BBiilltteenn - GENuBiHkojeg je do danas opisano 18 vrsta. U Evropi, prisutne su tri vrste koje...

ISSN 2566-2899

BBiilltteenn UUddrruužžeennjjaa ggeenneettiiččaarraa uu BBoossnnii ii HHeerrcceeggoovviinnii

Br. 11 | Septembar 2020.

Tema broja:

Krpelji - prenosnici spiroheta iz roda Borrelia

Str. 7

Prvi molekularno-genetički nalaz Borrelia u Kantonu Sarajevo

Str. 11

Iz arhive:

Pionirska antropološka i populacijsko-

genetička istraživanja u Bosni i Hercegovini

Str. 16

Izdvajamo:

International Union of Toxicology

(IUTOX)

Str. 4

2020 Bilten, 11

2 Udruženje genetičara u Bosni i Hercegovini – GENuBiH

Izdavač

Udruženje genetičara u Bosni i Hercegovini (GENuBiH)

Urednik Prof. dr. Sanin Haverić, naučni savjetnik, Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, Univerzitet u Sarajevu

Urednički odbor Akademik Rifat Hadžiselimović, naučni savjetnik, Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, Univerzitet u Sarajevu

Prof. dr. Stojko Vidović, Medicinski fakultet, Univerzitet u Banjoj Luci

Prof. dr. Kasim Bajrović, naučni savjetnik, Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, Univerzitet u Sarajevu

Prof. dr. Naris Pojskić, naučni savjetnik, Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, Univerzitet u Sarajevu

Prof. dr. Lejla Pojskić, naučni savjetnik, Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, Univerzitet u Sarajevu

Doc. dr. Jasmina Čakar, naučni savjetnik, Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, Univerzitet u Sarajevu

Prof. dr. Adaleta Durmić Pašić, viši naučni saradnik, Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, Univerzitet u Sarajevu

Doc. dr. Anja Haverić, viši naučni saradnik, Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, Univerzitet u Sarajevu

Dr. Naida Lojo Kadrić, viši naučni saradnik, Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, Univerzitet u Sarajevu

Dr. Amra Kazić, naučni saradnik, Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, Univerzitet u Sarajevu

Prof. dr. Semina Hadžiabulić, Agromediteranski fakultet, Univerzitet Džemal Bijedić

Prof. dr. Izet Eminović, Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Sarajevu

Prof. dr. Slavka Ibrulj, naučni savjetnik Medicinski fakultet, Univerzitet u Sarajevu

Prof. dr. Emina Kiseljaković, Medicinski fakultet, Univerzitet u Sarajevu

Doc. dr. Mirela Mačkić Đurović, Medicinski fakultet, Univerzitet u Sarajevu

Prof. dr. Dunja Rukavina, Veterinarski fakultet, Univerzitet u Sarajevu

Prof. dr. Azra Skender, Biotehnički fakultet, Univerzitet u Bihaću

Mr. Radmila Malešević, Klinički centar, Banja Luka

Naslovna stranica: Ixodes ricinus – Laboratorija za molekularnu genetiku prirodnih resursa Instituta za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju Univerziteta u Sarajevu

URL: http://www.genubih.ba/Bilten.html

Bilten, 11 2020

Udruženje genetičara u Bosni i Hercegovini – GENuBiH 3

SADRŽAJ

International Union of Toxicology (IUTOX) ............................................................................. 4

Krpelji - prenosnici spiroheta iz roda Borrelia, uzročnika Lajmske bolesti ................................ 7

Prvi molekularno-genetički nalaz Borrelia u Kantonu Sarajevo .............................................. 11

Pionirska antropološka i populacijsko-genetička istraživanja u Bosni i Hercegovini ................ 16

Najave konferencija .............................................................................................................. 52

2020 Bilten, 11


International Union of Toxicology

(IUTOX)

Tamara Ćetković, MA, viša stručna

saradnica

Udruženje genetičara u Bosni i

Hercegovini (GENuBiH) je kroz svoj

dugogodišnji rad ostvarilo brojne uspjehe, a

2020. godina je donijela ostvarenje još

jednog – učlanjenje u Međunarodnu

toksikološku uniju (International Union of

Toxicology – IUTOX). Tako je IUTOX postalo

bogatije za još jednog člana, a Udruženje

genetičara u BiH napravilo veliki korak i

izazov u jačanju dosadašnje međunarodne

saradnje.

Međunarodna toksikološka unija

predstavlja organizaciju na globalnom nivou

koja nastoji povećati znanje o toksikološkim

problemima sa kojima se suočava

čovječanstvo i proširiti to znanje na društva

u razvoju i nacije. Historija toksikologije je

duga skoro kao i historija čovječanstva, ali

moderna toksikologija vuče korijene od

napretka hemijske industrije u 20. stoljeću.

Stoga, neophodno je razvijati metode i

kontrolisati sve veće hemijsko zagađenje

oko nas. Da bi se to lakše ostvarilo, IUTOX

ima važnu ulogu budući da nastoji proširiti

toksikologiju kao disciplinu i profesiju u svim

zemljama svijeta. Njihova misija se ostvaruje

i kroz kontinuirane obuke tj. pomoć u

obrazovanju i razvoju karijere mladih

toksikologa, izgradnjom kapaciteta u

toksikologiji, posebno u zemljama u kojima

je toksikologija nedovoljno zastupljena.

Osnovano je 6. jula 1980. godine u

Briselu, a prvi Izvršni odbor je bio sačinjen

od 13 predstavnika različitih organizacija iz

područja toksikologije. Veoma brzo, važnost

Međunarodne toksikološke unije je globalno

prepoznata pa se taj broj povećao i danas

broji 63 udruženja sa svih šest kontinenata i

preko 25.000 članova iz područja industrije,

akademske zajednice i vlade. Od 1996.

godine je član ISC-a (International Science

Council), a pored toga IUTOX ima i službeni

status nevladine organizacije (NVO) u

službenim odnosima sa Svjetskom

zdravstvenom organizacijom (World Health

Organization-WHO).

Njihov glavni cilj je poboljšanje ljudskog

zdravlja kroz nauku i praksu iz toksikologije

širom svijeta. Svoju viziju ostvaruje jačanjem

međunarodne naučne saradnje koja je od

globalne važnosti i upotrebom znanja iz

toksikologije za poboljšanje zdravlja ljudi i

njihove okoline. Vodstvo IUTOX-a ima

Izvršni odbor koji se mijenja svake tri

godine, a biraju se delegati imenovani od

strane člana društva.

Bilten, 11 2020


Promovisanje toksikologije ostvaruju kroz

organizovanje naučnih skupova, kao i

edukativnih radionica. Svake tri godine

IUTOX je domaćin najvećeg i naprestižnijeg

„Međunarodnog kongresa toksikologije“

(International Congress on Toxicology - ICT)

pružajući priliku da se kroz naučne sesije i

kontinuirano obrazovanje najvećoj publici

toksikologa predstave najnovija dostignuća

na polju toksikologije, kao i da se ostvare

brojne saradnje. Također, pruža priliku za

društvene aktivnosti na konferencijama u

različitim dijelovima svijeta (Seattle 1995,

Pariz 1998, Brisbane 2001, Tampere 2004,

Montreal 2007, Barcelona 2010, Seoul 2013,

Merida, Mexico 2016, i Honolulu, Havaji

2019). Naredni, 16. Međunarodni kongres

toksikologije (ICT2022) je planiran da se

održi 18.–22. septembra 2022. godine u

Maastrichtu, Nizozemska.

Drugi kongres koji se održava pod

pokroviteljstvom Međunarodnog udruženja

toksikologa i zemlje domaćina je „Kongres

toksikologije za zemlje u razvoju“

(Congresses on Toxicology in Developing

Countries – CTDC), koji se također održava

svake tri godine, a koji ima za cilj

razmatranje problema s kojima se susreću

zemlje u razvoju. Prvi put je organizovan u

Argentini, a nakon toga u zemljama u

razvoju Afrike, Azije, Evrope i Južne

Amerike. Planirano je da se iduće godine u

periodu od 13.-16. juna održi 11. po redu

„Kongres toksikologije zemalja u razvoju“

(CTDC11), a mjesto održavanja je Kuala

Lumpur, Malezija.

Pored naučnih konferencija, IUTOX

ostvarenje svojih ciljeva realizuje kroz

edukativne radionice. Pa je tako 1995.

godine na ICT VII (Seattle) prvi put

predstavljen program „Kontinuiranih

edukativnih kurseva“ (Continuing Education

Courses – CECs) i od tada su sastavni dio

Međunarodnog kongresa toksikologije.

Obrazovne ciljeve ostvarili su i kroz

program RASS (Risk Assessment Summer

School), u kojem se prednost daje

studentima doktorskih studija, koji već

imaju praktično znanje, a evaluacijom na

kraju kursa uvidjeli su da je ostvaren veliki

uspjeh kroz zadovoljstvo učesnika.

International Union of Toxicology, kao

globalna organizacija, od svog osnivanja pa

2020 Bilten, 11


sve do danas nastoji da poboljša svoje

djelovanje i da se uveže sa što većim brojem

zainteresovanih organizacija koje imaju

slične ciljeve, kako bi uspjeh na polju

toksikologije kao nauke bio znatno

primjećen.

Budući da je u 2019. godini GENuBiH

uspješno realizovalo Prvi Kongres genetičara

u Bosni i Hercegovini sa međunarodnim

učešćem, sa pridruženom međunarodnom

radionicom „COMET workshop“, u skladu sa

glavnim ciljevima Međunarodnog udruženja

toksikologa, Udruženje genetičara u BiH će

nastojati da i dalje kroz svoju Sekciju za

toksikologiju i mutagenezu doprinosi razvoju

i popularizaciji toksikologije i srodnih nauka,

kako organizacijom naučnih skupova, tako i

održavanjem brojnih edukativnih radionica

te prezentacijom rezultata realizovanih

projekata.

Sve dodatne informacije o aktivnostima

Međunarodnog udruženja toksikologa

dustupne su na web stranici udruženja

http://www.iutox.org/.

Reference

1. History of IUTOX, International Union of Toxicology, 1977-2007.

2. http://www.iutox.org/

http://www.iutox.org/

Bilten, 11 2020


Krpelji - prenosnici spiroheta iz roda Borrelia, uzročnika Lajmske bolesti Lejla Ušanović, MA, stručni saradnik

Jasna Hanjalić, MA, viši stručni saradnik

Doc. dr. Lejla Lasić, naučni saradnik

Doc. dr. Belma Kalamujić Stroil, viši naučni saradnik

Zoonoze koje prenose krpelji (kao što su

Lajmska bolest, krpeljski meningoencefalitis,

anaplazmoze, babezioze i druge) su tokom

posljednje dvije decenije u porastu i

trenutno predstavljaju važan zdravstveni

problem u mnogim dijelovima Evrope.

Prema podacima Svjetske zdravstvene

organizacije, Bosna i Hercegovina, Srbija i

Crna Gora su žarišna područja u Evropi u

pogledu krpelja zaraženih spirohetama iz

kompleksa Borrelia burgdorferi sensu lato,

uzročnicima Lajmske bolesti. Krpelji vrste

Ixodes ricinus su glavni vektori B.

burgdorferi sensu lato kompleksa, u okviru

kojeg je do danas opisano 18 vrsta. U

Evropi, prisutne su tri vrste koje uzrokuju

Lajmsku bolest: B. garinii, B. afzelii, i B.

burgdorferi sensu stricto.

Krpelji su obligatni hematofagni zglavkari,

koji se kao ektoparaziti hrane na sisarima,

pticama, gmizavcima i vodozemcima

uzimajući relativno velike krvne obroke.

Shodno tome imaju prilagođen usni aparat

koji im omogućava probijanje kože

domaćina. Manji dio životnog ciklusa se

nalaze pričvršćeni za domaćina, dok ostatak

vremena provode nastanjeni na različitim

tipovima staništa: otvorenim travnatim

terenima, livadama, pašnjacima, mješovitim

šumama i staništima koja su pod uticajem

čovjeka (izletišta, parkovi, poljoprivredna

dobra).

Krpelj u toku životnog ciklusa prolazi kroz

četiri faze: jaje, larva, nimfa i adult. U toku

posljednje tri razvojne faze krpelj može

infestirati („ugristi“) domaćina. Najaktivniji

su u proljeće i jesen. Posmatrane golim

okom, larve izgledaju kao čestice prašine.

Nimfe su malo veće, otprilike veličine

sjemena maka. Ženka odraslog krpelja

prilikom hranjenja može dostići i veličinu

sjemena graška (Slika 1). Odrasli krpelji se u

zavisnosti od vrste razlikuju po boji tijela, od

crvenkaste do tamne smeđe ili crne

(Milutinović et al., 2012).

2020 Bilten, 11


Slika 1. A: Nenasisani krpelj u stadiju adulta (ženka) B: Potpuno nasisani krpelj u stadiju adulta (ženka)

Krpelji – opasni ili ne?

Ubodi krpelja sami po sebi nisu opasni.

Međutim, neki krpelji su zaraženi

bakterijama, virusima ili parazitima koji

mogu prouzrokovati ozbiljne bolesti kod

ljudi. Zbog toga postoji opasnost da zaraženi

krpelji prenesu infekciju na čovjeka hraneći

se njegovom krvlju.

Posebno su opasne bakterije iz

kompleksa Borrelia burgdorferi sensu lato

kojee mogu dovesti do nastanka Lajmske

bolesti kod ljudi. To je najčešće oboljenje

koje prenose krpelji u Evropi i Sjevernoj

Americi. Lajmska bolest je sistemsko

oboljenje koje najčešće zahvata kožu,

zglobove, nervni sistem i srce. Javlja se u tri

faze. Prva faza se karakteriše pojavom

prstenastog crvenila koje se širi oko mjesta

uboda (Erythema migrans) nekoliko dana ili

sedmica nakon infekcije (Slika 2). U drugoj

fazi se borelije šire po cijelom organizmu,

što je praćeno bolovima u mišićima i

zglobovima, glavoboljom i povišenom

temperaturom. Ova faza nastupa nekoliko

sedmica nakon infekcije. Nakon više mjeseci

ili godina, ukoliko se ne prepozna na ranom

početku i ne liječi, Lajmska bolest u trećoj

fazi dovodi do trajnih oštećenja organizma

(Centers for Disease Control and

Prevention). Infekcija B. afzelii je, uglavnom,

povezana s kožnim manifestacijama kao što

su erythema migrans i acrodermatitis

chronica atrophicans, dok je nalaz B. garinii

u korelaciji s manifestacijama na nervnom

sistemu (lajmska neuroborelioza). Klinička

slika lajmskog artritisa je češća kada je

uzročnik infekcije B. burgdorferi sensu

stricto. Ono što Lajmsku bolest čini jako

opasnom jeste i manifestacija simptoma koji

uveliko podsjećaju na druge bolesti, pa tako

u većini slučajeva ostane nedijagnosticirana

ili pogrešno dijagnosticirana. Kada infekcija

pređe u hronični oblik, pacijenti se vrlo

često greškom upućuju specijalistima

interne medicine, fizijatrima, neurolozima,

koji im mogu dijagnosticirati bolesti poput

fibromijalgije, sindroma hroničnog umora,

multiple skleroze, Parkinsonove bolesti,

sistemskog lupusa i dr., iako u pozadini

svega zna ležati upravo hronična infekcija

borelijama (Veinović et al., 2015).

Bilten, 11 2020


Slika 2. Prvi simptom infekcije borelijom – Erythema migrans

Odnos krpelj – domaćin

Bitno je riješiti se zabluda o načinu na

koji krpelji pristupaju domaćinu. On ne

skače, ne leti, niti pada s većih visina. Krpelji

imaju posebnu vrstu osjetila kojom

detektuju prisustvo potencijalnog domaćina

i kreću prema njemu. Mogu se popeti na

vršak trave, grančicu koja strši i tu čekati.

Kad osjete dolazak domaćina, podignu prvi

par nožica i čekaju. Kad domaćin dotakne

krpelja, krpelj prelazi na njega.

Krpelj, gmižući, traži mjesto gdje će

početi sisati krv, i to traje nekoliko sati. Za

mjesto uboda bira nježne i tanke dijelove

kože, koje je najlakše probiti rilicom

(hipostomom) dužine manje od jednog

milimetra. Pri probadanju kože krpelj kroz

rilice izlučuje slinu, koja sadrži anestetik te

je ubod bezbolan. Najčešća lokalizacija

uboda krpelja kod djece je glava, a kod

odraslih oko pojasa i genitalija (Lakošeljac,

2000).

U odnosu krpelj – domaćin, važno je znati

da:

a) samo određene vrste krpelja su

prenosioci borelije - nisu svi krpelji

inficirani;

b) jedini način da se čovjek inficira je ubod

zaraženog krpelja;

c) zaraženi krpelj prilikom uboda ne mora

uvijek prenijeti infekciju na čovjeka;

d) Lajmska bolest se uspješno liječi ukoliko

se otkrije na vrijeme.

Prevencija i preporuka za uklanjanje

krpelja

Najbolji način da spriječite Lajmsku

bolest jeste da spriječite ubod krpelja!

Ukoliko idete u prirodu, oblačite odjeću koja

vas štiti, majice s dugim rukavima i duge

hlače. Koristite sredstva za odbijanje

insekata koja sadrže DEET ili permetrin.

Svaki put nakon boravka u prirodi

preporučuje se detaljan pregleda kože

odraslih, djece i kućnih ljubimaca.

Ukoliko ga se uoči, krpelja treba što prije

ukloniti, jer se time smanjuje rizik od

infekcije. Preporuka za uklanjanje krpelja iz

tijela je data u prilogu (Prilog 1). U slučaju

uboda krpelja i pojave karakterističnog

prstenastog crvenila, preporučuje se

odlazak ljekaru.

2020 Bilten, 11


Prilog 1. Preporuka za uklanjanje krpelja nastala kao rezultat projekta „Molekularno-genetička karakterizacija krpelja na prisustvo bakterija iz roda Borrelia u Kantonu Sarajevo“, finansiranog od strane Ministarstva za obrazovanje, nauku i mlade Kantona Sarajevo (broj projekta 11-05-14-26465-1/18) i sprovedenog na Univerzitetu u Sarajevu – Institutu za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, a u saradnji s JU Dom zdravlja KS i JU Zavod za hitnu medicinsku pomoć KS.

Reference

Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Emerging and Zoonotic Infectious Diseases, Division of Vector-Borne Diseases. https://www.cdc.gov/lyme/signs_symptoms/index.html Accessed: 21/9/2020.

Lakošeljac, D. (2000). Krpelji – opasnost iz prirode. Narodni Zdravstveni list.

Milutinović, M., Radulović, Ž., Tomanović, S., Petrović, Z. (2012) Krpelji (Acari:Ixodiadae, Argasidae) Srbije. Srpska akademija nauka i umetnosti. Beograd.

Veinović, G., Stojić Vukanić, Z., Antić Stanković, J. (2015). Lajmska borelioza: epidemiologija, klinička slika i terapija. Arhiv za farmaciju. 129-145.

Bilten, 11 2020


Prvi molekularno-genetički nalaz Borrelia u Kantonu Sarajevo

Lejla Ušanović, MA, stručni saradnik

Jasna Hanjalić, MA, viši stručni saradnik

Doc. dr. Lejla Lasić, naučni saradnik

Doc. dr. Belma Kalamujić Stroil, viši naučni saradnik

Projekat „Molekularno-genetička

karakterizacija krpelja na prisustvo bakterija

iz roda Borrelia u Kantonu Sarajevo“,

finansiran od strane Ministarstva za

obrazovanja, nauku i mlade Kantona

Sarajevo (broj projekta 11-05-14-26465-

1/18), realiziran je 2019. godine na

Univerzitetu u Sarajevu - Institutu za

genetičko inženjerstvo i biotehnologiju u

saradnji s Javnom ustanovom Dom zdravlja

Kantona Sarajevo i Zavodom za hitnu

medicinsku pomoć Kantona Sarajevo.

Cilj projekta je bio testirati krpelje,

skinute s pacijenata, na prisustvo bakterija iz

kompleksa Borrelia burgdorferi sensu lato,

uzročnika Lajmske bolesti i na osnovu

prevalencije utvrditi postojanje rizika od

infekcije Borreliom u Kantonu Sarajevo.

Ranijim istraživanjima sprovedenim na

krpeljima na području Bosne i Hercegovine

su detektovani patogeni poput Rickettsia

monacensis, R. helvetica, R. raoultii, R.

slovaca, Anaplasma phagocytophilum i

Francisella tularensis subsp. holartica, no

međutim bakterije iz kompleksa B.

burgdorferi sensu lato nisu detektovane

(Hodžić et al., 2017). Prenosnici ovih

bakterija su krpelji vrste Ixodes ricinus, koji

su zabilježeni kao najrasprostranjenija vrsta

krpelja na području Bosne i Hercegovine

(Omeragić, 2011). Iako nije molekularno-

genetički dokazano prisustvo Borrelia u

Bosni i Hercegovini, prema statistikama

Zavoda za javno zdravstvo Federacije BiH i

Instituta za javno zdravstvo Republike

Srpske, u periodu od 2002. do 2018. godine

zabilježen je 1081 slučaj Lajmske bolesti

(uključujući i samo pojavu prvog znaka

infekcije erithema migrans).

U periodu sakupljanja uzoraka od aprila

do septembra 2019. godine, sakupljeno je

198 krpelja skinutih s pacijenata u obje

zdravstvene institucije. Pored potpisanog

pristanka, pacijenti su davali i podatke o

mjestu infestacije krpelja na tijelu,

potencijalnog lokaliteta na kojem su došli u

kontakt s krpeljom i da li su ga prije

uklanjanja tretirali nekim sredstvom. Uzorci

su pohranjeni u 1,5 ml tubice ispunjene 96%

etanolom. Koraci koji su uslijedili nakon

sakupljanja uzoraka su bili:

1. morfološka identifikacija krpelja prema

Estrada-Pena (2004), određivanje spola i

stepena nasisanosti;

2. izolacija ukupne genomske DNK

upotrebom komercijalnog kompleta;

2020 Bilten, 11


3. molekularno-genetička identifikacija

vrste I. ricinus korištenjem prajmerskog

para dITS678 i rITS184 te hemijskog i

temperaturnog režima prema Rumer et

al. (2011);

4. molekularno-genetička detekcija B.

burgdorferi sensu lato kompleksa

sprovođenjem nested PCR uz korištenje

dva prajmerska para (Cerrar et al., 2008;

Postic et al., 1994) ciljanjem intergenskog

regiona rrf(5S) – rrl(23S). Prvi PCR je

sproveden prema Cerrar et al.(2008), a

drugi prema Wang et al. (2014).

Obradom ispitaničkih listova objedinjeni

su podaci o najčešćim mjestima infestacije,

potencijalnim lokalitetima i proizvodima

kojima su krpelji tretirani prije vađenja.

Najčešća mjesta infestacije krpelja na tijelu

bili su: donji ekstremiteti (51), gornji

ekstremiteti (30), glava i vrat (18),

abdominalni region (18), leđa (16), grudni

region (13), spolni organi (4).

Lokaliteti koje su pacijenti, prema

slobodnoj procjeni, naveli kao moguće

lokalitete na kojima su došli u kontakt s

krpeljom su prikazani na slici 1.

Slika 1. Lokaliteti koje su pacijenti prijavili kao moguće lokalitete na kojima su infestirani krpeljom: a-Vlakovo, b-Ahatovići, c-Žuč, d-Donji Hotonj, e-Vodopad Skakavac, f-Buća Potok, g-Švrakino selo, h-Pofalići, i-Velešići, j-Vilsonovo šetalište, k-Ferhadija, l-Ilidža, m-Vojničko polje, n-Sedrenik, o-Bistrik and Hrid, p-Čobanija.

2020 Bilten, 11


Prema navedenim iskazima, veliki broj

infestacija krpelja nije tretiran prije samog

vađenja krpelja iz tijela. Manji broj

infestacija krpelja je tretiran slijedećim:

alkohol (1), ulje (1), jabukovo sirće (1),

petrolej (2), kolonjska voda (2), rakija (1),

sprej ATIX (1) i tečni sapun (1). Za

molekularno-genetičku analizu, važnost ovih

podataka leži u činjenici da navedeni

proizvodi mogu inhibirati PCR reakciju

ukoliko ostanu na krpelju. Također, svakim

tretiranjem krpelja prije vađenja, dolazi do

iniciranja izbacivanja crijevnog sadržaja

krpelja u krvotok domaćina (pacijenta), čime

se povećava vjerovatnoća infekcije

patogenima, uključujući i borelije.

Od ukupno 132 uzorka pristigla iz JU

Zavoda za hitnu medicinsku pomoć KS, 129

uzoraka je determinisano kao vrsta Ixodes

ricinus, jedan kao Dermacentor reticulatus i

dva uzorka nisu imala morfološke

karakteristike krpelja. Od ukupnog broja

determinisanih krpelja, 83 jedinke su

determinisane kao ženke, a 46 jedinki kao

nimfe. Prema stepenu nasisanosti,

definisane su tri kategorije: nasisane (35

jedinki), djelimično nasisane (35 jedinki) i

nenasisane (57 jedinki).

Morfološkom determinacijom uzoraka

pristiglih iz JU Dom zdravlja KS, od ukupno

66 krpelja, 56 je determinisano kao I.

ricinus, jedan kao Hyalomma marginatum,

jedan nije imao morfološke karakteristike

krpelja, a osam je bilo u raskomadanom

stanju tako da u uzorku nije bilo

reprezentativnih dijelova tijela koji

predstavljaju karaktere za morfološku

determinaciju. U ovom uzorku krpelja, 46 je

bilo ženki, a 19 nimfi, te jedan uzorak nije

bilo moguće odrediti. Prema stepenu

nasisanosti osam jedinki je bilo nasisano, 11

djelimično nasisano i 36 nenasisano.

Genomska DNK je izolirana iz 79 uzoraka

krpelja, na kojima su dalje sprovedene

molekularno-genetičke analize.

Svi uzorci (79/79) su molekularnom

metodom, umnožavanjem ITS regiona,

pokazali pripadnost vrsti I. ricinus, što je

vizualizirano horizontalnom gel

elektroforezom, detekcijom amplikona

veličine 137 bp (Slika 2). Pri ovoj analizi

korištena je i negativna kontrola.

Molekularna metoda je potvrdila rezultate

klasične morfološke metode determinacije

vrsta.

Slika 2. Gel elektroforeza PCR produkata, veličine 137 bp, nastalih pri molekularnoj determinaciji vrste I. ricinus. Korišten je marker veličine 50 bp (BioLabs, New England)

2020 Bilten, 11


Nakon uspješno optimiziranog nested

PCR-a za molekularno-genetičku detekciju

Borrelia u krpeljima, detektovani su slijedeći

rezultati: od ukupno 48 analiziranih krpelja

iz JU Zavoda za hitnu medicinsku pomoć KS,

32 krpelja (66,66%) su bila pozitivna na

prisustvo B. burgdorferi sensu lato, a od

ukupno 31 krpelja iz JU Dom zdravlja KS, 19

(61%) je bilo pozitivno na B. burgdorferi

sensu lato. Ukupni rezultat pokazuje da je

64,6% analiziranih krpelja bilo pozitivno na

prisustvo ovih spiroheta.

B. burgdorferi sensu lato je detektovana

metodom horizontalne gel elektroforeze,

vizualizacijom amplikona veličine oko 250

bp (Slika 3). Pri PCR amplifikaciji su korištene

negativna i pozitivna AMPLIRUN kontrola

(Vircell, Spain).

Slika 3. Gel elektroforeza PCR amplikona koji potvrđuju prisustvo Borrelia u krpeljima. Mjesta gdje nema vizualiziranog benda označavaju uzorke koji su negativni na prisustvo Borrelia. U predzadnjoj liniji se nalazi negativna kontrola, a u zadnjoj pozitivna.

Shodno raspoloživim finansijskim

sredstvima, sekvencirana su dva pozitivna

uzorka te su bioinformatičkom metodom

identifkovane vrste B. spielmanii i B.

lusitaniae. Prva navedena vrsta je patogena,

a druga je potencijalno patogena. Značaj

ovih rezultata ogleda se u tome da se radi o

prvom genetičkom dokazu prisustva Borrelia

na području Bosne i Hercegovine, što

predstavlja osnovu za nastavak istraživanja.

Rezultati ovog istraživanja su doprinijeli

boljem razumijevanju načina prenošenja

Borrelia s krpelja na domaćina. Evidentno je

da nerijetko krpelji infestiraju ljude, čime

postoji i mogućnost infekcije borelijama.

Ovim istraživanjem je pokazano da su

spirohete iz kompleksa B. burgdorferi sensu

lato veoma zastupljene u krpeljskim

zajednicama na području Kantona Sarajevo.

Zbog toga ubod krpelja ne treba smatrati

bezazlenim jer može uzorkovati ozbiljan

problem te svakako zahtjeva adekvatan

liječnički nadzor. Rezultati istraživanja su

objavljeni u časopisu Systematics and

Applied Acarology, koji pripada kvartili Q2

Web of Science (Lasić et al., 2020).

Bilten, 11 2020


Reference

1. Cerar, T., Ružić-Sabljić, E., Glinsek, U., Zore, A., and Strle, F. (2008) Comparison of PCR methods and culture for the detection of Borrelia spp. in patients with erythema migrans. Clinical microbiology and infection: the official publication of the European Society of Clinical Microbiology and Infectious Diseases, 14, 653-658. https://doi.org/10.1111/j.1469-0691.2008.02013.x.

2. Estrada-Pena, A., Bouattour, A., Camicas, J.L. and Walker, A.R. (2004) Ticks of domestic animals in the Mediterranean region: a guide to identification of species. University of Zaragoza, Zaragoza, Spain. 131pp.

3. Hodžić, A., Fuehrer, H. and Duscher, G. G. (2017) First Molecular Evidence of Zoonotic Bacteria in Ticks in Bosnia and Herzegovina. Transboundary and Emerging Diseases, 64, 1313-1316. https://doi.org/10.1111/tbed.12473.

4. Lasić, L., Ušanović, L., Ćakić, S., Hanjalić, J., & Kalamujić Stroil, B. (2020) First molecular detection of Borrelia burgdorferi sensu lato in Ixodes ricinus ticks collected from humans in the Sarajevo Canton (Bosnia and Herzegovina). Systematic and Applied Acarology, 25(1), 169-172. doi:10.11158/saa.25.1.13

5. Omeragić, J. (2011) Ixodid ticks in Bosnia and Herzegovina. Experimental & Applied Acarology, 53, 301-309. https://doi.org/10.1007/s10493-010-9402-8.

6. Postic, D., Assous, M.V., Grimont, P.A. & Baranton, G. (1994) Diversity of Borrelia burgdorferi sensu lato evidenced by restriction fragment length polymorphism of rrf (5S)–rrl (23S) intergenic spacer amplicons. International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology, 44, 743–752. https://doi.org/10.1099/00207713-44-4-743.

7. Rumer, L., Sheshukova, O., Dautel, H., Donoso Mantke, O. & Niedrig, M. (2011) Differentiation of Medically Important Euro-Asian Tick Species Ixodes ricinus, Ixodes persulcatus, Ixodes hexagonus, and Dermacentor reticulates by Polymerase Chain Reaction. Vector-Borne & Zoonotic Disease, 11, 899-905. https://doi.org/10.1089/vbz.2009.0191.

8. The Institute of Public Health of the Federation of Bosnia and Herzegovina. https://www.zzjzfbih.ba/ (Last date accessed: 15/09/2019).

9. The Institute of Public Health of the Republic of Srpska. https://www.phi.rs.ba/(Last date accessed: 15/09/2019).

10. Wang, G., Liveris, D., Mukherjee, P., Jungnick, S., Margos, G. & Schwartz, I. (2014) Molecular Typing of Borrelia burgdorferi. Current Protocols in Microbiology, 34, 12C.5.1–12C.5.31. https://doi.org/10.1002/9780471729259.mc12c05s34.

https://doi.org/10.1099/00207713-44-4-743

https://www.zzjzfbih.ba/

https://www.phi.rs.ba/

2020 Bilten, 11


Pionirska antropološka i populacijsko-genetička istraživanja

u Bosni i Hercegovini

Akademik Rifat Hadžiselimović

Historija genetike u Bosni i Hercegovini

započela je sa Himmelom, austrougarskim

vojnim ljekarom, koji je analizirao učestalost

nasljednih svojstava (visina, težina, boja

očiju, boja kose i druge antropološke

varijable) u grupi regruta mlade

hercegovačke vojske.

Augustin Weissbach, također austrijski

liječnik, Himmelov nadređeni

(„Obersturmarzt“ = štabni ljekar) nadovezao

se na njegov pionirski rad i uveo

populacijsku genetiku upoređujući nasljedne

osobine među glavnim etničkim grupama i

sa ostalim slovenskim populacijama u regiji.

Svoj rad pod naslovom „Die Bosnier“, dr.

Weisbach je objavio 1895. u Glasniku

Antropološkog društva u Beču

„Mittheilungen der Antropologischen

Gesellschaft in Wien“ (MAGW).

Uz saglasnost Antropološkog društva u

Beču, u nastavku prenosimo Weisbachov

izvorni rad „Die Bosnier“.

Napomena: Danas se kompleti MAGW-a

nalaze u najuglednijim svjetskim

bibliotekama, a volumen sa priloženim

radom slučajno sam našao u odbačenim

papirima za smeće, 1974., u holu „visoke

zgrade“, prilikom useljavanja. Zato vjerujem

u tezu da svaka knjiga ima svoj život i da niti

jedna nije višak, kao pouka kako treba pisati

ili šta se mora izbjegavati.

Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


Bilten, 11 2020


2020 Bilten, 11


NAJAVE KONFERENCIJA

Pripremila: Maida Hadžić, MA, Viša stručna saradnica

28th World Congress of Psychiatric Genetics 2020

(WCPG 2020) October 16, 2020 Florence, Italy

Web: https://theconferencewebsite.com/conference-info/28th-world-congress-of-psychiatric-genetics-2020

Web: https://coursesandconferences.wellcomegenomecampus.org/our-events/exploring-human-host-microbiome-interactions-2020

The 6th International Conference of Quantitative Genetics

Two week virtual conference

Nov 2/3 – 12/13 2020

Web: https://icqg6.org

From Functional Genomics to Systems Biology

Virtual EMBL Conference

November 16-19, 2020

Web: https://www.embl.de/training/events/2020/OMX20-01

https://theconferencewebsite.com/conference-info/28th-world-congress-of-psychiatric-genetics-2020

https://coursesandconferences.wellcomegenomecampus.org/our-events/exploring-human-host-microbiome-interactions-2020

https://coursesandconferences.wellcomegenomecampus.org/our-events/exploring-human-host-microbiome-interactions-2020

https://icqg6.org/

https://www.embl.de/training/events/2020/OMX20-01

Bilten, 11 2020


Web: https://coursesandconferences.wellcomegenomecampus.org/our-events/single-cell-biology-2020

The Complex Life of RNA - Virtual

October 7-9, 2020

Web: https://www.embo-embl-symposia.org/symposia/2020/

EMBL Course: Metagenomics bioinformatics (Virtual)

November 2-6, 2020

Web: https://www.ebi.ac.uk/training/events/2020/metagenomics-bioinformatics-virtual

Web: https://plantscience.madridge.com

EMBL Course: Structural bioinformatics (Virtual)

November 23 – 27, 2020

Web: https://www.ebi.ac.uk/training/events/2020/structural-bioinformatics-virtual

https://coursesandconferences.wellcomegenomecampus.org/our-events/single-cell-biology-2020

https://www.embo-embl-symposia.org/symposia/2020/

https://www.ebi.ac.uk/training/events/2020/metagenomics-bioinformatics-virtual

https://plantscience.madridge.com/

https://www.ebi.ac.uk/training/events/2020/structural-bioinformatics-virtual

2020 Bilten, 11


Web: https://www.magnuswebinars.com/nutrition-research-virtual

Web: https://clinicalpharmaforum.com

https://www.magnuswebinars.com/nutrition-research-virtual

https://clinicalpharmaforum.com/

BBiilltteenn - GENuBiHkojeg je do danas opisano 18 vrsta. U Evropi, prisutne su tri vrste koje...

Documents

Transcript of BBiilltteenn - GENuBiHkojeg je do danas opisano 18 vrsta. U Evropi, prisutne su tri vrste koje...