BAYUSO Synopsis Ang pagkahakaban sa manggad ang nagatulod ...
Transcript of BAYUSO Synopsis Ang pagkahakaban sa manggad ang nagatulod ...
2010 CPMA SSF1st prize
BAYUSO
Synopsis
Ang pagkahakaban sa manggad ang nagatulod sa madamo sa mga nagakalainlain nga
katalagman.
May ginasugid ang mga tigulang nga nagapuyo sa palibot sang bukid sang Bayuso (Banwa
sang San Enrique, Iloilo) nga nahanungod kuno sa bulawan nga usa nga ara nagapuyo sa
putokputukan sang bukid kag manugbantay sang mga bulawan nga natago didto. Apang wala sing
may makakuha sini kay kalamidad ang pagaabuton sang tanan sa palibot kon may mangisog sa
pagkuha sini.
Kisa naghandum si Caloy nga makuha ang bulawan sa Bayuso. Tungod ini sang ila
kaimulon nga magiloy. Wala niya ginpatihan ang mga sugilanon sang mga tigulang. Nagsaka sia
kag kuhaon niya tani ang manggad sang bukid, apang wala niya ini nahimo. May layi ang bukid
sang Bayuso kag silut ang balos sa iya nga paglapas sa layi sini—isa ka silut nga pati ang iban
madalahig tani kon isipon lamang niya ang kaugalingon, pero ginpili niya nga antuson ang silut
mahilway lang ang iban.
Pahina 1 sang 15
Ini ang silut: kisa lang sa kada tuig sila puwede magkita sang iya iloy kag madula lang ang
gahum sang silut kon madula man ang kabangdanan sang iya paglapas. Masakit man kon tani
apang ini ang layi kag wala siya sing may mahimo. Kag, isa ka adlaw, nagabot gid man nga siya
nahilway sa higot sang sumpa.
BAYUSO
Matugnaw ang dapya sang hangin halin sa aminhan nga nagahaluk sa guya ni Nay Trining.
Mahawan ang langit luwas sa pila ka masigarum nga galum. Daw pilak ang kasanag sang bulan,
kag ang mga bitoon nagapaindisanay kon sino ang pinakamakanaw sa ila.
Ini ang ikanapulo kag duha nga kabilugan sang bulan halin sa pinakamalawig nga gabi
sang tuig, kag ara sia nagahulat sa ganghaan. Kay subong nga tungang gabi magaabot ang
kasugpon sang iya tagipusuon—ang rason nga sia nagatinguha nga magkabuhî pa. Apang basi ini
na ang katapusan nila nga pagkita. Basi amó na ini ang ulíhi nga kahigayunan nga mahakus niya
ang pinalangga nga bata, nga iya mabatyagan ang kainit sang mga palad niya, kag iya mabatian
liwat ang pulso sa dughan niya. Kay daw nabatyagan na niya nga magalakat na sia sa pihak nga
kinabuhi bago magabot liwat ang súbong sa kahigayunan nga ini nga kisa lang sa kada tuig. Kay
ano pa balá ayhan ang nagahulat sa tigulang tulad niya sa sining kalibutan? Ano pa ang pulos sang
kabuhi nga masubo kag nagaisahanon?
Pahina 2 sang 15
Halín sa ugsaran may nabatian sia nga pilá ka mahinay nga tikang. Nagliktin ang iya
dughan kag bisan malabo ang panulokan dalidali sia nga nagdalagan—sugataon niya ang anak
nga ginahigugma. Kag didto, samtang nagakatulog ang mga pispis sa ila pugaran, kag malinong
ang mga manok sa kurong, nagsiyagit ang ila mga balatyagon sa kalipay nga makita ang isa kag
isa. Nagtulolagay ang mga luha halín sa iya mga mata nga daw mga diamante nga nagkalahulog sa
abaga sang anak, kag daw ano ka hugot ang hakus ni Caloy sa maniwang nga lawas sang iloy.
Wala sing bisan isa nga tinaga ang nakabuhi sa bibig sang tigulang. Ayhan wala bisan ano
nga pululungon ang makasugid sang iyang nabatyagan. Wala pagsudlan ang iyang kalipay, apang
sa binit sang iyang hunahuna nahibalan niya nga ining hitabo indi na maliwat pa.
“Didto kita sa sulod, Nay,” siling ni Caloy. “Matugnaw na diri.”
Nagsulod sila sa ila balay nga may isa lamang ka hulot. Nagbalik sa panghunahuna ni
Caloy ang sinauna nga mga panahon sang gamay pa sia. Sa kagabihon nga súbong sini didto sila
nagahigda sa katre nga kayawan. Pulido ang paghimo sang amó nga katre nga nagapahanumdum
sang iyang amay nga nauna na nga nagtaliwan. Sa dingding ara nasabit ang espiho kag sa tupad
sini natapik ang litrato nila nga tatlo sang ginpabunyagan sia sa parokya ni San Vicente Ferrer sa
Leganes. Kag halín sa bintana, nagalusot ang kasanag sang bilóg nga bulan.
Ginsindihan sang tigulang ang gasera kag ginbutang ini sa ibabaw sang lamesita sa tupad
sang katre. Naglingkod sila sa katre nga sa subóng nagaigot na, kag ginkuha sang anak ang isa nga
kamut sang iloy. Daw tulan nalang ini nga ginputos sang panit. Ginbutang niya sa ibabaw sini ang
isa ka diotay nga supot nga himo sa ginlala nga dahon sang anahaw.
Pahina 3 sang 15
“Pila ko na liwaton sa imo nga indi ko kinahanglan ini, Toto. Husto na tani nga updanay
kitá bisan wala ang mga ini,” siling ni Nay Trining nga may pagpakitluoy ang tingug.
Ginhakus niya ang iloy nga ang panit tuman ka lapsi kag tama ka hagus ang guya, kag
halin man sa iyang mga mata nagpanaog ang mga luha.
“Wala ako sing mahimo, Nay. Kon may ara lang tani paagi nga makaupod ko ikaw sa
tanan nga tion, himuon ko. Huo, may pinaagi, apang madalahig ang iban, Nay. Ginpili ko ang para
sa ikaayo sang tanan.”
“Sa kada adlaw nga wala ka, kasulubon ang akon upod, kag kahidlaw sa imo ang sulod
sang akon dughan. Sa madugay na nga tinion, Toto, ngaa indi mo sa akon pagisugid ang imo
nadangatan?”
“Indi mo na kinahanglan pa nga mahibalan, Nay. Pasalamatan nalang naton nga may ara
pa kitá kahigayunan nga magkita bisan kisa lang sa kada tuig.”
“Kon tani, ginaampo ko sa Dios, nga makaupod ko ikaw bisan sa ulihi ko nga
pagginhawa.”
Nawadan sang isabat si Caloy sa pangabay sang tigulang. Nahibalan niya nga ang
ginapangayo nga ini indi gid pagpahanugutan.
Nagpungko si Caloy sa ulunhan nga bahin sang katre. Sa tupad niya nagahigda na ang iloy.
Nagatapik ang ila mga kamut. Ginahimutaran niya ang nawong sini nga ginpalapsi pa gid sang
kasanag sang bulan. Ginahaplos niya ang manipis kag ubanon nga buhok sini. Nagapiyong na ang
mga mata sang tigulang apang bugtaw pa ang paminsaron sini.
Pahina 4 sang 15
“Malapít na ako magtaliwan, Toto,” sungaw sang mga pulong halín sa baba ni Nay
Trining.
“Indi ka magsugid sina, Nay,” mahinay nga sabat ni Caloy. “Magpahuway ka na.”
“Tuman ko ikaw ka palangga, Toto. Kon tani...”
Wala na niya ginpadayon ang luyag tani nga isugid sa anak kay nahibalan naman niya nga
indi na matabo ang ginahandum niya. Kag sa pagkahibalo nga sa buwas magaisahanon nanaman
sia, ginyanib nalang niya ang iya katuyuhon sa gahum sang matugnaw nga kagabihon.
Madalum na ang túlog sang tigulang. Sa sidlangan nagasiding na ang banaag sang adlaw.
Tion na nga maglakat sia.
Hinayhinay niya nga ginkuha ang palad halin sa pangapyut sang iloy. Ginpalapit niya ang
baba sa talinga sini kag naghutik, “Palangga ko ikaw, Nay. Hulata ang akon liwat nga pagduaw sa
imo.” Kag nagbilin sia sang mahinay nga haluk sa agtang sini.
Nagtindog sia. Ginkuha ang supot kag ginbutang sa ibabaw sang lamesita. Sa ulihi nga
kahigayunan ginhimutaran niya ang dagway sang iloy. Ginhuyup niya ang kalayo sang sugâ, kag
sa liwat, nagpanganduhoy ang paglaum sa kabuhi nila nga magiloy.
* * *
Ang adlaw nagapalipudlipud sa pila ka mga panganod nga napadpad sa ibabaw sang kabukiran.
Maaringhot ang kaudtuhon kag may malakalaka nga dapya sang hangin ang nagapangagda sa
bisan makadali nga tinion sa pagpahuway. Tapus na ang tigtalanum sang palay kag tapus na man
ang pagluslos kag pagpahilamon sa mga tubuhan. Bisan si Torete—ang karbaw nga ginpasagod sa
Pahina 5 sang 15
iya—hamuok ang tulog sa idalum sang paho, kag wala ginasapak ang pagpangahig sa palibot niya
sang mga munga kag ang pagsiyak sang mga pisô.
Hamtong na si Caloy. Pilá palang ka adlaw ang nagligad sang ginselebrar ang iya ikabente
nga kaadlawan. Apang bangud sa ila kaimulon, ahaw isa ka dumalaga nga manok ang ginihaw
kag pila ka ibos ang ginhanda para sa iya sang iloy niya.
Ato sia nagahigda sa duyan kag nagapahuwayhuway matapos ang paniaga nila nga
komoros nga kanon kag tambo nga utan nga ginlaktan sang urang halín sa suba.
“Indi tani amó ini ang amon kabuhi kon wala napatay si Tatay,” siling niya sa kaugalingon.
“Wala tani kami ni Nanay gapangampo kag gapangimpilyar sa tawo. Ano ayhan nga milagro ang
makapabago sang amon sitwasyon?”
Wala sia nakabatyag nga sa tunga sang iya mga pagpanghunahuna gindakup sia sang
katuyuhon kag wala niya natalipangdan nga nakatulog sia.
Sa iya mahamuok nga katulugon, nadamguhan niya ang iya Lola Soledad. Sang una, sa
mga oras nga kasubong sini o kon may mga pamilasyon o kon sa mga gabi nga masanag ang
bulan, ginaistorya sini ang mga naagyan nila sang tiempo giyera kag mga sugilanon nahanungod sa
mga makatilingala nga butang kag mga gintunaan sang mga nagkalainlain nga tinuga.
Apang sa iya damguhanon daw nagakabuhi pa ang iya Lola nga nagasugid nahanungod sa
bulawan nga usa sa bukid sang Bayuso, nga sang una, parte pa ini sang banwa sang Passi pero
subong bahin na ini sang San Enrique. Nahibalan na niya ang istorya bahin sa usa nga ara kuno sa
kahitaasan sang Bayuso kon sa diin nahamtang ang ila balay sa ubos sini nga bukid. Ang usa, suno
Pahina 6 sang 15
sa mga istorya sang mga tigulang, ang tagiya sang mga bulawan nga natago sa putokputukan sang
bukid. Wala kuno sang may makakuha o makapangawat sang sadto nga mga manggad. Kay kisa,
may pilá ka tawo ang nagtilaw apang halín sa bukid nagdausdos ang baha kag wala na nasapwan
pa yadtong mga tawo. Halin sadto wala na sing nangisog pa nga sumaka kag kuhaon ang mga
bulawan.
Wala pa tani natapos ang sugilanon ni Lola Soledad sa iya damgo sang pukawon sia sang
pagpaninghot ni Torete. Nagapangagda na ini sa haralban kay indi na tama kasingkal ang init.
Nagbangon sia. Nagsulod sa balay kag naghilamos. Nagilis sang bayo kag ginguyod ang
karbaw sa malapit nga haralban.
Apang indi maghalin sa iyang paminsaron ang nadamguhan. “Indi ina matuod,” pamilit
niya nga patihan ini sang iya kaugalingon. Pero bisan anhon niya kapamilit, nagaliwatliwat man
gihapon ang mga sugilanon sang iya Lola sa iyang pamatian.
Ginalikawan niya tani nga tulukon ang bukid apang wala niya napunggan ang kaugalingon
kag nagbalikid sia. Gintulok niya ang madulum nga dagway sang Bayuso. Sa ibabaw niya may pilá
na ka bitoon ang nagpakita. Sa katundan nagabadya na ang kagabihon. Ang mga manok
nagakinalakala na sa pagunahan nga makahapon sa mga sanga.
“Amo ini ang kahigayunan ko,” hutik niya sa kaugalingon samtang nagatulok sa bukid.
“Kon sila nagsalâ, ako indi gid dapat. Kuhaon ko ang mga bulawan nga ara sa imo, kag magabago
ang dalagan sang kabuhi namon ni Nanay.”
Pahina 7 sang 15
Naghuyup ang hangin halin sa bukid nga daw sa nabatian sini ang mga pululungon ni
Caloy. Dalidali sia nga nagpauli. Pagabot niya sa balay nakaluto na sang paniapon si Nay
Trining. Kapog ang ila kanon kag ang sudan nila duha kabilog nga sinugba nga uga.
“Indi kitá magaantos sang pamigado sa katubtuban, Nay,” siling ni Caloy sa iloy samtang
ginatulok ang hublas nga lamesa.
“Paano ina matabo, Toto? Kon haruson ko tani nga magmaayo man ang aton pangabuhi
apang amo ini ang aton nadangatan.”
“Mamanggaranon kita, Nay, sa pila ka adlaw. Indi ka lang magkabalaka.”
“Gusto ko man tani, pero, ginapatunda ko sa imo nga indi ka maghimo sang bisan ano nga
malain, Caloy. Bisan imol kita, indi ko kabubuton nga mahamtang ka sa katalagman.”
“Indi, Nay, ginapromesa ko sa imo, bisan ilabo inâ sa bato.”
Sang natapos na ang paniapon, nanibin si Caloy kag nagsulod sa hulot. Nagapanghugas pa
sang mga ginkanan ang iya iloy. Mahinay kag malinong nga ginkuha niya ang bangkaw nga
ginahanda tani para sa aswang o sa mga kawatan. Ginputos niya ini sang habol. Naghidga na sia sa
katre kag ginpintalan sang lawas niya ang bangkaw.
Nagpatulogtulog sia tubtob sang nabatyagan kag nasigurado niya nga hamuok na ang
túlog sang iloy kag mahinay sia nga nagbangon. Ginpulot niya ang bangkaw kag malinong nga
nagguwa sa balay.
Pahina 8 sang 15
May katugnaw na ang kagabihon. Hinayhinay sia nga naglakat asta sa ugsaran. Wala sia
nadiparahan ni Pilô. Kon nakita man sia sini, sigurado nga indi man ini magtaghol. Malinong man
ang palibot kag wala na sang mga sugâ ang mga pamalay sa tabok sang suba.
Gintabuk niya ang kakampohan kag wala sia nahadlok sa katigbawan. Naagyan niya ang
pilá ka kawayanan sang naghuni ang wakwak apang wala sia nangurog. Ginlatas niya ang bukid.
Nagakahulog kag nagalinapta ang mga dahon sa iya alagyan tungod sang pagbaskug sang hangin.
Nabatian niya ang uwang sang mga ido kag kaluskos sang mga miro. Wala niya ginapanumdum
ang mga dalagko nga manug nga basi ara sa mga sanga o sa mga matagas nga hilamon. Isa lang
ang iya tinutuyo. Isa lang ang sulod sang hunahuna niya.
Sa indi madugay nalabot niya ang putokputukan sang Bayuso. Malinong. Madulum ang
palibot liwan sa dimalayo, may matagas kag tigulang nga kahoy sang murawon kag
ginapululihan ini sang mga ipotipot. Ginkadtuan niya ang kahoy kag nagpungko sia sa mga
dalagko nga gamut sini kag didto ginhulat niya ang paglabay sang usa.
Anganangan may nasiplatan sia nga masanag nga dagway sa likod sang mga matagas nga
hilamon. Nagahulag ini, apang indi niya makita ang kabugusan sini. Bisan may pagduhaduha,
ginkuha niya ang bangkaw, ginhana, kag tuman kabaskog nga ginpana ang masanag nga dagway.
Nagtiyabaw sa sakit ini nga daw tawo kag nagginansal ang mga nagakatulog nga kasapatan sa
kalasangan. Naglumpat ang dagway kag nakita niya nga naigo sang bangkaw ang tiil sang usa nga
bulawan.
Pahina 9 sang 15
Nagpadayon ang usa sa pagdalagan bisan nagaikangikang ini pakadto sa isa ka kuweba.
Ginlagas ni Caloy ang usa kag nadiparahan niya nga wala man nagadugo ang pilas sini. Apang
mas madasig ang dalagan kag pagliktin sang usa kag naunahan sia.
Nalabot niya ang baba sang kuweba. Wala ang usa sa sulod kag nagbalik ang kalinong
sang palibot. Ang madasig niya nga pagginhawa lang ang daw nagalanog sa mga dingding sang
kuweba.
Magahalín na tani sia sang gilayon nga may nagbuskad nga kasanag. Nagpakita ang isa ka
babayi kag nagatindog ini sa ganghaan sang kuweba. Makanaw ang iya nawong kag daw adlaw
kasanag ang iya maputi nga panapton. Sa indi niya mahibalan, ginkaon sia sang kakugmat sa
presensya sang babayi, nga daw haruson pa nga maglumpat nalang sia sa pilas para makapalagyo.
Apang ginlansang sia sang panulokan sang engkantada sa lawas sang isa ka dako nga kahoy.
“Nagbuhat ka sang isa ka dako nga kasalanan batok sa akon—ang manugapin sang tanan
nga tinukiban sa sining bukid, kag ang manugbantay sang manggad sini.”
Wala sia naghulag kag ang tagsatagsa nga pulong sang engkantada daw matugnaw nga
lapat nga nagputos sa iyang kabugusan.
“Akon nahibalan ang imo tinutuyo. Akon nahisayran ang imo ginapangita. Kay
makakilala ako sang unod sang tagipusuon sang tanan nga hinimuan, ilabi na gid ang mga katulad
nimo. Kag akon nakita sa imo kasingkasing ang pagkahakaban.
“Sabta ang akon pamangkot, kag indi ka magtilaw magbinutig: Ano, o sino, ang
kabangdanan sang imo nga ginbuhat?”
Pahina 10 sang 15
Wala may nagguwa bisan isa nga tinaga halin sa baba niya. Daw sa nanago ang dila niya sa
kaidudulman sang iya puwak. Nagparamuypoy ang mga lanit sang iya kusog. Nagkururog sa
kahadluk ang iya mga tulan.
“Sabat! Kon indi ka luyag nga madunot ang dila nimo! Ginhatag ina sa imo sa
pagsugilanon. Sabat!” patunda sang engkantada nga ang limog mapanghimalus kag nagalanog sa
bilog nga kakahuyan.
“Wa... Wala! Manguha lang ko tani sang... sang kugon para sa amon bubong...” pamalibad
ni Caloy.
“Butigon! Sa tunga sang kagabihon manguha ka sang kugon? Kag ngaa indi sanggot ang
dala mo? Ginabangkaw na balá subóng ang mga hilamon? Butigon!”
Wala sing ara isabat ang soltero.
Amatamat nga nagpalapit ang babayi kay Caloy. Magadalagan tani sia palayo apang daw
may mga lubid nga naghigot sa iya sa lawas sang kahoy.
“Isugid ko sa imo ang kabangdanan sang pagkari nimo diri. Naibog ka sa manggad sang
Bayuso. Kag abi mo makuha mo ang luyag mo sa madali nga pamaagi. Apang nagsalâ ka. Kag indi
lang ina. Ang kabangdanan sang imo nahimo amo ang iloy nimo! Ini ang kamatuoran, indi balá?”
Nahibalan niya nga matuod gid man ang siling sang engkantada. Naghandum sia nga
makuha ang manggad sang bukid tungud makatilaw sia, ilabi na gid ang iya nanay, sang
hamungaya nga kabuhi. Apang sa subóng daw ginahinulsulan niya ang ginhimo. Wala na ayhan
Pahina 11 sang 15
sing pamaagi nga maghupa ang kaakig sang engkantada? Ini na ayhan ang iya katapusan? Kag kon
amo man gid ini, iya nga nabinagbinag nga indi na niya liwat makita ang pinalangga nga iloy.
Naghupa ang kahadluk niya kag nabayluhan ini sang kasulubon. Sa sini nakabuhi ang mga
luha niya kag nagdausdos sa iya guya.
“Ngaa nagahibi ka?”
Nagpalapit ang engkantada sa soltero. Ginpilo niya ang tuhod kag gintandog ang ulo ni
Caloy.
“Nahisayran ko ngaa nabuhat mo ini. Ang paghigugma mo sa imo nga iloy amó ang
nagtulod sa imo nga himuon ang súbong sini. Apang may ara layi ang bukid sang Bayuso nga
bisan ako indi ko mahimo nga lapason, indi ko masarangan nga baguhon. May nabuhat ka nga
kasalanan batok sa amon kag nagakinahanglan ini sang silut.”
“Batunon ko ang tanan nga parusa, indi lang paghilabti ang akon iloy, kon maluoy ka...”
pangampò ni Caloy.
“Indi. May kaluwasan pa sa imo, sa imo iloy, kag sa tanan nga nagapuyo sa palibot sang
bukid. Apang magapili ka. Santò sa layi sang sining bukid sang Bayuso, hilway ka nga magbalik
sa inyo apang sa imo palang pagtikang pagpanaog kalamidad na ang maabutan sang tanan sa
palibot sang bukid. Nahibalan mo kon ano ang akon ginatumod.
“Sa pihak nga bahin, mahimo mo makita ang imo iloy sa isa ka gabi sa kada tuig, sa ika
napulo kag duha nga kabilugan sang bulan pagkatapos sang pinakamalawig nga gabi sang tuig.
Apang ginakinahanglan nga magbalik ka diri bago madula ang bulan sa katundan kag wala pa
Pahina 12 sang 15
nagabutlak ang kasanag sa sidlangan. Kon maabtan ka sang kasanag sang adlaw sa ubos,
katalagman ang abuton sang imo baryo. Kag ilabi na gid sa tanan, indi mo man makuha ang mga
bulawan nga bato. Kag wala, bisan sino, ang masarang mo nga pagadalon diri.”
Sang nahangpan niya ang mga pulong sang engkantada nagtulolagay liwat ang luha niya.
Naluoy sia sa iloy niya nga magahulat gid kag magapangita sa iya. Apang nadiparahan niya nga
nagabago ang iya mga luha kon magtupa sa duta. Nagahimo ini nga mga bulawan. Gintulok niya
ang engkantada nga natingala.
“Gamhanan ang paghigugma kaysa sa bisan ano pa man nga salamangka. Samtang
nagapuyo sa imo tagipusuon ang paghigugma, magahimo nga bulawan ang mga luha nimo para sa
imo iloy. Pinasahi ka sa iban, Caloy. Ginpili mo indi ang maayo lang para sa imo kag sa imo iloy.
Ginpili mo nga tusunon ang silut mahilway lang ang iban nga mga tinuga.”
“Apang tubtob balá ako nagakabuhi, amo ini ang akon pagaantuson?” pamangkot ni Caloy.
Wala na pulos ang bulawan o bisan ano nga manggad para sa iya. Isa nalang kon tani ang
ginapangayo niya—ang makaupod ang iloy sa luyo niya.
Naghipos sang madugay ang engkantada. “Mahibalan mo ang sabat sa nagakaigo nga
tinion.”
* * *
Maulan. Mabaskug ang hangin kag madanlug ang dalan. Tama ka dulom ang iya alagyan kay
ginatakpan sang mga madamol nga galum ang bilog nga bulan. Sa supot nga bitbit niya ara ang
mga bulawan nga luha nga daw magagmay nga mga bato. Apang wala niya ginsapak ang peligroso
Pahina 13 sang 15
nga dalan, o ang kadulum, o ang matugnaw nga huyup sang hangin. Wala man ang iya paminsaron
sa dala nga dulot para sa iloy.
Sang ulihi sila nga magkita, may ginabatì na ini. Nagapatimaan na ini, iya nga
nadumduman, nga malapit na sia magtaliwan. Ayhan tungod ini sang katigulangon kag sa kasubo
sini nga ginadala sa tagsatagsa ka adlaw.
“Tani, Nay, ara ka pa nga nagahulat sa akon...” pangamuyo sang iya tagipusuon.
Sa indi madugay nakita na niya ang dagway sang ila balay. Dalidali sia nga nagdalagan
nga daw may ginalagas nga tion.
Matagas ang mga hilamon sa ugsaran. Wala bisan mga manok ang nagahapon sa mga
sanga sang mga kahoy sa palibot. Malinong ang tanan liwan sa pagigot sang mga haligi sang
balay sa mabaskug nga huyup sang hangin.
“Nay! Ari na ako!” panawag niya.
Wala sing sabat. Wala sing may nagahulat. Wala sing may nagsugata sa iya sa ugsaran
kasubong sang nagligad. Wala sing may naghaluk o naghakus sa iya. Sa sulod sang balay, wala
man bisan bayhon sang pinalangga nga iloy.
Daw sa nahulog ang nagapasingit nga langit sa iya. Ang kalibutan daw naguntat sa
pagtiyog. Ginputos sia sang kasulubon nga wala sia sing may mahimo kundi iyanib ang lawas sa
katre sang iloy. “Wala na sia...” siling niya sa kaugalingon. Kag wala niya natalipangdan nga
ginlutos sia sang katuyuhon, kag nagpaganot ang magamo nga kagabihon asta sa pagbutlak sang
adlaw.
Pahina 14 sang 15
Ginpukaw sia sang mainit nga kasanag halín sa mataas na nga adlaw nga nagalusot sa
bintana sang hulot. Nagbangon sia gilayon kag nadumduman ang patunda sang engkantada. Apang
wala man sing natabo nga katalagman sa iya palibot.
Natalupangdan niya ang supot sang bulawan. Ginhikap niya ini apang wala na sing unod,
kag tuman ka basa sa sulod sini.
Natapos na ang silut. Nadula na ang sumpa.
Pahina 15 sang 15