH$a H$s h¡ �

·� _mZ-OrdZ H$m g~go nhbm joÌ CgH$m J¥hñW OrdZ h¡, Ohm± dh AnZr ~rdr Am¡a AnZo ~ƒm| go ha dµŠV gmW ahVm h¡$& ha

ì`pŠV H$mo AnZo n[admaOZ Ho$ gmW Z¡g{J©H$ ê$n go ~‹Sr Jhar _whã~V hmoVr h¡ Am¡a Bg{bE dh Am_ Vm¡a go CZHo$ gmW Ë`mJ Am¡a

~{bXmZ H$m ì`dhma ^r A{Zdm`© ê$n go AnZmVm h¡$& Bñbm_ H$hVm h¡ {H$ `h ì`dhma _mÌ EH$ Z¡g{J©H$ _m±J hr Zht h¡, ~pëH$ EH$

Ym{_©H$ A{Zdm`© H$Îm©ì` ^r h¡$& Aëbmh H$m AmXoe h¡�

""AnZr Am¡aVm| Ho$ gmW ^bo VarµHo$ go ahmo-ghmo$&''

(µHw$aAmZ, 4:19)

hþµOya (gëb.) H$m BaemX h¡�

""Vw_ _| go AÀNo bmoJ do h¢, Omo AnZr Am¡aVm| Ho$ à{V AÀNo hm|$&''

(hXrg: {V{_©µOr)

""Am¡aVm| Ho$ {df` _| AÀNo AmMmaU H$s dgr`V µH$~yb H$amo$&''

(hXrg: _wpñb_)

nm[adm[aH$ OrdZ Ho$ AmJo ˜mZXmZr OrdZ H$m joÌ AmVm h¡, Ohm± BZgmZ H$m dmñVm _mVm-{nVm Am¡a ^mB©-~hZ Am{X {ZH$Q

gå~Ý{Y`m| go hmoVm h¡$& _Vm-{nVm Ho$ gmW {Og ì`dhma H$mo AnZmZo H$m hþŠ_ {X`m J`m h¡, CgH$m AZw_mZ {gµ\©$ Bgr EH$ ~mV go

bJm`m Om gH$Vm h¡ {H$ Aëbmh VAmbm Zo CZHo$ gmW gX²ì`dhma AnZmZo H$m AmXoe AnZr B~mXV H$aZo Ho$ AmXoe Ho$ gmW-gmW

Am¡a g§`wŠVV: {X`m h¡ �

""Am¡a Aëbmh H$s B~mXV H$amo Am¡a CgH$m {H gr H$mo gh^mJr Z ~ZmAmo Am¡a _mVm-{nVm Ho$ gmW gX²ì`dhma AnZmAmo$&''

Page 62: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

(µHw$aAmZ, 4:36)

gX²ì`dhma H$s ì`m»`m H$aVo hþE µ\ a_m`m �

CZHo$ g_j {dZ_«Vm H$s ~m±hm| H$mo X`mbwVm (Ed§ ào_ H$s ^mdZm) Ho$ gmW PwH$m Xmo, Am¡a àmW©Zm H$amo {H$ à^w! BZ na H¥$nm

H$a, {Og àH$ma BÝhm|Zo (H¥$nm Ed§ ñZoh Ho$ gmW) _wPo ~më`H$mb _| nmbm Wm$&'' (µHw$aAmZ,

4:24)

Z~r (gëb.) Zo Bg {gb{gbo _| Omo Hw$N H$hm h¡ _wPo Cg_| go Ho$db Xmo-EH$ H$WZm| H$m CëboI H$a XoZm n`m©ßV hmoJm�

""Vwåhmao _m±-~mn Vwåhmar OÝZV Am¡a OhÝZ_ h¢$&''

(hXrg : BãZo _mOm)

""Omo ZoH$ Am¡bmX AnZo _m±-~mn na ß`ma Am¡a ñZoh H$s ÑpîQ SmbVr h¡, Aëbmh VAmbm CgH$s Eogr ha ÑpîQ Ho$ ~Xbo Cgo

EH$ µH$~yb {H$E hþE hO H$m gdm~ àXmZ H$aVm h¡$&'' (hXrg : ~¡hµH$s)

hX `h h¡ {H$ ˜wXm Z H$ao {H$ _mVm {nVm µJ¡a-_wpñb_ Am¡a µJ¡a-_wpñb_ hr Zht ~pëH$ H$Rmoa öX` Am¡a Bñbm_ Ho$ OKÝ` eÌwVm

aIZodmb| hm|, Vmo ^r CZH$s godm Am¡a CXmaVm Ho$ Am_ A{YH$ma AnZr OJh eof hr ah|Jo Am¡a µOê$ar h¡ {H$ CZ hµH$m| H$mo nyam {H$`m OmE$&

Bg ~mV H$mo ñnîQ H$aVo hwE µHw$aAmZ _| AmXoe {X`m J`m �

""naÝVw `{X do (_m±-~mn) VwJ na X~md Smb| {H$ _oao gmW Vy {H$gr Eogo H$mo gmPr RhamE {Ogo Vy Zht OmZVm Vmo CZH$s ~mV

ha{JµO Z _mZ (naÝVw) Xw{Z`m _| CZHo$ gmW ^bo VarµHo$ go ahZm!''

(µHw$aAmZ, 31:15)

""Am¡a Xw{Z`m _| CZHo$ gmW ^bo VarµHo$ go ahZm$&''

(µHw$aAmZ, 31:15)

_mVm-{nVm Ho$ ~mX Ohm± VH$ Xygao [aíVoXmam| H$m gå~ÝY h¡, Vmo CZHo$ ~mao _| µHw$aAmZ H$ar_ Zo gd©gmYmaU Am¡a ì`mnH$ gX²ì`dhma

H$s MoVmdZr Xo aIr h¡$& AV: µHw$aAmZ Ho$ AÜ`m` 4 (AWm©V² gyam {Zgm) H$s D$na Cpëb{IV Am`V Z§. 24 _| ""d {~b² dm{bX¡{Z

Bh²gm-Zm''(Am¡a _m±-~mn Ho$ gmW gX²ì`dhma H$amo) Ho$ ~mX hr ""d {~{µO`b² µHw$a-~m'' Ho$ eãX AmE h¢$& {OgH$m AW© `h h¡ {H$ {Og

àH$ma _mVm-{nVm Ho$ gmW CZHo$ _V©~o Ho$ _wVm{~µH$ AÀNm ì`dhma H$aZm Mm{hE, Cgr àH$ma [aíVoXmam| Ho$ gmW ^r AÀNm ì`dhma H$aZm

Mm{hE$& CZ_| Omo [aíVoXma {OVZm hr A{YH$ {ZH$QVm H$m [aíVm aIVm hmoJm, CgHo$ hµH$ ^r SVZo hr A{YH$ hm|Jo$& EH$ gmh~ Zo Z~r

(gëb.) go nyNm {H$ _wPo gX²ì`dhma {H$g Ho$ gmW (µÁ`mXm) H$aZm Mm{hE$>? Amn (gëb) Zo µ\$a_m`m, ""AmnZr _m± Ho$ gmW$&'' `h ~mV

Amn (gëb.) Zo VrZ ~ma µ\$a_mB©$& Mm¡Wr ~ma O~ nyNZodmbo Zo Bgr àíZ H$mo nwZ: Xwham`m,Vmo Amn (gëb.) Zo µ\$a_m`m � ""{\$a ~mn Ho$

gmW, BgHo$ ~mX H«$_mZwgma A{YH$ {ZH$Q Ho$ [aíVoXmam| Ho$ gmW$&'' (hXrg : {Va{_µOr)

[aíVoXmam| Ho$ gmW gX²ì`dhma H$aZo H$mo Bñbm_r n[a^mfm _| ""{gbm ah_r'' H hm OmVm h¡$& {OgHo$ _mZr h¢ � ""˜yZr [aíVm| H$mo Omo‹So

aIZm Am¡a CZH$m n¥îR nmofU H$aZm$&'' µHw$aAmZ hH$s_ Zo "{gbm ah_r' H$mo _mZdVm Am¡a hµH$ H$mo nhMmZZo H$s EH$ AmYma{ebm _mZm h¡

Am¡a BgH$s ~ma-~ma VbµH$sZ H$s h¡$& Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) µ\$a_mVo h¢ {H$ "{gbm ah²_r' B©_mZ Ho$ A{Zdm`© A§Jm| _| go h¡$&

""Omo H$moB© Aëbmh na Am¡a Am{˜aV na B©_mZ aIVm hmo, Cgo Mm{hE {H$ {gbm ah_r H$ao$&'' (hXrg : ~w˜mar)

""[aíVm| H$m H$mQZodbm OÝZV _| Xm{˜b Z hmo gHo$Jm$&''

(hXrg: ~w˜mar)

BgHo$ ~mX n‹Smog Am¡a _whëbo H$m joÌ AmVm h¡$& n‹Smo{g`m| go EH$ _wgb_mZ H$mo {Og àH$ma noe AmZm Mm{hE CgHo$ ñnîQrH$aU Ho$

{bE Xmo hXrg| n`m©ßV h¢$& Z~r (gëb.) µ\$a_mVo h¢ �

""{µO~arb (Ab¡.) _wPo n‹Smogr Ho$ à{V ~am~a gMoV H$aVo aho, `hm± VH$ {H$ _oao _Z _| `h YmaUm CËnÝZ hmoZo bJr {H$ H$ht

Cgo dm[ag Z ~Zm X|$&'' (hXrg: ~wImar)

""{Og ì`pŠV H$m n‹Smogr CgH$s `mVZm go gwa{jV Z hmo, dh OÝZV _| Z OmEJm$&'' (hXrg : _wpñb_)

·� A~ Am¡a AmJo nyao g_mO H$m ~‹Sm Am¡a {dñV¥V joÌ hmoVm h¡, {OgHo$ AÝXa _Zwî` H$mo AZoH$m| àH$ma Ho$ bmoJm| go _m_bm noe AmVm

h¡$& BZ g~Ho$ gmW CgH$s Omo Zr{V hmoZr Mm{hE, g¡Õm§{VH$ ê$n na CgH$m {ZíM`H$aU µHw$aAmZ _OrX Ho$ `o eãX H$aVo h¢$&

"" .............. Am¡a Aëbmh Zo AmXoe {X`m h¡, AÀNm ì`dhma H$aZo H$m _m±-~mn Ho$ gmW Am¡a [aíVoXmam|, AZmWm|, {ZY©Zm|,

[aíVoXma n‹Smo{g`m|, An[a{MV n‹Smo{g`m|, gmW ~¡RZodmbm|, _wgm{µ\$am| Am¡a µJwbm_m| Ho$ gmW$&'' (µHw$aAmZ

4: 36)

Page 63: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

_mZdr` gå~ÝY H$s ÑpîQ go _Zwî`m| Ho$ {OVZo àH$ma hmo gH$Vo Wo, Bg Am`V _| CZ_| go EH$-EH$ H$m Zm_ boH$a {JZm {X`m J`m h¡

Am¡a g~Ho$ ~mao _| `h ì`mnH$ {ZX}e Xo {X`m J`m h¡ {H$ CZHo$ gmW EH$ _wgb_mZ H$m ì`dhma A{Zdm`©V: ""CnH$ma'' (gX²ì`dhma)

Am¡a ^bmB© H$m hmoZm Mm{hE$&

·� Am_ g_mO Ho$ ~mX àemg{ZH$ joÌ AmVm h¡$& Bñbm_r g_mO _| ha ì`pŠV H$s amOZ¡{VH$ Am¡a à~ÝYr` ÑpîQ go ^r EH$ {ZpíMV

h¡{g`V hmoVr h¡$& `m Vmo dh AmXoe XoZodmbm hmoJm `m AmXoenmbH$, emgH$ H$m ñWmZ aIVm hmoJm `m àOm H$m$& AJa dh AmXoe

XoZodmbm h¡ Am¡a emgH$ H$m _µH$m_ aIVm h¡ Vmo AnZr àOm Ho$ gmW CgH$s Omo H$m`©àUmbr hmoZr Mm{hE, CgH$m ñnîQrH$aU Aëbmh Ho$

Z~r (gëb.) Ho$ Bg µ\$a_mZ go hmoVm h¡$& Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Zo µ\$a_m`m �

""Omo H$moB© gaXma, _wgb_mZm| Ho$ _m_bm| H$m {µOå_oXma hmoVo hþE, CZHo$ {bE Or-OmZ go H$mo{ee Zht H$aVm Am¡a Z CZH$m

^bm MmhVm h¡, dh CZHo$ gmW OÝZV _| Z OmEJm'' (_wpñb_ : hXrg)

Am¡a AJa dh àOm h¡, Vmo Cgo AnZo emgH$ Ed§ A_ra Ho$ gmW Omo H$Îm©ì` àUmbr AnZmZr Mm{hE, CgH$m {ZYm©aU `h hXrg

H$aVr h¡:�

""(Amn (gëb.) Zo µ\$a_m`m:) Y_© gXwnXoe Am¡a ew^-qMVZ H$m Zm_ h¡$& nyNm J`m � {H$gHo$ gXwnXoe Ed§ ew^qMVZ H$m$?

µ\$a_m`m � Aëbmh H$m, CgHo$ agyb H$m Am¡a _wgb_mZm| Ho$ A_ra (emgH$) H$m Am¡a g_ñV _wgb_mZm| H$m

(hXrg: _wpñb_)

AWm©V² Ym{_©H$Vm Am¡a B©enam`UVm H$s AnojmAm| _| `h ~mV ^r A{Zdm`© ê$n go gpå_{bV h¡ {H$ gaXma Ed§ A_ra H$m ì`dhma

AnZr àOm Ho$ gmW Am¡a àOm H$m ì`dhma AnZo gaXma Ho$ gmW dµ\$mXmar ew^-qMVm Am¡a {ZîRm H$m hmo$&

·� g~go A§{V_ joÌ EH$ _wgb_mZ Ho$ OrdZ H$m dh h¡ Omo _wpñb_ g_mO go ~mha H$m hmoVm h¡ Am¡a Omo µJ¡a-_wpñb_m| Ho$ gmW

_m_bm| Am¡a gå~ÝYm| Ho$ AmYma na ApñVËd _| AmVm h¡$& `hm± Cgo {Og Z¡{VH$ AmMaU H$m nm~ÝX hmoZm Mm{hE, CgH$m _m¡{bH$ {gÕm§V

{ZåZ Am`V _| _m¡OyX h¡:-

""Eo B©_mZdmbmo$! Aëbmh Ho$ (Y_© Ho$) {bE VËna ahZodmbo Am¡a Ý`m` H$s Jdmhr XoZodmbo ~Zmo Am¡a {H$gr g_wXm` H$s Xwí_Zr

(^r) Vwåh| Ý`m` go H$^r ^r AbJ Z aIZo nmE$& Ý`m` H$amo$! `hr VµH$dm go bJVr hþB© ~mV h¡$&''

(µHw$aAmZ, 5:8)

`o h¢ do _m¡{bH$ AmYma {OZ na Bñbm_ BZgmZ Ho$ Z¡{VH$ OrdZ H$m {Z_m©U H$aVm h¡$& BÝh| XoI H$a ha ì`pŠV Bg ~mV H$s AZw^y{V

H$a gH$Vm h¡ {H _wgb_mZ Ho$ OrdZ H$m EH -EH$ Ad`d Z¡{VH$Vm Ho$ gwÑ‹T {gÕmÝVm| go H$gm hþAm hmoVm h¡$&

3. nm[adm[aH$ ì`dñWm BZ Xmo AmYma^yV Ed§ _hËdnyU© {d^mJm| Ho$ ~mX A~ _mZdr` OrdZ Ho$ gm§ñH¥${VH$ Tm±Mo H$s Amoa AmBE Am¡a CgHo$ EH$-EH$

AZw^mJm| Ho$ ~mao _| Bñbm_r AmXoem| Ed§ CnXoem| H$m AÜ``Z H$s{OE & _mZd-gä`Vm H$s ~w{Z`mX EH$ _X© Am¡a EH$ Am¡aV Ho$ nmañn[aH$

g_mJ_ go ApñVËd _| AmVr h¡$& BÝhr Xmo BZgmZm| go {_bH$a ~ZZodmbr NmoQr-gr gm_y{hH$ g§ñWm, _mZd H$s gm§ñH¥${VH$ OrdZ H$s g~

go nhbr H$‹Sr hmoVr h¡$& Bg gm_y{hH$ g§ñWm H$mo _mZd H$m "nm[adm[aH$ OrdZ' Am¡a CgHo$ {bE Omo {Z`_ hmoVo h¢ CÝh|�"nm[adm[aH$

ì`dñWm' H$hVo h¡$& Bñbm_ Zo O mo nm[adm[aH$ ì`dñWm {ZpíMV H$s h¡, CgH$s _moQr-_moQr ~mV| `o h¢ &

_X© Am¡a Am¡aV H$m `h ñWmB© g_mJ_ EH$ ñnîQ g_Pm¡Vo Ho$ Ûmam ApñVËd _| AmVm h¡, {Ogo earAV H$s ^mfm _| ""{ZH$mh'' H$hVo

h¢$& `h {ZH$mh EH$ n{dÌ [aíVm h¡, Omo XmoZm| H$s _µOu go Am¡a nyar CX²KmofUm Ho$ gmW Omo‹Sm OmVm h¡$& {ZH$mh Ho$ {~Zm _X© Am¡aV H$m

gå~ÝY Kmoa nmn Am¡a AË`ÝV XÊSZr` AnamY h¡$& {ZH$mh Ho$db EH$ Z¡g{J©H$ µOéaV hr Zht ~pëH$ EH$ eaB© µOê$aV ^r h¡ & Z~r

(gëb.)\$a_mVo h¢ �

"".............. _¢ Am¢aVm| go {ZH$mh ^r H$aVm hÿ±, Omo H$moB© _oao Bg VarµHo$ (gwÝZV) go nahoµO H$aoJm dh _oam Z ahoJm$&'' (hXrg :

~w˜mar, ^mJ-2)

Bg µOéaV go AnZo H$mo AbJ aIZm Bñbm_r VarµH$m Zht h¡$& hµOaV D$g_mZ {~Z _µOCZ (a{µO.) Zo nm¡ê$î`hrZ (˜ñgr) hmoZo H$s

AZw_{V _m±Jr Vmo Amn (gëb.) Zo AZw_{V Zht Xr$& (hXrg : ~w˜mar, ^mJ-2)

{ZH$mh Ho$ g_Pm¡Vo H$mo µHw$aAmZ (4:21) Zo � ""nŠH$m g_Pm¡Vm'' (_rgmµH$Z² µJbrµOm) Rham`m h¡$& Bg g_PmoVo Ho$ Ûmam XmoZm|

AnZo-AnZo D$na ^mar {µOå_oXm[a`m± Amo‹TVo h¢ Am¡a h_oem Ho$ {bE Amo‹TVo h¢$& Bg [aíVo go Omo EH$ NmoQm-gm gm_wXm{`H$ EH$Ëd ~ZVm h¡,

_X© CgH$m {ZarjH$ Am¡a _hmà~ÝYH$ hmoVm h¡ Am¡a Am¡aV CgHo$ AmXoemYrZ Ka H$s ì`dñWm Ed§ à~ÝY H$m g§MmbZ H$aVr h¡$&

(µHw$aAmZ 4:34)

Page 64: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Bg gm_wXm{`H$ EH$Ëd _| _X© H$s {µOå_oXmar `h h¡ {H$�

(1) dh Am¡aV Ho$ {bE Am¡a hmoZodmbr gÝVmZ Ho$ {bE ^moOZ, H$n‹So Am¡a {Zdmg H$s _Vb~ `h {H$ OrdZ H$s ha µOê$aV H$s ny{V©

H m à~ÝY H$ao$& OrdZ H$s Amdí`H$VmAm| H$m `h à~ÝY Cgo AnZr Am{W©H$ pñW{V Ho$ AZwgma H$aZm hmoJm$&

""Mm{hE {H$ gm_Ï`©dmbm AnZr gm_Ï`© Ho$ AZwgma ˜M© H$ao Am¡a {Ogo CgH$s amoµOr Znr-Vwbr {_br hmo Vmo Cgo Mm{hE {H$

Aëbmh Zo Cgo Omo Hw$N ^r {X`m Cgr _| go dh ˜M© H$ao$&'' (µHw$aAmZ, 65:7)

`h {µOå_oXmar Ho$db Z¡{VH$ àH$ma H$s hr Zht h¡, ~pëH$ µH$mZyZr h¡{g`V ^r aIVr h¡$& AWm©V² `{X H$moB© ì`pŠV Bg_| H$moVmhr H$aVm

h¡ Vmo àemgZ Cgo AnZo Bg A{Zdm`© H$Îm©ì` H$mo nyam H$aZo H$mo {dde H$aoJm$&

(2) dh ~rdr-~ƒm| H$s Ym{_©H$ {ejm Ed§ à{ejU H$m Ü`mZ aIo Am¡a CgH$s ì`dñWm H$ao$& Aëbmh Zo VmH$sX Ho$ gmW µ\$a_m`m

h¡ {H$ � ""B©_mZdmbmo$! AnZo AmnH$mo Am¡a AnZo n[admaOZ H$mo XmoµO˜ (ZaH$) H$s AmJ go ~MmAmo$&''

(µHw$aAmZ, 66:2)

AWm©V² _X© Ho$ D$na `h Xmohar {µOå_o Xmar Smbr JB© h¡ {H dh AnZo n[admaOZ H$s gm§gm[aH$ µOê$aVm| Am¡a nmabm¡{H$H$ gµ\$bVm,

XmoZm| ~mVm| H$m nyam-nyam Ü`mZ aIo$& Bg gå~ÝY _| dh BhbmoH$ Am¡a nabmoH$ XmoZm| OJh CÎmaXm`r hmoJm �

"" gwZ aImo$! Vw_ _| go ha ì`pŠV CÎmaXm`r emgH$ h¡$& Am¡a ha EH$ go CgH$s àOm Ho$ ~mao _| nyNJÀN hmoJr$&........._X©

AnZo Kadmbm| Ho$ à{V CÎmaXm`r h¡ Am¡a Cgo CZHo$ ~mao _| Odm~Xohr H$aZr hmoJr$&''

(hXrg : _wpñb_)

Am¡aV H$s {µOå_oXmar `h h¡ {H$:�

(1) dh Ka Ho$ AÝXa H$s ì`dñWm g±^mbo� ""Am¡aV AnZo em¡ha (n{V) Ho$ Ka Am¡a CgH$s gÝVmZ Ho$ à{V CÎmXm`r Am¡a {ZJam± h¡

Am¡a Cgo CZHo$ ~mao _| Odm~ XoZm hmoJm$&'' (hXrg : _wpñb_, ^mJ-2)

(2) em¡ha H$m AmkmZwnmbZ H$ao Am¡a AnZr Añ_V (gVrËd) H$mo nyar Vah gwa{jV aIo �

""AV: ZoH$ (gÀM[aÌ) Am¡aV| Amkm-nmbZ H$aZodmbr Am¡a JwßVm§Jm| H$s ajm H$aZodmbr hmoVr h¢$&'' (µHw$aAmZ, 4:5)

Bgr àH$ma Am¡bmX H$m ^r `h A{Zdm`© H$Îm©ì` h¡ {H$ dh AnZo _mVm-{nVm H$s Amkm _mZo Am¡a godm H$ao$& CZH$s Amkm H$m

Cëb§KZ H$aZm Ajå` AnamY h¡ �

""JwZmhm| _| go {OgH$mo MmhoJm Aëbmh _mµ\ H$a XoJm$& _Ja _m±-~mn H$s Zmµ\$a_mZr H$mo _mµ\$ Z H$aoJm$&'' (hXrg : ~¡hµH$s)

{Og àH$ma {ZH$mh H$mo EH$ eaB© (g§d¡Ym{ZH) µOê$aV H$hm J`m h¡, Cgr àH$ma Bg {ZH$mh Ho$ n[aUm_ñdê$n Am n‹SZodmbr CZ

g_ñV {µOå_oXm[a`m| H$mo ""Aëbmh H$s {Z`V H$s JBª gr_m±E'' H$hm J`m h¡$& ({Vb²-H$ hþXyXwëbm{h � µHw$aAmZ, 2:299) Am¡a _X© d

Am¡aV XmoZm| H$mo gMoV {H$`m J`m {H$ do CZ gr_mAm| H$m nyam-nyam gå_mZ H$a|$& (µ\$-bm VmVXy-hm � µHw$aAmZ, 2:299)

ha gh¥X` Am¡a AnZo H$Îm©ì` H$mo nhMmZZodmbo ì`pŠV go Amem `hr H$s OmVr h¡ {H$ dh CZ gr_mAm| H$m ~am~a Ü`mZ aIoJm,

{H$ÝVw ˜wXm Z H$ao {H$ `h dñVwpñW{V eof Z ah OmE, ~pëH$ n{V-nËZr _| _V^oX n¡Xm hmo OmE Am¡a {Z~mh H$s H$moB© Cå_rX ZµOa Z AmE,

Vmo _O~yaZ Bg ~mV H$s ^r AZw_{V h¡ {H $ n{V VbmµH$ Ho$ µOarE Am¡a Am¡aV ˜wbA1 Ho$ µOarAm Bg {ZH$mh Ho$ [aíVo H$mo g_mßV H$ao Xo �

---------------------------------------------------------------------------

1. AWm©V² nËZr Ûmam n{V go VbmµH$ {b`m OmZm$&

""{\$a Vw_H$mo `h Sa hmo {H$ do Aëbmh H$s gr_mAm| na µH$m`_ Z ah|Jo Vmo ñÌr Omo Hw$N XoH$a NwQH$mam àmßV H$aZm Mmho Cg_|

CZ XmoZm| Ho$ {bE H$moB© JwZmh Zht$&'' (µHw$aAmZ, 2:229)

`hm± VH$ {H$ Bñbm{_H$ àemgZ H$mo ^r `h A{YH$ma àmßV h¡ {H$ Bg pñW{V _| dh AmJo ~‹TH$a Bg [aíVo H$mo AnZo Vm¡a na Vmo‹S Xo,

Š`m|{H$ BgH$s _`m©Xm AnZr OJh ~‹Sr _hËd-nyU© hr ghr, bo{H$Z ""Aëbmh H$s gr_m'' H$s _`m©Xm Bggo H$ht A{YH$ _hËdnyU© h¡$&

Bg{bE CgHo$ {bE CÝh| nXX{bV H$aZo H$s NyQ Zht hmo gH$Vr$&

4. gm_m{OH$ ì`dñWm`h Ka H$s AË`ÝV gr{_V gm_y{hH$Vm go ~mha Omo EH$ {dñV¥V g_yh hmoVm h¡ Am¡a {Ogo ""g_mO'' H$hm OmVm h¡, BgHo$ gå~ÝY _|

Bñbm_ H$s Hw$N AmYma^yV YmaUmE± h¢$& nhbo CZ YmamUAm| H$mo _mby_ H$a br{OE$& BgHo$ ~mX Bggo gå~Ý{YV AmXoem| Ho$ {ddaU H$m

g_` AmEJm$&

g_mO Ho$ ~mao _| Bñbm_ H$m H$hZm `h h¡ {H$ `h {OZ AZ{JZV ì`pŠV`m| go {_bH$a ~Zm hmoVm h¡, do dñVwV g~ Ho$ g~ EH$ hr

_mVm-{nVm H$s gÝVmZ hmoVo h¢ �

Page 65: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""{OgZo Vwåh| EH$ Ord go n¡Xm {H$`m'' � (µHw$aAmZ, 4:1)

Bg{bE n¡XmBer Vm¡a na do g~ ~am~a hmoVo h¡$& CZ_| H$moB© NmoQm-~‹Sm Zht hmoVm$& H$moB© nmH$ Am¡a H$moB© ZmnmH$ Zht hmoVm$& H$mbo Am¡a

Jmoao, {hÝXr Am¡a Aa~r, Am`©Z Am¡a gm_r, E{e`mB© Am¡a `yamonr, nydu` d npíM_r � g^r EH$-go, EH$ hr loUr Ho$ Am¡a EH$ hr àH$ma Ho$

A{YH$mam| H$mo aIZodmbo _mZd hmoVo h¢$& Zñb `m dVZ `m a§J `m ^mfm Ho$ AmYma na CZ_| H$moB© ^oX^md Zht hmo gH$Vm$& ^oX^md H$m

Ho$db EH$ hr AmYma h¡ Am¡a dh _¢ ñd`§ h±ÿ$& Bg{bE nyam _mZd-g_mO dmñVd _| Ho$db Xmo dJm] _| ~±Qm hþAm h¡ � EH$ dJ© CZ bmoJm| H$m

h¡ Omo _wP na AWm©V Aëbmh Ho$ Y_© (XrZ) na AmñWm (B©_mZ) aIVo h¢$& Xygam CZ bmoJm| H$m h¡ Omo Cgo AnZm Y_© Zht _mZVo$& nhbm

Bñbm_r g_mO H$hbmVm h¡, Xygam µJ¡a-_wpñb_ g_mO$& BZ XmoZm| g_mOm| H$s AmYma{ebmE± ñnîQV: EH$-Xygao go {~bHw$b {^ÝZ hmoVr h¢

Am¡a O~ AmYma{ebmE± {^ÝZ hmoVr h¢ Vmo CZHo$ Tm±Mo ^r Z¡g{J©H$ ê$n go nañna {^ÝZ hmoVo h¢, Am¡a OrdZ Ho$ A{YH$V_ _hËdnyU© _m_bm|

_| CZHo$ ~rM H$moB© gm_§Oñ` Zht hmo gH$Vm$& CXmhaUmW©- "{ZH$mh H$m [aíVm' Omo nyar gm§ñH¥${VH$ ì`dñWm H$s nhbr BªQ h¡, _wgb_mZm|

Am¡a µJ¡a-_wpñb_m| _| ñWm{nV Zht hmo gH$Vm, Z do EH$-Xygao Ho$ dm[ag (CÎmam{YH$mar) hmo gH$Vo h¢$&

O~ Y_© Am¡a AmñWm Ho$ AmYma na Bñbm_r Am¡a µJ¡a-Bñbm_r Xmo AbJ-AbJ g_mO ~Z OmVo h¢, Vmo BZ XmoZm| Ho$ ~mao _|

AnZo-AnZo AZw`{``m| Ho$ {bE Bñbm_ Ho$ AmXoe ^r ~hþV Hw$N {^ÝZ hr hm|Jo$& Ohm± VH$ µJ¡a-_wpñb_ g_mO H$m gå~ÝY h¡, CgHo$ ~mao

_| g_ñV Bñbm_r {ejmAm| H$m gma `h h¡ {H$ CgHo$ bmoJm| Ho$ gmW Omo ì`dhma {H$`m OmEJm dh Am_ _mZdr` AmYmma^yV {eîQmMma �

CXmhaUV: Ý`m` d BZgmµ\$, gË`{ZîRm d B©_mZXmar, göX`Vm d _waìdV, AZwH$ånm d g_Vm, gƒmB© d dMZ-nmbZ Am{X � Ho$

AZwgma aIm OmE Am¡a H$^r ^r BZH$m Cëb§KZ Z {H$`m OmE$& ahm _wpñb_ g_mO H m _m_bm Vmo BgHo$ {bE Bñbm_ Zo ~‹So {dñVma go

Am¡a gwñnîQ {hXm`V| Xr h¢ Am¡a CÝht H$mo Bñbm_ H$s gm_m{OH$ ì`dñWm H$hm OmVm h¡$& BZ {hXm`Vm| H$s gma `h h¡

(1) ì`pŠV`m| Ho$ nmañn[aH$ gå~ÝY {H$gr àH$ma Ho$ gm_wXm{`H$ `m dJu` `m d§er` g§Kf© Ho$ ~OmE ^mB©MmaJr, ghmZw^y{V,

g_mZVm, ghm`Vm Am¡a Ë`mJ na ñWm{nV {H$E OmE±$& Aëbmh H$m AmXoe h¡ �

""_wgb_mZ Vmo Amng _| ^mB©-^mB© h¢'' (µHw$aAmZ, 49:10)

ì`mdh[aH$ ê$n _| `h ""^mB©MmaJr'' H¡$gr hmoZr Mm{hE$? BgH$m ñnîQrH$aU Aëbmh Am¡a CgHo$ agyb (gëb.) Ho$ BZ µ\$a_mZm| go

hmoVm h¡ �

""`o B©_mZdmbo AnZo D$na Xygam| H$mo àmW{_H$Vm {X`m H$aVo h¢, Mmho ñd`§ ^wI_ar H$s hmbV _| Š`m| Z hm|$&''

(µHw$aAmZ, 59:6)

""bmoJ Xygao bmoJm| H$m _µOmµH$ Z C‹SmE± >........... Am¡a Z Am¡aV| Xygar Am¡aVm| H$m _µOmµH$ C‹SmE± ............ EH$ Xygao na

XmofmamonU Z H$amo, Z EH$-Xygao H$m ~wam Zm_ aImo ............. ~hþV µÁ`mXm Hw$YmaUmAm| go ~Mo, ......... Am¡a {H$gr H$m ^oX

Z QQmobmo, Z EH$-Xygao H$mo nrR-nrNo ~wam H$hmo$&'' (µHw$aAmZ, 49:11-12)

""_mo{_Z EH$ Xygao Ho$ {bE B_maV Ho$ gÑe hmoVo h¢,{OgH$m ha Ad`d (EH$) Xygao H$m ghm`H$ hmoVm h¡$&'' (hXrg: _wpñb_)

""nmañn[aH$ ß`ma, X`mbwVm Am¡a ñZoh _| _wgb_mZm| H$s pñW{V EH$ {Oñ_ H$s Vah h¡$& eara Ho$ EH$ A§J _| `{X H$îQ hmoVm h¡,

Vmo nyam eara ~oM¡Z, A{ZÝÐ Am¡a ~w˜ma _| J«ñV hmo OmVm h¡$&''

(hXrg: _wpñb_)

""Amng _| B©î`m© Z H amo, Z Zrbm_ _| Ho$db Xm_ M‹Tm XoZo Ho$ {bE ~mobr ~mobmo$& Z EH$ Xygao go Û¡f aImo, Z gå~ÝY g_mßV

H$amo Am¡a Z Xygao Ho$ H«`-{dH«$` _m_bo _| hñVjon H$aHo$ ñd`§ H«$`-{dH«$` H$m _m_bm H$a boZo H$s H$mo{ee H$amo, ~pëH$

Aëbmh Ho$ ~§Xo Am¡a ^mB©-^mB© ~Z H$a ahmo$& � EH$ _wgb_mZ Xygao H$m ^mB© hmoVm h¡$& Cg na µOwë_ Zht H$aVm Am¡a Z Cgo

{Zñghm` d ~o~g Nmo‹SVm h¡ Am¡a Z CgH$mo VwÀN g_PVm h¡.......... _wgb_mZ Ho$ ˜yZ H$m gå_mZ, CgH$s gån{Îm H$m

gå_mZ Am¡a CgH$s BµÁµOV H$m gå_mZ _wgb_mZ na µ\$µO© (A{Zdm`© H$Îm©ì`) h¡$&'' (hXrg: _wpñb_)

""EH$ _wgb_mZ Ho$ Xygao _wgb_mZ na N: hµH$ h¢:- (1) O~ Cggo {_bmo Vmo gbm_ H$amo, (2) O~ _XX Ho$ {bE nwH$mao Vmo

""hm{µOa hÿ±'' H$hmo, (3) O~ Vw_ go ew^qMVZ (˜¡a˜mhr) H$s Anojm H$ao, Vmo CgHo$ à{V ew^qMVZ H$amo (4) O~ NtHo$ Am¡a

NtH$Zo Ho$ ~mX "AbhåXw{bëbmh' H$ho Vmo "`h©_wH$ëbmhþ' H$hmo, (5) O~ ~r_ma n‹So Vmo CgH$s V~rAV nyNZo H$mo OmAmo Am¡a

(6) O~ dµ\$mV (_¥Ë`w) nm OmE Vmo CgHo$ OZmµOo _| em{_b hmo$&'' (hXrg: _wpñb_)

""{H$gr _wgb_mZ Ho$ {bE Om`µO (d¡Y) Zht {H$ AnZo _wgb_mZ ^mB© H$mo VrZ {XZ go µÁ`mXm _wX²XV VH$ Nmo‹So aho$&''

(hXrg: _wpñb_)

""H$moB© ì`pŠV AnZo _wgb_mZ ^mB© Ho$ {ZH$mh Ho$ n¡µJm_ na n¡µJm_ Z Xo, `hm± VH$ {H$ dh {ZH$mh H$a bo `m ~mV ˜Ë_ H$ao

Page 66: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Xo$&''

(hXrg: ~w˜mar)

""nmañn[aH$ gå~ÝYm| H$s ˜am~r go nyar Vah ~MVo ahmo; Š`m|{H$ `h MrµO XrZ (Y_©) H$m gµ\$m`m H$a XoZodmbr h¡$&''

(hXrg: A~y XmD$X)

`h h¡ Bñbm_r g_mO _| bmoJm| Ho$ nmañn[aH$ gå~ÝYm| H$s Ano{jV pñW{V Am¡a H¡${µ\$`V$& `h pñW{V {H$gr Hw$YmaUm `m ñdmW©naVm

Ho$ hmWm| Ohm± H$ht ˜Ë_ hmoVr ZµOa AmE � Xygao bmoJ| H$m A{Zdm`© H$Îm©ì` (µ\$µO©) h¡ {H$ n[apñW{V Ho$ gwYma Ho$ {bE VËH$mb Xm¡‹S n‹S|$&

""_wgb_mZ Vmo (gmao-Ho$-gmao) Amng _| ^mB©-^mB© h¢$& AV: (AJa H$ht Amng _| a§{Oe n¡Xm hmo OmE Vmo) AnZo XmoZm| ^mB`m|

_| g_Pm¡Vm Am¡a gwbh-gµ\$mB© H$am Xmo$&'' (µHw$aAmZ, 49:10)

EH$ hXrg _| h¡ {H$ Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Zo ghm~m (a{µO.) go µ\$a_m`m �

""Š`m Vwåh| EH$ Eogm H$m_ Z ~VmD±$ Omo amoµOo Am¡a gXµHo$ (XmZ) Am¡a Z_mµO go ^r loîR h¡?'' ghm~m (a{µO.) Zo {ZdoXZ {H$`m

""hm± (µOê$a ~VmE±)$&'' µ\$a_m`m � ""Amng Ho$ gå~ÝYm| H$mo RrH$ H$a XoZm$&

(hXrg: A~y XmD$X)

2- g_mO _| ^bmB© Am¡a wXm go SaZo Am¡a Cggo ß`ma H$aZo Ho$ H$m_m| H$mo CËgm{hV {H$`m OmE$& ~pëH$ Z Ho$db CËgm{hV {H$`m

OmE, ~pëH$ A{Zdm`© h¡ {H$ bmoJ Eogo H$m_m| _| EH$-Xygao H$s _XX H$a|$&

""ZoH$s Am¡a VµH$dm (˜wXm go SaZo) Ho$ H$m_m| _| EH$-Xygao H$s ghm`Vm H$amo$&'' (µHw$aAmZ 5:2)

Am¡a BVZm hr Zht, ~pëH$ Eogo H$m_m| na EH$-Xygao H$mo {ZaÝVa C^mamVo ^r ahZm Mm{hE �

_mo{_Z1 _X© Am¡a _mo{_Z Am¡aV| Amng _| EH$ Xygao Ho$ XmoñV h¢$& do Amng _| EH$-Xygao H$mo ZoH$s H$s Amoa C^maVo ahVo h¢$&''

(µHw$aAmZ, 9:71)

3. g_mO Ho$ AÝXa ~wamB`m| H$mo {ga CRmZo H$m Adga Z {X`m OmE$& BgH$s gyaV `h h¡ {H$ EH$ Amoa Vmo {H$gr ~wao H$m_ _| _XX Z

H$s OmE (µHw$aAmZ, 5:2)$& Xygar Amoa AnZr epŠV ^a Eogr haH$Vm| go bmoJm| H$mo ~mµO aIZo H$s nyar-nyar H$mo{ee ^r H$s OmE$& OJV² Ho$

nmbZhma Aëbmh H$s {hXm`V h¡ {H$: �

""Vw_ _| go Omo ì`pŠV ^r H$moB© ~wamB© XoIo Vmo Mm{hE {H$ dh Cgo AnZo

------------------------------------------------------------------

1. _mo{_Z eãX Cg _wgb_mZ Ho$ {bE à`wŠV hmoVm h¡ Omo nyar Vah Bñbm_r earAV d AhH$m_ H$m AZwnmbH$ hmoVm h¡$& � AZwdmXH$

hmW go ~Xb H$a XwéñV H$a Xo$&'' (hXrg : _wpñb_)

`h ~war haH$Vm| go bmoJm| H$mo ~mµO aIZm Ho$db g_mO hr H$s godm Am¡a ˜¡a™dmhr Zht h¡, ~pëH$ ñd`§ Cg ì`pŠV H$s ^r godm Am¡a

˜¡a™dmhr h¡, {Ogo ~wamB© go amoH$m J`m hmo$& Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Zo O~ `h {hXm`V µ\$a_mB© {H$ � ""AnZo ^mB© H$s _XX H$amo, Mmho

dh µOm{b_ (AË`mMmar) hmo `m _µOby_ (AË`mMma nr{‹SV)$&'' Vmo ghm~m (a{µO.) Zo nyNm {H$ ""Eo Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) _µOby_

^mB© H$s _XX H$s ~mV Vmo g_P _| AmVr h¡, {H$ÝVw `h µOm{b_ H$s _XX {H$g àH$ma H$s OmEJr$&'' AmnZo µ\$a_m`m � ""Vw_ Cgo µOwë_

H$aZo go amoH$ Xmo, AV: `hr CgH$s _XX h¡$&'' (hXrg : ~˜mar, _wpñb_)

4. CZ g_ñV òmoVm| H$mo ~ÝX aIm OmE, {OZgo dmgZmË_H$ ~wamB`m± C~b-C~b H$a g_mO _| \¡$b Om`m H$aVr h¢$& Bg CX²Xoí` Ho$

{bE `o ì`mnH$ Cnm` AnZmE JE h¢ �

(A) ì`{^Mma H$mo AË`ÝV ZrM H$_m] _| em{_b H$aVo hþE µ\$a_m`m J`m h¡ �

""ì`{^Mma ({µOZm) Ho$ {ZH$Q ^r Z OmAmo, `h Iwbr hþB© ~oh`mB© H$m H$m_ Am¡a ~wam AmMaU h¡$&'' (µHw$aAmZ,

17:32)

ì`{^Mma Ho$ {déÕ `h H$hH$a nyao g_mO _| AË`ÝV K¥Um H$s Vrd« ^mdZmE± n¡Xm H$a Xr JB© h¢ �

""ì`{^Mmar {H$gr ì`{^Mm[aUr `m _w{lH$m (~hþXoddmXr Am¡aV) go hr {ZH$mh H$aVm h¡ Am¡a {H$gr ì`{^Mm[aUr H$mo

ì`{^Mmar `m _w{lH$ (~hþXodmXr nwéf) hr AnZo {ZH$mh _| bmVm h¡$&''

(µHw$aAmZ, 24:3)

(~) ì`{^Mma H$aZodmbo AnamYr Ho$ {bE nËWam| go _ma-_ma H$a _ma SmbZo, `m gm¡ H$mo‹So bJmE OmZo H$s {ejmàX Am¡a

öX`-{dXmaH$ gµOm aIr JB© h¡ Am¡a `h gµOm XoZo H$m VarµH$m `h {ZpíMV {H$`m J`m h¡ {H$ dh gmd©O{ZH$ ñWb AWm©V² Iwbo Am_ Xr

OmE, µÁ`mXm-go-µÁ`mXm bmoJm| H$s CnpñW{V _| Xr OmE Am¡a _maZo _| {H$gr _waìdV `m {bhmµO go H$m_ Z {b`m OmE$&

Page 67: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""ì`{^Mm[aUr Am¡a ì`{^Mmar � BZ XmoZm| _| go àË`oH$ H$mo gm¡ H$mo‹So _mamo Am¡a Aëbmh Ho$ Y_© Ho$ {df` _| (AWm©V² Aëbmh

H$m µH$mZyZ bmJy H$aZo _|) Vwåh| CZ na Vag Z AmE, `{X Vw_ Aëbmh Am¡a A§{V_ {XZ na B©_mZ aIVo hmo Am¡a Mm{hE {H$

CZH$s gµOm Ho$ dµŠV _wgb_mZm| H$s EH$ O_mAV ^r dhm± _m¡OyX hmo$&''

(µHw$aAmZ, 24:12)

(g) Am¡aVm| H$m H$m`©joÌ gm_mÝ` pñW{V`m| _| Ka H$s Mma Xrdm[a`m| VH$ gr{_V H$a {X`m J`m Am¡a CÝh| AZmdí`H$ ~mha {ZH$bZo

go amoH$ {X`m J`m h¡$& �

""AnZo Kam| _| {QH$H$a ahmo Am¡a {dJV AkmZH$mb H$s-gr gO-YO Z {XImVr {\$aZm$&'' (µHw$aAmZ,

33:33)

(X) _Xm] Am¡a Am¡aVm| H$m CÝ_wŠV _ob-{_bmn AË`ÝV {Zfo{YV h¡$& AmË`m§{VH$ {ZH$QdVu gå~pÝY`m| Ho$ {gdm Am¡a {H$gr Ho$ gm_Zo

Am¡aVm| H$mo ~onaXm AmZo H$s AZw_{V Zht �

""do AnZo D$na AnZr MmXam| H$m Hw$N {hñgm bQH$m {b`m H$a|$&''

(µHw$aAmZ, 33:59)

Bgr Vah CÝh| Bg ~mV go ^r amoH$ {X`m J`m h¡ {H$ do ˜we~y bJmH$a `m PZPZ H$aZodmbo Am^yfU nhZH$a ~mha {ZH$b|, `m naXo

H$s Am‹S go ^r µJ¡a _h²a_1 _Xm] go AZmdí`H$ ~mVMrVM H$a|, `m ~mVmMrV H$aZm n‹S OmE, Vmo e¡br _| H$moB© bmoM n¡Xm H a| �

""AV: Vwåhmar ~mVm| _| bmoM Z hmo {H$ dh ì`pŠV {OgHo$ {Xb _| amoJ h¡, dh bmbM _| n‹S OmE$&'' (µHw$aAmZ,

33:32)

(h) Am¡aVm| H$mo Eogo dñÌ nhZZo `m Eogo Vm¡aVarµHo$ AnZmZo H$mo g™V _Zm H$a {X`m J`m h¡, Omo Xygam| Ho$ gm_Zo hþñZ H$mo µOm{ha

H$aZodmbr n[a^mfm _| AmVo hm|$& CZ Am¡aVm| na bmZV ^oOr JB© h¡, Omo BVZo ~marH$ H$n‹So nhZ| {H$ {Oñ_ AÝXa go PbH$ ah hmo, `m Omo

_QH$Vr hþB© Mb|$& (hXrg : _wpñb_)

""Eogr Am¡aV| Omo H$n‹So nhZ H$a ^r Z½Z hm|, (_Xm] H$mo) AnZr Amoa AmH${f©V H$aZodmbr hm| Am¡a D±$Q{Z`m| H$s ^m§{V _QH$H$a

MbZodmbr hm| � do OÝZV _| H$Xm{n àdoe Z H$a gH|$Jr Am¡a Z CgH$s _hH$ nm gH|$Jr$&

(hXrg: _wpñb_, ^mJ-2)

--------------------------------------------------------------

1. µJ¡a _h²a_:- dh ì`pŠV {Oggo {ddmh OmBµO hmo$&

(d) e_© Am¡a h`m H$s g™V MoVmdZr Xr JB© h¡ Am¡a Cgo B©_mZ (AmñWm ) H$m EH$ A{Zdm`© A§J _mZm J`m h¡ �

""e_© B©_mZ H$m EH$ A§J h¡$&'' (hXrg : ~w˜mar)

(µO) _Xm] Am¡a Am¡aVm| XmoZm| H$mo hþŠ_ h¡ {H$ AJa CZH$s ZµOa| EH$-Xygao na n‹S OmE± Vmo do XoIVo Z ah|, ~pëH$ ZµOa| VwaÝV ZrMr H$a

b| �

""B©_mZdmbo nwéfm| go H$h Xmo {H$ AnZr {ZJmh| ~MmH$a aI| Am¡a AnZo JwßVm§Jm| H$s ajm H$a| ............... Am¡a B©_mZdmbr

pñÌ`m| go H$h Xmo {H$ do ^r AnZr {ZJmh| ~MmH$a aI| Am¡a AnZo JwßVm§Jm| H$s ajm H$a| Am¡a AnZo ûm¥§Jma àH$Q Z H$a|, {gdm`

CgHo$ Omo CZ_| Iwbm ahVm h¡$&'' (µHw$aAmZ, 24:30-31)

Bgr àH$ma {H$gr Ho$ Ka _| {~Zm gyMZm VWm {~Zm AZw_{V AMmZH$ Z Mbo Om`m H$a|$&

""Eo B©_mZdmbmo$! AnZo Kam| Ho$ {gdm Xygao Kam| _| àdoe Z H$amo, O~ VH$ {H$ AZw_{V àmßV Z H$a bmo Am¡a CZ Kadmbm| H$mo

gbm_ Z H$a bmo$&'' (µHw$aAmZ, 24:27)

(h) AíbrbVm Am¡a ì`{^Mma H$s ~mV| H$aZm g™V _Zm h¡, Š`m|{H$ Bggo g_mO H$s _mZ{gH$ nmdZVm AmhV hmo OmVr h¡ Am¡a Bg

~wamB© Ho$ {déÕ bmoJm| H$s Z¡g{J©H$ Am¡a YmaUmË_H$ K¥Um hbH$s n‹SZo bJVr h¡$& Bg{bE CZ bmoJm| H$mo g™V XÊS H$s Y_H$s Xr JB© h¡, Omo

Bg àH$ma H$s MMm©E± {H$`m H$aVo h¢$& `m g_mO H$mo AíbrbVm{à` XoIZm MmhVo h¢$&

""Omo bmoJ MmhVo h¢ {H$ CZ bmoJm| _|, Omo B©_mZ bmE h¢, AíbrbVm \¡$bo, CZHo$ {bE Xw{Z`m Am¡a Am{˜aV _| XwIX `mVZm h¡$&''

(µHw$aAmZ, 24:19)

(V) {ZH$mh ({ddmh) H$s {hXm`V H$s JB© h¡ Am¡a {deofH$a OdmZm| Ho$ EH$mH$s (AWm©V² A{ddm{hV) ahZo H$mo g™V ZmngÝX {H$`m

J`m h¡$& (_wpñb_ hXrg, ^mJ-1) AmXoe h¡ {H$ O¡go hr H$moB© b‹SH$s OdmZr H$s C_« H$mo nhþ±Mo _wZm{g~ [aíVm {_bZo na CgH$m VwaÝV

{ddmh H$a Xmo ({Va{_µOr, ^mJ-1 AÜ`m`- {ZH$mh)$& {\$a Bg {ZH$mh ({ddmh) Ho$ _m_bo H$mo ~hþV hr gmXm Am¡a gab ^r aIm J`m h¡$&

Page 68: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

~hþV hr {ZH$Q Ho$ Hw$N [aíVm| H$mo Nmo‹SH$a ~mµH$s g^r bmoJm|, go {ZH$mh Om`µO {H$`m h¡$& Bgr àH$ma OmV-nm±V H$m AÝVa ^r H$moB© éH$mdQ

Zht h¡$& µ\$a_m`m J`m h¡ {H$ �

""{ZH$mh ({ddmh) _| bmoJ Am¡aV Ho$ Zñb d d§e H$mo, CgH$s ˜y~gyaVr H$mo Am¡a CgH$s Xm¡bV_§Xr (YZmT²`Vm) H$m XoIm

H$aVo h¢$& bo{H$Z Vw_ _wgb_mZm| H$mo CgH$m Y_© Am¡a {eîQmMma XoIZm Mm{hE$&''

(hXrg:~wImar)

_h²a _| ^r ~rM H$m amñVm AnZmZo H$s {hXm`V H$s JB© h¡ Am¡a Ohm± VH$ {ddmh H$s añ_ H$mo nyam {H$E OmZo H$m _m_bm h¡, Vmo dh

BVZm ghO h¡ {H$ Bg_| {H$gr àH$ma H$s H${RZmB© H$m A§e VH$ Zht$& Z {H$gr Ym{_©H$ Jwé, n§{SV `m hm{H$_ H$s µOê$aV, Z {H$gr Am¡a

~mV H$s eV©$& H$_-go-H$_ Xmo Jdmhm| Ho$ gm_Zo nwéf Am¡a ñÌr AnZr-AnZr gh_{V H$mo àH$Q H$aHo$ ñd`§ hr Bg A{Zdm`© H$Îm©ì`

(µ\$µO©) H$mo nyam H$a gH$Vo h¢$&

(`) {H$gr Z¡{VH$ Amdí`H$Vm `m gm_m{OH$ {Z{hV{hV H$s `{X Anojm hmo Vmo Ý`m`nyU© ~aVmd Ho$ à{V~ÝY Ho$ gmW EH$ Ho$ ~OmE

Mma {ZH$mhm| VH$ H$s ^r AZw_{V h¡$& O¡go � {H$gr `Vr_ ~ƒo H$s RrH$ nad[ae CgHo$ {~Zm Z hmo gH$Vr hmo {H$ Cgo AnZm gm¡Vobm ~ƒm

~Zm {b`m OmE, `m {H$gr ì`pŠVH$mo {gµ\©$ EH$ ~rdr Ho$ µOar`m AnZr n[dÌVm H$s ajm H${RZ ZµOa Am ahr hmo$�

""Vmo CZ_| go Omo Vwåh| ngÝX hm|, Xmo-Xmo, `m VrZ-VrZ `m Mma-Mma go {ddmh H$a bmo$&'' (µHw$aAmZ, 4:3)

(H$) {dYdm d ~odm Am¡aV| Am¡a H$mo {\$a go XmånË` OrdZ AnZm boZo H$s {hXm`V H$s JB© h¡$& Bgr àH$ma `{X bm¢Sr `m µJwbm_

_m¡OyX hm| Vmo hþŠ_ h¡ {H$ CgH$m {ddmh H$a Xmo$& µHw$aAmZ _| h¡ {H$ �

""Vw_ _| go Omo bmoJ EH$mH$s A{ddm{hV hm| Am¡a Vwåhmao bm¢Sr µJwbm_m| _| go Omo ZoH$ hm|, CZHo$ {ddmh H$a Xmo$&''

(24:32)

BgH$m _w»`moX²Xoí` `h h¡ {H$ g_mO _| `{X H$moB© Eogm ì`pŠV h¡, Omo H$m_dmgZm H$s àd¥{Îm Ed§ epŠV aIVm h¡, Vmo dh A{ddm{hV

Z ah OmE, AÝ`Wm AÝXoem ahoJm {H$ H$ht dh {H$gr JwZmh _| {bßV hmo OmE$&

] (5) Eogo V_m_ H$m_| go nahoO {H$`m OmE Omo bmoJm| _| àm`: ì`{^Mma `m H$m_mgpŠV Ho$ éOhmZ H$mo CH$gm {X`m H$aVo h¢, `m

CgH$s _mZ{gH$ epŠV H$mo n{VV Am¡a Z¡{VH$ MoVZm H$mo An§J H$a XoVo h¢$& `hr H$maU h¡ {H$ ZmM-JmZo, ~mOo, eam~ Am¡a Xygar Zerbr

dñVwAm| Ho$ BñVo_mb H$mo Ad¡Y H$a {X`m J`m h¡$&

(6) ahZ-ghZ Am¡a ImZo-nrZo _| gÝVwbZ aIm OmE$& µHw$aAmZ Zo _mo{_Z H$s nhMmZ `h ~VmB© h¡ {H$ dh ˜M© _| Z µ\w$µOyb ˜M© go

H$m_ boVm h¡ Am¡a Z hr H§$Oygr go$&

""Omo ˜M© H$aVo h¢ Vmo Z Vmo µ\w$µOyb ˜M© H$aVo h¢ Am¡a Z hr H§$Oygr go H$m_ boVo h¢, ~pëH$ do BZHo$ ~rM H$s amh AnZmVo h¢$&''

(µHw$aAmZ, 25:67)

Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) H$m EH$ Amoa Vmo `h H$hZm h¡ {H$ � ""Aëbmh VAmbm AnZr Xr hþB© Zo_V H$m AnZo ~ÝXo na à^md

àH$Q hmoVo XoIZm MmhVm h¡$&'' ({V{_©µOr earµ\$), Xygar Amoa Amn K_ÊS `m {µ\$µOyb˜Mu (Anì``) Am¡a EoenañVr H$m AmMaU

AnZmZo go g™Vr Ho$ gmW _Zm H$aVo h¢ CXmhaUW© � ""H$moB© Eogm {b~mg Zht nhZm Om gH$Vm Omo K_ÊS H$mo µOm{ha H$aZodmbm Q˜Zm| go

ZrMo hmo H$a µO_rZ na {KgQVm ahVm hmo$& (hXrg : _wdÎmm) gmoZo Mm§Xr Ho$ ~V©Zm| H$m BñVo_mb Zht {H$`m Om gH$Vm$& _X© aoe_ Zht nhZ

gH$Vm$& (hXrg : {Va{_µOr) ahZ-ghZ H$m gm_mZ µOê$aV go µÁ`mXm BH$Q²Rm Zht H$aZm Mm{hE$& (hXrg : _wpñb_) Bgr àH$ma

D±$Mr-D±$Mr H$mo{R`m± Am¡a _hb ~ZmH$a ahZm H$moB© AÀNr ~mV Zht$& Z~r (gëb.) H$m µ$\$a_mZ h¡ {H$ �

""gƒo _wgb_mZ H$m ha ˜M© Omo dh AnZo D$na H$aVm h¡, dmñVd _| Aëbmh Ho$ _mJ© _| ˜M© h¡, {gdmE (µOê$aV go A{YH$)

{Z_m©U Ho$ {H$ CZ_| H$moB© ^bmB© Zht$&'' (hXrg: {V{_©µOr)

Am¡a `h {H$ � ""^moJ-{dbm{gVm go _wgb_mZ H$mo ~hþV Xya ahZm Mm{hE$&'' (hXrg: Ah_X)

-------------------------------------------------------------------------

1. _m¡Vm 2. {V{_©µOr 3. _wpñb_

(7) nwéf Am¡a ñÌr H$s OÝ_OmV epŠV`m± Am¡a CZHo$ H$m`© Ho$ Z¡g{J©H$ joÌ {Og àH$ma AbJ-AbJ h¢, Cgr àH$ma CZH$s doe^yfm

^r A{Zdm`©V: AbJ-AbJ ahZr Mm{hE$& Z~r (gëb.) µ\$a_mVo h¢ {H$$�$""Aëbmh VAmbm Zo CZ nwéfm| na Omo {ñÌ`m| H$m a§J-T§J

AnZmVo h¢ Am¡a CZ pñÌ`m| na Omo nwéfm| H$m a§J-T§J AnZmVr h¢, bmZV ({\$QH$ma) ^oOr h¡$&'' (hXrg : ~w˜mar)

(8) {H$gr {ZH$Q gå~ÝYr H$s _¥Ë`w _Zwî` Ho$ {bE ~‹So Y¡`©-narjU H$s K‹Sr hmoVr h¡$& Eogr pñW{V _| ^r h_ Y¡`© Ed§ g{hîUwVm Am¡a

ñdm{^_mZ Ed§ ~‹SßnZ Zht Nmo‹SZm Mm{hE$& AmXoe h¡ {H$ � ""Eogo g_` (AWm©V² emoH$H$mb) _| ^r AYraVm Am¡a amoZo-nrQZo H$m àXe©Z Z

Page 69: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

H$amo$&'' (hXrg : A~yXmD$X) Bgr àH$ma ~‹Sr-go-~‹Sr ˜wer Ho$ Adga na ^r bmoJ Amno go ~mha hmoZo bJVo h¢, bo{H$Z Bñbm_ Eogm

H$aZo go _Zm H$aVm h¡$& (µHw$aAmZ, 57:23)

{\$a ñdm{^_mZ ~‹SßnZ hr Zht, ~pëH$ AÀNr é{M H$m ^r ˜`mb aIZm µOê$a h¡$& AmXoe h¡ {H$ � ""~mE± hmW go Z ImAmo$&''

(hXrg : BãZo _mOm) XmBª hmW go BpñV§Om Z H$amo, ~pëH$ Cggo JwßVm§J H$mo hþAmo VH$ Zht$& (hXrg : ~w˜mar) EH$ nm±d _| OyVm nhZ H$a Z

Mbmo$& (hXrg : _wpñb_) {ga H$m {gµ\©$ Hw$N {hñgm Z _wÊSmAmo$& (hXrg : ~w˜mar)

(9) Eogo H$m_ Z {H$E OmE± {OZH$m H$moB© nmabm¡{H$H$ `m gm§gm[aH$m bm^ Z hmo$& _mo{_Z Ho$ AmYma^yV JwUm| _| go µHw$aAmZ _OrX Zo

EH$ JwU `h ^r ~Vm h¡ {H$ dh ""bµ½d'' AWm©V² bm^hrZ H$m_m| go H$moB© A{^é{M Zht aIVm$& (µHw$aAmZ, 23:3) Bgr àH$ma Z~r

(gëb.) µ\$a_mVo h¢ {H$ ""{H$gr Ho$ AÀNo _wpñb_ hmoZo H$m bjU `h h¡ {H$ AmX_r {ZaW©H$ H$m_m| go ^r Xya aho$&

(hXrg : _wdÎm)

(10) Eogo AmMaU Z AnZmE OmE± {OZ_| {H$gr µJ¡a-Bñbm_r g_mO H$s H$moB© ˜mg ê$h H$m_ H$a ahr hmo Am¡a {OZH$mo AnZm bo Zo

Ho$ ~mX _wgb_mZm| H$s gm§ñH¥${VH$ {d{eîQVm `m Ym{_©H$ àH¥${V AmhV hmo OmVr hmo$& CXmhaUV: AmXoe h¡ {H$ �

(A) H$moB© _wgb_mZ Eogm ê$n-a§J Z AnZmE Omo µJ¡a-_wpñb_m| `m

µ\$m{gH$m| ({dY{_©`m|) Ho$ {bE {d{eîQ hmo, AÝ`Wm CZH$s JUZm CÝht _| go hmoJr & (hXrg : A~y XmD$X)

(~) Xm‹Tr Am¡a _y±N Ho$ {df` _| ~hþXoddm{X`m| go {^ÝZ VarµH$m AnZmAmo Xm‹Tr ~‹TmAmo Am¡a _y±N H$VadmAmo$& (hXrg :

~w˜mar)

(g) `hÿXr Am¡a B©gmB© AnZo gµ\o$X ~mbm| H$mo `y± hr ahZo XoVo h¢, CZ_| {˜µOm~ Zht bJmVo$& Vw_ _wgb_mZm| H$mo CZHo$ {˜bmµ\$

AmMaU-ar{V AnZmZr Mm{hE$& (hXrg : ~w˜mar)

_Vb~ `h {H$ Bñbm_r g_mO H$m {_µOmµO "hZrµ\$s' Am¡a `H$a§J ~Zm`m J`m h¡$& _wgb_mZm| H$s gm_m{OH$ {d{eîQVm ha pñW{V _|

~aµH$ama Am¡a ha nhby go CËH¥$îR ahZr Mm{hE$& CZHo$ {bE Eogr CXmaVm, CXmaVm Zht ~pëH$ H$nQnyU© AmMaU h¡, {Oggo Bñbm_ Am¡a

µJ¡a-Bñbm_ _| H$moB© NmoQm-gm ^r JwU ghY{_©Vm H$mo àH$Q H$aVm hmo$& Bñbm_ Ho$db Bg ~mV H$mo _mZVm h¡ {H$ gµ\o$Xr Am¡a MrµO h¡ Am¡a

H$m{b_m Xygar MrµO h¡$& Bg ~mV H$mo µH$VB© Zht _mZVm {H$ gµ\o$Xr Am¡a H$m{b_m XmoZm| EH$ hr O¡gr MrµO| h¢$&

5. Am{W©H$ ì`dñWm Omo ì`pŠV Bñbm_ H$mo OmZVm h¡, dh `h ^r OmZVm h¡ {H$ CgH$s {ZJmh _| _mZd H$m Agb {hV CgHo$ nabmoH$ H$m {hV h¡$& Cgo

Am{˜aV hr Ho$ {bE OrZm Am¡a _aZm Mm{hE$& {\$a _wpñb_ H$s nhMmZ hr `h h¡ {H$ dh Xw{Z`m na Am{˜aV H$mo àmW{_H$Vm Xo Am¡a Cgr

H$mo AnZm dmñV{dH$ Ü`mZ-Ho$ÝÐ ~ZmE aIo$& `h EH$ gwñnîQ Am¡a àË`j dmñV{dH$Vm h¡$& gyaO go ^r A{YH$ àH$me_mZ Am¡a ñnîQ$&

bo{H$Z Bg ^«_ _| Zht n‹SZm Mm{hE Am¡a Z BgH$m _Vb~ `h H$^r ^r boZm Mm{hE {H $Bñbm_ g§gma H$s CZ ~mVm| H$mo {gao go H$moB©

_hËd hr Zht XoVm Omo _mZd Ho$ ^m¡{VH$ OrdZ Ho$ {bE Ano{jV hmoVt Am¡a hmo gH$Vr h¢$& Bñbm_ Zo Bg µO_rZ na BZgmZ H$s Omo

aMZmË_H$ h¡{g`V RhamB© h¡, CgH$s n¡XmBe H$m Omo CX²Xoí` ~Vm`m h¡, AmÜ`pË_H$ (éhmZr) CƒVm Am¡a Aëbmh Ho$

gm_ræ` H$s Omo AdYmamUm àñVwV H$s Am¡a CgHo$ {bE Omo amO_mJ© {Z`V {H$`m h¡ � BZ gmar MrµOm| H$mo XoIVo hþE Eogm {dMma H$aZm {H$

Bñbm_ _mZd H$s ^m¡{VH$ Amdí`H$VmAm| H$mo H$moB© _hËd Zht XoVm � ñnîQV: AkmZVm H$m à_mU XoZm h¡$& ""_mo{_Z'' Am¡a ""_wpñb_''

Ho$db AmË_m H$m Zm_ Zht h¡, ~pëH$ AmË_m Am¡a eara XmoZm| Ho$ g§J«h H$m Zm_ h¡ Am¡a EH$ _wgb_mZ H$mo Bg g§gma _| AnZm µ\$µO© nyam

H$aZo, AnZo {_eZ H$mo bú` VH$ nhþ±MmZo Am¡a AnZo nmbZhma H$s àgÝZVm àmßV H$aZo Ho$ {bE Omo Hw$N H$aZm h¡, CgHo$ {bE eara Am¡a

ear[aH$ epŠV`m± ^r µOê$aV H$s MrµOo h¢ VWm CZH$m BñVo_mb An[ahm`© h¡$& Eogr pñW{V _| dh OrdZ-gm_J«r ^r Š`m| Amdí`H$ Z hmoJr,

{Ogna eara Am¡a ear[aH$ epŠV`m| H$m ApñVËd {Z^©a h¡$& Am¡a {Ogo h_ _mZd H$s AmOr[dH$m Ed§ Ord{Zdm©h H$m gmYZ H$hVo h¢$?

`hr H$maU h¡ {H$ hµOaV _whå_X (gëb.) Zo µ\$a_m`m h¡ {H$ � ""µ\$µO© B~mXVm| Ho$ ~mX hbmb amoµOr H$_mZm ^r µ\$µO© h¡$&''

(hXrg : ~¡hµH$s)

Bgr Vah µHw$aAmZ _OrX _| OrdZ�gm_J«r H$mo OJh-OJh "Aëbmh H$m _mb²' "nmH$sµOm MrµO|', "Aëbmh H$s Zo_V|' Am¡a

"Aëbmh H$m µ\$µÁb' H$hm J`m h¡$&

_Vb~ `h {H$ OrdZ H$s ^m¡{VH$ Adí`H$VmAm| H$mo ^r Bñbm_ Ano{jV _hËd XoVm h¡ Am¡a BgH$m CgZo nyam-nyam àmdYmZ ^r H$a

aIm h¡ {H$ H$moB© ì`pŠV Bg OrdZ-gm_J«r go d§{MV Z ah OmE$& `h àmdYmZ gmd©^m¡{_H$ h¡ Am¡a Mh±þ_wIr Cnm`m| na AmYm[aV h¡$&

(1) ha ì`pŠV H$mo AnZr AmOr{dH$m ñd`§ àmßV H$aZo H$s àoaUm Ed§ CnXoe,

Page 70: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

(2) H$_mZo Am¡a ˜M© H$aZo H$s Ano{jV ñdV§ÌVm Am¡a CZ na Amdí`H$ n{V~ÝY

(3) µJar~m| H$s ghm`Vm H$aZo Ho$ ~mao _| YZdmZm| H$mo Z¡{VH$ MoV²mdZr

(4) µJar~m| Ho$ gå~ÝY _| YZ-g§nÝZ bmoJm| H$m d¡Ym{ZH$ CÎmamX{`Ëd

BZ Mmam| Cnm`m| H$s g§{jßV ì`m»`m `h h¡�

(1) ha ì`pŠV H$mo AnZr AmOr{dH$m ñd`§

A{O©V H$aZo H$s àoaUm Ed§ MoVmdZr (1) àË`oH$ ì`pŠV H$mo AnZr AmOr{dH$m A{O©V H$aZo H$s H$mo{ee H$mo EH$ d¡Ym{ZH$ CÎmaXm{`Ëd g_PZm Mm{H$E Am¡a {H$gr na

~moP ~ZZo Ho$ ~OmE AnZr AmOr{dH$m ñd`§ AnZm ngrZm ~hmH$a hm{gb H$aZr Mm{hE$&

(hXrg : ~˜mar)

(2) ^rI _m±JH$a AnZr AmOr{dhH$m MbmZm, AË`ÝV K¥{UV H$m`© h¡ Am¡a Omo ì`pŠV ^r {H$gr C{MV {ddeVm Ho$ {~Zm Xygam| Ho$

gm_Zo hmW \¡$bmVm h¡, dh ham_ (Ad¡Y) H$_mVm Am¡a ham_ ImVm h¡$& (hXrg : _wpñb_)

H$_mZo Am¡a ˜M© H$aZo H$s Ano{jV ñdVÝÌVm Am¡a CZ na Amdí`H$ à{V~ÝY:-(1) AmOr{dH$m AO©Z Ho$ g_ñV d¡Y g§gmYZ ha ì`pŠV Ho$ {bE g_mZ ê$n go Iwbo ah|Jo$& Am{W©H$ joÌ _| g§Kf© Ed§ à`mg H$aZo

H$m g^r H$mo g_Vm H$m A{YH$ma àmßV hmoJm$& `hm± EH$m{YH$ma Zm_ H$s H$moB© MrµO Z hmoJr$& H¥${f, ì`mnma, XñVH$mar, Zm¡H$ar _Vb~ `h

{H$ AOr{dH$m CnmO©Z H$m H$moB© d¡Y gmYZ {H$gr ì`pŠV Ho$ {bE {ZfoY Z hmoJm$& ha ì`pŠV AnZr `mo½`Vm Am¡a AnZr é{M Ho$ _wVm{~µH$

AmOr{dH$m-gmYZ AnZmZo _| nyU©V: ñdVÝÌ hmoJm, Š`m|{H$ Bg ^yVb na AmOr{dH$m Ho$ {OVZo ^r gmYZ h¢ , CZ g~ H$mo Aëbmh Zo

AnZo g_ñV ~ÝXm| Ho$ {bE hr n¡Xm {H$`m h¡$& (µHw$aAmZ, 2:29) Bg {bE CZgo bm^mpÝdV hmoZo H$m d¡Ym{ZH$ ê$n go g^r H$mo EH$ g_mZ

A{YH$ma àmßV h¡$&

(2) ^y{_ Am¡a dmVmdaU H$s Eogr g_ñV dñVwAm| go {OZHo$ n¡Xm H$aZo Am¡a Cn`moJr ~ZmZo _| {H$gr _mZdr` l_ H$m H$moB© hñVjon

Zht hmoVm, g^r bmoJ AnZr µOê$aV Ho$ _wVm{~µH$ bm^ CRmZo H$m ~am~a H$m A{YH$ma aIVo h¢$& Z~r (gëb.) H$m µ\$a_mZ h¡�

""g^r do bmoJ Omo B©enam`U h¢ � VrZ MrµOm| _| ~am~a H$m A{YH$ma aIVo h¢ � nmZr, Kmg Am¡a AmJ$&'' (hXrg :

A~yXmD$X)

Bg hXrg _| Zm_ `Ú{n _mÌ VrZ MrµOm| H$m {b`m J`m h¡, {H$ÝVw dmñV{dH$Vm `h h¡ {H$ `h EH$ g¡ÕmpÝVH$ MoVmdZr h¡ Am¡a Bggo

A{^àoV `h h¡ {H$ do g_ñV MrµO| _ybV: g~Ho ${bE g_mZê$n go d¡Y h¢, {OZH$s CËn{Îm Z¡g{J©H$ ê$n go Amn go Amn hþB© hmo Am¡a {OZ_|

{H$gr ì`pŠV H$m l_ Z bJm hmo$& Bgr {bE _hm_mÝ` n¡µJå~a hµOaV _whå_X (gëb.) Zo Cg ì`pŠV Ho$ ~mao _|, Omo Eogr MrµOm| Ho$

BñVo_mb go bmoJm| H$mo amoHo$ µ\$a_m`m h¡ {H$ �

"" .............. Aëbmh VAmbm {µH$`m_V Ho$ {XZ Cggo H$hoJm {H$ AmO _¢ Vwåh| AnZr X`mbwVm go d§{MV aIy±Jm, {Og

àH$ma {H$ Vw_ Zo bmoJm| H$mo Cg MrµO H$s ""X`mbwVm'' (AWm©V² A{V[aŠV ^mJ) go d§{MV H$a aIm Wm, {Ogo Voao hmWm| Zo ~Zm`m

Am¡a V¡`ma Zht {H$`m Wm$&'' (hXrg : {Va{_µOr)

AV: ZXr, Vmbm~ Am¡a òmoVm| H$m nmZr, O§Jb H$s bH$‹Sr Am¡a Kmg Am¡a AnZo Amn CJo hþE no‹Sm| Ho$ \$b Bgr àH$ma ñdVÝÌ njr,

nmZr H$s _N{b`m±, O§Jbr OmZda, Iwbr hþB© ImZ|, Z_H$ Ho$ ^ÊSma Am{X � gmar MrµO| Am_ BñVo_mb Ho$ {bE hm|Jr Am¡a CZ OyZ na

g_mZ ê$n go g~ H$m A{YH$ma hmoJm$& n‹Sr hþB© gm`a µO_rZ H$m _m_bm ^r Eogm hr h¡$& Omo Mmho Cgo OmoVH$a Am¡a V¡`ma H$aHo$ IoVr H$a

gH$Vm h¡$& H$moB© Cgo amoH$ Zht gH$Vm$&

""n‹Sr hþB© gm`a ^y{_ Aëbmh H$s Am¡a CgHo$ agyb H$s h¢$& {\$a `o _oar Amoa go Vwåhmao {bE ^|Q h¢$&'' (hwÁOVwëbm{hb

~m{bµJm, ^mJ-2)

(3) Am_ BñVo_mb H$s BZ MrµOm| _| go {OVZo {hñgo H$mo ^r H$moB© ì`pŠV AnZr _ohZV Am¡a XjVm H$mo ì`` H$aHo$ AnZo µH$ãµOo _| bo

boJm, CgH$m dh _m{bH$ hmo OmEJm, A~ Cggo dh MrµO NrZr Zht Om gH$Vr$& Z~r (gëb.) µ\$a_mVo h¢ �

""{Og {H$gr Zo H$moB© ~§Oa ^y{_ H$mo H¥${f `mo½` ~Zm {b`m, dh CgH$m ñdm_r h¡$&'' (hwÁOVwëbm{hb

~m{bµJ, ^mJ-2)

(4) H$moB© ì`pŠV AmOr{dH$m Ho$ àmH¥${VH$ g§gmYZm| H$mo AnZr {_pëH$`V _| bm MwH$Zo Ho$ ~mX Cgo ~oH$ma Nmo‹So Zht aI gH$Vm$&

AJa VrZ gmb VH$ CgZo H$moB© µO_rZ ~oH$ma Nmo‹So aIr Vmo dh {\$a AnZr Agb pñW{V � gmd©O{ZH$ d¡YVm� _| dmng bm¡Q OmEJr Am¡a

Cg g_` Omo ì`pŠV ^r MmhoJm Cgo AnZo Cn`moJ _| bmH$a Am~mX H$a gHo$Jmm$& ({H$Vm~wb {˜amO, n¥.77)

Page 71: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

àË`oH$ ì`pŠV H$mo ñdVÝÌVm àmßV h¡ {H$ dh AnZo YZ H$mo A{V[aŠV Am¡a YZ àmpßV H$m gmYZ ~ZmE$& ì`dgm` Am¡a H$bm XmoZm|

MrµOm| H$s, Omo YZ H mo Am¡a A{YH$ ~‹TmZo Ho$ ì`mdhm[aH$ gmYZ h¢, earAV (Bñbm{_H$-{dYmZ) Zo ~‹Sr àoaUm Xr h¡ Am¡a CZH$s ~‹Sr

_hÎmm ~`mZ H$s h¡$&

(6) YZ go A{V[aŠV YZ {Za§Hw$eVm go àmßV Zht {H$`m Om gH$Vm, ~pëH$ CZ na Hw$N g™V Z¡{VH$ Am¡a H$mZyZr nm~§{X`m± bmJy h¢

Am¡a do `o h¢ �

(H$) _m_bm H$aZo _| XmoQyH$ gƒmB© Am¡a B©_mZXmar A{Zdm`© h¡ J«mhH$ H$mo YmoIm XoZm Am¡a Cggo AnZr MrµO H$m Xmof {Nnm H$a ~oM

XoZm, ~‹Sm mar JwZmh h¡$& Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) H$m µ\$a_mZ h¡ � ""{OgZo YmoIm {X`m dh _oao bmoJm| _| go Zht$&''

(hXrg : {a{_µOr)

(I) AnZr {~H«$s ~‹TmZo Ho$ {bE PyRr µH$g_| ImZm ~‹So JwZmh H$s ~mV h¡$& hXrg _| AmVm h¡ {H$ Eogm ì`pŠV {µH$`m_V Ho$ {XZ

Aëbmh VAmbm H$s H¥$nmÑpîQ go d§{MV ahoJm$& (hXrg : _wpñb_)

(J) ã`mO H$m H$mamo~ma, Mmho dh {H$gr ê$n _| hmo, ha pñW{V _| {Zfo{YV (_Zm) h¡$& ã`mO boZm Am¡a ã`mO XoZm {~bHw$b ham_ h¡,

(µHw$aAmZ, 2:275) Am¡a ham_ hr Zht ~pëH$ Eogm \$m¡OXmar AnamY h¡, {OgH$s pñW{V Bñbm_ go ~µJmdV Am¡a Bñbm_r amÁ` Ho$ {déÕ

`wÕ H$s CX²KmofUm H$s-gr h¡$&

(µHw$aAmZ, 2:279)

(K) H$moB© Eogm gmPo H$m H$mamo~ma Zht {H$`m Om gH$Vm, {Og_| EH$ nj H$m bm^ Vmo gw{ZpíMV hmo, bo{H$Z Xygao H$m A{ZpíMV Am¡a

g§{X½Y hmo$& Bg àH$ma Ho$ g_ñV H$mamo~ma Ho$ _m_bo ã`mO Ho$ H$mamo~ma hr H$s n[a^mfm _| AmVo h¢$&

(S.) OwAm ham_ Am¡a EH$ An{dÌ H$_© h¡$& Bggo Xya ahZm Mm{hE$& µHw$AmZ _| h¡:

""`o eam~ Am¡a OwAm Am¡a XodñWmZ Am¡a nm±go Vmo J§Xo e¡VmZr H$m_ h¢$& AV: Vw_ BZgo Xya ahmo$&' (µHw$aAmZ,

5:90)

OwAm Z Ho$db `h {H$ ñnîQ Ed§ àM{bV T§J H$m Zht Iobm Om gH$Vm, ~pëH$ H$moB© ^r Eogm H$mamo~ma `m _m_bm Zht {H$`m Om

gH$Vm, {Og_| OwE Ho$ àH$ma H$m H$moB© A§e nm`m OmVm hmo$& CXmhaUV: gÅm, bmQar Am¡a dV©_mZ Ho$ B§í`moa|g Am{X$&

(M) {OZ MrµOm| H$m ImZm-nrZm ham_ h¡$& CXmmhaUV: � eam~, ˜yZ, gwAa Am¡a _wXm©a (ñd`§_¥V new) Am{X � BZH$m ì`mnma Ed§

H$mamo~ma ^r ham_ h¡$& hXrg _| h¡:

"Aëbmh Zo Am¡a CgHo$ agyb (gëb.) Zo eam~ H$m, _wXm©a, gwAa Am¡a _y{V©`m| Ho$ ì`mnma H$mo ham_ (Ad¡Y) Rham {X`m h¡$&''

(hXrg : ~w˜mar ^mJ-1)

earAV _| BZH$m Z {gµ\©$ ì`mnma ham_ h¡, ~pëH$ BZgo hmoZodmbr Am` Ed§ _yë` ^r ham_ h¡ hXrg _| h¡:

""Aëbmh VAmbm O~ {H$gr Om{V Ho$ {bE {H$gr MrµO H$m ImZm ham_ H$aVm h¡, Vmo CgHo$ _yë` H$mo ^r ham_ H$a XoVm h¡$&''

(hXrg : A~y XmD$X, ^mJ-2)

(N) H$mamo~ma _| H$moB© Eogm VarµH$m Zht AnZm`m Om gH$Vm, {Oggo Xygao ì`pŠV `m g_mO H$mo ZwµH$gmZ nhþ±MVm hmo CXmhaUV: (1)

^md ~‹TmZo Ho$ {bE Amdí`H$ OrdZ-gm_J«r H$mo amoHo$ aIZm g™V _Zm h¡$& Eogo ì`mnm[a`m| na bmZV d {\$QH$ma bJmB© JB© h¡$& (hXrg :

BãZo _mOm) (2) Bgr àH$ma _ÊSr _| AmZodmbo ì`mnm[aH$ gm_mZ H$mo AmJo ~‹TH$a amñVo hr _| ˜arX boZm OmBµO Zht h¡$& (hXrg :

_wpñb_, ^mJ-1) (3) Am¡a {H$gr ehar H$mo Bg ~mV H$s AZw_{V Zht {H$ dh {H$gr XohmVr H$m, Omo _ÊSr _| AnZm gm_mZ ~oMZo bm`m

hmo, dH$sb `m EoO|Q ~Z OmE Am¡a CgH$m gm_mZ A{YH$ Xm_m| _| ~oMZo Ho$ {bE AnZo nmg aI bo$& (hXrg : ~w˜mar, ^mJ-2)

(O) H$moB© Eogm boZ-XoZ Zht {H$`m Om gH$Vm, {Og_| ~oMrm OmZodmbr MrµO ~oMZodmbo Ho$ AnZo ñdm{_Ëd _| Z hmo, Š`m|{H$ Bggo

CnÑd Ed§ µ\$gmX n¡Xm hmoZo H$s Ame§H$m hmoVr h¡ Am¡a `hr MrµO AmJo ~‹TH$a gÅo H$m ê$n bo boVr h¡, {Oggo OrdZ H$s Amdí`H$

gm_{J«`m| H$m _yë` XoIVo-hr-XoIVo H$ht-go-H$ht nhþ±M Om`m H$aVm. h¡$& (hXrg : A~y XmD$X)

(P) {Og àH$ma amoµOr-amoµOJma Ho$ do g^r VarµHo$ à{V~§{YV h¢, Omo Xygam| Ho$ {bE ^m¡{VH$ AnH$ma H$m H$maU ~ZVo hm|, Cgr àH$ma do

gmYZ ^r à{V~§{YV h¢ {OZgo bmoJm| H$mo Z¡{VH$ `m Ym{_©H$ hm{Z nhþ±MVr hmo$& Zerbr MrµOm| H$mo, Vñdram| H$mo, ZmM-JmZo H$mo, H$m_wH$ Ed§

Aíbrb gm{hË` H$s V¡`mar Am¡a CgHo$ àH$meZ Ed§ àMma H$mo, dV©_mZ àH$ma Ho$ {gZo_m H$mo Am¡a Bgr a§J-T§J d àH$ma H$s Xygar MrµOm|

H$mo Or[dH$monmO©Z H$m gmYZ ~ZmZo H$mo Ad¡Y Rham`m h¡$&

(k) boZ-XoZ H$m H$moB© Eogm _m_bm, Omo YmoIm Ed§ µ\$ao~ H$s loUr _| AmVm hmo Am¡a {OgHo$ H$maU XmoZm| njm| _| VZmd CËnÝZ hmo

gH$Vm hmo � Zht {H$`m Om gH$Vm$& (hXrg : A~y XmD$X)

Page 72: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

(Q) CnamoŠV gr_mAm| Ed§ _`m©XmAm| H$m AZwnmbZ H$aVo hþE Omo YZ ^r àmßV hmoJm, dh `Ú{n ì`pŠV H$s AnZr d¡Y ì`pŠVJV

gån{Îm hmoJr, {OgH$mo dh ñd`§ ˜M© H$a gHo$Jm, {H$ÝVw Cgo ñd`§ ì`` H$a gH$Zo H$m `h A{YH$ma {~Zm eV© Ed§ gr_ma{hV Zht h¡$&

~pëH$ Cg na ~hþV-gr Z¡{VH$ Am¡a d¡Ym{ZH$ nm~m§{X`m± bmJy h¢$& `{X CgZo BZ nm~pÝX`m| H$mo Vmo‹Sm Vmo emgZ CgH$m hmW nH$‹S boJm Am¡a

`{X dh emmgZ H$s nH$‹S _| AmZo go ~M ^r J`m, Vmo Am{˜aV (nabmoH$) H$s nH$‹S go {H$gr ^r pñW{V _| Z ~M gHo$Jm$& BZ à{V~pÝYm|

Ed§ nm~pÝX`m| _| go Hw$N H$s ì`m»`m Bg dmVm© H$s AJbr n§pŠV`m| _| Am ahr h¡ Am¡a Hw$N H$m ""gm_m{OH$ ì`dñWm'' H$s dmVm© _| dU©Z

{H$`m Om MwH$m h¡$& CZH$m gma `h h¡ {H$ {eîQ e¡br H$m Amam_Xoh Am¡a ˜wehmb OrdZ µOê$a ì`VrV {H$`m Om gH$Vm h¡, {H ÝVw

{dbm{gVm, CÝ_mX, K_ÊS, A{^_mZ Am¡a AmSå_a`wŠV OrdZ Zht JwµOmam Om gH$Vm$&

µOê$aV_§X ì`pŠV`m| H$s µOê$aV| nyar H$aZo Ho$ gå~ÝY _| YZdmZm| H$mo Z¡{VH$ MoVmdZr:-

AmOr{dH$mo Am¡a YZ àmßV H$aZo H$s ñdV§ÌVm `Ú{n g^r bmoJ| H$mo g_mZ ê$n go àmßV h¡ bo{H$Z My±{H$ n¡XmBer Vm¡a na g_ñV

ì`pŠV`m| H$mo _mZ{gH$ Am¡a emar[aH$ epŠV`m± g_mZ ê$n go Zht àmßV h¢, ~pëH$ CZ_| ~‹Sm ^mar AÝVa hmoVm h¡; {\$a n[apñW{V`m± Am¡a

g§`moJ ^r g~H$m g_mZ ê$n go gmW Zht {X`m H$aVo, Bg{bE `h Amem Zht H$s Om gH$Vr {H$ g^r bmoJm| Ho$ Am{W©H$ à`mgm| Ho$ n[aUm_

g_mZ Am¡a ~ohVa hr hm|Jo$& BgHo$ {dnarV nyar gå^mdZm h¡, Am¡a AdbmoH$Z ~VmVm h¡ {H$ {H$ Ho$db `hr gå^d h¡ {H$ g_mO Ho$ Hw$N

bmoJ bmIm| Ho$ ñdm_r ~Z JE hm| Vmo Hw$N Xmo dµŠV H$s amoQr ^r Z n¡Xm H$a gHo$ hm|$& `Ú{n ha ì`pŠV Ho$ {bE OrdZ H$s Amdí`H$ gm_J«r,

Am{W©H$ Adí`H$VmAm| H$s CnbãYVm � O¡gm {H$ A^r _mby_ hmo MwH$m � BgH$s Ho$db gm§gm[aH$$ Amdí`H$Vm hr Zht Ym{_©H$

Amdí`H$Vm ^r h¡ Xygar Amoa g_ñV _mZdOm{V H$s h¡{g`V Bñbm_ `h {ZpíMV H$aVm h¡ {H$ dh n[anyU©V: Aëbmh H$m ""n[admma'' h¡$&

(hXrg: ~¡hµH$s) AJa h_ AnZo n[adma H$mo Z§Jm-^yIm XoIZm ngÝX Zht H$aVo Vmo `h H¡$go gå^d h¡ {H$ A{V H$éUm_` Ed§ H¥$nmerb

Aëbmh AnZo ""n[adma'' H$mo Z§Jm-^yIm XoIZm ngÝX H$aoJm$& BZ H$maUm| go Bñbm_ nyam µOmoa XoH$a H$hVm h¡ {H$ Am{W©H$ à`mgm| _|

Ag\$b ah OmZodmbo bmoJm| H$s µOê$aV| do bmoJ nyar H$a|, Omo Bg g§Kf© _| g\$b aho$& `h CZH$s Am¡a g_mO H$s g_îQr` ì`dñWm AWm©V²

gaH$ma H$m CÎma Xm{`Ëd h¡ {H$ CÝh| ^yIm-Z§Jm Z ahZo {X`m OmE$& Š`m|{H$ Bg g§gma _| OrdZ`mnZ H$m Omo gm_mZ Aëbmh VAmbm Zo

CVmam h¡, dh BgHo$ g_ñV {Zdm{g`m| Ho$ {bE CVmam h¡$& Bg{bE AJa AnZr {dÎmr` Xm¡‹S-Yyn Ho$ Cnam§V ^r {H$gr H$maU go Hw$N bmoJ

AnZr dmñV{dH$ Adí`H$Vm H$mo nyam H$a gH$Zo _| g\$b Zht hmo nmVo, Am¡a Hw$N AnZr µOê$aV go A{YH$ H$_m boVo h¢, Vmo CZH$s `h

A{YH$ H$_mB© dmñVd _| CZH$s AnZr µOê$aV H$s Am¡a AnZo A{YH$ma H$s MrµO Zht hmoVr, ~pëH$ `h dmñVd _| Xygam| H$m hµH$ hmoVm h¡,

Omo Aëbmh VAmbm H$s _µOu H$s {hH$_V Am¡a {Z{hV {hV Ho$ AYrZ CZHo$ nmg nhþ±M J`m h¡$& _mZmo CgH$s h¡{g`V EH$ A_mZV H$s-gr

hmoVr h¡, {OgHo$ do A_rZ (A_mZVXma) hmoVo h¢$& CZ A_mZVXmam| H$m A{Zdm`© H$Îm©ì` hmoVm h¡ {H$ Agb hµH$Xmam| H$mo CZH$m hµH$ Am¡a

CZH$s A_mZV nhþ±Mm X|$& B©_mZdmbm| Ho$ bjU ~`mZ H$aVo hþE µHw$aAmZ hH$s_ Zo ñnîQ eãXm| _| H$hm h¡ {H$�

""AWm©V² Am¡a CZHo$ _mbm| _| `mMH$mo Am¡a {ZY©Zm| H$m "hµH$' hmoVm h¡$&'' (µHw$aAmZ, 51:19)

g_mO Ho$ {ZY©Z Am¡a _whVmO bmoJm| VH$ CZH$m `h ""hµH$'' nhþ±Mm XoZo Ho$ ~mao _| _mbXmam| H$mo Omo Z¡{VH$ MoVmd{Z`m± Xr JB© h¢, do `o

h¢�

1. ""bmoJmo$! Vw_ ZoH$s H$m _µH$m_ {H$gr pñW{V _| Zht nm gH$Vo, O~ VH$ {H$ AnZo g~go {à` YZ H$m EH$ ^mJ Aëbmh Ho$ _mJ© _|

˜M© Z H$a Xmo$&'' (µHw$aAmZ, 3:92)

2. `h ~mV B©_mZ Ho$ {déÕ h¡ {H$ H$moB© ì`pŠV AnZm noQ ^aH$a ImH$a gmoE Am¡a CgH$m n‹Smogr ^yI go H$adQ| ~Xb ahm hmo$&

(hXrg : ~¡hµH$)

3. YZdmZ hmoZm EH$ ~‹Sr narjm hr Zht h¡, ~pëH$ EH$ ˜VZmH$ CËnmV ({µ\$VZm) h¡ Am¡a gm_mÝ` ê$n go `h A{V K¥{UV

Xwîn[aUm_ hr H$m H$maU ~ZVm ahVm h¡$& Bg Xwîn[aUm_ go Ho$db dhr bmoJ ~M gH$Vo h¢, Omo AnZr Xm¡bV H$mo Aëbmh Ho$ _whVmO ~ÝXm|

na Am¡a Xygao Ym{_©H$ H$m_m| _| ~o{PPH$ ˜M© H$aVo ah|$& Z~r (gëb.) Zo EH$ ~ma µ\$a_m`m {H$ � ""H$m~m Ho$ a~ H$s µH$g_$! `hr bmoJ

g~go µÁ`mXm KmQo _| ah|Jo$&'' nyNm J`m, ""`o H$m¡Z bmoJ h¢$?''

µ\$a_m`m, ""`o Xm¡bV Ho$ ^ÊSma aIZodmbo h¢, CZ_| go Ho$db dhr bmoJ Bg AnYZ go gwa{jV ah|Jo Omo AnZr Xm¡bV ˜wXm H$s amh _|

~am~a Am¡a {ZaÝVa XooVo ahVo h¢, `Ú{n Eogo bmoJ A{YH$ Zht hmoVo$& (hXrg : ~w˜mar)

(2) µJar~m| Ho$ gå~ÝY _| YZdmZm| H$m$ Bñbm_r g§d¡Ym{ZH$ CÎmaXm{`Ëd:-

µOê$aV_ÝXm| Ho$ Bg ""hµH$'' H$s _hÎmm H$mo XoIVo hwE, YZdmZm| na {ZåZ Z¡{VH$ MoVmd{Z`m| Ho$ gmW-gmW Hw$N Bñbm_r g§d¡Ym{ZH$

{µOå_oXm[a`m± ^r bmJy H$s JB© h¢ Am¡a do `o h¢�

1. àË`oH$ Eogo ì`pŠV H$mo Omo {ZY©Z Ed§ _whVmO Zht h¡, à{V df© AnZr g§n{Îm Am¡a n¡Xmda H$m EH$ {ZpíMV ^mJ µJar~m| H$mo CZH$m

Page 73: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

d¡Ym{ZH$ A{YH$ma g_PH$a A{Zdm`©V: XoZm n‹SoJm$& g_mO H$s EH$ g_pîQ-ì`dñWm EH$-EH$ ì`pŠV go µOH$mV Am¡a Ce« (gån{Îm H$m

10dm± ^mJ) H$s `h _mÌm dgyb H$aoJm Am¡a µJar~m| VH$ nhþ±MmZo H$m à~ÝY H$aoJm$& H$moB© ì`pŠV µOH$mV Am¡a Ce« XoZo go BZH$ma Zht H$a

gH$Vm$& AJa H$aoJm Vmo Z Ho$db `h {H$ AnZr Am{˜aV (nabmoH$) {~Jm‹SoJm, ~pëH$ Xw{Z`m _| ^r hþHy$_V H$s H$Rmoa H$madmB`m| go

Xmo-Mma hmoJm$&

2. AJa µOH$mV Am¡a Ce« H$s `h _mÌm µJar~m| H$s µOê$aV| nyar H$aZo Am¡a Xygao gm_m{OH$ H$m_m| Ho$ {bE n`m©ßV Z hmoJr, Vmo emgZ

ny±Or n{V`m| na H$a (Tax) ^r bJmEJm$&

3. O~ H$moB© ì`pŠV XohmÝV H$a OmE Vmo CgH$s Nmo‹Sr hþB© g§n{Îm CgHo$ {d{^ÝZ {ZH$Q gå~Ý{Y`m| _| {dV[aV H$a Xr OmEJr Am¡a

AJa {ZH$Q-gå~ÝYr _m¡OyX Z hm| Vmo Xya Ho$ [aíVoXmam| _| ~m±Q Xr OmEJr$& (Bg H$m`© Ho$ {bE earAV _| {damgV H$m {dñV¥V µH$mZyZ _m¡OyX

h¡$&) Bg àH$ma g§n{Îm g_mO _| Wmo‹Sr OJhm| na {g_Qr ahZo Ho$ ~OmE AZoH$ {XemAm| _| bJmVma \¡$bVr ahVr h¡$& {Oggo µJar~r H$m d¥Îm

~am~a {gHw$‹SVm ahm h¡, Š`m|{H$ g§n{Îm H$m J{V_mZ ahZm Am¡a CgH$m C{MV {dVaU {H$gr g_mO _| Am{W©H$ D$±M-ZrM H$_ H$aZo H$m

g~go _hËdnyU© gmYZ hmoVm h¡$&

6. amOZ¡{VH$ ì`dñWmBñbm_r amOZ¡{VH$ ì`dñWm H$s Ztd Xmo AmYma^yV dmñV{dH$VmAm| na {Z^©a h¡�

(H$) Aëbmh VAmbm H$s h¡{g`V, Omo dh ~«ô_mÊS Ho$ � {deofH$a _mZdOm{V Ho$ � _wµH$m~bo _| aIVm h¡$& {Og àH$ma òîQm Am¡a

nmbZhma hmoZo H$s h¡, Cgr àH$ma CgHo$ dmñV{dH$ emgH$ hmoZo H$s ^r h¡$&

(I) BZgmZ H$s h¡{g`V {Og àH$ma gd©OJV² Ho$ nmbZhma Aëbmh VAmbm H$s g¥pîQ Am¡a nm{bV hmoZo H$s h¡, Cgr àH$ma CgHo$

µJwbm_ (Xmg) Am¡a Bg ^y{_ na CgHo$ à{V{Z{Y (˜brµ\$m) hmoZo H$s ^r h¡$&

BZ XmoZm| _yb^yV dmñV{dH$VmAm| Ho$ AmYma na Bñbm_ Zo amOZr{V H$s Omo ì`dñWm ñWm{nV H$s h¡, CgH$s ñnîQ aoImE± `o h¢ �

(1) gdm}ÀM gÎmm Am¡a `WmW© emgZ dmñVd _| Aëbmh Ho$ {bE {d{eîQ h¡$& Bg_| H$moB© ì`pŠV `m ˜mZXmZ `m H$moB© dJ©, ~pëH$

g_ñV _mZdOm{V ^r µOam© ~am~a CgH$s earH$ d ^mJrXma Zht, g~ Ho$ g~ Cgr H$s OÝ_OmV a¡`V h¢$&

""{Zg§Xoh, gÎmm Am¡a A{YH$ma Vmo ~g Aëbmh H$m h¡$& CgZo AmXoe {X`m h¡ {H$ CgHo$ {gdm {H$gr H$s ~ÝXJr Z H$amo$&''

(µHw$aAmZ, 12:40)

(2) dmñV{dH$ {d{Y-àXmVm Ho$db Aëbmh h¡$& Cgr H$m {X`m hþAm g§{dYmZ _mZd-OrdZ H$m g§{dYmZ h¡ Am¡a Cgr H$m {X`m

hþAm µH$mZyZ _mZd-OrdZ H$m µH$mZyZ h¡$& {H$gr ^r ì`pŠV `m g§ñWm H$mo ñd`§ `h A{YH$ma àmßV Zht h¡ {H$ dh AnZo {bE `m {H$gr Am¡a

Ho$ {bE g§{dYmZ Ed§ µH$mZyZ H$s aMZm H$ao$&

(3) Aëbmh H$m Z~r Bg Xw{Z`m _| CgH$m à{V{Z{Y Am¡a CgHo$ AmXoem| Ed§ BÀNmAm| H$m ì`m»`mH$Vm© hmoVm h¡$& Bg{bE CgH$s

h¡{g`V ^r AYrZñW {d{YH$Vm© H$s h¡ Am¡a CgHo$ {XE hþE AmXoe ^r CgH$s àH$ma nmbZ Ho$ {bE A{Zdm`© hmoJ|, {Og àH$ma dmñV{dH$

{d{Y{Z_m©Vm AWm©V² Aëbmh VAmbm Ho$ hmoVo h¢ �

""agyb Omo Hw$N Vwåh| Xo Cgo bo bmo Am¡a {Og MrµO go Vwåh| amoH$ Xo Cggo éH $ OmAmo$&'' (µHw$aAmZ, 59:7)

agyb H$m AmkmZwnmbZ RrH$ Aëbmh VAmbm H$m AmkmZwnmbZ hmoVr h¡ �

""{µOgZo agyb H$s Amkm H$m nmbZ {H$`m, CgZo Aëbmh H$s Amkm H$m nmbZ {H$`m$&''

(4) Aëbmh Am¡a agyb (gëb.) Ho$ {XE hþE AmXoe Ed§ {dYmZ Ho$ RrH$-RrH$ AZwnmbZ Ho$ {bE Am¡a g_mO _| CZH$mo bmJy H$aZo

Ho$ {bE EH$ gm_y{hH$ ì`dñWm Am¡a EH$ emgZmË_H$ g§ñWm H$s ñWmnZm A{Zdm`© h¡$& Bñbm_r g§{dYmZ (earAV) Ho$ n§{SVm| Zo {dñVma

go {bIm h¡ {H$ �

""Bg ~mV na Bñbm_ Ho$ AZw`m`rJU EH$_V h¢ {H$ A_réb_mo{_ZrZ (_wgb_mZm| H$m AÜ`j AWm©V B_m_) H$s {Z`wpŠV A{Zdm`©

h¡$&''

(eah AµH$mBX {Zpñµ\$`m)

earAV H$s n[a^mfm _| Bg gm_m{OH$ ì`dñWm Am¡a emgZmË_H$ g§ñWm H$mo ""{Ibmµ\$V'' `m ""B_m_V'' `m ""A_maV'' H$hm J`m

h¡ Am¡a `h _m¡{bH$ ê$n go EH$ ì`pŠV na g§J{RV hmoVm h¡, {Ogo � "˜brµ\$m' `m "B_m_' `m "A_ra' H$hVo h¢$&

(5) Bñbm_r amÁ` _| ZmJ[aH$ A{YH$ma ha Cg ì`pŠV H$mo àmßV hmoJm, Omo Bñbm_ na B©_mZ aIVm hmo$& Bg àH$ma Ho$db dhr

_wgb_mZ Cg Bñbm_r amÁ` Ho$ ZmJ[aH$ Z hm|Jo, Omo CgH$s gr_m _| n¡Xm hwE hm|, ~pëH$ g§gma Ho$ {H$gr ^r ^mJ H$m ahZodmbm _wgb_mZ,

O¡go hr Cg amÁ` _| AmEJm Amn hr Amn CgH$m ZmJ[aH$ ~Z OmEJm$&

Page 74: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""_mo{_Z _X© Am¡a _mo{_Z Am¡aV| do g~ nañna EH$-Xygao Ho$ {_Ì h¢$&'' (µHw$aAmZ, 9:71)

(6) Bñbm_r amÁ` Ho$ AÝXa ahZodmbo Omo bmoJ Bñbm_ H$mo AnZm Y_© Zht _mZVo hm|Jo, do ^r `Ú{n amÁ` Ho$ ZmJ[aH$ hr hm|Jo

{H$ÝVw CZH$s ZmJ[aH$Vm Hw$N {^ÝZ àH$ma H$s hmoJr$& Bg àH$ma Ho$ ZmJ[aH$m| H$mo Bñbm_r n[a^mfm _| ""{µOå_r'' H$hm OmVm h¡$& ""{µOå_r''

Bg{bE H$hm OmVm h¡ {H$ amÁ` CZH$s OmZ d _mb Am¡a BµÁµOV H$s ajm H$m {µOå_oXma hmoVm h¡$& {µOpå_`m| Ho$ A{YH$ma "˜brµ\$m' Am¡a

amÁ` H$s BÀNm na {Z^©a Zht hmoVo {H$ dh O~ Mmho CZ_| H$_r H$a Xo$& ~pëH$ Aëbmh Ed§ CgHo$ agyb H$s Amoa go {Z`V {H$E hþE h¢ Am¡a

Bñbm_r emgZ ha pñW{V _| CÝh| nyam H$aZo H$m nm~ÝX hmoVm h¡$&

(7) "˜brµ\$m' H$m H$m_ `h h¡ {H$ dh dmñV{dH$ emgH$ (Aëbmh VAmbm) Ho$ AmXoe Ed§ CgH$s BÀNmAm| Ho$ AZwHy$b gÎmm H$s

ì`dñWm, ñWm{nV H$a bmoJm| _| Ý`m` H$s ñWmnZm H$ao, CZHo$$ A{YH$mam| H$s ajm H$ao, Xoe Ed§ g_mO H$s ajm H$ao Am¡a g~go A§{V_ ~mV

`h {H$ Cg CX²Xoí` H$mo nyam H$ao {OgHo$ {bE Aëbmh VAmbm Zo Bñbm_ H$mo AdV[aV {H$`m$& Zw~ydV Ho$ g_mnH$ VWm ApÝV_ Z~r

(gëb.) H$mo n¡Xm {H$`m Am¡a _wpñb_ g_wXm` H$m àmXw^y©V {H$`m h¡$& Bg gå~ÝY _| dh ˜wXm Am¡a àmUr OJV² Ho$ gm_Zo CÎmamX`r hmoJm$&

(8) {˜bmµ\$V H$s Bg ^mar {µOå_oXmar H$m hµH$ AXm H$aZo _| "˜brµ\$m' H$s ghm`Vm H$aZo hoVw EH$ gbmhH$ma g{_{V (_O{bgo

eyam) hmoJr Am¡a Cg na A{Zdm`© hmoJm {H$ dh Xoe H$s ì`dñWm Bg g{_{V H$s gbmh go MbmE$& Aëbmh Ho$ Z~r hµOaV _whå_X

(gëb.) VH$ H$mo Aëbmh VAmbm H$m `h AmXoe Wm {H$ dh _hËdnyU© _m_bm| _| AnZo gm{W`m| go _edam| go _edam H$a {b`m H$a|$&

(9) ˜brµ\$m dh ì`pŠV ~ZVm h¡ {Ogo Bñbm_r gmogm`Qr Bg ^mar {µOå_oXmar Ho$ `mo½` g_PVr h¡ Am¡a CgH$s {˜bmµ\$V na amµOr

hmoVr h¡$& dh MwZmd Ho$ Ûmam gÎmmé‹T hmoVm h¡$& AJa dh AnZo H$Ëm©ì` H$mo nyam H$aZo _| bmnadmh {gÕ hmoVm h¡, Vmo Cgo nX go hQm`m ^r Om

gH$Vm h¡$& `hm± VH$ {H$ AJa `h bmnadmhr H$^r {˜bmµ\$V Ho$ _m¡{bH$ CX²Xoí`m| go _wI _mo‹SZo H$s gr_m H$mo nhþ±M OmE Vmo Eogr pñW[V _|

ZmJ[aH$m| H$m A{Zdm`© H$Îm©ì` hmo OmEJm {H$ CgHo$ hmW go {˜bmµ\$V H$s bJm_ VwaÝV NrZ b|$&

(10) "˜brµ\$m' Ho$ MwZmd H$m Š`m VarµH$m hmo$?� Bg gå~ÝY _| earAV Zo H$moB© gw{ZpíMV nÕ{V AnZmZo H$m AmXoe Zht {X`m h¡,

~pëH$ {gµ\©$ `h {H$`m h¡ {H$ EH$ Amoa Vmo MwZmd H$m CX²Xoí` ~Vm {X`m h¡, Xygar Amoa CgHo$ VarµHo$ Ho$ gå~ÝY _| EH$ g¡Õm§{VH$ {ZX}e Xo

{X`m h¡$& A~ Bg CX²Xoí` H$mo nyam H$a XoZodmbm Am¡a Bg g¡Õm§{VH$ {ZX}e go AZwHy$bVm aIZodmbm, MwZmd H$m Omo T§J ^r AnZm`m

OmEJm, dh Bñbm_r VarµH$m hmoJm$& CX²Xoí` Vmo `h h¡ {H$ Ho$db Eogm ì`pŠV gÎmm _| AmE Omo AnZo kmZ, AnZo VµH$dm (g§`_), AnZo

qMVZ Am¡ma AnZr ~m¡{ÕH$ à{V^mAm| Am¡a ì`mdhm[aH$ epŠV`m| Ho$ AmYma go g_pîQ ê$noU g^r _| loîR hmo, Am¡a Am_ bmoJm| H$mo CgH$m

{dídmg Am¡a AmXa àmßV hmo$& g¡Õm§{VH$ {ZX}e `h h¡ {H$ MwZmd _ybV: g_mO Ho$ Ho$db do bmoJ H$a| Omo AnZr gyP~yP, AnZr

Y_©nam`UVm Am¡a AnZr {ZU©`-epŠV H$s ÑpîQ go g_mO Ho$ ""D${bb-C_«'' AWm©V² g_ñ`mE± hb H$aZo H$s j_Vm aIZodmbo à{VpîRV

Ed§ AmX`© Am¡a noedm hm|$& eof bmoJ `mZr Am_ OZVm CZH$m g_W©Z H$a|$& `h g¡ÕpÝVH$ {ZX}e ^r dmñVd _| Bgr {bE {X`m J`m {H$

MwZmd H$m CX²Xoí` µÁ`mXm AÀNr Vah hm{gb hmo gHo$$&

(11) "{Ibmµ\$V' H$m nX (Am¡a Bgr àH$ma emgZ H$m H$moB© ^r nX) {H$gr Eogo ì`pŠV H$mo Zht {X`m Om gH$Vm, Omo CgH$s ñd`§

_m±J H$ao `m CgH$m BÀNwH$ hmo$& hþµOya (gëb.) µ\$a_mVo h¢ {H$ �

""˜wXm H$s µH$g_ h_ Bg H$m_ na {H$gr Eogo ì`pŠV H$s {Z`wpŠV Zht H$aVo Omo ñd`§ CgH$s _m±J H$aVm hmo Am¡a Z Eogo ì`pŠV

H$s ({Z`wpŠV H$aVo h¢) Omo CgH$s BÀNm aIVm hmo$&''

(hXrg : _wpñb_)

BgH$m H$maU `h h¡ {H$ Bñbm_ _| emgZ ""A{YH$ma'' Zht h¡, ~pëH$ ""{µOå_oXmar'' Am¡a ""Yamoha'' (hXrg : _wpñb_) h¡ {µOgH$s

˜wXm Ho$ gm_Zo ^mar Odm~Xohr H$aZr hmoJr$& (hXrg : _wpñb_) Bg{bE H$moB© g§doXZerb gƒm _wgb_mZ CgH$m `mMH$ Am¡a BÀNwH$

hmoH$a AnZo Amn Bg ~mV H$m gmhg Zht H$a gH$Vm {H$ H$b Aëbmh Ho$ gm_Zo O~ CnpñWV hmo, Vmo {hgm~ XoZo Ho$ {bE CgH$s

{µOå_oXm[a`m| _| hµOmam| Am¡a bmIm| ˜wXm ~ÝXm| Ho$ hµH$ AXm H$aZo H$s g~go ~‹Sr {µOå_oXmar ^r gpå_{bV hmo$& AV: Z~r (gëb.) Zo

µ\$a_m`m ^r h¡ {H$ �

""Vw_ g~go AÀNo ì`pŠV (AWm©V² CÎm_ nwéf) H$mo nmAmoJo {H$ dh bmoJm| H$s {µOå_oXm[a`m| Am¡a AÜ`jVm Ho$ nXm| H$mo

g~go µÁ`mXm ZmngÝX H$aZodmbm hmoVm h¡$&'' (hXrg: ~w˜mar)

AV: H$moB© ì`pŠV AJa {H$gr nX H$s Amoa ñd`§ bnH$Vm h¡, Vmo `h Bg ~mV H$m à_mU hmoJm {H$ Cgo Cg µ\$arµOo (A{Zdm`© H$Îm©ì`)

H$s dmñV{dH$ h¡{g`V Am¡a CgH$s ^mar {µOå_oXm[a`m| H$m Ehgmg hr Zht h¡ Am¡a µOm{ha h¡ {Ogo {H$gr H$m_ Ho$ dmñV{dH$ h¡{g`V H$m Am¡a

CgH$s {µOå_oXm[a`m| H$m Ehgmg hr Z hmo dh CgH$mo ghr T§J go nyam ^r Zht H$a gH$Vm$&

(12) {H$gr ì`pŠV Ho$ {bE C{MV Zht {H$ dh {Zdm©{MV "˜brµ\$m' H$s {˜bmµ\$V (AWm©V emgZ) ñdrH$ma H$aZo go BZH$ma H$a

Page 75: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Xo$& AJa H$moB© Eogm H$aoJm Vmo Bñbm_ Ho$ amO_mJ© go hQH$a AkmZVm Ho$ _mJ© na Om n‹SoJm$& (hXrg : _wpñb_) Š`m|{H$ `h BZH$ma dmñVd

_| EH$ ì`pŠV H$s "{˜bmµ\$V' H$m BZH$ma Zht h¡ ~pëH$ nyao Bñbm_r amÁ` H$m BZH$ma Am¡a CgHo$ {˜bmµ\$ ~µJmdV H$m EbmZ h¡$&

(13) ha ì`pŠV na Bñbm_r g§{dYmZ Ho$ AZwgma `h A{Zdm`© h¡ {H$ _wgb_mZm| Ho$ ˜brµ\$m Ho$ AmXoem| H$m AZwnmbZ H$ao$&

µHw$aAmZ _| h¡ �

""Eo B©_mZ bmZodmbmo (AWm©V² _wgb_mZmo)$! Aëbmh H$s Amkm H$m nmbZ H$amo Am¡a agyb H$m H$hZm _mZmo Am¡a CZH$m ^r

H$hZm _mZmo Omo Vw__| ˜brµ\$m (AWm©V² A{YH$mar bmoJ) h¢$& (µHw$aAmZ, 4: 59)

˜brµH$m Ho$ AmXoenmbZ go BZH$ma H$aZm dmñVd _| ˜wXm Am¡a CgHo$ agyb Ho$ AmXoe H$m nmbZ H$aZo go BZH$ma H$aZm h¡$& (hXrg :

_wpñb_) {H$ÝVw `{X dh JwZmh H$m Am¡a Bñbm_r earAV Ho$ {˜bmµ\$ {H$gr H$m_ H$m AmXoem XoVm h¡, Vmo Eogr pñW{V _| CgH$s Amkm H$m

Z _mZZm µOê$ar h¡$& (hXrg : _wpñb_)

_wñb_mZm| Ho$ ˜brµ\$m H$m Ho$db `hr hµH$ Zht h¡ {H$ CgH$m AmkmZwnmbZ {H$`m OmE, ~pëH$ `h ^r h¡ {H $ {Xb go CgH$s

˜¡a™dmhr (ew^qMVm) H$s OmE$& `h Bñbm_ Am¡a XrZXmar (Y_©nam`UVm) H$s A{Zdm`© _m±J h¡$& (hXrg

: _wpñb_)

(14) OZVm Ho$ A{Zdm`© H$Îm©ì`m| _| go hr Zht ~pëH$ CgH$m CÎmaXm{`Ëd h¡ {H$ do ˜brµ\$m Am¡a CgHo$ AYrZ H$_©Mm[a`m| na

{ZarjU H$s H$‹Sr {ZJmh aI|$& do Ohm± ^r µJbVr H$aVo nmE OmE±, VwaÝV QmoH$ {XE OmE±$& AJa Qo‹Tr amh Mb| Vmo ha àH$ma Ho$ C{MV à`mg

H$aHo$ CÝh| grYr amh MbZo na {dde H$a {X`m OmE$& hµOaV A~y ~H«$ {gX²XrµH$ (a{µO.) Zo ˜brµ\$m {Z`wŠV hmoZo Ho$ ~mX bmoJm| H$mo CZH$s

`h {µOå_oXmar `mX {XbmVo hþE CZgo Bg {ZarjU H$s ñd`§ _m±J H$s Wr Am¡a µ\$a_m`m Wm {H$ � ""AJa _¢ Qo‹Tr amh AnZmD±$ Vmo _wPo grYm

H$a XoZm$& (Vmar˜o V~ar, µ\$magr AZwdmX, ^mJ-4)

(15) {OZ g_ñ`mAm| Am¡a {df`m| Ho$ gå~ÝY _| Aëbmh Am¡a CgHo$ agyb (gëb.) Ho$ ñnîQ AmXoe _m¡OyX Z hm|Jo, CZHo$ {bE

µH$mZyZ ~ZmE OmE±Jo$& `o µH$mZyZ _wgb_mZm| H$m ˜brµ\$m Am¡a CgH$s gbmhH$a g{_{V ~ZmEJr$&

(16) Bñbm_r amÁ` àË`oH$ ì`pŠV H$s, Mmho dh _wpñb_ hmo `m µJ¡a-_wpñb_, OmZ _mb Am¡a BµÁµOV H$s ajm H$m CÎmaXm`r hmoJm$&

àË`oH$ ì`pŠV H$mo AnZr nÕ{V go CnmgZm H$aZo Am¡a AÝV:H$aU H$mo gm§dmaZo H$s nyar-nyar ñdVÝÌVm àmßV hmoJr$& _V A{^ì`pŠV na

_mÌ BVZm à{V~ÝY hmoJm {H$ amÁ` Ho$ {déÕ ~µJmdV H$s Xrjm Z Xr OmE Am¡a Z Bg àH$ma H$s ~mV| H$hr OmE± Omo Xoe _| CnÐd Ed§

AmV§H$ \¡$bmZodmbr `m Z¡{VH$ {JamdQ n¡Xm H$aZodmbr hm|$& {H$gr ì`pŠV H$m AnamY gm{~V {H$E {~Zm CgH$s ñdVÝÌVm Z NrZr Om

gHo$Jr$&

(17) Bñbm_r amÁ` H$s ñWmnZm H$m CX²Xoí` Am¡a emgZ-H$Îm©ì` ~hþV D±$Mm Am¡a ~hþV {dñV¥V h¡$& BgHo$ _yb^yV {~ÝXw µHw$aAmZ

hH$s_ H$s `o Am`V| {ZpíMV H$aVr h¢ �

""h_Zo AnZo n¡µJå~am| H$mo ñnîQ à_mUm| Ho$ gmW ^oOm Am¡a CZHo$ gmW {H$Vm~ Am¡a Vwbm CVmar Vm{H$ bmoJ Ý`m` na O_o ah|

Am¡a h_Zo bmohm CVmAm$&'' (µHw$aAmZ, 57: 25)

""Eo XmD$X$! h_Zo Vwåh| µO_rZ _| AnZm ˜br\$m ~Zm`m h¡$& AV:� bmoJm| Ho$ ~rM gË`{ZîRVm Ho$ gmW µ\¡$gbm {H$`m H$amo$&''

(µHw$aAmZ, 38:26)

""`o do bmoJ h¢ {H$ AJa h_ CÝh| µO_rZ _| gÎmm àXmZ H$a| Vmo do Z_mµO H$m Am`moOZ H$a|Jo, µOH$mV AXm H$a|Jo Am¡a ^bmB© H$m

AmXoe X|Jo Am¡a ~wamB© go amoH|$Jo$&'' (µHw$aAmZ, 22:41)

nhbr Xmo Am`V| Bñbm_r emgZ µH$m`_ H$aZo H$m gm_mÝ` Am¡a Vrgar CgH$m {deof CX²Xoí` ñnîQ H$aVr h¡$& nhbr Am`Vm| go kmV

hmoVm h¡ {H$ emgZ H$m H$m_ g_mO _| Ý`m` Ed§ BZgmµ\$ H$mo ñWm{nV H$aZm h¡ Am¡a `h EH$ Eogm CX²Xoí` h¡ Omo {ZVmÝV gm_mÝ` àH$ma H$m

h¡$& Ý`m` H$s ñWmnZm � Ho$db Bñbm_r amÁ`m| hr H$m _w»` CX²Xoí` Zht hmoVm, daZ² Xw{Z`m H$s ha hþHy$_V H$_-go-H$_ AnZo BamXo Am¡a

Xmdo H$s hX VH$ Bgr CX²Xoí` go ñWm{nV hþAm H$aVr h¡$& EH$ CX²Xoí` h¡ Omo emgZmË_H$ ì`dñWm Ho$ ApñVËd Ho$ {bE ha g_mO _|

An[ahm`© h¡$& Vrgar Am`V Bg gm_mÝ` CX²Xoí` na EH$ d¥{Õ H$aVr hþB© Bñbm_r amÁ` H$m CX²Xoí` `h ~VmVr h¡ {H$ g_mO H$mo Z_mµO H$m

Am`moOZ H$aZodmbm, µOH$mV XoZodmbm, ^bmB`m| go ñd`§ ß`ma H$aZodmbm Am¡a Xygam| H$mo CgH$m AmXoe XoZodmbm VWm ~wamB`m| go ñd`§

~MZodmbm Am¡a Xygam| H$mo Cggo ~MmZo Ed§ amoH$Zodmbm ~Zm`m OmE, Am¡a `h dh CX²Xoí` h¡ Omo Bñbm_r amÁ` H$m {d{eîQ Ed§ gdm}n[a

CX²Xoí` hmoVm h¡, {OgH$m {H$gr AÝ` emgZ ì`dñWm _| {ZVmÝV A^md hmoVm h¡ `h _µH$gX {OZ Mma AmYma `moOZmAm| (Z_mµO H$m

Am`moOZ, µOH$mV XoZm, ^bmB© H$m hþŠ_ XoZm Am¡a ~wamB© go amoH$Zm) na A{^ì`mV h¡, Wmo‹Sm µJm¡a H$s{OE Vmo kmV hmoJm {H$ `h dmñVd _| nyao

Y_© H$mo µH$m`_ aIZo, CgH$s ~aH$Vm| Ho$ joÌ H$mo ~‹TmVo ahZo Am¡a g_mO H$mo ghr Bñbm_r g_mO ~Zm`o aIZo H$s gd©loîR {µOå_oXmar Am¡a

Page 76: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

AZWH$ à`mg hr H$m Xygam Zm_ h¡$&

7. {dYr` ì`dñWm Bñbm_r d¡Ym{ZH$ ì`dñWm H$s AmYma^yV ~mV| `o h¢ �

1. {d{Y Ho$ _yb òmoV Xmo h¢ � (1) µHw$aAmZ Am¡a (2) hXrg � BZHo$ AÝXa {OVZo µH$mZyZ ñnîQ ê$n _| _m¡OyX h¢, do XmoQyH$ Am¡a AQb

h¢ Am¡a ha n[apñW{V _| A{Zdm`© ê$n go ñdrH$m`© Am¡a AZwH$aUr` h¢$& CZ_| H$^r H$moB© gmYmaU \o$a~Xb ^r Zht hmo gH$Vm Am¡a Z H$moB©

˜brµ\$m (emgZmÜ`j) emgZ-à~ÝY Ho$ g§MmbZ _| CZH$s qH${MV² _mÌ AdhobZm H$a gH$Vm h¡ Am¡a Z {H$gr emgH$ Ho$ {bE d¡Y h¡ {H$

_m_bm| H$m µ\¡$gbm CZgo hQH$a H$ao$& Eogm H$aZm Bñbm_ go hmW Ymo ~¡RZm h¡ �

""Omo bmoJ Aëbmh Ho$ CVmao hþE µH$mZyZ Ho$ AZwgma µ\¡$gbm Z H$a|, dhr gË` Ho$ BZH$mar AWm©V² AY_u h¢$&''

(µHw$aAmZ 5:44)

2. {OZ g_ñ`Am| Am¡a {df`m| Ho$ gå~ÝY _| µHw$aAmZ Am¡a hXrg _| _m¡OyX Z hm| CZHo$ {bE gm_{`H$ n[apñW{V Am¡a µOê$aVm| Ho$

_wVm{~µH$ µH$mZyZ ñnîQ {H$E OmE±Jo$& `o µH$mZyZ do bmoJ ñnîQ H$a|Jo Omo AnZo kmZ Ed§ B©e-nam`UVm (VµH$dm), AnZr Ym{_H$ XyaX{e©Vm,

AnZr {dYr` Hw$ebVm Am¡a gm_{`H$ _m±Jm| go gå~pÝYV AnZr Jhar OmZH$mar Ho$ AmYma na CgHo$ nmÌ hm|Jo$& `h {d{Y-{Z_m©U H$m

H$m`© Am_ Z Z hmoJm, ~pëH$ Ho$db CÝht _m_bm| _| hmo gHo$Jm, {OZHo$ ~mao _| µHw$aAmZ Ed§ hXrg Ho$ ñnîQ AmXoe _m¡OyX Z hm|Jo$& Bgr

àH$ma `h H$m`© Z ñdÀNÝXVm Ho$ gmW {H$`m Om gHo$Jm, ~pëH$ "XrZ' Ho$ ñd^md Am¡a earAV Ho$ {ZpíMV Cgybm| Ed bú`m| Ho$ AYrZ hr

hmoJm VWm BÝht H$mo gm_Zo aIH$a {H$`m OmEJm$&

Bg àH$ma Ho$ µH$mZyZ-{Z_m©U H$mo Bñbm_r n[a^mfm _| ""{µH$`mg'' AWm©V² AZw_mZ H$hVo h¢$& AZw_m{ZV AmXoem| Ed§ µH$mZyZm| H$s

h¡{g`V XmoQyH$ Am¡a An[adV©Zr` Ed§ _V^oX a{hV earAV Ho$ AmXoem| H$s Zht hmoVr, ~pëH$ CZ_| _V^oX hmo gH$Vm h¡ Am¡a n[adV©Z H$s

Amdí`H$Vm ^r n‹Sm gH$Vr h¡$& _V^oX Bg{bE hmo gH$Vm h¡ {H$ `h _mZdr` g_P~yP Ed§ _V H$m {df` h¡, {Og_| _V^oX H$m hmoZm

ñdm^m{dH$ ~mV h¡$& n[adV©Z H$s Amdí`H$Vm Bg{bE n‹S gH$Vr h¡ {H$ "{µH$`mg' Am¡a "BpÁVhmX' _| gm_{`H$ hmbmV Am¡a CgH$s

AnojmAm| H$mo ^r gm_Zo aIZm µOê$ar hmoVm h¡ Am¡a `o hmbmV Am¡a _m±Jo {ZaÝV ~XbVr ahVr h¢$& `Ú{n Eogm "{µH$`mg' {Og na nyar

{_ëbV Ho$ Bñbm{_H$ {dÛmZ d Ym{_©H$ VÏ`mÝdofH$ gh_V hmo JE hm| _V^oX a{hV hmoVm h¡ Am¡a CgH$s h¡{g`V ^r ñWm`r µH$mZyZ H$s-gr

hmo OmVr h¡$& Bg gh_{V H$mo Bñbm_r n[a^mfm _| ""BÁ_mA'' AWm©V² {H$gr EH$ ~mV na ~hþ_V H$m hmoZm H$hVo h¢$&

Bg àH$ma Bñbm{_H$ {d{Y Ho$ òmoV Mma hmo OmVo h¢ � (1) µHw$aAmZ, (2) hXrg (3) {µH$`mg Am¡a (4) BÁ_mA$&

3. Bñbm_r {dYmZ g^m, àemgZ go nyar Vah ñdVÝÌ hmoJr$& {d{Y {Z_m©U na àemgZ Ho$ {H$gr à^md Ed§ A{YH$ma H$m H$moB© àíZ

hr Zht n¡Xm hmoVm$& {d{Y-{Z_m©VmAm| Ho$ g_j Ho$db Aëbmh Am¡a agyb (gëb.) H$s _§em H$mo `Wm gå^d RrH$-RrH$ A{^ì`ŠV H$aZm

bú` hmoVm h¡$& Bñbm_ _| {d{Y-{Z_m©U H$m AW© `h OmZZo Am¡a ~VmZo Ho$ {gdm Am¡a Hw$N Zht hmoVm h¡ {H$ AJa Aëbmh Ho$ agyb

(gëb.) Ho$ gm_Zo A_wH$ _m_bm `m _gbm noe hmoVm Vmo CgH$m µ\¡$gbm `m Odm~ h_mao AZw_mZ Ho$ _wVm{~µH$ `h hmoVm$&

4. Bñbm_r {dYmZ g^m H$s Vah Ý`m`nm{bH$m ^r àemgZ go nyar Vah _wŠV hmoJr$& Ý`m`Yrem| (µH$m{µO`m| Am¡a OOm|) H$s {Z`wpŠV

`Ú{n àË`j `m AàË`j ê$n go emgZ hr H$aoJm, bo{H$Z O~ EH$ Ý`m`mYre (µH$mµOr) H$s {Z`wpŠV hmo JB© Vmo A~ dh AXmbV H$s

Hw$gu na emgZ d gaH$ma H$m à{V{Z{Y Zht, ~pëH$ dh ˜wXm Am¡a CgHo$ agyb (gëb.) H$m à{V{Z{YËd H$aVm h¡ Am¡a CgHo$ {bE

earAV Ho$ AmXoe Ho$ {gdm Am¡a H$moB© MrµO {bhmµO H$aZo `mo½` Zht ah OmVr$&

5. d¡Ym{ZH$ epŠV gdm}n[a h¡$& H$moB© µH$mZyZ go Cƒ Zht hmoVm � YZr d {ZY©Z H$m, {d{eîQ d gm_mÝ` H$m `hm± H$moB© ^oX^md Zht

nm`m OmVm$& D±$Mo go D±$Mm ì`pŠV,`hm± VH$ {H$ dµŠV H$m ˜brµ\$m (emgZmÜ`j) µH$mZyZ H$m Cgr àH$ma µJwbm_ h¡, {Og àH$ma EH$ ~oH$g

µ\$µH$sa hmoVm h¡$& AJa {H$gr _m_bo _| ˜brµ\$m _wX²X`r(XmdoXma) `m _wX²XAm Ab¡h ({Og na Xmdm {H$`m J`m hmo) hmo Vmo AXmbV _| Cgo

^r Cg h¡{g`V go CnpñWV hmoZm hmoJm, {Og àH$ma Am¡a {Og h¡{g`V go Xygao bmoJ CnpñWV hþAm H$aVo h¢$& Bgr àH$ma AJa µH$mZyZ

{H$gr _wµH$X²X_| _| Cgo _wO[a_ (AnamYr) Rham XoVm h¡, Vmo Cgo ^r gw{ZpíMV XÊS A{Zdm`©V: ^wJVZm n‹SoJm$&

Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Ho$ `o eãX µH$mZyZ H$s gdm}ƒVm Ho$ B{Vhmg _| AZwn_ h¢, {OZH$s {_gmZ H$ht Zht {_bVr$&

""AJa _whå_X H$s ~oQr µ\$m{V_m ^r Mmoar H$aVr Vmo ˜wXm H$s µH$g_ _¢ CgH$m ^r hmW H$mQ XoVm$&'' (hXrg : ~w˜mar,

^mJ-2)

{OZ AnamYm| H$s gµOmE± µHw$aAmZ hXrg Ho$ AÝXa XmoQyH$ e¡br _| Am¡a ñnîQ VarµHo$ na {ZpíMV H$a Xr JBª, CZH$mo bmJy H$aZo Ho$ {bE

˜brµ\$m ^r Zht amoH$ gH$Vm$& Mmoar H$m AnamY gm{~V hmo OmZo Ho$ ~mX hmW H$Q H$a ahoJm, ì`{^Mmar H$mo g§Jgmar (nËWam| go

_ma-_maH$a _ma SmbZm) H$s `m gm¡ H$mo‹Sm| H$s gµOm {_b H$a ahoJr, ì`{^Mma H$s PyRr Vmoh_V bJmZodmbo H$mo Añgr Xwa} (H$mo‹So) ImZo hr

Page 77: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

n‹S|Jo$& `hm± ""ah_ H$s Xa™dmñV'' _§µOya H$aZo H$m {H$gr JdZ©a `m amîQ´n{V `m Am¡a {H$gr H$mo A{YH$ma àmßV Zht$&

(6) VmµOramV (AWm©V² \$m¡OXmar AnamYm| H$s gµOmE±) Ho$db Cgr pñW{V _| bmJy H$s OmE±Jr O~{H$ g_mO Am¡a dmVmdaU dñVwV:

Bñbm_r hmo Am¡a n[apñW{V`m± gm_mÝ` hm|$& AJa g_mO ì`dhmaV: Bñbm_r a§J H$m Z hmo, `m hmbmV Eogo AgmYmaU hmo JE hm|, {OZ_|

AnamY H$aZo H$mo {dde H$aZodmbr n[apñW{V`m± C^a AmB© hm|, Vmo gµOmAm| H$m bmJy H$aZm éH$m ahoJm, Bgr{bE AH$mb H$s pñW{V _|

˜brµ\$m {ÛVr` hµOaV C_a (a{µO) Zo Mmoar na hmW H$mQZo H$s gµOm ñW{JV H$a Xr Wr$&

7. Ý`m` ha ì`pŠV H$mo {Z:ewëH$ {_boJm `hm± H$moQ© µ\$sg Zm_ H$s H$moB© MrµO Ý`m` nm[al{_H$ ñdê$n dgyb Z H$s Om gHo$Jr$&

Page 78: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Y_© Am¡a amOZr{V

g_` H$m EH$ _hËdnyU© níZ {nNbo n¥îRm| _| `Ú{n `h ~mV {ZVmÝV ñnîQ hmo MwH$s h¡ {H$ Bñbm_ OrdZ H$s EH$ Eogr ì`dñWm aIVm h¡, amOZ¡{VH$ ì`dñWm ^r

{OgH$m EH$ A§e h¡; {H$ÝVw `h ~mV A^r ñnîQ Zht hmo gH$s h¡ {H$ amOZr{V Y_© H$m Am¡a amOZ¡{VH$ ì`dñWm Bñbm{_H$ ì`dñWm H$m

H¡$gm A§e h¡$? BgH$m Š`m Am¡a {H$VZm _hËd h¡ Am¡a Š`m| h¡$? `Ú{n Amdí`H$Vm H$hVr h¡, Bgo ñnîQ hmoZm Mm{hE$& Š`m|{H$ {Og MrµO

H$mo h_ amOZr{V H$hVo h¢, dh _mZdr` OrdZ Ho$ {bE H$moB© gmYmaU _hËd H$s MrµO Zht h¡$& {deofH$a dV©_mZ g_` _| Vmo BgH$m

hñVjon BVZm ~‹T MwH$m h¡ {H$ OrdZ Ho$ {ZOr go {ZOr _m_bo VWm g_ñ`mE± ^r BgHo$ VH©$-joÌ go nyar Vah ~mha Zht ah JB© h¢$&

Bg{bE Z¡g{J©H$ ê$n go OrdZ Ho$ ~Zmd-{~Jm‹S na BgH$m AgmYmaU à^md n‹SVm h¡$& {Og {H$gr Ho$ _mWo na Xmo Am±I| h¢, dh XoI

gH$Vm h¡ {H$ g_ñV Xe©Z, ÑpîQH$moU Am¡a AµH$sXo Yao-Ho$-Yao ah OmVo h¡ Am¡a amOZr{V VWm emgZ H$s Ymam g_mO H$mo AnZr {Xem na

~hmE {bE MbVr ahVr h¡$& `Ú{n gmW hr _µOo H$s ~mV `h ^r h¡ {H$ dh Y_© d _µOh~ go H$moB© gå~ÝY Z hmoZo H$s ^r CX²KmofUm H$aVr

ahVr h¡$& H$hm H$aVr h¡ {H$ _oam XrZ-Y_© go H$moB© [aíVm Zht h¡$& {\$a AnZr Bg ~mV H$mo ~w{Õg§JV ~pëH$ Amdí`H$Vm n‹SZo na ~‹So

˜y~gyaV Am¡a ÑpîQ-^«{_V ""VH©$'' ^r XoVr h¡ Am¡a Bg H«$_ _| AnZr {H$gr Anojm H$m Zht ~pëH$ ñd`§ Y_© hr Ho$ {hV H$m Zm_ boVr

Am¡a CgH$s n{dÌVm H$s XwhmB© XoVr h¡$& H$hVr h¡ { H$ � Y_© BZgmZ H$mo B©ída go {_bmZo H$m gmYZ h¡, AË`ÝV Cƒ Am¡a n{dÌ MrµO h¡$&

Bg{bE `h CgH$s ~‹SmB© Am¡a CgH$s n{dÌVm H$s Vm¡hrZ h¡ {H$ Cgo g§gma Ho$ ~Io‹Sm| _| KgrQm OmE$& Omo MrµO n{dÌ h¡ Cgo n{dÌ OJhm|

Am¡a nwZrV H$m`m] hr Ho$ {bE {d{eîQ ahZo XoZm Mm{hE$& aOZr{V Am¡a amOZr{Vkm| H$m `h ÑpîQH$moU AmO bJ^J nyao {díd H$s g_ñ`m

~Zr hþB© h¡, {OgHo$ à^mdmYrZ bmoJ gm_mÝ` ê$n go {H$gr Y_© Ho$ ~mao _| `h _mZZo Ho$ {bE V¡`ma hr Zht hmoVo {H$ BgH$m amOZr{V go H$moB©

AmXaUr` gå~ÝY hmoJm$& `hm± VH$ {H$ do Bggo AmJo H$s H$moB© ~mV gmoM Am¡a _mZ gH|$$&

Bg {df` H$mo h_ `hm± Cno{jV ^r H$a gH$Vo Wo Am¡a Cgo No‹So {~Zm AmJo ~‹T gH$Vo Wo � AJa ñd`§ Bñbm_ Ho$ _mZZodmbm| H$s hX

VH$ ^r `h ~hg, ~hg Z ~Z JB© hmoVr bo{H$Z dñVwpñW{V `h h¡ Omo bmoJ Bñbm_ Ho$ Ho$db Zm_ bodm Zht, ~pëH$ dñVwV: AZw`m`r h¢

Am¡a Cgo Xygam| H$s Zht ~pëH$ ñd`§ AnZr {ZJmh go XoIZo Ho$ XmdoXma h¢, CZ_| go ^r ~hþVm| H$m H$hZm `h h¡ {H$ Bñbm_ go amOZr{V Am¡a

emgZ H$m gå~ÝY A{YH$ go A{YH$ Xygao XO} H$m (AWm©V² Zm_ _mÌ H$mo) h¡$& Y_© _| Cgo H$moB© _yb^yV _hËd àmßV Zht h¡$& Z emgZ

Bñbm_ Ho$ {bE H$moB© A{Zdm`© MrµO h¡$& A{Zdm`© hmoZm Vmo Xya ahm, dh CgHo$ {bE Ano{jV ^r Zht h¡$& Z CgH$s ñWmnZm Ho$ {bE à`mg

H$aZm Bñbm_ Ho$ AZw`m{``m| H$m H$moB© Ym{_©H$ CÎmaXm{`Ëd h¡$& BgH$s h¡{g`V Vmo _mÌ EH$ nwañH$ma H$s h¡ Omo Y_© H$s {ZîRmnyU© n¡adr Ho$

n[aUm_ _| Aëbmh H$s Amoa go B©_mZdmbm| H$mo àXmZ {H$`m OmVm h¡¡$& eãXm| _| `h {H$ emgZ d hþHy$_V `{X Ano{jV h¡ ^r Vmo Bñbm_ Ho$

AZw`m{``m| Ho$ {bE, Z {H$ ñd`§ Bñbm_ Ho$ {bE$&

BZ H$maUm| go Bñbm_ Ho$ ~mao _| ^r `h àíZ g_` H$m EH _hËdnyU© àíZ ~Z J`m h¡ {H$ BgH$m amOZr{V go Š`m gå~ÝY h¡$?AWm©V²

amOZr{V `{X BgH$m EH$ A§J h¡ Vmo {H$g àH$ma H$m Am¡a {H$g _hËd H$m A§J h¡$?> Bg{bE ~hþV µOê$ar h¡ {H$ àíZ H$mo EH$$ ñWmB©

_hËdnyU© ~hg H$s h¡{g`V go {b`m OmE Am¡a BgH$m ñnîQ Am¡a gà_mU d VH©$nyU© Odm~ _mby_ {H$`m OmE$& AÝ`Wm nyar Ame§H$m h¡

{H$ BgHo$ {~Zm Bñbm_ H$mo AÀNr Vah g_Pm Z Om gHo$Jm$& µOohZ _| BgH$s Omo Vgdra AmEJr dh AJa µJbV Zht, Vmo Yw±Ybr Adí`

hmoJr$& g_ñ`m H$s _hÎmm MmhVr h¡ {H$ BgHo$ g^r gå~pÝYV {d^mJm| na ÑpîQ Smbr OmE Am¡a H«$_mZwJV CZ g_ñV _yb^yV ~mVm| VWm

{~ÝXwAm| H$m Om`µOm {b`m OmE, {OZgo Y_© Am¡a amOZr{V Ho$ gå~ÝY H$s ghr pñW{V {ZpíMV H$aZo _| ghm`Vm `m _mJ©Xe©Z {_bVm hmo

Aëbmh na B©_mZ Am¡a amOZr{VH$ AdYmaUBg CX²Xoí` Ho$ {bE h_| g~go nhbo Aëbmh VAmbm Ho$ JwUm| H$mo XoIZm Mm{hE, Š`m|{H$ `hr JwU dmñVd _| dh òmoV h¢ {Oggo Y_©

H$s g_ñV AdYmaUmE± Am¡a earAV Ho$ g^r AmXoe {ZH$bo h¢$& Bg{bE Bg ~mV Ho$ µ\¡$gbo H$m A{YH$ma ^r {H$ amOZr{V H$m Bñbm_ go

Š`m gå~ÝY h¡, g~go A{YH$ CZ JwUm| hr H$mo àmßV h¡$&

nwñVH$ Ho$ Xygao AÜ`m` ""_m¡{bH$ YmaUmE±'' _| h_ g§{jßV _| `h OmZ MwHo$ h¢ {H$ Aëbmh VAmbm Ho$ _m¡{bH$ JwUm| _| go EH$ JwU

"emgH$' hmoZm ^r h¡$& Bg JwU Ho$ à_mU µHw$aAmZ H$s {OZ Am`Vm| go {_bVm h¡ CZ_| go Hw$N `o h¢$�

""H$hmo, _¢ eaU boVm hÿ± _Zwî`m| Ho$ a~ H$s, _Zwî`m| Ho$ g_«mQ H$s, _Zwî`m| Ho$ Cnmñ` H$s'' (µHw$aAmZ, 114:1-3)

""gwZ aImo$! Cgr Ho$ {bE h¡ g¥pîQ H$aZm ^r Am¡a AmXoe XoZm ^r$&''

(µHw$aAmZ, 7:54)

Page 79: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""emgZ Zht h¡ {H$gr H$m {gdmE Aëbmh Ho$$&''

(µHw$aAmZ, 12:40)

µHw$aAmZ `o H$s Am`V| ~VmVr h¢ {H$ Aëbmh VAmbm BZgmZm| H$m Ho$db nmbZhma Am¡a à^w-nyÁ` hr Zht h¡, ~pëH$ g_«mQ, AmXoe

XmVm Am¡a hm{H$_ (Ý`m` H$aZodmbm) ^r h¡$& AWm©V² dh Eogm nmbZhma Am¡a nyÁ` h¡ {OgHo$ nmbZhma hmoZo Am¡a nyÁ` hmoZo _| à^wËd Am¡a

emgH$ H$m ^md A{Zdm`©V: gå_{bV h¡$& BgH$m ñnîQV: AW© `h h¡ {H$ _mZdOm{V H$m dmñV{dH$ emgH$ (gÎmmYmar d na_

Am{YnË`) Am¡a {d{Y{Z_m©Vm (earAV ~ZmZodmbm) Aëbmh VAmbm hr h¡ Am¡a `h CgHo$ gd©_mÝ` Am¡a _hËdnyU© JwUm| _| go EH$ h¡$&

O~ VH$ {H$gr H$mo Bg JwU H$m {dídmg Z hmo dh Aëbmh na ghr AWm] _| B©_mZ aIZodmbm _mZm hr Zht Om gH$Vm$&

O~ `h EH$ nyd© {ZpíMV dmñV{dH$Vm h¡ {H$ _mZdOm{V H$m dmñV{dH$ emgH$ Am¡a gdm}ƒ gÎmmdmZ Am¡a {d{Y{Z_m©Vm Aëbmh Ho$

{gdm H$moB© Am¡a Zht Vmo `h dmñVd _| Bg ~mV H$s MoVmdZr ^r h¡ {H$ CgHo$ amOZ¡{VH$ OrdZ H$m {Z_m©U Aëbmh VAmbm H$s gmPmhrZ

gÎmm na hmoZm Mm{hE$& Š`m|{H$ amOZr{V H$m g~go nhbm {df` Am¡a CgH$s g~go AmYma^yV Ymam `hr à^wËd H$m {df` Am¡a gdm}ƒ

gÎmmdmZ hmoZo H$s Ymam h¡ Am¡a Aëbmh Ho$ à^wËd H$m JwU Bgr {df` H$m grYm CÎma h¡$&

earAV Ho$ AmXoe Am¡a amOZr{VH$ AZw^mJà^wËd Ho$ JwU Ho$ ~mX A~ earAV Ho$ gåñV AmXoem| H$mo Xo{IE$& {OZ g_ñ`mAm| go amOZr{V ~hg H$aVr h¡ Am¡a Omo _mZd Ho$

amOZr{VH$ OrdZ H$s g_ñ`mE± h¢$& CZ_| H$s CËH¥$îQ ~mV| `o h¢�

(1) gm_m{OH$ Am¡a amOZr{VH$ ì`dñWm H$s Adí`H$Vm Š`m hmoVr h¡$? _mZd H$s dmñV{dH$ g¥OZmË_H$ pñW{V Š`m h¡$? ì`pŠV Ho$

_m¡{bH$ A{YH$ma Š`m h¢$? gÎmm Ho$ A{YH$ma {H VZo Am¡a H¡$go h¢$?> {d{Y-{Z_m©U H$m A{YH$ma {H$go h¡$? ñd`§ {d{Y H$s pñW{V Š`m h¡$?>

Am{X$& XoIZm Mm{hE {H$ µHw$aAmZ d hXrg Zo BZ {df`m| na ~hg H$s h¡ `m Zht$? Am¡a BZ ~mVm| Ho$ gå~ÝY _| A{Zdm`© {hXm`V| Xr h¢ `m

Zht$? Bg àíZ H$m CÎma Bñbm_ H$s ""amOZr{VH$ ì`dñWm'' H$s ~hg _| Amn A^r XoI MwHo$ h¢, {Oggo nyar Vah kmV hmo MwH$m h¡ {H$

amOZr{V {OZ-{OZ AmYma^yV {df`m| go ~hg H$aVr h¡, Bñbm_ Zo BZ_| go EH$-EH$ H$mo {b`m h¡ Am¡a CZ g^r Ho$ ~mao _| _mJ©Xe©Z {H$`m

h¡ �

Aëbmh Ho$ AmXoem| H$m AZwnmbZ Am¡a gÎmm-à^wËdBñbm_r earAV {OZ AmXoem| d _mJ©Xe©Zm| H$mo AnZo _| g_m{dîQ {H$E hþE h¡, CZ _| go AZ{JZV AmXoe Eogo h¢ {OZH$m AZwnmbZ

EH$ amOZr{VH$ ì`dñWm Am¡a EH$ à^wËd g§nÝZ gÎmm Ho$ {~Zm gå^d hr Zht$& CXmhaU Ho$ ê$n _| {ZåZ Hw$N AmXoem| H$mo Xo{IE �

(1) AJa H$moB© ì`pŠV {H$gr H$mo µH$Ëb H$a Xo Vmo Vwåhmao {bE A{Zdm`© h¡ {H$ Cggo {µH$gmg (hË`m-XÊS) bmo �

""Eo B©_mZ bmZodmbmo$! µH$Ëb {H$E JE ì`pŠV Ho$ {df` _| hË`mXÊS ({µH$gmg) Vw_ na A{Zdm`© {H$`m J`m$&'' (µHw$aAmZ,

2:178)

(2) Mmoa H$m hmW H$mQ Xmo$�

""Am¡a Mmoa Mmho ñÌr hmo `m nwéf XmoZm| Ho$ hmW H$mQ Xmo$&''

(µHw$aAmZ, 5:38)

(3) ì`{^Mmar H$mo gm¡ H$mo‹So bJmAmo �

""ì`{^Mm[aUr Am¡a ì`{^Mmar � BZ XmoZm| _| go àË`oH $H$mo gm¡ H$mo‹So _mamo$&'' (µHw$aAmZ, 24:2)

(4) ì`{^Mma H$m PyRm Amamon bJmZodmbm| H$mo Añgr H$mo‹So _mamo �

""Am¡a Omo bmoJ earµ\$ Ed§ nmH$ Xm_Z pñÌ`m| na bm±NZ bJmE±, {\$a Mma Jdmh Z bmE±, CÝh| Añgr H$mo‹So _mamo Am¡a CZH$s

Jdmhr H$^r ^r ñdrH$ma Z H$amo$&'' (µHw$aAmZ, 24:4)

(4) Y_© Ho$ eÌwAm| go b‹Smo Am¡a gË` Ho$ BZH$m[a`m| Ho$ {H$µ\$ËZo H$m {ga Hw$Mb H$a aI Xmo �

""Vw_ CZgo b‹Smo `hm± VH$ {H$ {H$µ\$ËZm eof Z ah OmE Am¡a XrZ (Y_©) Aëbmh Ho$ {bE hmo OmE$&'' (µHw$aAmZ 2:

193)

Bgr àH$ma {H$VZo hr AmXoe Eogo h¢ {Og na gÎmm Ho$ {~Zm `{X A_b hmo ^r gH$Vm h¡ Vmo Ho$db Am§{eH$ én _| `m Ìw{QnyU© ê$n _| hr

hmo gH Vm h¡$& nyar Vah Am¡a Ano{jV ê$n _| CZ na ^r A_b Cgr g_` gå^d h¡ O~ amOZr{V Am¡a emgZ H$s EH$ à^wËd àmßV

ì`dñWm ñWm{nV hmo$& CXmhaUV: `o AmXoe �

(1) ~wamB© H$mo hmW go {_Qm Xmo$& (hXrg : _wpñb_)

(2) Ý`m` Am¡a BZgmµ\$ Ho$ _mJ© na Ñ‹TVm go O_o ahmo$&

Page 80: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

(µHw$aAmZ, 4:135)

(3) Aëbmh go BVa Ý`m`mb` H$^r ^r Bg `mo½` Zht {H$ H$moB© gƒm _wgb_mZ dhm± AnZo _wµH$X²X_o bo OmE$&

(µHw$aAmZ, 4:60)

(4) bmoJm| Ho$ _m_bm| H$m µ\¡$gbm CZ µH$mZyZm| Ho$ _wVm{~µH$ H$amo, {OÝh| Aëbmh Zo Zm{µOb {H$`m h¡$&

(µHw$aAmZ, 5:48)

(5) _wgb_mZ Ho$ dwOyX H$m CX²Xoí` gmao {díd Ho$ gm_Zo gË`-Y_© H$s Jdmhr XoZm h¡$& (µHw$aAmZ, 2:143)

ñnîQ h¡ {H$ Bg àH$ma Ho$ Y_m©Xoem| H$m AZwnmbZ ^r RrH$ Cgr àH$ma A{Zdm`© h¡ {Og àH$ma {H$ Xygao AmXoem| H$m AZwnmbZ

A{Zdm`© h¡$& Š`m|{H$ `h ^r Cgr àH$ma earAV Ho$ A§J h¢, {Og àH$ma {H$ Xygao AmXoe h¢ Am¡a BZH$mo nyam H$aZm ^r Cgr àH$ma B©_mZ d

Bñbm_ H$s Anojm h¡, {Og àH$ma AÝ` AmXoem| H$mo nyam H$aZm h¡$& Š`m|{H$ Aëbmh VAmbm Zo h_| AnZo AmXoe _| {H$gr MwZmd H$s

ñdVÝÌVm Zht Xr h¡ {H$ {OZH$m Mmh| AZwnmbZ H$a| Am¡a {OÝh| Mmh| Nmo‹S X|$& CgH$s _m±J Vmo `h h¡ {H$ Omo Hw$N ^r _oar Amoa go AdV[aV

{H$`m J`m h¡, g^r H$s n¡adr H$amo$& (µHw$aAmZ, 7:3) Am¡a AJa Vw_Zo Eogm Z {H$`m ~pëH$ _oao AmXoem| _| AnZr BÀNm Ho$ _wVm{~µH$ AÝVa

{H$`m, {OZ AmXoem| na Or Mmhm Mbo, Am¡a {OZH$mo H$s Zr{V hmoJr Mmhm Nmo‹S ~¡Ro, Vmo `h B©_mZ H$s Zht BZH$ma H$s Zr{V hmoJr$& h_mao

gm_Zo `hÿ{X`m| H$m CXmhaU h¡$& CZ na Bgr àH$ma Ho$ AmMaU H$mo AnZmZo na ñnîQ eãXm| _| `h AnamY bmJy {H$`m J`m Wm {H ""Vw_

Aëbmh H$s {H$Vm~ (Vm¡amV) Ho$ EH$ ^mJ na B©_mZ aIVo hmo Am¡a EH$ ^mJ H$m BZH$ma H$aVo hmo$&'' (µHw$aAmZ, 2:85)

amOZr{V : Bñbm_-Y_© H$m A{Zdm`© A§JA~ BZ g_ñV ~mVm| H$mo EH$ gmW ÑpîQ _| aIH$a µJm¡a go Xo{IE, Bñbm_ Am¡a amOZr{V Ho$ gå~ÝY H$m àíZ nyar Vah hb hmo

OmEJm$& �

AJa gåà^wVm Aëbmh VAmbm H$m EH$ AmYma^yV JwU h¡ Am¡a AJa Bg JwU H$s ñnîQ _m±J `h h¡ {H$ _mZd Ho$ amOZr{VH$ OrdZ

H$m {Z_m©U Aëbmh VAmbm H$s gmPmhrZ gÎmm na hmoZm Mm{hE, Vmo `h Bg ~mV H$m à_mU h¡ {H$ _mZd H$m amOZr{VH$ OrdZ ^r Y_© H$s

gr_m _| gpå_pëbV h¡ Am¡a Cgo CgH$s gr_m go {H$gr àH$ma ~mha Zht aIm Om gH$Vm$& AJa ~mha aIm OmEJm Vmo Aëbmh VAmbm H$s

gåà^wVm Ho$ JwU na B©_mZ aIZo H$m Xmdm {ZaW©H$ hmoH$a ah OmEJm$&

AJa earAV H$m EH$ ^mJ amOZr{V AmXoe na ^r gpå_{bV h¡ Am¡a Bñbm_ EH$ nyU© amOZr{VH$ ì`dñWm ^r aIVm h¡, Vmo `h Bg

~mV H$m AQb à_mU h¡ Bñbm_ Ho$ nyao Am¡a dmñV{dH$ ApñVËd H$s, CgH$s amOZr{VH$ ì`dñWm Ho$ {~Zm H$ënZm hr Zht H$s Om gH$Vr$&

{Og àH$ma {H$ {H$gr ñdñW Am¡a nyU© eara H s `{X Amn H$ënZm H$aZm Mmh|, Vmo CgHo$ {H$gr CËH¥$îQ A§J, CXmhaUV: {ga `m hmW `m

nm±d H$mo AbJ aIH$a H$^r Z H$a gH|$Jo$&

AJa gÎmm à^wËd Ho$ {~Zm Y_© Ho$ AZ{JZV AmXoe {ZîH¥$` hmoH$a ah OmVo h¢ Am¡a CZH$mo ì`dhma _| bmZm g§^d Zht ah OmVm VWm

Xygar Amoa earAV H$m H$moB© A§e ^r Nmo‹S ~¡RZm Hw$‹\«$ (XrZ H$m BZH$ma) H$m AmMaU h¡, Bñbm_ H$m Zht$& BgH$m ñnîQ Am¡a Iwbm AW©

`h h¡ {H$ amOZr{V Bñbm_ H$m EH$ AQyQ Am¡a A{Zdm`© A§J h¡, Š`m|{H$ ñd`§ _| CgH$m Omo _hËd h¡ dh Vmo h¡ hr, gmW hr CgH$m `h

_hËd ^r h¡ {H$ Cgr na ~hþV go Xygao Y_mªJm| H$s nyU©Vm {H$gr Z {H$gr hX VH ${Z^©a H$aVr h¡$&

BZ g^r njm| H$mo XoIVo hþE hµOaV C_a (a{µO.) Ho$ `o eãX EH$ {gÕ dmñV{dH$Vm Ho$ ^md-CX²^mdH$ hr H$ho Om gH|$Jo {H$ �

""O_mAV Ho$ {~Zm Bñbm_, Bñbm_ Zht Am¡a AÜ`jVm (gÎmm-ì`dñWm) Ho$ {~Zm O_mAV, O_mAV Zht$&'' (Om_oA ~`mZwb

Cby_)

gwà{gÕ Vm~B© hµOaV H$A²~ Ab²-Ah~ma (ah.) Ho$ BZ eãXm| H$mo dñVwpñW{V H$s g~go AÀNr Ap^ì`pîV hr Rham`m Om gHo$Jm {H$ �

""Bñbm_ Am¡a emgZ Am¡a Am_ OZVm � BZ VrZm| H$s {_gmb em{_`mZo (Io_o) Am¡a CgHo$ Iå^o Am¡a CgHo$ Iy±Qm| O¡gr h¡$&

em{_`mZm Bñbm_ h¡$& Iå^m emgZ h¡ Am¡a ˜y±Qo Am_ OZVm h¢$& BZ_| go H$moB© ^r eof Xmo Ho$ {~Zm AnZr RrH$ hmbV _| Zht ah gH$Vm$&''

(Ab² AµH²$Xwb µ\$arX², ^mJ-1)

_Vb~ `h {H$ amOZr{V Am¡a emgZ H$s AdYmaUm go `{X Bñbm_ H$mo AbJ H$a {X`m OmE Vmo {\$a Bñbm_ dh Bñbm_ Z ah

OmEJm Omo Aëbmh H$m ^oOm hþAm, µHw$aAmZ H$m ~Vm`m hþAm Am¡a Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) H$m AnZm`m hþAm Bñbm_ h¡$& Bñbm_

AnZr ghr eŠb _| Cgr g_` XoIm Om gH$Vm h¡, O~ Cgo nyU© gÎmm-à^wËd Ho$ V™V na aI H$a XoIm OmE$&

`hm± nhþ±MH$a dñVwpñW{V H$m EH$ Am¡a BZ{µH$bm~r nhby gm_Zo Am OmVm h¡ Am¡a dh `h {H$ Bñbm_ amOZr{VH$ à^wËd H$mo

g§gmamonmO©Z Zht, ~pëH$ Y_m}nmO©Z µH$ama XoVm h¡$& A{à` Am¡a AZmno{jV Zht, ~pëH$ _Zmodm§{NV Am¡a Ano{jV RhamVm h¡$& dh Bggo

{Zñn¥h Zht ~pëH$ BgH$m `mMH$ Am¡a bmo^r h¡, Am¡a `h Bg{bE {H$ O~ VH$ CgHo$ nmg `h à^wËd àmßV Z hmo dh AnZo ApñVËd H$m

Page 81: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

bú` nyam hr Zht H$a gH$Vm$&

Bñbm_r emgZ Am¡a _wpñb_ emgZ

Bg Adga na Cg gyú_ Am¡a g~go ~‹So AÝVa H$mo ^r AÀNr Vah OmZ boZm Mm{hE Omo � ""Bñbm_r emgZ'' Am¡a ""_wpñb_

emgZ'' Ho$ ~rM hmoVm h¡$&

`h Vmo EH$ Iwbr hþB© gƒmB© h¡ {H $Bñbm_ H$moB© eara d àmU aIZodmbr hñVr Zht h¡ {H$ dh AnZr Ano{jV à^wËd H$mo ñd`§ AnZr

H$mo{eem| go àmßV H$a gHo$Jm Am¡a àmßV H$aZo Ho$ ~mX Cgo AnZo hmWm| _| aIoJm$& BgHo$ {dnarV `h g~ Hw$N BgHo$ AZw`m{``m| Ho$ Ûmam hr

hmo gHo$Jm$& dhr Bg à^wËd H$mo àmßV H$aZo H$s H$mo{ee| ^r H$a|Jo Am¡a dhr Cgo àmßV H$a MwH$Zo Ho$ ~mX AnZo hmWm| _| aI H$a CgH$mo bmJy

^r H$a|Jo$& {H$ÝVw ~‹Sm AÝVa h¡ Cg gåà^wVm _| Omo _wgb_mZm| H$mo CZHo$ AnZo {bE Ano{jV hmo Am¡a Cg gÎmm _| Omo CÝh| dñVwV: Bñbm_

Ho$ {bE Ano{jV hmo$& nhbo àH$ma H$s à^w-gÎmm ""_wpñb_ gåà^wVm'' Am¡a Xygao àH$ma H$s à^w-gÎmm ""Bñbm_r gåà^wVm'' hmoVr h¡$&

Aëbmh VAmbm Ho$ {ZH$Q dh AJa Xw{Z`m h¡ Vmo `h ""XrZ'' (Y_©) h¡$& dh AJa ~wamB© h¡ Vmo `h ^bmB© h¡, dh AJa Xw{Z`m H$m {~Jm‹S

h¡ Vmo `h Xw{Z`m H$m l¥§Jma h¡$& Bgr AmYma na EH$ Amoa B©_mZdmbm| H$s àe§gm AJa µHw$aAmZ Zo `h H$s h¡ {H $� do µO_rZ _| AnZr ~‹SmB©

Am¡a µ\$gmX ({~Jm‹S Zht MmhVo$)& (µHw$aAmZ, 28:83) Vmo Xygar Amoa CÝh| gå~mo{YV H$aHo$ `h ^r H$hm {H$ � ""Vwåht ga~bÝX hmoJo

AJa Vwåhmao AÝXa gƒm B©_mZ _m¡OyX hmo$&'' (µHw$aAmZ, 3:139) `o XmoZm| Aëbmh Vambm Ho$ µ\$a_mZ {_bH$a {Og dmñV{dH$Vm H$mo

am¡eZr _| bmVo h¢ dh `h h¡ {H $Omo ""~‹SmB©'' Am¡a ""gåà^wVm'' AnZo {bE hmoVr h¡ dh dmñVd _| gaH$er Am¡a AË`mMmanyU© hmoVr h¡$&

Xw{Z`m H$mo ˜am{~`m| go ^a XoVr h¡ Am¡a B©_mZdmbm BgHo$ ~mao _| gmoM ^r Zht gH$Vm$& bo{H$Z Omo CƒVm Am¡a loîRVm Bñbm_ Ho$ {bE

hmoVr h¡, dh gd©ñd ^bmB© Am¡a X`mbwVm hmoVr h¡ Am¡a _wgb_mZ CgH$m {Xb go A{^bmfr hmoVm h¡$& ñnîQ eãXm| _| gåà^wVm d gÎmm H$s

`o XmoZm| {µH$ñ_| JwUdÎmÑm H$s ÎmpîQ go EH$ Xygao go {~bHw$b {^ÝZ h¢$& AnZr AmYma- yV AdYmaUmAm| _| ^r {^ÝZ h¢ Am¡a AnZo n[aUm_m|

Am¡a {ZîH$f© H$s ÑpîQ go ^r {^ÝZ h¢$& `Ú{n XoIZo _| XmoZm| hr ""gåà^wVm'' Am¡a XmoZm| ""Bñbm_ Ho$ _mZZodmbm|'' hr Ho$ hmWm| _| hmoVr h¢$&

{H$ÝVw EH$ H$s h¡{g`V EH$ n{dÌ Yamoha d A_mZV H$s Am¡a EH$ ^mar CÎmaXm{`Ëd H$s h¡, O~{H$ Xygao H$s h¡{g`V d¡`pŠVH$ `m

gm_y{hH$ gån{Îm H$s Am¡a A_`m©{XV gÎmm{YH$ma H$s h¡$& Omo bmoJ Jhar g_P Zht aIVo, do Vmo ~mhar ê$n go hr YmoIm Im gH$Vo h¢,

{H$ÝVw Omo bmoJ hmbmV na Jhar ZµOa aIVo h¢ Am¡a àIa ~w{Õdmbo h¢, CZgo BVZm ~‹Sm Am¡a AmYma^yV AÝVa {Nnm Zht ah gH$Vm$& do

gmµ\$ _hgyg H$a b|Jo {H$ `Ú{n ""~mµO'' Am¡a ""{JÕ'' XmoZm| H$s C‹SmZ| µOm{ha _| EH$ hr ""dmVmdaU'' _| hmoVr h¡, bo{H$Z XmoZm| H$s

""Xw{Z`m'' dñVwV: EH$ Zht hmoVr$&

Z{~`m| H$m {_eZ Am¡a amOgÎmmBñb_-Y_© Am¡a amOZr{V Ho$ nañna-gå~ÝY H$s Omo pñW{V, Omo _hËd Am¡a Omo Adí`H$Vm nydm}{XV ~hgm| go ñnîQ hmoVr h¡, dh

EH$ _hmZ² dmñV{dH$Vm H$m àñ\w$QZ H$aVr h¡$& Am¡a dh `h {H$ Z~r (Ab¡.) {Og {_eZ na {Z`wŠV hmoVo Wo, dh AnZo A§{V_

ì`mdhm[aH ê$n Ho$ AmYma go EH$ Ym{_©H$ Am¡a Bñbm_r amÁ` H$s ñWmnZm hr hþAm H$aVm Wm$& Š`m|{H$ amOgÎmm Ho$ {~Zm {Og àH$ma AmO

Bñbm_ ghr AWm] _| Bñbm_ Zht ah OmVm Am¡a ˜wXm Ho$ XrZ (Y_©) na nyam-nyam A_b Zht hmo gH$Vm, Cgr àH$ma {H$gr ^r Z~r

(Ab¡.) Ho$ `wJ _| Zht hmo gH$Vm Wm$ Bg{bE ha Xm¡a Ho$ ""Bñbm_'' Am¡a ˜wXm Ho$ Y_© H$s ÑpîQ Bg ~mV na A{Zdm`© ê$n go ahZr hr

Mm{hE Wr {H$ g_mO H$s à^wgÎmm CgHo$ AnZo hmW _| AmE$& `h Xygar ~mV h¡ {H$ CZ Z{~`m| _| go ~hþVm| H$m hmbmV Zo gmW Z {X`m hmo

Am¡a Bg{bE CZHo$ Ym{_©H$ Amh²dmZ gå~ÝYr g§Kf© Ho$ n[aUm_ Cg namH$mîRm VH$ Z nhþ±M nmE hm|, bo{H$Z ñnîQ h¡ {H$ {H$gr

Amh²dmhH$-g§Kf© H$m namH$mîRm VH$ Z nhþ±M nmZm Am¡a ~mV h¡ Am¡a ñd`§ Cg Amh²dmZ H$m AnZr OJh Cg namH$mîRm go nyU© AZ{^k

hmoZm Xygar ~mV h¡$& Z{~`m| H$m Amh²dmZ gå~ÝYr Omo B{Vhmg h_mao gm_Zo _m¡OyX h¡ Cg_| Bg ~mV H$m CëboI Vmo µOê$a {_bVm h¡ {H$

CZ_| go àm`: AnZr amOZr{VH$ ì`dñWm ñWm{nV Z H$a nmE Wo$& {H$ÝVw Bg ~mV H$m H$moB© à_mU Zht {_bVm {H$ do Eogm MmhVo ^r Z Wo

{ZñgÝXoh g^r Z{~`m| Ho$ Amh²dmZ H$m AmYma-^yV H${b_m � ""bm Bbm-h Bëbëbmh'' (AWm©V H$moB© Zht h¡ nyÁ`, {gdm Aëbmh Ho$)

hr Wm$& ""bm hm{H$-_ Bëbëbmh'' (Zht h¡ H$moB© gåà^wVm àmßV, {gdm Aëbmh Ho$) Zht Wm$& {H$ÝVw Bg ~mV _| ^r H$moB© gÝXoh Zht {H$

""bm Bbm-h Bëbëbmh'' Ho$ ^md _| ""bm hm{H$-_ Bëbëbmh'' H$m AW© ^r gpå_{bV hr h¡ Am¡a ""nyÁ` hmoZo'' H$m EH$ A§J

""gåà^wVm'' ^r h¡$& AWm©V² `h ~mV {H$ ""Aëbmh Ho$ {gdm H$moB© nyÁ`-à^w Zht'', `h AW© ^r aIVm h¡ � ""Aëbmh Ho$ {gdm H$moB©

emgH$ Zht'' "nyÁ`-à^w' H$mo Ho$db "emgH$' d ""gåà^w'' g_PZm µOê$a µJbV h¡, {H$ÝVw Bggo µÁ`mX µJbV `h ~mV h¡ {H$

""nyÁ`-à^w'' Ho$ ^md H$mo ""gåà^wVm'' H$s AdYmaUm go [aŠV g_Pm OmE$& Bgr àH$ma `h ^r {~bHw$b ghr h¡ {H {H$gr Z~r (Ab¡.)

Zo AnZm Amh²dmZ BZ eãXm| _| Zht {H$`m Wm {H$ bmoJm|$! Aëbmh H$m emgZ ñWm{nV H$amo, Š`m|{H$ CgHo$ {gdm Vwåhmam H$moB© emgH$ Zht,

~pëH$ ha Z~r (Ab¡.) Ho$ eãX `hr Wo {H$ �

Page 82: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""Aëbmh H$s B~mXV H$amo, CgHo$ {gdm Vwåhmam H$moB© nyÁ` Zht$&'' (µHw$aAmZ, 7:59)

{H$ÝVw H$m¡Z H$h gH$Vm h¡ {H$ BZ eãXm| Ho$ ^md _| CZ eãXm| H$m ^md ^r AnZo nyao _hËd Ho$ gmW em{_b Zht h¡$? Eogm AJa H$hm

Om gH$Vm Wm Vmo Cgr g_` H$hm Om gH$Vm Wm O~ ""B~mXV'' H$m ^md YmaUm na gr{_V hmoVm$& bo{H$Z O~ dmñV{dH$Vm `h Zht h¡

Am¡a ""B~mXV'' Ho$ ^md _| YmaUm Am¡a AmkmZwnmbZ XmoZm| hr em{_b h¢,1 Vmo CZ Ym{_©H$ AmXoem| Ho$ AZwnmbZ H$mo ""B~mXV'' Ho$ ^md

go {H$gr àH$ma ~mha Zht Rham`m Om gH$Vm, Omo OrdZ Ho$ {d{dY {df`m| go gå~ÝY aIVo h¢, Am¡a {OZH$s Am{˜a H$‹Sr amOZr{V Am¡a

emgZ Ho$ AmXoe hmoVo h¢$& Am¡a O~ CZH$s AmkmAm| H$s n¡adr (AZwnmbZ) ^r ""B~mXV'' hr h¡, Vmo BgHo$ _mZr `o h¢ {H$ Z~r (Ab¡.) H$m

Omo Agb Amh²dmZ Wm CgHo$ RrH$ ^md hr _| amOZr{VH$ AmXoem| H$s n¡adr H$s AdYmaUm ^r {ZpíMVê$n go {dÚm_mZ ahm H$aVr Wr$&

hm±, Bg OJh EH$ gdmb Adí` {H$`m Om gH$Vm h¡ Am¡a dh `h {H$ {OZ Z{~`m| Ho$ AmhdmZm| H$m µHw$aAmZ H$aAr_ Zo n[aM`

H$am`m h¡ CZ_| go A{YH$Va Ho$ AÝXa amOZr{VH$ AmXoem| H$m {gao go H$moB© CëboI hr Zht {_bVm$& dh Ho$db AmñWm gå~ÝYr, Z¡{VH$

g§~§Yr Am¡a AÛ¡V Aëbmh H$s CnmgZm H$s {ejmAm| hr na ì`mßV ZµOa AmVr h¢$& Bggo Vmo `h kmV hmoVm h¡ {H$ ""CA²~wXy'' (AWm©V²)

"B~mXV H$amo'' H$m Agb AmXoe YmaUm hr VH$ gr{_V h¡, Š`m|{H$ O~ `o Z~r (Ab¡.) ""bm Bbm-h Bëbëbmh'' H$s Amoa Amh²dmZ

H$a ""CA²~wXwëbmh'' (AWm©V² Aëbmh H$s ~ÝXJr H$amo) H$s MoVmdZr XoH$a Bg ""AÛ¡VdmX'' Am¡a Bg ""B~mXV d ~ÝXJr '' Ho$ ^md H$s

AnZo H$_m] go Am¡a AnZo Amh²dmZ H$s dmVm© Am¡a {H«$`m-H$bmnm| go ñd`§ EH$ ì`m»`m àñVwV H$a MwHo$ h¢, Vmo Bgr H$mo CZ n[a^mfmAm| H$s

g§àmßV ì`m»`m g_ PZr Mm{hE$& BZ n[a^mfmAm| Ho$ ^md-joÌ _| `{X amO{Z{V ^r A{Zdm`© én go g_m{dîQ hmoVr Vmo CZ Z{~`m| H$s

µO~mZ go CgH$m H$moB© CëboI µOê$a hmoZm Mm{hE Wm$& CÝhm|Zo AnZo AZw`m{``m| H$mo {H$gr H$maUgo amOZr{VH$ AmXoe Z {XE Wo, Vmo H$_ go

H$_ EH$ Bñbm_r amÁ` H$s ñWmnZm H$m AnZm A§{V_ bú`-{~ÝXw hmoZm Vmo ~Vm hr {X`m hmoVm$& A~ `{X Z CZH$s {ejmAm| _| amOZr{VH$

~mVm| H$m Xya-Xya VH$ H$ht H$moB© nVm Zht, Z CÝhm|Zo H$^r Bñbm_r am` H$mo AnZr Am{˜ar _§{µOb ~Vm`m Vmo `h Bg ~mV H$m à_mU Š`m|

Z hmoJm {H$ CZHo$ Amh²dmZ ""Aëbmh H$s ~ÝXJr H$amo'' _| amOZr{V Am¡a Bñbm_r amÁ` H$s AdYmaUm gpå_pëbV Z Wr$?

--------------------------------------------------------------------------

1. Bg ~mV H$m à_mU Am¡a Bg na {dñV¥V dmVm© AmJo EH$ AbJ erf©H$m YrZ ahr h¡$&

{H$ÝVw `h àíZ dmñVd _| Xmo _mÝ` dmñV{dH$VmAm| H$mo Cno{jV H$a XoZo H$m n[aUm_ h¡:-

1. nhbr Vmo `h {H$ earAV H$m H$moB© ^mJ AnZo àmH¥${VH$ g_` Am¡a ì`mdhm[aH$ Amdí`H$Vm go nyd© AdV[aV Zht hþAm H$aVm$&

Aëbmh VAmbm OrdZ Ho$ {H$gr {df` _| AnZr {hXm`V| Cg g_` ^oOVm h¡, O~ pñW{V`m± CgH$s _m±J H$aZo bJr hm| Am¡a bmoJ Cgo

ì`mdhm[aH$ ê$n Xo gH$Zo H$s pñW{V _| Am MwHo$ hm|$& `h earAV H$m EH$ gmd©H$m{bH$ {Z`_ h¡, {OgH$s Adí`H$Vm Am¡a ñdpñV-nj

{ZVmÝV ñnîQ h¡$&

2. Xygat `h {H$ Bg {Z`_ Ho$ AmYma na earAV Ho$ Omo ^mJ AW© Zht aIVm {H$ do ~mX _| AdV[aV hmoVo h¢, CZH$m ~mX _|

AdV[aV hmoZm ha{JµO `h AW© Zht aIVm {H$ do Y_© _| Xygar loUr H$m _hËd aIVo h¢$& Bgr àH$ma Bg {gÕmÝV Ho$ AYrZ `{X OrdZ Ho$

Hw$N _m_bm| Ho$ ~mao _| Ym{_©H$ {hXm`V| AdV[aV hr Z hmo gH$s hm| Vmo BgH$m ha{JµO _Vb~ Zht {H$ dmñVd _| CZH$m H$moB© _hËd Z Wm

Am¡a {H$gr ^r pñW{V _| CZH$m earAV H$m A§J hmoZo H$m àíZ hr Z Wm$&

CZ {gÕmÝVm| H$mo Hw$N CXmhaUm| go g_{PE:-

(1) {OhmX H$mo Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) H$s µO~mZ go ""Bñbm_ H$s MmoQr''1 Am¡a ""g~go ~‹Sm H¥$Ë`''2 H$hm J`m h¡$& {H$ÝVw gZ²

2 {hOar go nhbo VH$ Z Ho$db `h {H$ Bg ""g~go ~‹So H¥$Ë`'' H$m AmXoe Zht {X`m J`m Wm, ~pëH$ BgH$m {ZfoY Wm$& Eogm Š`m| hþAm$?

Ho$db Bg{bE hþAm {H$ {OhmX Ho$ {bE {OZ eVm] H$m nyam hmoZm µOê$ar Wm Cg g_` VH$ do nyao Zht hmo gHo$ Wo Am¡a Z do hmbmV àH$Q hmo

gHo$ Wo, {OZH$m àH$Q hmo OmZm A{Zdm © Wm$&

(2) Xygam CXmhaU ã`mO Ho$ {df` H$m br{OE$& ã`mO ImZm g~go ~‹So JwZmhm| _| go h¡$& Bg H$_© H$mo Xw{Z`m _| Aëbmh Am¡a agyb

Ho$ {déÕ ~µJmdV Rham`m J`m h¡,1 Am¡a Am{˜aV _| H$m{µ\$am| (˜wXm Ho$ BZH$m[a`m|) H$s-gr gµOm H$m H$maU H$hm J`m h¡, {H$ÝVw BgHo$

Cnam§V Bg {~bHw$b Am{˜a µO_mZo AWm©V² gZ² 9 {h. _| OmH$a ham_ {H$`m J`m$& Bggo nhbo VH$ dh d¡Ym{ZH$ ê$n _| OmBµO hr ahm$&

H$maU Ho$db `h Wm {H$ Bggo nhbo g_mO Bg AmXoe na ghr VarµHo$ go A_b H$aZo H$s pñW{V _| Wm hr Zht$& AJa Cgr pñW{V _| Cgo

AdV[aV H$a {X`m OmVm Vmo Xoe H$s Am{W©H $ì`dñWm EH$X_ {~Ia H$a ah OmVm$& `hr _m_bm eam~ H$m h¡, Omo JwZmhm| H$s ""_m±'' hmoZo

Ho$ Cnam§V, Cgr _gbohV Ho$ AmYma na µHw$aAmZ H$s gyam-5 (_mBXm) Ho$ AdV[aV hmoZo VH$ ham_ (Ad¡Y) Z H$s Om gH$s Wr � `o Hw$N

CXmhaU CnamoŠV XmoZm| g¡ÕmpÝVH$ dmñV{dH$VmAm| H$mo ñnîQ H$a XoZo Ho$ {bE {ZVmÝV n`m©ßV h¢$&

`{X BZ XmoZm| _mÝ` Am¡a g¡ÕmpÝVH$ dmñV{dH$VmAm| H$mo gm_Zo aI {b`m OmE Vmo {dMmamYrZ àH$aU H$s g_ñV {Jah| Amn go Amn

Page 83: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Iwb OmE±Jr$& Aëbmh VAmbm Zo AJa Hw$N Z{~`m| (Ab¡.) na amOZr{VH$ AmXoe AdV[aV Zht {H$E Wo Am¡a CÝh| Am¡a CZHo$

AZw`m{``m| H$mo emgZ-ì`dñWm ñWm{nV H$aZo H$s {hXm`V Zht Xr Wr Vmo BgH$m H$maU `h ha{JµO Z Wm {H$ CZ bmoJm| Ho$

--------------------------------------------------------------------

1. {V{_©µOr 2. ~w mar

{ZH$Q ^r Bg ì`dñWm H$s H$moB© _hÎmm Z Wr Am¡a Z Bg àH$ma Ho$ AmXoe CZH$s earAVm| (Y_©-{dYmZm|) Ho$ A{Zdm`© A§J hmo gHo$ Wo,

~pëH$ `h Wm {H$ CZHo$ H$mbm| _| A§{V_ {XZm| VH$ CZ Adgam| Am¡a pñW{V`m| H$m àmXw^m©d hr Z hþAm Wm, {OZHo$ AÝXa amOZr{V Am¡a

emgZ H$s ~mV| H$s OmVt$& `h Vmo h_ g~ OmZVo h¢ {H$ emgZ Am¡a amOZr{VH$ ì`dñWm ñWm{nV H$aZo Ho$ {bE Hw$N MrµO| {~bHw$b

A{Zdm`© hmoVr h¢$& CXmhaUV: OZVm H$s EH$ C{MV g§»`m, gm_m{OH$-ì`dñWm Am¡a EH$Vm Am¡a EH$ ñdVÝÌ dmVmdaU$& Bg{bE `{X

{H$gr Z~r H$s XmdV (Amh²dmZ) Eogo MaU VH$ nhþ±M hr Z nmB© Wr {Og_| `o gmar MrµO| CnbãY hmoVt Vmo Cgo Am¡a CgHo$ AZw`m{``m| H$mo

amOZ¡{VH$ AmXoe Am{˜a H¡$go Am¡a {H$g {bE {XE OmVo$? earAV Ho$ emhr _hb _| CZ AmXoem| H$s h¡{g`V Vmo NV Ho$ ßbmñQa H$s-gr

h¡$& O~ VH$ ~w{Z`mX| ^a H$a CZna Xrdma| Z MwZr Om MwH$s hm| Am¡a {\$a CZ Xrdmam| na NV ~ZmZo Ho$ {bE H${‹S`m± SmbH$a CZ na BªQ| `m

g[a`m± Z {~NmB© Om MwH$s hm| � ßbmñQa H$aZo Ho$ {bE H$moB© ì`mdhm[aH$ µH$X_ H¡$go CRm`m Om gH$Vm h¡$? ì`mdhm[aH$ µH$X_ CRmZo H$s ~mV

Vmo Xya ahr, CgHo$ {bE g_` go BVZo nhbo {hXm`V| XoZm ^r {df`mZwµHy$b VWm C{MV Zht H$hm Om gH$Vm$& bo{H$Z Š`m àñVm{dV B_maV

H$s Ztd ^ao OmZo Am¡a Xrdma| CRmB© OmZo go nhbo NV na ßbmñQa H$aZo Ho$ {bE {H$gr _mJ©Xe©Z H$m Z {X`m OmZm `m {H$gr ì`mdhm[aH$

µH$X_ H$m Z CRZm Bg ~mV H$m à_mU hmoJm {H$ ~ZZodmbr B_maV H$s _mZ{gH$ ê$naoIm hr {~Zm ßbmñQa H$s nN H$s h¡ Am¡a CgHo$

àñVm{dV ZµŠeo _| NV H$m ßbmñQa em{_b hr Zht h¡$? ñnîQ h¡, Eogm H$moB© nmJb hr {dMma H$a gH$Vm h¡, AÝ`Wm àË`oH$ ì`pŠV `h

`µH$sZ aIoJm {H$ Bg B_maV Ho$ àñVm{dV ˜mHo$ _| NV H$m ßbmñQa ^r A{Zdm`©V: em{_b h¡$& {H$ÝVw My±{H$ dh MaU A^r Am`m hr Zht

h¡, {Og_| BgHo$ {bE Hw$N H$hm `m {H$`m Om gHo$, Bg{bE A^r dh M‹Tm`m ^r Zht Om gH$m h¡, Z CgHo$ {bE H$moB© ì`mdhma[aH$ µH$X_

CRm`m Om gH$m h¡$& AÝ`Wm `h MaU AJa Am J`m hmoVm Vmo dh ^r A{Zdm`©V: M‹Tm`m Om MwH$m hmoVm `m M‹Tm`m Om ahm hmoVm$&

`hr pñW{V Z{~`m| Ho$ Amh²dmZm| H$s Wr$& Omo Amh²dmZ à{VHy$b pñW{V`m| Ho$ H$maU Cg MaU Ho$ AmZo go nbo hr éH$ JE, Omo

amOZ¡{VH$ ì`dñWm H$s ñWmnZm Ho$ {bE µOê$ar Wm, CZH$s {ejmAm| _| Z¡g{J©H$ ê$n go amOZr{V Am¡a gÎmm H$s ~mV| em{_b Z hmo gH$s§

Bg{bE CZHo$ AZw`m{``m| H$s hX VH$ ""C‹A²~wXwëbmh'' H$s ì`mdhm[aH$ _m±J _| B©ídar` à^wgÎmm H$s ñWmnZm ^r gpå_{bV Z hmo gH$s$&

AWm©V² dmñV{dH$Vm ha{JµO `h Z Wr {H$ CZ Amh²dmZm| H$s hX VH$ gÎmm H$s ñWmnZm AnZr Agb h¡{g`V hr Ho$ AmYma go Ano{jV Z

Wr Am¡a Z Bg _m±J _| em{_b Wr � `µH$sZZ Wr � _Ja `h pñW{V`m| H$s {ddeVm Wr, {OgZo Cgo em{_b Z hmoZo {X`m$& AVEd Omo

Amh²dmZ Bg MaU VH$ nhþ±M JE, CÝh| amOZ¡{VH$ AmXoem| Ho$ {XE OmZo _| EH$ jU H m {dbå~ ^r Z {H$`m J`m, Am¡a O~ Eogm hþAm Vmo

gÎmm-à~ÝY H$s ñWmnZm Am¡a amOZr{VH$ µH$mZyZm| H$m Omar hmoZm ^r RrH$ Cgr àH$ma ""C‹A~wXwëbmh'' Ho$ gQrH$ AmXoe H$s ì`mdhm[aH$

_m±Jm| _| gpå_{bV hmo J`m {Og àH$ma {H$ Y_© Ho$ Xygao A§J Bggo nhbo gpå_{bV hmo MwHo$ Wo$& Am¡a A~ B©ídar` à^wgÎmm H$s ñWmnZm

H$aZr Am¡a amOZ¡{VH$ H$mZyZm| H$mo ì`dhma _| bmZm ^r Aëbmh H$m ~ÝXJr H$m hµH$ AXm H$aZo Ho$ {bE d¡gm hr µOê$ar hmo J`m O¡gm {H$

earAV Ho$ AÝ` AmXoem| H$mo ì`dhma _| bmZm µOê$ar hmo gH$Vm h¡$&

Bñbm_ H$m Amh²dmZ Am¡a emgZ à^wËdOhm± VH$ Bñbm_ H$m gå~ÝY h¡, gmam g§gma OmZVm h¡ {H$ CgH$m Amh²dmZ, CÝht Amh²dmZm| _| go EH$ h¡, {OÝh| Bg MaU VH$

nh±þMZo _| g\$bVm àmßV hmo JB© Wr$& Bg{bE CgH$s earAV (g§{dYmZ) _| amOZ¡{VH$ µH$mZyZ Am¡a AÜ`jVm Am¡a gÎmm Ho$ AmXoe ^r

{dñVma go _m¡OyX h¢ VWm BgHo$ bmZodmbo agyb (gëb.) Zo Z Ho$db `h {H$ amOZr{VH$ epŠV`m± àmßV H$s§ Am¡a EH$ {Z`_mZwHy$b

emgZ-ì`dñWm ñWm{nV H$s, ~pëH$ AnZo OrdZ _| dh ñd`§ hr BgHo$ noedm ~Zo$& CZHo$ ~mX CZHo$ ~ohVarZ gm{W`m| Zo ^r Cgo Y_© H$m

EH$ _hmZV_ H$Îm©ì` g_PVo hþE µH$m`_ aIm Am¡a CgH$s noedmB© H$s$& Bg{bE H$_-go-H$_ Bñbm_ Ho$ ~mao _| Vmo `h {H$gr ^r pñW{V _|

Zht H$hm Om gH$Vm {H$ gÎmm H$s ñWmnZm ""C‹A²~wXwëbmh'' Ho$ Agb AmXoe go [aŠV h¡ Am¡a amOZr{V ""Y_©'' H$m A§J Zht h¡$& AVEd,

`h ^r EH$ {d{eîQ Am¡a _hËdnyU© H$maU h¡, {OgHo$ AmYma na Bñbm_ H$mo dmñV{dH$ AWm] _| Am¡a ha h¡{g`V go ""nyU© Y_©'' hmoZo H$s

loîRVm àmßV h¡$& hµOaV emh dbr Cëbmh (ah.) earAVm| Ho$ XO} ~VmVo hþE {bIVo h¢ �

""OmZ aImo, g~go nyU© earAV Am¡a g~go nyU© B©ídar` {hXm`V dh earAV hmoVr h¡, {Og_| {OhmX H$m AmXoe {X`m J`m

hmo$&''

({hÁOVwbm{h b² ~m{bµJm, ^mJ-2, n¥. 170.)

""{Og_| {OhmX H$m AmXoe {X`m J`m hmo'' AWm©V² Omo amOZr{V d emgZ-gÎmmdmbr earAV hmo Š`m|{H$ {OhmX EH$ {Z`_~Õ

Page 84: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

emgZ-ì`dñWm Ho$ {~Zm hmo hr Zht gH$Vm$&

Bñbm_ Z Ho$db `h {H$ EH$ Eogr hr earAV ({dYmZ) h¡ {Og_| {OhmX H$m AmXoe {X`m J`m h¡, ~pëH$ Eogr earAV h¡, {OgZo

{OhmX H$mo B©_mZ H$s H$gm¡Qr Rham {X`m h¡$& {Og àH$ma dh ñd`§ h_oem Ho$ {bE h¡, Cgr àH$ma {OhmX H$m [aíVm ^r CgHo$ gmW h_oem Ho$

{bE ~§Ym hþAm h¡$& `h Bg ~mV H$m Eogm à_mU h¡ {H$ {OgH$m BZH$ma Zht {H$`m Om gH$Vm$& AV: Bñbm_ Ho$ {gÕmÝVm| go amOZr{V Am¡a

emgZ H$s AdYmaUm H$mo {H$gr àH$ma AbJ Zht {H$`m Om gH$Vm Am¡a AJa AbJ H$a {X`m J`m Vmo dh EH$ Eogm b±J‹Sm-bybm

""Bñbm_'' hmoJm Omo � ""AH²$_b²-Vw bHw$_² XrZ-Hw$_²'' (AmO _¢Zo Vwåhmao {bE Vwåhmao Y_© H$mo nyU© H$a {X`m)1 H$s AZwn_ loîRVm H$m

{H$gr àH$ma hµH$Xma Z ah OmEJm$&

--------------------------------------------------------------------------

1.µHw$aAmZ 5:3

Page 85: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

earAV Am¡a B~mXV

B~mXV H$m _hËd Am¡a CgH$s h¡{g`VY_© � Aëbmh VAmbm H$s ~ÝXJr H$s d¡Mm[aH$ d ì`mdmhm[aH$ `m ~mh²` d AmÜ`mpË_H$ ZµŠeo H$m Xygam Zm_ h¡$& BgH$s

Amdí`H$Vm Am¡a CX²Xoí` BgHo$ {gdm Am¡a Hw$N Zht hmoVm {H$ dh bmoJm| H$mo Aëbmh VAmbm H$s B~mXV H$m T§J ~VmE$& Š`m|{H$ `hr

""~ÝXJr Am¡a B~mXV'' dh MrµO h¡, Omo _mZd�AmË_m H$mo n{dÌVm Am¡a CƒVm àXmZ H$aVr h¡ VWm Cgo Aëbmh H$s ˜wer àmßV H$aZo

H$m BÀNwH$ ~ZmVr h¡$& BgHo$ n[aUm_ ñdê$n dh Aëbmh VAmbm H$s àgÝZVm Am¡a AZwH$ånm àmßV H$aZo H$m nmÌ ~Z OmVm h¡$& `h dh

AdYmaUm h¡ Omo Y_© Ho$ gå~ÝY _| aIr OmVr h¡ Am¡a RrH$ aIr OmVr h¡$& µHw$aAmZ _OrX Bgo EH$ nyar Vah Iwbr hµH$sµH$V Rham XoVm h¡

Am¡a nyao {dñVma Ho$ gmW H$hVm h¡ {H$ {H$gr ^r Z~r H$m Amh²dmZ BgHo$ A{V[aŠV Am¡a Hw$N Wm hr Zht �

""Aëbmh H$s B~mXV H$amo Am¡a VmµJyV (Aëbmh Ho$ à{V CX²XÊSVm H$s Zr{V AnZmZodmbm) go Xya ahmo$&'' (µHw$aAmZ,

16:36)

Am¡a RrH$-RrH$ `hr Amh²dmZ Wm Omo Bñbm_ Ho$ A§{V_ n¡µJå~a hµOaV _whå_X (gëb.) Zo$^r {H$`m Wm$& gånyU© OJV² Ho$ nmbZhma

Aëbmh VAmbm Zo Amn (gëb.) go {OZ eãXm| _| Cgo noe H$aZo H$mo H$hm Wm do ^r `hr Wo �

""bmoJmo$& AnZo nmbZ hma H$s "B~mXV' H$amo$&'' (µHw$aAmZ, 2:21)

{\$a BVZm hr Zht, µHw$aAmZ _OrX Vmo Bggo ^r µÁ`mXm ˜wbmgm H$aVm h¡, H$hVm h¡ {H$ BZgmZ Vmo n¡Xm hr Bgr H$m_ Ho$ {bE {H$`m

J`m h¡ �

""(Aëbmh VAmbm µ\$a_mVm h¡ {H$) _¢Zo {OÝZm| Am¡a BZgmZm| H$mo {gµ\©$ Bg{bE n¡Xm {H$`m h¡ {H$ do _oar "B~mXV' H$a|$&''

(µHw$aAmZ, 51:56)

`mZr "B~mXV' hr dh à_wI H$m`© h¡ {OgHo$ {bE BZgmZ H$mo n¡Xm ^r {H$`m J`m h¡ Am¡a Z{~`m| (Ab¡.) H$m àmXw^y©V ^r hþAm h¡$&

ñnîQ h¡ {H$ `o XmoZm| ~mV| EH$-Xygao H$s nyaH$ h¢$& {Og H$m_ Ho$ {bE BZgmZm| H$mo n¡Xm {H$`m J`m Wm, Z{~`m| Ho$ AmJo H$m _µH$gX ^r

dñVwV: Cgr H$s `mX{XhmZr Am¡a {ejm d MoVmdZr Ho$ A{V[aŠV Am¡a Hw$N Z hr Zht gH$Vm Wm$&

B~mXV H$m AW© ""B~mXV'' Ho$ Bg Jm¡ad Am¡a _hËd H$mo gwZVo hr _pñVîH$ _| Z¡g{J©H$ ê$n go `h àíZ C^aVm h¡ {H$ Bg ""B~mXBV'' _| Am¡a Bñbm_

_| {H$g àH$ma H$m [aíVm h¡ {OgH$m {nNbo n¥îRm| _| CëboI H$am MwHo$ h¢$& Bñbm_ AnZo nyao Am¡a dmñV{dH$ AW© H$s ÑpîQ go Vmo ~ÝXJr Am¡a

{µOÝXJr H$s EH$ gmd©^m¡{_H$ ì`dñWm h¡, Omo AµH$sXm| go boH$a napñVe VH$ Am¡a napñVe go boH$a BZgmZ Ho$ gm§gm[aH$ OrdZ Ho$

EH$-EH$ {d^mJm| VH$, ha MrµO H$mo AnZo Koao _| {bE hþE h¡ Am¡a g^r Ho$ ~mao _| gw{dñV¥V {hXm`V| XoVm h¡$& Vmo Š`m Bg nyao {hXm`V Ho$

g§J«h H$s Am¡a CgHo$ EH$-EH$ A§em| H$s n¡adr d AZwdV©Z H$mo ""B~mXV'' H$hm OmEJm$? `m CgHo$ _mÌ {H$gr {d{eîQ A§e `m Hw$N

{d{eîQ A§Jm| hr Ho$ AZwnmbZ na ""B~mXV'' Ho$ Bg µHw$aAmZr nm[a^m{fH$ eãX H$mo Mñnm± {H$`m Om gHo$Jm$? `h Ho$db EH$ ÑpîQH$moU

gå~ÝYr àíZ Zht h¡, ~pëH$ EH$ CËH$Q ì`mdhm[aH$ _hÎmm Am¡a µOê$aV H$m ^r àíZ h¡, Š`m|{H$ BgH$m Bñbm_r earAV Ho$ AmXoem| go

grYm Am¡a Jham gå~ÝY h¡ Am¡a BgH$m Omo CÎma hmoJm, CgH$m CZ AmXoem| H$s n¡adr na ~‹Sm AgmYmaU à^md n‹SoJm$& `{X emoY go ñnîQ

hmo {H$ Bñbm_ Ho$ {ZH$Q ""B~mXV'' H$m H$moB© gr{_V AW© h¡, Vmo CgHo$ Ho$db BÝht earAV Ho$ A§Jm| H$s n¡adr d AZwnmbZ, Omo gr{_V

AW© Ho$ d¥Îm _| à{dîQ hm|Jo, n{dÌVm Am¡a AmñWm Ho$ Agb nmÌ Rha|Jo$& Am¡a `{X dñVwpñW{V Xygar ÑpîQJmoMa hþB© Vmo {\$a `h AÝVa Zht

{H$`m Om gHo$Jm Am¡a g_Pm OmEJm {H$ nyar Bñbm_r earAV H$s n¡adr B~mXV h¡ Am¡a CgHo$ ha A§J H$m AZwnmbZ g_mZ ê$n go

Ü`mZnyd©H$, CËgmhnyU© Am¡a ^mdZm`wŠV {H$`m OmZm A{Zdm`© h¡$& BgH$m AW© `h hþAm {H$ ""B~mXV'' Ho$ RrH$ AW© H$m OmZZm ñd`§

Bñbm_ H$s RrH$-RrH$ n¡adr Ho {bE ^r {~bHw$b µOê$ar h¡$& Š`m|{H$ Bg OmZH$mar Am¡a A{^kmZ Ho$ {~Zm _mZd Aën{YH$ Am¡a

AgÝVwbZ H$m {eH$ma hmoZo go H$^r ^r Zht ~M gH$Vm$& {Og MrµO H$mo dh ""B~mXV'' g_PoJm, _Zmod¡km{ZH$ ê$n go Cg na AnZm

Ü`mZ Ho$pÝÐV {H$E ahoJm Am¡a {Ogo B~mXV H$m H$m_ Z g_PoJm, Cgo An[ahm`© ê$n go nrNo Smbo ahoJm$&

""B~mXV'' H$m eãX O~ µHw$aAmZ Am¡a hXrg H$s µO~mZ go AXm hmoVm h¡, Vmo CgH$m ^md Š`m hþAm H$aVm h¡ Am¡a CgH$s gr_mE±

H$hm± VH$ nhþ±MVr h¢$? `h OmZZo Ho$ {bE h_| ha Cg MrµO na ZµOa SmbZr Mm{hE Omo Bg ~mao _| H$moB© _hËd aIVr hmo Am¡a B~mXV H$m

AW© {ZpíMV H$aZo _| à_mU H$m ñWmZ aIVr hmo Vm{H$ Bg A{V _hËdnyU© Ym{_©H$ àH$aU Ho$ emoY H m nyam-nyam hµH$ AXm hmo OmE Am¡a Omo

n[aUm_ {ZH bo dh ha nhby go gÝVmofOZH$$ hmo$�

eãXH$moer` AZw_mZ Ho$ àH$me _| "B~mXV' H$m AW©

Page 86: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

B~mXV H$m AW© � ApÝV_ gr_m VH$ nam^yV hmoZo Am¡a g_{n©V hmo OmZo Ho$ h¢$& (_µ\$aXmV B_m_

am{µJ~)

"B~mXV' go A{^àoV AmkmZwnmbZ h¡

""CgZo Aëbmh H$s B~mXV H$s'' Ho$ _mZr h¢ CgZo AamYZm (napñVe) EH$mJ«{MV hmoH$a H$s$& Bgr àH$ma ""AãX'' µJwbm_ H$mo Am¡a

""VarµHo$ _wAã~X'' Cg amñVo H$mo H$hVo h¢ Omo AmZo-OmZo H$s A{YH$Vm go am¢X H$a {~bHw$b g_Vb Am¡a gab _mJ© hmo J`m hmo$&

({bgmZwb Aa~)

~mh²` ê$n _| eãXH$moe dmbm| Ho$ ~VmE hþE ""B~mXV'' Ho$ `o AW© EH$-Xygao go {^ÝZ h¢, {H$ÝVw dñVwV: {^ÝZ Zht h¢, ~pëH$ BZ_|

~‹Sr Jhar K{ZîQVm {dÚ_mZ h¡$& "B~mXV' H$m _m¡{bH$ AW© Vmo dhr h¡ Omo g~go nhbo A§{H$V {H$`m J`m h¡, `mZr {H$gr Ho$ AmJo nyar

Vah PwH$ OmZm, nam^yV hmoH$a ahZm, {~N OmZm$& bo{H$Z ñnîQ h¡ {H AmË`m§{VH$ PwH$md A{Zdm`© ê$n go nyU© AmkmZwnmbZ H$m ê$n

AnZm boVm h¡, Bg{bE ""B~mXV'' H$m AW© `WmW© ê$n go AmkmZwnmbZ'' ^r hþAm$& {\$a `{X dh hñVr {OgHo$ AmJo BZgmZ AnZo H$mo

nyar Vah Smb XoVm Am¡a A§{V_ gr_m VH$ AnZo H$mo nam^yV H$a XoVm h¡, CgH$s ÑpîQ _| H¥$nm Am¡a AZwJ«h H$s Cnmñ`mË_H$ emZ ^r aIVr

hmo, Vmo `h PwH$md Zo_V Ho$ ñdrH$ma H$aZo Ho$ Ehgmg go [aŠV Zht hmo gH$Vm$& dh PwH$md {OgHo$ AÝXa Zo_V ñdrH$maZo H$s AmË_m H$m_

H$a ahr hmo, A{Zdm`© ê$n go napñVe H$s eŠb YmaU H$a boVm h¡$& Bg{bE Z¡g{J©H$ ê$n go ""B~mXV'' H$m AW© "napñVe' ^r hþAm$&

BZ eãX H$moer` ì`m»`mAm| H$mo `{X gm_Zo aIm OmE Vmo ""B~mXV'' H$m Ym{_©H$ Am¡a Bñbm_r AW© ~hþV Hw$N BÝht go g_P _| Am

OmEJm$& BZgo ~‹Sr gabVm go AZw_mZ bJm`m Om gH$Vm h¡ {H$ ""Aëbmh H$s B~mXV'' H$m Agb Om¡ha Š`m h¡$? Am¡a Aëbmh H$s

B~mXV H$aZodmbm H$m¡Z hmoVm h¡ Am¡a Š`m hmoVm h¡$? ""B~mXV'' H$m dmñV{dH$ Am¡a _m¡{bH$ AW© `{X A§{V_ XO} H$m PwH$md h¡ Vmo BgHo$

AW© A{Zdm`©V: `o hm|Jo {H$ `hr PwH$md ""Aëbmh H$s B~mXV'' H$m ^r dmñV{dH$ Om¡ha h¡$& {\$a My±{H$ Aëbmh VAmbm BZgmZ H$m

dmñV{dH$ emgH$ ^r h¡ Am¡a CgH$m dmñV{dH$ CnH$maH$ ^r h¡ Bgr {bE ~w{Õ _mZ Zht gH$Vr {H$ CgH$m `h PwH$md ~g PwH$md ~ZH$a

ah OmEJm, AmkmZwnmbZ H$s Am¡a {\$a CnmgZm H$s eŠb| Z AnZmEJm$& `h ~mV Hw$N Eogr hr Agå^d h¡ O¡go `h ~mV Agå^d h¡ {H$

AmJ Vmo ^‹SH$ ahr hmo, bo{H$Z Bggo Ja_r Z {ZH$bVr hmo$& A{^àm` `h {H Aëbmh VAmbm Ho$ gm_Zo BZgmZ Ho$ PwH$md H$m Omo

ñdm^m{dH$ ê$n hmo gH$Vm h¡, CgH$s XmoQyH$ _m±J `hr h¡ {H$ Aëbmh H$s B~mXV Ho$ AÝXa VrZm| MrO| _m¡OyX hm| � AmË`m§{VH$ PwH$md ^r,

AmkmZwnmbZ ^r Am¡a napñVe (CnmgZm d AdYmaUm) ^r$&

Ym{_©H$ _mÝ`VmAm| H$s am¡eZr _| ""B~mXV'' H$m AW© `h Vmo eãX H$moer` AZw_mZ H$m {ZU©` Wm$& A~ `h XoIZm Mm{hE {H$ Bg gå~ÝY _| Ym{_©H$ AZw_mZ Š`m H$hVm h¡$? Am¡a Y_©

H$s AmYma^yV Am¡a _mÝ` dmñV{dH$VmAm| H$s am¡eZr _| B~mXV H$m ^md Š`m {XImB© XoVm h¡$?

g^r n¡µJå~a (Ab¡.) BZgmZ H$s {hXm`V Ho$ {bE AmE Wo$& CZ _hmZw^mdm| Zo AmH$a bmoJm| H$mo {Og ~mV H$s VbµH$sZ H$s dh, O¡gm

{H$ A^r _mby_ hmo MwH$m, ñnîQ Am¡a XmoQyH$ eãXm| _| {gµ\©$ `h Wr {H$ ""Aëbmh H$s B~mXV H$amo'' Am¡a `µH$sZZ `hr hmoZm ^r Mm{hE

Wm$& BZgmZ Vmo n¡Xm hr Aëbmh H$s B~mXV Ho$ {bE {H$`m J`m h¡$& Eogr pñW{V _| CgH$s {hXm`V (_mJ©Xe©Z) Ho$ CX²Xoí` go n¡µJå~a

(Ab¡.) na AdV[aV {H$`m OmZodmbm ˜wXm H$m n¡µJm_ ~m¡{ÕH$ ê$n go B~mXV H$s VbµH$sZ Ho$ A{V[aŠV Am¡a Hw$N hmo hr Zht gH$Vm Wm$&

O~ dñVwpñW{V `h h¡ {H$ Z{~`m| H$m {_eZ {gµ\©$ EH$ ˜wXm H$s "B~mXV' H$m gÝXoe XoZm Am¡a BZgmZm| H$mo CgH$m ""Am{~X''

AWm©V² ˜wXm H$m CnmgH$ d Xmg ~ZmZm Wm, Vmo BgH$m ñnîQV: AW© `h h¡ {H$ CZ _hmZ{d^y{V`m| Zo Z~r H$s h¡{g`V go Omo Hw$N ^r

~Vm`m Am¡a {gIm`m dh nyam H$m nyam ""B~mXV'' H$m H$m_ Wm$& CgH$m H$moB© EH$ eãX Am¡a H$moB© emoem ^r ""B~mXV'' Ho$ A{V[aŠV Hw$N

Am¡a Z Wm$& Š`m|{H$ `h AZJ©b àbmn Vmo EH$ Am_ BZgmZ go ^r Amem-{déÕ hr g_Pm OmEJm {H$ Cgo _wµH$a©a Vmo EH$ {ZpíMV {_eZ

na {H$`m J`m hmo, bo{H$Z dh AnZr Cg S²`yQr na ahVo hþE Hw$N Agå~Ý{YV H$m_ ^r H$aZo bJo, {\$a EH$ n¡µJå~a Ho$ ~mao _| Bg Vah Ho$

{H$gr AmMaU H$m Jw_mZ H¡$go {H$`m Om gH$Vm h¡$? n¡µJå~a Vmo dh hmoVm h¡ Omo {ga go nm±d VH$ ˜wXm H$s AmkmZwnmbZ hr _| hmoVm h¡$&

{OgH$s ÑpîQ gX¡d AnZo nX Ho$ H$Îm©ì` hr na O_r ahVr h¡$& Omo Aëbmh Ho$ ~ÝXm| H$mo dhr Hw$N ~VmVm Am¡a {gImVm h¡, {OgH$m CgHo$

nmbZhma H$s Amoa go AmXoe {X`m J`m hmo, `m Amkm àmßV hmo Am¡a AnZr Amoa go EH$ eãX ^r Zht ~mobVm$& {\$a `h {H$gr àH$ma

gå^d h¡ {H$ AnZo nX H$s {µOå_oXm[a`m| H$mo nyam H$aVo hþE dh Hw$N Agå~Õ ~mVm| go ^r {XbMñnr boZo bJo Am¡a bmoJm| H$mo Eogr ~mVm| H$s

^r VbµH$sZ H$aVm aho Omo CgHo$ {_eZ go H$moB© bJmd Z aIVr hm|$? Bg{bE _mZZm n‹SoJm {H$ Z~r XrZ Ho$ _m¡{bH$ AµH$sXm| Am¡a H$_m] go

boH$a gä`Vm d g_mO Ho$ {dñV¥V _gbm| d _m_bm| VH$ Ho$ ~mao _| Omo Hw$N ^r ~VmVm Am¡a {gImVm h¡, dh {H$gr {d^mOZ `m {H$gr

~±Qdmao Ho$ {~Zm g~H$m-g~ ""B~mXV'' hr H$m H$m_ hmoVm h¡$& CZ AmXoem| H$m AZwnmbZ ^r B~mXV hmoVr h¡ {OZ_| Aëbmh H$s napñVe

H$s VbµH$sZ H$s JB© hmo, Am¡a CZ AmXoem| H$m AZwnmbZ ^r B~mXV hmoVr h¡ {OZ_| d¡`pŠVH$ Am¡a gm_m{OH$ OrdZ Ho$ _m_bm| Ho$ gå~ÝY

Page 87: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

_| {Z`_ Am¡a µH$mZyZ ~VmE JE hm|$& Xygao eãXm| _| `h {H$ nyao Y_© Am¡a nyar earAV H$s B{Îm~mA (AZwnmbZ) hr dh ""B~mXV'' h¡

{OgHo$ {bE BZgmZ H$mo n¡Xm {H$`m J`m Am¡a Z{~`m| H$mo ^oOm J`m h¡$& Bg nyao AmXoe-g_yh _| go {OVZo A{YH$ AmXoem| H$s BZgmZ RrH$

Vah go n¡adr H$aoJm, CgH$s B~mXV CVZr hr nyU© hmoJr Am¡a {OZr hr `h n¡adr AYyar hmoJr CgH$s B~mXV CVZr hr Ìw{QnyU© _mZr OmEJr$&

Y_© H$s AmYma^yV dmñV{dH$VmAm| Am¡a CgHo$ gd©_mÝ` {gÕmÝVm| H$s am¡eZr _| EH$ Am¡a ÑpîQ go ^r B~mXV H m `hr AW© {ZpíMV

hmoVm h¡$& µHw$aAmZ Zo {Og àH$ma BZgmZ H$s n¡XmBe H$m _µH$gX {gµ\©$ Aëbmh H$s B~mXV ~Vm`m h¡, ñdm^m{dH$ ~mV Wr {H$ Cg Vah

CgH$s n¡XmBer h¡{g`V ^r dh {gµ\©$ Aëbmh Ho$ ""AãX'' hmoZo H$s µH$ama XoVm$& AVEd CgHo$ n¥îR-n¥îR na Bg ~mV H$mo EH$ _mÝ` Am¡a

ñnîQ hµH$sµH$V Ho$ Vm¡a-na Xwham`m J`m h¡ {H$ BZgmZ H$s nhbr Am¡a A§{V_ h¡{g`V _mÌ ""AãX'' hmoZo H$s h¡$& BgHo$ A{V[aŠV dh

{H$gr nhby go ^r Hw$N Am¡a Zht h¡$& µJm¡a H$s{OE {H$ ""AãX '' Am¡a µJwbm_ H$m ì`mdhm[aH$ OrdZ Š`m hmoVm h¡$? EH$ ì`pŠV O~ H$moB©

µJwbm_ ˜arXVm h¡ Vmo dh CgH$m Mm¡~rg KÊQo H$m µJwbm_ hmoVm h¡ Am¡a dh AnZo AmµH$m (_m{bH$) Ho$ Bemam| na Omo Hw$N H$aVm h¡ dh

g~H$m-g~ µJwbm_r Am¡a ""ApãX`V'' H$m H$m_ H$hbmVm h¡, `Ú{n `h ì`pŠV CgH$m dmñV{dH$ _m{bH$ Am¡a hµH$sµH$s AmµH$m Zht hmoVm

Am¡a Z dh CgH$m _wH$å_b AãX (µJwbm_) hmoVm h¡$& Š`m|{H$ dh CgH$s {Og MrµO H$mo ˜arXo hþE hmoVm h¡ dh CgH$s {gµ\©$ H$m`©epŠV

hmoVr h¡$& CgH$m nyam ApñVËd CgHo$ _yë`YZ _| Zht AmVm bo{H$Z BZgmZ Aëbmh VAmbm H$m dh ""AãX''Am¡a dh µJwbm_ h¡ {OgH$s

EH$-EH$ MrµO H$m dh hµH$sµH$s _m{bH$ h¡ Am¡a dh CgH$s nyU© {_pëH$`V Am¡a CgH$m n¡XmBer Am¡a emñdV µJwbm_ h¡$& Am¡a Ohm± VH$ EH$

_wpñb_ Am¡a B©_mZdmbo BZgmZ H$m gå~ÝY h¡, dh Vmo CgH$m {gµ\©$ n¡XmBer µJwbm_ hr Zht, ~pëH$ BµH$amar µJwbm_ ^r h¡$& µHw$amZ _OrX

IwbH$a H$hVm h¡ {H$ �

""{ZñgÝXoh Aëbmh Zo _mo{_Zm| go CZH$s OmZ| Am¡a CZHo$ _mb ˜arX {bE h¢, Bg ~Xbo _| {H$ CZH$mo OÝZV {_boJr$&''

(µHw$aAmZ, 9:111)

Bg{bE EH$ _wgb_mZ Aëbmh VAmbm H$m Eogm ""AãX'' h¡ {OgHo$ _mÌ {H«$`mH$bmn H$s empŠV hr Zht, ~pëH$ {OgH$m g~ Hw$N

Aëbmh hr H$m h¡$& dh CgH$m n¡Xm {H$`m hþAm ^r h¡ Am¡a CgH$m ""H«$` {H$`m hþAm'' ^r h¡ Am¡a `h ""H«$`-{dH«$`'' H$m _m_bm ^r Cg

µJwbm_ Ho$ ñdVÝÌ_V go hþAm h¡$& Eogm OÝ_OmV µJwbm_ Am¡a AnZo nyao ApñVËd H$mo {dH«$` H$a MwH$Zodmbm Eogm nyU©Xmg AnZo ñdm_r H$s

AYrZVm _| Omo Hw$N H$aoJm, CgH$m H$moB© ^r A§J CgH$s XmgVm H$s h¡{g`V go AbJ Am¡a Agå~Õ Zht hmo gH$Vm$& O~ µJwbm_r Am¡a

ApãX`V (XmgVm) Ho$ A{V[aŠV CgH$s H$moB© h¡{g`V {gao go h¡ hr Zht, Vmo A{Zdm`©V:, CgH$m EH$-EH$ H$_© ""ApãX`V'' Am¡a

""B~mXV'' hr H$m H$_© hmoJm$& `hm± VH$ {H $ `{X dh ImZo Am¡a Am¡a nrZo, gmoZo Am¡a OmJZo Ho$ H$m_ ^r ñdm_r H$s BÀNmAm| H$mo gm_Zo

aIVo hþE H$aVm h¡$� O¡gm{H$ Cgo H$aZm hr Mm{hE � Vmo `o gmao H$m_ ^r {~bHw$b ""B~mXV'' hr Ho$ H$m_ hm|Jo$&

H$hZo H$mo Vmo `h CnamoŠV VH©$ {dVH©$ Ho$db EH$ AZw_mZ Am¡a ~mV {ZH$mbZm h¡, EH$ Eogm d¡Mm[aH$ {ZîH$f© h¡ Omo Hw$N àH$aUm| H$mo

VaVr~ XoH$a Am¡a XrZ (Y_©) H$s µHw$N ~w{Z`mXr hµH$sµH$Vm| H$mo gm_Zo aIH$a {ZH$mbm J`m h¡$& bo{H$Z VH©$-{dVH©$ ~mV `h h¡ {H$ `o gÀMr

AZw_mZ na AmYm[aV hmoVo hþE ^r µHw$aAmZ hXrg H$s à_m{UV Xbrbm| go ~g EH$ hr XOm© H$_ h¡ Am¡a Cgo AmgmZr Ho$ gmW ~hg Ho$ {bE

^r M¡b|O Zht {H$`m Om gH$Vm$&

µHw$aAmZ _| "B~mXV' eãX H$m BñVo_mb AÝV _| Bg eãX ""B~mXV'' Ho$ µHw$aAmZr BñVo_mbm| H$mo br{OE$& µHw$aAmZ H$ar_ Zo Bg eãX H$mo {OZ AWm] _| à`moJ {H$`m h¡, dhr

BgHo$ dmñV{dH$ AW© ñdrH$ma {H$E OmE±Jo$& BgHo$ ~mX {\$a {H$gr gÝXoh `m Xw{dYm H$m ñWmZ ^r eof Z ah OmEJm$& BZ à`moJm| H$m µOmBµOm

h_| Cg µ\¡$gbo VH$ nhþ±Mm XoJm, `µH$sZr Vm¡a na dhr g~go A{YH$ _µO~yV Am¡a gÝVmofOZH$ µ\¡$gbm hmoJm$&

µHw$aAmZ _OrX Ho$ AÝXa Bg eãX H$mo, {d{dY e¡{b`m| _| AZ{JZV Adgam| na à`moJ {H$`m J`m h¡$& CZ_| go Hw$N MwZr hþB© Am`Vm|

H$m H«$_~Õ AÜ``Z H$s{OE � (CZ Am`Vm| H$m {hÝXr AZwdmX àñVwV h¡) �

(A) ""Vw_ bmoJ Vmo Aëbmh H$mo Nmo‹S H$a ~g Eogo Hw$N (VÏ`hrZ) Zm_m| H$s "B~mXV' (nyOm) H$a aho hmo {OZH$mo Vw_Zo Am¡a Vwåhmao

~mn-XmXm Zo ñd`§ hr aI {b`m h¡$&'' (µHw$aAmZ, 12:40)

""CÝhm|Zo H$hm H$_ Hw$N ~wVm| H$s "B~mXV' {H$`m H$aVo h¢ Am¡a ~am~a CÝht H$s godm _| bJo ahVo h¢$&'' (µHw$aAmZ,

26:71)

`o Am`V| ~VmVr h¢ {H$ {H$gr H$s nyOmnmR H$aZm Am¡a Cggo XwAmE± _m§JmZm, CgH$s "B~mXV' H$aZm h¡$& Š`m|{H$ ~hþXrddm{X`m| Zo

AnZo ~wVm| Ho$ gmW Omo Hw$N {H$`m H$aVo Wo Cgo BZ Am`Vm| _| ""B~mXV'' H$hm J`m h¡ Am¡a gmîQ h¡ {H$ ~hþXoddm{X`m| H$m g§~§Y AnZo ~wVm|

go nyOm-nmR Am¡a hþAm d àmW©Zm hr H$m hþAm H$aVm Wm$& Bggo A{YH$ `m BgHo$ A{V[aŠV {H$gr Am¡a MrµO H$m g§~§Y Z ht hmoVmn Wm$&

(~) ""Omo bmoJ " VmµJyV' H$s "B~mXV' go Xya aho Am¡a Aëbmh H$s Amoa éOy hþE, CZHo$ {bE ew^ gyMZm h¡$&''

Page 88: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

(µHw$aAmZ, 39:17)

"".................... do, {OZ na Aëbmh H$s {\$QH$ma n‹Sr Am¡a CgH$m àH$mon hþAm Am¡a CZ_| go {H$VZm| hr H$mo CgZo ~ÝXa Am¡a

gyAa ~Zm {X`m Am¡a {OÝhm|Zo {H$ VmµJyV (Aëbmh Ho$ {dÐmo{h`m|) H$s B~mXV H$s, do bmoJ (Vw_go r) {ZH¥$îQ XO} Ho$ Wo$&''

(µHw$aAmZ, 5:60)

BZ Am`Vm| go kmV hþAm {H$ {H$gr H$mo AmamÜ` d Cnmñ` _mZ H$a AnZo BamXo Am¡a AnZr _µOu go CgHo$ AmXoem| na MbZm CgH$s

"B~mXV' H$aZm h¡$& Š`m|{H$ BZ Am`Vm| _| Cg H$m`©-e¡br H$mo B~mXV H$hm J`m h¡ Omo VmµJyV Ho$ gmW CgHo$ AZw`m`rJU AnZmVo h¢$&

VmµJyV Ho$ empãXH$ AW© ""gr_mob§KZ H$aZodmbo'' Am¡a ""~‹Sr CX²XÊSVm {XImZodmbo'' Ho$ h¢$& µHw$aAmZ H$s ^mfm _| "VmµJyV' go A{^àoV

àË`oH$ dh g¥pîQ (aMZm) hmoVr h¡, Omo Aëbmh H$s ~ÝXJr go {ZH$b JB© hmo, `m {ZH$b OmZo H$m gmYZ ~Zr hmo$& Bg àH$ma `{X e¡VmZ

Am¡a ~wV ""VmµJyV'' h¢ Vmo do emgH$ dJ© Am¡a gaXma Am¡a do amOZoVm Am¡a gOh~r noedm ^r ""VmµJyV'' hr h¢ Omo ˜wXm Ho$ ˜m¡µ\$ go Xya Am¡a

Aëbmh H$s {hXm`V go ~o{Z`mµO hmoVo h¢ Am¡a AnZm _V Am¡a AnZr _µOu hr H$mo gm_{OH$ µH$mZyZ d {dYmZ RhamVo d _ZdmVo h¢$& ˜wXm Ho$

BZ ~m{µJ`m| Ho$ gmW CZHo$ AZw`m{``m| H$m ad¡ `m `h hmoVm h¡ {H$ dh CZH$mo AnZm nyÁ` g_PVo h¢, CZH$mo {H$gr à{V~ÝY d eV© Ho$ {~Zm

µH$mZyZ ~ZmZo, hþŠ_ MbmZo Am¡a µ\¡$gbo H$aZo Ho$ `mo½` _mZVo h¢ Am¡a nyao hm{X©H$ ^md Ho$ gmW CZH$m AmkmZwnmbZ d AZwgaU H$aVo h¢$&

CZHo$ Bg ì`mdhm[aH$ AmMaU H$mo µHw$aAmZ Zo AJa ""VmµJyV'' H$s ""B~mXV'' H$hm h¡, Vmo `h Bg ~mV H$m à_mU h¡ {H$ CgHo$ {ZH$Q dh

AmkmZwnmbZ (BVmAV) ^r ""B~mXV'' hr hmoVr h¡ {OgHo$ nrNo BamXo H$s ñdVÝÌVm Am¡a hm{X©H$ àgÝZVm _m¡OyX hmo Am¡a Omo {H$gr H$mo

ñdVÝÌ AmkmZwnmbZ H$m nmÌ g_PH$a {H$`m OmE$&

(g) "".................. Vmo ({µ\$aAm¡Z Zo) H$hm {H$ Š`m h_ AnZo hr O¡go Xmo AmX{_`m| H$s ~mV _mZ b| (Am¡a dh ^r) Bg pñW{V

_| {H$ CZH$s µH$m¡_ h_mar Am{~X (AmkmYrZ) h¡$?'' (µHw$aAmZ, 23:47)

""(hµOaV _ygm Ab¡. Zo dmVm© Omar aIVo hþE {µ\$aAm¡Z go H$hm) Am¡a `h h¡ Voam dh CnH$ma Omo Vy _wP na OVm ahm h¡ {H$ VyZo ~Zr

BgamB©b H$mo AnZm AãX (µJwbm_) ~Zm aIm h¡$&'' (µHw$aAmZ, 26:22)

`o Am`V| Bg ~mV H$m g~yV h¢ {H$ Ho$db dhr BVmAV (AmkmZwnmbZ) ""B~mXV'' Zht hmoVr, {OgHo$ nrNo Zr`V, hm{X©H$ VËnaVm

Am¡a {~Zm A§Hw$e d eV© AmkmZwnmbZ H$m nmÌ hmoZo H$m {dMma, VrZm| hr MrµO| {dÚ_mZ hmo, ~pëH$ Bggo AmJo ~‹TH$a dh Amkm H$m

AZwnmbZ ^r ""B~mXV'' hr hmoVm h¡ Omo `Ú{n AnZr BÀNm Ho$ {déÕ H$aZr n‹S ahr hmo$& _Ja {ddoH$ Am¡a Zr`V Ho$ gmW Am¡a {~Zm

VH©$-{dVH© {H$`m Om ahm hmo Am¡a {OgH$m AmkmZwnmbZ {H `m Om ahm hmo dh ñd`§ H$mo {H$gr CƒV_ H$mZyZ H$m nm~ÝX Z g_PVm hmo �

Š`m|{H$ BZ Am`Vm| _| ~Zr BgamB©b H$s µJwbm_r H$mo {µH$pãV`m| H$s ""B~mXV'' H$aZm H$hm J`m h¡$& µOm{ha ~mV h¡ {H$ ~Zr BgmamB©b `Ú{n

AnZr µJwbm_r H$s Bg XX©ZmH$ hmbV Ho$ {˜bmµ\$ X_ Zht _maVo Wo, bo{H$Z Cgo ~Xm©íV ^r ˜wer Ho$ gmW Zht H$a aho Wo, ~pëH$ `h

Ho$db emgZ epŠV H$m ^` Am¡a AnZr {deVm Wr, {OgHo$ H$maU do MwnMmn {µ\$aAm¡Zr hþŠ_m| Ho$ OyE Vbo AnZr JX©Z {XE hþE Wo$& Bggo

_mby_ hþAm {H$ {H$gr ñdVÝÌ emgZ H$aZo H$s XmdoXma epŠV H$s dh {~Zm VH©$-{dVH© AmkmZwnmbZ H$aZm ^r CgH$s ""B~mXV'' hmoVm

h¡, {Og_| `Ú{n {Xb H$s aµOm_ÝXr Z hmo, _Ja eD$a d Zr`V {dÚ_mZ hmo$&

(X) ""Eo AmX_ H$s gÝVmZ$! Š`m h_Zo Vwåh| Bg ~mV H$s VmH$sX Z H$s Wr {H$ "e¡VmZ' H$s B~mXV Z H$aZm$& {ZñgÝXoh, dh Vwåhma

Iwbm hþAm eÌw h¡$&'' (µHw$aAmZ , 36:60)

""(B~amhr_ Zo H$hm Wm) {nVm Or$! e¡VmZ H$s B~mXV Z H$s{OE$&''

(µHw$aAmZ, 19:44)

BZ Am`Vm| go "B~mXV' H$m EH$ Am¡a AW© `m CgH$m EH$ Am¡a ê$n ^r kmV hþAm$& dh `h {H$ AZ¡pÀMNH$ ê$n go {H$gr H$s

BÀNmH$s n¡adr Am¡a AmXoe H$m nyam H$aZm ^r ""B~mXV'' hr h¡$& CŠV Am`Vm| _| e¡VmZ H$s "B~mXV' H$aZo H$s ~mV H$hr JB© h¡$& `Ú{n do

bmoJ {OZHo$ gå~ÝY _| Eogm H$hm J`m h¡, CÝhm|Zo e¡VmZ H$mo H$^r AnZm _m~yX (nyÁ`) Zht ~Zm`m Wm$& ~mV {gµ\©$ BVZr hmoJr {H$ CZHo$

AµH$sXo Am¡a H$_© d¡go hr Wo O¡go e¡VmZ MmhVm Wm$& AÝ`Wm Ohm± VH$ µOm{har dñVwpñW{V H$m gå~ÝY h¡, CZ_| go H$moB© ^r e¡VmZ H$mo gOXm

Z H$aVm Wm$& H$moB© Cggo XwAmE Zht _m±JVm Wm, H$moB© CgH$mo AnZm ñdm_r d AmµH$m `m ahZw_m ñdrH$ma Zht H$aVm Wm, H$moB© Cggo _whã~V

Am¡a AµH$sXV (AmñWm) Zht aIVm Wm$& ~pëH$ gmar Xw{Z`m H$s Vah do ^r Cgo ~wamB© H$s gmH$ma _y{V© hr _mZVo Wo Am¡a CZHo$ nmg `m

CgHo$ à{V Zµ\$aV Am¡a bmZV Ho$ A{V[aŠV Am¡a Hw$N Z Wm$& BZ g_ñV VÏ`m| Ho$ Cnam§V AJa `h µ\$a_m`m J`m h¡ {H$`o bmoJ e¡VmZ H$s

""B~mXV'' H$aVo Wo, Vmo `h Bg dmñV{dH$Vm H$m ñnîQV: kmnZ h¡ {H$ Mmho B{Îm~mA Am¡a BVmAV (AmkmZwnmbZ Am¡a AZwgaU) H$s

{~bHw$b Zr`V Z hmo, `hm± VH$ {H$ AnZo AµH$sXo Am¡a A_b Ho$ ~mao _| `h eD$a Š`m, Jw_mZ ^r Z hmo {H$ `h A_wH$ Ho$ AmXoe Am¡a

BÀNmZwgma hm|, bo{H$Z `{X dñVwpñW{V `hr hmo Vmo `h A{ddoH$s` AmkmZwnmbZ ^r µHw$aAmZ Ho$ {ZH$Q ""B~mXV'' hr h¡$&

Page 89: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

µHw$aAmZ Ho$ BZ Mmam| à`moJm| _| go {H$gr EH$ Ho$ gå~ÝY _| ^r `h H$hZm ghr Z hmoJm {H$ Bg_| bjUmËH$ dU©Z e¡br AnZmB© JB©

h¡$& Š`m|{H$ `h EH$ Eogm Xmdm hmoJm, {OgHo$ nj _| H$moB© Xbrb Zht Xr Om gH$Vr, Z Vmo eãX H$moe go, Z µHw$aAmZ go, Z ghr hXrgm| go$&

Eogm Xmdm AJa {H$`m gH$Vm Wm Vmo Cgr g_` {H$`m Om gH$Vm Wm, O~ µHw$aAmZ _OrX H$s CZ AZ{JZV Am`Vm| _| go {OZHo$ AÝXa

""B~mXV'' H$m eãX à`moJ {H$`m J`m h¡$& {H$gr EH$ go ^r `h A{^àm` {ZH$bVm hmoVm {H$ ""B~mXV'' Ho$db napñVe H$m Zm_ h¡$&

napñVe Ho$ H$m_m| Ho$ Abmdm Am¡a H$moB© H$m_ B~mXV Zht hmoVm {H$ÝVw µHw$aAmZ Ho$ AÝXa {H$gr Eogr Am`V H$m nm`m OmZm Xwb©^ h¡$& hm±,

Bg_| Eogr Am`V| ~hþV {_b|Jr {OZ_| ""B~mXV'' H$m eãX ~mobH$a Ho$db napñVe Ho$ AW©-A{^àm` {bE JE h¢ ({OgHo$ Hw$N CXmhaU

^r D$na Am MwHo$ h¢) bo{H$Z ~‹Sm AÝVa h¡ Bg ~mV _| {H$ B~mXV Ho$ AW© Ho$db napñVe d AamYZm Ho$ h¢ Am¡a Bg ~mV _| {H$ "B~mXV'

Ho$ _mZr napñVe Ho$ ^r h¢$&

eãX ""B~mXV'' H$m Omo eãX H$moer` {ddoMZ D$na JwµOa MwH$m h¡, CgH$mo AJa gm_Zo aI| Vmo _hgyg hmoJm {H$ "B~mXV' H$s `o

Mmam| eŠb| Omo µHw$aAmZ Ho$ AÜ``Z go A^r _mby_ hþBª, B~mXV Ho$ Mma ñWmB© Am¡a nmañn[aH$ Agå~Õ AW© Zht h¢, ~pëH$ dñVwV: EH$

hr gQrH$ AW© d ^md Ho$ Mma {^ÝZ nhby `m {^ÝZ A§J h¡$& napñVe ^r B~mXV h¡ Am¡a eD$ar `m µJ¡a eD$ar BVmAV (AmkmZwnmbZ) ^r

B~mXV h¡$& B~mXV Ho$ A{V[aŠV Hw$N Am¡a Z `h h¡ Z dh h¡$& bo{H$Z BZ_| go H$moB© ^r ñd`§ _| nyU© B~mXV Zht h¡$& AJa BZ_| go H$moB© MrµO

^r AHo$br nyU© B~mXV hmoVr Vmo {\$a Xygar H$mo B~mXV H$hZo H$s H$moB© J§wOmBe Am¡a Om`µO hmoZo H$m H$maU eof Z ah OmVm$& bo{H$Z h_

XoI aho h¢ {H$ µHw$aAmZ _OrX Zo AJa napñVe H$mo B~mXV H$hm h¡, Vmo gmW hr AmkmZwnmbZ (BVmAV) H$s CnamoŠV VrZm| eŠbm| H$mo ^r

""B~mXV'' hr H$hm J`m h¡$& BgH$m AW© `h hþAm {H$ CgHo$ {ZH$Q B~mXV H$m ^md nyam Cgr g_` hmoVm h¡ O~ napñVe Am¡a

AmkmZwnmbZ � XmoZm| MrµO| BH$Q²Rr hmo OmE±$&

~hg d VhµH$sH$ Ho$ VrZm| nhby h_mao gm_Zo Am MwHo$ � (1) eãXH$moer` AZw_mZ H$m ^r (2) Ym{_©H$ _mÝ`VmAm| H$s AnojmAm|

H$m ^r Am¡a (3) µHw$aAmZr à`moJm| H$m ^r$& VrZm| Bg ~mV na _V¡H$ h¢ {H$ � B~mXV EH$ gQrH$ Am¡a bú`mZwJm_r nm[a^m{fH$ eãX h¡, Omo

napñVe Am¡a BVmAV (AmkmZwnmbZ) XmoZm| H$mo nyar Vah g_moE hþE h¡$& Bg H$s ì`mnH$Vm dhm± go nhbo IË_ Zht hmoVr Ohm± nhþ±MH$a

earAV Ho$ AW© Am¡a AmXoe ˜Ë_ hmoVo h¢$&

dh B~mXV Omo µHw$aAmZ H$mo A^rîQ h¡Aëbmh VAmbm Zo AnZr {Og B~mXV H$mo BZgmZ Ho$ ApñVËd H$m H$maU ~Vm`m h¡ Am¡a {OgH$s MoVmdZr d {hXm`V Ho$ {bE

CgHo$ agyb AmVo aho h¢, dh H moB© AYyar Am¡a AmYr {VhmB© àH$ma H$s Zht h¡ Am¡a Z hmo gH$Vr Wr$& dh Z Ho$db napñVe VH$ gr{_V h¡

Am¡a Z Ho$db BVmAV VH$ gr{_V h¡$& `hr ~w{Õ H$s ^r ñnîQ _m±J h¡ Am¡a `hr µHw$aAmZ H$m ^r ñnîQ µ\¡$gbm h¡$& ~w{Õ H$s ñnîQ _m±J `h

Bg{bE h¡ {H$ Omo ˜wXm BZgmZ H$m òîQ Am¡a ñdm_r, AÝZXmVm Am¡a CnH$mar emgH$ Am¡a Cnmñ` (_m~yX) g^r Hw$N h¡, Cgo g^r àH$ma

H$s "B~mXVm|' H$m hµH$Xma ^r hmoZm Mm{hE$& µHw$aAmZ H$m µ\¡$gbm `h Bg Vah h¡ {H$ CgH$s Am`V| Bñbm_ Ho$ AZw`m{``m| go Aëbmh

VAmbm H$s napñVe Am¡a CgH$s BVmAV (AmkmZwnmbZ) XmoZm| hr ~mVm| H$m g_mZ ê$n go _wVmb~m H$aVr XoIr Om ahr h¢$& do Ohm± `h

H$hVr h¢ {H$ Aëbmh hr H$mo gOXm H$amo, Cgr Ho$ Zm_ H$s nmH$s ~`mZ H$amo, Cgr go XwAmE± _m±Jm|, Cgr H$s ~‹SmB© H$s CX²KmofUm H$amo,

Cgr H$mo _XX Ho$ {bE nwH$mam| Am¡a Cgr Ho$ gm_Zo Zo_V nmZo H$m H¥$VkVm kmnZ H$amo$& dht `h ^r H$hVr h¢ Am¡a ~ma-~ma H$hVr h¢ {H$ �

Aëbmh hr H$mo {~Zm e©V d à{V~ÝY Ho$ AmkmZwnmbZ H$m nmÌ Am¡a dmñV{dH$ emgH$ VWm hm{H$_ _mZmo, Cgr H$mo emaídV µH$mZyZ

{Z_m©Vm ñdrH$ma H$amo, Cgr Ho$ AmXoem| H$s n¡adr H$amo, Cgr H$mo {XE hþE µH$mZyZm| Ho$ _wVm{~µH$ µ\¡$gbo H$amo, Cgr Ho$ àXÎm {gÕm§V H$mo OrdZ

Ho$ {gÕm§V ~ZmAmo Am¡a Cgr Ho$ RhamE hþE d¡Y H$mo d¡Y Am¡a Cgr Ho$ RhamE hþE Ad¡Y H$mo Ad¡Y g_Pmo$& Bg{bE Cg "B~mXV"" H$m AW©

{Ogo BZgmZ H$s n¡XmBe H$m CX²Xoí` Am¡a bú` H$hm J`m h¡, Omo ha Z~r Ho$ Amh²dmZ H$m erfm}X²Xoí` ahVm ahm h¡ Am¡a {OgH$m µHw$aAmZ Zo

h_| AmXoe {X`m h¡, A{Zdm`©V: dhr bú`mZwJm_r Am¡a nyU© AW© hmoJm, {Og_| napñVe Am¡a BVmAV XmoZm| MrµO| gpå_bV hm|$&

Bg gå~ÝY _| Am¡a BË_rZmZ Ho$ {bE EH$ Am¡a nhby go µJm¡a H$a br{OE$& µHw$aAmZ _OrX BZgmZ Ho$ n¡Xm {H$E OmZo H$m CX²Xoí` EH$

OJh BZ eãXm| _| ^r ~`mZ H$aVm h¡:-

"" Aëbmh Zo _m¡V Am¡a qµOXJr H$m {gb{gbm Bg{bE Omar {H$`m h¡, Vm{H$ Vwåh| AmµO_mH$a XoIo {H$ Vw__| go H$m¡Z bmoJ H$_© H$s

ÑpîQ go ~ohVa h¢$&''

(µHw$aAmZ, 67:2)

EH$ Am¡a ñWmZ na Bg Vah µ\$a_mVm h¡ �

""Am¡a `mX H$amo Cg g_` H$mo O~ Vwåhmao "a~' Zo µ\$[aíVm| go H$hm Wm {H$ _¢ n¥Ïdr na AnZm EH$ Zm`~ (à{V{Z{Y) n¡Xm H$aZo dmbm

hÿ±$&''

Page 90: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

(µHw$aAmZ, 2:30)

BZ XmoZm| Am`Vm| go _mby_ hþAm {H$ BZgmZ Ho$ OÝ_XmVm Zo CgHo$ n¡Xm H$aZo H$m CX²Xoí` d µJaµO ~VmZo Ho$ {bE Ohm± ""B~mXV'' H$m

n`m©` AnZm`m h¡ dht ""AÀNo H$_©'' Am¡a ""Zm`~ hmoZo'' Ho$ n`m©` ^r AnZmE h¢$& BgH$m AW© `h hþAm {H$ _mZmo AbJ-AbJ eãX

h¢, {H$ÝVw CZH$m CX²Xoí` Am¡a _ÝVì` AbJ-AbJ Zht h¡, ~pëH$ EH$ hr MrµO h¡ {OgH$s A{^ì`pŠV Am¡a dU©Z Ho$ {bE Adga H$s

AZwHy$bVmZwgma VrZ {^ÝZ eãXm| H$m à`moJ {H$`m J`m h¡$& Xygao eãXm| _| `h {H$ µHw$aAmZ Ho$ {ZH$Q Aëbmh H$s B~mXV, H$_© H$s ~ohVar,

{˜bmµ\$V d {Z`m~V (à{V{Z{YËd VWm ñWmZmnÝZ) dmñVd _| EH$ hr _wX²Xo Ho$ {d{dY nj h¢$& Bg{bE ""B~mXV'' H$m H$moB© Eogm AW©

Zht {b`m Om gH$Vm, {Oggo loîR H$_© Am¡a ""{˜bmµ\$b d {Z`m~V'' H$s AdYmaUmE± nyar Vah _ob Z ImVr hm|, ~pëH$ BgH$m dhr

^md {b`m OmZm µOê$ar h¡ {OgHo$ AÝXa BZ XmoZm| AdYmaUmAm| H$s AmË_m ^r A{Zdm`©V: {dÚ_mZ h¡$& Iwbr hþB© ~mV h¡ {H$ ""AÀNm

Am¡a CV_ H$_©'' Ho$db AamYZm d napñVe H$mo `m Ho$db AmkmZwnmbZ H$mo Zht H$hm Om gH$Vm$& `hr pñW{V {˜bmµ\$V d {Z`m~V' H$s

^r h¡$& `Ú{n BgH$m D$nar ^md napñVe Ho$ _wµH$m{~bo _| AmkmZwnmbZ go A{YH$ {ZH$Q h¡, bo{H$Z napñVe ^r BgHo$ AW© go {H$gr

pñW{V _| {dbJ Zht h¡$& Bg àH$ma BZ XmoZm| n`m©`m| go `h dmñV{dH$Vm Am¡a IwbH$a gm_Zo Am OmVr h¡ {H$ Bñbm_ _| Aëbmh H$s

B~mXV H$m Omo AW© h¡ dh napñVe Am¡a AmkmZwnmbZ XmoZm| na à^mdr h¡ Am¡a earAV H$m H$moB© ÑpîQH$moU ^r Eogm Zht Omo CgHo$ Koao go

~mha hmo,

Bñbm_ Ho$ ÑpîQd§V {dÛmZm| na `h dmñV{dH$Vm {Nnr Z Wr Am¡a Z {Nnr ah gH$Vr Wr$& Bñb_ Ho$ {eamo_{U {dÛmZ (e¡˜wb

Bñbm_) BãZo V¡{_`m (ah.) go O~ nyNm J`m {H$ Am`V � ""Eo bmoJmo$! AnZo a~ H$s B~mXV H$amo$&'' _| {Og "B~mXV' H$m AmXoe {X`m

J`m h¡, CgH$m ^md d àH$aU Š`m h¡$? Vmo AnZo Bg _gbo na EH$ g{dñVma ^mfU XoVo H$hm {H$ �

""B~mXV EH$ ì`mnH$ eãX h¡ BgHo$ AÝXa do g_ñV ^m¡{VH$ Am¡a AmÜ`mpË_H$ H$_© Am¡a H$WZ gpå_{bV h¢, Omo Aëbmh

VAmbm H$mo {à` h¢ Am¡a Omo CgH$s àgÝZVm H$m gmYZ ~ZVo h¢$& CXmhaUmW© � Z_mµO, µOH$mV, amoµOm, hO, gM ~mobZm,

A_mZVXmar, n[admaOZm| na AZwJ«h d H¥$nm, gË`{ZîRVm, _mVm-{nVm H$m AmkmZwnmbZ, dMZ nyam H$aZm, ^bmB© H$m AmXoe

H$aZm, ~wamB© go amoH$Zm, Aëbmh H$s amh _| OrVmo‹S g§Kf© H$aZm, n‹Smo{g`m| Am¡a `Vr_m| Am¡a {ZY©Zm| d _whVmOm| Am¡a µJwbm_m| d

godH$JU Ho$ gmW � Mmho `o godH$ _mZd hm| `m Mmho OmZda � AÀNm gbyH$, XwAm, Aëbmh H$m {µOH«$, µHw$aAmZ H$s

{VbmdV Am¡a Bgr àH$ma Ho$ g_ñV ew^ H$_© ""B~mXV'' Ho$ A§J h¢$& Bgr àH$ma Aëbmh H$s Am¡a CgHo$ agyb H$s _whã~V,

Aëbmh H$s H¥$nmbwVm d ah_V H$s Cå_rX Am¡a Aëbmh Ho$ AµOm~ H$m Sa Am¡a ^`, Yamoha, {ZîRm, Y¡`© H¥$VkVm, (Aëbmh

na) ^amogm Am¡a (CgHo$ {ZU©` H$mo) ñdrH$ma H$aZm Am¡a Cgna amµOr ahZm Am{X g_ñV AÀNo JwU B~mXV Ho$ AÝXa

gpå_{bV h¢$&

(Ab-A~y{X`m)

AmJo MbH$a EH$ ñWmZ na {\$a µ\$a_mVo h¢:-

Bg ñnîQ AmXoem| go Ohm± EH$ Amoa `h gƒmB© àH$me _| AmVr h¡ {H$ B~mXV {H$gr g¥pîQ H$s loîRVm d gå_mZ Am¡a CgHo$

gm¡^m½` H$s namH$îRm h¡, dhm± Xygar Amoa `h ~mV ^r ~onaXm hmo OmVr h¡ {H$ Y_© AnZo g_ñV A§Jm| Ho$ gmW B~mXV _| em{_b

h¡$& g_ñV nµ¡Jå~a Aëbmh H$m Y_© (XrZ) {gImZo AmE Wo, O¡gm {H$ µHw$aAmZ _| H$B© OJh BgH$s ì`m»`m {dÚ_mZ h¡ Am¡a

{\$a àË`oH$ Z~r (Ab¡.) Zo AnZo gå~mo{YV bmoJm| H$mo � ""CgH$s B~mXV H$amo'' H$s MoVmdZr d VëµH$sZ H$s$& Bggo kmV hþAm

{H$ ""Y_© AWm©V²'' Am¡a ""B~mXV'' EH$ hr _ÝVì` Ho$ Xmo ^md h¢$&'' (Ab-A~y{X`m)

`o ì`m»`mE± Bg gå~ÝY _| H$moB© gÝXoh eof Zht ahZo XoVt {H$ B~mXV nyao "XrZ' (Y_©) H$s n¡adr H$m Zm_ h¡$& Y_© Ho$ {H$gr A§J Ho$

~mao _| Mmho dh napñVe Ho$ àH$ma H$m hmo, Mmho AmkmZwnmbZ Ho$ àH$ma H$m � `h Zht H$hm Om gH$Vm {H$ dh B~mXV H$m Zm_ Zht h¡$&

dñVwpñW{V `h h¡ {H$ B~mXV H$m µ\$µO©, earAV Ho$ EH$-EH$ AmXoe H$mo nyam H$aZo Ho$ ~mX hr AXm hmo gH$Vm h¡$& `h EH$ Eogr BH$mB© h¡

{Ogo h_ {d^m{OV Zht H$a gH$Vo$& RrH$ Cgr Vah {Og Vah {H$ _mZdr` ApñVËd EH$ nyU© EH$Ëd h¡, {Ogo {^ÝZ ApñVËdm| _|

{d^m{OV Zht {H$`m Om gH$Vm$&

Bñbm_ Ho$ A§Jm| (AaH$mZ) H$m {d{eîQ _hËd{Og àH$ma _mZdr` eara EH$ nyU© EH$Ëd hmoVo hþE ^r {Xb Am¡a {X_mµJ, hmW Am¡a nm±d, ZmH$ Am¡a H$mZ Am{X {^ÝZ A§Jm| na ì`mßV

h¡ Am¡a BZ g_ñV A§Jm| H$m _hËd ha nhby go EH$ g_mZ Zht h¡; Bgr àH$ma B~mXV ^r AJ{UV A§Jm| na ì`mßV h¡ Am¡a BZ g~ H$m

_hËd Am¡a AmXa-_yë` ha nhby go EH$ g_mZ Zht h¡$& `hm± VH$ {H$ BZ_| Hw$N Eogo ^r h¢ Omo eof g^r A§Jm| H$s VwbZm _| {d{eîQ Am¡a

Page 91: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

loîR _hmËå` aIVo h¢, Hw$N d¡gm hr {d{eîQ Am¡a loîR _hmËå` O¡gm {H$ {Xb Am¡a {X_mµJ Am{X gd©loîR A§Jm| H$mo eara Ho$ eof {hñgm| Ho$

_wµH$m~bo _| hm{gb h¡$& B~mXV Ho$ `o {deof A§J dhr h¢, {OZH$mo Bñbm_ Ho$ ì`mdhm[aH$ A§J (AaH$mZ) H$hm OmVm h¡$& � AWm©V² Z_mµO,

amoµOm, hO Am¡a µOH$mV$& BZ H$_m] H$mo {OZ H$maUm| go `h gd©loîR _hËd àmßV h¡ do `o h¢ :�

(1) `o nyao-Ho$-nyao VAëbwµH${~ëbmh AWm©V² Aëbmh go bJmd n¡Xm H$aZodmbo hmoVo h¢$& CZ_| go àm`: H$m gå~ÝY µOm{ha _| ^r

g~go A{YH$ Ho$db `WmW© nyÁ`à^w (AWm©V² Aëbmh) go ahVm h¡$& Bg gå~ÝY _| {H$gr Am¡a Ho$ Omn `m {dMma H$m {H$gr Amoa go ^r

H$moB© g_mdoe Zht hmoVm$& BZ H$_m] Ho$ nyam hmoVo g_` EH$ Amoa BZgmZ hmoVm h¡, Xygar Amoa CgH$m Aëbmh hmoVm h¡$& O~{H$ Xygao Ym{_©H$

H$_m] H$s pñW{V Bg àH$ma H$s `H$gyB© H$s Zht hmoVr$& `Ú{n do ^r Aëbmh hr Ho$ AmXoe H$s n¡adr _| Am¡a Cgr H$s àgÝZVm Ho$ {bE hmoVo

h¢, bo{H$Z CZHo$ nyam H$aZo Ho$ g_` g¥pîQ H$m {µOH«$ Am¡a {dMma ^r A{Zdm`©V: {dÚ_mZ hmoVm h¡ Am¡a CgHo$ {~Zm do nyU© hmo hr Zht gH$Vo$&

O~ BZgmZ Z_mµO n‹TVm h¡ Vmo CgH$m gå~ÝY grYo AnZo ˜wXm go hmoVm h¡, {H$ÝVw O~ dh AXmbV H$s Hw$gu na ~¡R H$a earAV Ho$

µH$mZyZ Ho$ _wVm{~µH$ µ\¡$gbo H$a ahm hmoVm h¡ Vmo dñVwpñW{V Eogr Zht hmoVr$& Eogm Zht hmoVm {H$ dh AnZo "a~' Ho$ gmW grYo Am¡a nyar

`H$gyB© Ho$ gmW ì`ñV hmo, ~rM _| {H$gr Am¡a H$m {µOH«$ d ˜`mb _m¡OyX Z hmo$& ~pëH$ hmoVm `h h¡ {H$ CgH$m µOohZ AJa EH$ Amoa

earAV Ho$ hþŠ_ H$mo nyam H$aZo Am¡a Aëbmh H$s àgÝZVm H$s AmH$m§jm na H|${ÐV hmoVm h¡, Vmo Xygar Amoa _wµH$X²X_o go gå~ÝY aIZodmbo

bmoJm| Ho$ gmW ^r H$m`©aV ahVm h¡ Am¡a Ohm± VH$ CgH$s µO~mZ, CgHo$ H$mZ Am¡a CgH$s AmIm| H$m gå~ÝY h¡ CZH$s g§b½ZVm Vmo Ho$db

CÝht go ahVr h¡$&

(2) BZ H$_m] H$m ñdê$n ^r "B~mXV' hr H$s AdYmaUm Ho$ gmW {d{eîQ h¡$& do {Og ê$n _| nyao {H$E OmVo h¢ Cg na B~mXV H$s

dmñV{dH$Vm H$s Jhar Nmn n‹Sr hmoVr h¡$& CZHo$ XoIVo hr µOohZ Amn go Amn Bg {dídmg H$s Amoa Xm¡‹S n‹SVm h¡ {H$ `h B~mXV H$m H$m_

h¡, `h Jw_mZ {~bHw$b Zht hmoVm {H$ `h H$moB© Am¡a H$m_ h¡$& bo{H$Z Xygao H$_m] H$m _m_bm Eogm Zht h¡$& CZHo$ ~mh²`-ê$n na B~mXV H$s

AdYmaUm H$s H$moB© Nmn Zht hmoVr Am¡a CÝh| XoIZo Ho$ ~mX VwaÝV hr µOohZ Amn go Amn Bg Vaµ\$ em`X hr ñWmZm§V[aV hmo nmVm hmo {H$

`h "B~mXV' H$m H$m_ h¡$&

(3) _mZd Ho$ AÝXa ˜wXm H$s XmgVm H$s AmË_m Am¡a ~ÝXJr H$m em¡H$ n¡Xm H$aZo _| BZ H$_m] H$m {d{eîQ ñWmZ h¡, Omo Xygao Ym{_©H$

H¥$Ë`m| H$mo àmßV Zht$& `Ú{n `o àË`oH$ ew^ H$_© Am¡a ha B~mXV Ho$ H$_m] H$s {deofVm hmoVr h¡ {H$ Bggo _mZdr` _Z _| n{dÌVm AmVr h¡,

~ÝXJr H$s ^mdZm VmµOm hmo OmVr h ¡ Am¡a Aëbmh go gå~ÝY ~‹T OmVm h¡$& {H$ÝVw Ohm± VH$ Am_ hmbmV H$m gå~ÝY h¡, {OVZr _mÌm _|,

{OVZr AmgmZr Ho$ gmW Am¡a {Og grYo VarµHo$ na `h {Xb H$s gån{Îm CZ {d{eîQ H$_m] go {_bm H$aVr h¡, {H$gr Am¡a H$_] go Zht

{_bVr$& A{YH$ ghr ~mV `h h¡ {H$ CZ H$_m] Ho$ `mZr CZ ˜mg B~mXVm| Ho$ {~Zm BZgmZ _| dh AmpË_H$ epŠV n¡Xm hr Zht hmo gH$Vr

Omo nyar B~mXV Ho$ nyao H$Îm©ì` H$mo {Z^mnmZo Ho$ {bE A{Zdm`© h¡$& `hr H$maU h¡ {H$ CÝh| A{Zdm`© H$Îm©ì` `mZr µ\$µO} EoZ Rham`m J`m h¡

Am¡a {Z`_m| d {gÕmÝVm| Ho$ nyU© ñnîQrH$aU Ho$ gmW Rham`m J`m h¡; Vm{H$ H$moB© ì`pŠV AmÜ`mpË_H$ epŠV Ho$ CZ òmoVm| go H$_r

AgmdYmZ hmo OmZo Ho$ ˜Vao _| Z \±$gm aho, {OZgo D$Om© àmßV {H$E {~Zm dh nyar B~mXV Ho$ {H$gr A§J na ^r A_b Zht H$a gH$Vm$&

_Vb~ `h {H$ {d{eîQ H$_© ^r `Ú{n ""B~mXV'' hr Ho$ A§J h¢ _Ja Eogo AgmYmaU A§J h¢, Omo ñd`§ _| _hËdnyU© hmoZo Ho$ gmW-gmW

Xygao g^r A§Jm| H$mo nyam H$aZo Ho$ {bE ^r A{Zdm`© h¢$&

BZ _hÎmmAm| H$mo AJa ÑpîQ _| aIH$a µJm¡a {H$`m OmE Vmo gmµ\$ _hgyg hmoJm {H$ BZ Mmam| earAV Ho$ AmXoem| `m Bñbm_ Ho$ A§Jm|

(AaH$mZ) H$mo ""B~mXV'' H$s n[a^mfm Ho$ gmW EH$ {d{eîQ gå~ÝY àmßV h¡ Am¡a `o {d{eîQ gå~ÝY CÝh| Bg ~mV H$s {d{eîQ nmÌVm

àXmZ H$aVm h¡ {H$ CZ na Bg n[a^mfm H$m gd©àW_ M[aVmW© hmo$& O~ `h eãX H$mZm| _| n‹So Vmo µOohZ g~go nhbo CÝht H$s Amoa

ñWmZm§V[aV hmo$& `hm± VH$ {H$ O~ BZ Mmam| H$_m] H$s {d{eîQ _hÎmm ñnîQ H$aZr hmo, Vmo CÝht H$mo nyU© B~mXV H$m Zm_ ^r Xo {X`m OmE Am¡a

B~mXV H$m eãX ~mobH$a Ho$db `hr H $_© _wamX bo {bE OmE±$& MwZm§Mo Eogm dñVwV: {H$`m ^r J`m h¡$& {\$a `h H$moB© kmZa{hV n`m©` XoZo

H$s e¡br Zht$& ~pëH$ Zm_ Am¡a CnZm_ H$s OmZr nhMmZr e¡br Ho$ RrH$ AZwHy$b h¡$& `hr e¡br h¡ {OgHo$ AZwgma gmao Amg_mZr _µOh~m|

Ho$ dmñVd _| "Bñbm_' hr hmoZo Ho$ Cnam§V ""Bñbm_'' Zm_ Ho$db Am{˜ar Y_© (_µOh~) H$m aIm J`m h¡$& Bgr VarµHo$ go `hm± ^r H$m_

boVo hþE {gµ\©$ CÝht Mma H$_m] (Am_mb) H$mo B~mXV Ho$ Zm_ go g§km Xr JB© h¡$& AWm©V² `Ú{n àË`oH$ earAV Ho$ AmXoem| H$s n¡adr dmñVd

_| B~mXV hr H$m H$m_ h¡ bo{H$Z Z_mµO, amoµOo Am¡a hO d µOH$mV Ho$ _V©~o d _µµH$m_ H$s AgmYmaU loîRVm Ho$ H$maU ""B~mXV'' H$m eãX

Ho$db CÝht Mma H$_m] Ho$ {bE {d{eîQ H$aHo$ ^r ~mobm J`m h¡, {OgH$m _§em Ho$db `h h¡ Am¡a `hr hmoZm Mm{hE {H$ Bg Vah ""B~mXV''

H$s g_pîQ ì`dñWm _| BZ H$_m] H$s loîRV_ emZ Am¡a {d{eîQ _hËd H$mo Zw_m`m± aIm OmE$& `h _§em ha{JµO Zht h¡ Am¡a Z hmo gH$Vm h¡

{H$ B~mXV Ho$ H$m_ Ho$db `hr h¢ Am¡a ~mµH$s gmam XrZ (Y_©) B~mXV H$s AdYmaUm go [aŠV h¡$&

µJbV AdYmaUmE± Am¡a CgHo$ H$maU

Page 92: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""B~mXV'' Ho$ dmñV{dH$ AW© Am¡a gQrH$ ^md Ho$ gå~ÝY _| ~w{Õ H$s ñnîQ Anojm Aëbmh Ho$ H$bm_ H$s Iwbr Jdmhr Am¡a

Cb_m gyú_Xeu {dÛmZm| (gm{h~o ZµOa) H$s gË`naH$ ImoO Vmo `h h¡ {H$ Omo D$na H$s ~hgm| _| Amn Ho$ gm_Zo AmB©$& _Ja Xygar Am¡a

Am_ Vm¡a go `h {dMma \¡$bm hþAm h¡ {H$ ""B~mXV'' Ho$db napñVe H$m Zm_ h¡$& Z_mµO, amoµOm Am{X M§X OmZr nhMmZr ""B~mXVm|'' Ho$

A{V[aŠV Y_© _| Am¡a Omo Hw$N h¡ dh B~mXV Zht h¡$& earAV Ho$ AmXoem| Ho$ ~hþV go {d^mJ h¢$& CZ_| go Ho$db EH$ {d^mJ B~mXV H$m h¡$&

nyar earAV Am¡a CgHo$ g_ñV {d^mJ B~mXV Zht h¢$& `h {dMma Am_ OZVm hr Ho$ Zht, {H$VZo hr ˜mg bmoJm| VH$ Ho$ µOohZm| _| ^r Ka

{H$E hþE h¡$& BgHo$ H${Vn` ~‹So XyañW nm[aUm_ ^r gm_Zo AmE h¢; Bg{bE Bgo ZµOaAÝXmµO H$aHo$ AmJo ~‹T OmZm ghr Z hmoJm$& A{Zdm`©

h¡ {H$ BgHo$ H$maU d hoVw _mby_ {H$E OmE±$& nVm Mbm`m OmE {H$ Eogo ñnîQ VH$m] Ho$ hmoVo hþE Am{˜a `o µJbV AdYmaUmE± H$hm± go n¡Xm

hþBª Am¡a {XZ Ho$ COmbo am¡eZ _| BVZr ~‹Sr RmoH$a H¡$go bJr$? � Vm{H$ BgH$s ""dmñV{dH$Vm'' H$m ghr AZw_mZ hmo OmE Am¡a µOohZ Bg

~mV na nyar Vah gÝVwîQ hmo gHo$ {H$ `h ~hahmb EH$ aX²X H$aZo `mo½` {dMma h¡$&

Ohm± VH$ AZw_mZ H$s ~mV h¡, Bg ^«m§{V Ho H$maU d¡Mm[aH$ go A{YH$ _Zmod¡km{ZH$ h¢ Am¡a do Xmo h¢:-

(1) EH$ Vmo `h {H$ Bñbm_ go ~mha Ho$ bJ^J g_ñV Ym{_©H$ OJV² _| B~mXV H$s `hr gr{_V YmaUm àM{bV h¡$& dhm± B~mXV

Am¡a nyOm-nmR XmooZm| H$mo {~bHw$b g_mZmW©H$ g_Pm OmVm h¡, Am¡a {H$VZo hr Y_© Vmo Eogo h¢ Omo CnmgZm-ñWbm| go ~mha Pm±H$Zm ^r

B~mXV Am¡a XrZXmar (Ym{_©H$Vm) H$s emZ Ho$ {déÕ g_PVo h¢$& Omo YmaUm nyd©-npíM_, ha Amoa \¡$br hþB© Am¡a Xya d {ZH$Q Ho$ gmao

dmVmdaU _| NmB© hþB© hmo, Z¡g{J©H$ ê$n _| Cg_| derH$aU H$s AgmYmaU epŠV Am OmVr h¡ Am¡a Cggo CZ µOohZm| H$m ^r gwa{jV ahZm

Hw$N AmgmZ Zht ah OmVm, {OÝh| Cgo A{Zdm`© ê$n go µJbV g_PZm Mm{hE$& {deofH$a Eogo g_` `h ˜Vam Am¡a µÁ`mXm hmo OmVm h¡ O~

`h µOohZ d¡Mm[aH$ {JamdQ H$s Yma _| Am MwHo$ hm|$& Š`m|{H$ Cg g_` CZHo$ AnZo {dMmam| d H$ënZmAm| _| BVZr epŠV eof Zht ah OmVr

{H$ do Xygao {dMmam| H$m H$moB© à^md ñdrH$ma Z H$a|$& ñd`§ Bñbm{_H$ B{Vhmg Bg ~mV H$s EH$-Xr Zht ~r{g`m| {_gmb| noe H$a gH$Vm h¡$&

Bñbm_ O~ VH$ qMVZ d ì`dhma Ho$ loÌ _| EH$ à^mdr ì`dñWm H$s h¡{g`V go Nm`m hþAm Wm Am¡a CgHo$ AÝXa AJ«gaVm H$s AmË_m

Xm¡‹S ahr Wr, Cg g_` VH$ µJ¡a Bñbm_r ÑpîQH$moU Am¡a _Vm| H$s µO_rZ AË`ÝV V§J Wr, do Bñbm_r YmaUmAm| go Š`m AmI| {_bmVo$&

bo{H$Z O~ `h dñVwpñW{V eof Z ah JB© Vmo _wgb_mZm| Ho$ µOohZ ^r Yrao-Yrao {ddoH$ epŠV H$mo Imo ~¡Ro Am¡a ^m¡{VH$ {dMmam| Ho$ {bE

CÝhm|Zo AnZo Ûma Imob {XE$& A~ Vmo pñW{V `ht VH$ nhþ±M MwH$s h¡ {H$ AZ{JZV µJ¡a-Bñbm_r ÑpîQH$moU d {dMma {dewÕ Bñbm_ ~Zo hþE

h¢ Am¡a Y_© H$s A{V _hËdnyU© n[a^mfmAm| VH$ H$m ^r, AW© H$s ÑpîQ go, gå_mZ ~oXmµJ Zht ah J`m h¡$& eãX {ZñgÝXoh dhr h¢ Omo

Aëbmh Am¡a agyb (gëb.) go {_bo Wo, bo{H$Z CZHo$ AW© RrH$-RrH$ dhr Zht ah JE, Omo ~VmE JE Wo$& Eogr pñW{V _| à^mdr Jw_mZ

`hr h¡ {H$ ""B~mXV'' H$s Bñbm_r n[a^mfm na ^r d¡Mm[aH$ {JamdQ H$m `hr A_b Omar hmo J`m Am¡a CgH$m dhr gr{_V ^md, Omo Xygao

bmoJm| _| àM{bV Wm, Yrao-Yrao _wgb_mZm| Zo ^r ñdrH$ma H$a {b`m$&

(2) Xygam H$maU `h h¡ {H$ Z_mµO Am{X B~mXV H$s ˜wgygr emZ XoIH$a {ZJmh| MH$m Mm¢Y hmo JBª$& CZ H$_m] H$s Omo gd©loîR

{deofVmE± D$na ~`mZ H$s Om MwH$s h¢, _mZZm n‹SoJm {H$ CZHo$ AÝXa Eogm öX`mH$f©U h¡, Omo µOohZm| H$mo `WmW© {dMmam| go gabVmnyd©H$

hQm bo gH$Vm h¡$& B~mXV Ho$ Hw$N H$_© AJa Eogo hm| {H$ CZH$m ~mh²` Am¡a AÝVa XmoZm| hr Hw$N {d{eîQ gd©loîR JwUm| go gwgpÁOV hmo,

AJa dh AãX (Xmg) Am¡a _m~yX (nyÁ`) H$m grYm gå~ÝY àH$Q H$a aho hm|, AJa ~ÝXJr H$m em¡µH$ Am¡a B©_mZ H$s ê$h OJmZo _| dh

AnZr {_gmb Z aIVo hm| Am¡a AJa CZH$s gyaV ^r nyao B~mXV Ho$ a§J _| a§Jr hþB© hmo � Vmo _Zmod¡km{ZH$ ê$n go {~bHw$b gå^d h¡ {H$

Hw$N bmoJ Ho$db CÝht H$mo B~mXV _mZ ~¡R|, `hm± VH$ {H$ AJa Bñbm_ H$s B~mXV H$s gQrH$ AdYmaUm µOohZm| _| AÀNr Vah ~¡Rr hþB© Z

hmo Vmo Ho$db BÝht Hw$N H$_m] H$mo B~mXV Ho$ H$_© g_P boZm Am¡a Xygao g_ñV earAV Ho$ H$_m] H$mo B~mXV H$s gr_mAm| go ~mha {dMma H$a

~¡RZm Z Ho$db gå^d h¡ ~pëH$ ì`mdhm[aH$ ê$n _| em`X Ho$db `hr gå^d h¡$&

àH$Q _| `hr Xmo ˜mg H$maU h¢ {OÝhm|Zo Bg µJbV YmaUm H$mo OÝ_ {X`m h¡, daZm dñVwV: H$moB© ~m¡{ÕH$ `m {b{IV à_mU Eogm Zht

Omo Bg ÑpîQH$moU Ho$ nj _| àñVwV {H$`m Om gH$Vm hmo$&

Page 93: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Bñbm_ Am¡a Xygao Y_©

"gd©Y_© g_^md' H$m ÑpîQH$moUBg g_` Ym{_©H$ OJV _| EH$ ÑpîQH$moU H$mo ~‹Sr »`m{V Am¡a _hÎmm àmßV hmo ahr h¡, {Ogo ""gd©Y_© g_^md'' H$m ÑpîQH$moU H$hVo

h¢$& Bg ÑpîQH$moU H$m A{^àm` `h h¡ {H$ gmao Y_© gƒo h¢, g^r ˜wXm VH$ nh±þMmZodmbo h¢ Am¡a g~ Ho$ g~ nabmoH H$s g\$bVm d _wpŠV

Ho$ g_mZê$n go g\$b gmYZ h¢$& Bg ÑpîQH$moU Ho$ nj _| `o "VH©$' àñVwV {H$E OmVo h¢ {H$ "nyOm' H$m VarµH$m Mmho Omo ^r hmo, bo{H$Z O~

àË`oH$ "nyOm-nmR' ˜wXm H$mo nm boZo hr Ho$ {bE hmoVo h¢ Vmo g~H$m gå_mZ d _hÎmm ^r ~am~a hr hmoZr Mm{hE$& Agb µH$s_V ê$h

(AmË_m) H$s hmoVr h¡, Z {H$ eara H$s$& Bg{bE Bg ~mV H$m H$moB© _hËd Zht {H$ B~mXV H$aZodmbm B~mXV H$m VarµH$m Š`m AnZmVm h¡$&

_hÎmm Omo Hw$N h¡ dh Ho$db Bg ~mV H$s h¡ {H$ dh B~mXV {H$gH$s H$a ahm h¡$? {H$gH$s `mX _| brZ h¡$? {H$gHo$ Obdm| H$mo XoI boZo H$s

H$mo{ee _| h¡$? Am¡a {H$gH$mo nm boZm MmhVm h¡$? AJa {hÝXy Am¡a _wgb_mZ, B©gmB© Am¡a `hÿXr, nmagr Am¡a ~m¡Õ � g^r AnZo-AnZo

Vm¡a na ˜wXm hr H$mo nyOVo h¢ Am¡a g^r H$m Ano{jV bú` dhr hmoVm h¡ Vmo CZH$s nyOm (napñVe) Ho$ ~mh²` AmMaU Am¡a Vm¡a-VarµHo$ EH$

Xygao go Mmho {OVZo ^r {^ÝZ hm|, g~H$s napñVe ˜wXm hr H s napñVe hmoJr, g~ ~am~a Ho$ ˜wXm Ho$ `mMH$ hm|Jo � Bgr {bE g~

gË`-nW na hm|Jo$&

`h ÑpîQH$moU ñnîQ ê$n go g_ñV Y_m] H$s h¡{g`V| {ZpíMV H$a XoZodmbm ÑpîQH$moU h¡$& Am¡a CgHo$ AZwgma Bñbm_ H$s `h h¡{g`V

{ZpíMV hmoVr h¡ {H$ dh EH$ gƒm Y_© µOê$a h¡, bo{H$Z {gµ\© dhr gƒm Y_© Zht h¡, ~pëH$ Xygao Y_© ^r Cgr Ho$ ~am~a gƒo Am¡a

gƒmB© na h¢$& Š`m Bñbm_ H$mo AnZr `h h¡{g`V ñdrH$ma h¡$? `h EH$ Eogm àíZ h¡ {OgH$m CÎma {_bZm ~hþV µOê$ar h¡$& Š`m|{H$ `h

H$moB© gmYmaU àíZ Zht h¡, ~pëH$ Bñbm_ H$s ""h¡{g`V'' H$m àíZ h¡$& Am¡a BgH$m Omo CVa hmoJm CgHo$ n[aUm_ ~hþV Xya VH$ nhþ±MZodmbo

hm|Jo$& Bg CVa H$mo kmV H$aZo H$s Amdí`H$Vm Cg g_` Am¡a Vrd« hmo OmVr h¡ O~ H$hZodmbo `h ^r H$hVo hm| {H$ ñd`§ µHw$aAmZ Zo XrZ

(Y_©) H$m Omo à`moOZ Am¡a [agmbV H$m Omo B{Vhmg ~`mZ {H$`m h¡ dh CnamoŠV ÑpîQH$moU Ho$ {déÕ Zht OmVm, ~pëH$ Cggo ^r {H$gr

hX VH$ CgH$m g_W©V hr {ZH$bVm h¡, Š`m|{H$ dh ñd`§ ñdrH$ma H$aVm h¡ {H$ Aëbmh VAmbm Zo ha µH$m¡_ _| AnZo agyb ^oOo h¢ Am¡a ˜wX

_mZVm h¡ {H$ gmao Z~r (Ab¡.) Am¡a CZHo$ bmE Y_© Aëbmh hr Ho$ ^oOo hþE Wo$& dh ñd`§ H$hVm h¡ {H$ AnZr dmñV{dH$Vm Ho$ E{V~ma go

gmao Y_© ""Bñbm_'' hr Wo$& Eogr pñW{V _| Cgo Bg ~mV go BZH$ma Z H$aZm Mm{hE {H$ {Og Z~r Am¡a {Og Y_© H$s ^r n¡adr H$a br OmE

dh ˜wXm hr H$s ~ÝXJr hmoJr Am¡a Bg{bE Am{˜aV H$s ZOmV Ho$ {bE ^r H$mµ\$s hmoJr$& `h A{Zdm`© Z hmoJm {H$ àË`oH$ ì`pŠV µHw$aAmZ

Am¡a Bñbm_ hr H$mo AnZmE$&

hµOaV _whå_X (gëb.) H$s {agmbV (B©eXyVÎd) H$s {d{eîQ h¡{g`V ñnîQ h¡ {H$ `h _gbm dmñVd _| [agmbV Ho$ ~w{Z`mXr _gbo H$m EH$ nhby `m {hñgm h¡$& Bg{bE Bñbm_ Bg ÑpîQH$moU Ho$ ~mao _|

AnZo ~mao _| Omo {ZU©` XoJm dh {ZpíMV ê$n go hµOaV _whå_X (gëb.) H$s [agmbV H$s h¡{g`V na hr AmYm[aV hmoJm$& AJa CgHo$

{ZH$Q Bg [agmbV H$s h¡{g`V ^r RrH$-RrH$ dhr h¡, Omo {nNbr [agmbVm| H$s ahr h¡ Vmo "gd© Y_© g_^md' Ho$ Bg ÑpîQH$moU Ho$ ~mao _|

CgH$m {ZU©` gh_{VnyU© hmoJm$& `{X ~mV Bg àH$ma Zht h¡ Vmo `h {ZU©` ^r Hw$N Xygam hr hmoJm$& Bg{bE h_| g~go nhbo `h ImoO

H$aZr Mm{hE {H$ hµOaV _whå_X (gëb.) H$s [agmbV H$s h¡{g`V CgH$s {ZJmh _| Š`m h¡$? dhr h¡ Omo Xygar [agmbVm| H$s Wr, `m Hw$N

Am¡a h¡$? µHw$aAmZ Am¡a hXrg Ho$ AÜ``Z go kmV hmoVm h¡ {H$ dñVwV: gË` nhbm Zht, daZ² Xygam hr h¡; Š`m|{H$ hµOaV _whå_X (gëb.)

H$s [agmbV Xygar [agmbVm| H$s VwbZm _| H$B© {d{eîQ loîRVmAm| H$s ñdm{_Zr h¡$&

(1) nhbr {d{eîQVm Vmo `h h¡ {H$ Amn (gëb.) H$s Zw~ydV {dídì`mnr h¡$& Amn (gëb.) µO_rZ Ho$ {H$gr ˜mg joÌ `m {H$gr

EH$ µH$m¡_ Ho$ {bE Z~r ~ZmH$a Zht ^oOo JE h¢, ~pëH$ g_ñV OJV² Ho$ {bE Am¡a gmao BZgmZm| Ho$ {bE ^oOo JE h¢, {Og _m{bH$ Zo AnZo

Xygao V_m_ agybm| H$mo ^oOm Wm Am¡a {OgZo Amn (gëb.) H$mo ^r AnZm agyb ~ZmH$a ^oOm h¡, `h Cgr H$s CX²KmofUm h¡ {H$ �

""h_Zo Vwåh| (Eo _whå_X) Omo ^oOm h¡ Vmo gmao hr bmoJm| Ho$ {bE ew^-gyMZm gwZmZodmbm Am¡a SamZodmbm ~ZmH$a ^oOm h¡$&

bo{H$Z ~hþV go bmoJ Zht OmZVo$&'' (µHw$aAmZ, 34:28)

""(Eo Z~r) H$h Xmo {H$ bmoJmo$! {ZñgÝXoh, _¢ Vw_ g~ bmoJm| H$s Amoa (^oOm hþAm) Aëbmh H$m agyb hÿ±$&'' (µHw$aAmZ,

7:158)

Am¡a `h EH$ Eogr ~mV h¡ Omo Amn (gëb.) hr Ho$ {bE {d{eîQ h¡ Amn go nhbo Omo n¡µJå~a ^r AmE Wo, CZ_| {H$gr H$s h¡{g`V

`h Z Wr$& H$moB© ^r nyar Xw{Z`m Am¡a gmao BZgmZm| Ho$ {bE Z~r ~ZmH$a Zht ^oOm J`m Wm; ~pëH$ àË`oH$ H$m joÌ gr{_V Wm$& do {H$gr EH$

hr Xoe Am¡a EH$ hr µH$m¡_ H$mo Aëbmh H$m n¡µJm_ nhþ±MmZo na {Z`wŠV hþE Wo Am¡a AJa Hw$N Z{~`m| Ho$ Amh²dmZ H$s J{V{d{Y`m± Hw$N AmJo

Page 94: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

~‹Tt ^r, Vmo A{YH$ go A{YH$ Amg-nmg Ho$ joÌ VH$ hr gr{_V aht, `m _mÌ Am§{eH$ ê$n _| hr ~‹Tt$& AÝ`Wm CZH$s Agb {Z`wpŠV

Ho$db AnZr µH$m¡_ hr Ho$ {bE hþB© Wr$& Amn (gëb.) Zo ñnîQ µ\$a_m`m h¡ {H$ �

""_wPgo nhbo H$m ha Z~r {deofH$a AnZr hr µH$m¡_ Ho$ nmg Z~r ~ZmH$a ^oOm OmVm Wm$& {H$ÝVw _¢ OJV² Ho$ g_ñV bmoJm| Ho$

{bE Z~r ~ZmH$a ^oOm J`m hÿ±$&'' (hXrg : _wpñb_, ^mJ-1)

(2) Xygar gd©loîRVm `h h¡ {H$ Amn (gëb.) H$s Zw~ydV {Og àH$ma {dídì`mnr h¡, Cgr àH$ma gX¡d Ho$ {bE ^r h¡$& Amn

(gëb.) Ho$ gmW dh²` Am¡a [agmbV H$m H«$_ AnZr A§{V_ gr_m H$mo nhþ±M J`m$& A~ {µH$`m_V VH$ H$moB© Z`m agyb Zht AmEJm$&

Aëbmh VAmbm H$m µ\$a_mZ h¡:-

""~pëH$ do Aëbmh Ho$ agyb Am¡a g_ñV Z{~`m| Ho$ "g_mnH$' h¢$&''

(µHw$aAmZ, 33:40)

"g_mnH$ eãX Ho$ {bE Aa~r _| "˜m{V_' eãX à`wŠV "˜m{V_' _wha H$mo H$hVo h¢$& O~ {H$gr {bµ\$mµ\o$ `m XñVmdoµO na _wha bJm

Xr OmVr h¡, Vmo CgHo$ ~mX Cg_| Am¡a H$moB© MrµO Zht Smbr Om gH$Vr; `m {H$gr Am¡a ~mV H$s A{^d¥{Õ Zht H$s Om gH$Vr$& ~pëH$ Bg

àH$ma H$hm OmE {H$ Bg àH$ma H$s {H$gr ~mV H$s ì`mdhm[aH$ gå^mdZm hr g_mßV hmo OmVr h¡$& Bg{bE Z~r (gëb.) H$mo ñd`§ Aëbmh

VAmbm H$s Amoa go gmao Z{~`m| H$m ""˜m{V_'' (g_mnH$) H$hm OmZm, Bg dmñV{dH$Vm H$s AË`ÝV ì`mnH$ e¡br _| CX²KmofUm h¡ {H$

A~ [agmbV H$m H«$_ g_mßV {H$`m Om MwH$m Am¡a `h A§{V_ agyb {µH$`m_V VH$ Ho$ {bE h_mam gÝXoe boH$a ^oO {X`m J`m h¡$& BgHo$

~mX H$moB© Am¡a Z~r Z AmEJm$& Bg Aëbmh Ho$ µ\¡$gbo H$s ˜~a Amn Z~r (gëb.) Zo AnZo eãXm| _| ^r Xr h¡$& AZ{JZV _m¡µH$m| na Xr h¡

Am¡a nyU© ñnîQ e¡br _| Xr h¡$& CXmhaUV:

"">............. _wPgo Zw~ydV H$s B_maV nyU© hmo JB© Am¡a _oao Ûmam agybm| H$m H«$_ AnZr g_mpßV H$mo nhþ±Mm$&''

(hXrg : ~w˜mar, _wpñb_,: {_íH$mV Ho$ hdmbo go {Va{_µOr, IÊS-2)

Amn (gëb.) H$s VwbZm _| Xygao n¡µJå~am| H$m Omo hmb Wm, dh g^r H$mo _mby_ h¡$& CZ_| H$moB© Eogm Z Wm, {OgHo$ ~mX H$moB© Am¡a

n¡µJå~a Z Am`m hmo$& BgH$m _Vb~ `h h¡ {H$ CZH$s Zw~ydV| {Og àH$ma gr{_V joÌ Ho$ {bE Wt, Cgr àH$ma gr{_V H$mb Ho$ {bE ^r

Wt$&

(3) hµOaV _whå_X (gëb.) H$s [agmbV H$s Vrgar {d{eîQVm `h h¡ {H$ Amn Omo Y_© Am¡a earAV boH$a AmE h¢ dh ha nhby go

nyU© h¡, O~{H$ {nNbo V_m_ Y_m] d earAVm| _| {H$gr H$mo `h Jm¡ad àmßV Z Wm$& {ZgÝXoh àË`oH$ Y_© Aëbmh hr H$m Zm{µOb {H$`m hþAm

hmoVm Wm, bo{H$Z O~ VH$ `h Y_© Zht Am`m Aëbmh VAmbm H$s Amoa go `h CX²KmofUm ^r Zht hþB© {H$ �

""(bmoJmo$!) AmO _¢Zo Vwåhmao {bE Vwåhmao Y_© H$mo nyU© H$a {X`m Am¡a Vw_ na AnZr Zo_V nyar H$a Xr$&'' (µHw$aAmZ,

5:30)

Bg àH$ma `h gm¡^m½` Aëbmh VAmbm Zo {gµ\©$ Bñbm_ Ho$ {bE {d{eîQ H$a aIm Wm {H$ dh ""nyU© Y_©'' hmo "BgH$m `h _Vb~

Zht {H$ Xygao V_m_ Y_m] H$mo Ìw{QnyU© _mZm OmE Am¡a `h g_Pm OmE {H$ do {OZ bmoJm| Ho$ _mJ©Xe©Z d {hXm`V Ho$ {bE AmE Wo, CZH$s

{hXm`V d _mJ©Xe©Z H$s CZHo$ AÝXa nyar-nyar gm_J«r {dÚ_mZ Z Wr$& Eogm g_PZm {~bHw$b AZW© hmoJm$& Š`m|{H$ dmñVd _| _m_bm

Eogm {~bHw$b Z Wm, ~pëH$ `h Wr {H$ Aëbmh VAmbm H$s Amoa go Omo Y_© ^r Am`m Wm dh Cg µH$m¡_, Cg H$mb Am¡a Cg joÌ Ho$ gwYma

d _mJ©Xe©Z Ho$ {bE {~bHw$b n`m©ßV Wm, {OgHo$ {bE Cgo AdV[aV H$aZodmbo Zo AdV[aV {H$`m Wm, bo{H$Z My±{H$ CZ_| H$m ha Y_©

Ho$db EH$ µH$m¡_ Ho$ {bE Wm, g_ñV BZgmZm| Ho$ {bE Z Wm, {gµ\©$ EH$ gr{_V joÌ Ho$ {bE Wm, nyar Xw{Z`m Ho$ {bE Z Wm, Ho$db EH$

{deof H$mb Am¡a gr{_V Ad{Y Ho$ {bE Wm, gX¡d Ho$ {bE Z Wm � Bg{bE Z¡g{J©H$ ê$n go CZ_| Z {dídì`mnr {df`m| Ho$ ~mao _| {hXm`V|

hmoVr Wt, Z CgH$s g^r {ejmAm| H$m {_µOmO gd©Xoer` hmoVm Wm Am¡a Z dh Xya ^{dî` VH$ Ho$ _gbm| H$mo gm_Zo aIH$a dmVm© H$aVm Wm$&

`mZr {Og àH$ma CgHo$ gå~moYZ H$m joÌ gr{_V Wm, Cgr àH$ma CgH$s {ejmAm| H$m g§J«h ^r g§{jßV Am¡a gr{_V Wm$& bo{H$Z O~

Aëbmh VAmbm H$s _er`V Am¡a {hH$_V H$m µ\¡$gbm `h hþAm {H$ O~ Eogm Z~r ^oOm OmE Omo g^r Ho$ {bE hmo Am¡a h_oem Ho$ {bE hmo,

Vmo Bg µ\¡$gbo H$s ñdm^m{dH$ _m§J `h hþB© {H$ Z~r na AdV[aV hmoZodmbo Y_© H$m ñd^md d {_µOmO ^r A{Zdm`© ê$n go gmd©^m¡{_H$ hmo,

Am¡a CgH$s {ejmE± àË`oH$ H$mb, àË`oH$ Xoe Am¡a àË`oH$ _mZdr` g_ñ`mAm| na à^mdr hm|$& µHw$aAmZ _OrX H$s CnamoŠV Am`V Bgr

ñdm^m{dH$ _m±J H$s ny{V© H$s CX²KmofUm H$a ahr h¡ Am¡a H$hVr h¡ {H$ Aëbmh VAmbm H$s Omo {hXm`V AmX_ (Ab¡.) Ho$ H$mb go

AdV[aV hmoZr ewê$ hþB© Wr Am¡a Omo g_ñV _mZdOm{V Ho$ _mZ{gH$ Am¡a gm§ñH¥${VH$ {dH$mg Ho$ gmW-gmW ì`m»`m Am¡a {dñVma H$m a§J

AnZmVr Mbr Am ahr Wr, dh AmO ha nhby go AnZr namH$mîRm H$mo nhþ±M JB©$&

(4) Bg [agmbV H$s Mm¡Wr {d{eîQVm `h h¡ {H$ Amn (gëb.) na Omo {H$Vm~ AdV[aV hþB© h¡ dh Á`m| {H$ Ë`m| gwa{jV h¡ Am¡a

Page 95: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

{µH$`m_V VH$ gwa{jV ahoJr$& Bg_| EH$ eãX Š`m, EH$ Aja H$s ^r ~‹TmoÎmar d H$_r Zht hþB© h¡ Am¡a Z hmo gHo$Jr$& Aëbmh VAmbm H$m

`h dmXm h¡ {H$ �

""Bg_| H$moB© g§Xoh Zht {H$ `h µHw$aAmZ h_Zo AdV[aV {H$`m h¡ Am¡a `H$sZ h_ ñd`§ Bgo gwa{jV aIZodmbo h¢$&''

(µHw$aAmZ, 15:9)

`h Aëbmh VAmbm H$m CX²Kmo{fV dmXm h¡ Am¡a Aëbmh H$m dmXm nyam Z hmo BgH$s Vmo H$moB© gå^mdZm hr Zht h¡$& AV: B{Vhmg

AZdaV Jdmhr XoVm Mbm Am ahm h¡ {H$ µHw$aAmZ ~am~a gwa{jV Mbm Am ahm h¡$& {\$a H$ÊRñW ([hµâµO) H$aZo Am¡a nmR ({VbmdV)

H$aZo H$m AgmYmaU àMbZ Am¡a nm~ÝXr hr Zht hñVboIZ Am¡a àH$meZ H$s gw{dYmE± ^r H$hVr h¢ {H$ A~ ^{dî` Ho$ A§{V_ jUm| VH$

~m¡{ÕH$ ê$n go ^r Bg Aëbmh H$s {H$Vm~ H$s gwajm _| XmµJ bJZo H$m H$moB© A§Xoem `m gå^mdZm Zht$&

BgHo$ A{V[aŠV µHw$aAmZ _OrX H$s ^mfm ^r EH$ Or{dV ^mfm h¡$& H$amo‹Sm| AmX_r Cgo ~mobVo h¢ Am¡a g§gma Ho$ H$moZo-H$moZo _| BgHo$

OmZZo, g_PZo Am¡a n‹TZodmbo AZ{JZV BZgmZ _m¡OyX h¢$& BgH$s VwbZm _| Xygar H$moB© EH$ ^r Amg_mZr {H$Vm~ Eogr Zht Omo `o

{deofVmE± aIVr hmo Am¡a Omo RrH$-RrH$ CÝht eãXm| d B~maV _| _m¡OyX hmo {OZ_| {H$ dh AnZo bmZodmbo agyb na CVar Wr, {OgH$s

^mfm AmO Xw{Z`m H$s Or{dV ^mfm hmo$& àm`: {H$Vm~m| H$s Xem Vmo `h h¡ {H$ A~ CZH$m H$moB© EH$ {hñgm ^r _m¡OyX Zht ah J`m h¡ Am¡a

Omo {H$Vm~| _m¡OyX ah ^r JB© h¢ do ^r ~hþV Hw$N n[ad{V©V pñW{V _| h¢$& Hw$N ~mV| CZ_| ~‹Tm Xr JB© h¢, Hw$N KQm Xr JB© h¢$& A{V àmMrZ

`wJm| H s Am¡a Eo{Vhm{gH$ H$mb go nyd© H$s Vmo ~mV hr Nmo{‹SE; Omo {H$Vm~| Eo{Vhm{gH$ H$mb H$s h¢ CZH$m hmb µHw$aAmZ `h ~VmVm h¡ {H$ do

AnZr Agb eŠb _| gwa{jV Zht ah JB© h¢$& CZHo$ AZw`m{``m| Zo CZH$s B~maVm| H$mo ~Xb H$a aI {X`m h¡ Am¡a Omo {hXm`V| CÝh| Xr JB©

Wt CZH$m ~‹Sm {hñgm dh ^wbm ~¡Ro h¢:-

""do CgHo$ dmŠ`m| H$mo CZHo$ dmñV{dH$ gÝX^© d {df`dñVw go hQm XoVo h¢ Am¡a {Og MrµO go CZH$mo `mX{XhmZr H$s JB© Wr

CgH$m EH$ ^mJ do ^wbm ~¡Ro h¢$&'' (µHw$aAmZ, 5: 3)

{d{eîQ h¡{g`V, H$s A{Zdm`© AnojmE±:- Xygar [agmbVm| H$s VwbZm _| hµOaV _whå_X (gëb.) H$s [agmbV H$s Bg {d{eîQ pñW{V

H$mo {ZJmh _| a{IE Am¡a {\$a Bg ~mV na µJm¡a H$s{OE {H$ Bg h¡{g`V H$s A{Zdm`© AnojmE± Š`m hmo gH$Vr h¢$? Š`m `h {H$ BZ

{d{eîQVmAm| Ho$ ~mdOyX Cg Zw~ydV H$m ^r _V©~m d _µH$m_ ha nhby go RrH$ ahoJm, Omo Xygar Zw~ydVm| H$m ahm h¡$? Am¡a Š`m ˜wXm Ho$

~ÝXmo na Bñbm_ H$m hµH$ ^r d¡gm hr hmoJm O¡gm{H$ Xygao Y_m] H$m h¡$? Bg àíZ Ho$ CÎma _| ~w{Õ d Ý`m` Am¡a µHw$aAmZ d hXrg, ha EH$

H$m {ZU©` gmµ\$-gmµ\$ ZH$mamË_H$ h¡$& CZHo$ {ZH$Q VH©$emñÌ H$s ÑpîQ go CZ hµH$m| H$s AnojmE± A{Zdm`© én go {~bHw$b Xygar hr hmoVr h¢

Am¡a do `o hm|Jr �

1. Bñbm_ H$s n¡adr µOê$ar h¡ hµOaV _whå_X (gëb.) H$s [agmbV H$s Bg {d{eîQ h¡{g`V H$s nhbr ñdm^m{dH$ Am¡a An[ahm`© Anojm Vmo `h h¡ {H$ A~

Aëbmh VAmbm Ho$ {ZH$Q {à` Am¡a ñdrH¥$V Y_© Ho$db Bñbm_ h¡$& A{Zdm`© h¡ {H $ Bg na B©_mZ bm`m OmE Am¡a àË`oH$ Om{V, àË`oH$

Xoe, àË`oH$ H$mb H$m _mZd Cgr H$s n¡adr H$ao$& Š`m|{H$ O~ `h Y_© g_ñV {díd H$m Y_© Am¡a CgH$m bmZodmbm n¡µJå~a g_ñV _mZd

Om{V H$m n¡µJå~a h¡ Vmo A~ {H$g Y_© Am¡a {H$gr n¡µJå~a H$m AZwH$aU-H$mb eof Zht ah gH$Vm$& agyb Vmo AmVm hr Bg{bE h¡ {H$ {OZ

bmoJm| H$s Amoa dh ^oOm J`m hmo dh Cgo Aëbmh H$m agyb ñdrH$ma H$a| Am¡a CgH$s {~Zm {H$gr eV© n¡adr H$a|$& Aëbmh VAmbm H$m

gmµ\$-gmµ\$ H$hZm h¡ {H$ h_Zo Omo agyb ^oOm Cgo Bgr {bE ^oOm {H$ Aëbmh H$s Amkm Ho$ _wVm{~µH$ CgH$s n¡adr H$s OmE$& µHw$aAmZ _| h¢

:""h_Zo Omo agyb ^r ^oOm, Bg{bE ^oOm {H$ Aëbmh H$s AZw_{V go CgH$s Amkm H$m nmbZ {H$`m OmE$&''

(µHw$aAmZ, 4:64)

Xygar {ñW{V _| n¡µJå~ao Bñbm_ (gëb.) Ho$ {df` _| `h gƒm µ\$a_mZ {ZaW©H$ eãX ~ZH$a ah OmEJm AV: H$moB© H$maU Zht {H$

`hm± ^r Cg g¡Õm§{VH$ H$WZ H$m Cgr àH$ma M[aVmW© Z hmo {Og àH$ma {H$ Xygao V_m_ Z~r (Ab¡.) Ho$ ~mao _| hmoVm Am`m h¡$& Bg{bE

Amn (gëb.) H$m g_ñV _mZdm| H$s Amoa ^oOm OmZm Am¡a {\$a A§{V_ agyb hmoZm Bg ~mV H$s ñnîQ Anojm h¡ {H$ ha BZgmZ Am¡a ha

H$mb H$m BZgmZ Amn (gëb.) na B©_mZ bmE Am¡a Amn (gëb.) Ho$ bmE hþE XrZ (Y_©) H$s n¡adr H$ao$& `{X H$moB© ì`pŠV Amn

(gëb.) H$s Zw~ydV H$mo Zht _mZVm Am¡a Amn (gëb.) Ho$ bmE hþE Y_© H$mo A§JrH$ma Zht H$aVm, Vmo `h Amn (gëb.) Ho$ Zht, ~pëH$

Cg g_ñV OJV²-emgH$ Ho$ {déÕ ~µJmdV h¡, {OgZo Amn (gëb.) H$mo nyar Xw{Z`m H$m hmXr (_mJ©Xe©H$) Am¡a A§{V_ Z~r ~ZmH$a ^oOm

h¡$&

Page 96: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

BgHo$ Abmdm O~ µHw$aAmZ H$ar_ Ho$ A{V[aŠV A~ Xygar H$moB© EH$ {H$Vm~ ^r Eogr Zht ah JB© h¡ Omo nyar Vah gwa{jV hmo Am¡a

{OgH$s _yb ^mfm Xw{Z`m H$s _¥V^mfmAm| _| em[_bZ hmo MwH$s hmo, Vmo Xygar {H$Vm~m| Am¡a earAVm| H$s RrH$-RrH$ n¡adr _w_{H$Z ^r H¡$go

hmo gH$Vr h¡$? `o n[apñW{V Vmo _mZm| {H$ ñd`§ CZ {H$Vm~m| Am¡a earAVm| H$m `h ñdrH$ma H$aboZodmbm ~`mZ h¡ {H$ A~ h_mam Xm¡a ˜Ë_

hmo MwH$m h¡, Am¡a h_| aX²X {H$`m MwH$m h¡$&

`h Vmo AZw_mZ Am¡a ~w{Õ H$m µ\¡$gbm Wm$& A~ AmBE µHw$aAmZ Am¡a Bñbm_ H$m g¡ÕmpÝVH$ µ\¡$gbm gw{ZE �

""H$moB© gÝXoh Zht {H$ Aëbmh Ho$ {ZH$Q ({à`) Y_© Ho$db Bñbm_ h¡$&'' (µHw$aAmZ, 3:19)

""Am¡a Omo H$moB© Bñbm_ Ho$ A{V[aŠV {H$gr Am¡a Y_© H$m `mMH$ hmoJm, Vmo Aëbmh Ho$ `hm± CgH$s Vaµ\$ go `h Y_© ha{JµO

ñdrH$ma Z {H$`m OmEJm$&'' (µHw$aAmZ, 3:85)

Page 97: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

g¡{ZH$ AnZr dXu nhZH$a Am¡a AnZo hm{W`ma boH$a `wÕ-joÌ H$s Amoa OmVm h¡, Vmo CgH$s ^mdZmAm| Am¡a CgHo$ CX²Xoí` H$mo g_PZo Ho$

{bE eãXm| H$s Amdí`H$Vm eof Zht ah OmVr, ~pëH$ CgH$m ñdê$n Am¡a doe^yfm hr g~ Hw$N ~Vm XoVr d g_Pm XoVr h¡$& Cgr àH$ma

H$m~m H$s Amoa OmZodmbo H$s `h doe^yfm ñd`§ ~mobVr h¡ {H$ dh Aëbmh hr Ho$ Ûma H$m {^Imar h¡ Am¡a gmW hr CgH$s àgÝZVm Ho$

A{V[aŠV ha MrµO go ~o{Z`mµO ^r h¡, g§gma H$m ha ~ÝYZ dh H$mQ MwH$m h¡$& CgH$s `mX _| Sy~m hþAm Am¡a Cgr Ho$ Bemam| na Ý`moNmda hmo

OmZo Ho$ em¡µH$ _| Imo`m hþAm h¡$& dh Aëbmh H$m µ\$µH$sa ^r h¡ Am¡a {ga na H$µ\$Z ~m±Ym hþAm {gnmhr ^r$&

Page 98: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

BZ XmoZm| Am`Vm| Ho$ eãX gy`© H$s Vah àH$me_mZ h¢ Am¡a BZgo dñVwpñW{V nyar Vah ~oZµH$m~ hmo OmVr h¡$& nhbr Am`V H$m `h

H$hZm {H$� ""Aëbmh H$ {ZH$Q Y_© Ho$db Bñbm_ h¡$&'' ~mV H$mo ñnîQ H$a XoZo Ho$ {bE {~bHw$b n`m©ßV Wm, bo{H$Z Xygar Am`V Zo Vmo

`h H$hH$a Bgo ñnîQrH$aU Am¡a ì`m»`m H$s A§{V_ loUr VH$ nhþ±Mm {X`m h¡ {H$ A~ Aëbmh Ho$ {ZH$Q H$moB© Xygam Y_© AZwkßV Am¡a

ñdrH$m`© Z hmoJm$& Am¡a Bñbm_ H$mo Nmo‹SH$a {H$gr Xygar earAV H$s n¡adr H$s JB© Vmo ˜wXm H$s ~ÝXJr Z _mZr OmEJr$&

`hm± Eogm Jw_mZ H$aZo H$s H$moB© Jw§OmBe Zht {H$ BZ Am`Vm| _| ""Bñbm_'' go A{^àoV Am_ ^md H$m ""Bñbm_'' h¡, Z {H$ {d{eîQ

nm[a^m{fH$ "Bñbm_'$& Bg{bE Bggo A{^àoV àË`oH$ Amg_mZr Y_© H$s n¡adr hmoZr Mm{hE$& Bg Jw_mZ H$s `hm± Bg{bE H$moB© Jw§OmBe

Zht h¡ {H$ BZ Am`Vm| _| Bñbm_ H$m eãX à`moJ Zht {H$`m J`m h¡$& ~pëH$ ""A{bµ\$, bm_''1 H$s A{^d¥{Õ Ho $gmW ""Ab-Bñbm_''

H$m eãX BñVo_mb {H$`m J`m h¡$& Am¡a O¡gm{H$ Aa~r ^mfm Ho$ {gÕm§V H$s Anojm h¡, µHw$aAmZ O~ ""Ab²-Bñbm_'' H$m eãX ~mobVm h¡

Vmo Cg dµŠV CgHo$ gm_Zo Bñbm_ H m Ho$db eãXH$moer` `m gm_mÝ` ^md Zht hmoVm, ~pëH$ {deof nm[a^m{fV ^md hr hþAm H$aVm h¡$&

-----------------------------------------------------------------------------

1. Aa~r dU©_mbm Ho$ Xmo Ajam| Ho$ Zm_ h¢$&

AJa Bg ~mV go gh_{V Z H$s OmE Am¡a Ab² Bñbm_ go A{^àoV Am_ ^md hr H$m Bñbm_ g_Pm OmE V~ ^r h_mao Bg {XE JE

VH© na H$moB© à^md Zht n‹S gH$Vm$& gÀMr ~mV {\$a ^r dhr ahoJr Omo H$hr Om MwH$s h¡; Š`m|{H$ [agmbV Ho$ g_mnH$ A§{V_ Z~r

(gëb.) Ho$ àmXw^m©d Ho$ ~mX ì`mdhm[aH$ Bñbm_ H$s Am_ pñW{V Am¡a A{ZpíMV Zht ah JB© h¡ {H$ {Og Y_© dearAV H$s ^r n¡adr

H$abr OmE, Aëbmh Ho$ {ZH$Q ñdrH¥$V hr RhaoJr, ~pëH$ {d{eîQ Am¡a {Z{íMV hmo MwH$s h¡ Am¡a dh `h {H$ Amn (gëb.) na B©_mZ

bm`m OmE Am¡a A{Zdm`©V: Amn (gëb.) H$s n¡adr H$s OmE$& Bg{bE {H$ µHw$aAmZ Ho$ AÝXa Aëbmh VAmbm {dñVma Ho$ gmW `h

_wZmXr H$m MwH$m h¡ {H$ `h [agmbV gmar Xw{Z`m Ho$ {bE h¡ Am¡a h_oem Ho$ {bE h¡$& A~ AJa H$moB© ì`pŠV Bg [agmbV na B©_mZ Zht

bmVm, `m Amn (gëb.) H$mo gƒm agyb ñdrH$ma H$aZo Ho$ ~mdOyX Amn (gëb.) hr H$s n¡adr H$m amñVm Zht AnZmVm Am¡a {H$gr Am¡a

n¡µJå~a H$s n¡adr na hR {H$E OmVm h¡, Vmo `h Aëbmh H$s _wH$å_b n¡adr Zht, ~pëH$ AnZo _Z H$s nyU© n¡adr hmoJr$& `h Aëbmh

VAmbm H$s Vmo Iwbr hþB© Zmµ\$a_mZr hr RhaoJr$&

Bg ~mV H$m à_mU {H$ Bñbm_ H$s n¡adr µOê$ar h¡, ß`mao agyb (gëb.) H$s H$m`©e¡br _| ^r {dÚ_mZ h¡$& `h Eogm à_mU h¡ {OgHo$

AmJo nyU© g_{n©V H$a XoZo go Ho$db hRY_u Am¡a AmË_^pŠV hr amoH$ gH$Vr h¡$& `{X ~mV ghr hmoVr {H$ gmao Y_© gƒo h¢ Am¡a àË`oH$

agyb H$s n¡adr g_mZ ê$n go hµH$ na h¡, Vmo VH©$ emñÌ H$s ÑpîQ go BgH$s Iwbr hþB© Anojm `o Wr {H$ Amn ß`mao agyb (gëb.) `hÿ{X`m|

Am¡a B©gmB`m| H$mo Bñbm_ bmZo H$m Amh²dmZ Z H$aVo, Š`m|{H$ do ñd`§ {H$Vm~dmbo Am¡a earAVdmbo Wo Am¡a AJa H$aVo ^r Vmo H _ go H$_

Bñbm_ bmZo H$s _m±J na hR Vmo {H$gr Vah Z H$aZo$& BgHo$ {dnarV Amn (gëb.) CZgo Ho$db `h H$hVo {H$ Vm¡amV Am¡a BZOrb H$s

{ZîRmnyU© n¡adr H$amo; _¢ Vw_go Ho$db `hr MmhVm hÿ±$& AnZr Zw~ydV Ho$ ñdrH$ma H$aZo Am¡a µHw$aAmZ H$s n¡adr H$s Vw_go H$moB© A{Zdm`© _m±J

Zht H$aVm � qH$Vw gmar Xw{Z`m OmZVr h¡ {H$ Eogm Zht hþAm$& Amn (gëb.) Zo CÝh| ^r Cgr àH$ma Bñbm_ ñdrH$ma H$aZo H$m Am_ÝÌU

{X`m {Og àH$ma Aa~ Ho$ AZoHo$ídadm{X`m| {X`m Wm Am¡a CZHo$ {bE ^r AnZr n¡adr H$mo d¡gm hr µOê$ar Rham {X`m O¡gm {H$ CZHo$ {bE

Wm �

""Eo bmoJmo$! {OZH$mo {H$Vm~ Xr JB© Wr, B©_mZ bmAmo Cg {H$Vm~ na {Ogo h_Zo (A~) CVmam h¡, O~{H$ `h Cg {H$Vm~ ( H$s

^{dî`dm{U`m|) Ho$ RrH$ AZwHy$b ^r h¡, Omo Vwåhmao nmg h¡, BgHo$ nyd© {H$ h_ Moham| H$mo {~Jm‹S X| Am¡a CÝh| nrRm| H$s Amoa \o$a

X| `m CZ na bmZV H$a X|$& (µHw$aAmZ, 4:47)

Z Ho$db `h {H$ Amn (gëb.) Zo CZH$mo Bñbm_ bmZo H$m Amh²dmZ {H$`m, ~pëH$ CZ_| go {OÝhm|Zo Bñbm_ ñdrH$ma Zht {H$`m, CÝh|

ñnîQ eãXm| _| ""Hw$‹\«$'' AWm©V² BZH$ma H$aZo H$m Hw$H$_u Am¡a ""XmoµO˜r'' AWm©V² ZmaH$s` H$hm J`m$& `hm± VH$ {H$ Hw$N ñWmZm| na Vmo

CZHo$ Bñbm_ Ho$ BZH$ma H$aZo H$mo _mÌ Hw$‹\«$ hr Zht, ~pëH$ ""~XVarZHw$‹\«$'' AWm©V² "{ZH¥$îQV_ BZH$ma' Am¡a CÝh| Ho$db H$m{µ\$a hr Zht

~pëH$ ""nŠH$m H$m{µ\$a'' AWm©V² "Kmoa BZH$mar' H$hm J`m h¡ �

""Omo bmoJ Aëbmh Ho$ Am¡a CgHo$ n¡µJå~am| Ho$ gmW Hw$‹\«$ H$aVo h¢ Am¡a MmhVo h¢ {H$ Aëbmh Am¡a CgHo$ n¡µJå~am| Ho$ ~rM µ\$µH©$

H$a| Am¡a Bg Vah "Hw$‹\«$' Am¡a "B©_mZ' Ho$ ~rM H$m _mJ© AnZmZm MmhVo h¢, do nŠHo$ H$m{µ\$a h¢ Am¡a Eogo H$m{µ\$am| Ho$ {bE h_Zo

égdm H$a XoZodmbm AµOm~ V¡`ma H$a aIm h¡$&'' (µHw$aAmZ, 4:150-151)

Bg Am`V _| {H$Vm~dmbm| H$mo CZH$s {Og H$m`©-e¡br Ho$ AmYma na ""Ab² H$m{µ\$ê$-Z hµŠµH$m'' `mZr nŠHo$ H$m{µ\$a h¢, H$hm J`m

Page 99: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

h¡, dh Ho$db `h Wm {H$ do Ohm± Xygao Z{~`m| H$mo Aëbmh Ho$ agyb _mZVo Wo, hµOaV _whå_X (gëb.) H$mo _mZZo Ho$ {bE {H$gr àH$ma

V¡`ma Z hmoVo Wo & hmbm±{H$ {Og àH$ma Aëbmh Ho$ agyb do _hmnwéf Wo Cgr àH$ma Amn (gëb.) ^r Wo$& {\$a CZH$m `hm ì`dhma d

AmMaU Wm, {OgH$mo ""B©_mZ Am¡a Hw$‹\«$ Ho$ ~rM H$m _mJ© {ZH$mbZm'' H$hm J`m h¡$& Am¡a `h Bg{bE {H$ Xygao Z{~`m| (Ab¡.) H$mo _mZH$a

AJa do Aëbmh na B©_mZ aIZo H$m àXe©Z H$aVo ZµOa Am aho Wo, Vmo hµOaV _whå_X (gëb.) H$s [agmbV H$m BZH$ma H$aHo$ Aëbmh Ho$

AmamÜ` hmoZo Am¡a g§à^w hmoZo H$mo RwH$am ^r aho Wo$& {\$a `hr AmMaU Wm {OgH$mo ""Aëbmh H$m Am¡a CgHo$ agybm| H$m BZH$ma H$aZm'' ^r

H$hm J`m h¡$& Š`m|{H$ ˜wXm Ho$ {H$gr agyb H$mo _mZZm Am¡a {H$gr H$mo Z _mZZm dñVwV: Z ˜wXm H$mo _mZZm h¡, Z {H$gr agyb H$mo _mZZm h¡,

~pëH$ {gµ\©$ AnZo _Z H$s BÀNm H$mo _mZZm h¡$&

µHw$aAmZ _OrX Zo EH$ Am¡a OJh {H$Vm~dmbm| Ho$ Bñbm_ Ho$ BZH$ma H$aZo H$m CëboI Am¡a {\$a Bg na AnZr {QßnUr BZ eãXm| _|

H$s h¡�

""Am¡a O~ CZgo H$hm OmVm h¡ {H$ Cg {H$Vm~ na B©_mZ bmAmo, {Ogo Aëbmh Zo CVmam h¡, Vmo H$hVo h¢ {H$ h_ Cg MrµO na B©_mZ

aIVo h¢, Omo h_ na CVmar JB© Wr Am¡a Bg àH$ma do CgHo$ A{V[aŠV Am¡a {H$gr Aëbmh H$s {hXm`V H$mo ñdrH$ma H$aZo go BZH$ma H$a

OmVo h¢$&'' (µHw$aAmZ, 2:91)

Bñbm_ H$s XmdV Ho$ Odm~ _| do Omo Hw$N H$hVo Wo Am¡a {Og e¡br go H$hVo Wo, Cg na µJm¡a H$s{OE, `h RrH$ dhr ""Xe©Z'' Wm Omo

AmO "gd©Y_© g_^md' Ho$ ÑpîQH$moU H$s Ztd h¡$& AWm©V² `h {H$ O~ h_mao nmg ^r ˜wXm hr H$m ^oOm hþAm Y_© d OrdZ nÕ{V h¡ Vmo Š`m

Cg na B©_mZ aIZm Am¡a CgH$m n¡adr H$aZm n`m©ßV Zht h¡$? A§VV: CgHo$ hmoVo hþE {H$gr Am¡a MrµO H$mo AnZmZm h_mao {bE µOê$ar Š`m|

hmo$? dh AnZr OJh gË`, `h AnZr OJh gË`$& bo{H$Z Amn XoIVo h¢ {H$ CZHo$ Bg ""Xe©Z'' H$mo Aëbmh VAmbm Z Ho$db `h {H$

ghr Zht H$hVm, ~pëH$ Cgo gmµ\$ Vm¡a go ""Hw$‹\«$ H$m µ\$bgµ\$m d Xe©Z H$hVm h¡ Am¡a CÝh| `h ^r gË`, dh ^r gË`'' H$hZo Ho$ ~mdOyX

Agb gË` H$m BZH$mar (H$m{µ\$a) H$hVm h¡$&

_Vb~ `h {H$ µHw$aAmZo hH$s_ Zo {H$Vm~dmbm| Ho$ Bñbm_ Ho$ BZH$ma H$mo ^r RrH$ dhr h¡{g`V Xr h¡ Omo _w{lH$m| (AZoHo$ída

dm{X`m|) Ho$ BZH$ma H$mo Xr Wr Am¡a H$_©\$b ^r XmoZm| Ho$ EH$ hr ~VmE h¢$& CgZo {H$Vm~dmbm| Ho$ {bE Bg àH$ma H$s H$moB© Jw§OmBe Zht aIr

Wr {H$ do Bñbm_ Ho$ ~OmE AnZo hr Y_© na µH$m`_ ah gH$Vo h¢, ˜wXm Cgo ^r µH$~yb H$a boJm$&

{\$a ~mV BVZo hr na ˜Ë_ Zht hmo OmVr, ~pëH$ Bggo ^r AmJo, H$ht AmJo VH$ OmVr h¡$& Z~r (gëb.) µ\$a_mVo h¢�

""AJa _ygm (Ab¡.) Or{dV hmoVo Vmo CZHo$ {bE ^r BgHo$ A{V[aŠV H$moB© Cnm` Z hmoVm {H$ do ^r _oar n¡adr H$a|$&''

(hXrg : Ah_X, ~¡hµH$s {_eµH$mV Ho$ hdmbo go)

`h Z~r (gëb.) H$m BaemX Bg àH$aU H$mo Bg hX VH$ ñnîQ H$a XoVm h¡ {H$ {OgHo$ ~mX Am¡a ì`m»`m H$s H$moB© Jw§OmBe Zht ah

OmVr$& Aëbmh Ho$ {Og Z~r H$s h¡{g`V `h hmo {H$ Xygao n¡µJå~a (Ab¡.) AJa Cg Xm¡a _| _m¡OyX hmoVo Vmo do ^r Cgr Ho$ Cå_Vr

(AZw`m`r) Am¡a n¡amoH$ma ~ZVo, CZH$s bmB© hþB© earAVm| H$s n¡adr H$s JwOmBe ñd`§ CZHo$ AnZo {bE ^r eof Z ahVr, CgH$s n¡adr Ho$

CÎmaXm{`Ëd Am¡a A{Zdm`©Vm go ^bm H$moB© Am_ AmX_r H¡$go _wŠV ah gH$Vm h¡$? Am¡a CgHo$ bmE hþE Y_© H$s _m¡OyXJr _| H$moB© Am¡a Y_©

{H$gr Ho$ {bE {H$g àH$ma n¡adr Ho$ µH$m{~b hmo gH$Vm h¡$?

(2) Bñbm_ H$s n¡adr ZOmV (_moj) Ho$ {bE eV© h¡hµOaV _whå_X (gëb.) H$m [agmbV H$s {d{eîQ loîRVmAm| H$s Xygar A{Zdm`© _m±J `h h¡ {H$ Am{˜aV H$s ZOmV (_moj) Ho$ {bE

àË`oH$ ì`pŠV Ho$ {bE Bñbm_ H$s n¡adr d AZwgaU µOê$ar h¡$& A~ Am¡a H$moB© Y_© Aëbmh Ho$ {ZH$Q {à` Am¡a AZwgaU VWm ñWm{nV

H$aZo `mo½` Zht ah J`m h¡, Vmo BgH$m A{^àm` A{Zdm`© ê$n go `h hmoJm {H$ Bñbm_ H$s n¡adr ZOmV Ho$ {bE eV© h¡$& ñnîQ ~mV h¡ {H$

Aëbmh VAmbm AnZr {OZ earAVm| H$mo A~ ñd`§ AñdrH$m`© AWm©V² {ZañV Rham MwH$m h¡, CZH$s n¡adr na dh H$moB© à{V\$b H¡$go

XoJm$& AV: `h µ\$a_mZo Ho$ gmW-gmW {H$ � ""Omo Bñbm_ Ho$ A{V[aŠV H$moB© Am¡a Y_© Vb~ H$aoJm Vmo CgH$s Amoa go Hw$N ^r ñdrH$ma Z

{H$`m OmEJm$&'' (µHw$aAmZ, 3:85) AnZo Bg µ\¡$gbo H$m ^r EbmZ H$a MwH$m h¡ {H$ � ""Am¡a Eogm ì`pŠV Am{˜aV _| nyar Vah Ag\$b

ahoJm$&'' (µHw$aAmZ, 3:85)

Z~r (gëb.) Aëbmh Ho$ Bg µ\¡$gbo H$s ì`m»`m H$aVo hþE µ\$a_mVo h¢�

""gm¡J§Y Cg gÎmm H$s, {OgHo$ hmW _| _whå_X (gëb.) H$s OmZ h¡, Bg Cå_V (AZw`m{``m|) _| go {Og {H$gr ^r ì`pŠV VH$,

CXmahaUV: {H$gr `hÿXr `m B©gmB© VH$, _oar Zw~ydV H$m gÝXoe nhþ±Mm Am¡a CgHo$ Cnam§V ^r dh _oao bmE hþE Y_© na B©_mZ bmE {~Zm _a

Page 100: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

J`m Vmo dh XmoµO˜r hmoJm$&''

(hXrg : _wpñb_, ^mJ-1)

Bg hXrg _| `Ú{n Zm_ Ho$db `hÿ{X`m| Am¡a B©gmB`m| Ho$ {bE JE h¢, {H$ÝVw Bg_| H$moB© gÝXoh Zht {H$ `o Zm_ Ho$db CXmhaU Ho$ Vm¡a

na {bE JE h¢$& AÝ`Wm Bg_| Omo ~mV H$hr JB© h¡, dh AnZr OJh {~bHw$b Am_ h¡ Am¡a EH$ gm{d©H$ {gÕmÝV Am¡a {Z`_ H$s h¡{g`V

aIVr h¡$& Xw{Z`m H$m H$moB© {Jamoh, H$moB© µH$m¡_ Am¡a H$moB© g_mO Eogm Zht h¡, {Og na `h Mm[aVmW© Z hmoVr hmo$& `h H$moB© Eogr ~mV Zht Omo

$ItMVmZ H$a {ZH$mbr Om ahr hmo, ~pëH$ EH$ Eogr dmñV{dH$Vm h¡, Omo Bg hXrg Ho$ eãX � ""AhXwpå_Z² hm{µO{hb² Cå_{V'' go

{ZH$bVr h¡, Š`m|{H$ ""hm{µO{hb² Cå_{V'' (Bg Cå_V) go A{^àm` ñnîQV: ""Cå_Vo XmdV'' AWm©V² dh nyam BZgmZr {Jamoh h¡, {OgH$s

Amoa Amn (gëb.) Z~r ~Zm H$a ^oOo JE h¢, Am¡a Omo nyar _mZdOm{V na g§H${bV h¢$& Bg{bE `h hXrg Bg gƒmB© na H$moB© naXm Zht

ahZo XoVr {H$ Amn (gëb.) na B©_mZ bmZm ha Cg ì`pŠV Ho$ {bE A{Zdm`© Am¡a ZOmV Ho$ {bE eV© h¡, Omo Amn (gëb.) Ho$ µO_mZo _|

_m¡OyX Wm, `m BgHo$ ~mX H$^r n¡Xm hþAm$& Bg ˜wXm Ho$ µ\$¡gbo Ho$ AYrZ {Og àH$ma `hÿXr Am¡a B©gmB© AmVo h¢, Cgr àH$ma Xygar µH$m¡_| Am¡a

{_ëbV| ^r AmVr h¢, ~pëH$ EH$ h¡{g`V go Vmo Xygar µH$m¡_m| Am¡a g_wXm`m| na BgH$m Mm[aVmW© Am¡a A{YH$ Vrd«Vm Am¡a _hÎmm Ho$ gmW

hmoVm h¡$& Xw{Z`m H$s g_ñV Om{V`m| Am¡a g_wXm`m| _| go Ho$db `hÿXr Am¡a B©gmB© hr Xmo Eogo {Jamoh h¢, [OZH$mo µHw$aAmZ Zo ñnîQ Am¡a

˜wboeãXm| _| ""Ahbo {H$Vm~'' `mZr ""{H$Vm~dmbo'' H$hm h¡, Am¡a CZH$m Zm_ boH$a {H$gr Z~r H$m AZw`m`r Am¡a {H$gr Amg_mZr

earAV H$m YmaH$ Rham`m h¡$& `{X Eogo g_wXm`m| Ho$ bmoJm| Ho$ {bE ^r hµOaV _whå_X (gëb.) H$s [agmbV H$s n¡adr ZOmV Ho$ {bE eV©

h¡ Vmo ~w{Õ H$hVr h¡ {H$ CZ µH$m¡_m| Am¡a {Jamohm| Ho$ {bE BgH$m ZOmV H$s eV© {ZOmV hmoZm Am¡a µÁ`mXm µOê$ar hmoJm, {OZH$mo µHw$aAmZ Zo

""{H$Vm~dmbo d earAVdmbo'' Zht H$hm h¡$&

Bg ì`m»`m go AÀNr Vah ñnîQ hmoVm h¡ {H$ Ohm± VH$ Bñbm_ Ho$ AnZo µ\¡$gbo H$m gå~ÝY h¡, dh {~bHw$b Xmo QyH$ AÝXmµO _|

AnZr n¡adr H$mo gmao BZgmZm| Ho$ {bE A{Zdm`© Am¡a ZOmV H$s eV© {ZpíMV H$a XoVm h¡$& Bggo {d_wŠV Ho$db dhr ì`pŠV hmo gH$Vm h¡,

{Ogo CgH$m n¡µJm_ nhþ±Mm hr Z hmo � O¡gm{H$ ""bm `g-_-C{~`²'' (AWmV_ {OgZo gwZm hr Z hmo) H$s µH¡$X bJm H$a Amn (gëb.) Zo

ñnîQ ^r H$a {X`m h¡$& Š`m|{H$ Bg n[apñW{V _| dh dñVwV: {dde hmoJm Am¡a O~ VH$ H$moB© ì`pŠV `WmW©V: {dde hmo Am¡a CgHo$ nmg

gË`-gÝXoe nhþ±Mm hr Z hmo Cg g_` VH$ Cg na CgH$s n¡adr d AZwH$aU H$s {µOå_oXmar SmbZm Am¡a Cgo Bg gå~ÝY _| Odm~Xoh

RhamZm, `µH$sZZ AÝ`m` H$s hr ~mV hmoJr, bo{H$Z Omo bmoJ Bñbm_ go gwn[a{MV hmo OmZo Ho$ Cnam§V ^r Cgo Z _mZ|, CZH$m nH$‹Sm OmZm

{H$gr àH$ma AÝ`m` Zht h¡$& AÝ`m` AJa h¡ Vmo `h {H$ CÝh| Z nH$‹Sm OmE, Š`m|{H$ CZH$m `h Z _mZZm {H$gr NmoQr ~mV Am¡a {H$gr

gmYmaU gË` H$m Z _mZZm Zht h¡, daZ² g§gma H$s g~go ~‹Sr ~mV Am¡a g~go ~‹So gË` H$m Z _mZZm h¡$& `h dmñVd _| Aëbmh VAmbm

H$s `WmW© g§à^wVm H$m RwH$amZm h¡$& Bg{bE `h AË`ÝV {ZH¥$îQ Am¡a _yI©VmnyU© qMVZe¡br hmoJr {H$ Eogo bmoJm| Ho$ nH$‹So OmZo H$mo Ý`m`

Am¡a ~w{Õ Ho$ {déÕ g_Pm OmE$& Xw{Z`m {H$gr Eogo emgH$ H$s H$ënZm VH$ Zht H$a gH$Vr {OgZo AnZr àOm H$mo Bg ~mV H$s Iwbr

NwQ²Qr Xo aIr hmo {H$ dh CgHo$ AmXoem| Ho$ gmW AnZr _µOu Ho$ AZwHy$b ì`dhma H$ao$& Mmho Vmo CgHo$ dV©_mZ JdZ©am| Am¡a àM{bV d

à^mdr µH$mZyZm| H$mo ñdrH$ma H$a bo Am¡a Mmho Vmo Z H$ao$& Am¡a BZHo$ ~OmE CgHo$ [aQm`S© hmo MwH$Zodmbo JdZ©am| Am¡a aX²X {H$E Om MwHo$

µH$mZyZm| hr H$mo _mZVr aho$& {\$a Š`m `h H$moB© ~m¡{ÕH$ ~mV hmoJr {H$ Eogr ì`W© YmaUmAm| H$mo Cg g_«mQ go Omo‹SZo _| H$moB© Sa _hgyg Z

{H$`m OmE, Omo g_ñV ~mXemhm| H$m ~mXemh Am¡a gånyU© {díd H$m dmñV{dH$, emgH$ h¡$? Am{˜a `h H¡$go gå^d h¡ {H$ CgZo AnZo

{OZ n¡µJå~am| H$m Xm¡a-E-n¡µJå~ar (B©eXyVËd-H$m) ˜Ë_ H$a {X`m Am¡a AnZr {OZ earAVm| H$mo aX²X H$a {X`m h¡, nydm©Zwgma CZH$s nadr

na hR H$aZodmbm| H$mo dh AnZm dµ\$mXma Am¡a µ\$a_m±~aXma ~ÝXm ñdrH$ma H$aVm aho$? Am¡a AnZo Cg n¡µJå~a Ho$ AmkmZwnmbZ Am¡a Cg

earAV H$s n¡adr go BZH$ma Ho$ Cnam§V ^r CÝh| ~µJmdV H$s gµOm Z Xo, {Ogo dh Bg H$mb Ho$ {bE AnZm ì`mnH$ Am¡a emídV n¡µJå~a

Am¡a AnZr {dídì`mnr earAV Rham {XE OmZo H$s CX²KmofUm H$a MwH$m h¡$& `h {d{MÌ ""~ÝXJr'' Am¡a ""µ\$a_m±~aXmar'' h¡ {H$ Aëbmh

VAmbm Vmo AnZr napñVe Am¡a BVmAV Am¡a àgÝZVm H$s Mmh Ho$ {bE CXmhaUmW©$� ""µO¡X'' H$mo AnZm _mJ©Xe©H$ ~ZmZo H$m hþŠ_ Xo,

_Ja Cgo Odm~ {X`m OmE {H$ Zht, h_ Vmo Bg à`moOZ Ho$ {bE ha hmb _| ""~H$a'' hr H$m Xm_Z nH$‹So ah|Jo$! hm± {Ogo `h Z nVm hmo {H$

Bg g_` Ho$ {bE Aëbmh VAmbm H$s Amoa go A{YH$ma àmßV emgH$ Am¡a gƒm _mJ© Xe©H$ H$m¡Z h¡, CgH$s ~mV Xygar h¡$& _Ja {Ogo

`h nVm hmo Am¡a {Ogo `h ~Vm`m Om MwH$m hmo, dh ^r `{X Eogr Zr{V AnZmVm h¡, Vmo CgH$s `h Zr{V {H$gr àH$ma gË`mZwHy$b Zht

RhamB© Om gH$Vr$&

Page 101: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

_wpñb_ g_wXm` H$s {µOå_oXm[a`m±

Bñbm_ H$s {d{eîQ h¡{g`V H$s {d{eîQ AnojmBñbm_ Ho$ gm_mÝ` Am¡a A{Zdm`© n[aM` H$s ì`m»`m A~ àH$Q ê$n _| ~mh`V: nyU© hmo OmVr h¡$& {H$ÝVw ñd`§ Bg n[aM` Zo EH$

Eogr _hËdnyU© g_ñ` CËnÝZ H$a Xr h¡, {OgH$m ñnîQrH$aU µOê$ar h¡ Am¡a {OgH$m g_mYmZ _mby_ hmoZm ^r µOê$ar h¡$& `h g_ñ`m

Bñbm_ H$s Cg {d{eîQ Am¡a loîR h¡{g`V go gå~ÝY aIVr h¡ Omo Cgo Xygao g_ñV Y_m] H$s VwbZm _| àmßV h¡$& AWm©V² `h {H$ Ho$db dhr

ha h¡{g`V go nyU© Y_© h¡, g_ñV BZgmZm| Ho$ {bE h¡, A§{V_ Y_© h¡ Am¡a _wpŠV VWm ZOmV Ho$ {bE µOê$ar h¡ {H$ Bgr H$s n¡adr H$s OmE$&

~w{Õ H$hVr h¡ {H$ Bñbm_ H$mo AJa `h {d{eîQ h¡{g`V àmßV h¡ Vmo Bg {d{eîQ h¡{g`V H$s EH$ {d{eîQ A{Zdm`© _m±J ^r hmoJr Am¡a dh

`h {H$ Cgo g§gma Ho$ H$moZo-H$moZo VH$ nhþ±MZm Mm{hE Am¡a AZdaV ê$n go nhþ±MVo ahZm Mm{hE$& µH$m¡_-µH$m¡_ Ho$ gm_Zo CgH$m ˜wbmgm d

ñnîQrH$aU hmoZm Mm{hE Am¡a {ZaÝVa hmoVm ahZm Mm{hE$& OZ-OZ H$mo BgH$m gÝXoe {X`m OmZm Mm{hE Am¡a bJmVma {X`m OmVm ahZm

Mm{hE$& AÝ`Wm g§gma Cgo OmZ-nhMmZ Z gHo$Jm Am¡a O~ OmZ hr Z gHo$Jm Vmo Cg na B©_mZ {H$g àH$ma bm gHo$Jm `Ú{n dh Bg na

B©_mZ bmZo H$m nmÌ Rham`m J`m h¡$& Am¡a AJa B©_mZ Zht bmVm Vmo Xw m©½` H$m {eH$ma ~ZVm h¡$& `h Vmo H$moB© Ý`m` H$s ~mV Z hmoJr {H$

AZ{JZV bmoJm| Ho$ {bE CZHo$ _m{bH$ H$s ^oOr hþB© {hXm`V EH$ ahñ` ~Zr aho Am¡a CÝh| ~o˜~ar _| nH$‹S {b`m OmE$& Bg{bE AJa

gd©gmYmaU _mZdVm H$m `h A{Zdm`© H$Îm©ì` h¡ {H$ dh Bñbm_ hr H$s n¡adr H$ao, Vmo Bg A{Zdm`© H$Îm©ì` go nyd© CgH$m `h hµH$ h¡ {H$

Cgo Bg XrZ go gwn[a{MV H$am`m OmE$& `{X Eogm Zht hmoVm Vmo `h ñd`§ Bñbm_ na ^r AË`mMma d µOwë_ h¡$& Š`m|{H$ Bg àH$ma dh ~‹Sr

hX VH$ {Zîà`moOZ ~ZH$a ah OmEJm Am¡a _mZdVm na ^r AË`mMma h¡, Š`m|{H$ Bg Vah dh Bg Zo_V go A{Zdm`©V: d§{MV ah OmEJr,

{Og na CgH$m àmaãY {Z^©a h¡$& O~ VH$ Bñbm_ H$m bmZo dmbm agyb Xw{Z`m _| _m¡OyX Wm, {Z:gÝXoh CgZo loîRV_ e¡br go _mZdVm H$m

`h "hµH$' AXm {H$`m bo{H$Z CgHo$ Mbo OmZo Ho$ ~mX ^r Vmo `h hµH$ AnZo AXm {H$E OmZo H$s _m±J H$a ahm h¡ Am¡a {µH$`m_V VH$ H$aVm

ahoJm$& A~ Vmo H$moB© Z~r ^r AmZodmbm Zht {H$ `h "hµH$' CgH$s à{Vjm H$ao$&

`{X Bñbm_ H$s Bg {d{eîQ h¡{g`V H$s Bg An[ahm`© _m±J H$m {H$gr àH$ma BZH$ma Zht {H$`m Om gH$Vm Am¡a `µH$sZZ Zht {H$`m

Om gH$Vm Vmo µOê$ar h¡ {H$ dh nyam hmo$& `Ú{n CgH$m nyam hmoZm AË`ÝV _we{H$b H$m_ h¡$& BgH$s H$moB© à^mdH$mar Am¡a gwÑ‹T ì`mdhm[aH$

ì`dñWm {ZpíMV ê$n go hmoZr Mm{hE Am¡a BVZm hr Zht ~pëH$ BgH$m {ZYm©aU Bñbm_ H$s AnZr µO~mZ go hmoZm Mm{hE$& Š`m|{H$ O~ dh

Aëbmh H$m ^oOm hþAm Y_© h¡ Am¡a Cgo dñVwV: g_ñV g§gma Ho$ {bE Am¡a emídV ~ZmH$a ^oOm J`m h¡ Vmo Z¡g{J©H$ ê$n go CgH$s `h

{µOå_oXmar ^r RhaVr h¡ {H$ dh bmoJm| VH$ AnZo nhþ±MZo Am¡a nhþ±MVo ahZo H$m H$moB© ñWmB© Am¡a à^mdH$mar VWm H$m`©Hw$ebd ì`dñWm ^r

ñWm{nV H$ao Am¡a ñWm{nV aIo$&

_wpñb_ g_wXm` H$s ˜mg {µOå_oXmar_wpñb_ g_wXm` H$s ˜mg {µOå_oXmar Š`m h¡$? `h OmZZo Ho$ {bE O~ h_ µHw$aAmZ _OrX Ho$ n¥îRm| H$m AdbmoH$Z H$aVo h¢ Vmo h_|

kmV hmo OmVm h¡ {H$ CgZo Bg g_ñ`m H$m hb nyao Am`moOZ go H$a aIm h¡ Am¡a {OVZm _hmZV_ `h gË` àMma H$m H$m`© Wm Cgr

_hmZV_ T§J go CgH$m à~ÝY ^r {H$`m h¡$& Bg g_mYmZ Am¡a Bg ì`dñWm Ho$ eãX `o h¢ �

""Am¡a Bgr àH$ma h_Zo Vw_ (B©_mZdmbm|) H$mo gÝVw{bV CÎm_ g_wXm` ~Zm`m h¡, Vm{H$ Vw_ Xygao g^r bmoJm| Ho$ {bE (h_mao

AdV[aV {H$E hþE gË`-Y_© Ho$) gmjr ~Zmo Am¡a h_mam agyb Vwåhmao {bE gmjr ~Zo$&'' (µHw$aAmZ, 2:143)

Aëbmh VAmbm Ho$ Bg µ\$a_mZ go Bg g_mYmZ Am¡a Bg ì`dñWm H$m ì`mdhm[aH$ ê$n `h gm_Zo AmVm h¡ �

(1) Bñbm_ H$mo Aëbmh Ho$ ~ÝXm| VH$ nhþ±MmZo H$m Omo H$m_ agyb AnZo OrdZH$mb _| H$aVm ahm h¡, CgHo$ Xw{Z`m go é™gV hmo

OmZo Ho$ ~mX dh CgHo$ AZw`m{``m| Ho$ {µOå_o hmo J`m h¡ Am¡a A~ `o bmoJ Cg g_` VH$ Cg H$m_ Ho$ {µOå_oXma ah|Jo, O~ VH$ do Bg

µO_rZ na {dÚ_mZ h¢$&

(2) Bñbm_ H$mo Xygam| VH$ nhþ±MmZo H$m _Vb~ Ho$db Am_ T§J H$s VãbrµJ d gË` H$m àgmaU Zht h¢, ~pëH$ Eogr àMma-àgma h¡

{Ogo ""gmú`'' (Jdmhr) H$h gH|$$&

(3) Bñbm_ H$s Jdmhr `m gË` Ho$ àMma H$m EH$ gw{ZpíMV ^md h¡, {OgH$m {ZYm©aU Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) H$m ì`dhma

H$aVm h¡$& AWm©V² Bñbm_ H$mo bmoJm| VH$ nhþ±MmZo H$m H$m_ _wgb_mZ AnZo à`mg ^a RrH$ Cgr Vah H$a|Jo Am¡a ~am~a H$aVo ah|Jo, {Og

Vah Amn agyb (gëb.) Zo ñd`§ CZ VH$ (`mZr ghm~m a{µO. VH$) CgHo$ nhþ±MmZo H$m {H$`m Wm$&

Page 102: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

kmV hþAm {H $ {nNbr Cå_V| AJa Ho$db EH$ {µOå_oXmar aIVr ahr h¢, Am¡a dh `h {H$ AnZo "XrZ' (Y_©) H$s {ZîRmnyU© n¡adr

H$aVr ah|, Vmo _wpñb_ g_wXm` Bg Am_ {µOå_oXmar Ho$ gmW-gmW {d{eîQVm go EH$ {µOå_oXmar Am¡a ^r aIVm h¡$& Am¡a dh `h {H$ ~mhar

Xw{Z`m Ho$ gm_Zo do Bñbm_ H$s Bg àH$ma Jdmhr XoVm aho, {Og àH$ma H$s Jdmhr XoZo H$m hµH$ h¡ Am¡a {OgH$m ì`mdhm[aH$ AmXe© CgH$m

agyb (gëb.) CgHo$ g_j aI J`m h¡$& dmñVd _| Bg gå~ÝY _| dñVwpñW{V h¡ hr `h {H $Z~r (gëb.) `Ú{n g_ñV OJV² Ho$ {bE

Am¡a {µH$`m_V (_hmàb`) VH$ Ho$ {bE Z~r Wo, bo{H$Z Bg {dídì`mnr Amh²dmZ Ho$ AZdaV Omar ahZo H$s ì`mdhm[aH$ pñW{V Aëbmh

VAmbm Zo `h {ZpíMV H$s Wr Am¡a ñdm^m{dH$ ê$n go `hr ghr ^r Wr Am¡a `hr gå^d ^r Wr {H$ Amn (gëb.) AnZm ñWmZmnÝZ EH$

Eogm {Jamoh V¡`ma H$a X|, Omo AnZo B©_mZ _| BVZm nŠH$m Am¡a AnZo A_b _| BVZm CËH¥$îQ "_wpñb_' hmo {H$ dh Amn (gëb.) Ho$ ~mX

Amn (gëb.) hr H$s Vah hµH$ H$s RrH$-RrH$ Jdmhr Xo gHo$, Am¡a {\$a `h {Jamoh AnZo ~mX H$s Zñb H$mo Bg H$m_ Ho$ {bE V¡`ma H$ao,

Am¡a `h H«$_ A§{V_ {XZ VH$ `y± hr MbVm aho$& AV: h_ XoIVo h¢ {H $ O~ Aa~dmbo µ\$m¡O Xa µ\$m¡O Bñbm_ _| Xm{˜b hmoZo bJo Am¡a

Amn (gëb.) Ho$ à{ejU àmßV ghm~m (a{µO.) H$m n{dÌ {Jamoh ApñVËd _| Am J`m, Vmo Amn (gëb.) H$s AnZr Agb S²`yQr

_mZmo{H$ nyar hmo JB©$& Bg{bE Amn (gëb.) H$mo dmng ~wbm {b`m J`m$&1 BgHo$ ~mX Xygao ˜wXm Ho$ ~ÝXm| Ho$ gm_Zo Bñbm_ H$m àMma d

Jdmhr H$m H$m_ Cg g_` Ho$ _wpñb_ g_wXm` (`mZr ghm~m {H$am_ a{µO.) Ho$ Ûmam nyam {H$`m OmZo bJm, {Ogo Amn (gëb.) � ""Vw_

gmao _Zwî`m| na Jdmh hmo$&'' (µHw$aAmZ, 2:143) � ~Zm JE Wo$& Bg àH$ma añVwpñW{V `h ñnîQ hmoVr h¡ {H$ Amn (gëb.) H$m àmXw^m©d

Vmo Aa~dmbm| H$s Amoa grYo hþAm Wm bo{H$Z eof Xw{Z`m H$s Amoa Bg ""_wpñb_ g_wXm`'' Ho$ _mÜ`_ go Wm, {Ogo Amn (gëb.) V¡`ma

H$a JE Wo Am¡a Omo nr‹Tr Xa-nr‹Tr ApñVËd _| AmVr Am¡a V¡`ma hmoVr ahoJr$& Bg{bE Z~r (gëb.) Ho$ Vearµ\$ bo OmZo Ho$ ~mX A~

{µH$`m_V VH$ `h H$m_ Bg g_wXm` H$m h¡ {H$ Xw{Z`m Ho$ gm_Zo hµH$ H$s Jdmhr XoVr aho Am¡a AnZo ~g ^a Cg Vah XoVr aho {Og Vah XoZo

H$m hµH$ h¡$& g§{jßV `h {H$ `h g_wXm` AnZo gm_pîQH$ ApñVËd _| AnZo n¡µJå~a H$m ñWmZmnÝZ h¡ Am¡a AZw`m`r hmoZo H$s h¡{g`V go

CgHo$ OrdZ H$m bú` RrH$ dhr h¡ Omo Amn hµOaV (gëb.) Ho$ OrdZ H$m Wm$&

_wpñb_ g_wXm` H$s `h {µOå_oXmar H$moB© _m_ybr {µOå_oXmar Zht h¡, ~pëH$ ~hþV ~‹Sr Am¡a namH$mîRm H$mo àmßV {dídì`mnr {µOå_oXmar

h¡$& Aëbmh VAmbm H$m `h µ\$a_mZm {H$ � ""h_Zo Vwåh| EH$ gÝVw{bV CÎm_ g_wXm` ~Zm`m h¡, Vm{H$ Vw_ gmao _Zwî`m| Ho$ {bE gË`-Y_©

Ho$ Jdmh ~Zmo$&'' Bg g_wXm` H$s h¡{g`V ñnîQ ê$n go `hr {ZpíMV H$a ahm h¡$& BgH$s Am¡a ì`m»`m CgHo$ Bg µ\$a_mZ go hmo ahr h¡ �

""Vw_ EH$ CÎm_ g_wXm` hmo Omo g_ñV _Zwî`m| Ho$ {bE ApñVËd _| bm`m J`m h¡$&'' (µHw$aAmZ, 3:110)

Aëbmh VAmbm Ho$ `o n{dÌ eãX gmµ\$-gmµ\$ ~VmVo h¢ {H$ `h g_wXm` Hw$N Cgr àH$ma H$m EH$ g_wXm` Zht h¡, {Og àH$ma Ho$

g_wXm` VWm Cå_V| A~ VH$ ApñVËd _| AmVr ahr h¢, ~pëH$ Eogm g_wXm` d Cå_V h¡ Omo eof gmao BZmgmZm| H$mo {hX`V XoZo d

nhþ±MmZodmbr Am¡a nyar _mZdVm H$s {ZJh~mZ ~ZmB© JB© h¡$& `hr CgHo$ ApñVËd H$m àW_ Am¡a A§{V_ CX²Xoí` h¡$& {H$gr MrµO H$s à{VîRm

d _yë` Cgr g_` VH$ eof ahm H$aVm h¡ O~ VH$ dh AnZo ApñVËd Ho$ CX²Xoí` H$mo nyam H$aVr ahVr h¡$& Cg CX²Xoí` go Ag§åÕ hmo OmZo

Ho$ ~mX dh AnZr à{VîRm d _yë` Imo XoVr h¡$& Bg{bE _wpñb_ g_wXm` H$s Agb à{VîRm ^r Bgr ""Jdmhr d gmú`'' na {Z^©a h¡$& dh

""gÝVw{bV CÎm_ g_wXm`'' Am¡a ""loîRV_ g_wXm`'' dñVwV: Cgr g_` VH$ h¡ O~ VH$ {H$ dh Xw{Z`m Ho$ gm_Zo gË` H$m Jdmh ~ZH$a

I‹Sm ahVm h¡, AÝ`Wm dh BZ bµH$~m| d Cn{Y`m| H$s nmÌVm go d§{MV hmo OmEJm$& `hm± VH$ {H$ dh AnZo Agb Zm_ ""Cå_Vo _wpñb_m''

(_wpñb_ g_wXm`) � VH$ H$m nmÌ Z ah OmEJm$& Š`m|{H$ O¡gm{H$ ~Vm`m Om MwH$m h¡ {H$ BgH$m `h Zm_ H$moB© añ_r {µH$ñ_ H$m Zm_ Zht,

~pëH$ EH$ JwUdmMH$ Zm_ h¡ Am¡a Cgo {d{eîQ ê$n go Ho$db Bg{bE {_bm h¡ {H$ CgH$s _wg{b_mZm {µOå_oXm[a`m± Xygao g_wXm`m| Ho$

_wµH$m{~bo _| Xmohar Wt$& µHw$aAmZ H$s gyam 22 (hO) Ho$ BZ eãXm| na µJm¡a H$s{OE �

""CgZo Vwåh| MwZm h¡ Am¡a Vwåhmao {bE Y_© _| H$moB© V§Jr Zht aIr h¡$& AnZo nyd©O B~amhr_ Ho$ _mJ© H$s n¡adr H$amo$& CgZo nhbo

hr go Vwåhmam Zm_ "_wpñb_' aIm h¡ Am¡a Bgr {d{epîQVm _| aIm h¡, Vm{H$ agyb Vwåhmao {bE (gË`-Y_© H$m) Jdmh hmo Am¡a

Vw_ Xygao g_ñV _Zwî`m| Ho$ {bE Jdmh ~Zmo$&'' (µHw$aAmZ, 22:78)

Bg Am`V _| _wpñb_ g_wXm` H$s {d{eîQ h¡{g`V Am¡a CgH$s {d{eîQ {µOå_oXmar XmoZm| MrµOm| H$mo nyar Vah COmJa H$a {X`m J`m h¡$&

g~go nhbo BgHo$ eãX (_yb _|) ""BÁV~m Hw$_'' H$mo Xo{IE, ""BÁV~m'' Ho$ bJ^J dhr AW© h¢, Omo eãX ""BñVµ\$m'' Ho$ h¢$& `mZr

MrµOm| _| go g~go AÀNr MrµO H$m MwZm OmZm$& `o eãX µHw$aAmZ _OrX _| gm_mÝ` ê$n go Z{~`m| Ho$ MwZmd Ho$ {bE à`wŠV hþAm h¡$& EH $

Eogm eãX Omo Zw~ydV Ho$ nX Ho$ {bE {H$E OmZodmbo MwZmd H$m n`m© hmo, Cgo AJa EH$ g_wXm` Ho$ MwZmd Ho$ {bE ^r à`wŠV {H$`m J`m h¡

Vmo `h Bg ~mV H$s Amoa Bemam h¡ {H$ CgH$s h¡{g`V Am¡a à{VîRm n¡µJå~amZm h¡{g`V Am¡a à{VîRm H$m à{V{~å~ h¡$& BgHo$ ~mX �

Page 103: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""hþ-d-g å_mHw$_wb² _wpñb_r-Z {_Z² µH$ãb'' � (AWm©V² "nhbo go Cgr Zo Vwåhmam Zm_ _wgb_mZ aIm$&) Ho$ eãXm| H$s Amoa AmBE$& `o

eãX ~VmVo h¢ {H$ {deof ê$n go Bgr g_wXm` H$mo ""_wpñb_'' Zm_ àXmZ {H$`m J`m h¡$& `h AmO Zht, ~hþV g_` nhbo CgH$m `h Zm_

aIm Om MwH$m Wm$& `h Bg g_wXm` Ho$ EH$ gd©loîR Am¡a AgmYmaU h¡{g`V H$m ñdm_r g_wXm` hmoZo H$m Xygam à_mU h¡$& BgHo$ AW© `o h¢

{H ${Og àH$ma Z{~`m| Ho$ H«$_-g_mnH$ hµOaV _whå_X (gëb.) Ho$ AmZo H$s ew^gyMZm, Amn (gëb.) Ho$ AmZo go g¡H$‹Sm| gmb nhbo hr

Xr Om MwH$s Wr Am¡a Xw{Z`m Bg ew^-gyMZm Ho$ gmH$ma hmoZo Ho$ {bE EH$ bå~r Am{Y go Am±I| bJmE àVrjm H$a ahr Wr, Hw$N d¡gm hr

_m_bm Amn (gëb.) Ho$ AZw`m{``m| H$m Wm$& A^r CgHo$ ApñVËd _| AmZo _| {XZ-amV H$s hµOmam| J{X©e| eof Wt$& {H$ÝVw CgHo$ Zm_ H$m,

CgHo$ H$m_ H$m Am¡a CgHo$ JwUm| H$s CX²KmofUm nhbo hr go H$a Xr JB© Wr$& Hw$N Eogm _hgyg hmoVm h¡ {H$ `h CX²KmofUm _mÌ EH$ CX²KmofUm

Z Wr, ~pëH$ ew^-gyMZm H$s CX²KmofUm Wr Am¡a `h ew^-gyMZm Bg g_wXm` Ho$ EH$ AgmYmaU g_wXm` hmoZo H$m à_mU Wr, Š`m|{H$

{H$gr ì`pŠV `m {Jamoh Ho$ ApñVËd _| AmZo H$s gyMZm BVZm nhbo Cgr g_` Xr OmVr h¡, O~ dh H$moB© {deof _hËd aIVm hmo$& A~

Vrgar MrµO ""d-µ\$s hmµOm'' (AWm©V² ""Am¡a Bgr {deofVm _| aIm h¡$&'') Ho$ eãXm| H$mo br{OE$& `o eãX Cg à`moOZ Am¡a Cg CX²Xoí` Ho$

Mohao go naXm hQmVo h¢, {OgHo$ {bE Bg g_wXm` H$mo `h D±$Mm Zm_ Am¡a Cƒ ñWmZ àXmZ hþAm Wm$& `o ~VmVo h¢ {H$ Bg g_wXm` H$mo `h

Zm_ Am¡a `h ñWmZ àXmZ {H$`m J`m h¡, Vmo `y± hr Zht àXmZ Zht {H$`m J`m h¡, ~pëH$ Cg ""BpÁV~m'' (AWm©V² MwZmd) Ho$ AYma na

àXmZ hþAm h¡, {OgH$m CëboI A^r hmo MwH$m h¡$& `h Ho$db Bg ~mV H$m à_mU Zht h¡ {H$ `h EH$ CƒV_ XO} H$m g_wXm` h¡, ~pëH$

Bg dmñV{dH$Vm H$m ^r àXe©Z h¡ {H$ Bg g_wXm` H$s nXmZwHy$b {µOå_oXmar ~hþV ~‹Sr Am¡a AË`{YH$ AgmYmaU h¡$& BgH$m ñnîQ AW© `h

h¡ {H$ Bg g_wXm` H$mo `h Zm_ Ho$db Bg{bE àXmZ hþAm h¡ {H$ Cgo H$m_ ^r Cgr Zm_ Ho$ d¡^d Am¡a emZ Ho$ AZwHy$b H$aZo Wo$& g~go

AÝV _| � ""{b`Hy$-Za©-gy-bw ehrXZ² Ab¡-Hw$_² d VHy$Zy ewh-Xm-A A-b-ÝZm{g � (AWm©V², Vm{H$ agyb Vwåhmao {bE Jdmh hmo Am¡a

Vw_ Xygao g_ñV bmoJm| Ho$ {bE Jdmh ~Zmo$&) Ho$ eãXm| na ZµOa Sm{bE$& `o eãX Bg àíZ H$m CÎma h¢ {H$ _wpñb_ g_wXm` H$m ""MwZmd''

{Og H$m_ Ho$ {bE hþAm h¡, {ZpíMV ê$n _| dh Š`m h¡ Am¡a Cgo RrH$ Vm¡a na {H$g eŠb _| AXm {H$`m OmZm Mm{hE$?

_Vb~ `h {H$ Bg Am`V _| Ohm± `h ~Vm`m J`m h¡ {H$ _wpñb_ g_wXm` H$m Zm_ Am¡a ñWmZ Š`m h¡, dht Cg na Am¡a gmar Xw{Z`m

na dmñV{dH$Vm ^r ñnîQ H$a Xr JB© h¡ {H$ Cgo Bg Zm_ Am¡a _µH$m_ Ho$ {_bZo H$m H$maU Am¡a AmYma CgH$m dh H$m_ h¡, Omo CgHo$ gwnwX©

{H$`m J`m h¡$& AJa dh Cg H$m_ H$mo nyam H$aVm h¡, Vmo {ZñgÝXoh ""_wpñb_ g_wXm`'' (Cå_Vo _wpñb_m) h¡ Am¡a AJa nyam Zht H$aVm Vmo

Mmho n[aM` _| CgH$m `hr Zm_ MbVm aho, {H$ÝVw dmñVd _| Cggo `h Zm_ {NZ MwH$m hmoJm$&

O~ ""gË`-Y_© H$s Jdmhr'' hr Bg g_wXm` Ho$ ApñVËd H$m Agb à`moOZ d CX²Xoí` h¡, O¡gm{H$ D$na H$s dmVm© go nyar Vah

ñnîQ hmo MwH$m h¡, Vmo BgH$m AW© `h, hþAm {H$ dh BgHo$ gå~ÝY _| Aëbmh Ho$ g_j Odm~Xoh ^r hmoJm$& AWm©V² Aëbmh VAmbm Ho$

gm_Zo Ohm± EH$-EH$ _wgb_mZ H$moAnZr ì`pŠVJV {µOå_oXm[a`m| Ho$ ~mao _| Odm~Xohr H$aZr hmoJr, dht nyao g_wXm` H$mo ^r EH$ g_wXm`

H$s h¡{g`V go gm_y{hH$ Odm~Xohr H$aZr n‹SoJr$& `h Odm~ Xohr H$moB© _m_ybr Odm~Xohr Z hmoJr, ~pëH$ Hw$N Cgr àH$ma H$s hmoJr {Og

àH$ma H$s AÝ` Z{~`m| (Ab¡.) H$s CZH$s AnZr-AnZr n¡µJå~amZm h¡{g`Vm| _|, hmoJr Š`m|{H$ dh (AWm©V² _wpñb_ g_wXm`) `Ú{n

nm[a^m{fH$ ê$n _| n¡µJå~a Zht, _Ja n¡µJå~ar H$m A{Zdm`© H$Îm©ì` (µ\$arµOm) µOê$a aIVm h¡$& {µH$`m_V Ho$ {hgm~-{H$Vm~ Ho$ ~mao _|

µHw$aAmZ H$hVm h¡�

""AV: h_ A{Zdm`© ê$n go nyNJÀN H$a|Jo, CZ bmoJm| go {OZHo$ nmg n¡µJå~a ^oOo JE Wo Am¡a CZ n¡µJå~am| go ^r gdmb

H$a|Jo$&''

(µHw$aAmZ, 7:6)

Bg Am`V go kmV hþAm {H$ {Og àH$ma Am_ bmoJm| go CZHo$ AnZo A{Zdm`© H$Îm©ì`m| Ho$ ~mao _| nyNm OmEJm {H$ CÝhm|Zo Z{~`m| Ho$

XmdV d Amh²dmZ H$m Š`m Odm~ {X`m Wm, Cgr àH$ma ñd`§ Z{~`m| go ^r nyNm OmEJm {H$ CÝhm|Zo Aëbmh H$m gÝXoe bmoJm| VH$ {H$g

àH$ma nhþ±Mm`m Wm Am¡a CgH$m CÝh| Š`m CÎma {_bm Wm$? _wpñb_ g_wXm` EH$ n¡µJå~a H$s {µOå_oXm[a`m± aIVm h¡, Vmo Bg g¡Õm§{VH$

CX²KmofUm H$s Anojm h¡ {H$ dh gdmb Cggo ^r hmo Omo n¡µJå~am| go hmoZodmbm h¡$& Cggo nyNm OmE {H$ h_mao ~ÝXm| Ho$ gm_Zo VyZo h_mao XrZ

d Y_© H$s Jdmhr {H$g àH$ma Xr Wr Am¡a CÝhm|Zo BgH$m Š`m CÎma {X`m Wm$? {dMma H$s{OE, AJa AnZo Bg A{Zdm`© HÎm©ì` Ho$ nmbZ _|

_wpñb_ g_wXm` Zo H$moVmhr H$s hmoJr Vmo {H$VZr g™V hmoJr CgHo$ {bE `h K‹Sr$! Am¡a {H$VZr _wpíH$b hmoJr `h Odm~Xohr$! Am¡a AJa,

˜wXm Z H$ao, ˜wXm Z H$ao _m_bm Bggo ^r AmJo H$m {ZH$bm Am¡a ñnîQ `h hþAm {H$ Z Ho$db Bg Jdmhr H$m hµH$ Zht AXm {H$`m J`m,

~pëH$ Cgo {Nnm`m ^r J`m, Vmo {\$a `h Odm~ Xohr Ho$db _we{H$b hr Z ah OmEJr, ~pëH$ Hw$N Am¡a ~Z OmEJr, Š`m|{H$ `h EH$

Page 104: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

AË`ÝV ˜VaZmH$ AnamY h¡, Am¡a BgHo$ ~mao _| Aëbmh VAmbm gMoV H$a MwH$m h¡ {H$ �

""Cggo ~‹Sm µOm{b_ Am¡a H$m¡Z hmoJm, {OgZo Aëbmh H$s {H$gr Jdmhr H$mo, Omo CgHo$ nmg Wr, {Nnm`m hmo$&'' (µHw$aAmZ,

2:14)

hµH$ H$s Jdmhr Š`m h¡$?gË`-Y_© H$s `h ""Jdmhr'' Š`m MrµO h¡$? CgH$m A{^àm` Am¡a CgH$m ì`mdhm[aH$ ê$n Š`m h¡$? `h EH$ ~‹Sm _hËdnyU© àíZ h¡,

Omo `hm± nhþ±MH$a A{Zdm`© ê$n go CËnÝZ hmoVm h¡$& Bg àíZ H$m CÎma kmV H$a boZo Ho$ {bE, ñd`§ Bñbm_ H$mo g_PZo H$s Amdí`H$Vm h¡$&

Bg H«$_ _| g¡Õm§{VH$ ê$n _| Am¡a g§{jßV _| BVZm Vmo kmV hmo MwH$m h¡ {H$ {Og àH$ma ""Bñbm_'' Am¡a ""gË`-Y_©'' EH$ gw{ZpíMV

MrµO h¡$& Bgr àH$ma Bg ""gË`-Y_©'' H$s ""Jdmhr'' H$m ^md Am¡a CgH$m ì`mdhm[aH$ ê$n ^r {ZYm©[aV hr h¡ Am¡a `h {ZYm©aU Aëbmh

Ho$ agyb (gëb.) H$m n{dÌ AmMaU d M[aÌ H$aVm h¡$& {H$ÝVw C{MV Z hmoJm {H$ BVZr g§{jßV ~mV H$mo BVZo _hËdnyU© _m_bo H$m n`m©ßV

Am¡a {ZUm©`H$ CÎma g_P {b`m OmE$& Bg{bE AmBE Bg g§jon H$m {dñVma kmV H$a|$�

""Jdmhr'' (ehmXV) Am_ Vm¡a go Cg ~mV H$mo H$hVo h¢ {H $ AmX_r {H$gr KQZm `m {H$g MrµO Ho$ gå~ÝY _| Omo Hw$N `µH$sZ Ho$

gmW OmZVm h¡, Xygam| H$mo RrH$-RrH$ ~Vm Xo$& Bg{bE ""gË` Y_© H$s Jdmhr'' H$m eãXH$moer` Am¡a Am_ ^md `h hmoJm {h$ bmoJm| Ho$

gm_Zo Bñbm_ H$mo, O¡gm Hw$N dh h¡, nyar Vah ñnîQ H$a {X`m OmE$& `h BgH$m µHw$aAmZr nm[a^m{fH$ ^md, Vmo `Ú{n `h ^md ^r _m¡{bH$

ê$n _| `hr h¡, {H$ÝVw BgH$s nyU© AdYmaUm ~‹Sr ì`mnH$Vm Am¡a {d^wVm aIVr h¡, {OgH$m ñnîQrH$aU Z~r (gëb.) Ho$ n{dÌ M[aÌ d

AmMaU H$s am¡eZr _| `h h¡ �

""gË` H$s Jdmhr'' Ho$ Xmo nj h¢ � EH$ H$WZmË_H$ Am¡a Xygam ì`mdhm[aH$$&

(1) H$WZmË_H$ Jdmhr' Vmo `h h¡ {H$ Bñbm_ H$s AmYma^yV YmaUmAm| go boH$a CgHo$ {dñV¥V AmXoem| VH$ H$mo µJ¡a-_wpñb_m| Ho$

gm_Zo AË`ÝV AZwHy$b eãXm| Am¡a B~maVm| _| noe {H$`m OmE$& `hm± VH$ {H$ `h Y_© CZHo$ {bE Iwbr {H$Vm~ ~Z OmE Am¡a CZHo$ {bE

n§W H$s µJbVr Am¡a Bµbm_ H$s gƒmB© H$m AÝVa H$a boZo _| H$moB© ~m¡{ÕH$ AdamoY eof Z ah OmE$&

Bg H$m_ H$s ghr VarµHo$ go nyam H$aZo Ho$ {bE Hw$N ~mV| An[ahm`© h¢�

(1) nhbr ~mV Vmo `h {H$ Bñbm_ H$s AmYma^yV YmaUmAm| (AµH$sXm|) na kmZ VWm ~w{Õ na AmYm[aV Eogr Xbrb| Am¡a

ñdm^m{dH$ gyP~yP Ho$ Eogo à_mU àñVwV {H$E OmE± {OZgo CZH$s gƒmB© nyar Vah Iwb OmE$& d¡^dembr µHw$aAmZ Zo Vm¡hrX, [agmbV

Am¡a Am{˜aV na {Og ~b d epŠV Ho$ gmW Am¡a {Og ì`mnH$Vm Am¡a à^mdnyU© e¡br _| VH©$ àñVwV {H$E h¢, CgH$m AZwH$aU H$aZm ha

pñW{V _| A{Zdm`© h¡$& Bgr àH$ma OrdZ Ho$ {d{dY joÌm| _| Bñbm_ Zo Omo AmXoe {XE h¢, CÝh| ^r {dñVma go noe {H$`m OmE Am¡a gà_mU

~Vm`m OmE {H$ dh OrdZ H$s g_ñ`mAm| H$mo {H$g gwÝXaVm Am¡a ˜y~r Ho$ gmW hb H$a XoVm h¡ Am¡a CgH$s n¡adr {H$g àH$ma gm§gm[aH$

OrdZ H$s ^r ˜wehm{b`m| H$s µO_mZVXma h¡$&

(2) Xygar ~mV `h {H$ µJ¡a-Bñbm_ H$s Jå^raVmnyd©H$ Am¡a gVH©$ g_rjm H$s OmE$& Bg g_rjm Ho$ {bE µOéar h¡ {H$ nhbo CZ

{dMmam| Am¡a ÑpîQH$moUm| H$s Jhar OmZH$mar hm{gb H$a br OmE, {OZ H$s µJ¡a-_wpñb_ Xw{Z`m n¡adr H$a ahr h¡ Am¡a Omo Bg g_` Ho$ Y_m],

Xe©Zm| Am¡a ì`dñWmAm| H$s AmYma{ebmE± h¢$& AÀNr Vah kmV H$a {b`m OmE {H$ do H$m¡Z go VWm H$m`©V VH©$ h¢ {OZ na `o _V d

ÑpîQH$moU pñWV h¢$& BgHo$ ~mX CZ ÑpîQH$moUm| H$s nyar epŠV go H$mQ H$s OmE Am¡a Bg àH$ma H$s OmE {H$ CZH$m A~m¡{ÕH$, AV{H©$H$

Am¡a Añdm^m{dH$ hmoZm {~bHw$b Iwb OmE$& BgHo$-gmW CZ ÑpîQH$moUm| Ho$ n¡Xm {H$E hþE CZ ì`mdhm[aH$ n[aUm_m| H$mo ^r C§Jbr

aI-aIH$a {JZm`m OmE, {OÝh| {H$gr Vah ^r _mZdVm Ho$ {bE C{MV Zht H$hm Om gH$Vm$& µJ¡a-Bñbm_ H$s `h Vm{H©$H$ H$mQ Bñbm_

H$s Jdmhr Ho$ _mJ© H$m EH$ An[ahm`© MaU h¡$& BgHo$ {~Zm ghr VarµHo$ go AnZm A{Zdm`© H$Îm©ì` nyU© hmo hr Zht gH$Vm$& Š`m|{H$ Bñbm_

H$m Amh²dmZ EH$ ZE {Z_m©U H$s h¡{g`V aIVm h¡$& O~ H$moB© ZB© B_maV ~ZmZr hmo Vmo A{Zdm`© hmoVm h¡ {H$ nhbo CgHo$ {bE ~w{Z`mX|

ImoXr OmE±$& µO_rZ Ho$ D$na hr D$na go H$moB© B_maV Zht CRm H$aVr$& Ano{jV gr_m VH$ Ztd ˜wX OmZo Ho$ ~mX hr Xrdmam| H$s MwZmB© ewê$

H$s OmVr h¡$& Bgr àH$ma {OZ öX`m| Am¡a {X_mµJm| _| Amn Bñbm_ H$s O‹S| CVmaZr MmhVo h¢, nhbo CZ_| dh OJh n¡Xm H$s{OE, Ohm± `o

O‹S| OmH$a CVa gH|$& ñnîQ h¡ {H$ `h OJh Cgr g_` ~Z gHo$Jr, O~ CZHo$ AÝXa go CZ µJbV {dMmam| Am¡a ÑpîQH$moUm| H$mo ImoX H$a

{ZH$mb {X`m OmE Omo nhbo go nr‹Tr-Xa-nr‹Tr Jhao O_o Mbo Am aho h¢$& Amn {H$gr ~V©Z _| H$moB© MrµO Cgr dµŠV Vmo aI gH$Vo h¢, O~

dh ˜mbr hmo$& Cgr àH$ma {H$gr Ho$ {Xb d {X_mµJ _| Bñbm_ ^r Cgr g_` Ka H$a gH$Vm h¡, O~ dhm± {H$gr Am¡a ""Y_©'' `m {H$gr

Am¡a ""Ñ‹Tg§H$ën'' Zo µH$ãOm Z H$a aIm hmo$& µHw$aAmZ _OrX Zo AnZo Amh²dmZ Ho$ {gb{gb| _| Ho$db Bgr ~mV H$mo n`m©ßV Zht g_P

Page 105: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

{b`m Wm {H$ Vm¡hrX, [agmbV Am¡a Am{˜aV na Xbrb| Xo Xo, ~pëH$ `h ^r µOê$ar g_Pm Wm {eH©$ (AZoHo$ídadmX), Hw$‹\«$ (gË` H$m

BZH$ma) Am¡a Bb²hmX (hµH$ go {\$a OmZm) Ho$ Xe©Zm| Am¡a [agmbV VWm Am{˜aV Ho$ BZH$ma Ho$ ÑpîQH$moUm| H$m nyao µOmoa-emoa go aX²X H$a Xo$&

AV: gË` go {d_wI hmoZo Am¡a BZH$ma H$s Omo-Omo eŠb| Wt, CÝh| CgZo EH$-EH$ H$aHo$ {b`m$& {OZ-{OZ amhm| go `o YmaUmE± µOhZm| _|

à{dîQ Wt, CZ_| go EH$-EH$ H$mo {ZJmh _| aIm$& CZ ÑpîQH$moUm| Ho$ _| bmoJm| Ho$ nmg Omo Hw$N ^r Xbrb| Wt, CÝh| EH$-EH$ H$aHo$ ZmoQ

{H$`m, Am¡a {\$a CZ µJbV {dMmam| d ÑpîQH$moUm| na dmVm© H$s & CZH$s {ZaW©H$Vm ñnîQ H$s Am¡a CÝh| ÜdñV H$a {X`m$& V~ Om H$a Aëbmh

Ho$ Ka _| aI {XE OmZodmbo 360 ~wV gOXo _| {Jao � ""ghr ~mV Zmg_Pr H$s ~mV go AbJ hmoH$a ñnîQ hmo JB©$&''

(µHw$aAmZ, 2:256)

(3) Vrgar ~mV `h {H $Bñbm_ H$mo hµH$ Am¡a µJ¡a-Bñbm_ H$mo PyRm gm{~V H$aZo H$m `h H$m_ _Z_mohH$ Am¡a AË`ÝV AmYw{ZH$ T§J

H$m Am¡a Cg ^mfm _| hmo {Oggo dµŠV H$m BZgmZ n[a{MV h¡$& ~mV g_P gH$Vm h¡$& Cg T§J H$m hmo Omo AmO Ho$ µOohZm| H$mo Anrb H$a

gH$Vm hmo$& Cg VarµHo$ H$m hmo {Ogo {dkmZ H$m `h Xm¡a ~hg d VH©$ H$m VarµH$m ñdrH$ma H$aVm hmo, Š`m|{H$ Bñbm_ H$mo gË` Am¡a

µJ¡a-Bñbm_ H$mo AgË` gm{~V H$aZo H$s `h H$mo{ee _mÌ EH$ ì`mdhm[aH$ emñÌmW© Ho$ {bE Z hmoJr, ~pëH$ gË`-Y_© H$s ì`m»`m Am¡a

CgH$s Amoa Amh²dmZ Ho$ {bE hmoJr$& dh ì`m»`m, ì`m»`m Zht hmoVr, {OgHo$ ~mX ^r gå~mo{YV ~mV H$mo Z nm gHo$ Am¡a dh Amh²dmZ

Amh²dmZ Zht H$hm Om gH$Vm Omo AnZo gÝXoe H$mo {Xbm| Am¡a {X_mµJm| VH$ nhþ±Mm Z Xo$& Bg{bE µOê$ar h¡ {H$ AnZr ~mV H$hVo dµŠV

_w˜mV~ H$m µOohZ² Am¡a CgH$s gw`© ^r A{Zdm © ê$n go gm_Zo aho Am¡a ~hg d Xbrb noe H$aZo H$s e¡br dh hmo {Ogo dh ngÝX H$aVm d

g_PVm hmo$& µHw$aAmZ _OrX Zo AnZr XmdV (Amh²dmZ) noe H$aZo Ho$ {bE ^mfm dU©Ze¡br, VH©$ e¡br g~Hw$N dhr Bp™V`ma {H$`m Am¡a

nyar nm~ÝXr Ho$ gmW B{™V`ma {H$`m, {Oggo Aa~dmbo n[a{MV Wo$& EH$ Amoa Vmo CgZo Omo Hw$N H$hm ""ñnîQ Aa~r ^mfm ""_| H$hm

(µHw$aAmZ 26:195)$& g~go AÀNr e¡br _| Am¡a g_` H$s AmXe© Am¡a ñnîQ ^mfm _| H$hm$& Vm{H$ ~mV g_PZo _| B~maV Am¡a dU©Ze¡br

H$s H$moB© AZw{MV ~mV dñVwV: AdamoYH$ Z ~Z gHo$$& AnZo H$bm_ _| Am`Vm| Ho$ {d^mJm| H$s, NmoQo-NmoQo dmŠ`m| H$s {~Obr H$s H$‹SH$

O¡go gå~moYZ H$s nyar-nyar [aAm`V aIr$& My±{H$ Aa~ Eogr MrµOm| Ho$ ~‹So XrdmZo Wo, Xygar Amoa CgZo Xbrb XoZo Ho$ {bE ~¡{ÕH$

_mÝ`VmAm|, Z¡g{J©H$ g§Ho$Vm| Am¡a ^m¡{VH$ d AmÝV[aH$ AdbmoH$Zm| go H$m_ {b`m, Š`m|{H$ `h VH©$ XoZo H$s e¡br ñd`§ _| bm^Xm`H$ VWm

à^mdembr Vmo Wr, hr BgHo$ gmW-gmW Aa~r µOohZ H$mo Cggo EH$ ˜mg gå~ÝY ^r Wm$&

Aëbmh VAmbm Zo AnZo Z~r H$mo gË` H$s Amoa Amh²dmZ H$aZo Ho$ ~mao _| {hXm`V H$s Wr {H$ � Xw{Z`m H$mo AnZo nmbZhma Ho$ _mJ©

H$s Amoa {hH$_V (~‹Sr gyP~yP) Am¡a AÀNr ZgrhV Ho$ Ûmam ~wbmAmo Am¡a Amdí`H$Vm n‹SZo na g~go CÎm_ e¡br _| ^md-{ddmX H$amo

""AnZo nmbZhma Ho$ _mJ© H$s Amoa {hH$_V Am¡a gXwnXoe Ho$ gmW ~wbmAmo Am¡a CZgo Eogo T§J go dmX-{ddmX H$amo Omo CÎm_

hmo$&''

(µHw$aAmZ, 16:125)

`o VrZm| ~mV| Omo XmdV d Amh²dmZ Ho$ H$m_ H$mo RrH$-RrH$ nyam H$aZo Ho$ {bE An[ahm`© ~VmB© JB© h¢$& dmñVd _| Bgr g¡Õm§{VH$

µHw$aAmZr {hXm`V H$s QrH$m d ì`m»`m Wt$&

Mm¡Wr ~mV `h h¡ {H$ Bg àMma-àgma d Amh²dmZ Ho$ nrNo H$moB© µH$m¡_r Jd©, {H$gr àH$ma H$m A{^_mZ, H$moB© AYm{_©H$ CËàoaH$ �

_Vb~ `h {H$ H$moB© ^r {_Ï`m ^mdZm {~bHw$b Z H$m_ H$a ahr hmo; ~pëH$ µO~mZ d µH$b_ go Omo Hw$N {ZH$bo {ZîRm Am¡a B©enam`UVm

Ho$ gmW {ZH$bo, _mÌ AnZo H$Îm©ì` Ho$ Ehgmg Am¡a _mZdOm{V H$s _whã~V Am¡a ˜¡a™dmhr Ho$ AmYma na {ZH$bo$& Bg Xem _| {ZH$bo {H$

Aëbmh Ho$ ~ÝXm| H$s Jw_am{h`m| na A§V:H$aU go {Xb Hw$‹T ahm hmo Am¡a CÝh| Eogm _hgyg hmo ahm hmo, `m hmo gH$Vm hmo {H$ `h Bñbm_ H$s

Amoa ~wbmZodmbm h_go Hw$N bo Zht ahm h¡ ~pëH$ h_| Hw$N Xo ahm h¡ Am¡a EH$ ~‹Sr Zo_V Xo ahm h¡$& Z~r (gëb.) Ho$ AÝXa bmoJm| Ho$ B©_mZ

bmZo Ho$ ~mao _| Omo {ZîRmnyU© V_ÝZm Am¡a KwbmXoZodmbr ~oµH$amar Wr, CgH$m CëboI Aëbmh VAmbm BZeãXm| _| H$aVm h¡�

""Eo Z~r$! Eogm _mby_ hmoVm h¡ {H$ AJa `o bmoJ B©_mZ Z bmE Vmo Vw_ CZHo$ nrNo AnZo AmnH$mo _mao µJ_ Ho$ hbmH$ H$a

bmoJo$&''

(µHw$aAmZ, 18:6)

(2) ""ì`mdhm[aH$ Jdmhr'' `h h¡ {H $Bñbm_ H$s Omo Vgdra eãXm| _| noe H$s OmE, dh noe H$aZodmbo H$s AnZr {µOXJr _| ^r

XoIr Om gHo$$& _wpñb_ g_wXm` Ho$ bmoJ AnZr d¡`pŠVH$ h¡{g`Vm| _| Am¡a nyam g_wXm` AnZr g_pîQ h¡{g`V _|, g~Ho$ g~ Bñbm_ Ho$

Page 106: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

ì`mdhm[aH$ AZw^md hm|$& CÝh| Vm¡hrX (EHo$ídadmX), Am{˜aV (nabmoH$) Am¡a [agmbV (B©eXyVÎd) Am{X AµH$sXm| na Jha `µH$sZ hmo

Am¡a `h `µH$sZ CZH$s EH$-EH$ AXm go QnH$ ahm hmo$& CZHo$ A™bmµH$ d AmMaU do hm| {OZH$s Bñbm_ Zo ZgrhV H$s h¡$& CZHo$ _m_bo

CÝht aoIm-{MhZm| na A§Om_ nmE±, Omo µHw$aAmZ d hXrg Zo ItM aIo h¢$& CZH$m g_mO, CZH$s AW©Zr{V Am¡a amOZr{V, _Vb~ `h {H$

CZHo$ OrdZ H$s gmar ì`dñWm Am¡a Cg ì`dñWm H$m EH$-EH$ {d^mJ, Cgr ZµŠeo Ho$ AZwHy$b {Z{_©V hmo, Omo Aëbmh Am¡a agyb Zo

~ZmH$a Xo {X`m h¡$& Vm{H$ Xw{Z`m AnZr Am±Im| go ^r XoI bo {H$ Bñbm_ {H$go H$hVo h¢$? dh {H$g àH$ma Ho$ bmoJ, {H$g àH$ma H$m g_mO

VWm {H$g àH$ma H$m amÁ` ApñVËd _| bmVm h¡$?

""ì`mdhm[aH$ Jdmhr'' H$m _V©~m ""_m¡{IH$ Jdmhr'' go AJ«V_ ^r h¡ Am¡a AË`ÝV _hËdnyU© ^r$& EH$ Vmo Bg{bE {H$ O~ VH$

H$moB© ì`pŠV `m g_wXm` ñd`§ hr {H$gr Y_© H$s n¡adr Z H$a ahm hmo, Cgo {H$gr àH$ma emo^m Zht XoVm {H$ dh Xygam| H$mo CgH$s n¡adr H$m

Amh²dmZ H$ao, Z Ho$db `h {H$ Bg {Z_§ÌU H$m XoZm Cgo emo^m Zht XoVm, ~pëH$ n[aUm_ H$s ÑpîQ go ^r `h EH$ Eogr H$mo{ee hmoJr,

{OgH$m em`X hr {H$gr na H$moB© à^md n‹S gHo$$& Xygao Bg{bE {H$ bmoJm| H$s ~hþV ~‹Sr ~hþg§»`m em`X gm¡ _| {ZÝ`mZdo go ^r A{YH$

~‹Sr ~hþg§»`m dñVwV: ""ì`mdhm[aH$ VH$m]'' H$s hr ^mfm g_PVr h¡$& ~m¡{ÕH$ VH$m] VH$ CgH$s nhþ±M ~hþV H$_ hmo nmVr h¡$&

Bg {gb{gbo _| Z~r (gëb.) Ho$ ew^-AmMaU d ì`dhma Ho$ gå~ÝY _| Hw$N ì`m»`m H$aZm {~bHw$b AZmdí`H$ hmoJm$& gmam

g§gma OmZVm h¡ {H$ Amn (gëb.) Zo O~ bmoJm| H$mo B©_mZ H$s XmdV Xr Vmo Bg pñW{V _| Xr {H$ nhbo ñd`§ B©_mZ d `µH$sZ H$m n¡H$a ~Z

MwHo$ Wo Am¡a Xygam| H$mo O~ Aëbmh H$m H$moB© AmXoe gwZm`m Vmo Bg àH$ma gwZm`m {H$ gao _w~maH$ CgHo$ AmJo nhbo ˜wX PwH$ MwH$m hmoVm

Wm$&

`h h¡ Bñbm_ H$s Jdmhr H$m nyam ^md Am¡a AmXe© VarµH$m$& _wpñb_ g_wXm` H$s ì`mdhm[aH$ H$mo{ee| Bg AmXe© Ho$ {Og gr_m VH$

{ZH$Q nhþ±M|Jr Cgr gr_m VH$ do AnZo H$Îm©ì` _| g\$b Am¡a AnZo CX²Xoí` _| H$m_`m~ gm{~V hm|Jo Am¡a {Og gr_m VH$ `o H$mo{ee| Bg

AmXe© go Xya hm|Jr Cgr gr_m VH$ do Ag\$b d ZmH$m_ ah|Jo$&

éH$mdQ| Am¡a CZH$s AnojmE±`h Xw{Z`m ^bmB© Am¡a ~wamB©, XmoZm| H$m {ZdmgñWb h¡$& `hm± ^bmB© H$s ^r epŠV`m± {dÚ_mZ h¢ Am¡a ~wamB© H$s ^r, Am¡a XmoZm| H$mo

AnZo-AnZo Vm¡a na H$m_ H$aZm H$s nyar ñdVÝÌVm {_br hþB© h¡, {OgH$m n[aUm_ `h h¡ {H$ `o XmoZm| Amng _| QH$amVr ahVr h¢ Am¡a

EH$-Xygao H$mo namñV H$aZo Ho$ {bE ~am~a µOmoa bJmVr ahVr h¢$& Bg{bE `h EH$ ñdm^m{dH$-gr ~mV h¡ {H$ Bñbm_ H$m _mJ© ^r amoH$m

OmE, Am¡a Z Ho$db `h {H$ CgHo$ ""Jdmhm|'' H$s Jdmhr ñdrH$ma Z H$s OmE, ~pëH$ {gao go Cg Jdmhr hr H$mo ghZ Z {H$`m OmE, O¡gm

{H$ àË`oH$ {Z_§ÌU d Amh²dmZ H$m B{Vhmg ~VmVm h¡ Am¡a AmE {XZ H$m AdbmoH$Z ñnîQ H$aVm h¡$& Bg{bE ñdm^m{dH$ ê$n go `hm± `h

àíZ n¡Xm hmoVm h¡ {H$ BZ éH$mdQm| Ho$ ~mao _|, {OZH$s Amem nhbo go h¡, ""_wpñb_ g_wXm`'' H$m ad¡`m H¡$gm hmoZm Mm{hE$? Bñbm_ Bg

àíZ Ho$ Odm~ _| `h {hXm`V XoVm h¡ {H$ éH$mdQ Mmho H$moB© Am¡a H¡$gr hr hmo, Cgo Xya H$aZo H$s ^anya H$mo{ee H$s OmE, bJmVma H$s OmE

Am¡a A§{V_ gr_m VH$ H$s OmE$& Bg H$mo{ee d à`mg H$mo earAV Zo ""{OhmO µ\$s g~r{bëbmh'' (Aëbmh Ho$ _mJ© _| {OhmX) H$m Zm_

{X`m h¡$& ""{OhmX'' Ho$ empãXH$ AW© `o h¢ {H$ {H$gr H$m_ Ho$ {bE AnZr g_ñV H$mo{ee| bJm Smbr OmE± Am¡a CX²Xoí` VH$ nhþ±MZo Ho$

{bE AnZr g_ñV epŠV {ZMmo‹S Smbr OmE$& Bg{bE ""Aëbmh Ho$ _mJ© _| {OhmX H$aZo'' H$m ^md `h h¡ {H$ Ho$db Aëbmh H$s ˜wer

Ho$ {bE CgHo$ Y_© H$s n¡adr Am¡a Jdmhr H$m hµH$ AXm H$a XoZo Ho$ {bE ghr Vm¡a na dh g~ Hw$N H$a Smbm OmE, Omo ~g _| hmo$&

µOm{ha ~mV h¡ {H$ {H$gr CX²Xoí` Ho$ {bE Omo g§Kf© {H$`m OmVm h¡, CgH$m hmbmV go Jham gå~ÝY hmoVm h¡$& O¡go hmbmV hmoVo h¢,

CÝht H$s AZwHy$bVm go g§Kf© H$s eŠb| ^r AnZmB© OmVr h¢$& `h Adgadm{XVm Zht h¡, ~pëH$ RrH$ {gÕm§V {à`Vm h¡ Š`m|{H$ H$moB© g§Kf©,

_mÌ g§Kf© Ho$ {bE Zht hmoVm, ~pëH$ {H$gr CX²Xoí` Ho$ {bE hmoVm h¡; Am¡a {H$gr CX²Xoí` H$s `WmW© godm Cgr g_` hmo gH$Vr h¡, O~

CgHo$ {bE g§Kf© H$m VarµH$m, dµŠV Am¡a pñW{V H$mo gm_Zo aIH$a {Z`V {H$`m J`m hmo, AÝ`Wm g§Kf© _| Vmo g~ Hw$N bJm {X`m OmEJm,

{H$ÝVw CgH$m hm{gb em`X hr Hw$N {ZH$b gHo$Jm$& {\$a `h H$moB© ~w{Õ_Îmm H$s ~mX Z hmoJr Am¡a Omo ~mV ~w{Õ_Îmm H$s Zht hmoVr dh

{gÕm§V-{à`Vm H$s ^r Zht hmo gH$Vr$& Bg{bE ""{OhmX µ\$s g~rµ\$s {bëbmh'' H$s eŠb H$~ Š`m hmo, BgH$m {ZíM` hmbmV hr H$aVo

h¢$& Bñbm_ Zo g¡ÕmpÝVH$ ê$n go {d{^ÝZ n[apñW{V`m| Ho$ {bE, CgH$s Omo {d{dY eŠb| Am¡a àH$ma {ZpíMV H$a {XE h¢, do VrZ h¢ �

(1) Xm{˜br {OhmX (AmÝV[aH$ VWm J¥h`wÕ)

(2) XmdVr Am¡a {µ\$‹H«$s {OhmX (d¡Mm[aH$ Am¡a Amh²dmZmË_H$ `wÕ)

(3) _wgëbh {OhmX (geñÌ `wÕ)

Page 107: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

(1) Xm{˜br {OhmX"Xm{˜br {OhmX' H$m AW© `h h¡ {H$ ˜wX Bñbm_r g_mO Ho$ AÝXa Omo ~wamB`m± {ga CRmVr ZµOa AmE±, CZHo$ {déÕ O§J H$s OmE

Am¡a CÝh| Hw$Mb H$a aI {X`m OmE$& Š`m|{H$ `h AÝXa H$s ~wamB`m± Bñbm_ H$s Jdmhr Ho$ _mJ© _| ~‹Sr ˜VaZmH$, ~pëH$ g~go ˜VaZmH$

éH$mdQ hmoVr h¢$& Bg gå~ÝY _| Z~r (gëb.) H$m µ\$a_mZ gw{ZE �

""_wPgo nhbo Aëbmh VAmbm Zo {Og Z~r H$mo ^r n¡Xm {H$`m Wm, CgH$mo AnZo AZw`m{``m| d g_wXm`m| _| go Eogo {ZîRmdmZ

n¡adr H$aZodmbo Am¡a gmWr µOê$a {_bo, Omo CgHo$ VarµHo$ H$mo Ñ‹TVm go AnZmE ahVo, Am¡a CgH$s {hXm`Vm| d _mJ©Xe©Z H$m

AZwgmaU H$aVo ahVo $& {\$a CZHo$ ~mX CZH$s OJh Eogo CX²XÊS Am¡a Zmµ\$a_mZ bmoJ AmVo {OZH$m hmb `h hmoVm {H$ H$hVo dh

{Og na A_b Z H$aVo Am¡a dh {OgH$s CÝh| {hXm`V Z hmoVr$& AVEd, {OgZo CZHo$ {déÕ AnZo hmW go {OhmX {H$`m, dh

_mo{_Z (gË`{ZîR B©enam`U) h¡, {OgZo AnZr dmUr go {OhmX {H$`m dh ^r _mo{_Z h¡ Am¡a {OgZo AnZo A§V: H$aU go

{OhmX {H$`m, dh ^r _mo{_Z h¡$& BgHo$ ~mX amB© ~am~a ^r B©_mZ H$m H$moB© XOm© Zht hmoVm$&''

(hXrg : _wpñb_, ^mJ-1)

ñnîQ h¡ {H$ `h µ\$a_mZ Ho$db EH$ ˜~a hr H$s h¡{g`V Zht aIVm, ~pëH$ EH$ {hXm`V Am¡a AmXoe H$s h¡{g`V aIVm h¡$& Am¡a

CgH$m CX²Xoí` dñVwV: _wpñb_ g_wXm` H$mo `h ~VmZm h¡ {H$ ^{dî` _| ^r Eogr pñW{V`m± noe AmZodmbr h¢, Am¡a O~ `o pñW{V`m± noe

AmOmE± Vmo Bg hXrg go XmoZm| ~mV| ñnîQ hmo OmVr h¢ �

(1) EH$ Vmo, `h {H$ _wpñb_ g_mO Ho$ AÝXa Omo ~wamB© Am¡a Jw_amhr ^r n¡Xm hmo, Cgo ˜Ë_ H$a XoZo H$s H$mo{ee ""{OhmX'' h¡$&

(2) Xygar `h {H$ Cg H$mo{ee `m ""{OhmX'' H$s ì`mdhm[aH$ gyaV| {d{dY àH$ma H$s hmo gH$Vr h¢, {OZHo$ B©_mZr _V©~o ^r {d{dY

àH$ma Ho$ hm|Jo$&

(H$) g~go CÎm_ ~mV Vmo `h h¡ {H$ Cg ~wamB© `m Jw_amhr Ho$ {déÕ C{MV e¡br _| epŠV H$m à`moJ {H$`m OmE Am¡a AnZo hmWm| go

nH$‹S H$a CgH$m Jbm Km|Q {X`m OmE$&

(I) bo{H$Z AJa H$moB© dmñVd _| Eogr nmoµOreZ aIVm hr Z hmo `m CgHo$ AÝXa BVZm gmhg Z hmo {H$ {H$gr AW© Am¡a {H$gr ê$n _|

hmW H$s epŠV à`moJ H$a gHo$, Vmo {\$a dmŠ`epŠV go H$m_ bo$& ~wamB© H$mo ñnîQ eãXm| _| ~wamB© H$ho, {ZÝXm H$ao, g_PmE, nabmoH$ d

Am{˜aV `mX {XbmE, Aëbmh VAmbm H$s ZmamµOr go SamE Am¡a O~ BZ ~mVm| go H$m_ Z Mbo Vmo _m¡µH$m d pñW{V Ho$ _wVm{~µH$

Sm±Q-\$QH$ma V§~rh ^r H$ao$&

(J) Am¡a AJa BVZm gmhg ^r Z hmo Vmo Eogm Vmo µOéa H$a| {H$ Cg ~wamB© Ho$ {déÕ CgH$m {Xb ~oM¡Zr go ^a OmE$& Am§Im| _| dh

H$m§Qm ~ZH$a Mw^mVr aho$& A{^bmfm H$ao {H$ `h ~wamB© erK« A{V erK« {_Q OmE$& XwAm H$ao {H$ "Eo IwXm$! AnZo Bg JwZhJma ~ÝX| H$mo

e¡VmZ Ho$ h_bo go ~Mm bo$& CgHo$ AÝV:H$aU H$mo Or{dV Am¡a OmJ¥V H$a Xo, Vm{H$ Cg ~wamB© go Cgo K¥Um hmo OmE Am¡a Cg JÝXJr go dh

AnZo H$mo nmH$ H$a bo$&'

_wpñb_ g_mO d dmVmdaU H$mo nmH$ d n{dÌ H$aVo ahZo Ho$ `o VrZ ì`mdhm[aH$ Cnm` h¢ Am¡a `hr VrZ Cnm` gå^m{dV ^r h¢$& BZ_|

H$m àË`oH$ Cnm` ""{OhmX'' h¡$& Š`m|{H$ àË`oH$ Cnm` gË` Ho$ µH$m`_ ahZo Am¡a XrZ H$s Jdmhr nyam H$aVo ahZo H$s {H$gr-Z-{H$gr XaOo

H$s H$mo{ee hr hmoVr h¡$& Am¡a hµH$ Ho$ {bE H$mo{ee H$aVo ahZo hr H$m Zm_ Amëbmh H$s amh _| {OhmX ({OhmX µ\$s g~r {bëbmh) h¡$&

~wamB`m| H$mo {_QmZo H$s {OZ H$mo{eem| H$mo, Bg hXrg _| {OhmX H$hm J`m h¡, RrH$ CÝht H$mo{ee| H$mo H${Vn` hXrgm| _| ""VµJB©a

_wZ²H$a'' (AWm©V² ~wamB`m| H$mo ~Xb XoZm) ^r H$hm J`m h¡$& CXmhaUmW© �

""Vw__| go {Og {H$gr H$mo H$moB© ~wamB© ZµOa AmE Vmo Mm{hE {H$ Cgo AnZo hmW go ~Xb Xo$& AJa hmW go Eogm Z H$a gH$Vm hmo

Vmo AnZr µO~mZ (dmUr) go `h H Îm©ì` nyam H$ao Am¡a AJa BgH$s ^r epŠV Z aIVm hr Vmo `h H m_ AnZo {Xb go H$ao Am¡a

`h B©_mZ H$s g~go {ZMbr loUr hmoJr$&1 (hXrg : _wpñb_)

{\$a BÝht H$mo{eem| H$mo ""Zhr A{Zb²_wZH$a (AWm©V² ~wamB`m| go amoH$Zm) ^r H$hm J`m h¡$& AXmhaUmW© �

""^bmB© H$s Amoa ào[aV H$amo Am¡a ~wamB© go amoH$mo$&''

(µHw$aAmZ, 31:17)

""ZoH$s H$s Amoa EH$-Xygao H$mo ào[aV H$amo Am¡a ~wamB© go EH$-Xygao H$mo amoH$mo$&'' (hXrg : A~yXmCX,

Page 108: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

^mJ-2)

BZ CÕaUm| go kmV hþAm {H$ _wpñb_ g_mO Ho$ ~wao bmoJm| go ""{OhmX'' H$aZm CZH$s ""~wamB`m| H$mo ~Xb SmbZm'' Am¡a CÝh|

""~wamB`m| go amoH$Zm'' `o g~ dmñVd _| EH$ hr CX²Xoí` Ho$ dU©Z H$aZodmbo {^ÝZ eãX h¢ Am¡a h_ BZ_| go {Og eãX `m n[a^mfm H$mo ^r

b|, CgHo$ à`moOZ d AW© _| H$moB© AÝVa Z hmoJm$&

{\$a EH$ ~mV BZ hXrgm| go `h ^r _mby_ hþB© {H$ `h ""{OhmX'' Bñbm_ Ho$ AZw`m{``m| H$m Am_ Am¡a ì`mnH$ Am¡a emídV H$Îm©ì`

h¡$& Bg H$Îm©ì` go Z Vmo bmoJ {d_wŠV h¢ Z g_wXm` Am¡a amÁ`$& ~pëH$ AnZr-AnZr epŠV Ho$ _wVm{~µH$ Bg g~go ~‹So CÎmaXm{`Ëd _| g^r

gpå_{bV h¢$& Am¡a A{YH$ ñnîQrH$aU H$s Amdí`H$Vm hmo Vmo µHw$aAmZ _OrX Ho$ `o µ\$a_mZ ^r gw{ZE$& bmoJm| Ho$ gå~ÝY _| dh H$hVm

h¡$�

""_mo{_Z nwéf Am¡a _mo{_Z pñÌ`m± � EH$-Xygao Ho$ {_Ì h¢$& do ^bmB© H$m AmXoe XoVo Am¡a ~wamB© go amoH$Vo h¢$&'' (µHw$aAmZ,

9:71)

Bg µ\$a_mZ H$m ñnîQ AW© `h h¡ {H$ ^bmB© (_Aê$µ\$, H$m AmXoe XoZm Am¡a ~wamB© (_wpÝH$a) go bmoJm| H$mo Xya aIZm _wgb_mZ H$s

H$^r Z àWH$ hmoZodmbm JwU h¡, `h B©_mZ H$m ñd^md h¡, `h Bñbm_ H$s àH¥${V h¡$& Ohm± _wgb_mZ hmoJm, `h H$m_ ^r dhm± Adí` {H$`m

Om ahm hmoJm Am¡a Omo _wgb_mZ hmoJ dh `h H$m_ Adí` H$aoJm$&

Bñbm_r amÁ` Ho$ gå~ÝY go µ\$a_mZ Omar hmoVm h¡:-

""`o do bmoJ h¢, {OÝho AJa h_ µO_rZ _| g§à^wVm Am¡a gÎmm àXmZ H$a X|, Vmo do Z_mµO µH$m`_ H$a|Jo µOH$mV X|Jo, ^bmB© H$m

hþŠ_ H$a|Jo Am¡a ~wamB© go amoH|$Jo$&'' (µHw$aAmZ, 22:41)

Bggo kmV hþAm {H$ _wgb_mZ {Og àH$ma AnZr gm_mÝ` Am¡a d¡`pŠVH$ h¡{g`V _| ~wamB© H$mo nZnVo XoIZm ghZ Zht H$a gH$Vm,

Cgr àH$ma gÎmmYmar hmoH$a ^r dh Eogm hr H$ao Am¡a ~wamB`m| H$mo {_QmZm CgH$s gÎmm Ho$ AmYma^yV CX²Xoí`m| Am¡a H$V©ì`m| _| gå_{bV

hmoJm$&

2. XmdVr Am¡a {µ\$H«$s {OhmX""XmdVr Am¡a {µ\$H«$s {OhmX'' H$m AW© `h h¡ {H$ µJ¡a _wpñb_ joÌm| H$s Amoa go Bñbm_ Ho$ {˜bmµ\$ {OZ e§H$mAm| H$mo noe {H$`m OmE,

Omo E{VamµO CRmE OmE±, Omo VH©$ {XE OmE± � CZH$m C{MV Odm~ {X`m OmE Am¡a H$moB© gÝXoh `m E{VamµO `m VH©$ Eogm Z ahZo {X`m OmE

Omo Bñbm_ Ho$ Mohao H$m ~marH$-gm {hOm~ (naXm) ^r ~Zm {b`m Om gH$Vm hmo$& _ŠH$s Xm¡a Am{X go A§V VH$ Bgr {OhmX H$m Xm¡a Wm$&

O~ Aëbmh VAmbm Zo AnZo Z~r (gëb.) H$mo AmXoe Xo aIm Wm {H$ �

""AV: Vw_ BZ Bñbm_ Ho$ BZH$m[a`m| H$s ~mV Z _mZmo Am¡a µHw$aAmZ Ho$ Ûmam CZgo nyam-nyam {OhmX H$aVo ahmo$&'' (µHw$aAmZ,

25:52)

""µHw$aAmZ Ho$ Ûmam {OhmX H$aZo'' H$m AW© `h h¡ Am¡a `hr hmo gH$Vm h¡ {H$ Bñbm_ Ho$ BZH$m[a`m| Ho$ g_j CZ µHw$aAmZr Xbrbm| H$mo

~am~a noe H$aVo ahmo Omo Bñbm_ H$s gƒmB© H$mo Am¡a CZHo$ BZH$ma H$aZo Ho$ H$maUm| H$mo {ZaW©H$ hmoZo H$mo Imob H$a aI XoVr h¢ Am¡a Bg

Xbrb noe H$aZo H$s e¡br go CZH$s g§H$ënZmAm| H$s H$_µOmoar ~am~a ñnîQ H aVo ahmo, Omo µHw$aAmZ Zo Vwåh| {gIm`m h¡$& `h H$m_ nyar

Ñ‹TVm Ho$ gmW H$aVo ahmo, `hm± VH$ {H$ CZHo$ nmg AnZo BZH$ma Ho$ nj _| H$hZo Ho$ {bE H$moB© qH${MV² _mÌ ~w{Õg§JV ~mV Z ah OmE Am¡a

ha Amoa go {Ka H$a ah OmE±$&

Z~r (gëb.) Zo ^r Bg H$m_ H$mo ""µO~mZ H$m {OhmX'' H$hm h¡$& Amn (gëb.) µ\$a_mVo h¢ �

""AZoHo$ídadm{X`m| go AnZo YZ, AnZo àmUm| Am¡a AnZr µO~mZm| Ho$ Ûmam {OhmX H$amo$& (hXrg : A~y XmD$X,

^mJ-1)

""XmdVr Am¡a {µ\$H«$s {OhmX'' dmñVd _| ~w{Õ Am¡a VH$m] Ho$ H${W`mam| go b‹SZo H$m Zm_ h¡$& `h b‹SmB© Cg g_` VH$ b‹Sr OmZr

Mm{hE O~ VH$ {H$ Bñbm_ Ho$ {damoY Ho$ g_ñV d¡Mm[aH$ Am¡a Vm{H©$H$ J‹T ÜdñV Z hmo OmE±; Mmho do ~«h_kmZ (Spiritual Wisdom) go

gå~ÝY aIVo hm|, Mmho àmH¥${VH$ kmZ go, gä`Vm d gm§ñH¥${VH$ _¡XmZ Ho$ hm| `m Am{W©H$ d amOZr{V Ho$, {dkmZ go àmßV {H$E hþE hm| `m

Xe©Z go$& µHw$aAmZ _OrX Zo Aa~m| H$s EH$-EH$ Xbrb Am¡a CZHo$ CRmE hþE EH$ EH$ E{VamµO H$s {Og àH$ma YpÁO`m± C‹SmB© h¡, dh

{H$gr n[aM` H$m _whVmO Zht$& CgH$s pñW{V OmZ boZo Ho$ {bE Aëbmh VAmbm Ho$ Bg dmXo Ho$ eãXm| H$mo gwZ boZm n`m©ßV hmoJm,

{OgH$s CgZo Bg gå~ÝY _| CX²KmofUm H$s Wr �

Page 109: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""Eo Z~r (gëb.)$! `o bmoJ Vwåhmao g_j Omo AZmoIo go AZmoIo E{VamµO ^r bo AmE±Jo, h_ CgHo$ CÎma _| Vwåh| RrH$ ~mV Am¡a

gdm}Îm_ T§J go gwñnîQ H$a XoZodmbo VH©$ ~Vm {X`m H$a|Jo$&''

(µHw$aAmZ, 25:33)

`h d¡Mm[aH$ Am¡a Vm{H©$H$ b‹SmB© {Og T§J go b‹Sr OmZr Mm{hE, CgHo$ {bE µHw$aAmZ hH$s_ Zo `h g¡Õm§{VH$ {hXm`V Xr h¡ {H$ �

""VH©$-{dVH©$ H$s dh e¡br AnZmAmo, Omo g~go CÎm_ hmo$&'' (16:125) {H$gr e¡br H$s AÀNmB© Am¡a ~wamB© H$m µ\¡$gbm `h ~mV

H$aVr h¡ {H$ {Og CX²Xoí` Ho$ {bE Cgo AnZm`m J`m h¡, ghr Vm¡a na dh Cgo {H$g gr_m VH$ àmßV hmo gH$m h¡$& Bg{bE Bñbm_ Ho$ {bE

VH©$-{dVH©$ H$m ghr Am¡a µHw$aAmZr VarµH$m dhr hmo gH$Vm h¡, Omo _w˜m{V~ H$mo CgHo$ {ZH$Q bmE$& CgHo$ {X_mµJ H$mo CgH$s gƒmB© H$m

ñdrH$ma H$aZodmbm ~ZmE Am¡a CgHo$ {Xb Ho$ XadmµOo CgHo$ {bE Imob gHo$$& `h Eogm Cgr g_` hmo gH$Vm h¡, O~{H$ Bñbm_ Ho$ nj _|

~mobo OmZodmbo eãX EH$ Amoa Vmo ~w{Õ H$mo Anrb H$aZodmbo hm|, Xygar Amoa do _w˜m{V~ Ho$ µOohZ Am¡a CgH$s gmoM H$mo gm_Zo aIH$a H$ho

JE hm|, Vrgar Amoa CZ_| {Xb H$s {ZîRm Am¡a e¡br _| XX© ^am hmo$&

""Bg d¡Mm[aH$ Am¡a Vm{H©$H$ b‹SmB©'' Ho$ A{V[aŠV ""Amh²dmZmË_H$ Am¡a qMVZmË_H$ {OhmX'' H$m EH$ Jm¡U (AàYmZ) nhby ^r

h¡, Omo `Ú{n h¡ Jm¡U, {H$ÝVw ì`mdhm[aH$ ê$n _| CgH$m ~‹Sm _hËd h¡ Am¡a CgHo$ {~Zm `h ""{OhmX'' H$^r g\$b Zht hmo gH$Vm$& `h

nhby Y¡`© Am¡a A{dMbVm H$m nhby h¡$& Bg gƒmB© H$mo H$m¡Z Zht OmZVm {H$ Bñbm_ Ho$ Amh²dmZ H$s gÁOZVm H$m Odm~ gd©gmYmaU

gÁOZVm go Zht {_bm H$aVm$& {Og ~m{Vb (PyR) Ho$ ÜdOmdmhH$m| Ho$ g_j Amn "gË`-Y_©' (XrZo hµH$) H$mo noe H$a|Jo do BVZo

{demb-öX` Am¡a BVZo gË`{à` ~hþV H$_ {ZH$b|Jo {H$ AmnH$s ~mVm| H$mo RÊSo {Xb go Am¡a J§^raVm Ho$ gmW gwZ b| Am¡a {\$a CÝh| _mZ

b| `m ~mV H$m Odm~ ~mV go Am¡a VH©$ H$m Odm~ VH©$ go XoH$a Mwn hmo OmE±$& BgHo$ {dnarV àm`: `hr hmoJm {H$ BZ na EH$ H$e_H$e H$s

H¡${µ\$`V Vmar hmo OmEJr Am¡a µJbV àH$ma H$m njnmV CZHo$ ~m¡{ÕH gÝVwbZ H$mo Añ-ì`ñV H$aHo$ aI XoJm & {OgHo$ \$bñdê$n do

Jå^raVmnyU© dmVm© Am¡a ~m¡{ÕH$ VH$m] Ho$ àË`wÎma _| H$Qw dMZ ~mobZo, {Xb XwImZo d gVmZo Am¡a VH$brµ\$ nhþ±MmZo VH$ � na CVa AmE±Jo$&

ghm~m {H$am_ (a{µO.) go A{YH$ ghmZw^y{Verb Am¡a {hVqMVZ _| Sy~r hþB© Am¡a _Z_mohH$ d VH©$nyU© Amh²dmZ H$s e¡br Am¡a H$m¡Z

AnZm gH$Vm h¡$? _Ja CÝh| ^r Z Ho$db `h {H$ Bg n[apñW{V go Xmo-Mma hmoZm n‹Sm ~pëH$ ACëboIZr` gr_m VH$ Xmo-Mma hmoZm n‹Sm$&

Bg H«$_ _| Aëbmh VAmbm Zo CÝh| nhbo hr go {OZ eãXm| _| ˜~aXma H$a {X`m Wm, CÝh| µOam µJm¡a go n{‹TE �

""................. Am¡a Vwåh| CZ bmoJm| H$s Amoa go ^r, {OÝh| Vw_go nhbo {H$Vm~ Xr JB© Wr Am¡a ~hþXoddm{X`m| H$s Amoa go

^r, ~hþV-gr H$îQXm`H$ ~mV| gwZZr n‹S|Jr$& `{X Eogo g_` Vw_Zo Y¡`© go H$m_ {b`m Am¡a g§`_ Ho$ AmMmaU na O_o aho, Vmo

Bg_| H$moB© gÝXoh Zht {H$ `h ~‹Sr _hmZVm H$s ~mV hmoJr$&'' (µHw$aAmZ, 3:186)

kmV hþAm {H$ Bñbm_ H$s Bg ""µH$m¡br ehmXV'' (_m¡{IH$ Jdmhr) H$m ñd`§ _| VH$brµ\$m| H$s ~X{b`m± ~Z OmZm `µH$sZr h¡ Am¡a `h

~X{b`m± QyQ-QyQ H$a ~agVr h¢$& Eogm hmoH$a ahVm h¡ {H$ ˜¡a™dmhr ({hVqMVZ) H$m Odm~ AkmZVmnyU© njnmV go, _rRo ~mob H$m Odm~

J{b`m|_ go Am¡a Xbrb| H$m Odm~ nËWam| go {X`m OmE$& _m±J H$s OmE, ~pëH$ AmXoe {X`m OmE {H $µO~mZ| ~ÝX H$a bmo$& bo{H$Z ""hµH$

H$s Jdmhr'' H$s Anojm `h h¡ {H$ BZ _m±Jm| Am¡a hþŠ_m| H$mo RwH$am {X`m OmE Am¡a gmar _w˜m{bµ\$V Ho$ Cnam§V ^r Aëbmh Ho$ ~ÝXm| H$mo

Aëbmh H$s ~ÝXJr H$s XmdV (Amh²dmZ) bJmVma Xr OmVr aho Am¡a {H$gr {ZÝXm Ho$ Sa Ho$ {~Zm Xr OmVr aho$& hmbmV H$m X~md Mmho

H¡$gm hr g™V hmo {H$gr g_Pm¡Vo H$m {dMma VH$ {X_mµJ _| Z bm`m OmE Z~r (gëb.) H$mo `h {hXm`V Eogr hr pñW{V Ho$ {bE Xr JB© Wr

{H$ �

""{Og H$m_ H$m Vwåh| AmXoe {X`m J`m h¡, Cgo ñnîQ ê$n go nyam H$amo Am¡a Akm{Z`m| H$s nadmh Z H$amo$&'' (µHw$aAmZ,

15:94)

dmñV{dH$Vm Vmo `h h¡ {H$ XmdVr d gË` H$s Amoa Amh²dmZ H$aZo H$s J{V{d{Y`m| na ""{OhmX'' H$m ghr AWm] _| M[aVmW© hmoVm hr

Cgr dµŠV h¡ O~ do _w˜m{bµ\$V ({damoY) Ho$ Vyµ\$mZ _| H$s OmE±$&

3. _wgëbh {OhmX""_wgëbh {OhmX'' H$m AW© `h h¡¡ {H$ Bñbm_ H$m _mJ© amoH$Zodmbm| Ho$ {déÕ geñÌ `wÕ {H$`m OmE Am¡a Cg g_` VH$ {H$`m

OmE, O~ VH$ {H$ dh Cg _mJ© H$mo Iwbm Nmo‹SH$a hQ Zht OmVo$& `h "{OhmX' H$m A§{V_ ê$n h¡$& BgH$m Xygam Am¡a {d{eîQ Zm_

""{µH$Vmb'' AWm©V² g§J«m_ h¡$& ì`mdhm[aH$ ê$n _| `h {OhmX H$m g~go _we{H$b Am¡a Y¡`©-narjH$ ê$n h¡$& bo{H$Z Y_© H$s ajm Ho$ {bE

BgH$s ^r µOê$aV Am n‹Sm H$aVr h¡$& O¡gm{H$ Cgr dµŠV ñnîQ H$a {X`m J`m Wm, {Og dµŠV {H$ Bg geñÌ {OhmX H$m g~go nhbo AmXoe

Page 110: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

{X`m J`m Wm �

""B©_mZdmbmo$! Vw_ na b‹SmB© A{Zdm`© H$a Xr JB© h¡, `Ú{n dh Vw_H$mo ZmJdma _hgyg hmo ahr h¡, bo{H$Z ~hþV gå^d h¡ {H$

Vw_ EH$ MrµO H$mo ZmJdma _hgyg H$amo Am¡a (dñVwV:) dh Vwåhmao {bE ~ohVa hmo$&'' (µHw$aAmZ,

2:216)

`h {µH$Vmb Am¡a geñÌ {OhmX, Bñbm_ Am¡a Bñbm_ Ho$ AZw`m{``m| Ho$ nj _| "~ohVa' Am¡a ^bmB© H$m gmYZ {H$g àH$ma h¡$?

BgH$m ñnîQrH$aU BZ Xygar Am`Vm| _| {_boJm, {OZ_| {µH$Vmb H$m CX²Xoí` ~Vm`m J`m h¡$& CXmhaUV:

""Am¡a CZgo b‹Smo, `hm± VH$ {H $"{µ\$ËZm eof Z ah OmE Am¡a "XrZ' (Y_©) Aëbmh VAmbm Ho$ {bE hmo OmE$&''

(µHw$aAmZ, 2:193)

Aëbmh VAmbm Ho$ BZ eãXm| go ñnîQ Am¡a gw{ZpíMV ê$n _| _mby_ hmo OmVm h¡ {H$ gË` Ho$ Xwí_Zm| go b‹SZo H$m AmXoe EH$ ~hþV

~‹Sr µOê$aV Ho$ AYrZ {X`m J`m h¡$& dh µOê$aV `h h¡ {H$ Aëbmh H$m Zm_ boZo Am¡a CgHo$ AmXoem| Ho$ _wVm{~µH$ OrdZ JwµOmaZo H$m _mJ©

gmµ\$ hmo OmE Am¡a "{µ\$ËZo' H$s pñW{V ˜Ë_ hmo OmE$& "{µ\$ËZm' µHw$aAmZ H$m EH$ nm[a^m{fH$ eãX h¡ Am¡a BgH$m ^md `h h¡ {H$ bmoJm| H$mo

XrZ (Y_©) H$s n¡adr H$m hµH$ Z {X`m OmE Am¡a CÝh| AnZo dmñV{dH$ nyÁ`-à^w H$s CnmgZm go µO~aXñVr amoH$ {X`m OmE$& ñnîQ h¡ {H$

`h EH$ Eogm AË`mMma d µOwë_ h¡, {Oggo ~‹Sm Am¡a H$moB© µOwë_ d AË`mMma Zht hmo gH$Vm, `hm± VH$ {H$ µH$Ëb d ˜yZ H$s M§Jo{µO`V ^r

BgHo$ _wµH$m{~bo _| VwÀN hmoH$a ah OmVr h¡$& Š`m|{H$ AJa {H$gr H$s OmZ bo br JB© Vmo BgH$m n`m©` µÁ`mXm go µÁ`mXm `h h¡ {H$$ Cgo

Xw{Z`m H$s M§X amoµOm ~hma go d§{MV H$a {X`m J`m, bo{H$Z AJa {H$gr go CgH$s "˜wXmnañVr' (B©enam`UVm) bo br JB© Am¡a AnZo

nmbZhma H$m CnmgH$ (~ÝXm) ~ZZo go Cgo ~bmV² amoH$ {X`m J`m Vmo BgH$m _Vb~ `h h¡ {H$ CgH$m Agb OrdZ V~mh H$a {X`m J`m

Am¡a Cgo Am{˜aV (nabmoH$) H$s emídV Zo_Vm| go d§{MV H$a {X`m J`m$& {ZñgÝXoh XmoZm| hr MrµO| A{à` h¢$& bo{H$Z O~ BZ XmoZm| A{à`

MrµOmo| _| go EH$ H$mo MwZZm n‹S OmE Vmo EH$ _yI© ì`pŠV ^r nhbr Ho$ _wµH$m{~bo _| Xygar H$m MwZmd Zht H$aoJm$& Bg{bE µHw$aAmZ _OrX

O~ `h H$hVm h¡ {H$ �

""{µ\$ËZm µH$Ëb go ^r µÁ`mXm ~war MrµO h¡$&'' (µHw$aAmZ, 2:191)

Vmo EH$ Eogr ~mV µ\$a_mVm h¡, {OgH$s gƒmB© _| XmoamE± Zht hmo gH$Vr Am¡a `{X Bg ~mV _| XmoamE± Zht hmo gH$Vt Vmo H$moB© H$maU Zht

{H$ AnZr OmZm| H$s µHw$a~m{Z`m± XoH$a AJa gË` Ho$ amñVo H$s ~bmV² éH$mdQ| Xya H$a Xr OmE± Vmo BgHo$ CÎm_ hmoZo _| Xmo amE± hmo gH|$$&

EH$ Am¡a Am`V Xo{IE, {OgZo geñÌ {OhmX H$s Amdí`H$Vm na ZH$mamË_H$ e¡br _| am¡eZr Smbr h¡ �

""Am¡a AJa Aëbmh Hw$N bmoJm| H$mo Hw$N bmoJm| Ho$ Ûmam Xya Z {H$`m H$aVm Vmo Thm {XE OmVo CnmgZmJ¥h Am¡a {JaOo Am¡a

H$Zrgo1 Am¡a _g{OX| {OZ_| A{YH$Vm go Aëbmh H$m Zm_ {b`m OmVm h¡$& Am¡a Aëbmh CZ bmoJm| H$s µOê$a ghm`Vm H$aVm

h¡, Omo Cg (Ho$ XrZ) H$s ghm`Vm H$aVo h¢$&'' (µHw$aAmZ, 22:40)

Bg Am`V go Am¡a A{YH$ ñnîQ hmo J`m {H$ AJa Y_© Ho$ {bE H$^r Vbdma Z CRmB© OmE Am¡a ""{µ\$ËZo'' H$s O‹S Z H$mQ Xr OmE Vmo

˜wX Y_© H$s O‹S H$Q H$a ahoJr {µ\$ËZm ngÝX H$aZodmbo ˜wXm H$m Zm_ boZm Xy^a H$a X|Jo Am¡a ˜wXm H$s napñVe Ho$ EH$-EH$ {ZemZ H$mo

{_Qm H$a X_ b|Jo Bg {bE Y_© H$s ajm Am¡a CgH$s CÝZ{V Ho$ {bE geñÌ {OhmX ^r EH$ An[ahm`© Adí`H$Vm ~Z Om`m H$aVm h¡$&

----------------------

1. `hy{X`m| Am¡a B©gmB`m| Ho$ CnmgZmJ«h

geñÌ {OhmX Ho$ àH$maOhm± VH$ CZ AdamoYm| H$m gå~ÝY h¡ {OÝh| Xya H$aZo Ho$ {bE geñÌ {OhmX H$m AmXoe {X`m J`m h¡ ñnîQ VÏ` `h h¡ {H$ do g^r

EH$ hr àH$ma Ho$ Zht hmo gH$Vo � Bg{bE CZHo$ {déÕ {H$`o OmZodmbo {OhmX Ho$ àH$ma ^r h_oe EH$ hr go Zht hmo gH$Vo ~pëH$ Cg_| ^r

AÝVa hmoJm$& AdbmoH$Z ~VmVm h¡ {H$ `o éH$mdQ| g¡Õm§{VH$ ê$n _|_ Xmo àH$ma H$s hmoVr h¢ �

1. EH$ àH$ma H$s éH$mdQ Vmo dh hmoVr h¡ Omo Bñbm_ Ho$ _mZZodmbm| Ho$ gå~ÝY go noe AmVr h¡ � `mZr `h H$s Omo bmoJ _wgb_mZ

hm| CÝh| _wpñb_ hmoZo Ho$ AnamY _| gVm`m OmE Am¡a CZgo _m±J H$s OmE {H$ Bñbm_ Y_© H$mo _mZZo go ~mµO Am OmE± Am¡a BgHo$ {bE CZHo$

{déÕ epŠV H$m ^r à`moJ {H$`m OmE �

2. Xygar éH$mdQ dh hmoVr h¡ Omo µJ¡a-_wpñb_ hbµH$m| go noe AmVr h¡ AWm©V `h {H$ µJ¡a-_wpñb_m| Ho$ gm_Zo Bñbm_ H$mo noe hr Z

H$aZo {X`m OmE `m CZHo$ D$na EH$ Eogr gm_m{OH$ ì`dñWm {Z`wŠV aIr OmmE {OgHo$ hmoVo hþE CÝh| Bñbm_ H$mo µH$ar~ go XoIZo Am¡a

Page 111: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

g_PZo H$m Adga hr Z {_b gHo$�

Am¡a O~ éH$mdQ| Xmo àH$ma H$s hmoVr h¢ Vmo CZH$s AZwHy$bVm go {OhmX ^r Xmo AbJ-AbJ àH$ma Ho$ hmoJm Omo CZHo$ hQmZo Ho$ {bE

{H$`m OmZm Mm{hE$&

Ohm± VH$ nhbo àH$ma H$s éH$mdQ H$m gå~ÝY h¡ dh AË`ÝV H$Rmoa Am¡a ~hþV µÁ`mXm ZmJdma hr Zht ~pëH$ AË`ÝV AmH«$_H$ ^r

hmoVr h¡ � CgHo$ {˜bm\$ Omo gm_[aH$ µH$X_ CRm`m OmEJm CgH$s pñW{V ñnîQV: ~Mmd H$s hmoJr Bgr H$maU Bgo ajmË_H$ {OhmX H$hZm

Mm{hE$& Aëbmh VAmbm Zo _wgb_mZm| H$mo g~go nhbo Bg {OhmX H$m AmXoe {X`m Wm$& Š`m|{H$ dh éH$mdQ {OgH$mo hQmZo Ho$ {bE

{OhmX {H$`m OmVm h¡ ì`dhmaV: nhbo noe AmB© Wr O¡gm {H$ ñd^mdV: Am_Vm¡a go nhbo noe Am`m hr H$aVr h¡$& µHw$aAmZ _| Bg gå~ÝY

_| Am`m h¡�

""CZ bmoJm| H$mo (_wµH$m~bo H$s) AZw_{V Xo Xr JB© {OZgo O§J H$s Om ahr h¡, Š`m|{H$ CZ na AË`mMma {H$`m J`m h¡ Am¡a

{ZñgÝXoh Aëbmh CZH$s ghm`Vm H$aZo H$s nyar epŠV aIVm h¡, {OÝh| Ho$db `h H$hZo na {H$ h_mam nmbZ hma Aëbmh h¡,

CZHo$ AnZo Kam| go AZm{YH$ma {ZH$mb {X`m J`m h¡'' (µHw$aAmZ, 22:40)

`h Am`V _XrZm Ho$ Amapå^H$H$mb _| AdV[aV hþB© Wr$& Bg_o Bg ~mV H$m ñnîQrH$aU {dÚ_mZ h¡ {H$ _wgb_mZm| H$mo _ŠH$m Ho$ CZ

bmoJm| Ho$ _wµH$m~bo _| Omo _wgb_mZm| H$mo gVm aho Wo Vbdmao CRmZo H$s BOmµOV Xr JB© h¡$& `h BOmµOV CZHo$ CËnr‹SZ Am¡a _µOby{_`V Ho$

H$maU go Xr JB© h¡ Am¡a Bg{bE ^r {H$ ˜wX CZna h_bm {H$`m J`m h¡$& `hr ~mV {d{^ÝZ e¡{b`m| _| H$hr OmVr ahr O~ VH$ {H$ Hw$a¡e

H$s `h AmH«$_U H$mar h¡{g`V ~aµH$ama Am¡a O§J H$s `h hmbV µH$m`_ ahr$& Bg{bE Cg dµŠV VH$ Ho$ g_ñV _eñÌ {OhmX Ho$db

ajmË_H$ àH$ma Ho$ Wo$&

(2) ahr Xygao àH$ma H$s éH$mdQ, Vmo CgHo$ {˜bmµ\$ {H$E OmZodmbo {OhmX go nhbo ñd`§ CgH$s AnZr pñW{V H$mo µOam {dñVma go

g_P boZm Mm{hE ""Bñbm_'' H$s h¡{g`V Am¡a ""_wpñb_ g_wXm`'' Ho$ OrdZ-H$Îm©ì`'', BZ XmoZm| MrµOm| H$m dU©Z g{dñVma {nNbo n¥îRm|

_| Am MwH$m h¡$& "Bñbm_' g_ñV g§gma Ho$ {bE Am`m h¡$& dhr hµH$ Am¡a ZOmV (_wpŠV) Ho$ {bE eV© h¡$& BgHo$ A{V[aŠV Omo Hw$N h¡ dh

`m Vmo ~m{Vb (PyR) h¡ `m Aëbmh Ho$ {ZH$Q AñdrH$m`© h¡$& _wpñb_ Cå_V (g_wXm`) Bg ~mV H$s {µOå_oXma h¡ {H$ Bñbm_ H$s Cg

h¡{g`V H$s AnojmAm| H$mo nyam H$ao, Cgo g_ñV g§gma _| \¡$bmE$& CgHo$ gË` hmoZo H$s Jdmhr Xo Am¡a ha gå^d VarµHo$ go Bg ~mV H$s

H$mo{ee H$ao {H$ ˜wXm Ho$ ~ÝXo dñVwV: CgHo$ ~ÝXo Am¡a AmkmZwnmbH$ ~Z OmE± Am¡a CgHo$ ^oOo hþE Cg gË`-Y_© (XrZo hµH$) go Xya ahH$a

AnZm BhbmoH$ V~mh Am¡a AnZm nmabm¡{H$H$ OrdZ ~a~mX Z H$aVo ah|$& BZ XmoZm| ~mVm| H$s `h Iwbr hwB© Anojm h¡ {H$ Bñbm_ Ho$

_mZZodmbo AnZo Xm`ao _| {g_Qo Z ah|, ~pëH$ AmJo ~‹T|$& Aëbmh Ho$ Y_© H$mo boH$a g§gma Ho$ Jmoeo-Jmoeo VH$ nhþ±M| Am¡a AnZo Bg _mJ© _|

{H$gr H$mo AdamoYH$ Z ~ZZo X|$& {OZ bmoJm| Ho$ grZo Bg Amh²dmZ Ho$ {bE Z Iwb gH|$, CÝh| Bñbm_ bmZo Ho$ {bE {dde H$^r Z H$a|$&

Š`m|{H$ BgH$m H$mB© bm^ hr Zht$& bo{H$Z CÝh| Bg ~mV H$s BOmµOV ^r Z X| {H$ do Xygam| Ho$ {Xbm| Am¡a {X_mµJm| na nhaoXma ~ZH$a ~¡R

OmE±, `m Eogm dmVmdaU ~ZmE aI|, Omo Bñbm_ go bmoJm| H$mo n[a{MV hr Z hmoZo Xo & àË`oH$ ÑpîQdmZ² _hgyg H$aoJm {H$ Bñbm_ H$mo Eogm

Iwbm hþAm _hm¡b Cg g_` VH$ Zht {_b gH$Vm, O~ VH$ {H$ {µOÝXJr H$s gm_m{OH$ ì`dñWm "AgË`' Ho$ hmWm| go {ZH$bH$a ñd`§

CgHo$ AnZo hmWm| _| Z Am OmE$& Š`m|{H$ _mZd g_mO na Omo ì`dñWm {Z`wŠV hmoVr h¡, dh bmoJm| Ho$ µOohZm| H$mo ^r AnZo ÑpîQH$moUm| H$s

{JaµâV _| {bE ahVr h¡$& `m H$_ go H$_ `h {H$ AnZr nH$‹S _| {bE ahZo H$s H$mo{ee H$aVr ahVr h¡ VWm CZHo$ {bE {H$gr Xygar

d¡Mm[aH$ d ì`mdhm[aH$ ì`dñWm H$s Amoa Ü`mZ XoZo H$m H$moB© Adga eof Zht ahZo XoZm MmhVr h¡$& Bg{bE O~ VH$ H$moB© µJ¡a-Bñbm_r

ì`dñWm {H$gr g_mO na NmB© ahoJr, ì`mdhm[aH$ Am¡a ^mdZmË_H$ ê$n _|, Bñbm_ Ho$ {bE Am_ µOohZm| Ho$ Ûma ~ÝX hr ah|Jo$& `h EH$

Eogr pñW{V h¡ {Ogo Bñbm_ Ho$ _mJ© _| éH$mdQ d AdamoYH$ hr H$hm OmEJm$& H$_ go H$_ Bñbm_ Vmo `hr H$hVm Am¡a `hr g_PVm h¡$& Omo

ì`pŠV ^r CgH$s CnamoŠV h¡{g`V H$mo gm_Zo aI H$a µJm¡a H$aoJm dh {ZpíMV ê$n go `h ñdrH$ma H$aoJm {H$ {ZíM` hr Bñbm_ H$mo AnZr

hX VH$ Eogm hr H$hZm Am¡a Eogm hr g_PZm Mm{hE$& A~ AJa ha µJ¡a-Bñbm_r amOZr{VH$ ì`dñWm Bñbm_ Ho$ _mJ© H$s éH$mdQ h¡ Vmo

CgH$s ñdm^m{dH$ Anojm `h h¡ {H$ Bñb_ g§gma _| H$ht ^r {H$gr µJ¡a-Bñbm_r amOZr{VH$ ì`dñWm H$mo à^mdr d AmÀNm{XV ahZo H$m

hµH$Xma ñdrH$ma Z H$ao$& CgH$s AmH$m§jm hmo {H$ emgZ gÎmm CgHo$ hmW _| _wgb_mZm| Ho$ Zht daZ² Bñbm_ Ho$ hmW _| �� aho$& Ohm± ^r

Bñbm_ H$s emgZ-gÎmm H$mo ñdrH$ma H$aZo go BZH$ma {H$`m OmE, dhm± Cgo ñdrH$ma H$amHo$ ahm OmE$& AV: µHw$aAmZ _OrX Zo Ohm± EH$

_wX²XV VH$ ñdajmË_H$ {OhmX H$s MoVmdZr na ~g H$a aIm Wm, dhm± AmJo MbH$a AnZm A§{V_ bú` `h ~Vm`m �

""dhr (Aëbmh) h¡ {OgZo AnZo agyb H$mo {hXm`V Am¡a gƒm Y_© XoH$a ^oOm h¡, Vm{H$ Cgo gmao Y_m] na à^mdr H$a Xo, Mmho

Page 112: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

`h ~mV ~hþXoddm{X`m| H$mo {H$VZr hr ZmJdma Š`m| Z hmo$&''

(µHw$aAmZ, 9:33)

""gmao Y_m] na à^mdr'' H$aZo go A{^àoV g¡Õm§{VH$ d d¡Mm[aH$ dM©ñd ^r Wm, Am¡a amOZr{VH$ dM©ñd ^r$& `hr H$maU Wm {H$

CgZo Bg CX²KmofUm Ho$ gmW hr gmW `h AmXoe ^r {X~m {H$ �

""Vw_ g~ {_bH$a ~hþXoddm{X`m| go b‹Smo, O¡gm{H$ do g~ {_bH$a Vw_go b‹SVo h¢$&'' (µHw$aAmZ, 9:36)

Am¡a {\$a `hr dmñV{dH$ ahñ` h¡ {OgH$mo XoIVo hþE Z~r (gëb.) Zo ^r Bg {µH$Vmb Am¡a {OhmX H$mo H$^r Z ˜Ë_ hmoZodmbr

Amdí`H$Vm Am¡a {µOå_oXmar ~VmVo hþE AnZo AZw`m{``m| H$mo gMoV H$a aIm h¡ {H$ �

""{OhmX _oao g_` go boH$a Cg g_` VH$ Omar ahoJm, O~ VH$ {H$ _oao AZw`m{``m| H$m A§{V_ ì`pŠV XÁOmb go Z b‹S bo$&

`h {OhmX Z Vmo H$^r {H$gr µOm{b_ emgH$ Ho$ µOwë_ Ho$ H$maU go gm{µH$V (Ë`ŠV) Rham`m OmEJm Am¡a Z {H$gr Ý`m`erb

emgH$ Ho$ Ý`m` Ho$ ZVrOo _|$&'' (hXrg : A~y XmCX, ^mJ-1)

Z~r (gëb.) Zo AnZo A§{V_ Xm¡a _| Am¡a ˜wbµ\$m-E am{eXrZ (gË`nWJm_r ˜brµ\$mAm|) Zo AnZo `wJm| _| Aa~ go ~mha Ho$

emgH$m| H$mo Bñbm_ H$s Amoa Amh²dmZ {H$`m Am¡a CZHo$ BZH$ma na {Og àH$ma epŠV Ho$ Ûmam CÝh| Bñbm_r gÎmm Ho$ AYrZ {H$`m, dh

Cgr µ\$µO© (A{Zdm © H$Îm©ì`m|) Ho$ VhV Am¡a Cgr CX²Xoí` Ho$ {bE Wm$&

My±{H$ Bg {OhmX H$s pñW{V ñdajm H$s Zht, ~pëH$ BµŠXm_ (nhb) H$s h¡, Bg{bE Bgo "BµŠXm_r {OhmX' H$hZm Mm{hE$&

""BµŠXm_r {OhmX'' Ho$ gå~ÝY _| Xmo ~mV| µOohZ Ho$ AÝXa {~bHw$b gmµ\$ ahZr Mm{hE± �

nh²br ~mV `h {H$ BgH$m CX²Xoí` `h µH$VB© Zht h¡ {H$ bmoJm| H$mo Bñbm_ bmZo na {dde {H$`m OmE$& Š`m|{H$ Bñbm_ H$m gå~ÝY

{Xb go h¡ Am¡a {Xb ~b à`moJ d ~bmV² H$mo{ee go {H$gr MrµO H$m _mZZodmbm d lÕmbw Zht hþAm H$aVm$& Bg{bE Bñbm_ ^r

~bà`moJ go n¡Xm Zht {H$`m Om gH$Vm$& µHw$aAmZ _OrX _| `h ~mV ~ma-~ma XwhamB© JB© h¡ {H$ AJa Aëbmh VAmbm MmhVm {H$ CgHo$

~ÝXm| _| H$moB© Jw_amh Am¡a Zmµ\$a_mZ Z aho Vmo do Ch| n¡Xm hr _mo{_Z Am¡¡a _wpñb_ ~ZmH$a H$aVm `m n¡Xm H$aZo Ho$ ~mX CÝh| ˜wX AnZo

Z¡g{J©H$ AmXoe go _wpñb_ ~Zm XoVm$& (µHw$aAmZ, 13:31) `h H$m_ Z~r `m CgH$s Cå_V Ho$ {bE CRm Z aIVm {H$ do CÝh| µO~aXñVr

gƒ Am¡a ZoH$ _wpñb_ ~ZmE±$& bo{H$Z BZgmZ {Og _µH$gX Ho$ {bE n¡Xm {H$`m J`m h¡, CgH$s ÑpîQ Ho$ gm_Zo `h µO~aXñVr H$m Bñbm_

My±{H$ {H$gr H$m_ H$m Z hmoVm, Z {H$gr àH$ma C{MV Rham`m OmVm, Bg{bE CgZo Eogm Zht {H$`m$& AVEd, CgH$m gmµ\$ EbmZ h¡ {H$ �

Y_© Ho$ {df` _| _¢Zo BZgmZ H$mo AmµOmX n¡Xm {H$`m h¡, {H$gr ~b go H$m_ Zht {b`m h¡ �

""Y_© Ho$ {df` _| H$moB© µOmoa-µO~aXñVr Zht$&''

(µHw$aAmZ, 2:256)

Eogr pñW{V _| dh Bg ~mV H$mo H¡$go ghr Rham gH$Vm Wm {H$ Bñb_ Ho$ _m_bo _| `Ú{n _¢Zo Vmo {H$gr µO~aXñVr go H$m_ Zht {b`m

h¡, _Ja _oao Z{~`m| Am¡a _oao _wpñb_ ~ÝXmo H$mo BgH$s Iwbr NyQ h¡$! `h EbmZ Vmo gmµ\$ ~VmVm h¡ {H$ Bñbm_ µH$~yb H$a boZo Ho$ {bE

µO~aXñVr {H$gr hmb _| Zht H$s Om gH$Vr$& Bg _m_bo _| ha ì`pŠV H$mo nyar AmµOmXr h¡, Mmho Vmo Cgo ñdrH$ma H$ao, Mmho Vmo Z H$ao$&

Xygar ~mV `h {H$ `h {H$gr EH$ Om{V d µH$m¡_ H$mo AmµH$m (ñdm_r) Am¡a Xygar µH$m¡_m| H$mo CgH$m µJwbm_ ~ZmZo H$m A{^`mZ ha{JµO

Zht h¡$& `mZr {Og MrµO H$mo BñVo_m[a`V `m gm_«mÁ` H$hm OmVm h¡ Cggo CgH$m Xya H$m ^r H$moB© [aíVm Zht$& BgHo$ {déÕ `h Hw$N Eogr

AmYma^yV gƒmB`m| H$m Ho$db amOZr{VH$ à^wVm ñdrH$ma H$amZo H$m A{^`mZ d AmÝXmobZ h¡ {OZna Bg nyao ~«ô_mÊS H$s ì`dñWm {Z^©a

h¡ Am¡a {OZHo$ ñdrH$ma H$a boZo na BZgmZ H$s Xw{Z`m Am¡a Am{˜aV XmoZm| H$s g\$bVm {Z^©a h¡$& {\$a Omo bmoJ Xygam| go BZ AmYma^yV

gƒmB`m| H$s Ho$db amOZr{VH$ d A§er` à^wVm ñdrH$ma H$amZo CRo hmoVo h¢, CZH$s Xem `h hmoVr h¡ {H$ do ñd`§ CZH$s nyU© à^wVm ñdrH$ma

{H$E hmoVo h¢$& gmo{ME, Omo {Jamoh ñd`§ g~go ~‹So AmµH$m (ñdm_r) g~go nyU© Xmg H$s h¡{g`V aIVm hmo, dh {H$gr Xygao H$mo Š`m Am¡a H¡$go

AnZm Xmg d µJwbm_ ~ZmEJm$? BgHo$ A{V[aŠV Xygam| go CZ AmYma^yV gƒmB`m| H$s `h A§er` à^wVm ^r dh AnZo {H$gr bm^ Ho$

{bE Zht, ~pëH$ ñd`§ CÝht Ho$ bm^ Ho$ {bE ñdrH$ma H$amVo h¢$& do CZH$m Hw$N boVo Zht, Ab~Îmm Hw$N XoZo H$s H$mo{ee Adí` H$aVo h¢$&

Š`m|{H$ Bg Vah do CÝh| Cg gË` H$mo {ZH$Q go XoIZo H$m Adga àXmZ H$aVo h¢ {Og_| CZH$s XmoZm| OhmZ H$s ˜w{e`m± {Nnr hþB© h¢$& CZHo$

ñdm{^_mZ H$mo `h amOZr{VH$ nam YrZVm AghZr` hmo gH$Vr h¡, {H$ÝVw `h ñdm{^_mZ EH$ µJbV T§J H$m ñdm{^_mZ hmoJm Am¡a ñd`§

CZHo$ {hV Ho$ {déÕ hmoJm$& Bg{bE dh dñVwV: H$moB© _hËd Zht aIVm$&

geñÌ {OhmX H$s eV]

Page 113: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

geñÌ {OhmX, Mmho dh AmH«$m_H$ hmo, Mmho AmË_ajmË_H$, ha pñW{V _| Zht {H$`m Om gH$Vm$& `h Ho$db {d{eîQ pñW{V _| hr

{H$`m Om gH$Vm h¡$& BgHo$ {bE Hw$N Amdí`H$ eV] h¢$& O~ VH$ `o eV] nyar Z hmo ahr hm|, dh {H$gr àH$ma ghr Z hmoJm Am¡a Z Ho$db `h

{H$ Eogo "{OhmX' H$s H moB© µH$Ð d µH$s_V Z hmoJr, ~pëH$ dh {gao go {OhmX hr Z hmoJm Am¡a {H$gr ew^à{V\$b d gdm~ Ho$ ~OmE

Aëbmh H$s ZmamµOr H$m H$maU ~Z OmEJm$&

`o eV] {ZåZmZwgma h¢

(1) {OhmX H$aZodmbo _wgb_mZ ñdVÝÌ Am¡a ñdmYrZ hm| Am¡a CZH$s AnZr EH$ {Z`_~Õ gm_m{OH$ ì`dñWm ñWm{nV hmo Am¡a

EH$ ˜brµ\$m `m A_ra (President) CZH$m noedm hmo$& {~Zm Bg ñdVÝÌ gm_m{OH$ ì`dñWm Ho$ H$moB© gm_[aH$ µH$X_ Zht CRm`m Om

gH$Vm$& gm_[aH$ nhb, Mmho dh ajmË_H$ àH$ma H$s hr Š`m| Z hmo, EH$ ñdVÝÌ dmVmdaU _| Am¡a EH$ ñdmYrZ A_ra Ho$ ZoV¥Ëd _| hr

H$s`m Om gH$Vr h¡$&1 AVEd, _wgb_mZm| H$mo _ŠH$m H$s namYrZVmnyU© {µOXJr _| AnZo à{VajU Ho$ {bE ^r hmW CRmZo H$s AZw_{V Zht

Xr JB©$& `Ú{n µHw$a¡e Ho$ µOwë_ AnZr Ma_ gr_m H$mo nhþ±Mo hþE Wo$& `h AZw_{V {hOaV Ho$ ~mX Am¡a _XrZo H$m ñdVÝÌ dmVmdaU CnbãY

hmoZo Ho$ ~mX hr {_b gH$s, Ohm± Amn (gëb.) Ho$ ZoV¥Ëd _| d¡Ym{ZH$ ê$n go Bñbm_r ñQoQ µH$m`_ hmo gH$s Wr$& `hr hmb CZ g_ñV

Z{~`m| (Ab¡.) H$m ahm, {OZH$m Amh²dmZ geñÌ {OhmX Ho$ MaU _| à{dîQ H$a MwH$m Wm$&

O~ VH$ `h eV© nyar Zht hmo OmVr Cg dµŠV VH$ Y_© Ho$ {bE nhþ±MmB© OmZodmbr VH$brµ\$m| H$m ~Xm©íV H$aZm hr Agb {OhmX h¡$&

(2) {damoYr epŠV`m| go b‹SZo Ho$ {bE Ano{jV epŠV àmßV hmo$& Š`m|{H$ earAV Zo AnZo AmXoem| H$s n¡adr Ho$ {gb{gbo _|

OJh-OJh `h Cgyb ~`mZ H$a {X`m h¡ �

""{H$gr ì`pŠV na CgH$s gm_Ï`© Ho$ AZwê$n hr {µOå_oXmar SmbQm h¡$&'' (µHw$aAmZS, 2:286)

Bgr {gÕm§V Ho$ AZwgma CgZo `h AmXoe ^r {X`m h¡ �

""Aëbmh H$m VµH$dm AnZmAmo, {OVZm {H$ Vwåhmao ~g _| hmo$&''

(µHw$aAmZ, 64:16)

Bg{bE O~ VH$ Xwí_Z go b‹SZo Ho$ {bE Ano{jV epŠV _m¡OyX Z hmo, {OhmX H$aZo H$m CÎmXm{`Ëd ^r _wgb_mZm| na bmJy hmoJm$&

(3) `h {OhmX Am¡a {µH$Vmb nyar Vah ""µ\$s g~rb{bëbmh'' (Aëbmh Ho$ _mJ© _|) hmo$& b‹SZodmbo _wgb_mZ Ho$db Y_© Ho$ {bE

Am¡a Aëbmh Ho$ H${b_o H$mo ~wbÝX H$aZo Ho$ {bE aho hm|$& ~wamB© Am¡a µOwë_ d AË`mMma H$mo {_QmZm Am¡a ^bmB© Am¡a Ý`m` H$mo g_¥{Õ

àXmZ H$aZm hr CZH$m CX²Xoí` hmo VWm `h g~ Hw$N ^r Ho$db Bg{bE hmo {H$ CZH$m Aëbmh CZgo amµOr hmo OmE$& BgHo$ A{V[aŠV H$moB©

Xygam CX²Xoí` Am¡a CËàoaH$ Bg O§J Ho$ nrNo H$m`©aV Z hmo$& Z~r (gëb.) go nyNm J`m {H$ ""EH$ ì`pŠV _mbo µJZr_V Ho$ {bE b‹SVm h¡,

Xygam ewhaV (à{g{Õ) Ho$ {bE Am¡a Vrgam {XImdo Ho$ {bE b‹SVm h¡, BZ_| go {H$gH$s b‹SmB© Aëbmh Ho$ _mJ© _| hmoVr h¡$?''

---------------------------------------------------------------------

1. BgH$m `h AW© Zht h¡ {H$ {H$gr Xoe Ho$ _wgb_mZ AJa ñdV§Ì Am¡a ñdmYrZ Z hm| Am¡a CZ na µOwë_ d AË`mMma {H$`m OmVm hmo, Vmo do Cg µOwë_d AË`mMma H$m à{VamoY ^r Zht H$a gH$V|$& {H$gr

µOm{b_ Ho$ µOwë_ H$m _wµH$m{~bm H$aZm ñd`§ _| EH$ gdm~ H$m H$m_ h¡$& `{X Bg à{VajUmË_H$ `wÕ _| H$moB© _wgb_mZ _mam OmE Vmo dh ^r Aëbmh Ho$ {ZH$Q ehrX H$m XOm© nmEJm$&

(A~y XmD$X)

_Ja ñnîQ h¡ {H$ nm[a^m{fH$ {OhmXd {µH$Vmb H$s `hm± MMm© hmo ahr h¡ dh Am¡a MrO h¡ Am¡a AnZr OmZ d _mb Ho$ ~Mmd Ho$ {bE µOm{b_m|_ Am¡a AmH«$_U H m[a`m| H$m gm_Zm H$aZm {~bHw$b Xygar MrµO h¡$&

Amn (gëb.) Zo µ\$a_m`m �

""Omo ì`pŠV Ho$db Aëbmh H$m H$m{b_m ~wbÝX H$aZo Ho$ {bE b‹SVm h¡, ~g Cgr H$m b‹SZm Aëbmh Ho$ _mJ© _| hmoVm h¡$&''

(hXrg : ~w˜mar, ^mJ-1)

EH$ Am¡a _m¡µHo$ na {H$gr Zo nyNm, ""Eo Aëbmh Ho$ agyb (gëb.)$& EH$ ì`pŠV h¡ Omo Aëbmh H$s amh _| {OhmX H$aZm MmhVm

h¡, bo{H$Z gmW hr Xw{Z`m H$m H$moB© bm^ ^r CgHo$ gm_Zo h¡, Bg gå~ÝY _| Amn (gëb.) Š`m µ\$a_mVo h¢$?''

Amn (gëb.) Zo µ\$a_m`m, ""bm AO²-a-b-hÿ'' AWm©V² Cgo H$moB© AO« d gdm~ Z {_boJm$&

nyNZodmbo Zo VrZ ~ma `hr gdmb {H$`m Am¡a Amn (gëb.) Zo VrZm| ~ma `hr Odm~ {X`m$& (hXrg :

A~yXmD$X, ^mJ-1)

Bgr àH$ma Amn (gëb.) Zo `h ^r µ\$a_m {X`m h¡ {H$ �

"">................ Zht h¡ h__| go dh Omo {H$gr njnmV d ^oX^md Ho$ H$maU b‹So, VWm Zht h¡ h__| go dh Omo {H$gr njnmV

Page 114: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

d ^oX^md Ho$ H$maU OmZ Xo$&'' (hXrg : A~y XmD$X, ^mJ-2)

{OhmX H$s nhbr Xmo eVm] H$s µOê$aV Vmo {~bHw$b ñnîQ h¡, bo{H$Z Bg Vrgar eV© H$s µOê$aV H$mo g_PZo Ho$ {bE Wmo‹Sm-gm µJm¡a

H$aZm n‹SoJm$& Bñbm_ Zo b‹SmB© H$m hþŠ_ ~wamB© Am¡a {µH$ËZo (CnÐd) H$mo {_QmZo Am¡a ^bmB© d ˜wXmnañVr (B©enam`UVm) H$s ñWmnZm H$aZo

Ho$ {bE {X`m h¡, O¡gm {H$ D$na {dñVma go _mby_ hmo MwH$m h¡, Vmo Š`m do bmoJ Omo ñd`§ AnZo AÝXa µJbV ^mdZmE± nmb aho hm| Am¡a CÝht

^mdZmAm| Ho$ AYrZ b‹S aho hm|, do AnZr b‹SmB© Ho$ ZVrOo _| ZoH$s Am¡a ˜wXm nañVr H$mo g_¥{Õ àXmZ H$a gH|$Jo$? ñnîQ h¡ {H$ Zht$& Eogo

bmoJ Vmo Omo Hw$N H$a|Jo dh Ho$db `h hmoJm {H$ EH$ ~wamB© Ho$ ñWmZ na Xygar ~wamB© H$mo bmH$a ñWm{nV H$a X|Jo$& Am¡a ~mV Z Ho$db `h {H$

Bñbm_ H$s H$moB© {˜X_V Zht, ~pëH$ CbQr CgH$s eÌwVm h¡, Š`m|{H$ Eogo bmoJ ~wamB© H$m `h Iob Bñbm_ Ho$ Zm_ na Iob|Jo$& {OgHo$

n[aUm_ñdê$n Aëbmh Ho$ ~ÝXo Bñbm_ go Hw$N Am¡a Xya hr hmo OmE±Jo$&

Y_© _| {OhmX H$m _hËd{Og {OhmX na Y_© H$m ApñVËd {Z^©a hmo Am¡a Omo B©_mZ H$s ñdm^m{dH$ _m±J hmo, Y_© _| CgH$m ñWmZ H$moB© gmYmaU Zht hmo

gH$Vm$& `hr H$maU h¡ Omo Amn XoIVo h¢ {H$ µHw$aAmZ _OrX O~ H$^r gƒo B©_mZdmbo H$s AmYma^yV {deofVmAm| H$m CëboI H$aVm h¡,

Vmo CZ_| {OhmX H$mo A{Zdm`© ê$n go em{_b aIVm h¡$& CXmhaUW© :�

""Am¡a do bmoJ Omo B©_mZ bmE Am¡a {OÝhm|Zo Aëbmh H$s amh _| Ka~ma Nmo‹So Am¡a {OhmX {H$`m, Am¡a do bmoJ {OÝhm|Zo CÝh| eaU

Xr Am¡a CZH$s _XX H$s `hr bmoJ gƒo _mo{_Z h¢$&'' (µHw$aAmZ, 8:74)

""Eo B©_mZdmbmo$! Š`m _¢ Vwåh| dh ì`mnma ~VmD±$, Vmo Vwåh| (Am{˜aV Ho$) XX©ZmH$ AµOm~ go ~Mm bo$? ( dh `h h¡ {H$)

Aëbmh na Am¡a CgHo$ agyb (gëb.) na B©_mZ aImo Am¡a AnZo _mbm| Am¡a AnZr OmZm| go ˜wXm H$s amh _| {OhmX H$amo$&''

(µHw$aAmZ, 61:10-11)

_mZmo {H$ CgHo$ {ZH$Q {OhmX Ho$ {~Zm Xw{Z`m _| ""gƒo XrZ (Y_©) d B©_mZ'' H$s Ama¡ Am{˜aV _| ""XX©ZmH$ AmOm~ go {ZOmV''

H$s H$moB© H$ënZm hr ~mµH$s Zht ah OmVr$&

BZ Am`Vm| _| CëboI `Ú{n geñÌ {OhmX hr H$m h¡, _Ja CZ_| {OhmX H$m Omo _hËd Am¡a J[a_m ~`mZ hþB© h¡ dh Cgr {OhmX Ho$

{bE {d{eîQ Zht, ~pëH$ Am_ h¡ Am¡a {OhmX H$s Xygar {µH$ñ_m| H$m ^r _aV~m d _µH$m_ Eogm hr h¡ _mZmo {H$ AnZo Adga na {OhmX H$s

ha eŠb Am¡a ha àH$ma, ñd`§ _| B©_mZ H$s H$gm¡Qr h¡$& AmBE Aëbmh Am¡a CgHo$ agyb (gëb.) H$s µO~mZ go Bg dñVwpñW{V H$s nwpîQ

Am¡a CgH$m ñnîQrH$aU gw{ZE �

(1) Xm{˜br {OhmX:- g~go nhbo Xm{˜br (Am§V[aH$) {OhmX H$mo br{OE$& D$na `h kmV hmo MwH$m h¡ {H $µHw$aAmZ _OrX Zo Bg

{OhmX H$mo B©_mZ Am¡a {ZµH$mµ\$ (H$nQmMma) Ho$ ~rM AÝVa H$aZodmbr aoIm ~ZmB© h¡ Am¡a hXrg _| Bgo B©_mZ H$m A{Zdm`© bjU ~Vm`m

J`m h¡$& AWm©V² Aëbmh Am¡a agyb (gëb.) XmoZm| H$m µ\¡$gbm `h h¡ {H$ {Og {Xb _| ^bmB© H$s Amoa ~wbmZo Am¡a ~wamB© go amoH$Zo H$m H$moB©

OµÁ~m Zht hmoVm, Cg_| {Zµ\$mµH$ (H$nQVm) H$s A±{Y`mar hr hmo gH$Vr h¡, B©_mZ H$m àH$me Zht hmo gH$Vm$& Š`m|{H$ EH$ B©_mZ aIZodmbo

Ho$ {bE �� `{X dh dmñVd _| B©_mZdmbm h¡ � ~wamB`m| H$mo ~Xm©íV H$aVo ahZm gå^d hr Zht h¡$& {H$gr ~wamB© H$mo XoIH$a AJa dh Hw$N

Zht H$a gH$Vm `hm± VH$ {H$ CgHo$ {˜bmµ\$ CgH$s µO~mZ ^r Zht Iwb nmVr, Vmo H$_-go-H$_ {Xb _| Vmo Cgo A{Zdm`©V: ~wam g_PZm

hr Mm{hE$& `h B©_mZ H$m H$_-go-H$_ Am¡a H$_µOmoa-go-H$_µOmoa XOm© h¡$& AJa H$moB© _wgb_mZ Eogm {Xb ^r Zht aIVm Vmo Aëbmh Am¡a

agyb (gëb.) Ho$ {ZH$Q dh _wgb_mZ ^r Zht h¡$&

B©_mZ go Bg {OhmX H$m Z¡g{J©H$ gå~ÝY BVZm Jham h¡ {H$ dh µH$m¡_m| H$s _m¡V d {µOÝXJr H$m µ\¡$gbm H$a {X`m H$aVm h¡$& Eogr µH$m¡_

H$m Bg µO_rZ na H$moB© _yë` eof Zht ah OmVm, {OgHo$ AÝXa Ho$ ^bo bmoJ ~g AnZo hr ^bonZ go gå~ÝY aIVo hm|, Am¡a CZHo$ Mmam|

Amoa ~wamB© H$s Omo ~m‹T C_‹SVr ahVr h¡ CgH$s CÝh| H$moB© qMVm Z ahVr hmo$& {Og àH$ma O§Jb H$s gyIr Kmg Obm Xr OmVr h¡, Cgr àH$ma

Eogr µH$m¡_ ^r V~mh H$aHo$ aI Xr OmVr h¡$& Am¡a O~ `h V~mhr AmVr h¡ Vmo XwamMm[a`m| Am¡a ~wamB© na Mwn ahZodmbo gËH${_©`m|, XmoZm|,

g{hV nyar Am~mXr AmµOm~ _| _wpãVbm (J«ñV) H$a Xr OmVr h¡$& Bg Am_ AµOm~ go AJa Hw$N bmoJ ~MVo h¢ Vmo Ho$db Eogo bmoJ ~MVo h¢

Omo ~wamB© Ho$ Bg Vyµ\$mZ _| ^r AnZo H$Îm©ì` (µ\$µO©) H$mo ^ybo Z aho hm| Am¡a AnZr gm_Ï`© ^a bmoJm| H$mo ~wamB© go ~mµO ahZo H$mo gMoV H$aVo

aho hm|$& µH$m¡_m| H$m {nNbm B{Vhmg dñVwV: Aëbmh Ho$ Bgr µH$mZyZ Ho$ à^mdr {H$E OmZo H$m B{Vhmg h¡$& µHw$aAmZ _OrX _wgb_mZm| H$mo

{ejm àmßV H$aZo Am¡a ñd§` AnZr OJh CÝh| hmo{e`ma ahZo H$s MoVmdZr XoVo Ho$ CX²Xoí` go Cg B{Vhmg na Bg Vah {QßnUr H$aVm h¡ �

""Vmo Vw_ go nhbo H$s µH$m¡_m| _| Eogo ^bmB© MmhZodmbo Š`m| Z hþE, Omo bmoJm| H$mo µO_rZ _| {~Jm‹S \¡$bmZo go amoH$Vo, CZ Wmo‹So go

Page 115: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

bmoJm| Ho$ A{V[aŠV {OZ H$mo CZHo$ AÝXa go h_Zo AµOm~ go ~Mm {b`m$&''

(µHw$aAmZ, 11:116)

Z~r (gëb.) AµOm~ d ZOmV Ho$ Bgr µH$mZyZ go ˜~aXma H$aVo hþE µ\$a_mVo h¢ {H$ �

""µH$g_ h¡ Cg µOmV H$s {OgHo$ hmWm| _| _oar OmZ h¡, Vw_ ha pñW{V _| ZoH$s H$m hþŠ_ XoVo ahZm Am¡a ~wamB© go amoH$Vo ahZm$&

AÝ`Wm {ZH$Q hmoJm {H$ Aëbmh Vw_ na AnZm AµOm~ ^oO Xo Am¡a {\$a Vw_ Cgo nwH$maVo ahmo, bo{H$Z Vwåhmar EH$ Z gwZr

OmE$&''

(hXrg : {Va{_µOr, IÊS-2)

`o Am¡a Bgr àH$ma Ho$ Xygao ~hþV-go Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Ho$ µ\$a_mZ Aëbmh Ho$ Cg µ\$a_mZ H$s ì`m»`m h¢ {H$ �

""Cg {µ\$VZo go ~MVo ahmo, {OgH$s _ma Vw_ _| go Ho$db CÝht bmoJm| VH$ gr{_V Z ahoJr, {OÝhm|Zo "µOwë_' H$s amh AnZmB©

hmoJr Am¡a OmZ aImo {H$ Aëbmh H$Rmoa XÊS XoZodmbm h¡$& (µHw$aAmZ, 8:25)

~Zr BgamB©b H$s µH$m¡_ Aëbmh VAmbm Ho$ AË`ÝV H$Rmoa àH$mon H$s MnoQ _| Cgr g_` AmB© Wr {Og g_` CgHo$ AÝXa go Bg

""Am§V[aH$ {OhmX'' H$m Ehgmg bJ^J ˜Ë_ hmo MwH$m Wm$& ~wamB`m± O§Jb Ho$ nm¡Ym| H$s Vah AmµOmXr Ho$ gmW nb-~‹T ahr Wt Am¡a

CZH$mo g_mO go Xya H$aZo H$m H$moB© CëboIZr` à`mg eof Z ah J`m Wm$& Eoíd`©dmZ µHw$aAmZ H$m ~`mZ h¡ {H$ �

""~Zr BgamB©b _| go {OZ bmoJm| Zo BZH$ma H$aZodmbm| ({dY{_©`m|) H$m AmMaU AnZm aIm Wm CZ na XmD$X Am¡a B©gm BãZ

_[a`_ H$s µO~mZm| go bmZV H$a Xr JB©$& Eogm Bg{bE hþAm {H$ do (˜wXm Ho$) Zmµ\$a_mZ hmo JE Wo Am¡a gr_moëb§KZ H$aVo ahVo

Wo$& Omo ~wam H$m_ do H$aVo Wo, Cggo do EH$-Xygao H$mo amoH$Vo Z Wo$& {ZíM` hr ~hþV ~wam Wm `h AmMaU, Omo do AnZmE hþE

Wo$&'' (µHw$aAmZ, 5: 78-79)

{OhmX H$m `h ê$n ""gË` H$s Jdmhr'' Ho$ {bE gH$mamË_H$ nhby go ^r ~hþV ~‹Sm _hËd aIVm h¡, ~pëH$ EH$ ÑpîQ go Vmo CgH$m

_hËd g~go A{YH$ h¡; Š`m|{H$ Xygao bmoJm| Ho$ gm_Zo Bñbm_ H$s Jdmhr XoZo Ho$ CX²Xoí` _| g\$bVm H$m A{YH$V_ Xmamo_Xma Bg ~mV na

h¡ {H$ ñd`§ Cg Jdmhr Ho$ XoZodmbm| H$m g_mO ^r AnZo H$_m] go Cg Jdmhr _| earH$ hmo$& AÝ`Wm, AJa EH$ Amoa bmoJm| na Bñbm_ H$m

hr gƒm-Y_© hmoZm gm{~V {H$`m Om ahm hmo Am¡a Xygar Amoa ñd`§ Bñbm_ Ho$ AZw`m`r ì`mdhm[aH$ ê$n go Hw$‹\«$ (µJ¡a-Bñbm_) Am¡a

{µ\$ñµH$ (Aëbmh Ho$ AmXoem| H$mo Cëb§KZ) H$s Zr{V AnZmE hwE hmoZo H$M g~yV Xo aho hm|, Bg pñW{V _| Xw{Z`m Cg ""Jdmhr'' H$m Š`m

Aga boJr$? dh Cgo gå^dV: Ho$db _wpñb_ µH$m¡{_`V Ho$ µ\$µ¼ H aZo H$s ^mdZm Am¡a AnZo H$mo ~‹Sm g_PZo H$m EH$ àXe©Z hr g_PoJr

Am¡a Eogm g_PZo na ~‹Sr hX VH$ {dde ^r hmoJr$& Bg{bE O~ VH$ _wpñb_ g_wXm` ñd`§ AnZo AÝXa H$s ~wamB`m| Ho$ {˜bmµ\$ qIMr

hþB© Vbdma Z ~Zm hmo, Cg pñW{V _| H$^r Zht hmo gH$Vm {H$ Xygam| Ho$ gm_Zo Bñbm_ Ho$ n¡µJm_ Am¡a µHw$aAmZ H$m Am_ÝÌU boH$a OmE$&

XmdVr Am¡a {µ\$‹H«$s {OhmX :- A~ Amh²dmZ Am¡a qMVZ g§~§Yr {OhmX Ho$ _hËd H$mo br{OE$& AJa EH$ g_wXm` H$s h¡{g`V go _wpñb_

g_wX` Ho$ CËnÝZ H$aZo H$m _µH$gX Ho$db Bñbm_ H$s Jdmhr XoZm h¡ � O¡gm{H$ `h gd©gË` h¡ � CgHo$ {bE `h {OhmX AnZr

Adí`H$Vm H$s ÑpîQ go ^r Am¡a AnZr {dñVrU©Vm H$s ÑpîQ go ^r ñnîQV: AgmYmaU _hËd aIZodmbm A_b hmoJm$& BgH$s Amdí`H$Vm

Vmo {~bHw$b ñnîQ h¡$& O~ VH$ Amn Bñbm_ H$mo Xygam| Ho$ gm_Zo Bg Vah aI| hr Zht, {Og Vah Cgo aIZm Mm{hE, Cg dµŠV VH$ CgH$s

Jdmhr H$s {µOå_oXmar H$mo AXm H$a MwH$Zo H$m H$moB© àíZ hr H$hm± n¡Xm hmo gHo$Jm$& Bg{bE `h ~mV {~bHw$b An[ahm`© h¡ {H$ bmoJm| Ho$

g_j CgH$s RrH$-RrH$ VOw©_mZr H$s OmE$& ñnîQ Am¡a _Z_mohH$ e¡br _| H$s OmE, Cgo Oê$ar VH$m] go gwg{ÁOV H$aHo$ àñVwV {H$`m OmE

Am¡a gå~moYH$ Ho$ _pñVîH$ H$s Jm§R| EH$-EH$ H$aHo$ Imob H$a aI Xr OmE± & ahr CgH$s {dñVrU©Vm H$s ~mV Vmo dh ^r Hw$N TH$s-{Nnr

Zht h¡$& ""Bñbm_'' AJa EH$ h¡, Vmo ""µJ¡a-Bñbm_'' EH$ go ~hþV µÁ`mXm h¡$& Bg{bE Ohm± VH$ Bñbm_ Ho$ EH$ gmXm go ñnîQrH$aU Am¡a

añ_r VãbrµJ H$m gå~ÝY h¡, CgHo$ {bE Vmo EH$ A{^^mfU ^r n`m©ßV hmo gH$Vm h¡, {H$ÝVw {Og MrµO H$m Zm_ "Bñbm_ H$s Jdmhr' h¡

dh Bg gmXm-go ñnîQrH$aU Am¡a añ_r VãbrµJ go {~bHw$b {^ÝZ dñVw h¡$& Š`m|{H$ EH$ Vmo "_Z H$s Jdmhr' H$m ^md hr VWm H${WV Y_©

àMma go ~hþV D±$Mm h¡, Xygao ""µJ¡a-Bñbm_'' Ho$ {OZ bmoJm| Ho$ gm_Zo `h Jdmhr XoZr h¡, do EH$ hr {dMma Am¡a EH$ hr _V H$mo _mZZodmbo

bmoJ Zht h¢, ~pëH$ {d{dY ÑpîQH$moUm|, _Vm|, Ñ‹T g§H$ënm| Am¡a Y_m] Ho$ _mZZodmbo h¢$& Am¡a _wpñb_ g_wXm` H$mo Bñbm_ H$s Jdmhr CZ

g~ Ho$ gm_Zo XoZr h¡, AZw_mZ bJmBE {H$ Bg `wJ _| Bg A{Zdm`© H$Îm©d` go {d_wŠV hmoZo Ho$ {bE {H$VZo {dñV¥V A{^`mZm| na b‹SZm

hmoJm$? H¡$go a§Jma§J h{W`mam| H$m gm_Zm H$aZm hmoJm$? {H$VZo _wpíH$b _moMm] H$mo OrVZm hmoJm$? {\$a Ohm± VH$ {OhmX Ho$ Vrgao àH$ma H$m

gå~ÝY h¡ dh Vmo {d{eîQ n[apñW{V`m| _| Am¡a H$B© emVm] Ho$ nyam hmoZo Ho$ ~mX hr {H$`m Om gH$Vm h¡, O¡gm {H$ A^r {dñVma go _mby_ hmo

Page 116: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

MwH$m$! {H$ÝVw Bg ""{MÝVZ Am¡a AmhdmZ gå~ÝYr {OhmX'' H$m _m_bm `h h¡ {H$ BgHo$ {bE g_` Am¡a dmVmdaU H$m Z H$moB© à{V~ÝY h¡

Z H$moB© eV© ~pëH$ ha pñW{V _|, ha dmVmdmaU, ha µO_mZo _| Am¡a ha OJh A{Zdm`© ê$n go nyar H$s OmZo dmbr {µOå_oXmar h¡ Am¡a

{µOå_oXmar ^r Eogr {OgH$m Z H$moB© Am{X h¡ Z H$moB© AÝV$& {Ogo H$^r ñW{JV {H$`m hr Zht Om gH$Vm, O~ VH$ geñÌ {OhmX Ho$ {bE

Ano{jV pñW{V`m± Am¡a eV] CnbãY Z hmo OmE±$& gË` Ho$ {bE {OhmX H$aZo H$s gmar {Z^©Vm Bgr AmhdmZ gå~ÝYr {OhmX na ahVr h¡$&

MwZm±Mo àm`: Z{~`m| H$m B{Vhmg ~VmVm h¡ {H$ CZH$s Zw~wdV H$m nyam H$mb Bgr {OhmX VH$ gr{_V ahm Am¡a geñÌ {OhmX H$m dµŠV

Am`m hr Zht$& dmñV{dH$Vm Vmo `h h¡ {H$ _m¡{bH$ ê$n go `h AmhdmZ Am¡a qMVZ gå~ÝYr {OhmX hr ~mhar Xw{Z`m go {H$`m OmZodmbm

Agb {OhmX h¡$& {OhmXm geñÌ Vmo EH$ _O~yar H$m ZVrOm h¡, Š`m|{H$ Y_© H$s Amoa AmhdmZ H$aZo Am¡a hµH$ H$s Jdmhr H$m CX²Xoí`

bmoJm| H$mo ˜wXm H$mo nhMmZZodmbm, CZHo$ {Xbm| _| B©_mZ n¡Xm H$aZm hmoVm h¡, Vm{H$ XmoZm| OhmZ H$s g\$bVm àmßV H$aZo Ho$ `mo½` ~Z OmE±

Am¡a {Xbm| _| ˜wXm H$s nhMmZ Am¡a B©_mZ AÀNr ~mVm| Am¡a C{MV d ~w{ÕXg§JV VH$m] hr go n¡Xm hmoVm h¡, Z {H$ Vbdmam| go$! Vbdma Vmo

Ho$db Bg{bE CRmB© OmVr h¡ {H$ CZ ""AÀNs ~mVm|'' Am¡a ""~w{Õ g§JV Xbrbm|'' Ho$ noe {H$`o OmZo Ho$ {bE _mJ© Ho$ AdamoYm| H$mo Xya H$a

{X` OmE$&

`h AmhdmZ Am¡a {MÝVZ gå~ÝYr {OhmX Aëbmh VAmbm H$s {ZJmhm| _| BVZm CƒV_ ñWmZ aIVm h¡ {H$ dh Cgo ""AnZr _XX''

H$m Zm_ XoVm h¡ Am¡a Bg {OhmX Ho$ H$aZodmbm| H$mo, Omo dñVwV: CgHo$ µJwbm_ hmoVo h¢, ""AnZm _XXJma'' H$hVm h¡ �

""Eo B©_mZ dmbmo$! Aëbmh Ho$ _XXJma ~Zmo, O¡gm{H$ _[a`_ Ho$ ~oQo B©gm Zo hdm[a`m| (gm{W`m|) H$mo gå~mo{YV H$aHo$ H$hm Wm

{H$ H$m¡Z h¢ Aëbmh Ho$ amñVo na _oao _XXJma$? Vmo hdm[a`m| Zo O~m~ {X`m Wm {H$ h_ h¢ Aëbmh Ho$ _XXJma$&''

(µHw$aAmZ, 61:14)

g^r OmZVo h¢ {H$ hµOaV B©gm (Ab¡.) H$m AmhdmZ Cg H mb _| à{dîQ hr Z hmo gH$m Wm ""Omo geñÌ {OhmX'' H$m H$mb hmoVm h¡,

Am¡a dh nyar Vah {MÝVZ Am¡a AmhdmZ gå~ÝYr {OhmX VH$ gr{_V ahm Wm BgHo$ ~mdOyX CZHo$ hdm[a`m| H$mo ""Aëbmh Ho$ _XXJma''

H$hm J`m$& Bggo gm\$ µOm{ha hmoVm h¡ {H$ CÝh| `h AgmYmaU gm¡^m½` d à{VîRm dmbr Cnm{Y {Og AmYma na àXmZ H$s JB© Wr dh

Ho$db `h Wm {H$ CÝhm|Zo Aëbmh Ho$ XrZ H$mo bmoJm| VH$ nhþ±MmZo H$m hµH$ AXm H$a {X`m Wm$& Bg OJh ""hµH$ AXm H$a XoZo'' Ho$ eãXm| H$mo

AÀNr Vah µOhZ _| {~Rm br{OE$& BZH$m CX²Xoí` `h h¡ {H$ Aëbmh Ho$ _X²XJma hmoZo H$m gm¡^m½` EH$ gƒo _wgb_mZ H$mo Cgr dµŠV

àmßV hmoVm h¡ O~ dh CgHo$ Y_© H$mo Xygam| VH$ nhþ±MmZo _| AnZr qMVZ Am¡a H$mo{ee nyar Vah bJm XoVm h¡, O~ dh à{VHy$b

n[apñW{V`m| _| ^r AnZr nwH$ma ~wb±X H$aVm ahVm h¡, O~ ˜Vam| Ho$ Vyµ\$mZ _| ^r Mwn Zht ahVm$& `h Ho$db AZw_mZ H$s ~mV Zht h¡,

~pëH$ µHw$aAmZ _OrX H$s ~VmB© hþB© dmñV{dH$Vm h¡$& gyam Ambo B_amZ H$s Am`V 52 ì`m»`m H$aVr h¡ {H$ hµOaV B©gm (Ab¡.) Zo �

""H$m¡Z h¢ Aëbmh Ho$ amñVo na _oao _X²XJma'' � H$s ì`mHw$bVm go ^ar AmdmµO Cg dµŠV bJmB© Wr O~ CZHo$ _w˜mV~ ~Zr BgamB©b Zo

CZH$mo A§{V_ ê$n go PwRbm {X`m Wm$& Am¡a A~ CZH$s Vaµ\$ go hµOaV B©gm Ho$ {˜bm\$ e¡VmZr H$ma©dmB`m± AnZo Ma_m}ËH$f© H$mo nhþ±MZo

dmbr Wt$& Cg Am`V _| H$hm J`m h¡ ��

""{\$a O~ B©gm (Ab¡.) H$mo _hgyg hmo J`m {H$ `o bmoJ (_oao Amh²dmZ HO$ ApÝV_ ê$n go) BÝH$ma H$a MwHo$ h¢ Vmo CÝhm|Zo H$hm

"Aëbmh H$s amh _| _oao _X²XJma H$m¡Z h¢$? hdm[a`m| Odm~ {X`m, "h_ Aëbmh Ho$ _XX²Jma h¢ h_ Aëbmh na B©_mZ bmE, Amn Jdmh

a{hE {H$ h_ CgHo$ AmkmH$mar h¢$&''

_mby_ hþAm {H$ _mo{_Z Ho$ ""Aëbmh Ho$ _XX²Jmma'' ~ZZo H$m µ\¡$gbm Cg g_` hmoVm h¡, O~ gË` Y_© H$m Amh²dmZ AnZo Am_

àMma-àgma d g_PZo � g_PmZo H$s _§{µObm| go JwµOaH$a Kmoa {damoYm| H$s MnoQ _| Am MwH$m hmoVm h¡, Omo bmoJ Cg g_` ^r Mwn Zht ahVo

Am¡a ha _wpíH$b ~Xm©íV H$aHo$ Aëbmh H$m n¡µJm_ CgHo$ ~ÝXm| VH$ nhþ±MmVo hr ahVo h¢, dhr ""Aëbmh Ho$ _X²XJma'' RhamE OmVo h¡

Š`m|{H$ Bgr àH$ma Ho$ Amh²dmZ H$s H$mo{ee| dmñV{dH$ AWm] _| ""{OhmX'' Am¡a ""Aëbmh Ho$ XrZ H$s _XX'' hmoVr h¢$&

(3) geñÌ {OhmX:- A§V _| ""geñÌ {OhmX'' Ho$ _V©~o d _µH$m_ H$m Om`µOm br{OE$& µHw$aAmZ _OrX Am¡a hXrgm| Ho$ n¥îR Bg

A_b H$s ~‹SmB© Ho$ CëboIm| go ^ao n‹So h¢$& CZHo$ XoIZo go gmµ\$ _mby_ hmoVm h¡ {H$ {OVZm {à` Aëbmh H$s ÑpîQ _| `h A_b (H$_©) h¡,

Z_mµO Ho$ {gdm H$moB© Am¡a A_b CVZm {à` Zht h¡$& gË` Ho$ Xwí_Zm| Ho$ _wµH$m~bo _| ""Amh²dmZ Am¡a qMVZ g§~§Yr {OhmX'' H$aZodmbm| H$mo

O~ dh ""AnZm _XXJma'' RhamVm h¡, Vmo AZw_mZ bJmhE, dh CZ bmoJm| H$mo Š`m Hw$N Z RhamEJm, Omo CgHo$ Y_© d XrZ H$s ˜m{Va

AnZr A§{V_ ny±Or ^r Ý`moNmda H$a XoZo Ho$ {bE _¡XmZ _| CVa AmVo h¢$& AV: dh Eogo bmoJm| H$mo AnZm _X²XJma hr Zht, AnZm {à`

H$hVm h¡$& �

Page 117: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""{ZñgÝXoh, Aëbmh CZ bmoJm| go _whã~V aIVm h¡ Omo CgHo$ _mJ© _| Bg àH$ma n§pŠV~Õ hmoH$a b‹SVo h¢, _mZmo {H$ grgm

{nbmB© hþB© Xrdma h¢$&'' (µHw$aAmZ, 61:4)

Bg {à`V_ hmoZo H$s g§{jßV ì`m»`m Z~r (gëb.) H$s µO~mZ go gw{ZE �

""EH$ amV d {XZ H$s, gr_mAm| H$s {ZJamZr EH$ _hrZo Ho$ bJmVma amoµOm| Am¡a Z_mµOm| go ^r loîR h¡$&'' (hXrg : _wpñb_,

^mJ-2)

""ha _aZodmbo Ho$ H$_© na CgH$s _m¡V Ho$ gmW hr _wha bJm Xr OmVr h¡, bo{H$Z Cg ì`pŠV H$m _m_bm Bggo {^ÝZ h¡, Omo

Aëbmh Ho$ _mJ© _| gm_[aH$ (O§Jr) n‹Smd SmbZodmbm hmoVm h¡$& Š`m|{H$ CgH$m (`h) H$_© (gdm~ Ho$ {bhmµO go) {µH$`m_V

VH$ ~am~a ~‹TVm hr ahVm h¡$&'' (hXrg : {V{_µOr, ^mJ-1)

""gm¡J§Y h¡ Cg µOmV H$s {OgH$s _wQ²Rr _| _whå_X (gëb.) H$s OmZ h¡, Aëbmh H$s amh _| {OhmX H$aZo Ho$ {bE EH$ gw~h `m

EH$ em_ H$m gµ\$a, Xw{Z`m Am¡a Omo Hw$N ^r Cg_| h¡, Cggo ~‹TH$a h¡ Am¡a ˜wXm H$s amh _| Xwí_Z Ho$ _wµH$m{~bo _| O_H$a Rhao

ahZm Ka H$s gÎma df© H$s Z_mµOm| go ^r loîR h¡$&'' (hXrg : {V{_©Or)

""˜wXm H$s amh _| {OhmX H$aZodmbo H$s Xem Eogr h¡, O¡go H$moB© ì`pŠV Cg g_` VH$, O~ VH$ {H$ `h _wOm{hX ({OhmX

H$aZodmbm) AnZo {OhmX go dmng Z Am OmE, bJmVma amoµOo aIVm Am¡a Z_mµO| AXm H$aVm Am¡a CZ_| µHw$aAmZ n‹TVm aho Am¡a

Z Vmo Cgo H$moB© gwñVr AmE, Cg amoµOo Am¡a Cg Z_mµO _|$&'' (hXrg : _wpñb_)

Ho$db `hr Zht {H$ Aëbmh H$m ~mob~mbm Am¡ CgHo$ H${b_o H$mo ~wbÝX H$aZo Ho$ {bE b‹SZm Am¡a CgHo$ ß`ma, j_m H$aZo Am¡a

AZwH$ånm H$m A{YH$mar ~Zm XoVm h¡, ~pëH$ CgH$s ÑpîQ _| Vmo do bmoJ ^r ˜mg D±$Mm _µH$m_ H$a boVo h¢ Omo b‹SZodmbm| H$s {H$gr Ho$ Ûmam

_XX H$aVo h¢ Am¡a {OhmX H$s V¡`m[a`m| _| ~g CZH$m hmW ~Qm XoVo h¢$& agyb (gëb.) µ\$a_mVo h¢ {H$ �

""{OgZo Aëbmh Ho$ _mJ© _| {OhmX H$aZodmbo {H$gr ì`pŠV H$mo {OhmX H$m gmµOmogm_mZ CnbãY H$a {X`m, CgZo (_mZmo{H$)

˜wX {OhmX {H$`m Am¡a {OgZo {H$gr _wOm{hX Ho$ n[aOZm| H$s, CgH$s AZwnpñW{V _| XoI-^mb H$s, dh (_mZmo {H$) ñd`§

{OhmX _| em{_b ahm$&'' (hXrg: _wpñb_, ^mJ-2)

""Aëbmh VAmbm Ho$db EH$ Vra Ho$ Ûmam VrZ AmX{_`m| H$mo OÝZV _| àdoe H$aVm h¡ � EH$ Cg ì`pŠV H$mo Omo gdm~ H$s

Zr`V go `h Vra ~ZmVm h¡, Xygao Cg ì`pŠV H$mo Omo Cgo Xwí_Z na MbmVm h¡ Am¡a Vrgao Cg ì`pŠV H$mo Omo `h Vra Cgo

CnbãY H$amVm h¡$&''

(hXrg:A~yXmD$X, ^mJ-1)

{Og {OhmX Ho$ {bE h{W`ma ~ZmZo Am¡a CbãY H$amZodmbo VH$ H$mo BVZr ~‹Sr Xm¡bV hmW Am OmVr hmo, dh Cg ì`pŠV H$mo Š`m

Hw$N Z àXmZ H$aVm hmoJm, Omo CgHo$ {bE AnZo Ka go {ZH$b I‹Sm hþAm hmo, _¡XmZo O§J _| nhþ±MH$a b‹Sm hmo, µO™_r hþAm hmo, ˜yZ _|

Zhm`m hmo, `hm± VH$ {H$ CgZo AnZr OmZ AnZo _m{bH$ Ho$ gwnwX© H$a Xr hmo$& Eogo ì`pŠV Ho$ gm¡^m½` H$m Hw$N AÝXmµOm Aëbmh VAmbm

Ho$ Bg µ\$a_mZ go bJmBE �

""CZ bmoJm| H$mo ha{JµO _wXm© Z g_Pmo, Omo Aëbmh Ho$ _mJ© _| _mao JE hm| (do dñVwV: _wXm© Zht h¡) ~pëH$ do AnZo a~ Ho$ nmg

Or{dV h¡, amoµOr nm aho h¢$& Am¡a Bg hmb _| h¡ {H$ Aëbmh Zo AnZr CXma H¥$nm go Omo Hw$N CÝh| àXmZ {H$`m h¡, do Cg na ~hþV

àgÝZ h¢$& >>>............. Aëbmh VAmbm H$s Zo_Vm| H$s Cgr CXma H¥$nm Am¡a AZwJ«h H$s Am¡a Bg ~mV H$s {H$ {ZñgÝXoh

Aëbmh _mo{_Zm| H$m ~Xbm ZîQ Zht H$aVm, ˜we˜~ar hm{gb H$a aho h¢$&''

(µHw$aAmZ, 3:169-171)

`mX aho {H$ nyao µHw$aAmZ _| Bg àH$ma H$s {à`mopŠV`m± Ho$db CÝht bmoJm| Ho$ nj _| AmB© h¢ Omo Aëbmh Ho$ _mJ© _| b‹SVo hþE AnZr

OmZ Xo XoVo h¢ CZHo$ ~mao _| µHw$aAmZ _OrX H$s `h {d{eîQ CX²-KmofUm ~VmVr h¡ {H Bg H$_© H$mo Aëbmh H$s ÑpîQ _| Omo ào_-nmÌVm àmßV

h¡ dh H$moB© gmYmaU àH$ma H$s Zht, ~pëH$ EH$ loîRV_ J{a_m aIZodmbr ào_-nmÌVm h¡$& Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Zo Bg {gb{gbo _|

Omo Hw$N H$hm h¡, Cggo Bg ""loîRV_ J[a_m aIZodmbr ào_-nmÌVm'' H$s ~hþV Hw$N ì`m»`m hmo OmVr h¡$& µ\$a_mZ hmoVm h¡$�

""H$moB© ^r ì`pŠV Omo OÝZV _| àdoe H$aoJm, Bg Xw{Z`m H$s Amoa nbQZm Z MmhoJm$& Mmho Bg µO_rZ H$s EH$-EH$ MrµO Cgr H$s

g§n{Îm Š`m| Z hmo$& {H$ÝVw ehrX H$s pñW{V `h Z hmoJr, ehrX AnZr Bg BµÁµOV Am¡a gå_mZ H$mo XoIH$a Omo Cgo ˜wXm Ho$ g_j àmßV

hmoJm, V_ÝZm H$aoJm {H$ H$me$& dh Xw{Z`m _| Xg ~ma dmng OmE Am¡a Xg ~ma Aëbmh Ho$ _mJ© _| µH$Ëb {H$`m OmE$&''

Page 118: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

(hXrg : ~w˜mar, ^mJ - 1)

`h Vmo Am{˜V H$m _m_bm ahm$& ˜wX Bg Xw{Z`m _| ^r ˜wXm Ho$ _mJ© _| hmoZodmbo `o ehrX EH$ loîRV_ J[a_m go gwemo{^V hmoVo h¢$&

ha _aZodmbo H$mo µJwñb {X`m OmVm h¡ Am¡a {Oñ_ H$s H$n‹So CVma H$a gmµ\$-gwWam H$n‹Sm (H$µ\$Z) nhZm`m OmVm h¡, {H$ÝVw ehrX Ho$ ~mao _|

earAV H$m AmXoe `h h¡ {H$ CÝh| Z Vmo µJwñb {X`m OmE Z H$‹\$Z nhZm`m OmE, ~pëH$ CZHo$ D$na Ho$ CÝht ˜yZ go gZo hþE H$n‹Sm| _|

{OZ_| do µH$Ëb hþE hm|, Xµ\$Z H$a {X`m OmE$& hµOaV BãZo Aã~mg (a{µO.) ~`mZ H$aVo h¢ {H$ �

""ChþX Ho$ ehrXm| Ho$ ~mao _| Amn hþµOya (gëb.) Zo AmXoe {X`m {H$ CZHo$ {Oñ_m| na go h{W`ma Am¡a {µOah| CVma br OmE± Am¡a {\$a

CZHo$ ˜yZ Am¡a CZHo$ H$n‹Sm| g_oV (Á`m| H$m Ë`m|) CÝh| Xµ\$Z H$a {X`m OmE$&''

(hXrg : Ah_X, ^mJ-5 n¥.-266)

Bg {deof loîRVm H$m H$maU EH$ Am¡a [adm`V go kmV hmoVm h¡ {H$ ehrXm| H$m yZ dh yZ Z ht hmoVm {Ogo Bñbm_r Y_©emñÌ H$s

^mfm _| ""ZmnmH$'' H$hm OmVm h¡, ~pëH$ dh ˜yZ hmoVm h¡, {Oggo A{YH$ nmH$ (n{dÌ) MrµO em`X H$moB© Am¡a hmoVr hr Zht Aëbmh Ho$

{ZH$Q dh µOmµ\$amZ O¡gm AÀNm a§J Am¡a _wíH$ O¡gm ˜we~yXma hmoVm h¡$& (hXrg : A~y XmD$X)

_Vb~ `h {H$ Aëbmh Am¡a CgHo$ agyb (gëb.) Ho$ µ\$a_mZm| Ho$ AZwgma `h EH$ gd©_mÝ` gË` h¡ {H$ Aëbmh Ho$ _mJ© _| µH$Ëb

hmoZodmbm| H$s h¡{g`V {d{^ÝZ nhbwAm| go gdm}ƒV_ loîR Am¡a bmbgm H$aZo `mo½` hmoVr h¡$& {dMma H$s{OE Vmo kmV hmoJm {H$ `h

dmñV{dH$Vm Xmo Am¡a gƒmB`m| H$mo ñnîQ H$a ahr h¡ � EH$ Vmo `h {H$ ""geñÌ {OhmX'' {OhmX H$m g~go {d{eîQ Am¡a loîR ê$n h¡$&

Xygar `h {H$ `h {OhmX g~go ~‹Sr ZoH$s Am¡a g~go ~‹Sr B~mXV Am¡a g~go ~‹Sr ˜wXmnañVr (B©enam`UVm) h¡$& AVEd, Z~r (gëb.)

go O~ nyNm J`m {H$ Eo Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) g~go loîR {OhmX H m¡Z-gm h¡, Vmo Amn (gëb.) Zo µ\$a_m`m �

""g~go loîR {OhmX `h h¡ {H$ AmX_r (Y_© Ho$ eÌw) ~hþXoddm{X`m| go AnZo _mb Am¡a AnZr OmZ Ho$ Ûmam {OhmX H$ao$&''

(hXrg: A~y XmD$X)

Bgr àH$ma O~ `h nyNm J`m {H$ ""g~go loîR ì`pŠV H$m¡Z h¡$?'' Vmo H$hm J`m,

""g~go loîR ì`pŠV dh _mo{_Z hmoVm h¡ Omo AnZr OmZ Am¡a AnZo _mb go Aëbmh Ho$ _mJ© _| b‹SVm h¡$&'' (hXrg: ~w˜mar,

^mJ-1)

""Aëbmh Ho$ _mJ© _| AnZr OmZ-_mb go b‹SZodmbm _mo{_Z g~go loîR hmoVm h¡$&'' `hr ~mV Xygao eãXm| _| AJa H$hr OmE Vmo Bg

àH$ma H$hr OmEJr {H$ Aëbmh Ho$ _mJ© _| AnZr OmZ Am¡a _mb go b‹SZm g~go loîR A_b Am¡a g~go ~‹Sr ZoH$s h¡$&

Omo A_b g~go D±$Mm hmo, H$moB© H$maU Zht {H$ CgH$m ~Xbm ^r g~go D±$Mm Z hmo$& D$na {OZ µHw$aAmZ H$s Am`Vm| Am¡a hXrgm| Ho$

hdmbo JwµOao, CZ_| Bg MrµO Ho$ gå~ÝY _| ^r ñnîQ g§Ho$V, ~pëH$ ñnîQrH$aU _m¡OyX h¢$& Am¡a A{YH$ BË_rZmZ Ho$ {bE agyb (gëb.) Ho$

`o µ\$a_mZ ^r gwZ br{OE �

""Xmo AmIm| H$mo OhÝZ_ H s AmJ Z NþEJr � EH$ dh Omo Aëbmh Ho$ Sa go amo n‹Sr hmo$& Xygar dh {OgZo Aëbmh Ho$ _mJ© _|

nham XoVo hþE amV JwµOmar hmo$&'' (hXrg: {V{_©µOr)

""Aëbmh Ho$ _mJ© _| {OhmX H$aZo Ho$ Xm¡amZ CgHoo$ _mJ© H$s JX© Am¡a OhÝZ_ H$m YwAm±, `o XmoZm| MrµO| {H$gr ì`pŠV Ho$ D$na

BH$Q²Rr Zht hmo gH$Vt$&'' (hXrg: {V{_©µOr, ^mJ-1)

""{OgZo Aëbmh Ho$ _mJ© _| CVZr Xoa ^r O§J H$s {OVZr Xoa VH$ D±$QZr XyhZo _| Xmo Ymam| Ho$ ~rM hþAm H$aVr h¡, CgHo$ {bE

OÝZV H$m {_bZm µOê$ar hmo J`m$&'' (hXrg: {V{_©Or, ^mJ-1)

hþZ¡Z H$s O§J Ho$ _m¡µHo $ na EH$ ghm~r hµOaV AZg {~Z A~r _wagX µJZdr (a{µO.) Zo amV ^a EH$ KmQr na nham {X`m$& gw~h Ho$

dµŠV O~ dh AnZr Bg S²`yQr go dmng bm¡Qo Am¡a hþµOya (gëb.) H$s godm _| CnpñWV hþE Vmo Amn (gëb.) Zo CÝh| gå~mo{YV H$aHo$

H$hm �

""Vw_Zo AnZo {bE OÝZV dm{O~ (A{Zdm`©) H$a br$& H$moB© haO Zht `{X Bg H$_© Ho$ ~mX Hw$N Am¡a Z H$amo$&''

(hXrg: A~yXmD$X, ^mJ-1)

{OZ bmoJm| Zo ~Ð H$s b‹SmB© b‹Sr Wr, CZHo$ ~mao _| Amn (gëb.) Zo EH$ _m¡µHo$ na hµOaV C_a (a{µO.) H$mo gå~mo{YV H$aHo$ H$hm �

""Vwåh| Š`m _mby_, gå^dV: Aëbmh VAmb Zo ~Ð (H$s O§J _| em{_b hmoZo) dmbm| H$s Vaµ\$ XoIH$a H$h {X`m hmo {H$ � Omo

Mmhmo H$amo, _¢ ~™e MwH$m hÿ±$&'' (hXrg: _wpñb_, ^mJ-2)

Page 119: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

"geñÌ {OhmX' H$mo Aëbmh H$s {ZJmh _| Omo BVZm D±$Mm ñWmZ àmßV h¡, Bg na H$moB© VmÁOw~ Z H$aZm Mm{hE, Š`m|{H$ Bg_|

VmÁOw~ H$s H$moB© ~mV hr Zht$&

Aëbmh H$s ~ÝXJr hr O~ _mo{_Z H$m OrdZ-CX²Xoí` h¡ Am¡a O~ _wpñb_ g_wXm` dwOyX _| bm`m hr J`m Bgr à`moOZ go {H$ Xw{Z`m

Ho$ gm_Zo gË` H$s nyar-nyar ""Jdmhr'' Xo, Vmo Cg ~ÝXJr go ~‹Sr ~ÝXJr Am¡a Cg ""Jdmhr'' go D±$Mr Jdmhr Am¡a Š`m hmo gH$Vr h¡, Omo

AnZo àmU Ý`moNmda H$aHo$ nyar H$s JB© hmo$>? {ZgÝXoh `h Aëbmh H$s g~go ~‹Sr ~ÝXJr Am¡a gË` H$s g~go D±$Mr Jdmhr hmoJr$& Xygao

eãXm| _| `h {H $AmX_r Ho$ ApñVËd H$m Omo CX²Xoí` h¡, `h "geñÌ {OhmX' Bg CX²Xoí` ny{V© Ho$ {bE g~go ~‹Sr H$mo{ee h¡$& Am¡a {Og

g_` dh Bg {OhmX _| AnZo àmU H$mo ^r Ý`moNmda H$a MwH$m hmoVm h¡, Cg g_` Aëbmh H$s ~ÝXJr Am¡a gË` H$s Jdmhr H$r ApÝV_

_§{µOb na Om nhþ±MVm h¡$& Š`m|{H$ {H$gr CX²Xoí` `m AnZo A{Zdm`© H$Îm©ì` Ho$ {bE AnZo àmU VH$ H$mo Ý`moNmda H$a XoZm, {ZpíMV ê$n go

CgH$s godm H$m A§{V_ hµH$ AXm H$a XoZm h¡$& Am¡a dñVwV: Eogm hr ì`pŠV Bg ~mV H$m nmÌ hmoVm h¡ {H$ Cgo Cg _µH$gX H$m dmñV{dH$

ÜdOmdmhH$ Am¡a Cg µ\$µO© H$m gƒm godH$ H$hm OmE$& `hr H$maU h¡ {H$ `Ú{n dh _wgb_mZ Omo AnZr H$aZr Am¡a H$WZr go Jdmhr

XoVm h¡, AnZr OJh XrZ (gË`-Y_©) H$m ehrX `mZr Jdmh hmoVm h¡$& _Ja Ohm± VH$ Zm_ Am¡a Cnm{Y H$m gå~ÝY h¡, nm[a^m{fH$ ê$n _|

""ehrX'' H$s Cnm{Y CÝht bmoJm| Ho$ {bE {d{eîQ h¡, Omo Aëbmh Ho$ Y_© Ho$ {bE AnZo àmU ^r Ý`moNmda H$a MwHo$ hm|$& Š`m|{H$ `o do bmoJ

hmoVo h¢, Omo Bñbm_ H$s Jdmhr XoZo _| AnZr ApÝV_ ny±Or bwQm H$a AnZm A§{V_ gå^mì` à`mg H$a MwHo$ hmoVo h¢$& Bg{bE dmñV{dH$

AWm] _| "ehrX' H$s Cnm{Y CÝht bmoJm| H$mo emo^m XoVr h¡$&

Bg dU©Z go `h ~mV ^r ñnîQ hmo OmVr h¡ {H$ `h OmZ H$s µHw$a~mZr EH$ ì`pŠV Ho$ AÝXa ˜wXm na Ñ‹T {dídmg Am¡a CgH$s

AmkmZwnmbZ H$s namH$mîRm H$s pñW{V h¡$& {Og dµŠV BZgmZ {OhmX Ho$ _¡XmZ _| Ho$db Aëbmh H$s àgÝZVm àmpßV Ho$ {bE _m¡V H$mo Jbo

bJmVm h¡, Cg g_` CgHo$ à{V Ñ‹T {dídmg Am¡a AmkmZwnmbZ H$s H$moB© loUr eof Zht ah OmVr, {OgH$m nmZm gå^d hmo Am¡a A~ dh

Cgo Z nm MwH$m hmo, `hm± VH$ {H$ AJa CgH$s A~ VH$ H$s {µOÝXJr ^r ^bmB© d VµH$do H$s AmXe© {µOÝXJr ahr hmo Vmo dh AnZo Cg H$_©

Ho$ H$maU Cg _µH$m_ na Om nhþ±MVm h¡ {OgHo$ AmJo Ho$db Z{~`m| (Ab¡.) hr H$m ˜mg _µH$m_ ~mµH$s ah OmVm h¡$& hµOaV CË~m {~Z

AãXwb gbr_r (a{µO.) go Cpëb{IV h¡ {H$ �

""Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Zo µ\$a_m`m {H$ ""b‹SmB© Ho$ _¡XmZ _| µH$Ëb hmoZodmbo _mo{_Z VrZ àH$ma Ho$ hmoVo h¢ � ({OZ_| go)

EH$ _mo{_Z Vmo dh hmoVm h¡, Omo AnZr OmZ-_mb go Aëbmh Ho$ _mJ© _| {OhmX H$aVm h¡, O~ Xwí_Z go _wR^o‹S hmoVr h¡ Vmo

Cggo b‹SVm h¡, `hm± VH$ {H$ µH$Ëb H$a {X`m OmVm h¡$&'' Z~r (gëb.) Zo Eogo _µŠVyb (d{YV) Ho$ ~mao _| µ\$a_m`m {H$ ""`h

gƒm Am¡a nŠH$m ehrX h ¡, `h Ae© Ho$ ZrMo Aëbmh Ho$ EH$ em{_`mZo _| ahoJm$& Z{~`m| H$mo Cggo A{YH$ Omo ~‹SmB© àmßV

hmoJr, dh Ho$db CZHo$ Zw~ydV Ho$ _V©~o H$s ~‹SmB© hmoJr$&'' (hXrg: Xma_r, AÜ`m` {OhmX)

""geñÌ {OhmX'' Ho$ {df` H$m EH$ nj ñnîQ H$aZo Ho$ {bE A~ ^r ah OmVm h¡, Cgo ^r g_P boZm Mm{hE$& µHw$aAmZ _OrX _| Bg

{OhmX Ho$ gå~ÝY _| Omo Hw$N H$hm J`m h¡, Cggo kmV hmoVm h¡ {H$ Ym{_©H$ Am¡a gm_m{OH$ Amdí`H$VmAm| Ho$ ÑpîQH$moU go `h {OhmX

h_oem EH$ hr àH$ma H$m _hËd Zht aIVm$& ~pëH$ H$^r Vmo dh _mÌ EH$ ~‹SmB© Am¡a _hÎmm H$m H$m_ hmoVm h¡ Am¡a H$^r A{Zdm`© Am¡a µ\$µO©

hmoVm h¡$& Bg g§jon H$s ì`m»`m `h h¡ {H$ {Og g_` Xwí_Z Ho$ _wµH$m~bo _| Am_ bmoJm| H$mo bJmZo H$s µOê$aV Z hmo, ~pëH$ Hw$N bmoJ hr

Cg g_a H$mo OrV boZo Ho$ {bE n`m©ßV hm|, Cg g_` `h gm_[aH$ godm Ho$db EH$ ~‹SmB© H$m H$m_ hmoJr$& Cg godm H$mo nyam H$aZodmbm

`Ú{n ~‹So ~Xbo Am¡a gdm~ H$m nmÌ hmoJm Am¡a Cg na dh g_ñV Zdm{µOe| (AZwH$ånmE±) hm|Jr {OZH$m D$na CëboI hmo MwH$m h¡, _Ja

Omo Cg godm _| gpå_{bV Z hmoJm, Cg na H$moB© Amamon ^r Z bJoJm$& Ab~Îmm Cg ~Xbo d gdm~ go d§{MV ahoJm Omo Cg {OhmX _|

em{_b bmoJm| H$mo {_boJm$& Eogo hr {OhmX Ho$ EH$ Adga na bmoJm| H$s H$_© e¡br H$m Om µOm boVo hþE µHw$aAmZ _OrX _| µ\$a_m`m J`m Wm

{H$ `Ú{n Aëbmh VAmbm Ho$ j_m H$a XoZo Ho$ dmXo Ho$ nmÌ XmoZm| hr àH$ma Ho$ _wgb_mZ h¢ � do ^r Omo Ka ~¡Ro aho Am¡a {OhmX _| em{_b

Z hþE Am¡a do ^r Omo ~‹TH$a _¡XmZ _| nhþ±Mo Am¡a b‹So$& bo{H$Z Ka ~¡Ro ahZodmbm| Ho$ _wµH$m~bo _| b‹SZodmbm| H$m _V©~m ~hþV D±$Mm h¡$& �

""Aëbmh Zo ~¡Ro ahZodmbm| Ho$ _wµH$m~bo AnZr OmZ Am¡a _mb go {OhmX H$aZodmbm| H$m XOm© ~‹Tm aIm h¡$& `Ú{n àË`oH$ Ho$

{bE Aëbmh Zo AÀNo ~Xbo H$m dMZ {X`m h¡$&'' (µHw$aAmZ, 4:95)

bo{H$Z {Og g_` dV©_mZ n[apñW{V `h Z hmo, ~pëH$ H$moB© ~‹Sm A{^`mZ gm_Zo hmo Am¡a A_réb _mo{_ZrZ(_wpñb_ emgZ H$m

gdm}ƒ) Zo µOê$aV _hgyg H$aHo$ Am_ bmoJm| H$mo ^r em{_b hmoZo H$m EbmZ H$a {X`m hmo, Cg g_` `h gm_[aH$ godm Ho$db ~‹SmB© H$s

MrµO Zht ah OmVr, ~pëH$ Y_© H$s A{Zdm`© Anojm Am¡a B©_mZ H$s H$gm¡Qr ~Z OmVr h¡$& MwZm±Mo Z~r (g_b.) Ho$ Xm¡a _| Am_ CX²Kmof Ho$

Page 120: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

~mdOyX {OZ bmoJm| Zo {OhmX Ho$ {bE {ZH$bZo _| Trb {XImB© CZgo ñnîQ eãXm| _| H$h {X`m J`m {H$ �

""Eo B©_mZdmbmo$! Vwåh| Š`m hmo J`m h¡ {H$ O~ Vw_go Aëbmh Ho$ _mJ© {ZH$b I‹So hmoZo H$mo H$hm OmVm h¡, Vmo Vw_ µO_rZ go bJo

n‹SVo hmo$& Š`m Vw_ Am{˜aV H$s Anojm Xw{Z`m H$mo ngÝX H$a ~¡Ro hmo$? .......... (`mX aImo,) AJa Vw_ bmoJ (`wÕ Ho$ {bE)

Z {ZH$bmoJo Vmo Aëbmh Vwåh| XX©ZmH$ AµOm~ XoJm Am¡a Vwåh| hQmH$a Vwåhmar OJh Xygao bmoJm| H$mo bmEJm$&''

(µHw$aAmZ, 4:95)

Bgr àH$ma {OZ bmoJm| Zo Z~r (gëb.) go hrbo-~hmZo ~ZmH$a Nw{Å`m± àmßV H$aZr ewê$ H$a Xt CZHo$ ~mao _| H$hm J`m �

""Omo bmoJ Aëbmh na Am¡a Am{˜aV Ho$ {XZ na B©_mZ aIVo h¢, do Vw_go Bg ~mV H$s Xa™VmñV Z H$a|Jo {H$ CÝh| AnZo _mb

Am¡a AnZr OmZ Ho$ gmW {OhmX H$aZo go _mµ\$ aIm OmE$& Aëbmh Sa aIZodmbm| H$mo ^br-^m±{V OmZVm h¡$& Vw_go NwÅr Vmo

Ho$db dhr bmoJ _m±JVo h¢, Omo Aëbmh Am¡a Am{˜aV na B©_mZ Zht aIVo$&''

(µHw$aAmZ, 9:44-45)

BZ Am`Vm| go Ohm± `h kmV hmoVm h¡ {H$ Amdí`H$Vm n‹SZo na geñÌ {OhmX go H$Vam OmZm B©_mZ Ho$ {~bHw$b {déÕ h¡, dhm± `h

^r kmV hmo OmVm h¡ {H$ Aëbmh Ho$ _mJ© _| b‹SZo H$s ^mdZm Am¡a BÀNm aIZm B©_mZ H$m EH$ H$^r Z AbJ hmoZodmbm JwU h¡$& `h EH$

AbJ ~mV h¡ {H$ b‹SmB© H$m _m¡µH$m ha dµŠV Am¡a ha pñW{V _| _m¡OyX Zht hþAm H$aVm, Bg{bE ì`mdhm[aH$ ê$n _| Vmo `h A{Zdm`© H$Îm©ì`

Cgr dµŠV nyam {H$`m Om gHo$Jm, O~ CgHo$ {bE An[ahm`© n[apñW{V`m± n¡Xm hmo H$s hm| Am¡a CgH$s µOê$ar eV] ^r nyar hmo ahr hm| � _Ja

Ohm± VH$ H$Îm©ì` Ho$ Ehgmg H$m gå~ÝY h¡ Cgo _mo{_Z Ho$ {Xb _| ha pñW{V _| {dÚ_mZ ahZm Mm{hE$& gƒo B©_mZ H$s _Zmod¥{Îm`m± `hr

hþAm H$aVr h¢$& Z~r (gëb.) Ho$ `o eãX B©_mZ Am¡a geñÌ {OhmX Ho$ Z¡g{J©H$ gå~ÝY H$mo nyar Vah ~oZµH$m~ H$a XoVo h¢ �

""Omo ì`pŠV Bg pñW{V _| _¥Ë`w H$mo àmßV hþAm hmo {H$ CgZo Z Vmo Y_© Ho$ {bE `wÕ {H$`m hmo, Z AnZo {Xb _| Cg `wÕ H$m

{dMma bm`m hmo, dh {H$gr Z {H$gr gr_m VH$ {Zµ\$mµH$ ({ZîRmhrZVm) H$s pñW{V _| _¥Ë`w H$mo àmßV hþAm$&''

(hXrg: _wpñb_)

BgH$m H$maU {~bHw$b ñnîQ h¡$& _wpñb_ {Jamoh Bg{bE ApñVËd _| Zht bm`m J`m h¡ {H$ Xygao bmoJm| H$s Vah do ^r, {Og àH$ma

Mmho AnZm OrdZ ì`VrV H$aVm aho, ~pëH$ dh EH$ {deof H$m`© Ho$ {bE ApñVËd _| bm`m J`m h¡$& `h H$m_ BVZm ~‹Sm Am¡a BVZm

_hËdnyU© h¡ {H$ RrH$ ê$n go nyU© H$aZo Ho$ {bE BZgmZ H$m g~ Hw$N _m±JVm h¡$& Bg{bE Bg A{Zdm`© H$V©ì` go ^ma_wŠV Ho$db dhr

ì`pŠV hmo gH$Vm h¡, Omo BgH$s Anojm g§gma H$s {H$gr MrµO H$mo, `hm± VH$ {H$ AnZr OmZ H$mo ^r {à` Z aIVm hmo, Am¡a dmñV{dH$

""_wpñb_ g_wXm`'' dñVwV: Eogo hr ì`pŠV`m| Ho$ OËWo H$m Zm_ h¡ {OZHo$ AÝXa µHw$a~mZr H$m `h Om¡ha {dÚ_mZ hmo AÝ`Wm dh BZgmZm|

H$s EH$ O_mAV Am¡a EH$ g_wXm` Vmo µOê$a hmoJm, bo{H$Z ""_wpñb_ g_wXm`'' Z hmoJm Am¡a Cggo dh H$m_ H$^r Z hmo gHo$Jm {OgHo$

{bE Cgo ~anm {H$`m J`m h¡$& Bg gå~ÝY _| µHw$aAmZ hH$s_ H$m {ZUm©`H$ H$WZ ^r h_mao gm_Zo _m¡OyX h¡$& Hw$N bmoJm| Zo O~ _wgb_mZ

hmoVo hþE ^r dh AmMaU AnZmZo go AmZm-H$mZr H$aZr Mmhr, Omo CÝh| ""_wpñb_ g_wXm`'' go AnZmZm Mm{hE Wm, Vmo CZH$mo gMoV H$aVo

hþE µ\$a_m`m J`m �

""Eo B©_mZ bmZodmbmo$! Vw_ _| go Omo bmoJ AnZo Y_© go {\$a OmE±Jo Vmo (Aëbmh H$mo CgH$s H$moB© nadmh Z hmoJr) Aëbmh

CZH$s OJh Eogo bmoJm| H$mo bmEJm {OZ go Cgo ß`ma hmoJm Am¡a Omo Cggo ß`ma H$aVo hm|Jo$& Omo _mo{_Zm| Ho$ à{V {~bHw$b Za_

Am¡a BZH$ma H$aZodmbm| Ho$ à{V H$Rmoa hm|Jo, Aëbmh Ho$ _mJ© _| {OhmX H$a|Jo Am¡a (BZ gå~ÝY _|) {H$gr {ZÝXH$ H$s {ZÝXm H$s

qMVZ H$a|Jo$&'' (µHw$aAmZ, 5 : 54)

Bg Aëbmh Ho$ µ\$a_mZ H$m CX²Xoí` ñnîQ ê$n _| `h h¡ {H$ Aëbmh VAmbm H$mo AnZo Y_© Ho$ {bE {Og àH$ma Ho$ bmoJ Ano{jV h¢,

CZ_| Hw$N JwU A{Zdm`© ê$n go nmE OmZo Mm{hE±$& CZ_| go EH$ JwU Aëbmh Ho$ _mJ© _| {OhmX H$aZodmbm ^r h¡$& Omo bmoJ Bg JwU go [aŠV

hm|, do XrZ (Y_©) H$s godm, g_W©Z Am¡a Jdmhr Ho$ A{Zdm`© H$Îm©ì` H$mo H$^r ^r nyam Zht H$a gH$Vo$& {\$a Omo _wgb_mZ `h H$m_ Zht

H$a gH$Vm dh _mZmo {H$ AnZo dmñV{dH$ nX (Jdmhr XoZo Ho$ nX) go AnZo H$mo ñd`§ hr À`wV H$a boVm h¡$& `hr H$maU h¡ {H$ {OhmX go Xya

^mJZodmbm| H$mo Bg Am`V _| ""Y_© go {\$a OmZm'' H$hm J`m h¡$& `hr ~mV gyam Vm¡~m H$s CnamoŠV Am`V _| ^r h_ XoI MwHo$ h¢, {Og_|

H$hm J`m h¡ {H $�'' AJa Vw_ bmoJ O§J Ho$ {bE Z {ZH$bmoJo Vmo Aëbmh Vwåh| XX©ZmH$ AµOm~ XoJm Am¡a Vwåh| hQmH$a Vwåhmar OJh Xygao

bmoJm| H$mo bmEJm$&'' {H$gr ì`pŠV `m {Jamoh H$mo CgH$s OJh go Cgr g_` hQm`m OmVm h¡, O~ dh CgHo$ `mo½` Z ah J`m hmo Am¡a dh

H$m_ Cggo nyam hr Z hmo gH$Vm hmo, {OgHo$ {bE Cg OJh na Cgo {Z`wŠV {H$`m J`m Wm$&

Page 121: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Bñbm_ H$s gm§gm{aH$ ~aH$V|

gm§gm[aH$ g\$bVm Am¡a Z{~`m| dmbm Amh²dmZD$na Ho$ n¥îRm| _| Bñbm_ H$m Omo gmYmaUV`m n[aM` H$am`m J`m h¡, Cg_| EH$ dmñV{dH$Vm ~ma-~ma C^aH$a gm_Zo AmB© h¡ Am¡a

dh `h {H$ � ""Bñbm_'' dmñVd _| Aëbmh H$s àgÝZVm àmßV H$aZo Ho$ {bE OrZo Am¡a Cgr Ho$ {bE _aZo H$m Zm_ h¡ Am¡a ""_wgb_mZ''

dh h¡ Omo AnZr ZµOa| h_oem Am{˜aV na O_mE aIo Am¡a CgHo$ µ\$m`Xo na Xw{Z`m Ho$ µ\$m`Xo H$mo H$^r ^r àmW{_H$Vm Z Xo$& Eogr pñW{V _|

Z¡g{J©H$ ê$n go `h àíZ n¡Xm hmoVm h¡ {H$ Bg XrZ (Bñbm_-Y_©) H$s ghr n¡adr Ho$ ~mX _wgb_mZ H$s ""Xw{Z`m'' H$m Š`m hmb hmoJm$?

Š`m CgHo$ nmg Bg g§gma H$s H$moB© CëboIZr` ^bmB© eof ah OmEJr$? Š`m dh d¡ pŠVH$ h¡{g`V go wehmb Am¡a gm_y{hH$ h¡{g`V go

gå_mZZr` d à^w-g§nÝZ ^r hmo gHo$Jm$? ñnîQ h¡ {H$ `h EH$ gmYmaU àH$ma H$m àíZ h¡ Am¡a Cgo Ho$db EH$ Bñbm_ hr Ho $~mao _| Zht,

~pëH$ àË`oH$ Cg Y_© Ho$ gå~ÝY _| CRZm Mm{hE Omo Aëbmh VAmbm H$s Amoa go Am`m hmo$& Š`m|{H$ AnZr `WmW© dñVwpñW{V H$s ÑpîQ

go ""Bñbm_'' Am¡a Xygao Amg_mZr Y_m] _| H$moB© AÝVa Zht ahm h¡$& Bñbm_ hr H$s Vah àË`oH$ Y_©, Y_©-nam`UVm (XrZXmar) Am¡a

B©enam`UVm (˜wXm nañVr) H$m Om¡ha `hr ~VmVm ahm h¡ _mZd AnZo Amn H$mo Aëbmh Ho$ gwnwX© H$a Xo Am¡a Xw{Z`m na Am{˜aV H$mo

àmW{_H$Vm XoVm aho$& Bg{bE C{MV `h h¡ {H$ Bg gå~ÝY _| µHw$aAmZr Amh²dmZ H$m CÎma gwZZo go nyd© Xygao Z{~`m| Ho$ Amh²dmZ H$m CÎma

^r gwZ {b`m OmE �

Bg CX²Xoí` Ho$ {bE O~ h_ Z{~`m| Ho$ Amh²dmZm| H$m {ddoMZ H$aVo h¢ Vmo h_| Bg àíZ H$m CÎma dh Zht {_bVm {OgH$m ~mh²`V:

{dMma H$aVo h¢$& `mZr `h {H$ Y_© H$s gƒr n¡adr Am¡a Am{˜aV H s Mmh H$m ZVrOm Xw{Z`m H$s A{Zdm`© ê$n go _hê$_r hr H$s eŠb _|

{ZH$b gH$Vm h¡$& BgHo$ {dnarV h_| XoIZo H$mo `h {_bVm h¡ {H$ {Og Z~r Zo ^r AnZr µH$m¡_ H$mo Aëbmh Ho$ XrZ (Y_©) H$s Amoa

~wbm`m, `h {dídmg {XbmVo hþE ~wbm`m {H$ _oar n¡adr Vwåh| Am{˜aV hr H$s Zht, Xw{Z`m H$s ^r ^bmB© àXmZ H$aoJr CXmhaUV: hµOaV

Zyh (Ab¡.) Zo AnZr µH$m¡_ H$mo gå~mo{YV H$aHo$ H$hm Wm �

""AnZo nmbhma go j_m _m±Jmo, {ZñgÝXoh, dh ~‹Sm hr j_m H$aZodmbm h¡ (AJa Eogm H$amoJo Vmo) dh Vw_ na _ygbm Yma

~m[ae ~agmEJm, Vwåh| YZ Am¡a gÝVmZ àXmZ H$aoJm, (h[a`mbo) ~mµJ CnbãY H$aoJm Am¡a Vwåhmao {bE Z{X`m± Omar H$aoJm$&''

(µHw$aAmZ, 71: 10-12)

Bgr àH$ma hÿX (Ab¡.) Zo ^r AnZr µH$m¡_ H$mo hµH$ H$s Amoa Amh²dmZ H$aVo hþE Cgo gÝVmof {Xbm`m Wm �

""Eo _oar µH$m¡_ Ho$ bmoJmo$! AnZo nmbZhma go j_m _m±Jmo Am¡a {\$a CgH$s Amoa CÝ_wI ahmo, dh Vw_ na _ygbmYma ~m[ae

~agmEJm Am¡a Vwåhmar epŠV _| AZdaV A{^d¥{Õ H$aVm ahoJm$&''

(µHw$aAmZ, 11:52)

Z{~`m| Ho$ Amh²dmZm| H$m `h `µH$sZ {XbmZm g_` na {H$g àH$ma nyam hmoH$a ahVm Wm, AJa `hm± `h ^r XoI boZm hmo Vmo ~Zr

BgamB©b Ho$ Cg B{Vhmg na ZµOa Sm{bE Omo hµOaV _ygm (Ab¡.) H$s n¡XmBe Ho$ nyd© go Amaå^ hmoVm h¡$& Cg g_` go boH$a hµOaV _ygm

(Ab¡.) Ho$ Zw~ydV nmZo VH$ H$s CZ bmoJm| H$mo {µOÝXJr AË`ÝV µObrb, XX©ZmH$ Am¡a RwH$amB© hþB© {µOÝXJr Wr$& bo{H$Z O~ do AnZo

nmbZhma H$s Amoa nbQo Am¡a CgHo$ Y_© H$s n¡adr _| CÝhm|Zo gm{~V µH$X_r {XImB© Vmo CZH$s µO_rZ d Amg_mZ ~Xb JE$& {µOëbV H$s

{µOÝXJr H$s OJh BµÁµOV H$s {µOÝXJr Zo bo br$& µHw$aAmZ H$m ~`mZ h¡ {H$ �

""Am¡a Voao nmbZhma H$m AÀNm dmXm ~Zr BgamB©b Ho$ nj _| nyam hmo J`m, Bg H$maU go {H$ do (gË`-nW na) SQo aho Wo$&''

(µHw$aAmZ, 7:137)

Ho$db `hr Zht {H$ CÝh| AnZo nmbZhma H$s Amoa nbQZo Am¡a gË`-_mJ© _| SQo ahZo na {µOëbV H$s {µOÝXJr H$s OJh BµÁµOV d

à^w-g§nÝZVm H$m OrdZ {_b J`m, ~pëH$ EH$ gd©gm_Ý` ê$n _| `h emídV ew^-gyMZm ^r CÝh| Xo Xr JB© {H$ Aëbmh H$s ewH«$JwµOmar

(H¥$VkVm) Am¡a CgHo$ AmXoem| Ho$ AZwnmbZ _| Vw_ {OVZm hr AmJo ~‹TmoJo CgH$s Zo_Vm| go CVZo hr A{YH$ ZdmµOo OmAmoJo$�

""Am¡a O~ _ygm Zo AnZr µH$m¡_ go H$hm Wm {H$ Aëbmh Ho$ Cg EhgmZ H$mo `mX aImo, {Oggo CgZo Vwåh| ZdmµOm h¡, O~ CgZo

Vw_H$mo {µ\$aAm¡{Z`m| go _wpŠV àXmZ H$s$&'' (µHw$aAmZ, 14:6)

"">............ Am¡a `mX H$amo Cg dµŠV H$mo (^r) O~ Vwåhmao nmbZhma Zo Vwåh| AdJV {H$`m Wm {H$ `{X Vw_Zo H¥$VkVm H$m

Page 122: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

AmMaU AnZm`m Vmo Vwåh| Am¡a A{YH$ ZdmµOy±Jm$&''

(µHw$aAmZ, 14:7)

AV: O~ VH$ do ewH«$JwµOmar Am¡a H¥$VkVm H$m AmMaU AnZmE aho,g§gma Zo XoIm {H$ Aëbmh VAmbm H$m `h ew^ dMZ ^r nyam

hmoZo go Z ahm, ~pëH$ Bg J[a_m Ho$ gmW nyam hþAm {H$ do µH$m¡_r gå_mZ Am¡a gm¡^m½` H$s namH$îRm na nhþ±Mm {X`m JE Am¡a Bg µO_rZ na

H$moB© µH$m¡_ Eogr Z ahr Omo _hmZVm Am¡a Eoíd`© _| CZH$s g_Vwë` hmoVr$& CZHo$ Bg ñdU© H$mb H$s A{^bmfm nyU© `mX µHw$aAmZ _OrX Zo

BZ eãXm| _| CÝh| {XbmB© h¡ �

""Eo ~Zr BgamB©b$! `mX H$amo _oar Cg Zo_V H$mo {Oggo _¢Zo Vwåh| ZdmµOm Wm Am¡a `h ~mV {H$ _¢Zo Vwåh| Xw{Z`m H$s gmar µH$m_m|

na loîRVm àXmZ H$s Wr$&'' (µHw$aAmZ, 2:47)

{\$a O~ CÝhm|Zo ""H¥$VkVm'' AWm©V² ˜wXmnañVr Am¡a XrZ H$s n¡adr H$m `h AmMaU Nmo‹S {X`m, Vmo CZHo$ D$na go _hmZ_m Am¡a

Eoíd`© H$m `h MmoµJm ^r CVma {b`m J`m$& A§{V_ Z~r hµOaV _whå_X (gëb.) Ho$ àmXw^m©d Ho$ dµŠV `h µH$m¡_ {µOëbV H$s Cgr hmbV _|

J«ñV Wr$& µHw$aAmZ H$ar_ Zo CZH$s Bg XwX©em H$m H$maU Am¡a Cggo NwQH$mao H$s VX²~ra XmoZm| MrµOm| H$s Amoa g§Ho$V H$aVo hþE H$hm �

""AJa `o {H$Vm~dmbo Vm¡amV H$mo Am¡a BZOrb H$mo Am¡a CZ {hXm`Vm| H$mo µH$m`_ H$aVo, Omo CZHo$ nmbnZhma H$s Amoa go CZH$mo

^oOr JB© Wt, Vmo CÝh| D$na go ^r ImZo H$mo {_bVm Am¡a ZrMo go ^r$&'' (µHw$aAmZ, 5:66)

AÝV _| AbJ-AbJ µH$m¡_m| Ho$ ~OmE BH$Q²Rr gmar µH$m¡_m| Ho$ ~mao _| Aëbmh VAmbm H$m `h gd©gm_Ý` AmXoe ^r gwZ br{OE$&

""Am¡a AJa ~pñV`m|dmbo B©_mZ bmVo Am¡a VµH$dm Ho$ _mJ© na MbVo Vmo h_ CZHo$ D$na µO_rZ Am¡a Amg_mZ H$s ~aH$Vm| Ho$

XadmµOo Imob XoVo$&'' (µHw$aAmZ, 7:96)

`h Aëbmh H$m µ\$a_mZ Vmo CZ bmoJm| go gå~pÝYV Wm, Omo B©_mZ Am¡a ˜wXm nañVr Ho$ amñVo go Xya Om n‹So Wo Am¡a Bgr H$maU go

{VañH$ma Am¡a X[aÐVm CZH$m ^m½` ~Z JB© Wr$& BgH$s Anojm CZ g_ñV µH$m¡_m| Am¡a {Jamohm| Ho$ gå~ÝY _|, {OÝhm|Zo hµH$ H$s XmdV na

bã~¡H$ (_¢ hm{µOa hÿ±) H$hm Wm, Aëbmh VAmbm H$m Am_ µ\$a_mZ `h h¡ �

""Am¡a {H$VZo hr Z~r Eogo aho h¢, {OZ Ho$ gmW hmoH$a ~hþV go ˜wXmnañVm| Zo `wÕ {H$`m, .............. Aëbmh Zo CÝh| Xw{Z`m

H$m ^r ~Xbm {X`m Am¡a Am{˜aV H$m ^r ~ohVarZ ~Xbm {X`m $&''

(µHw$aAmZ, 3:146-148)

Z{~`m| Ho$ Amh²dmZm| H$s `o Jdm{h`m± h_mao gm_Zo h¡$& CZgo Aëbmh VAmbm Ho$ {Og ñWm`r dmXo Am¡a H$^r Z ~XbZodmbo µ\¡$gbo H$m

nVm MbVm h¡, dh µH$VB© Vm¡a na `hr h¡ {H$ AnZr BVmAV (AmkmZwnmbZ) Am¡a ~ÝXJr Ho$ ~Xbo dh Am{˜aV H$s g\$bVm Ho$

gmW-gmW Bg g§gma H$s ^r g\$bVm Am¡a gånÝZVm, BµÁµOV Am¡a gåà^wVm àXmZ H$aVm h¡$& AV: O~ ^r {H$gr µH$m¡_ Zo BVmAV Am¡a

~ÝXJr H$s `h amh AnZmB© CgHo$ nj _| `h {Z`_ Am¡a dmXm A{Zdm`©V: nyam hþAm Am¡a dh, {OZ H$s Am{˜aV g±da ahr Wr, CZH$s

Xw{Z`m ^r gX~hma ~Zr ahr$&

Bñbm_ gm§gm[aH$ g\$bVm H$m µO_mZVXmaH$moB© H$maU Zht {H$ Bñbm_ Am¡a _wpñb_ g_wXm` Ho$ ~mao _| ^r Aëbmh H$s Amoa go Eogm hr dmXm Z hmoVm Am¡a Cgo ^r hµH$ H$s

B{Îm~m (AZwnmbZ) Ho$ ZVrOo _| gm§gm[aH$ g\$bVm H$m ^r {dídmg Z {Xbm`m J`m hmoVm$& AVEd, RrH$ Cgr àH$ma H$m dmXm Bg

_wpñb_ g_wXm` go ^r {H$`m J`m, O¡gm{H$ {dJV g_wXm`m| go {H$`m OmVm ahm h¡ Am¡a àË`oH$ MaU _| {H$`m J`m$& _ŠH$m Ho$ A§YH$ma_`

dmVmdaU _| ^r {H$`m J`m Am¡a _XrZo Ho$ ˜VaZmH$ Xm¡a _| ^r {H$`m J`m$& CÝh| ^r gå~mo{YV H$aHo$ {H$`m J`m, Omo A^r Bñbm_ Zht

bmE Wo Am¡a CÝh| ^r gå~mo{YV H$aHo$ {H$`m J`m Omo Bñbm_ bm MwHo$ Wo$& CXmhaU`© � _ŠH$m _| µHw$a¡e H$mo B©_mZ H$s XmdV XoVo hþE

Aëbmh VAmbm Zo gnîQ eãXm| _| H$hm Wm$�

""Am¡a `h {H$ Vw_ AnZo nmbZhma go j_m Mmhmo, Am¡a CgH$s Amoa nbQ AmAmo, dh Vwåho EH$ {Z`V Ad{Y VH$ OrdZ

ì`VrV H$aZo H$m AÀNm gm_mZ àXmZ H$aVm ahoJm$&'' (µHw$aAmZ, 11:3)

Am¡a Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Zo CÝh| {dídmg {Xbm`m Wm {H$ �

""AJa Vw_ _oam bm`m hþAm n¡µJm_ ñdrH$ma H$a bmoJo Vmo dh Xw{Z`m _| ^r Vwåhmao gm¡^m½` H$m gmYZ hmoJm Am¡a Am{˜aV H$m

^r$&''

(graV BãZo {híem_, ^mJ-1)

Page 123: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Bg gm§gm[aH$ ""gm¡^m½`'' H$s ì`m»`m Amn (gëb.) Zo EH$ Am¡a Adga na AnZo MMm A~y Vm{b~ Ho$ gm_Zo Bg àH$ma H$s Wr

""_¢ CÝh| (`mZr µHw$a¡e H$mo) Ho$db EH$ ~mV H$s MoVmdZr XoVm hÿ±, Eogr ~mV H$s MoVmdZr, {OgHo$ H$maU gmam Aa~ CZH$m

AmkmH$mar Am¡a gmam AO_ (µJ¡a-Aa~) CZH$s àOm ~Zm OmEJm$&''

`h Vmo CZ bmoJm| go {H$E JE dmXo H$s ~mV Wr, Omo A^r Bñbm_ H$s n[a{Y _| àdoe Zht hþE Wo$& Omo bmoJ àdoe hmo MwHo$ Wo CÝh| Vmo

CZH$s Xw~©bVm Am¡a H$_µOmoar Ho$ Xm¡a _| Bg ~mV H$m Am¡a A{YH$ {dñVma go {dídmg {Xbm`m J`m Wm$& _ŠH$m _| {dídmg {XbmE OmZo Ho$

eãX `o Wo �

""Vw_ _| Omo bmoJ B©_mZ bmE h¢ Am¡a gwH$_© H$aVo h¢, Aëbmh H$m CZgo `h dmXm h¡ {H$ CÝh| µO_rZ _| gÎmm{YH$ma àXmZ H$aoJm,

{Og àH$ma {H$ CgZo CZgo nhbo Ho$ bmoJm| H$mo gÎmm{YH$ma àXmZ {H$`m Wm, Am¡a CZHo$ {bE CZHo$ Cg Y_© H$s O‹S| _µO~yVr go

O_m XoJm, {Ogo CgZo CZHo$ {bE ngÝX {H$`m h¡ Am¡a {ZíM` hr CZHo$ _m¡OyX ˜m¡µ\$ Ho$ níMmV² Cgo CZHo$ {bE em§{V Am¡a

{ZpíM§VVm _| ~Xb XoJm$&'' (µHw$aAmZ, 24:55)

_XrZm Ho$ Ama§{^H$ H$mb _| `hr ~mV Bg àH$ma H$hr JB© Wr �

""Z H$_µOmoa n‹Smo, Z XwIr hmo; Vwåht à^mdr ahmoJo, AJa Vw_ B©_mZdmbo hþE$&'' (µHw$aAmZ, 3:139)

""B_mZ Am¡a gwH$_©'' H$s eV] nyar hmo OmZo Ho$ ~mX `o dmXo {H$g àH$ma nyao hþE Bggo Xw{Z`m An[a{MV Zht h¡$& dh AÀNr Vah

OmZVr h¡ {H$ Bñbm_ Zo _wgb_mZ H$mo dh g~ Hw$N {X`m Omo Xw{Z`m _| {H$gr µH$m¡_ Ano{jV hmo gH$Vm h¡$&

Y_m©ZwnmbZ Am¡a g§gm[aH$ g\$bVm H$m gå~ÝYBZ g_ñV ì`m»`mAm| Am¡a Jdm{h`m| Ho$ ~mX µOohZ Bg ~mV na Vmo {~bHw$b gÝVwîQ hmo OmEJm {H$ Bñbm_ AnZo n¡adr H$aZodmbm|

H$mo gm§gm[aH$ g\$bVm go ^r ~hþV µÁ`mXm ZdmµOVm h¡$& bo{H$Z A~ dh `h OmZZm MmhoJm {H$ Eogm Š`m| Am¡a H¡$go hmoVm h¡$? Y_© Vmo

BZgmZm| H$mo Am{˜aV H$s Amoa ^JmVm Am¡a Xw{Z`m go ~onadm ~ZmVm h¡, {\$a Y_© H$m Xm_Z nH$‹SZo Ho$ ZVrOo _| Cgo `h Xw{Z`m ^r {H$g

àH$ma hmW Am OmVr h¡$? Bg àíZ H$m CÎma kmV H$aZo Am¡a Bg _gbo H$mo g_PZo Ho$ {bE h_| nhbo Hw$N g¡Õm§{VH$ gƒmB`m± g_P boZr

Mm{hE±$&

EH$ Vmo `h {H$ `h gån{Îm `h gÎmm{YH$ma {OÝh| ""gm§gm[aH$ g\$bVm'' H$hm OmVm h¡, Y_© H$s ÑpîQ _| ñd` _| H$moB© ~war MrµO Zht

h¢, ~pëH$ Aëbmh VAmbm H$s ""Zo_V|'' Am¡a CgH$m ""AZwJ«h'' h¢$& MwZm§Mo µHw$aAmZ hH$s_ Zo AnZo ~`mZm| _| CZ MrµOm| H$mo `hr h¡{g`V

Xr h¡$& CXmhaU Ho$ ê$n _| gyam _mBXm H$s ~rgdt Am`V H$mo Xo{IE, {Og_| ~Zr BgamBb H$m CëboI H$aVo hþE CZH$s Cg gmåàXm{`H$

namH$mîRm Am¡a Cg gÎmm{YH$ma H$mo Aëbmh VAmbm Zo ñnîQV: AnZr ""Zo_V'' H$hm h¡, Omo ^yVH$mb _| CÝh| àmßV Wm �

"".......... Aëbmh H$s Cg Zo_V H$mo `mX H$amo Omo CgZo Vwåh| àXmZ H$s h¡$& CgZo Vw__| Z~r n¡Xm {H$E Am¡a Vwåh| emgH$

~Zm`m Am¡a Vw_H$mo dh Hw$N {X`m Omo g§gma _| {H$gr H$mo Zht {X`m Wm$&''

(µHw$aAmZ, 5:20)

Bgr àH$ma gyam Zh²b H$s Cg Am`V na ZµOa Sm{bE {Og_| OrdZ-gmYZm| Am¡a AmOr{dH$m H$s àMwaVm H$mo ""Aëbmh H$s Zo_V|''

H$hm J`m h¡�

""Aëbmh Zo EH$ {_gmb ~`mZ H$s h¡, EH$ ~ñVr Wr Omo {ZpíMÝV Am¡a gÝVwîQ Wr, ha OJh go CgH$s AmOr{dH$m àMwaVm Ho$

gmW Mbr Am ahr Wr {H$ dh Aëbmh H$s Z_oVm| Ho$ à{V AH¥$VkVm {XImZo bJr$&'' (µHw$aAmZ,

16:112)

Bgr àH$ma µHw$aAmZ Ho$ ~hþV-go ñWmZm| na CZ MrµOm| H$mo Aëbmh H$m ""AZwJ«h'' (µ\$µÁb) ^r Rham`m J`m h¡$& CXmhaUV:-

""µO_rZ na \¡$b OmAmo Am¡a Aëbmh H$m AZwJ«h (AmOr{dH$m) Vbme H$amo$&'' (µHw$aAmZ, 62:10)

Xygar `h {H$ BZgmZ Bg g§gma _| Aëbmh VAmbm H$m ""˜brµ\$m'' Am¡a à{V{Z{Y ~ZmH$a n¡Xm {H$`m J`m h¡$& CgH$m Bg nX Ho$

à{V CÎmaXm{`Ëd hr `h h¡ {H$ dh Bg ^y{_ H$m à~ÝY AnZo hmW _| aIo Am¡a Cgo AnZo ñdm_r Ho$ AmXoem| Am¡a CgH$s _µOu Ho$ AZwHy$b

MbmE, (O¡gm{H$ {nNbr dmVm© _| {dñVma go ~Vm`m Om MwH$m h¡)$&

`o XmoZm| AmYma^yV dmñV{dH$VmE±, `{X gm_Zo hm|, Vmo dmVm©YrZ àíZ H$moB© àíZ Zht ah OmVm Am¡a ñnîQV: kmV hmo OmVm h¡ {H$

g§gm[aH$ _mZ, Xm¡bV Am¡a gÎmm{YH$ma ha{JµO Eogr MrµO| Zht h¢ {OZgo gå~ÝY aIZm Am¡a bm^ CRmZm Y_© Am¡a B©_mZ Ho$ à{VHy$b hmo$&

Page 124: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

Š`m|{H$ Omo MrµO| ""Aëbmh H$s Zo_V'' Am¡a ""Aëbmh H$m AZwJ«h'' hm| do CgHo$ hµH$ H$mo nhMmZZo dmbo ~ÝXm| Ho$ {bE K¥Um `mo½` `m

AZmno{jV Zht hmo gH$Vt$& Bg àH$ma H$s MrµOm| Ho$ ~mao _| Aëbmh VAmbm H$m µ\$a_mZ `h h¡ {H$ �

""H$h Xmo {H$ g_ñV (n{dÌ MrµO|) gm§gm[aH$ OrdZ _| (^r dñVwV:) B©_mZdmbm| (hr) Ho$ {bE h¢ Am¡a {µH$`m_V Ho$ {XZ Vmo

Ho$db CÝht Ho$ {bE hm|Jr$&'' (µHw$aAmZ, 7:32)

BgH$m AW© `h hþAm {H$ CZ MrµOm| Ho$ Agb hµH$Xma Aëbmh Ho$ AmkmH$mar ~ÝXo hr h¢$& A~ `{X CZ MrµOm| Ho$ Agb hµH$Xma

Aëbmh Ho$ AmkmH$mar ~ÝXo hr h¢, Vmo do CZHo$ {bE A{à` Am¡a AZmno{jV H¡$go hmo gH$Vr h¢$& ˜wXm H$m OmZZo-nhMmZZodmbm ~ÝXm

CgH$s `mVZmAm| go ^mJVm h¡, Zo_Vm| go Zht ^mJVm$&

`h Vmo hþB© gm§gm[aH$ BµÁµOV d Xm¡bV Ho$ ""Zo_V'' Am¡a ""AZwJ«h'' hmoZo H$s Anojm$& BgHo$ ~mX BZgmZ Ho$ OÝ_JV A{YH$ma Am¡a

CgH$s g¥OZmË_H$ h¡{g`V H$mo gm_Zo aI H$a µJm¡a H$s{OE {H$ CgH$s _m±J Š`m h¡$? D$na `h ~mV {dñVma Am¡a Xbrb Ho$ gmW _mby_ hmo

MwH$s h¡ {H$ Aëbmh VAmbm Zo BZgmZ H$mo Bg µO_rZ na AnZm ""˜brµ\$m'' ~Zm`m h¡ AWm©V CgH$m An[ahm`© OrdZ-H$Îm©ì` CgZo `h

{ZpíMV {H$`m h¡ {H$ dh CgHo$ AmXoem| Am¡a _µOu Ho$ _wVm{~µH$ AnZo A{YH$mam| H$mo BñVo_mb H$ao, Vm{H$ `hm± ^r CgH$s _µOu Cgr àH$ma

nyar hmoVr aho, {Og àH$ma {H$ eof ~«ô_mÊS _| nyar hmoVr ahVr h¡$& _mZd Om{V H$s Bg g¥OZmË_H$ h¡{g`V Am¡a CgHo$ Cg OÝ_JV H$Îm©ì`m|

H$s Iwbr hþB© _m±J `h h¡ {H$ O~ ^r AnZr Bg h¡{g`V H$m kmZ Am¡a Cg nX Ho$ à{V AnZo H$Îm©ì` H$m ghr eD$a d Ehgmg aIZodmbo

bmoJ _m¡OyX hm|, Bg Xw{Z`m H$s bJm_ CÝht Ho$ hmWm| _| hmo$& Š`m|{H$ Bgr pñW{V _| BZgmZ H$mo Aëbmh H$m ˜brµ\$m ~ZmH$a n¡Xm {H$E OmZo

H$m à`moOZ Am¡a CX²Xoí` nyam hmo gHo$Jm$& Xygao eãXm| _| `h {H$ `h ~mV OJV²nmbZhma Aëbmh VAmbm H$s {hH$_V d gyP-~yP Am¡a

CgHo$ Ý`m` Ho$ {~bHw$b {déÕ hmoJr {H$ CÝh| Bg µO_rZ Ho$ gÎmm{YH$ma d ñdm{_Ëd go d§{MV aIo, Am¡a CZHo$ hmoVo hþE `h gÎmm{YH$ma CZ

bmoJm| Ho$ gwnwX© H$a Xo Omo AnZo Bg nX Ho$ à{V CÎmaXm`r Z hm| Am¡a CgHo$ BZH$mar hm|$& AnZo gå~ÝY _| ""˜brµ\$m'' Am¡a Aëbmh

VAmbm H$m Zm`~ (Representative) hmoZo H$s pñW{V H$mo ñdrH$ma hr Z H$aVo hm|, Bg Xw{Z`m _| AnZo ñdV§Ì à^wËd Ho$ `m {H$gr Am¡a Ho$

à^wËd Ho$ XmdoXma hm|$&

Xygar Vaµ\$ ñd`§ CZ bmoJm| Ho$ {bE ^r, Omo AnZo H$Îm©ì` H$mo OmZVo h¢ Am¡a ˜wXm Ho$ µ\$a_m ~aXma ~ÝXo h¢, `h ~mV {H$gr àH$ma ghr

Z hmoJr {H$ do Cg gÎmm{YH$ma Ho$ hm{gb H$aZo go bmnadmhr ~aV|, {OgHo$ {~Zm do AnZo {˜bmµ\$V Ho$ H$Îm©ì` go {H$gr àH$ma _wŠV hmo hr

Zht gH$Vo$& {Og MrµO go CZHo$ OrdZ H$m Agb µ\$µO© Ow‹Sm hmo, dh Vmo CZHo$ {bE Ho$db {à` hr Zht, ~pëH$ A{Zdm`© ^r RhaoJr$&

BZ g_ñV njm| H$mo gm_Zo a{IE Vmo `h ~mV AÀNr Vah g_P _| Am OmEJr {H$ _wgb_mZ Ho$db Am{˜aV H$s g\$bVm hr H$m

Zht, ~pëH$ gm§gm[aH$ g\$bVm H$m ^r hµH$Xma Am¡a AmH$m§jr hmoVm h¡$& CgH$s `h AmH$m§jm CgH$s gƒr XrZXmar (Y_©nam`UVm) hr H$s

_m±J hmoVr h¡$& `hr H$maU h¡ {H$ EH$ gƒo, ghr gmoM aIZodmbo _wgb_mZ H$s XwAm AnZo ˜wXm go `h hmoVr h¡ {H$ �

""nada{XJma$! h_| Xw{Z`m _| (Xw{Z`m H$s) ^bmB© Am¡a Am{˜aV _| (Am{˜aV H$s) ^bmB© àXmZ H$a$&'' (µHw$aAmZ,

2:201)

`h XwAm {ZñgÝXoh ñdrH$ma hmoH$a ahVr h¡$& `{X dh AnZo H$mo BgH$m nmÌ gm{~V H$a XoVm h¡$&

A~ {dMmamYrZ àíZ H$m Ho$db EH$ nj Am¡a eof ah OmVm h¡ Am¡a dh `h {H$ AJa _wgb_mZ Am{˜aV H$s g\$bVm Ho$ gmW

gm§gm[aH$ g\$bVm H$m ^r hµH$Xma Am¡a `mMH$ hmo gH$Vm h¡, Am¡a hmoVm h¡, Vmo µHw$aAmZ Am¡a hXrg _| gm§gm[aH$ Mmh H$s BVZr {ZÝXm Š`m|

H$s JB© h¡$? VWm Bg pñW{V _| Bg ~mV H$m AW© Š`m hmoJm {H$ ""_wgb_mZ dh h¡ Omo AnZr ZµOa| Am{˜aV na O_mE aIo Am¡a Xw{Z`m Ho$

{H$gr bm^ H$mo Am{˜aV na àmW{_H$Vm Z Xo$?''

nhbr ~mV H$m CÎma `h h¡ {H$ {Og g§gma d Xw{Z`m H$mo {VañH¥$V Am¡a CgH$s Mmh H$mo {ZpÝXV Rham`m J`m h¡, dh Am¡a MrµO h¡ Am¡a

dh "Xw{Z`m' {OgH$s g\$bVm H$m gƒm _wgb_mZ hµH$Xma Am¡a AmH$m§jr hmoVm h¡, {~bHw$b Xygar MrµO h¡$& Bñbm_ H$s ÑpîQ _| {ZpÝXV

Am¡a CnojUr` Ho$db do MrµO| h¢, Omo BZgmZ H$mo ˜wXm go µJm{µ\$b (bmnadmh) Am¡a CgHo$ Y_© H$s AnojmAm| go ~onadm ~Zm XoZodmbr hm|

Am¡a dh Xw{Z`m {OgH$s µHw$aAmZ Am¡a hXrg _| {ZÝXm H$s JB© h¡, dmñVd _| BÝhr MrµOm| H$m Zm_ h¡$& {H$ÝVw Omo MrµO| BZgmZ H$mo ˜wXm go

µJm{µ\$b Z ~ZmE± Am¡a Omo Aëbmh Ho$ Y_© H$s AnojmAm| H$m nyam H$aZo _| amoH$ ~ZZo Ho$ ~OmE CbQo _X²XJma gm{~V hm|, do H$^r ^r

{ZpÝXV Am¡a CnojUr` Zht h¢, ~pëH$ ha àH$ma go {à` Am¡a A^rîQ h¢ Am¡a CÝh| µHw$aAmZ _OrX _| {ZpÝXV d {VañH¥$V Zht, ~pëH$

""{µ\$X²XwÝ`m h-g-Z:'' AWm©V Xw{Z`m H$s ^bmB©, ""h`mVZ² Vpæ`-~:'' AWm©V² ""AÀNr {µOÝXJr''Am¡a ""gdm-~-X²XwÝ`m'' AWm©V

Xw{Z`m H$m \$b H$hm J`m h¡$& EH$ _wgb_mZ Ho$ {bE ""Xw{Z`m H$s g\$bVm'' H$m eãX O~ ~mobm OmVm h¡, Vmo Bggo A{^àoV dñVwV: Eogr

Page 125: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

hr MrµO| hmoVr h¢$& H$hm Om gH$Vm h¡ {H$ ˜wXm go µJµ\$bV Am¡a Y_© Ho$ VµH$mµOm| go ~onadmhr H$m gå~ÝY Vmo dñVwV: BZgmZ Ho$ AnZo _Z H$s

gmoM go h¡ Z {H$ Xw{Z`m H$s MrµOm| go$& EH$ hr MrµO hmoVr h¡ Omo EH$ ì`pŠV H$s {bE ˜wXm go µJm{µ\$b hmo OmZo H$m H$maU ~Z OmVr h¡,

bo{H$Z Xygao Ho$ {bE Zht ~ZVr$& Am_ bmoJ Vmo EH$ _m_ybr-gr Om`XmX nmH$a ^r Amno go ~mha hmo OmVo h¢, bo{H$Z C_a {~Z AãXwb

AµOrµO (ah.) O¡go bmoJm| H$mo VmËH$m{bH$ gdm}ƒ gëVZV H$m emgZ ^r ˜wXm go qH${MË_mÌ µJm{µ\$b Z ~Zm gH$m$& Bg{bE {ZpíMV ê$n

go H$moB© MrµO Z Bg àH$ma H$s ""Xw{Z`m'' ahr Am¡a Z Cg àH$ma H$s Xw{Z`m$& {ZñgÝXoh dñVwpñW{V `hr h¡$& Xw{Z`m H$s Xm¡bV, BµÁµOV Am¡a

gÎmm{YH$ma A{X MrµOm| _| go H$moB© MrµO ^r ñd`§ _| ~war Am¡a CnojUr` Zht h¡$& `h Vmo dmñVd _| _Zwî` H$s AnZr Ìw{QnyU© qMVZ e¡br

Am¡a µJbV H$m`©e¡br h¡ Omo CZ MrµOm| H$mo CgHo$ nj _| µOha ~Zm XoVr h¡$& {H$ÝVw "gƒo _wgb_mZ' Ho$ ~mao _| My±{H$ µHw$aAmZ Am¡a Bñbm_

H$s AdYmaUm `hr h¡ {H$ dh Aëbmh VAmbm H$s àXmZ H$s hþB© CZ MrµOm| H$m à`moJ µJbV VarµHo$ go Zht H$aVm ~pëH$ CgH$s _µOu Am¡a

{hXm`V Ho$ AZwgma hr H$aVm h¡$& Bg {bE CgHo$ {bE `o MrµO| dh ""Xw{Z`m'' Zht h¢, Omo {VañH¥$V Am¡a {ZpÝXV h¡, ~pëH$ dh ""Xw{Z`m''

h¡ Omo {à` Am¡a A^rîQ h¡$&

Xygar ~mV H$m CÎma `h h¡ {H$ Am{˜aV H$mo Xw{Z`m na àmW{_H$Vm XoZo go A{^àoV Xw{Z`m go {daŠV hmo OmZo Ho$ Zht h¢, ~pëH$ `o h¢

{H$ CgHo$ hm{gb H$aZo _| Am¡a hm{gb H$a MwH$Zo Ho$ ~mX Cgo {H«$`mpÝdV H$aZo _| Y_© Ho$ VµH$mµOm| H$mo nX²X{bV Z {H$`m OmE Am¡a

Am{˜aV Ho$ {hV H$mo Rog Z bJZo Xr OmE$& Y_© Ho$ VµH$mµOo Am¡a Am{˜aV Ho$ {hV Eogo Vmo µOê$a h¢ {H$ CZgo BZgmZ H$s BÀNmAm| na amoH$

bJVr h¡, do Cgo _mZ_mZr H$aZo go amoH$Vo h¢ Am¡a Cggo CgHo$ gm§gm[aH$ {hVm| H$s µHw$a~m{Z`m± MmhVo h¢$& bo{H$Z Eogo ha{JµO Zht h¢ {H$

Xw{Z`m H$s MrµOm| H$mo hm{gb H$aZo Ho$ Xm¡amZ bm^ àmßV H$aZo Ho$ à{V {~bHw$b hr CXma Z hm|$& AV: hXrg _| _mo{_Z H$s {_gmb Cg

Kmo‹So-go Xr JB© h¡, Omo EH$ gr{_V bå~mB© aIZodmbr añgr Ho$ Ûmam Iy±Qo go ~§Ym ahVm h¡$& ñnîQ h¡ {H$ Eogo Kmo‹So H$s hmbV Cg Kmo‹So O¡gr

Zht hmoVr, {OgH$ nmd± Iy±Qo go {~bHw$b {_bmH$a Bg Vah ~m§Y {XE JE hm| {H$ dh {hb-Swb ^r Z gHo$$& nhbo Kmo‹So H$mo Ohm± EH$ ˜mg

gr_m VH$ MbZo-{\$aZo Am¡a MaZo-MwJZo H$s AmµOmXr hmoJr dhm± Xygam Kmo‹Sm Bg Vah H$s {H$gr AmµOmXr go {~bHw$b d§{MV hmoJm$& Bg

CXmhaU go AÀNr Vah ñnîQ hmo OmVm h¡ {H$ Xw{Z`m na Am{˜aV H$mo àmW{_H$Vm XoZo Ho$ ~mdOyX _mo{_Z Ho$ {bE gm§gm[aH$ g\$bVm d

^bmB© H$s amh ^r _wZm{g~ Am¡a µOê$ar gr_m VH$ {~bHw$b Iwbr hr ahVr h¡$& AWm©V² Ohm± dmñV{dH$Vm `h h¡ {H$ _mo{_Z H$m Agb

bú` Am{˜aV H$s g\$bVm hmoVr h¡, dhm± `h ^r EH$ _mÝ` gƒmB© hr h¡ {H$ Bñbm_ Zo Am{˜aV H$s g\$bVm H$m Omo _mJ© ~Vm`m h¡ dh

gm§gm[aH$ g\$bVm go H$Vam H$a Zht OmVm, ~pëH$ BgHo$ AÝXa go hmoH$a JwµOaVm h¡$& A^r gyam Ambo B_amZ H$s {Og Am`V H$m hdmbm

JwµOa MwH$m h¡, CgHo$ eãXm| H$mo {\$a µJm¡a go XoI br{OE$& `h Am`V gmµ\$-gmµ\$ H$hVr h¡ {H$ Omo bmoJ gƒo B©_mZ Am¡a AÀNo H$_©

H$aZodmbo hmoVo h¢, CÝh| ñd`§ Bg B©_mZ Am¡a H$_© Ho$ n[aUm_ _| ""Am{˜aV Ho$ gd©loîR à{V\$b'' Ho$ gmW-gmW ""gm§gm[aH$ à{V\$b''

^r {_bm H$aVm h¡ Omo ˜wXm nañVr (B©enamnUVm) Am¡a Am{˜aV ngÝXr Ho$ ""gdm~'' (à{V\$b Am¡a ~Xbo) _| em{_b h¡$& Bg{bE

Am{˜aV H$mo g§gma (Xw{Z`m) na àmW{_H$Vm XoZo H$m n[aUm_ ñd`§ g§gma Ho$ ghr µ\$m`Xo d bm^ ^r hm{gb H$a boZm h¡, Cggo d§{MV hmo

OmZm ha{JµO Zhr h¡$&

gm§gm[aH$ g\$bVm H$s A{Zdm`© eV©A§V _| Bg dmñV{dH$Vm H$m `mX {Xbm XoZm ^r C{MV hmoJm {H$ {Og àH$ma gƒm B©_mZ Am¡a AÀNm H$_©, Am{˜aV H$s g\$bVm Ho$

{bE A{Zdm`© h¡, Cgr àH$ma gm§gm[aH$ ~aH$Vm| Ho$ XadmµOo ^r _wgb_mZ na Cgr dµŠV Imobo OmVo h¢ O~ dh B©_mZ d H$_© H$s eV© nyar

H$a XoVm h¡$& MwZm§Mo D$na H$s n§pŠV`m| _| Amn XoI MHo$ h¢ {H$ {Og {H$gr µH$m¡_ go ^r gm§gm[aH$ g\$bVm H$m dmXm {H$`m J`m Wm, B©_mZ d

H$_© H$s eV© Ho$ gmW hr {H$`m J`m Wm$& ñd`§ _wpñb_ g_wXm` H$mo ^r O~ gË` Ho$ BZH$m[a`m| na à^mdr hmoZo H$s ey^-gyMZm Xr JB© Vmo

"'BZ² Hw§$Vwå_wA²{_ZrZ'' AWm©V² AJa Vw_ _mo{_Z hþE (µHw$aAmZ, 3:139) � H$s eV© Ho$ gmW hr Xr JB© Wr Am¡a O~ gÎmm{YH$ma àXmZ

H$aZo H$m dmXm {H$`m J`m Wm Vmo Bg ñnîQrH$aU Ho$ gmW {H$`m J`m Wm {H$ ""`h dmXm Ho$db CZ bmoJm| go h¡ Omo B©_mZ d AÀNo H$_© dmbo

h¢'' (µHw$aAmZ, 24:55)$& _Vb~ `h {H$ Ohm± Aëbmh VAmbm H$m `h gd©gm_mÝ` dmXm h¡ {H$ dh AnZo Y_© Ho$ _mZZodmbm| H$mo

gm§gm[aH$ g\$bVm go ^r Z dmµOVm h¡, dht CgH$m `h EH$ gd©gm_mÝ` {Z`_ ^r h¡ {H$ `h dmXm B©_mZ Am¡a AÀNo H _© H$aZo H$s

A{Zdm`© eV© Ho$ gmW à{V~pÝYV h¡$& BgH$m _Vb~ `h h¡ {H$ B©_mZ Am¡a H$_© Ho$ {~Zm Ho$db Am{˜aV hr H$s Zht, g§gma H$s g\$bnVm

^r hmW Zht Am gH$Vr, Y_© Ho$ {~Zm ghr AWm] _| Xw{Z`m ^r Zht {_b gH$Vr$& `h {dYmZ, Mmho {_ëbV Ho$ bmoJ hmo, `m nyar {_ëbV

d O_mAV, XmoZm| hr Ho$ {bE h¡$& H$moB© ^r Cggo {d_wŠV Zht$& bmoJm| H$mo ^r AnZo d¡`pŠVH$ OrdZ H$s gm§gm[aH$ g\$bVm � CXmhaUV:-

AåZ d {Xb H$s em§{V, BµÁµOV d {à`Vm Am¡a OrdZ H$s Amdí`H$VmE± Am{X � Cgr g_` {_b|Jr O~ dh AnZr hX VH$ Eogo ˜wXm

Page 126: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

eZmg Am¡a Am{˜aV ngÝX hm| O¡gm{H$ EH$ _wgb_mZ H$mo hmoZm Mm{hE$& Z~r (gëb.) Zo Bgr gƒmB© H$m ˜wbmgm {H$`m Wm O~ Amn

(gëb.) Zo `h H$hm Wm {H$ �

""{OgZo AnZr g_ñV qMVm, EH$ hr qMVm � AnZr Am{˜aV H$s qMVm H$mo ~Zm {b`m, Aëbmh VAmbm CgH$s Xw{Z`m H$m

BpÝVµOm_ H$a XoZo Ho$ {bE H$mµ\$s h¡ Am¡a {OgHo$ µOohZ H$mo AZ{JZV {dMmam| � Xw{Z`m Ho$ {dMma d _m_bm| � Zo Xy{fV H$a aIm

hmo, Aëbmh VAmbm H$mo CgH$s H$moB© qMVm Zht {H$ dh Bg Xw{Z`m H$s {H$g KmQr _| hbmH$ hmoH$a ahVm h¡$&''

(hXrg : BãZo _mOm)

Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) H$m EH$ Am¡a µ\$a_mZ h¡ �

"">........... Omo ì`pŠV Am{˜aV H$mo AnZm bú` ~Zm boVm h¡, Aëbmh VAmbm CgHo$ _m_bm| H$mo XwéñV H$a XoVm Am¡a

CgHo$ {Xb H$mo {Zñn¥h ~Zm XoVm h¡ Am¡a Xw{Z`m AmkmZwnmbH$ ~ZH$a CgHo$ g_j Am I‹Sr hmoVr h¡$&''

(hXrg : BãZo _mOm)

Bgr àH$ma nyao g_mO d g_wXm` H$mo ^r AnZo g_îQr` OrdZ H$s g\$bVm � ñdVÝÌVm, YZgånÝZVm, à{VîRm, gÎmm{YH$ma Am¡a

AÝVam©îQ´r` gå_mZ Am{X � Cgr g_` àmßV hmo gH$Vo h¡; O~ dh AnZr gm_m{OH$ h¡{g`V _| dñVwV: ""_wpñb_ g_wXm`'' hmo$& `mZr

EH$ Amoa Vmo dh Eogo bmoJm| na g§J{RV hmo, Omo g_îQr` ÑpîQH$moU go B©_mZ Ho$ gƒo Am¡a H$_© Ho$ AÀNo hm| Xygar Amoa Cg_| dh gwÑ‹T

gm_m{OH$ ì`dñWm d EH$Vm hmo {OgHo$ {~Zm H$moB© nmQu, nmQu Zht hmoVr Am¡a {OgH$s Aëbmh d agyb H$s Amoa go Cgo AË`ÝV MoVmdZr

Xr JB© h¡$&$

Bg {df` _| Bg g_wXm` H$s Xygar µH$m¡_m| go VwbZm H$aZm ghr Z hmoJm$& Xygar µH$m¡_| Vmo AnZr gmar Zmµ\$a_m{Z`m| Ho$ ~mdOyX D±$Mo go

D±$Mm emgZm{YH$ma àmßV H$a gH$Vr h¢, bo{H$Z _wpñb_ g_wXm` Ho$ {bE Bg àH$ma H$s H$moB© gå^mdZm Zht h¡$& CgHo$ {bE Vmo gå_mZ d

A{YH$ma Ho$ nmZo H$m ~g EH$ hr amñVm h¡, Am¡a dh h¡ Bñbm_ H$m amñVm, Bñbm_ H$s µ\$a_m§~aXmar H$m AmMaU, hµH$ H$s Jdmhr H$m grYm

_mJ©$& Bg AÝVa H$m H$maU `h h¡ {H$ _wpñb_ g_wXm` Ho$ {bE CËWmZ Am¡a nVZ H$m µH$mZyZ Aëbmh VAmbm Zo dh Zht aIm h¡, Omo Xygar

µH$m¡_m| Ho$ {bE {ZpíMV h¡$& Xygar µH$m¡_m| Ho$ {bE CgH$m µH$mZyZ Vmo `h h¡ {H$ `{X Hw$N ^m¡{VH$ àH$ma H$s _mZdr` Zr{V`m± CZHo$ AÝXa

_m¡OyX hm| Am¡a CÝZ{V Ho$ A{Zdm`© ^m¡{VH$ Cnm`m| H$mo AnZm b|, Vmo D±$Mr CR gH$Vr h¢$& bo{H$Z Ohm± VH$ _wpñb_ g_wXm` H$m _m_bm h¡,

Ho$db `hr MrµO| CgHo$ {bE CÝZ{V H$s gr‹Tr ~ZZo Ho$ {bE n`m©ßV Zht hmo gH$Vt, Š`m|{H$ `h g_wXm` Bg Xw{Z`m _| Aëbmh Ho$ Y_© H$m

ÜdOmdmhH$ Am¡a Xygar µH$m¡_m| Ho$ gm_Zo gË` H$m Jdmh h¡, Xygar {H$gr µH$m¡_ H$s pñW{V `h Zht h¡$& pñW{V H$s `h {^ÝZVm A{Zdm`©

H$aVr h¡ {H$ µHw$XaV H$s {ZJmh _| CZ XmoZm| Ho$ A{YH$ma ^r Am¡a CZH$s {Oå_oXm[a`m± ^r {^Z hm|$& {\$a A{YH$mam| Am¡a {Oå_oXm[a`m| H$s

{^ÝZVm A{Zdm`© RhamVr h¡ {H$ CZHo$ {dYmZ d {Z`_ ^r {^ÝZ hm|, {OZHo$ _wVm{~µH$ CZgo _m_bo hm|$& Xygar µH$m¡_| AJa gË` H$m amñVm

Nmo‹SH$a Mb| Vmo Ý`m` H$hVm h¡ {H$ CZH$m `h Ow_© BVZm g™V Am¡a K¥UmñnX Z hmoJm {OVZm g™V Am¡a K¥UmñnX _wpñb_ g_wXm` H$s

Amoa go K{QV hmoZo H$s eŠb _| hmo gH$Vm h¡$& Bg{bE Xygar H$m¡_m| H$mo ˜wXm H$s Amoa go AJa `h NyQ {_br h¡ {H$ do ˜wXm H$s µ\$a_m~aXmar

AnZmE {~Zm ^r Xw{Z`m _| \y$b-\$b gH$Vr h¢ Am¡a _wpñb_ g_wXm` H$mo Zht {_br h¡ Vmo Eogm hmoZm hr Mm{hE Wm$& {Ogo Aëbmh VAmbm

H$m {d{eîQ AZwJ«h àmßV hmo, Cgo Cg AZwJ«h H$s ZmµH$Ðr H$s eŠb _| CgHoo$ {d{eîQ àH$mon H$m nmÌ ^r hmoZm Mm{hE$& µHw$aAmZ _OrX Zo

EH$ OJh Z~r (gëb.) H$s n{dÌ npËZ`m| (a{µO.) H$mo gå~mo{YV H$aHo$ dmVm© H$aVo hþE gÝX^©JV Aëbmh Ho$ µH$mZyZ H$s Bg ˜mg Xµ\$m

H$m ^r {dñVma go dU©Z H$a {X`m h¡$& (µHw$aAmZ, 33:30-31)

`h ~mV {H$ _wpñb_ g_wXm` g§gma H$m dmñV{dH$ CËWmZ Am¡a gÎmm{YH$ma Cgr g_` àmßV H$a gH$Vr h¡, O~ dh dmñV{dH$ ê$n _|

^r ""_wpñb_ g_wXm`'' hmo, CgHo$ Mm¡Xh gm¡ dfm] Ho$ B{Vhmg go ^r nyar Vah ñnîQ h¡$& O~ VH$ `h g_wXm` dmñVd _| ""_wpñb_

g_wXm`'' ahm, nyar gwgä` Xw{Z`m _| amOZ¡{VH$ à^md Am¡a Bhbm¡{H$H$ Eoíd`© H$s ÑpîQ go CgH$s dh pñW{V (Position) ahr Omo A_o[aH$m

Am¡a ê$g H$mo ^r àmßV Zht, bo{H$Z Á`m|-Á`m| dh ""_wpñb_ g_wXm`'' Ho$ ~Om` Ho$db ""g_wXm`'' ~ZVr JB©, AnZr Bg pñW{V go

d§{MV hmoVr Mbr JB©$& `hm± VH$ {H$ Bg Xem H$mo nhþ±M JB© Ohm± Xw{Z`m _| CgH$m H$moB© CëboIZr` ñWmZ eof Zht ah J`m$& `h

dñVwpñW{V ñd`§ ~VmVr h¡ {H$ Bg g_wXm` H$s `h Xem dmñV{dH$ gå_mZ d Eoíd`© go Cg g_` VH$ Zht ~Xb gH$Vr, O~ VH$ {H$ dh

ñd`§ AnZo H$mo Z ~Xb bo Am¡a ~XbH$a {\$a dhr Z ~Z OmE Omo nhbo Wr$& Ahbo {H$Vm~ Ho$ ~mao _| Aëbmh VAmbm H$m dh µ\¡$gbm

h_mao gm_Zo _m¡OyX h¡, Omo A§{V_ Z~r hµOaV _whå_X (gëb.) H$s µO~mZ go CgZo CÝh| gwZm`m Wm$& CgHo$ eãX `o Wo$�

""Eo Ahbo {H$Vm~$! Vwåhmar H$moB© ~w{Z`mX Zht h¡ O~ VH$ {H$ Vw_ Vm¡amV H$mo, B§Orb H$mo Am¡a Cg {hXm`V H$mo µH$m`_ Z H$a

Page 127: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

bmo Omo Vwåhmao nmbZhma H$s Amoa go Vwåhmar Vaµ\$ CVmar JB© h¡$&''

(µHw$aAmZ, 5:68)

`hr µ\¡$gbm ""_wpñb_ g_wXm`'' Ho$ ^{dî` H$mo ^r {ZpíMV h¡$& `{X CgZo µHw$aAmZ Ho$ bmE hþE gË`-Y_© H$mo nwZ: ñWm{nV Zht

{H$`m, Vmo Cg ˜wXm Ho$ µH$mZyZ H$s Anojm `h h¡ {H$ Cgo ^r {H$gr ""Agb'' na Z g_Pm OmE Am¡a Z dh Cg BµÁµOV d gÎmm{YH$ma H$m

nmÌ Rham`m OmE, {OgH$m dmXm Aëbmh VAmbm Zo Cggo ""_wpñb_ g_wXm`'' H$s h¡{g`V go {H$`m Wm$& Bg{bE CgHo$ dV©_mZ go

CgH$m ^{dî` Cgr g_` {^ÝZ hmo gH$Vm h¡ O~ dh AnZo AVrV H$s Amoa dmng OmE Am¡a Cgo dmñV{dH$ gå_mZ VWm gÎm{YH$ma H$s

Zo_V Cgr g_` àmßV hmo gH$Vr h¡$& dh AnZo OrdZ na Aëbmh Ho$ Y_© H$mo à^mdr H$a bo$& `h Y_© CgH$s _pñOXm| H$m ^r Y_© hmo Am¡a

CgH$s {dYmZ g^mAm| Am¡a g§gXm| H$m ^r hmo$& Aëbmh "VAmbm H$m ""{à` dmXm'' gX¡d nyam hmoZo Ho$ {bE V¡`ma h¡$& _wpñb_ g_wXm` O~

^r gƒo {Xbm go CgH$s AmH$m§jm H$aoJm, dh nyam hmoH$a ahoJm$&

Bg Adga na Aëbmh VAmbm H$m EH$ Am¡a µH$mZyZ ^r `mX aIZm Mm{hE$& dh `h {H$ gm_m{OH$ ñdVÝÌVm Am¡a gå_mZ d

à{VîRm ""O_mAV'' hr H$mo {_b gH$Vr h¡, ì`pŠV H$mo Zht AV: CŠV MrµOm| H$m dmXm ^r ""O_mAV'' hr go {H$`m J`m h¡, ì`pŠV go

Zht$& Bg{bE AJa `h g_wXm` Hw$b {_bmH$a Cg Vah H$s O_mAV h¡ {Og Vah H$s O_mAV Aëbm d agyb (gëb.) H$mo A^rîQ h¡,

AWm©V² dh O_mAV H$s h¡{g`V go ""_mo{_Z'' (gƒm _wpñb_), ""gmboh'' (gË`H$_©{ZîR) Am¡a em{hXo hµH$ (gË` H$s Jdmhr

XoZodmbr) O_mAV h¡, Vmo dh {ZñgÝXoh ñdVÝÌ Am¡a à{VpîRV hmoJr, gå_mZ CgH$m µH$X_ My_oJm Am¡a gÎmm{YH$ma CgH$s [aH$m~| Wm_oJm$&

AJa `h g_wXm` Eogr "O_mAV' Zht h¡, Vmo Mmho dh g§»`m _| aoV Ho$ µOam] go ^r A{YH$ hmo, AnZo bmoJm| H$s d¡`pŠVH$ Zo{H$`m| H$s

~Xm¡bV Bñbm_ H$s CZ gm§gm[aH$ ~aH$Vm| H$m H$^r ^r `mo½` Z RhaoJm$& Am¡a O~ Eogm hmoJm Vmo Z¡g{J©H$ ê$n go CgHo$ Xw^m©½` _| CgHo$

XwîH$_u Am¡a AH$_©{ZîR bmoJm| Ho$ gmW-gmW H$_©{ZîR bmoJ ^r ~am~a Ho$ earH$ hr hm|Jo$& `h Xygar ~mV h¡ {H$ BZ H _©{ZîR Am¡a

gXmMmar bmoJm| H$mo CZHo$ d¡`pŠVH$ OrdZ H$s Hw$N gm§gm[aH$ ~aH$V| ~XñVya {_bVr ah|$& Š`m|{H$ BZ ~aH$Vm| H$s hX VH$ Omo eV© h¡ dh

nyar hmo ahr h¡ Vmo g_mO H$s gm_y{hH$ µJbVH$m[a`m± Am¡a CZHo$ ~wao n[aUm_ AnZr OJh na, CZ ~aH$Vm| H$mo Vmo àmßV hmoZm hr Mm{hE$& aoV

Ho$ Toam| _| X~o hþE Hw$N gƒo _moVr Cg nyao Toa H$mo gwgpÁOV _wHw$Q Vmo Z ~Zm X|Jo {H$ dh _mZdVm Ho$ {ga H$s emo^m ~Z gHo$, bo{H$Z ñd`§

_| CZH$m AnZm Omo _mZ-gå_mZ h¡ aoV H$Umª A{YH$Vm Cgo hµO_ ^r Zht H$a gH$Vr$&

EH$ CbPZ Am¡a CgH$m {ZamH$aUgm§gm[aH$ g\$bVm Ho$ gå~ÝY _| `h Omo Hw$N ~Vm`m J`m, n[apñW{V`m| H$m {dh§J_ ÑpîQ go Om`µOm boZodmbo CgHo$ ~mao _| gÝXoh

Am¡a Ag_§Og H$s H${Vn` CbPZm| _| n‹S gH$Vo h¢$& do H$h gH$Vo h¢ {H$ AdbmoH$Z Bg Xmdo H$m g_W©Z H$aVm {XImB© Zht XoVm$& Š`m|{H$

Eogo AZ{JZV CXmhaU àñVwV {H$E Om gH Vo h¢ {H$ Omo bmoJ AÀNo _wgb_mZ hmoVo h¢, CZH$m OrdZ ~‹Sm _moQm-PmoQm hmoVm h¡ Am¡a

H$^r-H$^r ~‹Sr VH$brµ\$m| Ho$ gmW ì`VrV hmoVm h¡$& BgHo$ {dnarV {OZ bmoJm| H$mo Bñbm_ go ~g `m| hr Wmo‹Sm-~hþV bJmd hmoVm h¡, do

^mar ˜µOmZm| Am¡a ~‹Sr ewhaVm| Ho$ _m{bH$ hmoVo h¢$& Bgr àH$ma Hw$N Eogo _wpñb_ Xoe Omo AnZr amOZr{V Am¡a emgZ Ho$ _mWo na Bñbm_

H$m Zm_ ""V~é©H$'' Ho$ ê$n _| ^r {bIZm ngÝX Zht H$aVo ñdYrZVm Am¡a gÎmm{YH$ma àmßV h¢$& bo{H$Z do _wpñb_ hþHy$_V|, {OÝhm|Zo AnZo

`hm± earAV Ho$ AhH$m_ bmJy H$a aIo h¢ Xygam| Ho$ Mmnbyg ~Zo hþE h¢$& Eogo hmbV _| gm§gm[aH$ g\$bVm Ho$ BZ dmXm| Am¡a {dYmZm| H$s

~mV Hw$N g_P _| Zht AmVr, {OÝh| `hm± dU©Z {H$`m J`m h¡$& A{Zdm`© h¡ {H$ `hm± CZ CëPZm| H$mo ^r Xya H$a {X`m OmE$& �

Ohm± VH$ d¡`pŠVH$ g\$bVm H$m gå~ÝY h¡, `h CbPZ Ho$db Cg ì`pŠV Ho$ _Z H$mo hmo gH$Vr h¡, {OgH$mo ""gm§gm[aH$ g\$bVm''

H$s Bñbm_r YmaU H$m kmZ Z hmo, Omo dñVwV: Am_ YmaUm go ~hþV Hw$N {^ÝZ h¡$& Bg{bE Bg CbPZ H$m hb `h h¡ {H$ `h AdYmaUm

kmV H$a br OmE$& Bg YmaUm H$s Amoa g§Ho$V BZ Am`Vm| _| {H$`m J`m h¡, {OZ_| EH$ gƒo _wgb_mZ H$mo gm§gm[aH$ g\$bVm H$s

ew^-gyMZm Xr JB© h¡$& CXmhaUV:-

""Omo ì`pŠV ^r Mmho dh nwéf hmo, Mmho _{hbm AÀNo H$_© H$aoJm Am¡a dh B©_mZdmbm ^r hmoJm, h_ CgH$m OrdZ A{Zdm`©V:

AÀNm ì`VrV H$amE±Jo$&'' (µHw$aAmZ, 16:97)

""AV Omo H$moB© _oao _mJ©Xe©Z H$m AZwH$aU H$aoJm, dh Z Jw_amh hmoJm, Z Xw^m©½`m| _| \±$goJm, Am¡a Omo H$moB© _oar `mX go _w±h

_mo‹SoJm, CgH$m OrdZ `µH$sZZ H${RZmB© ^am OrdZ hmoJm$&''

(µHw$aAmZ, 20:123-124)

`o Am`V| ~VmVr h¢ {H$ B©_mZ Am¡a AÀNo H$_© Ho$ n[aUm_ _| Bg g§gma Ho$ AÝXa EH$ gƒo _wgb_mZ H$mo Omo g\$bVm {_bVr h¡ dh

Page 128: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

""h`mVZ Vpæ`-~:'' `mZr AÀNm OrdZ Am¡a ""bm `-eµH$m'' `mZr H${RZmB`m| Am¡a Xw^m©½`VmAm| go gwa{jV � H$s g\$bVm h¡$& Xygao

eãXm| _| `h {H$ Bg g\$bVm H$m dmñV{dH$ ^md YZ-Xm¡bV H$s {VOmo[a`m±, D±$Mr-D±$Mr H$mo{R`m±, µH$s_Vr H$ma|, Zm¡H$am| H$s µ\$m¡O,

Vah-Vah Ho$ ^moOZ Am¡a µH$s_Vr H$n‹So aIZm d nhZZm Zht h¡; ~pëH$ dñVwV: A{Zdm`© OrdZ-gm_J«r H$s CnbãYVm Am¡a

öX`-gånÝZVm h¡$& Eogr YZ-Xm¡bV {OgHo$ Ûmam BZgmZ H$mo ZtX O¡gr ñdm^m{dH$ Amdí`H$Vm nyar H$aZo Ho$ {bE ^r ZtX bmZodmbr

Am¡f{Y`m± boZr n‹S|, µOohZ naoem{Z`m| H$m ñWm`r {Zdmg-ñWb ~Zm aho, grZo _| Sa Am¡a bmbM H$s ^{Q²Q`m± gwbJVr ah|, {H$gr àH$ma ^r

gwI-gm_J«r Zht hmoVr ~pëH$ EH$ AµOm~ hmoVr h¡, g\$bVm Zht, ~pëH$ X`Zr` Xw^m©½` hmoVm h¡ Am¡a `h EH$ `µH$sZr ~mV h¡ {H$ ˜wXm H$s

_whã~V Am¡a Am{˜aV H$s AmH$m§jm {Xb go {ZH$mb XoZo Ho$ ~mX BZgmZ H$mo Ho$db Eogr hr Xm¡bV {_bVr h¡, {OgHo$ hmoVo hþE dh ^wI_am|

go ^r A{YH$ ""µJar~'' Am¡a V~mhhmb ~Zm ahVm h¡$& BgHo$ {dnarV {Og {H$gr H$m {Xb ˜wXm H$s _whã~V Am¡a Am{˜aV H$s MmhV H m

_Ywa-ñdmX bo MwH$m hmoVm h¡ dh Xmo dµŠV H$s amoQr nmH$a ^r, Omo Cgo µOê$a {_bVr h¡, EH$ YZmX²` go ^r A{YH$ gÝVwîQ ahVm h¡$& Š`m|{H$

{Og MrµO H$m Zm_ {Xb H$m gHy$Z d BË_rZmZ h¡, CgH$m òmoV Ho$db Aëbmh H$s `mX h¡$&

""Am¡a {OZHo$ {Xbm| H$mo Aëbmh H$s `mX go Amam_ Am¡a M¡Z {_bVm h¡$&'' (µHw$aAmZ, 13:28)

Am¡a AJa BZgmZ H$m {Xb Aëbmh H$s `mX go n[anyU© hmo Vmo CgHo$ AÝXa A{Zdm`© ê$n go Am¡a {ZñgÝXoh VµH$dm hmoJm$& Am¡a {Og

ì`pŠV Ho$ AÝXa VµH$dm hmoJm, Aëbmh VAmbm H$m µ\$a_mZm h¡ {H$ dh Z§Jm-^yIm Zht ah gH$Vm$& `h _oam H m_ h¡ {H$ _¢ Cg VH$ amoµOr

nhþ±MmD±$ �

""Omo H$moB© Aëbmh H$m Sa aIoJm CgHo$ {bE dh (naoemZr go) {ZH$bZo H$s amh n¡Xm H$aoJm Am¡a Cgo dhm± go amoµOr XoJm,

{OgH$m Cgo Jw_mZ ^r Z hmoJm$&'' (µHw$aAmZ, 65:2-3)

ahr g_îQr` OrdZ H$s g\$bVm H$s ~mV Vmo `h CbPZ AË`ÝV gVhr AdbmoH$Z H$m ZVrOm h¡$& AÝ`Wm dmñVd _| dh Bg `mo½`

^r Zht {H$ CgH$m BµOhma {H$`m OmE$& {OZ _wgb_mZ emgZm| H$mo Amoa Amn Bñbm_ go Agå~ÕVm H$s CX²KmofUm H$aZo Ho$ ~mdOyX

""ñdmYrZ'' Am¡a ""gÎmm{YH$mar'' XoIVo h¢, CZHo$ Moham| na ñdmYrZVm Am¡a gÎmm{YH$ma H$s Ho$db ZµH$m~ n‹Sr hþB© h¡, AÝ`Wm CZHo$ nmg

dmñV{dH$ AWm] _| Z gÎmm~b h¡ Z gÎmm{YH$ma$& CZH$s Xem `h h¡ {H$ CZ_| go H$moB© A_o[aH$s "~¡gm{I`m|' Ho$ ~b na I‹Sm h¡, Vmo H$moB©

ê$gr ""NÌNm`m'' _| gm§g bo ahm h¡$& `h AJa gm_wXm{`H$ gå_mZ d gÎmm{YH$ma h¡ Vmo Bñbm_ Bg ""gå_mZ d gÎmm{YH$ma'' go {daŠV

h¡$&

Bgr àH$ma {OZ _wgb_mZ Xoem| H$mo AnZo `hm± eaB© µH$mZyZ H$mo bmJy {H$E OmZo Ho$ ~mdOyX Amn H$_µOmoa Am¡a Xygam| H$m Mmnbyg nmVo

h¢, CZ_| go H$moB© EH$ ^r Eogm Zht Ohm± Bñbm_r µH$mZyZ Ho$ bmJy hmoZo H$s ~mV nMmg Š`m nƒrg à{VeV ^r ghr hmo$& CZ_| go {H$gr Ho$

AÝXa `h gmhg Am¡a gm_Ï`© Zht h¡ {H$ OrdZ Ho$ _hËdnyU© g_îQr` _m_bm| _| Bñbm_ Ho$ {XE hþE µH$mZyZ Am¡a {hXm`Vm| H$mo AnZm gH|$$&

A{YH$ go A{YH$ Omo ~mV CZHo$ `hm± nmB© OmVr h¡ dh Ho$db `h h¡ {H$ ""Ym{_©H$ H$m_m|'' Am¡a Hw$N Xygao _m_bm| H$s hX VH$ Bñbm_r

µH$mZyZ H$mo AnZmE aIm J`m h¡$& bo{H$Z ñnîQ h¡ {H$ Bñbm_r ì`dñWm Ho$ Ho$db H${Vn` A§Jm| H$mo bo boZm Am¡a ~mµH$s H$mo Nmo‹So aIZm

Bñbm_ na B©_mZ d `µH$sZ H$m à_mU Zht ~pëH$ {dídmg-AënVm H$m à_mU h¡ Am¡a BgHo$ {bE dmñV{dH$ na_ gÎmm{YH$mar Aëbmh H$s

Amoa go {µOëbV H$s gµOm {ZpíMV H$s JB© h¡, à{VîRm àXmZ H$aZo H$m dmXm Zht {H$`m J`m h¡$& Bg{bE `o _wpñb_ hþHy$_V| AJa Xygam| H$s

Mmnbyg ~Zr hþB© h¢ Vmo Cgr Zr{V Am¡a AmYr-{VhmB© àH$ma H$s Bñbm_ H$s n¡adr CÝh| H$^r gƒr AmµOmXr Am¡a à^w-gånÝZVm go

AmqbJZ~Õ Z hmoZo XoJr$& `h ""Zo_V'' Vmo Bñbm_ H$s nya n¡adr Am¡a CgH$s OrdZ-àUmbr H$mo nyar Vah bmJy {H$E OmZo Ho$ ~mX hr {_b

gH$Vr h¡$& Š`m|{H$ Aëbmh VAmbm H$m Bhbm¡{H$H$ g\$bVm gå~ÝYr dmXm Ho$db Cgr g§d©V©_mZ n[apñW{V go gå~ÝÕ Am¡a Cgr eV© Ho$

gmW gå~ÝÕ h¡$& Bg dmXo Ho$ {gb{gbo _| AnZo ~ÝXm| go CgH$m µ\$a_mZm `h h¡ {H$ � ""Vw_ _oao gmW {H$E hþE dmXo H$mo nyam H$amo, _¢ Vwåhmao

gmW {H$E hþE AnZo dmXo H$mo nyam H$ê±$Jm$&''

(µHw$aAmZ, 2:40)

27 Aà¡b, gZ² 2001

Page 129: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

1. µHw$aAmZ _| h¡ ""Aëbmh ha MrµO H$m g«îQm h¡ gyam Ow_a Am`V 62

1. µHw$aAmZ _| h¢ ""Cg O¡gr H$moB© MrµO Zht$&'' gyam eyam Am`V 11

2. gy. Zh²b, Am. 60

3. gy. B™bmg, Am.3

-------------------------------------

1. Amn (gëb.) H$s Bg _m¡{bH$ pñW{V na {dñV¥V dmVm© Eh$ {d{eîQ erf©H$ ""Bñbm_ Am¡a Xygao _µOh~'' Ho$ A§VJ© AmJo Am ahr h¡$&

-------------------------------------

* {OhmX Ho$ {df` _| {dñV¥V OmZH$mar AmJo Ho$ n¥îRm| _| Am ahr h¡ &

-------------------------------------

1. hµOaV C_a µ\$mê$µH$ (a{µO.) Omo Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Ho$ Xygao ˜brµ\$m JwµOao h¢$&

-------------------------------------

1. dmñV{dH$ VµH$dm H$s `h AdYmaUm Am¡a Aëbmh Ho$ agyb (gëb.) Ho$ AnamoŠV g_mXoe Am_ Ym{_©H$ _Z H$mo ~‹So {d{MÌ _by_ hm|Jo$& {H$ÝVw `hr

""{d{MÌVm'' dmñVd _| gË`-Y_© H$m dh {d{eîQ JwU h¡ Omo Cgo Xygao Y_m] go AbJ H$aVm h¡ Am¡a gM Vmo `h h¡ {H$ `hr Am_ Ym{_©H$ àd¥{Îm Wr

{OgHo$ n[aàoú` _| Bg àH$ma Ho$ g_mXoe Bñbm_ Ho$ n¡µJå~a (gëb.) Zo {XE h¢$& `h µ\$a_mVo g_` Amn (gëb.) Ho$ gm_Zo {nNbr Cå_Vm| H$m

B{Vhmg Wm, Y_m] H$mo n[ad{V©V H$a {XE OmZo Ho$ AZw^d Wo$& BÀNmAm| (_Z) H$m X_Z Am¡a g§ mg-gå~ÝYr Xe©Z Wo$& Amn (gëb.) H$mo _mby_ Wm {H

$Aëbmh Ho$ "XrZ' (Y_©) H$mo Ho$db _Z Ho$ nwOmar hr ZîQ Zht H$aVo aho h¢, ~pëH$ Y_m©Ë_mAm| H$s A{V Am¡a H$Q²QaVm ^r CgH$mo Z`m ê$n Am¡a Z`m

ñd^md XoVr ahr h¡ Am¡a {Og MrµO Am¡a {Og B~mXV _| H$ÅaVm H$s A{^é{M g~go µÁ`mXm OJh nmVr ahr h¡, dh `hr amoµOm h¡$& amoµOo H$s B~mXV H$mo

bmoJm| Zo {ZaÝVa ^yIm ahZo H$m ê$n Xo {X`m Am¡a Bg A~moY AmñWm Ho$ gmW Xo {X`m {H$ {Zamhma {OVZm hr A{YH$ bå~m hmoJm amoµOo H$m CX²Xoí` CVZm

hr A{YH$ nyU© ê$n _| àmßV hmoJm$& {\$a `h ÑpîQH$moU AmJo ~‹Tm Am¡a _Z H$m X_Z Am¡a g§Ý`mg-J«hU H$aZm Ym{_©H$Vm H$m {eIa H$_© ~Z J`m$& `h

Wr dh n¥îR^y{_ {OgH$s _m¡OyXJr _| Aëbmh Ho$ A§{V_ agyb hmoZo H$s h¡{g`V go Amn (gëb.) Zo C{MV ê$n go A{Zdm`© g_Pm {H$ bmoJm| H$mo AÀNr

Vah gMoV H$a X| Am¡a CZ ˜Vam| go Bñbm_ H$mo nyar Vah gwa{jV aIZo nyam-nyam à~§Y H$a OmE±, Omo h_oem go Aëbmh Ho$ "XrZ' Y_© H$mo noe AmVo aho

Am¡a Cgo ~Xb H$a Hw$N-go-Hw$N ~ZmVo aho h¢$& Bg CX²Xoí` go amoµOo H$mo {deof ê$n go B§{Ð`-X_Z ñdmXm| Ho$ Am¡a g§Ý`mg H$s _Zmoha H$ënZmAm| H$s

nZmhJmh ~ZZo go g™Vr Ho$ gmW amoH$ X| & Bg{bE `h ~mV Amn (gëb.) Zo AÀNr Vah bmoJm| Ho$ {X_mµJ _| {~Rm Xr {H$ Aëbmh VAmbm Zo amoµOo H$m

Omo Amaå^ Am¡a AÝV {Z`V {H$`m h¡, ì`md hmaV: ^r CÝh| ~mµH$s aIm OmE Am¡a CgH$m Omo g_` {ZpíMV h¡ Cgo AnZr Amoa go H$Xm{n Z ~‹TmE±$&

AÝ`Wm Vw_ Vmo Bg ^«_ _| n‹So ahmoJo {H$ h_mam `h H$_© Vmo Aëbmh Ho$ {bE h¡, Bg{bE Bggo h_mam Am¡a A{YH$ ^bm hmoJm$& {H$ÝVw gË` Hw$N Am¡a hr

hmoJm$& Š`m|{H$ Vwåhmam `h H$m_ XoIZo _| Vmo ^bmB© H$m Am¡a ˜wXm Ho$ AZwgmaU H$m H$m_ Am¡a Zr`V Ho$ ÑpîQ go Aëbmh hr Ho$ {bE ghr, _Ja BgHo$

gmW `h ^r Vmo hmoJm {H$ dh "XrZ' H$s dmñV{dH$ àH¥${V Am¡a ~ÝXJr (CnmgZm) H$s dmñV{dH$ YmaUm H$mo eof Z ahZo XoJm Am¡a `h EH$ Eogm ~‹Sm

A^md hmoJm {OgH$m j{Vny{V© {H$gr àH$ma Z hmo gHo$Jr$& Y_© (XrZ) H$m ÜdOmYmar g_wXm` AJa `hr Z OmZVm hmo {H$ RrH$-RrH$ CgH$m _mJ© Am¡a

_§{µOb Š`m h¡, Vmo dh AnZo nX H$s {µOå_oXmar H$mo ghr VarµHo$ go nyam {H$g àH$ma H$a gHo$Jm$? Bg A{V _hËdnyU© {Z{hV {hV H$mo `{X gm_Zo aIm

OmE, Vmo ZµOa AmEJm {H$ ghar Am¡a BµâVma H$m _gbm Omo XoIZo _| _m_ybr-gm h¡, dmñVd _| EH$ _hmZ _gbm h¡$& `h dmñVd _| XrZ H$s ghr YmaUm

Ho$ g§ajU H$m _gbm h¡ ghar Am¡a BµâVma H$m BZ eaB© {hXm`Vm| na A_b H$aZm dñVwV: XrZ H$s dmñV{dH$ àH¥${V H$s ajm EH$ Adí`§^mdr Cnm` h¡,

Am¡a CZH$s Cnojm Cg àH¥${V H$mo {dH¥$V H$aZo H$m Ûma ImobZm h¡$& Bg àH$ma XrZ H s àH¥${V Am¡a ñd^md ~Xb J`m, Am¡a `{X A§eV: ^r g§`mgm H$m

ê$n YmaU H$a {b`m Vmo {ZñgÝXoh Cå_V H$m ^bmB© H$s pñW{V _| hmoZo Am¡a "XrZ' Ho$ à^mdr Am¡a {H«$`mpÝdV ahZo H$m H$moB© àíZ hr eof Zht ah

OmEJm$&

--------------------------------------------------------------------

1. ~¡hµH$s ({_íH$mV Ho$ hdmbo go, n¥. 173)

---------------------------------------------------------------------

1. {_íH$mV hXrg,

-------------------------------------------------------------------------

1. Z_mµO n‹TZo g_` H$s EH$ {deof emar[ah$ pñW{V$& Bg pñWV _| Z_mµOr hmW ~m§Yo `m Imobo grYo gm_Zo gOXo H$s OJh ZµOa| {H$E hþE I‹Sm hmoVm h¡$&

�AZwdmXH$

-------------------------------------------------------------------------

1. Z_mµO _| O~ Z_mµOr KwQZm| na hWobr aI H$a PwH$m hþAm hmoVm h¡ AWm©V H$_a go ZrMo Am¡a H$_a go Cnar ^mJ H$moU H$s Xmo ^wOmAm| H$s ^m§{V PwH$ H$a

H$_a Ho$ {~ÝXw na 90 H$m H$mU (g_H$moU) ~ZmVm h¡$& Bg pñW{V H$mo "éHy$A' H$hVo h¢$& O~ ~¡R H$a Z_mµOr µO_rZ na _mWm QoHo$ hþE hmoVm h¡ Cg

pñW{V H$mo "gOXm' H$hVo h¢$&

2. `hr H$maU h¡ {H$ Xygar OJh H$ht ^r Z_mµO n‹Tr OmE µOê$ar h¡ {H$ _w±h Cgr Ka H$s Amoa hmo, Vm{H$ AJa Z_mµO Ho$ Agb _µH$m_ na Z_mµO n‹TZo H$s

gw{dYm CnbãY Z hmo, Vmo H$_-go-H$_ Mohao H$m éI Vmo Cg Amoa Adí` aho$& ""Agb _wgëbm AWm©V² dmñV{dH$ _g{OX `hr H$m~m h¡ Am¡a g§gma

Page 130: Bñbm EH$ ÑpîQ · Bñbm_ EH$ ÑpîQ _| boIH$ _m¡bmZm gXéX²XrZ Bñbmhr AZwdmXH$ Eg. H$m¡ga bB©µH$ ZB© {Xëbr -110002

H$s AÝ` g^r _g{OX| BgH$s ñWmZmnÝZ h¢$&

---------------------------------------------------------------------

1. VH$~ra: Aëbmhþ AH$~a

Vhbrb: ""bm Bbm-h Bëbmhþ

2. Aa~r _hrZm| _| go EH$ _hrZo H$m Zm_$& Aa~r _hrZm| Ho$ H«$_Zwgma `h ~mahdm± _hrZm h¡$& �AZwdmXH$

----------------------------------------------------------------

1. Aëbmh go JwZmhm| H$s _m\$s H$s àmW©Zm

2. EH$ ñWmZ H$m Zm_ h¡$& `hm± nhþ±MH$a hmOr JV e¡VmZ H$mo nËWa _maVo h¢$&

-------------------------------------