BATI MÜZİĞİ TARİHİ -...

GÜZEL SANATLAR VE SPOR LİSELERİ

BATI MÜZİĞİ TARİHİ

11. SINIF

YAZARLAR

Müge ÖZELSerap TAMAY TEZCAN

Serkant ATILGAN

DEVLET KİTAPLARI

BASKI

……………………., 2014

BEŞİNCİ

MİLLÎ EĞİTM BAKANLIĞI YAYINLARI..................................................................................................... : 4768DERS KİTAPLARI DİZİSİ......................................................................................................................... : 1384

?.Y.0002.3932

Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru ve şekilleri kısmende olsa hiçbir suretle alınıp yayınlanamaz.

EditörProf. Dr. M. Hakan CEVHER

Dil UzmanıHasan SİLAY

Program Geliştirme UzmanıZüleyha ÇELİK ATEŞ

Rehberlik UzmanıAli İhsan AKSU

Görsel Tasarım UzmanıSaadet SARPÜN

Ölçme Değerlendirme UzmanıNuray SUNAR

ISBN 978-975-11-3357-1

Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 07.07.2009 gün ve 82 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 28.03.2014 gün ve 1310094 sayılı

yazısı ile beşinci defa 2.130 adet basılmıştır.

1 .4

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar?

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın; Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın

Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.

Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na’şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl; Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet; Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif Ersoy

GENÇLİĞE HİTABE

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en

kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek

isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti

müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın

vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok

namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek

düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili

olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün

tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil

işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere,

memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet

içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini,

müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde

harap ve bîtap düşmüş olabilir.

Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen,

Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret,

damarlarındaki asil kanda mevcuttur.

Mustafa Kemal Atatürk

KİTABIMIZI TANIYALIM ............................................................................................................................. 9İSTİKLÂL MARŞI........................................................................................................................................ 10

1.ÜNİTE : İLK ÇAĞ DÖNEMİ MÜZİĞİ ....................................................................................................... 13

1. Müzik Tarihine Giriş ............................................................................................................................... 142. Uygarlıklar (A. Mısır, B. Sümer, C. Çin, Ç. Hint, D. İbrani, E. Yunan) .................................................... 153. Heptatonik Scala ................................................................................................................................... 174. Mod ....................................................................................................................................................... 18Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları ........................................................................................................ 20

2.ÜNİTE : ORTA ÇAĞ DÖNEMİ MÜZİĞİ ................................................................................................... 21

1. Orta Çağ Dönemine Giriş (A. Antik Çağ, B. Erken Çağ) ........................................................................ 222. Ambrosius Ezgileri ................................................................................................................................. 233. Gregorius Ezgileri .................................................................................................................................. 244. Boethius Ezgileri ................................................................................................................................... 26 5. Seslerin İsimlendirilmesi ........................................................................................................................ 27 Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları ........................................................................................................ 31

3.ÜNİTE : RÖNESANS DÖNEMİ MÜZİĞİ ................................................................................................. 33

1. Rönesans Dönemine Giriş .................................................................................................................... 342. Rönesans’ta Müzik Yapma Anlayışının Genel Hatları ............................................................................ 353. Rönesans Müziğini Oluşturan Ekoller ................................................................................................... 364. Rönesans’ta Toplu Müzik Yapma Anlayışı.............................................................................................. 37Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları ........................................................................................................ 38

4.ÜNİTE : BAROK DÖNEMİ MÜZİĞİ......................................................................................................... 39

1. Barok Döneminin Özellikleri .................................................................................................................. 402. Barok Dönemde Kullanılan Formlar ...................................................................................................... 423. Barok Dönemde Kullanılan Çalgılar ...................................................................................................... 434. Barok Dönem Bestecileri ....................................................................................................................... 445. Çok Sesliliğin Tarihsel Gelişimi ve Rokoko ........................................................................................... 47OKUMA METNİ .......................................................................................................................................... 47Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları ........................................................................................................ 48

5.ÜNİTE : KLASİK DÖNEM MÜZİĞİ.......................................................................................................... 49

1. Klasik Dönemin Evreleri (A. Ön Klasik Evre, B. Erken Klasik Evre, C. Doruk Klasik Evre) ................... 502. Klasik Dönemde Kullanılan Formlar ...................................................................................................... 52 3. Klasik Dönemde Kullanılan Çalgılar .................................................................................................. 544. Klasik Dönemin Bestecileri .................................................................................................................... 55Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları .................................................................................................... 57

6.ÜNİTE : ROMANTİK DÖNEM MÜZİĞİ ................................................................................................... 59

1. Romantik Döneme Giriş ........................................................................................................................ 602. Piyano Çalma Ekolleri (A.Clementi Ekolü, B. Gottschalk Ekolü, Liszt ve Rubenstein Ekolleri) ............. 613. Romantik Dönemde Kullanılan Formlar ................................................................................................ 624. Romantik Dönem Bestecileri ................................................................................................................. 63Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları ........................................................................................................ 67

İÇİNDEKİLERİÇİNDEKİLER

7.ÜNİTE : MÜZİKTE ULUSAL AKIMLAR ................................................................................................... 69

1. Ulusal Müzik Okulları ............................................................................................................................. 70Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları ........................................................................................................ 73

8.ÜNİTE : BATI MÜZİĞİ FORMLARI ......................................................................................................... 75

1.Çalgı, Sahne ve Din Müziği Formları ...................................................................................................... 76MÜZİK DİNLEYİCİSİNİN SORUMLULUKLARI (OKUMA METNİ) ............................................................. 79Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları ........................................................................................................ 80

9.ÜNİTE : 20.YÜZYILDA MÜZİK................................................................................................................ 81

1. Empresyonizm (İzlenimcilik)’in Doğuşu ................................................................................................. 822. Empresyonizmin Müziksel Özellikleri .................................................................................................... 833. Empresyonist Besteciler ........................................................................................................................ 844. 20. Yüzyıl Müziğinin Doğuşu ................................................................................................................. 855. 20. Yüzyıl Müziğinin Özellikleri .............................................................................................................. 866. 20. Yüzyıl Bestecileri ............................................................................................................................. 87Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları ...................................................................................................... 88

10.ÜNİTE : TÜRKİYE’DE ÇOK SESLİ MÜZİK..............................................................................................................................................................................................................................................................

1. Türkiye’de Çağdaş Müziğin Gelişimi ve Özellikleri ................................................................................ 90OKUMA METNİ ......................................................................................................................................... 912. Türk Beşleri ........................................................................................................................................... 923. Çağdaş Türk Bestecileri ........................................................................................................................ 93Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları ........................................................................................................ 94

PERFORMANS DEĞERLENDİRME FORMLARI

1. Öz Değerlendirme Formu....................................................................................................................... 952. Grup Değerlendirme Formu-A................................................................................................................ 963. Grup Değerlendirme Formu-B................................................................................................................ 974. Grup Öz Değerlendirme Formu.............................................................................................................. 985. Öğrenci Gözlem Formu.......................................................................................................................... 996. Proje Değerlendirme Ölçeği ................................................................................................................... 100

TERİMLER SÖZLÜĞÜ............................................................................................................................... 101

KAYNAKÇA................................................................................................................................................ 180

KİTABIMIZI TANIYALIM

HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

BİLGİLENDİRME

OKUL İÇİ ETKİNLİK

OKUL DIŞI ETKİNLİK

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÇALIŞMALARI

Konuyla ilgili öğrenilen bilgilerin ve kazanılan becerilerin ölçüldüğü çalışmalar bu bölümde yer alır.

Bu bölümde öğrencilerin okul içinde kişisel ve grup hâlinde yapacakları uzun süreli çalışmalar yer alır.

Bu bölümde öğrencilerin okul dışında kişisel ve grup hâlinde yapacakları uzun süreli çalışmalar yer alır.

Bu bölümde öğrencilerin konuyla ilgili ön bilgilerini ortaya çıkarmalarına, araştırma yapmalarına fırsat vere-cek çalışmalar yer almaktadır.

Bilimsel nitelikli ve konuyu desteklemeye yönelik bilgilerin bulunduğu bir bölümdür.

İSTİKLÂL MARŞI (*)

(*) İstiklâl Marşı’nın birinci sözlerini söylerken virgül (,), ikinci sözlerini söylerken ise ( ) işaretlerinin bu-

lunduğu yerlerde nefes alınız.*

*

,*

,*

,*

,*

Söz: Mehmet Âkif ERSOYMüzik: Osman Zeki ÜNGÖR

Moderato

,

10

Millî marşlar, milletlerin kahramanlık destanlarıdır. Onu dikkatle okuyan ve gönüldensöyleyen nesiller, millî şuurlarını kazanır ve kim olduklarının farkına varırlar.

İstiklâl Marşı da halkın ordunun moral gücünü yükselteceği düşünülerek gündeme geti-rilmiştir. Bu nedenle Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti, Kurtuluş Savaşı’nın anlamını, heye-canını koruyacak, millî mücadele ruhunun önemini dile getirecek ve onu yüz yıllara nakşedecekbir “İstiklal Marşı” yazdırılmasına karar verdi. Önce söz (güfte) yarışması düzenlendi. Gönderilentoplam 724 şiir arasından en iyi yedi şiir seçilerek meclis üyelerine dağıtıldı. Mehmet Âkif Ersoy’unTürk Kurtuluş Savaşı’nı destanlaştıran İstiklâl Marşı, dönemin Millî Eğitim Bakanı Hamdullah SuphiTanrıöver tarafından meclis kürsüsünde okunduğunda bütün milletvekilleri tarafından coşku ileayakta alkışlandı ve 12 Mart 1921’de millî marş olarak kabul edildi.

Beste yarışmasına sadece yirmi dört besteci katıldı. İstiklâl Marşı, 1924-1930 yıllarıarasında Ali Rıfat Çağatay’ın birinci seçilen bestesiyle çalınıp söylendi. Ancak Osman ZekiÜngör’ün 9 Eylül 1922’de Türk süvarilerinin İzmir’e girişinde atların çıkardığı nal seslerini ha-yalinde canlandırarak bestelediği ezgi çok beğeni toplayınca Atatürk’ün de isteği ile 1930 yılındanitibaren Millî Marşımız yeni ezgisiyle günümüze ulaşmıştır.

Mehmet Âkif ERSOY (1873-1936)

İstanbul’da doğmuştur. Şiirlerinde sürekli millî konuları ve toplumsal gerçekleri dile getir-miştir. Mustafa Kemal önderliğindeki Türk kurtuluş hareketini desteklemiş, daha sonra Burdur mil-letvekili olarak TBMM’ne girmiştir. Ardından Mısır Üniversitesi’nde Türkçe müderrisliği yapanMehmet Âkif, şiirlerini “Safahat” adlı kitapta toplamış ancak ‘İstiklal Marşı benim değil milletimindir’diyerek onu Safahat’a almamıştır.

Osman Zeki ÜNGÖR (1880-1958)

İstanbul’da doğmuştur. Muzika-i Hümayun’u bitirdikten sonra İstanbul Erkek Mektebi veMuzika-i Hümayun’da öğretmenlik yapmıştır. Besteci, orkestra şefi ve keman virtüözüdür. Önce,Saray Orkestrasını, ardından Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrasını (Cumhurbaşkanlığı SenfoniOrkestrasını) yönetmiştir. Daha sonra Atatürk’ün direktifleri ile Musiki Muallim Mektebi’ni kurmuşve müdürlüğünü yapmıştır. İstiklal Marşı’ndan başka birçok marş ve okul şarkıları bestelemiştir.

İSTİKLÂL MARŞI’NIN KABULÜ

11

Duygularımı şiirlerle anlatamam çünkü şair değilim. Kendimi gölgeler ve ışıkla ifade edememçünkü ressam değilim. Düşüncelerimi hareketlerle de açıklayamam çünkü dansçı değilim. Ama bun-ların hepsini müzikle yapabilirim. Çünkü ben bir müzisyenim…

MOZART

Kalpteki erdem tohumları müzikle yeşerir.

LUTHER

Müzik; seslerin mimarisidir.

M.me de STAEL

Müziksiz hayat bir hata olurdu.

NITZSCHE

Müzik insanlığın ahlakını arındıran kutsal bir bilimdir.

Dede Efendi

Müzik, insanın bir zaman duymuş olduğu bir duyguyu kendisinde canlandırdıktan sonra,başkalarının da duyabilmesi için sesler aracılığı ile onlara aktarmasıdır.

TOLSTOY

Bence eğitim, müzikle başlamalıdır. Ritim öğesi insana düzen ve ölçülülük, ezgi öğesi de yiğit-lik, sevgi ve dostluk duyguları verir.

EFLATUN

12

1.ÜniteİLK ÇAĞ DÖNEMİ MÜZİĞİ

İLK ÇAĞ DÖNEMİ MÜZİĞİ

A. Mısır UygarlığıB. Sümer UygarlığıC. Çin UygarlığıÇ. Hint UygarlığıD. İbrani UygarlığıE. Yunan Uygarlığı

1. MÜZİK TARİHİNE GİRİŞ

2. UYGARLIKLAR

3. HEPTATONİK SCALA

4. MOD

Müziğin doğuşu ile ilgili farklı teoriler öne sürülmüştür. Bu teorilerle ilgili araştırma yapınız. Müziğindoğuşuyla ilgili kendi teorilerinizi yazarak arkadaşlarınızla paylaşınız.

14

1. MÜZİK TARİHİNE GİRİŞ

1.Müziğin tarihsel gelişimi hakkında bilgi edinerek arkadaşlarınızla paylaşınız.

1. ETKİNLİK

2. ETKİNLİK

Müzik tarihinin dönem isimlerinin sırasını gösteren slogan ya da sembol bularak sunumunu yapınız.

Müzik tarihi, müzik sanatının doğuşundan günümüze kadar olan evrelerini ve farklı kültürlerde aldığıbiçimleri, sosyal ve siyasi değişimlerin müziğe olan etkilerini ve neden sonuç ilişkilerini inceleyen bilgi dalıdır.Diğer tarih dallarında olduğu gibi (uygarlık, felsefe, siyasal tarih vb.) müzik tarihi de tarih biliminin araştırma veinceleme yöntemlerini uygular.

Müzik tarihi konusunda bilgi sahibi olmak en az temel müzik bilgilerini öğrenmek kadar önem taşır. Müzik,duyguların seslerle anlatıldığı bir sanat dalıdır. Farklı müzik türlerini tanımak, seslerin bugün kullandığımız şeklenasıl ulaştığını, notaların nasıl isimlendirildiğini, seslendirdiğimiz eserin bestecisinin yaşamını, çaldığımız çal-gının tarihsel gelişimini, insanlık tarihinde olan değişimlerin müziğin gelişim sürecine olan etkilerini bilmek, bil-gilerimizin derinleşmesini ve daha iyi bir anlatım gücüne sahip olmamızı sağlar.

3. ETKİNLİK

Mus’lar

4. ETKİNLİK

Yukarıdaki resmi inceleyerek Mus’ların müzik tarihindeki yeri ve önemini araştırınız.


1. ÜNİTE: İLK ÇAĞ DÖNEMİ

BİLGİLENDİRME

Müzikoloji (müzik bilimi) en geniş anlamıyla müzikle ilgili her türlü konuyu araştıran bilgi dalıdır. Müzikbilimi; müzik kuramları, ses fiziği, etnomüzikoloji ve müzik tarihinin araştırma alanlarından yararlanır. Bunagöre, ülkemizdeki müzik tarihçilerini ve müzik bilimcilerini araştırarak müzik tarihinin müzik bilimi içindeki yerive önemini arkadaşlarınızla tartışınız.

Yunan mitolojisinde Zeus'un ve Mnemosyne (Minemosin)'in dokuz kızıolan Muslar; edebiyat, bilgi, dans ve müzik tanrıçaları olarak tanınırlardı.Mus’ların lideri Apollon lir çalarken onlar da dans eder, tanrıları eğlendirirlerdi.

Elenika (Yunanca), Turkika (Türkçe), İtalika (İtalyanca) örneklerindeolduğu gibi Yunancada kelimenin sonuna gelen –ike veya –ika takısı, o ke-limeye konuşulan dil anlamını kazandırır. Yunanca Mousike (müzik) kelimesi,mus kelimesine eklenen –ike takısıyla ortaya çıkmıştır ve Mus’ların konuş-tuğu dil anlamına gelir.

BİLGİLENDİRME

15

Homeros, İlyada ve Odysseia adlı eserinde müziği, ilahî bir uyarı, insan kişiliğini etkileyen bir güç (ethos)olarak gösterir. Eski Yunan’da müziksel düşüncenin gelişimini etkileyen filozofların başında Sisamlı Phytago-ras (Pisagor) gelir. Müziksel uyumu, matematik formülleriyle dile getirmiştir. Sekizli ve dörtlü aralıklardan oluşanbu ses dizisi Phytagoras gamı adıyla anılmıştır. Pythagoras gamı monochord (monokord) adlı çalgı üzerindedenenmiş, böylece bir müzik sisteminin doğru tonlanması (entonasyon) sağlanmıştır. Platon, ruhun ve evreninde aynı müziksel orantılardan oluştuğunu söyler. Aristoteles’e göre müzik ruhsal tutkuları dile getirir.

Yunan müzik düşüncesi ve kuramı Batı kültüründe yüzyıllar boyu derin izler bırakmıştır.

2. UYGARLIKLAR


1. İlk Çağ uygarlıklarında müzik ve çalgıların korku veren araçlar olarak düşünülmesinin sebebi nedir?Araştırınız.

BİLGİLENDİRME

A. MISIR UYGARLIĞI (MÖ 4000)Yeryüzündeki en eski uygarlıklardan biridir. Mısırlılarda dans önem taşır. Bu uygarlıkta müzik yapmak,

erkeklerden çok kadınlara yakışan bir sanat olarak kabul edilirdi. Flüt, arp, davul, def, darbuka, sistrum, çifteflüt, trompet, üçgen arp, kitara, su orgu, Eski Mısır’ın önemli çalgılarıdır.

B. SÜMER UYGARLIĞI (MÖ 4000-2300)Bu uygarlıkta müzik son derece önemliydi. Tapınaklarda, düğünlerde, bayram ve ölü törenlerinde müzik

başta gelirdi. Müzisyenler kadın ve erkeklerden oluşurdu. Arp, lir, ut, çift flütler, trombon, davul en önemli çal-gılarıdır. Günümüzde kullanılan nefesli çalgılardan ney, Sümerler döneminde nay adıyla kullanılırdı.

C. ÇİN UYGARLIĞI (MÖ 3000)Çin uygarlığında müzik, duyguların sesidir. Müziğin alt yapısını pentatonik anlayış oluşturur. Davul, zil,

sistrum, bambu flüt, ağız orgu (şeng), gonglar ve çeşitli çanlar Eski Çin’de kullanılan çalgılardır. Ç. HİNT UYGARLIĞI (MÖ 2000)Hint uygarlığında yazılan dinî içerikli Samaveda isimli kitap, dünyanın bilinen en eski ezgilerini barındırır.

Hintliler bir ezginin ses yapısına Raga, o ezginin içerisindeki ritmik dokuyu belirleyen yapıya ise Tala adını ver-mişlerdir. Her Raga’nın belli bir ruh hâlini yansıttığına inanılırdı. Hint müziği makamsal yapıdadır. Yarım sestenküçük aralıkları içerir. Vina, sitar, rebab, ramsinga, nakkare, çıngırak ve zil gibi zengin çalgı çeşitlerinin çoğu,Hindistan’da bugün de kullanılmaktadır.

D. İBRANİ UYGARLIĞI (MÖ 950)İbranilerde müzik, yalnızca tapınmak için kullanılırdı. Elimizdeki birçok bilginin kaynağı İbranilere aittir.

Dinî törenlerde ilahiler antifon yöntemi ile seslendirilirdi. Bu yöntemle dinî töreni yöneten din adamı, ilahinindizesini ya da ilk yarısını okur, sonra halktan oluşan koro ikinci yarısını söyleyerek bütünlüğü sağlardı. Kinnor,nebel, pesanterin, şofar, tulum, kaval, tof ve bronz ziller İbrani müziğinin başlıca çalgılarıdır.

E. YUNAN UYGARLIĞI (MÖ 700)Bu uygarlık, Arkaik Yunan, Altın Çağ ve Helenistik Çağ olmak üzere üç bölümde incelenir. Eski Yunan’da

müzik, önceleri tamamen dinî amaçlı yapılırken zaman içinde dans, şiir, dinî törenler birbirinden ayrılmaz birbütün olarak ele alınmaya başlandı. Ayrıca müzik tek sesli, vurmalı ve üflemeli çalgı eşliğinin kullanıldığı erkekkorolarından oluşurdu. Aulos, lir, flüt ve kitara en eski eşlikçi Yunan çalgılarıdır.

Aristoteles (MÖ 384-322) Platon (MÖ 427-347) Phytagoras (MÖ 580-500)

16

İlk Çağ uygarlıklarındaki müzik örneklerikonusunda yeterli bilgi yoktur. Müziğin toplum-sal yaşama etkilerini çeşitli efsaneler, anıtlar,destanlar, kabartmalar, heykeller ve resimlerdenöğreniyoruz. Müzik, eğlencelerde, düğünlerde,şölenlerde, hastalık tedavilerinde, cenaze tören-lerinde, savaşlarda, dinî törenlerde yaşamın heralanında yer almıştır.

BİLGİLENDİRME

Düğün töreni

1. ETKİNLİK

Yukarıdaki resmi inceleyerek dönemin sosyal, sanatsal ve kültürel yapısı ile müziğin toplum yaşamındakiyeri hakkında arkadaşlarınızla birlikte ayrı ayrı yorumlama çalışması yapınız. Siz de kendi düşünceleriniziaşağıya yazarak döneme ait ortak çıkarımlarınızı değerlendiriniz.

................................................................................................................................................

................................................................................................................................................

2. ETKİNLİK

İnsanlık tarihinin gelişimiyle birlikte İlk Çağlardan günümüze kadar kullanılan çalgıların yapısı da gelişerekdeğişmiştir. Buna göre aşağıda verilen resimleri inceleyerek bu çalgıların günümüzde kullanılan hangi çalgılarlailişkilendirilebileceğini yazınız.

Lavta - …………………. Lir - …………………. Sistrum - ………………….

Kitara - …………………. Arp - …………………. Davul - ………………….

3. ETKİNLİK

Dilediğiniz doğal malzemeleri (taş, kamış, tahta, içi boşaltılmış kemikler, vb.) kullanarak İlk Çağ Dönemiçalgılarının maketlerini yapınız. Çalışmalarınızı okulunuzda sergileyiniz.

17

BİLGİLENDİRME

3. HEPTATONİK SCALA

1.Farklı türdeki dizileri inceleyerek, yapısal farklılıklarının ne olduğunu arkadaşlarınızla tartışınız.

Seslerin belirli kurallara göre birbiri ardına sıralanmasıyla oluşan diziler tarih boyunca Doğu ve Batı mü-

ziklerinde farklı şekillerde kullanılmıştır. Antik Yunan’da kullanılan diziler, tam perde dizileri, on yedi sesli Arap

dizileri, Hint sa-grama dizileri, pentatonik diziler bugün kullanılan dizilere kaynak oluşturmuştur.

Avrupa müziğine özgü dizilerin temeli eski Yunan’da kullanılan dizilere dayanır. Majör ve minör sistemin

temeli olan diyatonik dizi, bir sekizli içinde belirli bir sırayla tam ve yarım perdelerden oluşmuştur. Yunanca,

dia; yoluyla, tonos; ses anlamına gelir. Bir diğer dizi, yarım perdelerin sırasıyla çıkarak ya da inerek ilerleyişiyle

oluşan kromatik dizilerdir. Yunanca choroma (kroma); renk demektir. Kromatik dizi ancak on altıncı yüzyıla

gelindiğinde kullanılmaya başlanmıştır. Anarmonik diziler ise yapısındaki bir küçük ikilinin bölünmesiyle iki

çeyrek perdenin kullanılmasına dayanır. Sesteş olan bu perdelerin isimleri farklıdır. Yunanca enharmonios (en-

armoniyos), armoniye uyarlanmış demektir.

Doğu müziklerinde özellikle Çin uygarlığında kullanılan pentatonik dizilerde beş perde vardır. Yunanca-

da penta; beş, tonik; ses demektir. Pentatonik ezgi beş sesten herhangi biriyle başlayıp herhangi bir sesle bite-

bilir. Pentatonik sistemin iskelet yapısını re, mi, sol, la, do sesleri oluşturur. Bu dizi içinde küçük ikili aralığı

yoktur.

Bugün Batı müziğinin dayanağı olan yedi perdeden oluşan diziye heptatonik skala (dizi) denir. Yunan-

cada hepta, yedi demektir. Antik Yunan uygarlığında müziğin fiziksel ve duygusal yönünü araştıran Phytago-

ras, Thales (Tales) ve daha sonra gelen felsefecilerin ses fiziği üzerine yaptıkları araştırmalar sonucunda bugün

kullandığımız aralıklar hesaplanarak tam ve yarım aralıklar belirli bir düzene göre dizilmiş ve yedi nota dizisi

ortaya çıkmıştır. Bilinen en eski dizileriden biri olan yedi sesli diyatonik Pythagoras dizisinde sesler ard arda altı

tane tam beşli aralık alınmasıyla elde edilir. Tam beşli zinciriyle elde edilen bu sesler bir oktav içinde sıralanarak

yedi sesli heptatonik dizi elde edilir.


1. ETKİNLİK

Pentatonik bir ezgi besteleyerek sınıfınızda seslendiriniz.

18

BİLGİLENDİRME

4. MOD

1.Ses kümelerinin diziyi oluşturabilmesi için gereken kuralları hatırlayınız ve arkadaşlarınızla paylaşınız.

Mod dizi demektir. Müzik tarihçilerinin yaptıkları araştırmalara göre Antik Yunan uygarlığındaki müziksistemi tetrakord (dört ses) adı verilen iki tam ve bir yarım aralıktan oluşan dört perdeli dizilere dayanır. EskiYunan müziğinin temelini oluşturan tetrakordlarların yerlerinin değiştirilmesiyle birçok dizi elde edilmiş ve budizilere yeni adlar verilmiştir. Yedi ya da sekiz sesli eski Yunan dizileri iki dörtlünün ortak ya da ayrık olarak bir-leştirilmesi ile oluşmuştur. Tetrakordların baş ve sonundaki sesler değişmeyen seslerdir. Aradaki seslerindeğişmesiyle diatonik, kromatik ve anarmonik olmak üzere üç çeşit dörtlü elde edilmiştir. Modlar, yalnızca dizideğil aynı zamanda her biri makamsal birer ezgidir. Besteciler modları kullanırken bu kalıplara göre söz yaz-maya çalışmışlardır.

Mi, re, do, si, la, sol, a seslerinden başlayan ve isimlerini Antik Yunan kentlerinden alan bu diziler iniciözellik taşır ve inici olarak yazılır.

Orta Çağ kilise müziğini düzenleyen din adamı Ambrosius (Ambrosiyus), dizileri re, mi, fa, sol seslerindenbaşlatmış dorien (doryen), phrygien (frigyen), lydien (idyen) ve mixolidien (miksolidyen) isimlerini verdiği budört diziyi ana modlar olarak isimlendirmiştir. Gregorius (Gregoriyus) ise kilise modlarına dört mod daha ek-lemiştir. Gregorius’un düzenlediği bu modlar plagal (yan, yardımcı) modlar olarak isimlendirilir. Alt anlamınagelen hypo (hipo) ekini alan plagal modlar, ana modların beşinci sesi üzerine kurulur ve ana modların dört sesaltından başlayarak ana dizinin bitiş sesi olan dördüncü seste sona ererler. Kilise modları Yunan modlarının ak-sine çıkıcı olarak düzenlenmiş ve dizi isimlerinde de farklılıklar oluşmuştur.


Kilise modları

Dorien : Re çıkıcı dizi Frigyen : Mi çıkıcı diziLidyen : Fa çıkıcı diziMiksolidyen : Sol çıkıcı diziHipodoryen : La çıkıcı diziHipofrigyen : Si çıkıcı diziHipolidyen : Do çıkıcı dizi

Yunan modları

Dorien (doryen) : Mi inci diziPhrygien (frigyen) : Re inici diziLydien (lidyen) : Do inici diziMixolidyen (miksolidyen) : Si inici diziHypodorien (hipodoryen) : La inici diziHypophrygien (hipofrigyen) : Sol inici diziHypolydien (hipolidyen) : Fa inici dizi

BİLGİLENDİRME

Kilise modlarına sonradan dört mod daha eklenmiş ve on iki mod oluşturulmuştur. Modların final seslerininfarklı seslere dönüşmesiyle kullanılmaya başlanan bu modlardan dokuzuncu aeolian (eolyen), onuncu hy-poaelien (hipoeolyen), on birinci locrien (lokriyen), on ikinci hypolocrian (hipolokrien), on üçüncü ionien (iy-onyen), on dördüncü hypionien (hipoiyonyen) modlarının zaman içinde bazıları elenmiştir. On altıncı yüzyılınsonlarına doğru müzikteki gelişmelerle yedi mod son hâlini almıştır. İyonyen modu majör, eolyen modu iseminör dizinin oluşmasına yol açmıştır.

İyonyen : Do çıkıcı dizi Doryen : Re çıkıcı dizi Frigyen : Mi çıkıcı dizi Lidyen : Fa çıkıcı dizi Miksolidyen : Sol çıkıcı dizi Eolyen : La çıkıcı dizi Lokriyen : Si çıkıcı dizi

19

1. ETKİNLİK

Aşağıdaki dizileri seslendiriniz. Bugün kullanılan dizilerden farklı ve benzer yönlerini belirleyerek yazınız.

YUNAN MODLARI

KİLİSE MODLARI

Benzerlikler,............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................Farklar,....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Doryen

Doryen

20

1. Aşağıdakilerden hangisi müzik kelimesinin Yunanca karşılığıdır?

A) Müzik B) Mousike C) Musik D) Musique E) Music

2. Aşağıdakilerden hangisi İlk Çağ uygarlıklarında kullanılan çalgılardan değildir?

A) Sistrum B) Vina C) Rebab D) Klavikord E) Kitara

5. Aşağıda karışık olarak verilen müzik tarihi dönem isimlerini doğru şekilde numaralandırınız.

Orta Çağ Klasik Rönesans Barok İlk Çağ Romantik 20. yüzyıl …… …… …… …… …… …… ……

3. Aşağıdakilerden hangisi Çin uygarlığında kullanılan dizidir?

A) Heptatonik B) Pentatonik C) Diyatonik D) Tam perde E) Sa-Gama

4. Aşağıdakilerden hangisi müzik biliminin yararlandığı alanlardan değildir?

A) Müzik tarihi B) Etnomüzikoloji C) Müzik kuramları D) Ses fiziği E) Ekoloji

7. Aşağıdaki resimlerde görülen çalgıların tarih içindeki değişimi ve gelişimini hatırlayarak, günümüz çalgılarıile benzer ve farklı yönlerini açıklayınız.

8. İlk Çağ Döneminde müzisyen olmak ister miydiniz ? Nedenini açıklayınız........................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Aşağıdaki ifadeleri anlamca uygun biçimde tamamlamak için noktalı yerleri doldurunuz.

Hint uygarlığında kullanılan bir ezginin ses yapısına ………………….., ritmik yapıya ……….……… denir.

İbranilerde ilahi söyleme tekniğine……………………………. denir.


2.ÜniteORTA ÇAĞ DÖNEMİ MÜZİĞİ

ORTA ÇAĞ DÖNEMİ MÜZİĞİ

A. Antik ÇağB. Erken Çağ

1. ORTA ÇAĞ DÖNEMİNE GİRİŞ

2. AMBROSİUS EZGİLERİ

3. GREGORİUS EZGİLERİ

4. BOETHİUS EZGİLERİ

5. SESLERİN İSİMLENDİRİLMESİ

22

1. ORTA ÇAĞ DÖNEMİNE GİRİŞ


1. ETKİNLİK

Dönemin toplum yapısı ve kültürel özelliklerini içeren resim, film vb. görsel dokümanları araştıraraksınıfta izleyiniz. Dönem özelliklerini yazınız.

1. Orta Çağ’ın karanlık çağ olarak adlandırılmasına neden olan etkenler sizce neler olabilir? Düşüncelerinizipaylaşınız.

BİLGİLENDİRME

2. ÜNİTE: ORTA ÇAĞ DÖNEMİ MÜZİĞİ

Orta Çağ, Antik Çağ ile Rönesans’ın arasındaki dönemi kapsayanve müziğin gelişimini etkileyen bir dönemdir. Orta Çağ, Batı’da dördüncüyüzyıldan on beşinci yüzyıla kadar süren zaman dilimini kapsar. Kilisenininsanlar üzerinde katı bir egemenlik kurması nedeniyle karanlık çağolarak da isimlendirilir.

A. ANTİK ÇAĞ Orta Çağ müziğinin kökleri İlk Çağ’a dayanır. Müzik, Antik Çağ ile

Erken Orta Çağ arasında yer alan dönemde tek seslidir. Hristiyanlıkla bir-likte kilise, en kutsal çalgı olarak insan sesini kabul ederek çalgıların veçalgısal müziğin kiliseye girmesine izin vermemiştir. Bunun sebebi İlk Çağmüziğinin dünya zevklerini yansıtması ve putperestliği işlemesidir. Müziktamamen tek sesli dinî içerikli ilahilerden oluşmaktadır. Sözel yapı Hris-tiyanlıkla birlikte İncil’den alınmaya başlanmıştır. Antik Yunan tiyatrosundaoyunlarda kullanılan kitara ve lir çalgılarının seslerinden esinlenilerek or-taya çıkan Yunan modları ve İbranilerin kullandıkları ilahiler ilk yalın ezgi-lerin alt yapısını oluşturmuştur. Yunan modlarından esinlenilerekdüzenlenen kilise modları ile ilgili çalışmalar bu dönemde yapılmıştır.

B. ERKEN ÇAĞ Dokuzuncu yüzyıldan on ikinci yüzyılın sonuna kadar olan süreyi kapsayan bu dönemde seslerin isim-

lendirilmesi çalışmaları yapılarak nota yazısı geliştirilmiştir. Bu dönemde uyumlu şarkı söyleme biçimleri vebenzeri türler ortaya çıkmış, böylelikle çok sesli müziğe doğru ilk adım atılmıştır.

On üçüncü yüzyıldan on beşinci yüzyıla kadar olan dönemi kapsayan bu dönemde kilise müziğinde çoksesliliğin başlamasıyla çok sesli vokal biçimleri gelişerek yeni türler ortaya çıkmıştır. Müziğin din dışı özellik-ler taşımaya başladığı bu dönemde besteciler yeni müzik türleri, farklı ritimler ve ses dizileri ile ilgili çalış-malar yaparak çok sesli müziğin gelişimine katkıda bulunmuşlardır.

2. ETKİNLİK

Orta Çağ Dönemi müziklerini içeren bir müzik arşivi oluşturunuz. Bu arşivden bir örnek dinleyiniz.Ezgisel özelliklerini bugünkü müzik örnekleri ile karşılaştırınız.

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Orta Çağ’da toplumsal yaşam

23

2. ETKİNLİK

On üçüncü yüzyılda Benedikten Manastırı’nda bulunan el yazmaları olan Carmina Burana (KarminaBurana) isimli şarkılar, 1930 yılında Carll Orff (Karl Of) tarafından Latince metni ile büyük orkestra, koro vesolistler için 25 bölümlü bir sahne kantatı olarak bestelenmiştir.

Carll Orff’un Carmina Burana isimli eserini dinleyiniz. Dinlerken dönemin özelliklerini hayal dünyanızdacanlandırarak kısa bir öykü yazınız.

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. AMBROSİUS EZGİLERİ

1.Günümüzde Orta Çağ eserlerini seslendiren müzik topluluklarını dinlediniz mi? Dinlediğiniz eserlerin özel-likleriyle ilgili düşüncelerinizi paylaşınız.


Ambrosius (340-397)

BİLGİLENDİRME

Dördüncü yüzyıl başlarında zamanın din adamlarından Milano piskoposu Aziz Ambrosius, Bizans’tanMilano’ya gelerek İbrani ezgilerinin etkisinde kalan ve antifon yöntemi ile söylenen halk ezgilerini incelemiş vebunları dinî içerikli sözlerle birleştirmiştir. Tek sesli modal yapıda olan bu ezgilere müzik tarihinde AmbrosiusEzgileri denir. Bu ezgiler bugün Milano kiliselerinde kullanılmaktadır. Ambrosius, kilise modlarını düzenlemişve sonraki dönemlerde dizilerle ilgili yapılacak çalışmalara ışık tutmuştur.

1. ETKİNLİK

Ambrosius ezgi örneklerini bularak dinleyiniz. Ezgilerin makamsal veya tonal olup olmadığını tartışınız.

24

3. GREGORİUS EZGİLERİ

1. Gregorius ezgilerinin konuları hakkında bilgi edinerek düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

BİLGİLENDİRME

Bir din adamı olan Aziz Gregorius altıncı yüzyılda Roma-Vatikan’da papa olarak görev yaptığı zamantüm ilahileri inceleyerek onları halk müziğinden arındırmış böylelikle dinî amaçlı tören müziğine biçim vermiştir.Bu ezgilere müzik tarihinde Gregorius Ezgileri denir. Eşliksiz ve temel amacı sözleri vurgulamak olan Grego-rius Ezgileri’nin sözleri Latincedir. Bu ezgiler erkek koroları içindir ve bugünkü major ve minör anlayışın aksinemakamsaldır.Gregorius, Ambrosius’un düzenlediği kilise modları üzerinde çalışarak yeni modlar elde etmiş vebunlara yeni isimler vermiştir.

Gregorius’un müzik dünyasına kazandırdığı en önemli yeniliklerden bir tanesi de erkek seslerinin eği-tilmesi amacı ile kurduğu şan okuludur. Bu okulun adı Schola Cantorium (Skola Kantoryum)’dur.

1. ETKİNLİK

Gregorius ezgi örneklerini bularak dinleyiniz. Dinlediğiniz ezgi örneklerini sözlerin ezgi üzerindeki etkisive biçim yapıları açısından inceleyiniz.


Aziz Gregorius (540-604)

Şarkı söyleyen çocuklar

Bu dönemde en önemli biçim Missa’dır. Missa bir ayin biçimidir ve anlamı törenlerde en son okunan du-adır. Sözlük anlamı “tören sona erdi, gidebilirsiniz”dir. Missalarda ezgilendirme üç şekilde oluşur:

• Melizmatik (Tek heceye karşılık çok nota ile ezgilendirme) • Silabik (Her heceye karşılık bir nota ile ezgilendirme) • Neumatik (Neuma yazısına bağlı olarak ezgilendirme)

25

2. ETKİNLİK

Bildiğiniz bir tekerlemenin ya da atasözünün sözlerini hecelere bölerek her hecesine birçok nota gele-cek şekilde (melizmatik yöntem) bir ezgi oluşturunuz. Sınıfınızda seslendiriniz.

BİLGİLENDİRME

3. ETKİNLİK

Kökeni İbranice olan Alleluia (Aleluya) sözcüğü, missanın son bölümünde şükran anlamında kullanılır.Aşağıda verilen Missa örneğinin Alleluia bölümünün solfejini yaparak Gregorius ezgilerinin teknik özellik-leriyle karşılaştırınız.

ALLELUİA

26

BİLGİLENDİRME

Boethius (Botiyus) 475-525 yılları arasında yaşamış Romalı din adamıdır. Yaşadığı devrin en büyükmüzik kuramcısıdır. Çalışmalarını De Musica (De Musika) isimli müzik bilgisinin temeli olarak kabul edilen ki-tapta toplamıştır. Aritmetik, geometri ve müzik ile ilgili çalışmaları olan Boethius için müzik, matematiksel birbilimdir. Müzik ile matematik arasındaki ilişkiyi inceleyerek müziğin insan kişiliği üzerindeki etkilerini araştırmıştır.Bu çalışmaları yaparken Phytagoras ile Platon’un etkisinde kalmıştır.

Matematik ve müzik pek çok açıdan birbiri ile ilişkili iki disiplindir. Antik Çağlardan itibaren bu ilişki farkedilmiş ve pek çok matematikçinin ve düşünürün ilgisini çekmiştir. Pyhtagoras, bir telin değişik boyları ile değişiksesler elde edildiğini bulmuştur. Konfiçyüs (MÖ 551- 478), belirli modların insanlar üzerine etkisini incelemiştir.Platon müziği etiğin bir parçası olarak kabul etmiştir. Karışıklığın, düzensizlik ve depresyona yol açacağınısavunarak, insan karakteri ile müzik arasında bir bağlantı kurmuştur.

Boethius, Phytagoras’tan etkilenerek, Eski Yunanda büyük önem taşıyan oran anlayışı ile ilgili olarakçalışmalar yapmış ve müziği üç aşamada incelemiştir:

1.Alt Düzey: Boethius bu aşamada, insan sesi ile çalgı müziğini ele alarak bu iki grup arasındaki uyumluilişkiyi incelemiştir.

2.Orta Düzey: Müziğin fiziksel ve ruhsal açıdan yorumlanmasını ele alır. Başka bir deyişle, müziğin insanbedeniyle ruhu arasında oluşturduğu ilişkiyi incelemiştir.

3.Üst Düzey: Bu aşamada gökyüzünün müziğini incelemiştir. Gökyüzündeki yıldızlar ve diğer gezegen-ler hareket hâlindedir ve bu hareket sırasında ses üretilir.

1. ETKİNLİK

Müzik ve matematik ilişkisini kuran felsefeciler ve çalışmaları hakkında araştırma yapınız. Müzik vematematiğin ilişkisi ve eğitimdeki yeri ile ilgili kısa diyaloglar hazırlayarak sınıfınızda sergileyiniz.

4. BOETHİUS EZGİLERİ

1. Müzik konusunda araştırmalar yapan felsefecilerden bildiklerinizin isimlerini söyleyiniz.


Boethius Phytagoras ve Boethius(İllüstrasyon)

27

5. SESLERİN İSİMLENDİRİLMESİ

1. Aşağıdaki resimleri inceleyerek sesleri gösteren işaretlerin günümüze kadar olan değişim ve gelişimini yo-rumlayınız.


El yazması Neumalar

BİLGİLENDİRME

Müzik tarihinde seslerin isimlendirilmesi, gerçekleştirilenen önemli gelişmelerden biridir. Bu konudaki temel çalışmayıyapan din adamı müzik araştırmacısı Arezzo’lu Guido (AretzoluGuido, 990-1050)’dur.

Kuzey İtalya’da Pompasa Manastırı’nda rahiplik ve şanöğretmenliği yapmıştır. Çalışmalarını Arezzo’da sürdürerek ikiönemli kitap yazmıştır. Guido, seslerin isimlendirilmesi çalış-masını yaparken yazdığı dua kitabındaki Aziz Yuhanna ilahisininbirinci dörtlüğünden yararlanmıştır. Bu dörtlüğün her mısrasınınilk sözcüğünün ilk hecesi Guido’nun dikkatini çekmiş ve seslerinbu hecelerle isimlendirilebileceğini düşünmüştür.

UT gueant laxisREsonare fibrisMİra gestorumFAmuli tuorumSOLve pollutiLAbiireatumSancte Iaonnesİlahinin ilk hecesi olan Ut, ilahinin sessiz harfle başlayan

diğer hecelerine uyumlu olması için önce tu, sonra to, en sonolarak da do şeklinde kullanılmıştır. Bu gelişmeyi sağlayan kişiyine bir İtalyan müzik araştırmacısı Giovanni Maria Bononcini(Covanni Maria Bononçini,1642-1678)’ dir.

Guido, elinin parmaklarındaki girinti ve çıkıntılara metnin ilk hecelerini yazar. Böylece bir gam dizisininsekiz notasını birden sergilemiş olur. Bu yöntem müzik tarihinde Guido’nun eli olarak anılır.

Guido’nun müzikte gerçekleştirdiği yenilikler şunlardır:• Seslerin isimlendirilmesi• Fa anahtarının müziğe kazandırılması• Dört çizgili portenin beş çizgiye çıkarılması• Portede çizgi arası ve çizgi üstü nota yazım sisteminin geliştirilmesi

28

1. ETKİNLİK

Orta Çağ Dönemindeki ilahiler Yunanca işaret anlamına gelen neuma adlı alfabe harflerinden oluşannota işaretleriyle yazılmıştır. Bugün kullandığımız notaların isimlerinin tarihsel gelişimini araştırarak sunumu-nu yapınız.

2. ETKİNLİK

Notaların isimlerini farklı şekilde isimlendirmeyi deneyiniz. Herhangi bir solfeji isimlendirdiğiniz nota-larla seslendiriniz.

3. ETKİNLİK

Bugün müzikte kullandığımız anahtarların zaman içindeki değişimlerini araştırdıktan sonra grafik re-simler hazırlayarak sınıfınızda sunumunu yapınız.

4. ETKİNLİK

Harflerle belirtilen akor şifrelerinin oluşumunu araştırınız. Sunumunu yapınız.

Müzikte her sesin, her tonun, alfabedeki harflerle eşleştirilerek ifade edilmesi anlayışına dayanan bir-birinden farklı çok sayıda harf yazısı, müzik tarihi boyunca farklı kuramcılar tarafından geliştirilip kullanılmıştır.

İlk harf yazısı olarak bilinen Grek harf yazısı (MÖ 3. yüzyıl), vokal ve çalgısal olarak iki ayrı türden oluş-muştur. Grek alfabesinden alınma harfler sistematik bir biçimde kullanılmıştır. Vokal ve çalgısal sesler, harflerinolağan yazılışları, ters çevrilmiş şekilleri, kesme işareti eklenmiş biçimleriyle gösterilmiş, ayrıca her ses için üçharf ve aynı harfin çevrimleri kullanılmıştır.

Bugün İngiltere ve Almanya'da seslerin la, si, do... gibi heceler yerine A,B,C… gibi harflerle adlandırılmasıgeleneğinin kökleri Boethius yazısına uzanmaktadır. Latin alfabesinin A’dan P’ye kadar on beş harfinin kul-lanıldığı Boethius yazısında, Grek yazısının aksine sesler kalından inceye doğru gösterilmiştir.

Hucbald de Saint-Amand (Hakbald dö Sen Aman, 840-930), dokuzuncu yüzyıl sonlarında yazdığı müzikkuramı kitabında, diziyi la yerine do sesinden başlatmış ve sonraki çağlarda do sesinden başlayan dizininanadizi olarak kabul edilmesini sağlamıştır. Ancak Hucbald'dan sonraki Batı Harf yazılarında Boethius yazısın-daki geleneğin sürdürülmesi sonucu "A" harfi daima la sesini göstermek üzere kullanılmıştır.

Onuncu yüzyıl müzik kuramcılarından Odo (897-942) 'nun adıyla anılan Odo yazısında, Boethiusyazısından kalma perde harfleri temel alınmıştır. Boethius yazısında kullanılan on beş harften ilk yedi tanesi kul-lanılmıştır. İlk yedi perde, A’dan G’ye kadar olan ilk yedi harfle, oktav sesler de aynı harflerin küçükleriyle gös-terilmiştir(A B C…, a b c d …). Odo yazısının bu özelliği oktav bilincini vurgulaması bakımından önemli olmuştur.

BİLGİLENDİRME

29

5. ETKİNLİK

Orta Çağ Dönemi bestecilerinin isimleri, başka dönem bestecileri ile karışık verilmiştir. Doğru bestecileribularak aşağıdaki boşluğa yazınız.

Besteciler: Leonin, Vivaldi, Mozart (Motzart), Perotin, Sibelius (Sibelyus), Vitry, Clementi (Klementi),Machaut (Maşo), Beethoven (Bethovın), Dunstable, Debussy (Debusi), Satie (Sati), Liszt (List), Ruben-stein (Rubinştayn), Palestrina, Adam de la Hale ve Dufay.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..............................................................................................................................................................

7. ETKİNLİK

Troubadourların kullandıkları çalgıları ve genellikle hangi formlarda şarkılar bestelediklerini araştırınız vegünümüzde troubadour ezgilerini seslendiren grupların çalışmalarını bularak sınıfınızda dinleyiniz.

BİLGİLENDİRME

Yedinci yüzyıldan sonra org çalgısının kiliseye girmesiyle birlikte insan seslerine çalgı eşliği başlamıştır.Seslerin birbirine uygunluğuna göre düzenlenmesi anlayışına dayanan organum yöntemiyle birden fazla sesanlayışı ortaya çıkmıştır. Çalgı ve insan seslerinin aynı ezgiyi seslendirdiği heterophony (heterofoni) de çok-sesliliğe atılan bir adım olmuştur. Çok sesliliğin gelişme süreci Orta Çağ’ı izleyen ve Rönesans’a varan GotikDönem içinde üç aşamada gerçekleşmiştir. Bu aşamalar:

a. Notre Dame (Notır Dam) Dönemi: Dinî müzikte çok seslilik onikinci yüzyılda Paris’teki Notre Damekatedralinde başlamıştır. Notre Dame kilisesi çevresindeki müzikçiler arasında olan ve organum ustası olarakbilinen Leonin (Leonen) ve onun öğrencisi Perotin (Peroten) nota değerleri üzerine ve çok seslilik adına önemliçalışmalar yapmışlardır. Perotin, Büyük Organum Kitabını tamamlamıştır.

b. Eski Sanat (Ars Antigua) Dönemi: Çok sesli ve a capella (akapella) biçim olan motetin doğduğudönemdir. Eski sanat dönemi on ikinci yüzyılın ortasından on üçüncü yüzyılın ortasına kadar uzanır. Müziğindin dışı özellikler taşımaya başladığı on birinci ve on üçüncü yüzyıllar arasında Fransa, İngiltere ve Almanya’dafarklı isimlerle anılan gezgin ozanlara, şiir yazan ve aynı zamanda ezgi yapan anlamında troubadour (trubadur)denilir. Bilinen ilk troubadour Adam de la Hale (Edım dö la Hal,1250-1290) çok sesliliğe öncülük ederek ilkmotet örneklerini bu dönemde sunmuştur.

c. Yeni Sanat (Ars Nova) Dönemi: Müziğin din dışı özellikler taşımaya başladığı on dördüncü yüzyıldabesteciler, geçimlerini sağlamak için saraya sığınmaya başladılar. Bu sanat akımının öncüsü olan besteciler-den Philippe de Vitry (Filip dö Vitri,1291-1361) ishorithmic (izoritmik; eş ritimli) adı verilen yeni ritmik anlayışıngelişmesini sağlamıştır. Gulliam de Machaut günümüze çok sayıda örneği kalan ballade (balad), rondeau(rondo), chanson (şanson), virelai (virelay) formunda eserlerinin yanında dört sesli missa besteleyerek mis-sanın senfoni, concerto(konçerto) gibi bir biçim olmasını sağlamıştır. İngiliz besteci John Dunstable (ConDansteybıl,1390-1453), kilise müziklerine çalgıyı getiren ve Gregor Ezgilerini özgürce süsleyen ilk besteci ol-muştur. Gulliam Dufay (Gilyım Dufey,1397-1474) ise din dışı eserlerinin yanında halk müziği biçimlerinde önemlieserler vermiştir.

On dördüncü yüzyılda din dışı müzik çeşitlerinde kullanılan çokseslilik yöntemi olan kanon tekniği yaygın-lık kazanmıştır. Kanon, iki ya da daha fazla sesin farklı zamanlarda başlayarak aynı ezgiyi tekrar etmesiylebasit bir çoksesliliğin oluştuğu şarkı söyleme tekniğidir. Fransızlar daha sonra chace (şas) adını verdikleri ses-deş kanon yöntemini bulmuşlardır. Bu yöntemde sesler birbirini eşit ses yüksekliği ve eşit tonda izler. Geç OrtaÇağ’ın yenilikçi buluşlarından biri olan İtalyanların şarkı söyleme tekniği caccia ( kaça) da benzer bir yapıdadır.Genellikle aşk temasının işlendiği madrigale (madrigal) iki ya da üç sesli yazılır, iki eşlik partisi bir uygu, bir ar-moni anlayışı içinde çalgılarla seslendirilen bu ilk madrigal on altıncı yüzyıl madrigalinden farklı özellikler taşır.

6. ETKİNLİK

Orta Çağ bestecilerinden Perotin, Leonin, Dufay, Dunstable’ın eserlerinin günümüz sanatçıları tarafındankaydedilen çalışmalarını bularak dinleyiniz. Eserlerin hangi formlarda (missa, motet, organum vb.) olduğunu be-lirleyiniz.

30

9. ETKİNLİK

Aşağıdaki resimleri inceleyerek dönemin çalgıları ile ilgili düşüncelerinizi yansıtan bir sunum yapınız.

Orta Çağ’da kullanılan çalgılar

8. ETKİNLİK

Orta Çağ’da müziğin din dışı özellikler taşımaya başlamasıyla yeni biçimler ortaya çıkmıştır. AşağıdaOrta Çağ Dönemine ait biçim ve formlar bulmaca şeklinde verilmiştir. Tanımlara uygun olan bu form ve biçim-leri bulmacaya yerleştiriniz.

1. Geç Orta Çağ’dan bu yana varlığını sürdüren birhalk şiiri, dansı ve halk şarkısı biçimidir. Bu formun enönemli bestecisi, Fransız şair Guillaume de Machaut (Gul-yem dö Maşo, 1300-1377)’ dur.

2. Fransa’da on üçüncü yüzyıldan beri temel formolarak yaşayan üç geleneksel şiir ve biçiminden biridir.

3. Geç Orta Çağ’da ve Rönesans’ın başlarındaFransız şiirinin üç temel formundan biri olan şiirler üze-rine bestelenen müziktir.

4. İtalyan şiir ve şarkı geleneğinden kaynaklanan,üç sesli kanon tekniğiyle yazılmış on dördüncü yüzyıl şarkıformudur. Bu şarkıların sözleri, genelde av öyküleri üze-rinedir.

5. İtalya’da on dördüncü yüzyılda doğan, RönesansDöneminde gelişim gösteren yaygın bir şiir ve müzik for-mudur. Din dışı özellikte, çoğunlukla aşk şarkılarındanoluşan, özgür yapıda bir ses müziğidir. On altıncı yüzyıldakullanılan aynı adlı formdan farklı özellikler taşır.

6. Avrupa müziğinde on üçüncü yüzyılın başların-dan on sekizinci yüzyılın ortalarına kadar varlığınısürdüren dinî müzik biçimidir.

BİLGİLENDİRME

Orta Çağ’da kilisede org dışındaki çalgılar yasaklanmıştır. Kilise dışında halk tarafından kullanılan çal-gılar; İlk Çağ’da da kullanılan ve klavikordun atası olan monochord adlı çalgı, yedinci yüzyılda kitara yerinegeliştirilen yaylı çalgı crotta (krotta), dokuzuncu yüzyılda kullanılan rebab benzeri yayla çalınan psalterium(psalteriyum), gayda, arp, trompet, lavta, korno ve çifte flütlerdir. Dönemin en önemli çalgısı olan fidel,keman gibi yayla çalınan bir halk çalgısıdır. Aynı zamanda viel (viyel) adıyla anılan bu çalgı Rönesans Döne-minde kullanılan viyol’un ön biçimi ve bugünkü viyolanın atasıdır.

31

6. Aşağıda verilen cümleleri doğru ise (D), yanlış ise (Y) şeklinde işaretleyiniz.

Orta Çağ‘da; ( ) Müzik çok seslidir.( ) Müzik eşliksizdir.( ) Ezgiler kadın ve erkek sesleri içindir.( ) Sözler dinî içeriklidir.( ) En önemli çalgı lavtadır.

2. Orta Çağ’da çok sesli müziğin başladığı yer aşağıdakilerden hangisidir?

A) Milano Kiliseleri B) Notre Dame Katedrali C) Pompasa Manastırı D) Schola Cantorium E) Viyana

3. Aşağıdakilerden hangisi müzikle matematik arasındaki bağlantıyı bulan din adamıdır?

A) Ambrosius B) Gregorius C) Boethius D) Guido E) Phytagoras

1. Aşağıdakilerden hangisi on ikinci yüzyılda doğan çok sesli ve acapella müzik formudur?

A) Motet B) Kantat C) Lied D) Madrigal E) Opera

4. Aşağıdakilerden hangisi Orta Çağ Dönemi bestecilerinden değildir?

A) Vitry B) Gregorius C) Machaut D) Vivaldi E) Perotin

8. Aşağıdakilerden hangisi ondördüncü yüzyılda dindışı müziklerde kullanılan çok seslilik yöntemlerindendeğildir?

A) Kanun B) Choce C) Coccia D) Madrigal E) Missa…


Missa bir ………………… biçimidir.Fidel bugünkü ……………….. çalgısının atasıdır.Şövalye ve gezgin şarkıcılara …………………………..Yeni Sanat Döneminde oluşan ritim kalıbına …………………….Orta Çağ’da uyumlu şarkı söyleme biçimine …………………….Orta Çağ’da müziğin gelişimine büyük katkıları olan üç din adamı ………..., ….………, …..………

5. Aşağıdakilerden hangisi Gregorius Ezgilerinin özelliklerinden değildir?

A ) Sözleri Latincedir.B ) Eşliksizdir. C ) Halk müziklerinden oluşur.D ) Erkek koroları içindir. E ) Makamsaldır.


9. Orta Çağ Döneminde kullanılan çalgıların isimlerini yazınız.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..............................................................................................................................................................…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..............................................................................................................................................................

32

10. Çalgınızdaki matematiksel oranların farklı olması hâlinde oluşan değişiklikleri, çalgınızda deneyerek göz-lemlerinizi yazınız.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..............................................................................................................................................................…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..............................................................................................................................................................…………..............................................................................................................................................................

11. Orta Çağ müziğini etkileyen olaylar nelerdir? Yazınız.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..............................................................................................................................................................…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..............................................................................................................................................................…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..............................................................................................................................................................

12. Müzikteki sesleri isimlendiren kimdir? Müziğe yaptığı katkıları yazınız.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..............................................................................................................................................................…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..............................................................................................................................................................

13. Troubadour’ların Orta Çağ müziğine etkilerini yazınız.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..............................................................................................................................................................…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..............................................................................................................................................................

3.ÜniteRÖNESANS DÖNEMİ MÜZİĞİ

RÖNESANS DÖNEMİ MÜZİĞİ

1. RÖNESANS DÖNEMİNE GİRİŞ

2. RÖNESANS`TA MÜZİK YAPMA ANLAYIŞININ GENEL HATLARI

3. RÖNESANS MÜZİĞİNİ OLUŞTURAN EKOLLER

4. RÖNESANS`TA TOPLU MÜZİK YAPMA ANLAYIŞI

34

1. ETKİNLİK

1. Amerika’nın keşfinin ve diğer coğrafi keşiflerin Avrupa üzerindeki kültürel, sosyal ve ekonomik etkileri nelerolmuştur? Söyleyiniz.2. Rönesans Dönemi sanatçıları müzik sanatından nasıl etkilenmişlerdir? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızlapaylaşınız.

Cervantes (Servantes), Magellan (Macellan), Shakespeare (Şekspir), Montaigne (Monteyn), Colum-bus (Kolomb), Leonardo da Vinci (Leonardo da Vinsi), Copernicus (Kopernik), Bellini (Bellini).Yukarıdaki isimleri araştırarak bunların Rönesans Dönemine etkilerini arkadaşlarınızla tartışınız.

On dördüncü yüzyılın sonlarında kilisenin etkinliğini yi-tirmesiyle başlayan reform hareketleri ve coğrafî keşifler, in-sanların farklı insan ve kültürlerle tanışmalarına yol açmış vebu durum toplumun yaşama anlayışında köklü değişiklikleroluşturmuştur. On dördüncü yüzyılın sonlarında yaygınlaşanHüma-nizm (İnsancıllık) düşüncesinin bir sonucu olarak ortayaçıkan Rönesans, yeniden doğuş demektir. İtalya'da ve dahasonra Avrupa'da, edebiyat, güzel sanatlar ve bilim alanındaki yenidüşünce ve anlayışlarla gelişmiştir. Coğrafi keşiflerden sonraekonomik yapısı zenginleşen Avrupa'da, sanatı destekleyen birtoplumsal yapı oluşmuştur. İnsancıl düşüncenin ön planda olduğuEski Yunan ve Latin kültürü yeniden keşfedilerek Orta Çağ'ın dinedayalı düşüncesinden uzaklaşılmıştır.

Rönesans müzikte de yaratıcı yeniliklerle dolu coşkulu birdönemdir. On beşinci yüzyılın ikinci yarısında Geç Rönesansolarak adlandırılan dönemde Almanya’da matbaanın bulunması,yeni buluş ve düşüncelerin kolaylıkla yayılmasını sağlamış ve ilknota basımı 1501’de Giovanni Petrucci (Covanni Petruçi)tarafından gerçekleştirilmiştir.

Müziğin tüm kültür hayatında büyük önem taşıdığı bu dönemde, bir kişinin hangi sınıftan olursa olsunmüzik bilgisinin olması ve bir enstrüman çalıyor olması toplumun her katmanında kabul gören bir düşünce ol-muştur. İnsanlar, bu dünyanın yaşamaya değer bir dünya olduğunu ilk kez bu dönemde fark etmişlerdir. Bu an-layışa dayalı olarak Rönesans’ta besteciler, Orta Çağ’daki tekdüze anlatım tarzına karşın, duygu vedüşüncelerini daha coşkulu bir ifade ile anlatmışlardır.

BİLGİLENDİRME

2. ETKİNLİK

Rönesans Döneminin sosyal, kültürel yaşantı ve müzik geleneği bakımından insanlar üzerindeki etki-lerini kısaca yazınız.

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


1. RÖNESANS DÖNEMİNE GİRİŞ

On altıncı yüzyılda müzisyenler

3. ÜNİTE: RÖNESANS DÖNEMİ MÜZİĞİ

BİLGİLENDİRME

35

2. RÖNESANS’TA MÜZİK YAPMA ANLAYIŞININ GENEL HATLARI

1. Vokal müzik hakkında bildiklerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.2. Duyguları hareketlerle anlatma sanatı olan dansın müzikle ilişkisi hakkındaki düşünceleriniziarkadaşlarınızla paylaşınız.

Rönesans’la birlikte dinde yaşanan reformların müziğide etkilemesiyle birlikte kiliselerin kendi müzik türlerini oluş-turmaya başlaması ve dönemin bestecilerinin müzikte yenilikarayışları, bilinen dinî formların yanında din dışı formların or-taya çıkmasını sağlamıştır. Besteciler çağın coşkusunu yan-sıtan eserler bestelemişler böylelikle Rönesans’ın yaşamsevinci, danslarla, çalgı ve vokal için yazılmış eserlerle an-latılmaya başlanmıştır.

Danslara eşlik eden çalgılar ve güçlü karmaşık ritimler,tekdüze akış içindeki isorithmic (izoritmik) yapı ve zengin-leşen armoni Rönesans müziğinin başlıca özellikleridir. Yarımaralıklı tonlar (kromatizm), dramatik duyguları güçlendirmekamacıyla ilk defa bu dönemde kullanılmıştır.

Gotik Dönemde yaygınlaşan a capella koroların büyükönem taşıdığı Rönesans Döneminde, çok sesliliğin ilk büyükeserleri de ortaya çıkmaya başlamıştır. Orta Çağ’ın dinselmüziği olan motetler, farklı dillerde ve her birinin kendi melo-disini söylemesiyle zenginleşen ses dokusuyla, dinî ve dindışı sözler üzerine yazılmış bir tür olmuştur. Rönesans’la bir-likte aynı kutsal metnin paylaşıldığı, dört ya da beş ses üze-rine yazılmış çalgı eşliksiz bir şekil almış ve döneminbestecilerinin eserleriyle yükseliş göstermiştir.

Orta Çağ ayin müziği olan ve Palestrina’nın çok sesli-liğin yalnızca bir teknik olduğu ve şarkının kutsallığını bozmayacağını savunarak bestelediği çok sesli missalarve Fransa’da halk şiirlerinin bestelenmesiyle oluşan chanson (şanson), madrigal ve rondolar, en çok bestele-nen tür olmuşlardır.

Bu dönemde genellikle İtalyanca bir metin üzerine, dört ya da altı ses için daha çok kısa aşk şiirleri üzerine bestelenmiş bir vokal müzik türü olan madrigaller, özellikle on altıncı yüzyılın ikinci yarısında yaygın-laşmıştır. Bu yeni türle birlikte, farklı ve eğlenceli söyleme teknikleri gelişmiştir. Müziksel anlatım ve nüanslarşarkının sözlerine bağlı olarak eğlenceli bir oyun anlayışıyla uygulanmıştır. Madrigal, on yedinci yüzyılın orta-larında operanın yaygınlaşmasıyla birlikte, önemini yitirmiştir.

Venedik’te dans,1626.

1. ETKİNLİK

Rönesans Dönemi müzik örneklerini içeren bir müzik arşivi oluşturunuz. Rönesans dans müziği örneğibularak dinleyiniz. Ezgisel özelliklerini bugünkü müzik örnekleri ile karşılaştırarak yazınız.


...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ETKİNLİK

Kendi çalgınızın atasını bulunuz. Kendi çalgınızın özelliklerini, tarihsel gelişimini ve diğer çalgılardanfarklarını anlatan reklam veya senaryo şeklinde bir sunum hazırlayınız.

Tenor ve alto viola da gamba

36

Rönesans Döneminin en önemli çalgıları, psalterium, virginal,klavsen (İtalya’da cembalo (çembalo) deniyor) ve klavikord, epinet, violada gamba, lavta, portatif org (regal), arp, blok flütler, kornet, trompet ilegünümüzde kullanılan obuanın atası olarak kabul edilen schawm(şavm)’dır. Ritmi güçlendirmek amacıyla vurmalı çalgılardan büyük davullar,ziller, üçgenler ve defler de kullanılmıştır.

Rönesans Döneminde çalgı müziğinin önem kazanması çalgıkalitesinin önemini artırmış ve müzisyenlerin bu anlamdaki arayışları özelliklekeman yapımında bazı ailelerin öne çıkmasını sağlamıştır. Bu dönemin enönemli keman yapımcıları Amati, Guarneri ve Stradivari aileleridir. 1644 –1737 yılları arasında yaşayan, dünyanın en büyük keman yapımcılarındansayılan İtalyan Antonio Stradivari kemanın yanı sıra arp, viyolonsel, gitar veviyola da üretmiş, ölümüne dek yaklaşık binin üzerinde çalgı yapmış, dahasonra taklit edilmeye çalışılsa da Stradivarius (Stradivariyus) adı verilen ünlükemanın benzerleri yapılamamıştır.

BİLGİLENDİRME

3. RÖNESANS MÜZİĞİNİ OLUŞTURAN EKOLLER


BİLGİLENDİRME

On beşinci yüzyılın ilk yarısında kilise müziğinde çalgıyı ilk kez kullanan ve Gregor melodilerini özgürceilk süsleyen besteci John Dunstable (1370-1453)’dır. Rönesans’ta müziğin farklı özellikler kazanması Burgonyave Flaman bestecileri ile başlamıştır. Bu dönemde, birçok önemli besteci yetişmesinde etkili olan okullardan enönemlileri Flemenk Okulu veya Burgonya Okulu ve Roma Okulu’dur. Rönesans Döneminde birçok besteciİtalya’da ve Flemenk’te (on altıncı yüzyılda Hollanda başta olmak üzere Belçika, Luxemburg, Fransa ve Al-manya’yı da içine alan on yedi eyaletten oluşan geniş bir bölge) , bütün Avrupa’da dinî müziğin yanında din dışımüziğe seçkinlik kazandıran çalışmalar yapmışlardır.

Bu okullarda yetişen bestecilerden, Guillaume Dufay (1400-1474), Johannes Ockeghem (YohansOkegem, 1410-1497), Josquin Despres (Hoskin Despres, 1440-1521), Adrian Willaert (Edriyın Vilard, 1490-1562), Thomas Tallis (Tomas Tallis, 1505-1585), Giovanni Pierluigi de Palestrina (Covanni Piyerluici de Palest-rina, 1525-1594), Orlando di Lasso (Orlando di Lasu, 1530-1594), William Byrd (Vilyım Bayrd, 1540-1623),Thomas Luis de Victoria (Tomas Lui de Viktorya, 1548-1611) gibi sanatçılar besteleriyle önceki dönemlerdehâkim olan müzik geleneğine sadık kalarak yeni ekoller oluşturmuşlar ve kendilerinden sonra gelen bestecilereışık tutmuşlardır.

1. ETKİNLİK

Burgonyalı Guillaume Dufay’ın Corpus Christi Parish Feast (Korpus Kristi Pariş Fest) adlı eserini,İtalyan Giovanni de Palestrina’nın Missa Papae Marcelli (Misa Papa Marçelli) adlı eserini, Müziğin Prensiolarak anılan ve tüm Avrupa dillerinde yazılmış iki binden fazla eseri olan Belçikalı Flaman besteci Orlando diLasso’nun gelişkin bir kromatizm barındıran Prophetiae Sibyllarum- Carmina Chromatico (Profetya Sibi-larum- Karmina Kromatiko) adlı eserini dinleyiniz. Eserlerin müziksel özelliklerini Rönesans Dönemi müziğininözellikleri ile karşılaştırarak sunumunu yapınız.

1. Bir bestecinin ekol oluşturabilmesi için hangi özellikleri taşıması gerekir? Arkadaşlarınızla tartışınız.

37

Regal Virginal Soprano ve alto shawm

4. RÖNESANS’TA TOPLU MÜZİK YAPMA ANLAYIŞI

1. Günümüzde Rönesans Dönemi müziği yapan gruplar var mı? Araştırınız.

1. ETKİNLİK

Çalgı ve vokal grupları oluşturarak Rönesans Dönemi müziğinin özelliklerini yansıtan bir sınıf konseridüzenleyiniz.

2. ETKİNLİK

Bir madrigal eser seçerek, sözlerinin anlamına uygun gürlükte seslendiriniz. Bunun için küçük gruplaroluşturarak madrigal söyleme yarışması düzenleyiniz.


On beşinci ve on altıncı yüzyıllarda çalgılara ve çalgı müziğine önem verilmeye başlanmıştır. Rönesans’ınyaşam sevinci dönemin danslarına yansımış ve çalgılar için ve çalgı toplulukları için bestelenen müzik doğ-muştur. Farklı ton arayışları, o güne kadar görevleri vokal müziğe eşlik etmek olan çalgıların, estampie (es-tampi) adı verilen yalnızca çalgısal eserler seslendirmek üzere topluluklar oluşturmalarını sağlamıştır.

Çalgı müziği, Rönesans’tan Barok Döneme geçişte vokal müzik kadar önem kazanmaya başlamıştır.Vokal biçimleri için bestelenen müzikler çalgı topluluklarına uyarlanmış ve çalgılar da çağın coşkun tınılarını sun-mak üzere zenginleştirilmişlerdir. Özellikle Rönesans’ın son dönemlerinde çalgılar ve çalgılar için yazılan mü-ziğin tekniği de gelişmeye başlamıştır. İnsan seslerindeki ayrıma benzer bir ayrım çalgı aileleri için de yapılmıştır.Aynı ses yapısında farklı büyüklükteki çalgılar için oluşturulan çalgı gruplarına consort (konsort) adı verilmiştir.

Vokal müzik, Rönesans Dönemine kadar ülkelere göre farklılık göstermemiş, tek bir örnek olarak uygu-lanmıştır. Rönesans’tan itibaren her ulus kendine özgü bir vokal müzik anlayışı geliştirmiştir. İngilizler bunacarol (karol), Almanlar lied (liid), Fransızlar ise chanson (şanson) adını vermişlerdir. Frottola ise İtalya’dayaygınlaşmış bir karnaval şarkısıdır.

On altıncı yüzyıl başlarında önem kazanan müzikle sözü birleştirme sanatı musica reservata (musikareservata, korunmuş müzik), Rönesans’ın önemli özelliklerinden biridir. Müziğin ön planda olması yerine sözünön planda olması anlayışıdır. Madrigal ve opera gibi vokal yapıtlarda söz ve beste uyumuna (prozodi) ışıktutan bu anlayış, dramatik anlatımı güçlendirmiştir.

BİLGİLENDİRME

38

6. Rönesans müziğinin önceki dönemlerden farklılıkları nelerdir? Yazınız.

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Aşağıdaki cümlelerin yanına yargılar doğru ise (D), yanlış ise (Y) yazınız.

( ) Burgonya Okulu, Rönesans Dönemindeki en önemli okullardan biridir.( ) Motet, Rönesans Dönemi müzik biçimidir.( ) Arezzo’lu Guido, Rönesans Dönemi bestecilerindendir.( ) Estampie, hem çalgısal hem de vokal için yazılmış eserleri seslendiren gruplara verilen isimdir. ( ) Nota basımı ilk kez Rönesans Döneminde gerçekleşmiştir.

4. Aşağıda verilen çalgılarından Rönesans Dönemine ait olanları kutucuklara işaretleyiniz.


Aynı çalgı ailesinin oluşturduğu gruba ………………….....Fransızlara özgü vokal müzik biçimine ………………..Lied ………………….özgü vokal biçimidir.Prozodi, …………ve …………….. uyumudur.Shawm günümüzde kullanılan …………….. atasıdır.Musica reservata müzik yerine ………………….ön planda olması anlayışıdır.Rönesans Döneminde …………………….aralıklar ilk kez kullanılmıştır.

Viola da gamba Sistrum Rebab Lavta Schawm Vina

1. Aşağıdaki isimlerden hangisi Rönesans Dönemi bestecisi değildir?

A) Despres B) Palestrina C) Lasso D) Victoria E) Gregorious

5. Rönesans`ta yapılan yeniliklerle toplum hayatında birçok değişiklikler olmuştur. Bu yenilikler müziği nasıletkilemiştir? Yazınız.

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

7. Rönesans’ı oluşturan nedenleri yazınız.

....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


4.ÜniteBAROK DÖNEMİ MÜZİĞİ

BAROK DÖNEMİ MÜZİĞİ

1. BAROK DÖNEMİNİN ÖZELLİKLERİ

2. BAROK DÖNEMDE KULLANILAN FORMLAR

3. BAROK DÖNEMDE KULLANILAN ÇALGILAR

4. BAROK DÖNEM BESTECİLERİ

5. ÇOK SESLİLİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ VE ROKOKO

40

1. BAROK DÖNEMİNİN ÖZELLİKLERİ

1. Dönemin Barok Dönem olarak adlandırılmasının sebepleri nelerdir? Düşüncelerinizi söyleyiniz.2. Dinlediğiniz Barok Dönem eserlerindeki müzikal anlatım farklılıklarını, hissedebiliyor musunuz? Düşün-celerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


1. ETKİNLİK

Barok Dönemde, soyluların kültürel ve sanatsal alanda egemen-liğini ilan etmesiyle sosyal yaşantıda oluşan değişiklikler ile ilgili çeşitlikaynaklardan bilgi toplayınız ve yandaki resmi inceleyerek dönemkültürü ve yaşantısı ile ilgili düşüncelerinizi yazınız.

4. ÜNİTE: BAROK DÖNEMİ MÜZİĞİ

Barok Dönem, Rönesans Döneminin toplumsal ve ekonomik bunalımına karşı, soyluların kültürel vesanatsal alanda egemenliğini ilan ettiği bir dönemdir. Dönem adını Portekizce barroco (düzgün olmayan inci)kelimesinden almıştır. Her çağda olduğu gibi Barok Dönemde de müzik, dönemin diğer sanatlarıyla (mimari,edebiyat, resim) benzer özellikler taşır. Bu dönemde sanatın her alanında görülen aşırılık ve süsleme, müziktede en belirgin özellik olmuştur.

On altıncı yüzyılın ortalarından Johann Sebastian Bach (Yohan Sebastiyan Bah)’ın ölüm tarihi olan 1750tarihine kadar olan süreyi kapsayan Barok Dönem, Erken ve Olgun Barok Dönem olmak üzere iki dönemhâlinde incelenir.

Erken Barok Dönemde senfonik orkestralar oluşmaya başlamış, kantat ve opera gibi sahne sanatları fi-lizlenmiştir. Cladio Monteverdi (Kladyo Monteverdi)’nin opera eserleri Erken Barok Dönemin en önemli yeni-liklerinden olmuştur.

Olgun Barok Dönemindeki konçertolar, solo çalgı ve orkestra topluluğunun karşıtlığından doğmuştur. Budönemde öne çıkan dört büyük besteci; Jean Philippe Rameau (Jan Filip Rameu), Antonio Vivaldi (Antonyo Vi-valdi), Johann Sebastian Bach, George Friedrich Haendel (Corc Fredrik Hendel)’dir. Abartılı süslemelere tepkiolarak doğan Rococo (rokoko) akımı Olgun Barok Dönemde ortaya çıkmıştır.

Rönesans Dönemi müziğinin durgun, duygulu anlatımına karşın serbestlik, coşku ve karşıtlık içerenmüzikal anlatım, Barok Dönemin en önemli özelliklerini oluşturur. Müzikteki bu anlatım zenginliği ses gürlüklerinigösterme ihtiyacını doğurmuş ve ses gürlüğünü gösteren işaretler ilk kez bu dönemde ortaya çıkmıştır.

Barok Dönemin ideal ses anlayışı tiz bir ses ve gücü çalgılarla artırılmış bas sesin yalın bir armoniyle bir-leştirilmesi ilkesine dayanır. Sürekli bas olarak anılan bu özellik Barok Dönemi bestecilerinin armoniyi zengin-leştirmeleriyle ortadan kalkar.

Bu dönemde çalgısal müzikteki gelişmeyle önceki dönemlerden farklı olarak ritim ve eserin sonunagelindiğini belirten kadans belirginleşmiştir.

BİLGİLENDİRME

Barok Dönemdeki müzik toplantısı

41

2. ETKİNLİK

Barok Dönem müzik örneklerini içeren bir müzik arşivi oluşturunuz. Barok Dönem müziklerini dinleyerekmüzik geleneği ve kültürüne ait düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız..

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. ETKİNLİK

Vivaldi’nin Dört Mevsim adlı keman konçertosunu dinleyiniz. Eserle ilgili düşünce ve hayalleriniziöyküleştiriniz.

4. ETKİNLİK

Aşağıdaki eserleri dinleyiniz. Bu eserlerin müzikal anlatım yönünden önceki dönemlerden farklı olanserbestlik, coşku, karşıtlık gibi özelliklerinden hangilerini taşıdığını aşağıdaki boşluklara yazınız.

Besteciler EserleriJohann Sebastian Bach Brandenburg Konçertoları ……………. George Friedrich Haendel Su Müziği ……………. George Philippe Telemann (Corc Filip Teleman) Ziyafet Müziği ……………. Johann Pachelbel (Yohan Paşebel) Re majör Kanon ……………. Cladio Monteverdi (Kladyo Monteverdi) Orfeo Operası …………….

5. ETKİNLİK

Çalgınızla Barok Döneme ait bir eser seslendiriniz. Bu eserin müziksel özelliklerini önceki dönem eser-leriyle karşılaştırınız.

6. ETKİNLİK

Barok Dönemde bestecilerin eserlerinde kullandıkları süslemeleri sınıfınızda açıklamalı dinleti yaparakörnekleyiniz.

Barok Dönemi müziğiyle ortaya çıkan duygusal abartı ve süslemeler, notaları ve sembolleriyle, müziğinanlatımını güçlendiren unsurlar olmuşlardır. Bu dönemde müzik eserlerinde kullanılan normalden küçük ebat-lardaki notalar ve özel işaretler şeklinde karşımıza çıkan süslemeler, müziğin normal akışını engellemeksizineseri bir nakış gibi süslerler. Bu süslemelerden bazıları şunlardır:

Trillo (tril), ana ses ile komşu ses arasında çok hızlı gidip gelerek uygulanır ve uzun sürer. Mordente (mordan), asıl sesle komşusu arasındaki çok hızlı gidiş gelişle asıl sesin belirginleşmesini

amaçlar.Acciaccatura (açakatura), birinci sesin çarpıp kaçmasıyla asıl sesin vurgulanmasına denir. Çarpma. Appoggiatura (apajiytür), melodideki bir notayı öne çıkarmak amacıyla önceden komşu notayı bir çır-

pıda seslendirmektir. Anticipation (antisipasyon), akor içindeki bir sesin gelmesi beklenen yerden ve zamandan biraz önce

getirilmesi işlemidir.

BİLGİLENDİRME

1. Bugüne kadar dinlediğiniz konçerto, süit, oratoryo türlerinden hangisi sizi en çok etkiledi? Arkadaşlarınızlapaylaşınız.


BİLGİLENDİRME

42

2. BAROK DÖNEMDE KULLANILAN FORMLAR

1. ETKİNLİK

Barok Dönemde kullanılan formları verilen tanımlamalara göre bulmacaya yerleştiriniz.

7. İsa’nın yaşamını ve çarmıha gerilme öyküsünü dile getiren motet benzeri bir tür.8. Aynı tonda benzer biçimde ama değişik etkilerde olan dans parçalarının birbirini izlemesinden oluşan

çalgı müziği biçimi. Bölümleri genellikle; allemande (allamand), courante (kuran), sarabande (saraband), gigue(jig) şeklinde sıralanır.

Rönesans ile birlikte kilise dışına çıkan besteciler, soyluların desteği ile saraylarda müzik yapmayabaşlamışlardır. Bu dönemde tüm müzik türlerinde değişiklikler oluşmuş, armoni öğesindeki gelişmeler ve kro-matik aralıkların kullanımı bugün kullandığımız majör ve minör dizilerin belirginleşmesini sağlamıştır.

Çalgılar ve enstrumantal müzikteki ilerlemeler sonucunda sonat, canzona (kanzona), riccercare(riçerkar) ve toccata (tokata) gibi yalnız çalgılar için bestelenen müzik biçimleri ortaya çıkmıştır. Passion(pasyon), kantat, oratoryo ve operalar bestelenmiş, senfonik orkestralar oluşmaya başlamış, farklı ses veçalgılar için değişik partiler yazma geleneği; suit, prelüd ve konçertoların doğmasını sağlamıştır. Solo çal-gılardan oluşan bir topluluğa tüm orkestranın karşılık verdiği concerto grosso (konçerto grosso) yaygınlıkkazanmıştır.

Tema ve çeşitleme yöntemi Barok Dönemin başından sonuna gelişme göstermiştir. 1745’te Bachenstrumantal biçim olan füg bestelemeye başlamıştır. Yalın bir temanın füg ve kanon yöntemleriyle ayna ben-zeri ters-ten okunarak çeşitlendirilebileceğini göstermiştir. Bu tarzda yazılan Toccato, fantasia (fantezi), par-tita, passacaglia (paskalya) bu dönemde ortaya çıkan yeni çeşitleme biçimleridir.

1. Geniş konçerto. Barok Dönemde sonat for-muna göre yazılmış konçerto. Solistler grubu ileorkestranın diyalogu üzerine kurulu eserdir.

2. Kutsal konulu bir metin üstüne çalgılar, korove solistler tarafından söylenmek üzere yazılmış,sahnelenmeyi gerektirmeyen tür.

3. Tek bölümlü bir çalgı müziği parçası olarakon altıncı yüzyılda doğan ve Barok Dönem boyuncaözellikle org ve çembalo gibi klavyeli çalgılar içinyazılmıştır. İtalyanca dokunuş anlamına gelir.

4. Uluslararası sanat müziğinde solo çalgı veorkestra için, iki temalı sonat formunda yazılan etki-leyici, görkemli eser biçimi. Antonio Vivaldi bu for-mun babası olarak anılır.

5. Müzik sanatında önemli ve değerli bir yeriolan, özünde taklit sanatına dayalı, armonininolanaklarından yararlanarak kontrpuan tekniği ileyazılmış Barok Dönem müzik biçimi. İtalyanca kaçışanlamına gelir.

6. Eser anlamında müzikli sahne oyunu. Buformun ilk örneği 1597’de Ottavio Rinnucini (OttavyoRinuçini,1562-1621)’nin şiirsel metni üzerine JacoboPeri (Yakobo Peri,1561-1633)‘nin bestelediği Dafneadlı eserdir. Partisyonu günümüze ulaşmamıştır.

2. ETKİNLİK

Barok Dönemine ait bir eser dinleyerek bestecisini ve hangi formda olduğunu söyleyiniz.

2. ETKİNLİK

43

3. BAROK DÖNEMDE KULLANILAN ÇALGILAR

1. Barok Dönemde bestecilerin müzikal anlatımı güçlendirmek için karşıtlıklardan yararlanma nedenleriyle il-gili düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

1. ETKİNLİK

Barok Dönemi müziğinin özelliklerini yansıtan bir sınıf konseri düzenleyiniz.

Barok Döneminde kullanılan çalgıların yapısı ve ses sistemlerinde önceki dönemlere göre farklılıklar olupolmadığını araştırınız. Günümüzde Barok müziği yapan grupların kayıtlarını bularak sınıfınızda dinleyiniz.


Rönesans’taki bağımsız seslerin oluşturduğu çokseslilik yerine besteciler, bu dönemde güçlü bir tiz sesinyanında bas sesinin (basso continio (basso kontinyo); sürekli bas) gücünün belirli bir çalgı ile arttırılmasını is-temişlerdir. Barok müziğinin özelliği olan sürekli bas çalgıları, lavta, klavsen, org ve gitardır. Bu dönemde çal-gılar arasında zıtlık anlayışına dayanan yapı ve abartılı süslemeler ile ifade zenginliği en üst düzeydekullanılmıştır.

Barok Dönemin en önemli çalgısı olan klavsen, piyanonun atası olan bir çalgı olarak bilinmekle beraberpiyano ile tek benzer yanı, iki çalgının da klavyeli olmasıdır. Fransızların klavsen, Almanların çembalo, İngiliz-lerin harpsikord ismini verdikleri metalik sesli bir çalgıdır. Piyanodan daha hafiftir. Piyanoda ses; küçük çekiç-lerin tellere vurması ile oluşurken ki bu da piyanonun kimi zaman vurmalı çalgılar kategorisine girmesine nedenolur, klavsende tuşlara bağlı mızraplar telleri çeker. Bu nedenle sesi gitara benzer. Nüans yapılamaz ve nota-lar hep aynı uzunluktadır. İlk klavsen on dördüncü yüzyılın sonlarına doğru İtalya'da yapılmıştır. 1710 yılındapiyanonun icadından sonra birçok besteci yine klavsen için eser yazmaya devam etmiştir. Klavsen, on sekizinciyüzyıl sonlarına doğru yerini giderek yaygınlaşan piyanoya bırakmıştır.

BİLGİLENDİRME

Barok Dönem müzisyenleri

44

5XÜ39Ü11O ………………… “ Ben, İspanya’yı Al Di Meola’dan önce keşfet-tim. Her biri en az üç dakika olan beş yüz elli adet klavsen için sonat besteledim.Günümüz müzik okullarındaki eşlikleme derslerinde örneklenen ve öğretilen kişi olarakbüyük bir üne kavuştum.1685-1757 tarihleri arasında yaşadım.”

9E99& ……………….. “ 1652 Yılında on dördüncü. Louis (Lui)’ye kemandersi vermek üzere saray hizmetine girdim. Moliere (Molyer) ile arkadaşlığım sonu-cunda Kibirlilik Budalası’nı yazdım. Metin yazarı Qüinault (Kino) ile ortak çalış-malarımızdan on dört yılda, sayısı yirmiyi bulan opera ürettim. Tempoyu vermek içinyapılan rulo kartonun yanlışlıkla ayağıma vurmasıyla yaralandım. Yaranın kangren ol-

ması sonucu hayata veda ettim.1632-1687 tarihleri arasında yaşadım.”

4. BAROK DÖNEM BESTECİLERİ

1. Beethoven’in güzel bir sözcük oyunu ile “tükenmez ses bileşimleri ve uyuşumları ile dere değil deniz ol-malıydı adı onun” diyerek övdüğü besteci kimdir? Söyleniz.2. J.S.Bach’tan başka Bach ailesinden bildiğiniz besteci isimleri ve eserlerini biliyor musunuz? Arkadaşları-nızla paylaşınız.3. Bestecilerin eser sayılarını gösteren KV (K) ,HOB, BWV, D rumuzlarının hangi besteciler için kullanıldığınıaraştırınız.


1. ETKİNLİK

Aşağıdaki besteci isimleri şifreyle verilmiştir. Şifredeki her bir harf veya rakam bestecinin soyadındakiharflere denk gelmektedir. Bestecilerin soyadlarını kendi ağızlarından anlattıkları yaşam öykülerinden de yolaçıkarak bulunuz.

BİLGİLENDİRME

Barok Dönem bestecileri müziğin nasıl şekillenmesi gerektiğine karar vererek bu uygulamaları gelenekhaline getirmişlerdir. Barok Dönem bestecilerine göre müzik, en genel tanımıyla, duygulardaki harekettir ve buhareketin başlıca amacı dinleyiciyi etkilemektir. Besteciler metnin ön planda olması ve müziğin metne hizmetetmesi gerektiği anlayışını kabullenmişler ve kişisel duygularını ifade etmekten çok genel olarak insani duygu-ları anlatmayı amaçlamışlardır.

Barok Dönemde birçok alanda kendini gösteren abartılı anlatım bestecilerin eserlerinde de kendini göster-miştir. Rönesans’taki çoksesliliğin durağan ritmik kalıpları yerine besteciler daha canlı, özgür ve sözü ön planaçıkaran, recitatif (konuşur gibi) stili benimsemişlerdir. Besteciler dinî ve din dışı çalgısal ve sözün ön plandaolduğu yeni biçim ve türlerde eserler bestelemişlerdir. Kilise makamları yanında majör ve minör dizileri kullan-mışlardır. Rönesans Dönemindeki çokseslilik yöntemi olan kontrpuan yerine müziklerinde armonik çoksesliliğikullanmışlardır.

Erken ve olgun Barok Dönemi bestecileri yaptıkları çalışmalar ve müziğe getirdikleri yeniliklerle sonrakidönemlere ışık tutmuşlardır.

45

ĞÜXQU9BU9 …………… “ Bach ailesi ile yakın dosttum.Org için yazdığımeserlerle ün kazandım.Genellikle ciddi karakterde eserler ve daha çok varyasyonlaişlenen süit biçiminde eserler yazdım.Hafif müziğe de uyarlanan ünlü Kanon’umunyanında, pek çok fantasia, füg, prelüd, toccata , chaconne (şakon) ve dinî koro eser-leri besteledim.1653-1706 tarihleri arasında yaşadım.”

ĞE3XU99...…………………. “Bir saray müzikçisinin oğlu olarak Londra’dadünyaya geldim. Müziğe, kilise çocuk korosunda başladım. Öğretmenimin bana yeraçmak için görevinden ayrılması ile,1693’te saray bestecisi oldum. İngiltere’de yenibir müzik çığırı açtım. Shakespeare’in eserlerini müzikli olarak ilk kez sahneyeuyarladım ve “Uzun dilli bir karım var” adlı şarkımla eşimi yerdim ve onun kurbanıoldum.Soğuk bir kış gecesi eve döndüğümde karımın kapıyı açmaması üzerine hasta-

lanarak 36 yaşında hayata veda ettim.1659-1695 tarihleri arasında yaşadım.”

ZOZÜ980 ………………….. “ Çok sağlıksız bir çocuk olduğumdan ailem ergenlikdönemimde papaz olmama karar verdi. Lakabım Kızıl saçlı papaz’dır. Eserlerimdekiçocuksu hava, 13-18 yaş arası çocuklar için yazmamdan kaynaklanır. Yirmi altı yıldakırk beş opera besteleyip ülke dışında tanınan biri oldum. Çok kibirli, ukala, geçimsizbiriyim. Bach’ın tekrar keşfine kadar yani yüz yıl kadar unutuldum. En meşhur eserim

Dört Mevsim keman konçertosudur.1678-1741 tarihleri arasında yaşadım.”

XÖ3U99O……………………….. “Solo sonat, trio sonat ve konçerto tür-lerinde seçkinleştim. İsveç kraliçesi Chiristina (Kristina)’ya ithaf ettiğim ‘Kilise Sonat-ları’ çalışmalarımın ilk meyvesidir. İtalyan keman ekolunun temelini kurdum. Soylu birtınıya ve dengeli bir tekniğe önem verdim. Melodik temaların tatlılığını doygun verenkli bir armoniyle ya da zengin bir çok seslilikle işleyerek derinlik kazandırdım. Müz-iği klasik bir bütünlüğe ulaştırdım.1653-1713 tarihleri arasında yaşadım.”

BÜXQ ………………… “ Batı müzik tarihinin temel taşıyım.Yaşamımın büyükbir kısmını Luterci kiliseye hizmetle geçirdim.Yapıtlarımın çoğunu kilise kantatları,oratoryo-lar, missalar, passionlar, motetler ve org müziği oluşturur. Yaşamım boyunca besteciliğim-den çok, iyi bir org yorumcusu olarak ün yaptım.Hiç opera bestelemediğim halde,dramatikyoğunlukla müziksel renklerin ustaca birleştiği kantatlarım,zamanın nice operasından dahabaşarılıdır. Dinî müzik benimle gelişmiş ve yapıtlarımda BWV rumuzunu kullanmışımdır.Genç yaşımdan beri mum ışığında ya da ay ışığında çalışarak diğer bestecilerden notakopya etmem, aynı zor koşullarda kendi bestelerimi yazmam, 1749’da görme yetimin kay-

bına sebep oldu. 1685-1750 tarihleri arasında yaşadım.”

Ü9BO7Ö7O …………………….. “ Vivaldi’nin yakın dostuyum. Bachbenim temalarımdan birçoğunu eserlerinde kullanmıştır. Melodi yaratma gücüm, eser-lerimdeki sağlam biçim ve işçilik gibi özelliklerimle Konçerto Grosso ve Solistli Koncertotürlerinin belli başlı yaratıcılarındanım. Sol Minör Adagio adlı eserim 1945 yılındayeniden keşfedilmiş ve okunması son derece güç olan el yazması notalarımı, Remo

Giazotto yeniden yazmıştır.1671-1750 tarihleri arasında yaşadım.”

46

2. ETKİNLİK

Barok ve Rönesans Dönemi bestecilerinin eserlerini dinleyerek bestecilerinin eserlerini ve dönemlerinitahmin ederek yazınız.

1U9U4Ü77 ................ “Okullu kavramını sözlüğümüze kazandıran benim.Müziği kendi kendime öğrendim. Almanya’nın en büyük bestecisi olarak tanındım.Eserlerimin sayısını kendim bile bilmiyorum. En önemli eserim, sofra müziği olarakbilinen Ziyafet Müzikleri’dir.1681-1767 tarihleri arasında yaşadım.”

3Ü4UÜE ........................ “On sekizinci yüzyıl Fransa’nın en önemli bestecisive kuramcısıyım. Sahne yapıtları ve klavyeli çalgılar için yaptığım bestelerle ünlüyüm.Klasik operanın öncülüğünü yaptım. Operalarımdaki egzotik sahneler, zengin koro, dansve betimleyici orkestra müziği sanatımın başlıca özelliğidir.1683-1764 tarihleri arasında

yaşadım.”

QÜU78U9 …………………. “Yapıtlarımda, Alman ağırbaşlılığı, İtalyantatlı dilli, Fransız görkemi ve İngiliz koral geleneği birleşir. Opera, oratoryo, kantata vedüet gibi daha çok vokal müzik örnekleri ile müzik tarihine geçtim. Zamanımda hiçbirbestecinin ulaşamadığı kadar uluslararası üne kavuştum. Rinaldo isimli operam büyükilgi görmüştür. Bestelediğim Su Müziği bana çifte maaş getirmiş ve tarihe bıraktığım

en ünlü çalgı yapıtı olmuştur.1685-1759 tarihleri arasında yaşadım.”

1Ü31O7O ………………… “ Besteci ve kemancıyım. Öğrenimime on yediyaşındayken başladım. Edebiyat, hukuk ve teoloji okudum. Bir yandan da müzik bil-gimi ilerlettim. Şeytan Trili Sonatı en güç ve ünlü eserlerimden biridir. Bu eser kemanvirtüozitesini gösterir.1692-1770 tarihleri arasında yaşadım.”

4Ö71U2U38O …………………. “ On altı yaşımdayken Cremona (Kıremon)Katedrali’nde göreve başladım. Floransa operalarından etkilendim. Armonideki mo-dern anlayışın öncüsü oldum. Yazdığım ilk opera Orfeo operasıdır. Madrigallerdenoluşan sekiz kitaplık seri ile müziğe büyük katkıda bulundum.1567-1643 tarihleri

arasında yaşadım.”

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


47

5. ÇOK SESLİLİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ VE ROKOKO

1. Çok renkliliği müzik ve yaşantınız açısından değerlendiriniz.2. İncelik ve zerafet kelimeleri müzikte hangi anlamlarda kullanılır? Söyleyiniz.3. Derslerinizde seslendirdiğiniz Barok Dönemi eserlerinden birini çok seslilik özelliği bakımından inceleyiniz.

BİLGİLENDİRME

Klasik müziğin temel özelliği, çok sesli olmasıdır. Bu çok seslilik anlayışı yüzyıllar boyu iki farklı şekildeuygulanmıştır:

1.Kontrpuan (Yatay çok seslilik)2.Armoni (Dikey çok seslilik)Kontrpuan çalışmaları İtalya’da on altıncı yüzyılda görülmeye başlar. Ezgiye karşı ezgi anlayışına

dayanan kontrpuan yöntemi üzerine ilk çalışmalar, özellikle Floransa, Venedik, Napoli, Roma şehirlerindeyapılmıştır. Bu çalışmaları başlatan besteci Giovanni (Covanni) Palestrina (1526-1594)’dır. Daha sonra OrazioRenevoli (Oratziyo Renevoli,1605-1672) ile Giocorna Carrisimi (Ciokorna Karisimi,1605-1674) ile geliştirilmişve zirveye çıkarılmıştır. Carrisimi’nin yapmış olduğu çalışmalara müzik tarihinde Roma Ekolü adı verilmiştir.

Birbiriyle uyumlu seslerin aynı anda tınlaması anlayışına Yunanca uyum anlamına gelen armoni (dikeyçok seslilik) denilir. İtalya’da operanın müzik sanatına kazandırılmasıyla çok seslilik uygulamasında özellikleMonteverdi’nin 1607 yılında yazdığı Orfeo operasıyla kontrpuan önemini kaybederek yerini armoniye bırak-mıştır. Ancak Barok Dönemde armoni ile birlikte bir süre daha kullanılan kontrpuan yöntemi, dönemin sonlarınadoğru tamamen kaybolmuştur.

Rococo, Barok Dönem ile Klasik Dönem arasında yer alan bir geçiş sürecidir. Müzik tarihinde süslemesanatı olarak bilinir. Latinceden, kaya işi anlamını taşıyan rocaille ( rokay) kökünden türemiştir. Barok Döne-min aşırı süslemelerine karşı başlayan Rokoko, zarif, eğlenceli, kolay anlaşılır ve hemen parlayan, özelliklertaşıyan eserlerin bestelenmesiyle kendini göstermiş, Klasik Dönemle birlikte etkisini kaybetmiştir.

Barok müzik diye tanımladığımız müzik yaklaşık dört yüzyıl öncesinin müziği olmasına karşıngünümüzün kültür yaşamında hâlâ çok önemli bir yeri vardır. Bir yandan bilgisayar müziği yaygınlaşırkenöte yandan dönemin çalgılarıyla Barok müzik seslendirilmekte yorumların aslına uygun olup olmadığı tartış-maları yapılmakta. Bu müzik 20. yüzyıl insanı için ne ifade ediyor?

…Günümüzde müzik tarihinin hiçbir döneminde olmadığı kadar çok çeşitli müzik türleri ile karşılaşı-yoruz. Genellikle müzik, ciddi müzik ve eğlence müziği diye ikiye ayrılır ve bunlar da kendi içinde çeşitli tür-lere bölünürdü. Örneğin; dinî, dünyasal müzik, vokal-çalgısal müzik, orkestra müziği, oda müziği vb. Eğlencemüziği için de aynı şey geçerliydi. Teknolojinin ilerlemesi, sanatlar arası etkileşimin giderek ağırlık kazan-ması, sınırların aşılması yepyeni türlerle karşılaştırıyor bizi. Bundan kırk, elli yıl önce bir araya geldiğimizidüşümüzde görsek, inanmayacağımız müzikler karşımıza çıkıyor. Örneğin; kilise müziği ile Garbarek ya daBach’la caz, elektronik müzikle Bach gibi.

...Bana önemli gelen biri genel, biri özel iki nokta üzerinde durmak istiyorum. Birincisi Barok müziğingenellikle hangi besteci olursa olsun dinleyeni rahatlatması, onda dinginlik duygusu uyandırması. Küre-selleşen dünyamızda her olay; deprem, savaş, hastalık, şiddet, işkence insan haklarının ihlali ortak sorun-larımız, ortak yaşantılarımız. Hiç kimse dünyanın öbür tarafında olan bir olay için “bundan bana ne!”diyemiyor. Öznel duygulardan çok insanlığın ortak duygularına seslenen bu müzik, deyim yerindeyse bir türruhsal sığınak oluyor bizim için. Hızlı ve acılı yaşantımızdan bizi çekip çıkarıyor. Kısa bir süre için bile olsarahatlatıyor...

Erhan KaraesmenAndante Dergisi

OKUMA METNİ

1. ETKİNLİK

Rokoko sanatının özelliklerini ve dönem müziğine etkilerini araştırınız. Arşivinize ekleyeceğiniz rokokotarzındaki örnek müziklerle sunumunu yapınız.

48

3. Aşağıdaki eserler hangi bestecilere aittir? Eşleştiriniz.

Vivaldi Sol Minör AdagioBach Su MüziğiTelemann Brandenburg KonçertolarıAlbinoni Orfeo OperasıMonteverdi Ziyafet MüziğiHaendel Mevsimler

4. Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun şekilde doldurunuz.

Bestelenen ilk opera, Jacobo Peri’nin ………………….adlı eseridir.Barok Dönem …………......…. ile …………………… tarihleri arasındaki döneme denir. Barok Dönem ile Klasik Dönem arasındaki geçiş sürecine ……………………….Çok seslilik ….………………….ve ……………………… olarak iki şekilde uygulanır.

2.Aşağıda verilen cümlelerin başına doğru ise (D), yanlış ise (Y) yazınız.

Barok Dönemde;( ) Ses gürlüğünü gösteren işaretler ilk kez bu çağda ortaya çıkmıştır.( ) Opera, Fransa’da müzik sanatına kazandırılmıştır.( ) Monteverdi’nin yazdığı Daphne operası ile kontrpuanın yerini armoni almıştır.( ) Müzikte karşıtlık ön plandadır.( ) Canzona, Riccercare ve Toccata gibi çalgısal müzikler ortaya çıkmıştır.

1. Aşağıdakilerden hangisi Barok dönem çalgılarından birisi değildir?

A) Viyola B) Org C) Lavta D) Klavsen E) Piyano

5. Barok Dönemde kullanılan formların isimlerini yazınız.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………..

6. Dönem bestecilerinden Vivaldi, Bach ve Haendel’in müziklerinin özellikleri hakkındaki bilgilerinizi yazınız.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………..

7. “İyi Bach çalan bir piyanisti, kötü Bach çalan bir klavsenciye tercih ederim. Önemli olan, müzik dilinin nasılkullanıldığıdır, neyle kullanıldığı değil.” diyen İtalyan şef Fabio Biondi’nin düşüncelerine katılıyor musunuz?Nedenini yazınız.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………..


49

5.ÜniteKLASİK DÖNEM MÜZİĞİ

KLASİK DÖNEM MÜZİĞİ

A. Ön Klasik EvreB. Erken Klasik EvreC. Doruk Klasik Evre

1. KLASİK DÖNEMİN EVRELERİ

2. KLASİK DÖNEMDE KULLANILAN FORMLAR

3. KLASİK DÖNEMDE KULLANILAN ÇALGILAR

4. KLASİK DÖNEMİN BESTECİLERİ

50

1. KLASİK DÖNEMİN EVRELERİ

1. On sekizinci yüzyılda Avrupa’da bilim, sanat ve düşünce alanındaki gelişmeler hakkındaki bilgilerinizi pay-laşınız.2. Klasik Döneme kadar müzikte oluşan değişimleri hatırlayarak arkadaşlarınızla paylaşınız. 3. Bir eserin klasik eser sayılabilmesi için hangi özellikleri taşıması gerektiği ile ilgili düşüncelerinizi arka-daşlarınızla paylaşınız.

Haydn (Haydın)’ın yaylı çalgılar dörtlüsü

BİLGİLENDİRME

Müzik tarihinde Bach’ın ölüm tarihi olan 1750’den başlayarak Beethoven’ın ölüm tarihi 1827 yılına kadargeçen dönem Klasik Dönem olarak tanımlanır. Klasik Dönem, yüzyıllar boyu değerini koruyan mükemmel veklasik sitil olarak adlandırılan müziklerin bestelendiği dönem olması açısından önem taşımaktadır.

İnsanların eşit ve özgür olması gerektiği yolundaki düşüncelerin yaygınlaşmasıyla Avrupa’da başlayanAydınlanma Felsefesi, Barok Dönemin son evresinde ortaya çıkan Rokoko, Almanların kendilerine özgü müziksitillerini geliştirmeye başlamalarıyla birlikte adını Alman edebiyatındaki bir romanın adından alan, sezgi veduyguyu temel alan Fırtına ve Gerilim akımı da Klasik Dönemi hazırlayan öğelerdir. İnsan yaşamının sanatladolması ve yalnız soyluların değil halkın da sanatla buluşması gerektiği yolundaki düşünce sonucunda müzikte;biçim, armoni, ezgisel ve sözel yapıda yenilikler yapılmıştır. Bu dönemde besteciler Barok Dönemin karmaşıkve süslü ezgisel yapısından uzaklaşarak düzenli ve dengeli bir yapı oluşturmaya başlamışlardır. Halk ezgi-lerinden yararlanılarak bestelenen ezgilerin ön planda olması, yalın ve içten ezgilerin bestelenmesini sağlamıştır.

Klasik Dönem bestecileri müzik dilinin herkesin anlayabileceği bir yalınlıkta olmasını istemişlerdir. BarokDöneminin aşırı süslemelerinden, karmaşık armonik yapısından farklı olarak zarif ve basit bir anlatım sitilinikullanmışlardır. Kullanılan çalgıların istenilen derin duyguları anlatmaya yetmeyen fiziksel yapıları yeni çalgılararayışını başlatmış ve böylelikle piyano icat edilerek müzik sanatına kazandırılmıştır.

Tarih içinden süzülerek gelen kalıcı değerlerin müziği anlamında kullanılan Klasik kavramı, özellikleHaydn ve Mozart’ın olgunluk dönemi eserleri için kullanılır.

Bu dönemde operada gerçekleşen yenilikler, senfonik eserlerin filizlenmesi ve senfoni orkestrasının şekil-lenmesi büyük önem taşır. Müzikteki gelişmeler bestecilerin de yeni, farklı ve kusursuz eserler bestelemelerinisağlamış ve Klasik Dönemin sarsılmaz temeli oluşturulmuştur.


5. ÜNİTE: KLASİK DÖNEM MÜZİĞİ

1. ETKİNLİK

Klasik Dönemin toplumsal yaşamda gelişen Aydınlanma Felsefesinin dönem bestecilerine ve halkınmüzik yaşantısına etkilerini araştırarak sınıfta tartışınız.

51

Klasik Dönemi hazırlayan üç önemli evre vardır:A.ÖN KLASİK EVRE (1720-1760) Klasik Dönemin belli başlı tür ve tekniklerinin biçimlendirildiği evredir. Bu dönemdeki önemli sanat mer-

kezleri;a. Berlin OkuluBerlin’deki müzisyenler kendisi de besteci olan Kral Büyük Friedrich (Fredrik)’in etrafında toplanmıştır.

Klasik dönemin ilk çalışmalarını yapan besteciler, Bach’ın iki oğlu Carl Philipp Emanuel Bach (Karl Filip EmanuelBah) ve 1710 yılında yeni bulunan piyanoyu ilk kez halk önünde çalarak tanıtan Johann Christian Bach (YohanKristiyan Bah)’tır. Bu ekolde yapılan en önemli çalışma, konçerto formunun geliştirilmesi ve bas akorlarınınözgürce ve daha geniş bir alanda kullanılmış olmasıdır.

b. Mannheim OkuluAlmanya’nın Palatinate Eyaleti valisinin desteğiyle kurulan Mannheim Orkestrası’na üye olarak katılan

ve daha sonra orkestranın yöneticiliğine atanan usta kemancı Johann Stamitz (Yohan Şıtamitz,1717-1757)yeni bir orkestra geleneği oluşturur. Müzik tarihinde ilk kez, bakır nefesli çalgılara orkestralarda yer verilmiştir.Senfoni biçimine menuet bölümü eklenerek bölümler üçten dörde çıkarılmıştır. Orkestra üyelerinin her biri za-manının ünlü bir bestecisi ve çalgısının da usta bir yorumcusudur. Tüm Avrupa’da ses gürlüğünde ustalıklarıile üne kavuşan Mannheim (Manhaym) Orkestrası’nın yaptığı çalışmalar kendilerinden sonraki bestecilere ışıktutmuştur.

c. Viyana KlasikleriAsıl Viyana Klasikleri sayılan Franz Joseph Haydn (Franz Yosef Haydın), Wolfgang Amadeus Mozart

(Volfgang Amadeus Motzart) ve Ludwig van Beethoven (Ludvig Van Bethovın)’dan önce Viyana’da çalışarakViyana’ya özgü sanat ve çalışma ortamını hazırlayan sanatçıların yaptıkları çalışmaları kapsayan evredir.Viyana, Avrupa’nın en önemli sanat merkezlerinden biri olmuştur.

B.ERKEN KLASİK EVRE (1760-1780)Bu evre Haydn, Mozart’ın gençlik dönemlerinde yazdıkları eserleri kapsar. Haydn, Mannheim bestecileri

ve Viyana ön klasiklerinin yolunu izleyerek ilk quartet (kuvartet) ve senfonilerini yazmış ve yenilikçi çalışmalaryapmıştır. Haydn’ın müziğinden etkilenen Mozart bu dönemde onun çalgısal sitilini örnek alarak eserler vermiştir.Bu dönemde daha çok opera ve senfoni formu işlenmiştir.

C.DORUK KLASİK EVRE (1780-1820)Bu evre Haydn, Mozart ve Beethoven’in olgunluk dönemlerine rastlar. Bu aşamada hemen hemen tüm

orkestra çalgıları için özellikle konçerto formunda eserler yazılmış, oda müziği kavramı geliştirilmiş ve en güzelörnekleri verilmiştir. Orkestranın bütün çalgıları için konçertolar yazılmıştır. Kontrbas için yazılan konçerto, müziktarihindeki tek örnektir.

3. ETKİNLİK

Beethoven’ın Pastoral Senfonisi’ni dinleyerek eserin sizde bıraktığı etkileri kısaca yazınız.

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

BİLGİLENDİRME

4. ETKİNLİK

Klasik Dönem bestecilerinin eserlerinin seslendirildiği opera temsillerine, senfoni orkestralarının kon-serlerine gidiniz ya da sınıfınızda CD, DVD vb. görsel kaynaklardan izleyerek izlenimlerinizi paylaşınız.

2. ETKİNLİK

Klasik Dönem müziklerinden bir arşiv oluşturunuz. Daha önceki dönem müzikleriyle karışık şekilde dinle-yerek hangi eserlerin Klasik Döneme ait olduğunu bulmaya çalışacağınız bir oyun ya da yarışma düzenleyiniz.

52

2. KLASİK DÖNEMDE KULLANILAN FORMLAR

1. Bugüne kadar solo konser verdiniz mi? Verdiyseniz hangi formlarda çaldınız? Anlatınız.

1. ETKİNLİK

İki gruba ayrılarak Klasik Dönem ve Barok Döneme ait sonat örnekleri dinleyiniz. Dinlediğiniz sonatlarınyapısal farklılıkları hakkında tartışınız.

Klasik Dönemde, Barok Döneminin uzun cümleli, süslü ve kontrpuana dayalı müziği, yerini daha parlak,sade ve net bir müziğe bırakmıştır. Bu dönemdeki temaların Barok Döneme göre daha kısa ve net olması biçim-sel uygulamaları da etkilemiştir. Sonat, senfoni, konçertant senfoni, konçerto ve konçerto grosso en çok beste-lenen formlar olmuştur.

Sonat, Klasik dönemin en önemli çalgı müziği biçimidir. Klasik Dönemdeki sonat biçiminde her bölümkendi içinde, 1. Serim (exposition), 2. Geliştirme (development), 3. Yeniden serim (reexposition) kurgusundadır.Bölümler çabuk-yavaş-çabuk tempodadır.

Senfoni biçimi, Klasik Dönemden önce üç bölümlüyken bu dönemle birlikte dört bölümlü şeklineulaşmıştır. Klasik senfoni; 1. Allegro, 2. Andante, 3. Menuet, 4. Allegro bölümlerinden oluşur.

Concertant (konçertant) senfoni, Klasik Dönemin ikinci yarısında Parisli bestecilerin senfonik yapıta ikiya da üç solo enstrüman eklemeleriyle geliştirilmiş bir biçimdir. Konçerto grosso ve senfoni formunun bileşimiolarak bakılabilir.

Konçerto grosso, sözcük anlamı geniş konçertodur. Sonat formuna göre yazılmıştır. Solistler grubu ileorkestranın diyalogu üzerine kurulu eserdir. Kökleri Barok Dönem öncesine dayanan bu konçerto biçiminin eniyi örnekleri Vivaldi tarafından verilmiştir.

Konçertonun klasik biçimi on yedinci yüzyıl sonlarında kesinlik kazanmış, piyano ve keman en çokkonçerto yazılan çalgılar olmuştur. Klasik Dönem konçertoları tüm çalgıların birlikte çaldığı bölüm ile başlar.Birinci bölüm; sergi, gelişme, serginin tekrarı ve kısa bir coda (koda )ile tamamlanır. İkinci bölüm genelde liedformunda ve ağır tempoludur. Üçüncü bölüm hızlı tempolu ve rondo formundadır. Eserin sonunda orkestratemayı çalmadan önce solistin kadansı yer alır.

Kare piyano çevresinde müzikçiler


BİLGİLENDİRME

2. ETKİNLİK

Müzik arşivinizden koncertant senfoni örneklerinden birini seçiniz ve sınıfınızda dinleyiniz. Senfonidenfarklarını tartışınız.

53

5. ETKİNLİK

Sınıfınızda, zamanının diğer örneklerinden çok farklı bir opera olanGluck’un Orfeo ve Euridice operasını görsel kaynaklardan yararlanarak iz-leyiniz. Konusunu ve yapısal özelliklerini araştırarak arkadaşlarınızlatartışınız.

Orfeo ve Euridice

4. ETKİNLİK

Sınıfınızda Barok ve Klasik Dönem oda müziği çalgı topluluğu oluşturunuz ve dönemlere ait birer eserseslendiriniz.

6. ETKİNLİK

Aşağıda genel özellikleri verilen Klasik Dönem müziğinin günümüzde de dinleniyor olmasının sebep-lerini düşününüz. Klasik Dönem müziğinin günümüzde hâlâ sevilip dinlenmesini sağlayan başka özelliklerle il-gili diğer düşüncelerinizi aşağıdaki boşluğa yazınız.

•Uluslararası bir dile sahip olması,•Eğlendirdiği kadar soylu da olması,•Derin duyguları zarifçe dışarı vurması,•Teknik karmaşadan uzak, doğal olması,•Sıradan, duyarlı bir kulağa hemen seslenebilecek kadar yalın olması,

Klasik Dönemle birlikte toplumun yeni yapısına göre oda müziğinin de yeni türleri gelişir. Viyana sere-nadı, divertimento, cassation (kasyon), nocturne (noktürn) gibi neşeli, nükteli, canlı müzik biçimleri doğar.

Oda müziğinde sonatlardan sonra quartet en gözde biçimdir. Tarihte ilk kez yaylı çalgılar quarteti halklabuluşur. Quartet genel olarak yaylı çalgılardan birinci keman, ikinci keman, viyola, çello ve kontrbas olmaküzere dört faklı çalgının birleşmesidir.

BİLGİLENDİRME

Klasik Dönemde operada Aydınlanma Çağı’nın ürünü olarak net, kolay anlaşılır, doğal, uluslararası birdile sahip ve dinleyene zevk verebilen özellikleri içeren operalar yazılmaya başlanmıştır. Opera seria (ciddiopera) içerisinde yer alan güldürü niteliğindeki bölümler (intermezzolar) daha çok kabul görmeye başlamıştır.Bunun sonucunda doğan Opera buffa (komik opera) türü eserler değişik ülkelerde değişik biçimler alarak KlasikDönem boyunca etkinliğini korumuştur.

Bohemyalı besteci Willibald von Gluck (Vilibald von Glak)’un İtalyan operasında yaptığı reformlar önemtaşır. Gluck, operada müziğin, şiirin güzelliğini bozmayan bir yapıda yalın, yapay süslemelerden uzak olmasıgerektiğini düşünmüştür. Orfeo ve Euridice (Orfeo ve Öridiçe), Paris ve Helena, Alceste (Alseste) operalarıylaamaçladığı reformu gerçekleştirmiştir.

BİLGİLENDİRME

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. ETKİNLİK

Beethoven’ın keman için yazdığı tek konçerto olan Op. 61 Re Majör Keman Konçertosu’nu dinleyerekKlasik Dönemdeki konçerto formunun genel özellikleriyle karşılaştırınız.

54

BİLGİLENDİRME

Klasik Dönemde piyano sesini duyurmaya başlamıştır. Barok Dönemin gözde çalgısı olan klavsen sesgürlüklerini; piyano- forte, crescendo (kreşendo),decrescendo (dekreşendo) gibi karşıtlıkları tam olarakveremediği için bu gürlüklerin verilebileceği bir çalgıya ihtiyaç duyulmuş ve 1710 yılında ilk piyano üretilerekpiyano için konçertolar yazılmaya başlanmıştır. Piyano için ilk eser 1773 yılında Muzio Clementi (Muzyo Kle-menti) tarafından yazılmıştır. Bu dönemde oda müziği toplulukları ilk kez halkla buluşmuş, senfoni orkestralarıgenişlemiştir. Günümüzde senfoni orkestrasında bestecinin yazdığı esere göre değişse de en az altmışmüzisyen yer almaktadır. On sekizinci yüzyılda ise senfoni orkestrası bugünkünden daha küçüktür. ÖrneğinHaydn’ın senfoni orkestrasında yirmi beş yorumcu yer almıştır. Bu topluluk yaylı çalgılar, flüt, iki obua, iki fagot,iki korno ve bir de klavsenden oluşmuştur. Bu ilk orkestralarda temel çalgılar yaylılardan oluşmuştur. Üflemeliçalgılar dönemin sonlarında orkestrada sürekli yer alabilmişlerdir.

Sonat ve oda müziğinin yeni türleri ortaya çıkmasıyla ilk kez yaylı ve üflemeli çalgılar bir araya gelmiştir.Klasik Dönemde piyano, keman ve çello için ikili (duo) ve üçlü (trio) sonatlar yazılmıştır.

Yaylı quartet

1. ETKİNLİK

Aşağıdaki piyano resimlerini inceleyiniz. Klasik Dönemde kullanılan piyano özelliklerini teknik ve biçim-sel yönden araştırınız. Günümüz piyanosunun özellikleri ile karşılaştırınız.

3. KLASİK DÖNEMDE KULLANILAN ÇALGILAR

1. Klasik Dönemde piyano-forte adı verilen çalgının günümüzdeki adı nedir? Araştırınız. 2. Solo eser çalmanın dışında çalgı grubu olarak bir araya geldiniz mi? Deneyimlerinizi arkadaşlarınızla pay-laşınız


55

4. KLASİK DÖNEMİN BESTECİLERİ


1. Bir eser dinlediğinizde bestecinin hangi dönem bestecisi olduğunu tahmin edebiliyor musunuz? Söyleyiniz.2. Bestecilerin eserlerini bestelerken nelerden esinlendiğini düşündünüz mü? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızlapaylaşınız.3. Bestelediğiniz bir eseriniz var mı? Seslendirerek arkadaşlarınızla paylaşınız. 4. Yaşam öyküsünden etkilendiğiniz bir besteci var mı? Söyleyiniz.

BİLGİLENDİRME

Müzik tarihinin en uzun yaşayan bestecilerinden biri olan Franz Joseph Haydn Klasik Dönemi başlatanbestecidir. Viyana geleneğinin bestecisi olan Haydn, Senfoni biçimini on sekiz ve on dokuzuncu yüzyıllarda kul-lanılacak dört bölümlü standart biçimine ulaştırmıştır. Kurduğu yaylı çalgılar quartetleri ile oda müziğiningelişmesini sağlamıştır. Birçok ünlü opera ve oratoryoları, konçertoları, quartetleri ve senfonileri arasındaYaratılış Oratoryosu, Londra ve Paris senfonileri en önemli eserlerinden birkaçıdır.

Otuz beş yıllık kısacık yaşamına altı yüz yirmi altı eser sığdıran Wolfgang Amadeus Mozart, dünya kültürtarihine büyük bir miras bırakmıştır. Çocukluk yıllarında başlayan başarılı çalışmaları erişkin dönemlerindedevam etmiş, yalın, şakacı anlatımı, güçlü ritmik yapısı ve bu coşkulu anlatımın yanında eserlerinde hissedilenderin, koyu felsefe, onun müziğinin özellikleri olmuştur. Haydn’ın müziğinden etkilenen Mozart, dehasını yüzyıl-lar boyu kanıtlayacak birçok farklı formda eserler yazmıştır. En ünlü eserlerinden bazıları Figaro’nun Düğünüve Sihirli Flüt operaları, Küçük Bir Gece Müziği adlı orkestra eseri ve Jüpiter Senfonisi’dir.

Ludwig Van Beethoven, olgunluk evresinde yazdığı eserlerle Klasik Dönemi zirveye çıkarmıştır. Klasikve Romantik Dönem arasında köprü kurmuştur. Tüm yapıtlarının biçimsel yapısı senfonik düşünceye dayalıdır.Beethoven yirmili yaşları sonunda işitme yeteneğini kaybetmeye başlamıştır. Bir süre sonra tamamen sağırolmuş ancak bu durum beste yapmasını engellememiş ve bu dönemde büyük eserler vermeye devam etmiştir.Dokuzuncu senfoni, Fidelio operası en önemli eserlerindendir.

1. ETKİNLİK

Müzik arşivinize eklediğiniz Klasik Dönem bestecilerinin eserlerinden örnekler dinleyerek bestecilerinive bestelerin isimlerini bulmaya çalışınız.

Franz Joseph Haydn(1732-1809)

Wolfgang Amadeus Mozart(1756-1791)

Ludwig van Beethoven(1770-1827)

56

1714-1787 tarihleri arasındayaşayan bestecinin operadayaptığı yenilikler tüm Klasik Dö -nem boyunca geçerli olan ulus-lararası bir opera türü yarat-mıştır. İlk yapıtları opera seriatüründedir. İtalyan operasındareformun gerekliliğini savunarak1762-1770 yılları arasında yaz-dığı üç başyapıt ile reformcuamaçlarını kanıtlamıştır

ESERLERİ

Orfeo ve Euridice

Paris ve Helena,

Alceste Operaları,

Don Juan Balesi

Müzik tarihinin en uzun yaşa-yan bestecilerindendir (1732-1809). Klasik Dönemin senfoni veyaylı çalgılar kuarteti geleneğiniyerleştirmiştir. Koral yapıtları ileher dönemde ölçüt olmuş birsanatçıdır. Londra senfonileri adlıen ünlü senfonilerindeki beklen-meyen buluşlar, güçlü senkoplar,ani kreşendolar dramatik çeliş-kiler ve modülasyonlarla Beetho-ven’ın ruhsal yönden önderisayılmıştır.

ESERLERİ

Yaratılış, Mevsimler ve SonYedi Söz Oratoryoları,

Armida Operası,

Veda Senfonisi,

Londra ve Paris

Senfonileri.

1756-1791 tarihleri arasındayaşayan besteci müzik tarihinindahi çocuğudur. Kısacık yaşa-mına sığdırdığı altı yüzden fazlaeserle insanlığa kocaman birhazine sunmuştur. Türk mü-ziğinden ve çalgılarından da et-kilenen her müzik biçimi içinörnekler vermiş ve her biçimikusursuzluğa ulaştırmıştır.

ESERLERİ

Requiem,

Bastien ve Bastienne,

Don Giovanni,

Saraydan Kız Kaçırma ve

Sihirli Flüt Operaları.

1770–1827 yılları arasındayaşamıştır. Klasik Dönemin ha-zinesini Romantik Dönemin kay-naklarına aktaran köprü bir bes-tecidir. Yaşadığı en büyük fe-laket sağırlıktır. Hayatının engüzel eserlerini, mükemmel birarmoni anlayışı ile sağır olduk-tan sonra yazmıştır.

ESERLERİ

Fidelio Operası,

Keman Konçertosu

Eroika Senfonisi,

Pastoral Senfoni,

Pathetik Sonat ve

Ay Işığı Sonatı.

...............................................

...............................................

...............................................

...............................................

2. ETKİNLİK

Aşağıdaki tablo verilerinden besteci isimlerini bulunuz ve boşluklara yazınız.

5. Aşağıda verilen sözcüklerin tanımlarını karşılarına yazınız.

Klasik:………………...…...…………………………………………………………………………………………….Armoni:..................:......………………………………………………………………………………………………..Konçertant senfoni :...…………………………………………………………………………………………………Divertimento :......……………………………………………………………………………………………………….Opera buffa :....………………………………………………………………………………………….....……………

3. Aşağıda isimleri verilen çalgıları dönemlerle eşleştiriniz.shawm, fidel, piyano, kitara, klavikord

İlk Çağ Orta Çağ Rönesans Barok Klasik……………. …………….. …………….. …………. ...………..

2. Aşağıda verilen cümleleri doğru ise ( D), yanlış ise (Y ) şeklinde işaretleyiniz.

( ) Sonat, beş bölümlü çalgısal bir eserdir.( ) Rokoko, Barok ile Klasik Dönem arasında yer alan bir sanat akımıdır.( ) Viyana serenadı, cassation ve nocturne oda müziği türleridir.( ) Klasik Dönemde sesini duyurmaya başlayan piyano, aslında vurmalı bir çalgıdır.( ) Mannheim okulunda, yeni bir orkestra geleneğini başlatan besteci Beethoven’dir.

1. Aşağıdakilerden hangisi İtalyan operasında reform yapan bestecidir?

A) Monteverdi B) Vivaldi C) Scarlatti D) Tartini E) Gluck

57

4. Aşağıda verilen eserlerin bestecilerinin isimlerini boşluklara yazınız.

Fidelio Operası ……………………………Küçük Bir Gece Müziği ……………………………Yaratılış Oratoryosu ……………………………Orfeo ve Euridice Operası ……………………………

6. Müzik eleştirmeni olduğunuzu düşünerek, dönemin bestecilerinden birini ve eserini belirleyerekdüşüncelerinizi yazınız.

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


58

7. Beethoven, “Müziğin asıl gücü, insanı bestecisinin hayal dünyasına sürüklemesidir” demiştir. Bu söze göresizi en çok hayal dünyasının içine alan besteci kimdir? Neden?......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

8. Seçtiğiniz bir filmi izlerken Mozart’ın herhangi bir eserini dinleyiniz. Sonra aynı filmi rock (rak) müziği ile iz-leyiniz. Her iki etkinlikte hissettiğiniz düşünceleri karşılaştırarak yazınız.......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

9. Bu dönemin bestecilerinin içinden bir besteciyle röportaj yapma olanağınız olsaydı kimi seçerdiniz, neden-lerinizi yazınız....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6.ÜniteROMANTİK DÖNEM MÜZİĞİ

ROMANTİK DÖNEM MÜZİĞİ

A. Clementi EkolüB. Gottschalk EkolüC. Liszt ve Rubenstein Ekolleri

1. ROMANTİK DÖNEME GİRİŞ

2. PİYANO ÇALMA EKOLLERİ

3. ROMANTİK DÖNEMDE KULLANILAN FORMLAR

4. ROMANTİK DÖNEM BESTECİLERİ

60

6.ÜNİTE: ROMANTİK DÖNEM MÜZİĞİ

1. Romantik sözcüğünün kökenini ve romantik kişilik özelliklerini söyleyiniz.2. Romantik Dönemde dünyada hangi gelişmeler olmuştur? Arkadaşlarınızla tartışınız.

1. ETKİNLİK

Aşağıda verilen yönergeye göre düşüncelerinizi yazınız.

BİLGİLENDİRME

Romantizm, Klasik Dönemin kuralcı anlayışına tepki olarak on dokuzuncu yüzyıl başında Avrupa’dagelişen bir akımdır. Klasik Dönemle başlayan toplumsal aydınlanma hareketi Romantik Dönemde yaşanantoplumsal hareketlerin öncüsü olmuştur. Özgürlük, kardeşlik, eşitlik düşüncesine dayanan Fransız devrimhareketinin kısa sürede tüm Avrupa’da yayılmaya başlaması, Amerika Bağımsızlık Bildirisi, Anayasa ve HaklarYasası ve Fransız İnsan Hakları Bildirgesi bu dönemde yaşanan en önemli hareketler olmuştur. Aristokrasininbaskıcı etkisi on dokuzuncu yüzyılın başlarında bireysel özgürlük, cumhuriyet, vatan sevgisi, insanlarınkardeşliği gibi fikirlerle çeşitli halk hareketlerinin yayılmasını sağlamıştır. Bu dönemde müzikte de büyük değişim-ler yaşanmış ve bireysel özgürlük ön plana çıkmıştır.

On dokuzuncu yüzyıl boyunca süren Romantik Dönem, müziğin kişisel özellikler taşımaya başladığı,Klasik Dönemin kurallı müziğindeki denge, oran ve ılımlı yaklaşım yerine özünü insan ve doğadan alan yeni birmüziğin doğduğu dönemdir. On dokuzuncu yüzyıl öncesinde fantastik, duygusal, masalsı, duyarlıklı, düşselgibi sanatsal özellikleri nitelemek için kullanılan romantik terimi, Fransızca romance (romans; şiirsel deyiş)sözcüğünden kaynaklanır. Romantik Dönemde ise bu terim bestecinin bireysel duygularını kaynak alan ve on-ları seslendiren bir anlayışı vurgulamak için kullanılmıştır.

Romantik Dönemde konulu ve programlı müzik, lied, vals, polonaise (polonez), mazurka gibi özgündanslar, nocturne, fantezi, romance ve küçük piyano parçaları, senfonik şiir gibi orkestra eserleri en çoküretilen eserler olmuştur. Opera büyük gelişme göstermiş ve unutulmaz eserler ortaya çıkmıştır.

Farklı bir armoni anlayışı, yeni nüanslar, yeni biçimler, virtüozite gerektiren müzikler ve piyano çalmatekniklerine getirilen yenilikler Romantik Dönem müziğinin önemli özelliklerini oluşturmuştur.

Romantik biri (-yim / değilim ) çünkü.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. ETKİNLİK

3. ETKİNLİK

4. ETKİNLİK

Romantik Dönemin toplum hayatı ve kültürü hakkında araştırma yapınız. Bugünkü yaşamla ilişkilen-direrek düşüncelerinizi paylaşınız.

Romantik Döneme ait eserlerden oluşan bir arşiv oluşturunuz. Seçtiğiniz Romantik Dönem eserindenbirini dinlerken on dokuzuncu yüzyıl toplumsal değişimini anlatan resim, karikatür, tablo vb. görsel malzeme-lerle birlikte çeşitli metinler okuyunuz. Yorumlarınızı paylaşınız.

Barok ve Romantik Dönem eserlerini seslendirmek için çalgı grupları oluşturunuz. Her iki dönemdekimüzik anlayışını açıklamalı dinleti şeklinde anlatınız.


1. ROMANTİK DÖNEME GİRİŞ

61

2. PİYANO ÇALMA EKOLLERİ

1. Piyano çalarken neler hissediyorsunuz? Arkadaşlarınızla paylaşınız.2. Sizin piyano yorumunuzla, arkadaşınızın yorumu arasında fark var mı? Söyleyiniz.3. Piyanodan daha kuvvetli ses elde etmek için ne yapacağınızı biliyor musunuz?4. En çok hangi bestecinin eserini piyanoda çalmak isterdiniz? Nedenini açıklayınız.

BİLGİLENDİRME

Romantik Dönemin en önemli çalgısı piyanodur. Bu dönemde piyano çalma anlayışına çok farklı bir ye-nilik getiren en önemli besteci Frederich Chopin (Fredrik Şopen, 1810–1849)’dir. Müzik tarihinde PiyanonunŞairi olarak anılan Chopin, yumuşak dokunuşla çalma tekniğini kullanmış ve rubato çalma tekniğini geliştirerekmüzik sanatına kazandırmıştır.

Bu dönemde piyano çalma anlayışına getirilen yenilikler şunlardır:A. CLEMENTİ (KLEMENTİ) EKOLÜ: İngiliz besteci Muzio Clementi (1752–1832) piyanoda duyarlı ve

zarif çalma ekolünü geliştirmiştir. Piyano için yazdığı sonatlar ve eserler piyano üzerindeki virtüözitesini gösterir.On dokuzuncu yüzyılın en önemli piyanistlerinden bazıları Clementi okulunda yetişmişlerdir.

B. GOTTSCHALK (GOTŞALK) EKOLÜ: Amerikalı besteci Louis Moreau Gottschalk (Lui MoriuGotşalk, 1829–1869) gösterişli ve etkileyici çalma ekolünü geliştirmiştir. Gottschalk’ın müziğinde, New Orleans(Niv Orliyıns), Afro-Cuban (Afro-Küban) müzik ritimlerini de kapsayan Caribbian (Karabiyız) ritimlerinin etkilerigörülür.

C. LİSZT VE RUBENSTEİN (RUBİNŞTAYN) EKOLLERİ: Macar besteci Franz Liszt (Franz List) ve Rusbesteci Anton Rubenstein (1829-1894) teknik alt yapıya dayalı, yorumu ön planda tutarak çalma ekolünü geliştir-mişlerdir. Piyanist Rubenstein’in kurduğu okulda birçok önemli piyanist ve besteci yetişmiştir. Franz Liszt,olağanüstü virtüozitesiyle piyanonun sınırlarını zorlayan ve kendisinden önceki piyanistleri tekniğiyle aşan birekolün öncüsü olmuştur.


1. ETKİNLİK

Arkadaşlarınızla birlikte Romantik Döneme ait bir piyano eseri seçerek eseri en iyi çalma yarışmasıdüzenleyiniz.

2. ETKİNLİK

Romantik Döneme ait bir piyano eserini dinlemeden önceki ve sonraki duygularınızı yazarakkarşılaştırınız.

3. ETKİNLİK

Piyano ve piyanistleri konu alan sinema filmlerini araştırınız. İzlediğiniz filmlerle ilgili yorumlarınızıarkadaşlarınızla paylaşınız.

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. ETKİNLİK

Romantik Dönem bestecilerinden Franz Schubert (Franz Şubert)’in op.88, No. 4, D 547 Liede An DieMusik (Lide andi müzik) adlı eserini dinleyiniz. Eseri, uzun müzik cümleleri, konsonans aralıklar, armonianlayışı, ritmik yapı, hız ve nüans bakımından inceleyiniz. Eserin sizde bıraktığı duygusal etkileri arkadaş-larınızla tartışınız.

Romantik Dönem bestecileri, Klasik Dönem biçimlerini ve müziksel özelliklerini yansıtan eserlerin yanındaRomantik Dönem müziğinin özelliklerini taşıyan yeni formlarda eserler üretmişlerdir. Dans ve çalgı müziği biçim-leri ile şarkı formlarında birçok eser bestelenmiştir. Orkestra genişlemiş, buna bağlı olarak senfoni, opera vekonçerto gelişerek zirveye ulaşmıştır. On dokuzuncu yüzyılda ortaya çıkan programlı müzik, Liszt tarafındangeliştirilerek senfonik şiir doğmuştur. Müzikte yeni armoniler kullanılmaya başlanmış, kromatizm ve eser içindeasıl tondan bir başka tona geçiş anlamına gelen modülasyon önem kazanmıştır. Piyanonun Romantik Dönemdeyaygınlaşmasıyla birlikte piyano için birçok solo eser ve oda müziği eserleri yazılmıştır.

62

3. ROMANTİK DÖNEMDE KULLANILAN FORMLAR

1. Daha önceki dönemlerde kullanılan müzik formlarını söyleyiniz.2. Herhangi bir resim ya da şiirden etkilenerek beste yapma denemeleriniz oldu mu? Arkadaşlarınızla pay-laşınız.

1. ETKİNLİK

Aşağıda açıklamaları verilen Romantik Dönemde kullanılmış olan formların harfleri karışık olarak ve-rilmiştir. Harfleri doğru şekilde yerleştirerek yazınız.

Almancada gece müziği anlamını taşır. Önceleri üflemeli çalgılar ile yaylı çalgılariçin yazılan bu form, daha sonra piyano için yazılmaya başlanmıştır. Bu formda en çokpiyano için eser yapan besteci Frederic Chopin (1810–1849)’dir.

CONUNRET……………………

On altıncı yüzyılda İtalyan madrigalleri için kullanılan bu form hızlı tempo an-layışına dayanır. İhtiraslı duyguları anlatan sürükleyici bir biçimdir. Bu formu müzik tari-hinde en çok işleyen besteci Niccolo Paganini (Nikolo Paganini, 784-1840) ’dir.

PİACİORCC……………...........

Müzik tarihinde Venedik Gondolcu Dansı en iyi örneği olarak bilinir. Üç zamanlıölçü birimi kullanılarak bestelenir. En uygunu 6/8 lik ölçü birimidir. Bu formu en güzelişleyen besteci Jacques Offenbach (Jak Ofenbah)’tır.

ARABLROLEC…………………….

Polonya ulusal dansıdır. 3/4’lük ölçü sayısı ile yazılmıştır. En önemli özelliği cümleve dönem sonlarındaki ikinci dörtlüğün vurgulu olmasıdır.

ASELPOİNO…………………….

On dokuzuncu yüzyılda ortaya çıkan ve doğaçlama olarak yaratılmış izlenimi vere-cek biçimde bestelenen piyano parçasıdır. En ünlüleri Franz Schubert (Franz Şubert) veFrederich Chopin'in eserleridir. Anlamı içe doğan demektir.

MORMİTUPP…………………....

Şiir dizelerinin piyano eşliğinde şarkıya dönüşmesidir. İlk kez Rönesans’ta ortayaçıkmıştır. Schubert, Beethoven bu formda önemli eserler vermişlerdir.

ELDİ…………………….

Edebiyatta kahramanlık öyküleri anlatan destansı biçimdir. Piyano dünyasında daşiirsel ve dramatik bir özellik taşıyan bu sözcüğü Chopin, çalgı biçimine uyarlamıştır.

ABELDAL…………………….

Üç zamanlı ölçüde, hızlıca tempoda Polonya halk dansıdır. Varşova yakınlarındakiMazovya bölgesinde doğmuştur. Chopin‘in eserleri ile ünlenmiştir.

ZUARMAK…………………….

Halk ezgileri gibi yalın ezgiler üzerine kurulmuş, özgür deyişli formdur. DİOPARSE

………......……….

Bohemya kaynaklı, iki dörtlük ölçüde, hızlı tempoda bir halk dansı formudur. OCALP

…………………....

2. ETKİNLİK

Aşağıdaki bestecilerin eserlerinden belirlediklerinizin kayıtlarını bulunuz. Bulduğunuz eserleri dinleye-rek form yapılarını belirleyiniz.

Franz Schubert’ in impromptu sonat ve liedleri; Chopin’in nocturne, vals, mazurka, ballade (balad),polonaise, schertzo (şkertzo) ve barcarolleri (barkarol); Liszt’in, prelüde (prelüd), etüde (etüd), sonat veMacar Rapsodie (rapsodi)’leri.


BİLGİLENDİRME

63

4. ROMANTİK DÖNEM BESTECİLERİ


1. Düğün marşı, Bir Yaz Gecesi Rüyası adlı eserin bir bölümüdür. Bestecisini biliyor musunuz? Söyleyiniz.2. Cenaze törenlerinde bando ile çalınan eserin bestecisi kimdir? Söyleyiniz.3. Seslendirdiğiniz eserlerde pp yerine ppp, allegro yerine molto allegro non troppo terimleriyle karşılaştınızmı? Bu terimler arasındaki farkları arkadaşlarınızla tartışınız.

BİLGİLENDİRME

Klasik Dönemde müziğe egemen olan Alman ve Avusturya ekolünün Romantik Dönemde etkileri azalmışve müziğin alanı genişleyerek Fransa, İtalya, Slav ve İskandinav ülkelerinin bestecileri de önemli eserler ver-mişlerdir. On sekizinci yüzyılın akılcı ve toplumcu felsefesinin etkilerini taşıyan kuralcı Klasik Müziğin aksine Ro-mantik Dönemde besteciler bireysel duygularını ön plana çıkaran eserler yazmışlardır.

Bestecilerin eserlerinde yeni sentezler, müzikal zenginlik, derin bir anlatım gücü, ritim öne çıkmıştır. Uzun,duygulu müzik cümleleri, renkli bir armoni ve çalgılama yapısı, ritimde özgürlük, tempo ve nüans işaretlerini be-lirten sözcüklerdeki karmaşıklık (örneğin; allegro yerine molto allegro non troppo, ff yerine fff ya da tersi ppyerine ppp gibi abartılı işaretler) ve bu nüansları duyuracak niteliğe sahip yeni çalgılar Romantik Dönem mü-ziğinin başlıca özelliklerini oluşturmuştur. Klasik Dönemde belirgin olan kadans yerine Romantik eserde akor-ların kullanım şekilleri nedeniyle bir türlü parçanın sonuna varılamayan bir duygu egemen olmuştur. KlasikDönem bestecisinin baştan belirli biçimsel tasarımı yerine, Romantik besteci böyle kalıplara uymadan içindengeldiği gibi duygularını uzun cümlelerle anlatmıştır.

Bu dönemde bestecilerin eserlerinde en çok yer verdiği konulardan biri doğadır. Besteciler sıkıntılarınıatmak ve eserlerini daha etkili bir şekilde ifade etmek için doğayı seçmişlerdir. Bunu yaparken doğanın seslerini,özelliklerini müziğe aktarmak temel anlayış olmuştur.

Son dönem eserleriyle Romantizmin alt yapısını hazırlayan Beethoven’dan sonra Romantik Dönemibaşlatan besteci Franz Schubert ’tir. Romantik Dönem bestecilerinden, Robert Schumann (Rober Şuman),Felix Bartholdy Mendelsohn (Feliks Bartoldi Mendelson), Johannes Brahms (Yohannes Brams), Klasik Dönemmüziğinin özelliklerine bağlı kalmışlardır. Frederich Chopin, Franz Liszt, Guiseppe Verdi (Ciseppe Verdi), Gia-como Puccini (Ciakomo Puçini), Richard Wagner (Riçırd Vagner), Gustav Mahler (Gustav Mahler), Piyotr İlyiçTschaikovsky (Piyotr İlyiç Çaykovski), Niccolo Paganini, Hector Berlioz (Hektor Berliyoz), Sergei VasilyeviçRachmaninoff (Sergey vasilyeviç Rahmaninov), Camille Saint Saens (Kamil Sen San) ise Romantik Dönemmüziğini oluşturan bestecilerdir. Opera Wagner’in eserleriyle, senfonik müzik Brahms’ın eserleriyle konçertoformu ise Schumann, Liszt, Saint Saens, Chopin, Tschaikovsky gibi bestecilerin unutulmaz eserleriyle zirveyeulaşmıştır. En önemli müzik türlerinden olan lied (şarkı) formunda ise en çok eser veren besteci Schubert ol-muştur.

Ünlü Düğün Marşı’nın bestecisi Felix Bartholdy Mendelssohn (1809-1847)başarılı bir besteci olmasının yanında resimde de yetenekliydi. Leipzigh konser-vatuarını kurmuştur. Romantik Dönemin en güzel eserlerinden biri olan Bir YazGecesi adlı uvertürünü on yedi yaşında yazmıştır. 1829 yılında Bach’ın unutulaneseri Aziz Matta Pasyonu’nu gün ışığına çıkarmıştır.

1. ETKİNLİK

Aşağıda Romantik Dönem bestecilerinin yaşamlarından kısa bilgiler verilmiştir. Bu bilgilerden yolaçıkarak Romantik üslubun oluşmasını sağlayan nedenleri, müzikleri arasındaki farklılıkları ve benzerliklerikarşılaştırınız.

64

Robert Schumann (1810-1856), Alman bestecilerinin içinde en roman-tiğidir. Kendi çocuklarını eğitmek için yazdığı piyano eserlerinden biri Çocuk Sah-neleri olan besteci aynı zamanda müzik yazılarını yazdığı Yeni Müzik adlı bir dergiçıkarmıştır.

Frederic Chopin (1810-1849) hemen hemen tüm bestelerini piyano içinyapmıştır. İkinci piyano sonatının ağır bölümü olan Cenaze Marşı her toplumdaetkili olmuştur. Varşova’dan ayrılırken dostlarının verdiği bir avuç Polonyatoprağını hiç yanından ayırmamış ve ülkesine dönemeden Paris’te ölmüştür.

Olağanüstü keman çalışı nedeniyle insanları şaşkına çeviren ve bugün bileseslendirilmesi güç olan 24 Kapris’i yazan Niccolo Paganini (1782-1840), viyola,mandolin ve gitar da çalmıştır. 24 Kapris eseri diğer besteciler tarafından birçokkez çeşitlenmiştir.

1827’de izlediği Shakspeare’in Hamlet oyununda Ofelya’yı oynayansanatçıya âşık olan ve karşılıksız sevgisi yüzünden Fantastik Senfoni’yibesteleyen Hector Berlioz (1803-1869), aynı zamanda müzik yazarlığı ile de ün-lüdür.

Franz Liszt (1811-1886), programlı müziğin devamı olan senfonik şiirinbabası olarak bilinir. İstanbul dahil olmak üzere tüm Avrupa’yı gezerek piyanoylakonser vermiştir. Büyük bir piyano virtüözü olan Liszt birçok bestecinin eserlerinipiyanoya uyarlamıştır. Macar Rapsodileri en beğenilen eserlerindendir.

Johannes Brahms (1833-1897) Romantik Dönemde yaşayıp Klasik Döne-min müziğini sürdüren bir bestecidir. Müzikte bir yenilik yaratma çabası içinegirmemiş ve üstün yetenekli bir piyanist olarak mutlak müzik için savaş vermiştir.İki piyano için yazdığı Macar dansları bugün de popülerliğini korumaktadır.

65

Richard Wagner (1813-1883) yirmi yaşından sonra müziğe başlamıştır.Cüceler Kralı Nibelung’un Yüzüğü adlı operalar dizisinde yer alan dört eseri, dörtgün art arda oynanır. Wagner tüm operalarının librettolarını kendisi yazmıştır.Müziğiyle birçok besteciyi etkilemiş olan besteci, aynı zamanda şair, yazar,teorisyen ve filozoftur.

Camille Saint Saens (1835-1921) Fransa’nın en sağlıklı yaşlılarından biriolarak, seksen yaşından sonra kendi orkestra eserlerini yönetmek üzere turnelereçıkmıştır. Hayvanlar Karnavalı ve benzeri eserleri nedeniyle günümüzde çocuk-ların da dinlemekten en çok hoşlandıkları bestecidir.

Müziği, müzik için yazan Sergei Vasilievich Rachmaninoff (1873-1943)piyano konçertoları ile ünlüdür. “Kelimenin tam anlamıyla melodik bir buluş, herbestecinin gerçek amacı olmalıdır,” demiştir. Rahmaninoff eserlerinde, ülkesin-den ayrı yaşamasına rağmen ulusal renkleri birleştirmiştir.

Guiseppe Verdi (1813-1809), İtalyan operasını kimsenin ulaşamadığıbir doruğa yükseltmiştir. Kaydı yapılmamış hemen hiçbir operası kalmamış gibidir.Verdi’nin operaları genellikle üç dönemde incelenir: İlk grup, Il Travatore ve LaTraviata ile doruğa tırmanmış, ikinci grup Aida’nın , üçüncü grup ise Othello ileFalstaff ‘ın başarısını taşımıştır. Falstaff operası Shakespeare’in “Bütün dünya

bir sahnedir,” sözleriyle biter.

Piyotr İlyiç Tschaikovsky (1840-1893)’nin bir eserini dinlemek birorkestrasyon dersiyle eş değerdedir. Nefis bir orkestralama ürünü olan ustacaritimli, saf dans nitelikli baleleri, bu biçimin temel eserlerini oluştururlar.Fındıkkıran, Kuğu Gölü, Uyuyan Güzel baleleri türlerinin en seçkinleridir.

En duyarlı şarkı yazarlarından olan Franz Schubert (1797-1828), gençyaşta ölmesine rağmen şarkı formunda 1250 eser vermiştir. Dostları ile aynıklavyeyi paylaşmak için piyano düetleri de yazmış olan Schubert’in bazı sen-fonileri (Bitmemiş Senfoni gibi) ömrü yetmediği için yarım kalmıştır.

66

2. ETKİNLİK

Camille Saint Saens ‘ın İskeletlerin Dansı isimli eserini dinleyiniz ve aşağıda verilen konusuyla ilgi kur-maya çalışınız.

Eserin öyküsü mezarlıkta geçer. Arp on iki vuruşuyla gece yarısı olduğunu belirtir. Sonra ıhlamurağacının hışırtısı ile soğuk kış rüzgârı kendini hissettirir. Daha sonra kemanın tedirginlik yaratan ezgisi ileiskeletler mezarlarından çıkarlar ve gecenin sessizliğinde dansa başlarlar. Dans sırasında kemiklerin birbirineçarpmaları ile ortaya çıkan etkileyici tını ksilofon ile seslendirilir. Uzun süren dansın bitiminde iskeletler etrafakaçışır ve horozun ötüşü duyulur. Horozun ötüşünü obua seslendirir. Son olarak keman ortaya çıkar ve minörtonda çaldığı üzüntülü bir bitiş teması (coda) ile iskeletlerin dansının bittiğini belirtir.

3. ETKİNLİK

İlk Romantik besteci Carl Maria von Weber (Karl Mariya Fon Veber, 1786-1826), Sevil Berberi o-perasının bestecisi Gioacchino Rossini (Ciaççino Rosini, 1792-1868), Madam Butterfly operasıyla gerçekçiopera akımının temsilcisi Giacomo Puccini (1858-1924), Carmen (Karmen) operasının bestecisi GeorgesBizet (Jorj Bize, 1838-1875) Mavi Tuna Valsi’nin bestecisi, Vals Kralı olarak bilinen Johann Strauss (YohanŞtraus, 1825-1899), Grand Opera (Büyük Opera)’yı geliştiren Giacomo Meyerbeyer (Ciakomo Meyerbeyer,1791-1864), Opera Comique (Opera Komik) türünde eserler veren Jacques Offenbach, Bel Canto (Bel Kanto;güzel şarkı söyleme yöntemi)’yu geliştiren Vincenzo Bellini (Vinçenzo Bellini, 1801-1835) ve İtalyan operasınaRomantik Dönem özelliklerini yerleştiren ilk besteci olan Gaetano Donizetti (Gayetano Donizetti, 1797-1848),senfonik şiirin Liszt’ten sonraki temsilcilerinden, bir saatten uzun senfonileri olan Gustav Mahler (1860-1911)ve Richard Strauss (Riçırd Ştraus, 1864-1949) hakkında araştırma yapınız. Bu bestecilere ait eserlerdenörnekleri sınıfta dinleyiniz ve eserlerin özelliklerini Romantik müzik özellikleriyle karşılaştırarak bilgilerinizipekiştiriniz.

4. ETKİNLİK

Romantik Dönem bestecilerini araştırarak ülkelerine göre adlarını yazınız.

ALMANYA İNGİLTERE

FRANSA

RUSYAİTALYA

DİĞER ÜLKELER

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

4. Verilen bilgilere göre isteneni karşılığına yazınız.

………………………. Klasik Dönemi Romantik Döneme bağlayan bestecidir.………………………..Romantik Dönemi başlatan bestecidir. ………………………..Romantik bestecilerin en çok işledikleri konulardır. ………………………..Liszt’in buluşudur ve programlı müziğin devamıdır.

3. Aşağıda verilen cümleleri doğru ise (D), yanlış ise (Y) şeklinde işaretleyiniz.

( ) Romantik Dönemde en çok piyano ve keman için eser bestelenir.( ) 24 Kapris, Chopen’in eseridir.( ) Carmen, Bizet’in eseridir.( ) İpek Merdiven, İtalya’da bir Türk, Sinderalla, Hırsız Saksağan ve Sevil Berberi, Rossini’nin eserleridir.

1. Aşağıdakilerden hangisi piyano çalma anlayışına getirilen yeniliklerden değildir?

A) Duyarlı ve zarif çalmaB) Gösterişli ve etkili çalmaC) Teknik ve virtüoziteyi gözeterek çalma D) Rubato çalma E) Sürekli forte çalma

6. Aşağıda verilen Romantik Dönem formlarını bir eserle örneklendiriniz.

67

5. Aşağıdaki bestecileri dönemlerine göre ilgili sütuna yerleştiriniz.

Haydn, Stamitz, Telemann, Bach, Liszt, Rossini, Corelli, Victoria, Lasso, Despres, Mozart, Palestrina, Mon-teverdi, Schubert, Vivaldi, Gluck, Verdi

BAROK KLASİK ROMANTİK RÖNESANS

Lied Polonaise Mazurka Polca

Capriccio Barcarolle Nocturne Ballade

7. Bach’ın müziği kendi döneminde oda müziği topluluklarıyla çalınırken, Romantik Dönemde eserlerininçoğu büyük senfonik orkestralar tarafından yorumlanmıştır. Bu iki farklı seslendirme şeklinin, Bach’ın eser-lerindeki anlatım özelliklerine etkileri hakkındaki düşüncelerinizi kısaca yazınız.

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


2. Romantik Dönemin en önemli çalgısı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Zihter B) Klavikord C) Klavsen D) Piyano E) Org

68

8. Bu dönemin bestecilerinin içinden bir besteciyle röportaj yapma olanağınız olsaydı kimi seçerdiniz, neden-lerinizi yazınız.

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

9. Romantik Dönemde en çok hangi çalgılar için eser bestelenmiştir ? Yazınız.........................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

10. Romantik Dönem müziğinin kendinden önceki çağlardan farklı başlıca özelliklerini yazınız.........................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

69

7.ÜniteMÜZİKTE ULUSAL AKIMLAR

MÜZİKTE ULUSAL AKIMLAR

ULUSAL MÜZİK OKULLARI

70

ULUSAL MÜZİK OKULLARI

1. Ulusal müzik kavramından ne anlıyorsunuz? Söyleyiniz.2. On dokuzuncu yüzyılda Ulusalcılık daha çok hangi ülkeleri etkilemiştir? Söyleyiniz.

1. ETKİNLİK

Ulusal müziğin oluşumuna yol açan nedenlerle ilgili düşüncelerinizi kısaca yazınız.


...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

7. ÜNİTE: MÜZİKTE ULUSAL AKIMLAR

BİLGİLENDİRME

On dokuzuncu yüzyıl müziğinde Ulusalcılık, yazılı ve sözlü gelenekler doğrultusunda halk kültürüne duyu-lan ilgiyle gelişmiştir. Besteciler bu dönemde Avrupa’da egemen olan müzik anlayışına tepki olarak kendi ulusaldeğerlerini öne çıkaran yeni bir anlayışa yönelmişler böylece bu alanda önemli besteler vermişlerdir. Yerel kay-naklardan gelen bağımsız bir müzik dili arayışı özellikle Rusya, Fransa, İspanya, İngiltere ve Doğu Avrupaülkelerinde önem kazanmıştır. Her ülkenin kendi geleneğine, tarihsel geçmişine sahip çıkmasıyla başlayan busüreçte besteciler halk şarkılarını ve danslarını işleyerek kendi ulusal okullarını kurmuşlardır.

Rus Okulu; On dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında Alman, İtalyan, Fransız kökenli müziğin egemenliğinireddeden Rus Beşleri adıyla anılan bestecilerden Cesar Cui (Sesar Kui), Modest Musorgski (Modest Musorski),Mili Balakirev (Mili Balakirev), ve Nikola Rimsky Korsakov (Nikola Rimski Korsakov), Alexander Borodin (Alek-sandır Borodin) halk şarkıları ve modal dizilerini, ülkelerinin doğasını ve efsanelerini müziklerinde duyurarakgerçek Rus ruhunu taşıyan müzik dilini oluşturmuşlardır.

Çek Okulu; Çek ulusal okulunu kuran besteci Bedrich Smetana (Bedrik Sımetana)’dır. Çek besteciler,Smetana ve Antonin Dvorak (Antonin Dıvorjak), programlı müziklerinde, operalarında ülkelerinin kaynaklarınabelirli ölçüde yönelmişler ancak müzik dili olarak Avrupa’yı benimsemişlerdir.

İspanyol Okulu; Felipe Pedrell (Felipe Pedrel, 1841-1922), kendine özgü bir İspanyol müziğinin yaratıl-masını savunarak zengin İspanyol halk müziğini incelemiş, on altıncı yüzyıl İspanyol bestecilerini ve operalarınıyayınlatmıştır. Böylece İspanyol müziğinde ulusal akım başlamıştır. Daha sonra İsaac Albeniz (İsak Albenis),Enrique Granados (Enrike Granados), Manuel de Falla (Manuel de Falya) ve üç yaşından itibaren yaşamını körolarak sürdüren Joaquin Rodrigo (Hoakin Rodrigo) İspanyol halk ezgilerinden yararlanarak İspanyol ulusalmüziğini oluşturmuşlardır.

İskandinav Okulu; İskandinav ülkeleri on sekizinci yüzyılda Avrupa müzik akımlarının dışında kalırken,on dokuzuncu yüzyıl romantizmi içinde Ulusal akımlara duyarlı olmuşlar ve ancak yirminci yüzyıl başında ünekavuşan besteciler yetiştirmişlerdir. Jean Sibelius (Yan Sibelyus), Edward Grieg (Edvırd Greyg), Carl Nielsen(Karl Nilsen) ve Hilding Rosenberg (Hilding Rozenberg), İskandinav okulunun önemli temsilcileri olmuşlardır.

İngiliz Okulu; Ulusalcı yönelim İngiliz müziğine çok geç ulaşmıştır. Edward Elgar (Edvırd Elgır), VaughanWilliams (Vogın Vilyıms), Gustav Holst (Gustav Holts) ve Frederic Delius (Frederik Delyus), halk ezgilerini,törenlerini ve efsanelerini araştırarak İngiliz müziğini Orta Avrupa müziğine yaklaştıran besteciler olmuşlardır.

Polonya Okulu; Polonya’nın yüzyıllar boyunca Rusya’nın egemenliği altında yaşaması bu ülkede ulusalbilincin uyanmasında etkili olmuştur. Ulusal Polonya Müziği’nin kurucusu Stanislav Moniuszko (StanislavMonyuşko, 1819-1872)’dur. Henry Vieniavsky (Henri Vienavski, 1835-1880), İgnaz Paderevsky (İgnazPaderevski, 1840-1941) önemli eserler vererek Polonya Ulusal Müziği’ne katkıda bulunmuşlardır.

Macar Okulu; Macaristan’da 1848-1867 yılları arasında süren bağımsızlık savaşı sonunda gelişen ulusalyapı müziğe de yansımıştır. Franz Liszt dışında Ernö Dohnanyi (1877-1960), Bela Bartok, Zoltan Kodaly (1882-1967) yaptıkları çalışmalarla Macar Ulusal Müziği’ni geliştirmişlerdir.

71

3. ETKİNLİK

Aşağıda verilen eser isimlerini bestecileriyle eşleştiriniz. Eserlerle ilgili notasyon örneklerini sınıfınızdainceleyerek müziksel özelliklerini açıklayınız.

2. ETKİNLİK

Ulusal akım bestecilerinin eserlerinden bir arşiv oluşturunuz. Dinlediğiniz eserlerin bestecilerini veülkelerini bulmaya çalışacağınız bir oyun düzenleyiniz.

Cesar Cui Mili Balakirev Modest Musorgski Nikola Rimski-Korsakov Alexandr Borodin 1835-1918 1837-1910 1839-1881 1833-1887 1884-1908

Prens İgor Operası, İspanyol Kapriçyo’su, Boris Godunof Operası, İslamey Fantazisi, Angelo Operası.

................................ ................................. .................................. ................................. .................................

RUS BEŞLERİ

Bedrich Smetana Antonin Dvorak Leos Janacek 1824-1884 1854-1928 1841-1904

Küçük Kurnaz Tilki Operası, Yeni Dünya Senfonisi, Dalibor Operası.

........................................... ............................................... ..........................................

ÇEK BESTECİLER

İsaac Albeniz Enrique Granados Manuel De Falla Joaquin Rodrigo1860-1909 1867-1916 1876-1946 1891-1999

Aranjuez Konçertosu, Üç Köşeli Şapka Balesi, Goyescas Operası, Iberia Süiti.

.......................................... .......................................... ........................................ ......................................

İSPANYOL BESTECİLER

İSKANDİNAV BESTECİLER

72

4. ETKİNLİK

Borodin’in Prens İgor adlı dört perdeden oluşan operasının konusunu okuyunuz. Eseri dinleyerek Rushalk ezgilerinin de duyurulduğu müzikal yapısını konusu ile ilişkilendirerek düşüncelerinizi yazınız.

Borodin’in on ikinci yüzyılda Ruslarla Türklerin ilişkilerini ele alarak aşk, savaş ve ihanet kavramlarınıişlediği eserin konusu şöyledir:

Rusya’nın sevilen hükümdarı Prens İgor, Poloveçlere karşı sefere gitmek üzereyken birden bire güneştutulması başlar. Her tarafı korkunç bir karanlığın basmasını kötü bir işaret olarak yorumlayan halkla birliktekarısı Yaroslavna da Prens İgor’un savaşa gitmesini istemez. Prens İgor buna rağmen geri adım atmaz. Karısınıve ülkesini arkadaşı Galitski’ye emanet ederek, oğluyla birlikte yola çıkar. İgor savaşırken arkadaşı Galitski iseülkesine ve prense ihanet eder. Oğluyla birlikte Poloveçlerin hükümdarı Konçak Han’ın eline esir düşen Prensİgor için bu esirlik bir yeniden doğuş ve uyanış anlamına gelir. Orada bir esir gibi değil değerli bir misafir olarakağırlanan İgor, savaşmaya gittiği ülkenin kültürlü ve gelişmiş bir yer olduğunu anlar. Böylece iki ülke arasındaçıkması muhtemel savaşta hükümdar çocukları arasında filizlenen aşk, barışın habercisi olur.

Brigg Panayırı Senfonik Şiiri, Gezegenler Süiti, Bir Deniz Senfonisi, Gerontius’un Düşü Oratoryosu.

.......................................... .......................................... ........................................ ......................................

İNGİLİZ BESTECİLER

Jean Sibelius (Finlandiya) Edvard Grieg (Norveç) Carl Nielsen (Danimarka) Hilding Rosenberg (İsveç) 1865-1957 1843-1907 1865-1931 1892-1985

İki Kapılı Ev Operası, Maskarade Operası, Holberg Süiti, Kullervo Senfonisi.

........................................ .......................................... ........................................ ......................................

Edward Elgar Vaughan Williams Gustav Holst Frederick Delius 1857-1934 1872-1958 1874-1934 1862-1904

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

73

7. Ulusal müzik okullarının oluşumlarını açıklayınız.

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


Grieg………………………..ulusal müzik okulunu kuran besteci.Smetana…………………….. ulusal müzik okulunu kuran bestecidir. Pastoral Senfoni adlı eserin bestecisi …………………………...Üç Köşeli Şapka Balesinin bestecisi ………………………………

1. Aşağıdaki bestecilerden hangisi müzik akımı öncülerinden değildir?

A) Smetana B) Dvorak C) Cesar Cui D) Mozart E) Balakirev

4. Aşağıdaki cümlelerin başına doğru ise ( D ), yanlış ise ( Y ) yazınız.

( ) Ulusal akımlar, ülkelerin Fransız, Alman ve İtalyan müziğinin etkisinden sıyrılmalarını sağlamıştır. ( ) İberia Süiti, İsaac Albeniz’in eseridir. ( ) Aranjuez, Joaquin Rodrigo’nun eseridir.( ) Ulusal akımlar on sekizinci yüzyılda başlamıştır.

6. Ulusal müzik akımının bestecilerin kendi müzik dillerini oluştururken kullandıkları kaynaklar açısındanevrensel ve ulusal müziğe etkileri neler olmuştur? Kısaca yazınız.

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Aşağıdaki bestecilerden hangisi Rus beşlerindendir?

A) Mozart B) Elgar C) Grieg D) Tschaikovsky E) Musorgski


3. Aşağıdaki bestecilerden hangisi İspanya’da ulusal akımı başlatan bestecidir?

A) Felipe Pedrell B) İzaac Albeniz C) Enrique Granados D) Manuel de Falla E) Joaquin Rodrigo

74

8. Avrupa’da ulusal akımın geliştiği ülkelerin isimlerini yazınız.

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

9. Aşağıdaki cümleden yola çıkarak on dokuzuncu yüzyıl ulusalcı müzikle ilgili bir kompozisyon yazınız.

“On dokuzuncu yüzyıl bestecilerinin kendi halklarına duydukları yakınlık ulusal müzik hareketiningelişmesinde rol oynamıştır.”

..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

10. Ulusal akım sonucu oluşan okulların isimlerini yazınız.

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

8.ÜniteBATI MÜZİĞİ FORMLARI

BATI MÜZİĞİ FORMLARI

ÇALGI, SAHNE VE DİN MÜZİĞİ FORMLARI

76

8. ÜNİTE: BATI MÜZİĞİ FORMLARI

1. Seslendirdiğiniz eserlerin formlarını biliyor musunuz? Arkadaşlarınızla paylaşınız.2. Bugüne kadar öğrendiğiniz müzik formlarını tarihsel dönemlerine göre sınıflandırınız.

1. ETKİNLİK

Formların tarihsel evrimini araştırınız. Bir şema üzerinde göstererek sunum yapınız.

Müzik tarihi boyunca ortaya çıkan farklı formlar zaman içinde değişerek günümüze ulaşmıştır. Budeğişimin ana kaynağı toplumsal, sosyal, kültürel ve bilimsel yaşamda olan değişikliklerin, sanatçının güzellikve estetik anlayışıyla yoğrulmasıdır. Sanatçı tıpkı bir bilim adamı gibi deneysel bir çalışmayla yeni oluşantoplumsal yapıyı kendi eserine uygular.

Her dönemde sanat dallarında yeni formlar oluşmuştur. Müzikte formlar, tarihsel gelişimine, seslendirilişşekline göre Çalgı Müziği, Sahne Müziği ve ve Din Müziği şeklinde sınıflandırılır.

J.S.Bach’ın Fransız süiti’nden bir bölüm

2. ETKİNLİK

Çalgı, sahne ve din müziği formlarından örnekleri içeren bir müzik arşivi oluşturunuz.

BİLGİLENDİRME


ÇALGI, SAHNE VE DİN MÜZİĞİ FORMLARI

77

ÇALGI MÜZİĞİ FORMLARI

Sonatın kökeni on altıncı yüzyıla dayanır. Sonat; bir veya iki çalgı için yazılmış, birbirini izleyen üç ya dadört bölümden oluşmuş, dil zenginliği ve anlatım gücü yüksek olan enstrumantal bir eserdir. Sonat ve sonatformu ayrı kavram ve terimlerdir. Sonat bir form değil senfoni, süit, konçerto gibi çok bölümlü çalgısal bir türdür.Sonat formu ise bu türdeki eserlerin genellikle ilk allegro bölümünde kullanılan ve adını bundan alan yapı an-lamındadır. Sonat formu Klasik Döneme kadar gelişimini sürdürmüş, Mozart, Haydn ve Beethoven gibi beste-ciler bu forma son şeklini vermişlerdir.

Senfoni, Klasik Dönemde orkestra için sonat formunda bestelenmiş dört bölümlü eserdir. On yedinciyüzyıl başlarında çalgı müziğinin önde gelen biçimlerinden biri olan üç bölümlü sinfonia (sinfoniya)’dantüremiştir. İtalyan operasında üvertür olarak bir dönem varlığını sürdüren sinfonia, Haydn ile birlikte yeni boyut-lar kazanarak yerini senfoniye bırakmıştır. Haydn, Mozart ve Beethoven bu formu geliştirerek birçok önemlieser bestelemişlerdir. Romantik Dönem bestecilerinin orkestrayı genişletmeleri zengin ses olanaklarına ulaşıl-masını sağlamıştır. Böylelikle senfonik şiirin yolu açılmıştır.

Senfonik şiir, Romantik Dönem bestecilerinin şiirsel iç dünyalarını anlatmak ve anlatımı güçlendirmekiçin geliştirdikleri programlı müziklerden doğan tek bölümlü geniş soluklu, uzun eserlerdir. Betimleyici özelliğiolan, müzik dışı değerler taşıyan, enstrumantal, bir olayı, bir konuyu müzik diliyle anlatmak, canlandırmakamacıyla büyük orkestra için yazılmıştır. Senfonik şiir formunu ilk uygulayan kişi, on dokuzuncu yüzyıl orta-larında Liszt olmuştur.

Konçerto, genellikle solo bir çalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni orkestrasının eşlik etmesi ilegerçekleşen müzik biçimidir. On sekizinci yüzyılın ikinci yarısında Haydn, Mozart, Stamitz, Christian Bach gibibestecilerin eser verdiği bir biçimdir. Konçerto ilk olarak Barok Dönemde ortaya çıkmış ve Klasik Döneme kadargelişimini devam ettirmiştir. En önemli temsilcilerinden biri Vivaldi’dir. Yazmış olduğu dört yüz elliden fazlakonçerto, birçok besteciye ışık tutmuş ve konçertonun tarih içerisindeki gelişimini büyük ölçüde etkilemiştir.Aynı dönemde yaşamış olan Corelli, Haendel ve J. S.Bach’da konçerto formunda birçok eserler vermişlerdir.

Konçerto grosso, küçük bir grubunun büyük bir çalgı gurubu ile karşılıklı ve birlikte müzik yapması ilke-sine dayanan müzik biçimidir. Bu türün en önemli temsilcilerinden biri Corelli’dir. Vivaldi ve Haendel de bu form-da önemli eserler yazmışlardır. Formun bölüm sayıları bestecilere göre değişkenlik göstermektedir. Örneğin,Corelli konçerto grossoları dört veya altı bölümden oluşurken, Haendel konçerto grossoları dört vaya yedi bölümarasında değişmektedir. Hemen hemen bütün Barok Dönem bestecilerinin bu formda bestesi bulunmaktadır.Bu form Klasik ve Romantik Dönemlerde kullanılmamıştır.

Konçertant senfoni, yapısı ve anlatım özelliği bakımından senfoniden farklı olmayan kaynağındakonçerto grosso olan müzik biçimidir. On dokuzuncu yüzyılda bu kavramın yerini ikili konçerto, üçlü konçertoterimleri almıştır. İki ya da üç solo çalgı için konçerto biçimidir.

Süit, ilk örnekleri Orta Çağ halk danslarına dayanır. Barok Dönemden yirminci yüzyıla kadar bir çokbesteci süit formunda eser bestelemiştir. Allemende, courante, sarabande, gigue gibi farklı tempolardaki dansparçalarının ard arda dizilmesiyle oluşur. Bazen, sarabande ve gigue arasına menuet, gavotte, bourree (bure)gibi başka dans parçaları da eklenmiştir.

Variation (varyasyon), on altıncı ve on yedinci yüzyılda parlak çağına ulaşmıştır. Eserde, başta duyu-lan temanın ezgi, ritim ve armoni yönünden değişikliklere uğrayarak birçok kez tekrarlanmasıdır. Varyasyonformunun ilk örnekleri chaconne ve passacagliadan kaynaklanmıştır. Bu formdaki en olgun eserleri BarokDönemde özellikle J. S. Bach ve Haendel vermişlerdir. Romantik Dönemde ise Brahms, varyasyon formundabüyük ustalık göstermiştir.

BİLGİLENDİRME

3. ETKİNLİK

Sınıfınızda çalgı grupları oluşturunuz. Konçerto, senfoni, sonat ve varyasyon çalgısal formlarınınmüziksel özelliklerini açıklayarak birer örnek seslendiriniz.

SAHNE MÜZİĞİ FORMLARI

Bale, çalgı müziği eşliğinde koreografik yapısı belirlenmiş sanatsal dans gösterisidir. Bale, ilk olarak onyedinci yüzyılda Fransa’da Kral on dördüncü Louis (Lui) zamanında yükseliş göstermiştir. Fransız besteciJean-Baptiste Lully (Jan Baptist Lali) sayesinde Paris balenin başkenti olmuştur.

BİLGİLENDİRME

78

5. ETKİNLİK

Requiem, passion, missa, motet dinî formlarından en tanınmış örnekleri bulunuz. Eserleri dinleyerekform özelliklerini açıklayınız.

Opera, bir konuyu canlandırmak için belirli bir kurgusu olan libretto üzerine bestelenmiş ses ve çalgımüziklerinin yanı sıra, bir sahne eserinin gerektirdiği bütün sanatsal ve teknik ögeleri, amaca uygun biçimdedüzenleyip kullanmayı öngören, birkaç bölümden oluşmuş, müzikli sahne eseridir. İlk opera, 1597 yılında İtalyanbesteci Jacobo Peri’nin bestelediği Daphne operasıdır. Ardından 1600 yılında Euridice isimli ikinci ope-rasınıyazmıştır. On yedinci yüzyılda operayı geliştiren ve yeni bir soluk kazandıran besteci Monteverdi’dir. İtalya’daVenedik ve Napoli Okulları, Fransa’da Kraliyet Müzik Akademisi’nden yetişen birçok besteci önemli operalarbestelemişlerdir. On sekizinci yüzyılda yükselişini sürdüren operanın bu dönemdeki en önemli bestecileri Haen-del, Telemann (Teleman), Rameau, Gluck, Mozart, on dokuzuncu yüzyılda ise İtalyan besteci Verdi, Weber,Rossini, G. Donizetti, Bellini, Berlioz, Bizet, Saint Saens ve Wagner operaya pek çok yenilik getirmiş ve önemlieserler vermişlerdir. Yirminci yüzyılın ilk yarısından başlayan süreçte Puccini, Strauss, Debussy, Janacek,Berg, Prokofief, Ahmet Adnan Saygun önemli operalar bestelemişlerdir.

Oratoryo, kutsal konulu bir metin üstüne çalgılar, koro ve solistler tarafından söylenmek üzere yazılmış,sahnelenmeyi gerektirmeyen türdür. Orta Çağ’da konusu ahlak olan dinî dramlar, oratoryonun en eski şeklidir.Bunlar dramatik diyaloglarla koronun söylediği ilahilerden oluşur. İlk tanınmış bestecisi Carissimi’dir. On se-kizinci yüzyıldan sonra konusu din dışı olan oratoryolar bestelemiştir. Romantik Dönemde Schuman veMendelsshon bu türün önemli yapıtlarını vermişlerdir. Modern oratoryonun ilk büyük temsilcisi Christus” (Kris-tus) isimli oratoryosu ile Liszt’dir.

Kantat, solo şarkıcılar ve koro için çalgı eşlikli, birkaç bölümden oluşan, kilise ya da konser salonundaseslendirilmek üzere yazılmış konulu sahne müziğidir. En eski sahne kantatı 1539 yılında Floransalı besteciLuca Martini (Luka Martini) tarafından yazılmıştır. Erken Barok Dönemden başlayarak yirminci yüzyıla kadarbirçok besteci kantat formunda eser bestelemiştir. On sekizinci yüzyıldan sonra din dışı konularda da kantatbestelenmiştir. Kantat formunu geliştiren ve kesin biçimini veren, oratoryonun da ilk büyük bestecisi olan Caris-simi’dir. Scarlatti (Sıkarlatti), Rameau, Telemann ve Bach da dinî ve din dışı kantatlar bestelemişlerdir. Klasikve Romantik Dönemde kullanılmamıştır. Yirminci yüzyılda Bartok, Prokofief, Stravinski kantat formunda eser-ler bestelemişlerdir.

4. ETKİNLİK

Bulunduğunuz bölgedeki opera, bale temsillerine giderek izlediğiniz eserlerin formlarıyla ilgili özelliklerisınıfınızda anlatınız.

DİN MÜZİĞİ FORMLARI

Missa, on ve on altıncı yüzyıllar arasında kilise müziğinin en eski, köklü ve önemli biçimidir. Missa, onaltıncı yüzyılda gelişkin biçimine ulaşmıştır. On sekizinci yüzyıldan önce eşliksiz olarak yapılan missalar çalgıeşliği ile birlikte kendine özgü ağır havasını yitirmiştir. On altıncı ve on yedinci yüzyıllarda en önemli missabestecileri Palestrina ve Byrd’dır. Haydn, Mozart, Weber ve Schubert gibi besteciler kilisesi adına missalarbestelemişlerdir.

Requiem, kilisede seslendirilmek üzere bestelenmiş ölüm duasıdır. Bir tür missadır. Fakat duanın ezgisi,parçalarının sırası ve sayısı bakımından missadan farklıdır. Orta Çağ’da bu form Gregor şarkılarıyla tek sesliolarak seslendirilirken Rönesans Döneminde özellikle Lasso ve Victoria gibi besteciler tarafından kontrpuanyöntemiyle çok sesli olarak bestelenmiştir. En tanınmış Reqiuem bestecileri Palestrina, Mozart, Schumann,Dvorak ve Verdi ‘dir.

Motet, Avrupa müziğinde on üçüncü yüzyılın başlarından on sekizinci yüzyılın ortalarına kadar varlığınısürdüren dinî müzik biçimidir. Motet, çoksesli ve a capella sitilinde bestelenir. İlk motet örnekleri Eski SanatDöneminde Adam de la Hall tarafından bestelenmiştir.

Passion, İsa’nın yaşamını ve çarmıha gerilme öyküsünü dile getiren motet benzeri bir türdür. On ye-dinci yüzyıldaki ilk passion örnekleri orkestra eşliği olmayan bir kantat özelliğindeydi. İlk gelişkin biçimi Al-manya’da Heinrich Schütz’ün (Henrih Şütz, 1585-1672) eserlerinde görülür. Passion formunun en iyi örnekleriniMattheus (Matta) ve Johannes (Yohannes) Passion adlı eserleriyle J.S.Bach vermiştir.

BİLGİLENDİRME

Farklı formlarda ilk izlediğiniz müzik eserlerini hatırlamaya çalışarak, aşağıda verilen formlara örneklerveriniz.

Opera …………..…..Konçerto ………………Senfoni ………………Bale ………………

79

6. ETKİNLİK

OKUMA METNİ

MÜZİK DİNLEYİCİSİNİN SORUMLULUKLARI...Çağdaş insan yaşamakta olduğu zamanı ile bu zamana kadar gelmiş olduğu kültürel birikimlerden sürekli

olarak geliştirmeye çalıştığı yetenekleri ile bilincinde olduğu ihtiyaçlarına uygun olarak yararlanabilen, toplumauyumlu fakat yeniliklere açık, insani değerlere sahip olarak üretken ve sağlıklı olmaya çalışan bireydir.

Çağımızın eğitim anlayışı da yukarıda tanımlamaya çalıştığımız çağdaş insanı yetiştirme amacına dönük-tür. Çağdaşlık kavramının içerisinde uygar müzik dinleyicisi gibi kavram ve deyimler bulunmaktadır. Uygarmüzik dinleyicisi, müzik dinleme ile ilgili bilimsel bilgileri edinmiş, çağdaş müzik dinleme teknolojisinin ürün-lerinden yararlanmayı bilen ve yeni bilimsel bilgilere ve teknoloji ürünlerine ilgi duyan bir dinleyici modelidir.

...Prof. Dr. Edip GÜNAY

Müzikte 2000 Sempozyumu

Bach’ın el yazması Prelude örneği

Okuma metninden hareketle bir müzik dinleyicisinin dinlediği eserle ilgili bilgi sahibi olmasının gerekliliğikonusundaki düşüncelerinizi yazınız.

7. ETKİNLİK

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

80


6. Aşağıda verilen formları ilgili kutuların içine yerleştiriniz.Sonat, Senfoni, Bale, Kantat, Konçerto, Konçerto Grosso, Konçertant Senfoni, Opera, Oratoryo,Varyasyon, Passion, Requiem, Missa, Motet, Süit

4. Aşağıda verilen eserlerin formları doğru ise (D), yanlış ise (Y) yazınız.

( ) Haydn, Yaradılış Sonatı( ) Beethoven, Ay Işığı Kantatı( ) Mozart, Jüpiter Senfonisi( ) Vivaldi, Mevsimler Balesi( ) Mozart, La Traviata konçertosu

1. Aşağıdakilerden hangisi çalgı müziği formlarından değildir?

A ) Varyasyon B) Konçerto C) Senfoni D) Opera E) Konçertant senfoni


……………., başta duyulan ana fikrin ezgi, tartım ve armoni yönünden değişikliklere uğrayarak birçok keztekrarlanması ve ona yeni görünüşlerin verilmesidir.……………., bir veya iki çalgı için yazılmış, birbirini izleyen çeşitli özelliklerde üç ya da dört bölümden oluş-muş, dil zenginliği ve anlatım gücü yüksek olan çalgısal bir formdur.

7. Barok Dönem sonat formu ile Klasik Dönem sonat formu arasındaki farklılıklar nelerdir? Yazınız.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Aşağıdakilerden hangisi sahne müziği formlardandır?

A) Bale B) Missa C) Senfonik Şiir D) Sonat E) Passion

........................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................

Çalgı Müziği Formları

........................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................

Sahne Müziği Formları

........................................................................................................................................................................................................................................................................

.......................................

Din Müziği Formları

3. Aşağıdakilerden hangisi Barok dönemde ortaya çıkan din müziği formlarından değildir?

A) Missa B) Passion C) Motet D) Requiem E) Sonat

9.Ünite20. YÜZYILDA MÜZİK

20. YÜZYILDA MÜZİK

1. EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)`İN DOĞUŞU

2. EMPRESYONİZM’İN MÜZİKSEL ÖZELLİKLERİ

3. EMPRESYONİST BESTECİLER

4. 20. YÜZYIL MÜZİĞİNİN DOĞUŞU

5. 20. YÜZYIL MÜZİĞİNİN ÖZELLİKLERİ

6. 20. YÜZYIL BESTECİLERİ

82

1. EMPRESYONİZM (İZLENİMCİLİK)’İN DOĞUŞU

1. Müzik tarihinde yirminci yüzyıla kadar olan yenilikçi akımları söyleyiniz.2. İzlenimcilik kelimesinin sözlük anlamı hakkında araştırma yapınız.

1. ETKİNLİK

İzlenimci besteciler ve yirminci yüzyıl bestecilerinin eserlerinden bir müzik arşivi oluşturunuz.

BİLGİLENDİRME

On dokuzuncu yüzyıl sonlarında Fransa’da yaşanan gerilimler ekonomik yaşamda büyük sıkıntıların or-taya çıkmasına neden olmuştur. Teknolojinin gelişmesi, gereksinimlerin daha çabuk değişmesine ve estetikbeğeni değerlerinde de hızlı değişimlere yol açmıştır. Böylece felsefe ve sanat eserlerine yönelik değer-lendirmeler bu hıza ayak uydurmak zorunda kalmıştır. Böyle bir ortamda Empresyonist (izlenimci) ressamlarıneserleri büyük yankı uyandırmıştır. Halka özgü bir akım özelliği taşımadığı için tepki duyulan izlenimci akım, tümsanat dallarını etkilemiştir. Empresyonizm (İzlenimcilik), özellikle resim sanatında etkisini ortaya koyan birakım olarak yirminci yüzyıl başlarında yaygınlık kazanmıştır. Romantik Dönem müziğine tepki olarak doğanEmpresyonizm, dış dünyadan algılanan izlenimleri yansıtmayı amaç edinen bir akım olmuştur.

İzlenimci akım adını, 1874 yılında Fransız ressam Claude Monet (Klod Mone)’nin arkadaşlarıyla birlikteaçtığı sergide yer alan İzlenim adlı tablosundan almıştır. Monet, resimlerinde fırça darbeleriyle oluşturduğudeğişik renklerdeki noktalarla, istediği izlenimi uyandıracak renk ve ışık etkisini yaratmayı başarmıştır. Buakımın temsilcileri arasında Manet (Mane), Renoir (Renuar), Degas (Dega), Cezanne (Sezan), Gaugin (Gogen)yer alır.İzlenimci ressamların bu alandaki çalışmalarından etkilenen besteciler de tıpkı ressamlar gibi müzik-lerinde benzer teknikler kullanmışlardır. Bir öyküyü bir nesneyi göründüğü gibi doğrudan betimlemek yerineonun bellekte bıraktığı etkiyi ezgilerinde belirli bir çizgisi olmayan ritimlerle, armonilerle ve kromatik dokuylaanlatmaya çalışmışlardır. Müziğin anlatımında orkestranın küçültülmesi, çalgıların tını özelliğinin önemsenmesi,örneğin; madensel üflemeli çalgıların yerine tahta üflemelilerin kullanılması, müzik cümlelerinin kısa oluşu vegenel olarak tınının en önemli olgu olması izlenimci akımın en önemli özelliklerini oluşturmuştur.

İzlenimciliğin müzikteki en önemli temsilcileri; Claude Debussy (Klod Debusi) ve Maurice Ravel(Moris Ravel)’dir.

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


9. ÜNİTE: 20. YÜZYILDA MÜZİK

2. ETKİNLİK

Empresyonist akımın ortaya çıkma nedenleriyle ilgili düşüncelerinizi yazınız.

83

2. EMPRESYONİZMİN MÜZİKSEL ÖZELLİKLERİ

1. Claude Debussy’den başka izlenimci besteciler biliyormusunuz? Söyleyiniz.


BİLGİLENDİRME

İzlenimcilerin müziğinde ezgi, armoni, ritim gibi temel ögeler önceki dönemlerden farklı bir anlayışla elealınmış ve müzik en saf seslerle çalgıların tınısal özellikleri kullanılarak duyurulmak istenmiştir. Uzakdoğuülkelerinin müziklerinde kullanılan ses dizileri, tam perdeli, kromatik ve Orta Çağ kilise dizileri kullanılarak be-lirli bir tonalitenin dışında kalan akorların klasik armoni kurallarının tersine, paralel ve birbirlerinden bağımsızolarak ilerlemeleri Empresyonizmin müziksel özellikleridir.

Özellikle Empresyonizmin öncüsü Debussy müziklerinde armoniye değil ritim ve tınılara önem vermiş,biçimde ise izlenimci ressamların ışığı parçacıklara bölme tekniğinden esinlenmiştir. Ses ve renk kavramınımüziğe kazandıran Debussy tınıyı ön plana çıkarmak amacıyla orkestrayı küçültmüş, tahta üflemelilere önce-lik tanımış, arp, çelesta, gong gibi yüksek sesli ve tınılı çalgıları sık sık kullanmıştır. Her eserinde farklı bir çalgıkullanarak o esere özgü bir tını yaratmaya çalışmıştır.

Herhangi bir anın içinde yakalanan düşünceyi ışık etkileriyle anlatan izlenimci ressamlar gibi Debussy defarklı armoni, ritim ve ses renkleriyle ördüğü müziği ile yeni bir dönemi başlatmıştır.

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

1. ETKİNLİK

Müzik arşivinizden Debussy’nin Deniz (La Mer) adlı eserini dinleyerek eserin müziksel özellikleriniyazınız.

2. ETKİNLİK

Arşivinizden Debussy’nin solo çalgı için bestelediği eserlerinden, kendi çalgınızla ilgili olanı seçiniz. Eser-de, çalgının tınısal özelliklerinin nasıl kullanıldığını izlenimcilik akımının özelliklerini göz önünde bulundurarakdinleyiniz. Tınısal özelliklerin kullanımı açısından başka dönem veya akımlardan hangi farklı özellikleri taşıdığınıbularak yazınız.

3. ETKİNLİK

İzlenimci ressamların resimlerini bularak inceleyiniz. İzlenimci bestecilerin eserlerindeki özelliklerlekarşılaştırarak düşüncelerinizi sınıfta paylaşınız.

.....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

84

1. ETKİNLİK

Arşivinizden Debussy ve Ravel’in müziklerinden örnekler dinleyerek izlenimci müziğin Klasik ve Ro-mantik Dönem müziğinden farklılıklarını bularak yazınız.

2. ETKİNLİK

Debussy ve Ravel’in yaşam öyküleri ve eserlerini araştırarak bilgi edininiz.

Claude Debussy (1862-1918)

Maurice Ravel (1875-1937)

3. EMPRESYONİST BESTECİLER

1. İzlenimci bestecileri araştırınız.


BİLGİLENDİRME

Paris’te doğan Claude Debussy yirminci yüzyıl müziğine yön verenen önemli bestecilerden biridir. Şair ve ressamlar gibi daha zarif ögelerinmüziğe egemen olması gerektiğini savunmuş ve müziğin doğaçtan beste-lenmiş duygusu yaratmasını istemiştir. Debussy “Asıl kural sanatçınınduyuşudur; teori önemli olamaz; işitme temeldir.” diyerek tonal sisteminsınırlarını zorlamıştır.

Birçok farklı formda eser bestelemiştir. Bunlar arasında Pellas(Pelyas) ve Melisande operası, Oyunlar adlı bale eseri, Bir Pan’ın ÖğledenSonrasına Prelüd, La Mer adlı orkestra eserleri ve çeşitli piyano parçaları,oda müziği ve koro eserleri sayılabilir.

Klasik geleneğe daha yakın olan Maurice Ravel çağdaşı Debussy ilebirlikte müzik tarihinin ikiz bestecileri olarak anılır. Opera, bale, orkestra,oda müziği, piyano eserleri ve şarkıları bulunan Ravel, izlenimci eserleriniorkestra çalışmalarında vermiştir. Eserleri arasında izlenimci etkileri en çokyansıtan eseri Su Oyunları’dır.

İzlenimci müzikten etkilenen besteciler arasında Bela Bartok, Manuelde Falla, Felippe Pedrell, Enrique Granados, Frederick Delius, VaughanWilliams, Giacomo Puccini, Fransız Altıları olarak bilinen George Auric (JorjOrik, 1899-1983), Luis Durey (Lui Dure, 1888-1979), Arthur Honegger (ArturHoneger, 1892-1955), Darius Milhaud (Daryus Milho, 1892-1974), FrancisPoulenc (Frensis Pulenk, 1899-1963), Germanie Tailleferre (Jermani Tayle-fer, 1892-1983) ve Altıların öncüsü sayılan Eric Satie (Erik Sati) yer alır.

.........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

85

4. 20. YÜZYIL MÜZİĞİNİN DOĞUŞU

1. Deneycilik, çok tonluluk (politonalite), kromatizm, tonalite, atonalite, çok ritimlilik, yeni klasikçilik, dışavu-rumculuk (expresyonizm), ilkelcilik (primitivizm), yararlı müzik, gelecekçilik (futurizm), rastlamsal (aleatory)müzik, minimalizm, elektronik müzik ve caz müzik kavramlarının sözlük anlamlarını söyleyiniz.


BİLGİLENDİRME

Müzikte yeni akımlar on dokuzuncu yüzyılda Romantik Dönemin ortalarında başlamıştır. Bestecilerin kul-landıkları yenilikler yirminci yüzyıl müziğine giden yolu aralamıştır. Wagner’in operaları, Liszt’in senfonik şiir-lerindeki teknik yenilikler yirminci yüzyıl müziğini etkilemiştir. Romantik Dönemde senfonileriyle tonal sisteminbütün olanaklarını kullanan Beethoven’in ardından gelen besteciler, on altıncı yüzyıldan yirminci yüzyıla yak-laşırken kullanılan klasik müziğin eski armoni anlayışından uzaklaşarak yeni ve farklı bir anlatıma yönelmişlerdir.

Yirminci yüzyıl başlarından günümüze kadar olan zamanın müziği olarak tanımlanan yeni müzik, yüzyıl-lar boyu geçerliliğini korumuş birçok kavramın yerini yeni kavramlara ve deneysel arayışlara bırakmasıyla farklıbir boyut kazanmıştır. Orta Çağ, Rönesans, Klasik Dönem ve Romantik Dönemde müzikte ortaya çıkan yeniarayışlar için de yeni müzik terimi kullanılmıştır.

Bestecilerin geleneksel anlatım yöntemleri yerine deneysel arayışlara, geçmiş yüzyılların müziklerine vefarklı ülkelerin müziklerine yönelmeleriyle, tonalite yerine atonalite (tonsuzluk), müzik sesleri ya da insan ses-leri yerine gürültüler, biçim yerine biçimsizlik, belirli bir kompozisyon yerine rastlantısal etki uyandıran kompozisyonlar ortaya çıkmaya başlamıştır. Böylelikle; deneycilik, yeni klasikçilik, egzotizm, rastlamsal müzik, gele-cekçilik, dışavurumculuk, ilkelcilik, caz, yararlı müzik, elektronik müzik gibi akımlar ortaya çıkmıştır.

On dokuzuncu yüzyılın başlarında Beethoven, metronomu bulan Nepomuk tarafından icat edilen,üflemeli, yaylı ve vurmalı çalgıların sesini arttıran mekanik bir aygıt kullanmıştır. Yirminci yüzyılın başlarındanitibaren sesle ilgili çalışmaların artması ve teknolojik gelişmeler elektronik müzik türünün yaygınlaşmasınısağlamıştır.

Claude Debussy, Moris Ravel, Alexander Skriyabin ( Aleksandır Skriyabin), Charles İves (Çarls İves),Arnold Schoenberg (Arnold Şönberg), Alban Berg, Anton von Webern (Anton Von Vebern), atonal müzik, çoktonluluk, dışa vurumculuk, çok ritimlilik gibi akım ve tekniklerini eserlerinde kullanmışlardır. Bela Bartok, tonalmüzikten uzaklaşmadan çok tonluluk, çok ritimlilik özelliklerini ve halk müziğinin olanaklarını kullanarak kendiözgün stilini oluşturmuştur. İgor Stravinski, Dimitri Şostakoviç, Sergei Prokofief (Sergey Prokofiyef), Paul Hin-demith, özellikle yeni klasikçilik akımını benimsemiş ve eserlerinde tonaliteye bağlı kalarak çok tonluluk tekniğinibaşarıyla kullanmışlardır. Daha birçok besteci yirminci yüzyıl müziğini oluşturan bu akımların öncüleri ol-muşlardır.

Yirminci yüzyılın ikinci yarısında yeni müzik farklı özellikler kazanmış ve besteciler, somut müzik, diziselmüzik, aletorik müzik, elektronik müzik, minimalist, yeni yalıncılık gibi akım ve tekniklerin kullanıldığı eserler ver-mişlerdir.

1. ETKİNLİK

Müzik arşivinizden seçeceğiniz, farklı akım temsilcilerinin eserlerinden örnekler dinleyiniz ve bu akım-ların özelliklerinin eserde nasıl işlendiğini yazarak arkadaşlarınızla paylaşınız.

2. ETKİNLİK

Yirminci yüzyıl bestecilerinin eserlerinden uygun örnekler seçerek çalgınızla seslendiriniz.

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

86

5. 20. YÜZYIL MÜZİĞİNİN ÖZELLİKLERİ

1. Farklı müzik arayışlarının müziğin gelişimine etkileri hakkındaki düşüncelerinizi arkadaşlarınızla pay-laşınız.

Arnold Schoenberg (1874-1951) Alban Berg (1885-1935) Anton von Webern (1883-1945)


BİLGİLENDİRME

Yirminci yüzyılın müziğe getirdiği en önemli yeniliklerden biri on iki nota sisteminin kurulmuş olmasıdır.Besteci Richard Wagner’in Tristan ile İsolde adlı operasında kendini gösteren atonaliteden etkilenen Viyana’lıArnold Schoenberg’i n 1920 yılında ortaya attığı on iki ton sisteminin temel özelliği, bir oktavın on iki sesinin be-lirli bir düzen içinde kullanılmasına dayanır. Atonalite olarak adlandırılan bu sistemi Schoenberg, “belli bir tonabağlı olmayış veya birden çok tona bağlılık” olarak tanımlar. Atonal müzikte on iki sesin her biri eserde aynıöneme sahiptir. Eser herhangi biri ile başlayıp herhangi biri ile bitebilir. Notalar dizisel yöntemle sırayla kul-lanılır. Her bir nota kullanılıp bitmeden aynı sesler tekrarlanmaz.

Schoenberg’in öğrencileri Alban Berg ve Anton von Webern, müziğin anlaşılabilir olması ilkesine dayananSchoenberg’in on iki ton sistemini benimseyerek eserlerinde kullanmışlardır. Bu bestecilerin dışındaki beste-ciler de geçmiş dönemlerin müziğini tekrar canlandırmak isteyerek yeni yaklaşımlar denemişlerdir. Bazı beste-ciler caz müzikten esinlenmişlerdir.

Yirminci yüzyılda Avrupa ve Amerikan sanat müziğini etkileyen caz müziği, batı müziğinin armonisi veformlarının, Afrika’nın ritim ve ezgileriyle birleşmesi sonucu ortaya çıkan ve tüm dünyayı etkisi altına alan birmüzik türüdür. En önemli özeliği doğaçlama olan caz müziği sanatçıları arasında, Luis Armstrong, Duke Elling-ton (Dük Elingtın), Glenn Miller (Glen Milır), Dizzy Gillespie (Dizi Gilespi) ve Miles Davis (Mayls Devis) yer alır.Caz müziğini Klasik Müzikle birleştiren bestecilerden George Gershwin (Corc Görşvin), Rhapsody in Blue (Rap-sodi İn Blu) adlı piyano ve orkestra için tek bölümlü eserinde, Pariste bir Amerikalı adlı senfonik eserinde vePorgy (Porgi) ile Bess adlı operasında caz stilini kullanmıştır.

1. ETKİNLİK

Arnold Shoenberg’in geliştirdiği on iki ton sisteminin özelliklerini araştırınız.Arşivinize eklediğinizbestecinin op.36 numaralı keman konçertosunun son bölümünü dinleyerek bilgilerinizle karşılaştırınız.

2. ETKİNLİK

Arnold Schoenberg’in Pierro Lunaire adlı eserini dinleyiniz. Dışavurumcu sayılan bu eserde besteciningeliştirdiği yeni seslendirme tekniğinin (sprechstimme; konuşma sesi) özelliklerini belirleyerek yazınız.

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

87

BİLGİLENDİRME

Macar besteci Bartok ve Rus besteci Stravinski ulusal müziklerinin ritimlerini ve farklı ölçüleri bir aradakullanarak canlı ve etkileyici müzikler bestelemişlerdir. Birden fazla armoniyi bir arada kullanmayan besteci-lerin eserlerinde, farklı dizilerin kuralsız şekilde kullanılmasıyla ortaya çıkan çok tonluluk ve çok ritimliliğinyanında melodik yapı da değişerek atonal ezgiler yaratılmıştır.

Yirminci yüzyıl bestecilerinin farklı akımların etkisiyle yaptıkları çalışmalar evrensel müziğin gelişimini et-kilemiş, çağdaş müziğin bugünkü görünümünü kazanmasında etkili olmuştur. Yirminci yüzyıl müziğine yönveren besteciler içinde en önemlilerinden Şostakoviç, Stravinsky, Prokofief ve Bartok’u sayabiliriz.

1. ETKİNLİK

Yirminci yüzyıl başlarında Avrupa’da ortaya çıkan siyasi ve kültürel değişimler ile sanat, bilim ve teknolojialanındaki gelişmelerin bestecilerin müziklerine olan etkileri hakkında araştırma yaparak sunum yapınız.

2. ETKİNLİK

Arşivinizdeki yirminci yüzyıl bestecilerinin eserlerini dinleyerek eserlerin bestecilerini ve yirminci yüzyıldaetkili olan akımlardan hangisinin özelliklerini taşıdığını bulmaya çalışınız.

3. ETKİNLİK

Bu dönemde birçok besteci edebiyatçıların eserlerinden etkilenmiştir. Örneğin; Sergei Prokofief İngilizyazar William Shakspeare (Vilyım Şekspir, 1564-1616)’in ünlü Romeo And Juliette (Romio ve Jülyet) adlı e-serinden etkilenerek aynı adı taşıyan bale eseri bestelemiştir. Siz de edebiyatçıların eserlerinden etkilenenbaşka bestecileri ve eserlerini araştırarak isimlerini yazınız.

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. 20. YÜZYIL BESTECİLERİ

1.Yirminci yüzyıl bestecilerinin yaşam hikâyelerinden bildiklerinizi paylaşınız. 2. Yirminci yüzyılda yaşanan dünya savaşlarının sosyal yaşam üzerindeki etkilerini araştırınız.


Dimitri Şostakoviç İgor Stravinski Sergei Prokofief Bela Bartok (1906-1975) (1882-1971) (1891-1953) (1881-1945)

6. İzlenimcilik akımı ismini nasıl almıştır? Yazınız.

..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

1. Aşağıdaki bestecilerden hangisi İzlenimciliğin temsilcilerindendir?

A) Gluck B) Verdi C) Mozart D) Haydn E) Debussy


…………… izlenimci akımı başlatan ressamdır.…………... ve……...................izlenimci akımın kurucularıdır.…………... on iki ton sisteminin kurucusudur.................. ve ………………… Schoenberg’in öğrencileridir.

4. Aşağıdaki cümlelerin başına yargılar doğru ise (D), yanlış ise (Y) yazınız.

( ) Debussy, müziklerinde tınıyı önemseyerek ses ve renk kavramını müziğe kazandırmıştır.( ) İzlenimci müzik on dokuzuncu yüzyılda yaygınlık kazanmıştır.( ) On iki ton sistemi bir oktavın on iki sesinin belirli bir düzen içinde kullanılmasıdır.( ) Çok tonluluk ve çok ritimlilik on iki ton sisteminin özelliği değildir.

2. Aşağıdaki akımlardan hangisi yirminci yüzyıl akımlarından değildir?

A) Futurizm B) Expresyonizm C) Rococo D) Yeni Klasikçilik E) Empresyonizm

3. Aşağıdaki bestecilerden hangisi yirminci yüzyıl bestecilerden değildir?

A) Stravinski B) Şostakoviç C) Prokofief D) Bartok E) Schubert


7. Empresyonist bestecilerin isimlerini ve eserlerini yazınız.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

8. Yirminci yüzyılda ortaya çıkan akımların ve yeni müzikte kullanılan tekniklerin isimlerini yazınız.

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

88

10.ÜniteTÜRKİYE’DE ÇOK SESLİ MÜZİK

TÜRKİYE’DE ÇOK SESLİ MÜZİK

1. TÜRKİYE’DE ÇAĞDAŞ MÜZİĞİN GELİŞİMİ VE ÖZELLİKLERİ

2. TÜRK BEŞLERİ

3. ÇAĞDAŞ TÜRK BESTECİLERİ

90

1. TÜRKİYEDE ÇAĞDAŞ MÜZİĞİN GELİŞİMİ VE ÖZELLİKLERİ

1. Dünyada Ulusal Müzik Akımları oluşurken Türk Müziğine yansıması nasıl olmuştur?2. Cumhuriyet’in ilan edildiği yıllarda ülkemizdeki sosyal, kültürel yaşantı nasıldı? Bilgilerinizi paylaşınız.

BİLGİLENDİRME

On yedi ve on sekizinci yüzyıllarda Avrupa’nın ilgisini çeken ve etkileri klasik bestecilerin eserlerine yenibir renk ve anlatım ögesi olarak giren Mehter, Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasıyla yerini bandoya bırakmıştır.Batılı anlamda askerî müzik topluluğu olan bandoyu 1826’da İtalyan besteci Giuseppe Donizetti (CiseppeDonizetti,1788-1856) kurmuştur. Ülkemizde Batı tekniğinin uygulandığı ilk eğitim kurumu, Muzika-i Hümayunadını alan Saray Bandosu’dur.

Muzıka-i Hümayun, Cumhuriyet’in ilanından sonra Riyaset-i Cumhur Musikî Heyeti adını almıştır. Riya-set-i Cumhur Musikî Topluluğu 1932 yılında Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlanmış ve topluluğun adı Atatürktarafından Riyaset-i Cumhur Filarmoni Orkestrası olarak değiştirilmiştir.

1924 yılında Atatürk’ün önderliğinde Musikî Muallim Mektebi açılmıştır. 1925 yılında besteci, usta çal-gıcı ve müzik eğitimcisi yetiştirmek üzere yurt dışında öğrenim görecek gençler için yarışmalı sınav açılmış vedaha sonra Türk Beşleri adını alacak yetenekli gençlerimiz Avrupa’ya gönderilmiştir. 1926 yılında İstanbul’daDarülelhan (melodiler evi) adıyla açılan konservatuvar, Batı Müziği eğitimi veren Belediye konservatuvarınadönüştürülmüştür.

Ülkemizdeki çok sesli müziğin gelişimi, 1934 yılında kurulan Ulusal Müzik ve Temsil Akademisinin ku-rulması ve Alman Besteci Paul Hindemith (Pol Hindemit)’in, Türkiye’de müzik yaşamının örgütlenerek düzen-lenmesinde danışman olarak görevlendirilmesiyle devam eder. Daha sonra 1935 yılında Millî Eğitim Bakanlığıbünyesinde Güzel Sanatlar Müdürlüğü, 1936 yılında Ankara Devlet Konservatuvarı kurulmuştur. Konservatu-varın temelini oluşturan Musikî Muallim Mektebi 1937’de Gazi Terbiye Enstitüsü’ne bağlanmış ve yöneticiliğineAlman müzik eğitimcisi Eduard Zuckmayer (Eduvard Zukmayer) getirilmiştir. 1938’de Askerî Mızıka Okuluaçılmıştır.

Ünlü Macar besteci Bela Bartok,1936’da Türkiye’ye gelerek yerel müziklerin değerlendirilmesi ve derlemeçalışmalarının başlatılması konusunda konferanslar vermiş ve 1938’de Ankara Devlet Konservatuvarı’nda TürkHalk Ezgileri Arşivi kurulmuştur.

Çağdaş çok sesli müziğin gelişimi çeşitli kurumlarda başlayan müzik eğitimi, çok sesli koroların kurulması,yeni kurulan opera ve baleler, konservatuvarlarla devam etmiştir. 1948 yılında devlet yasasıyla üstün yetenekliöğrencilerden İdil Biret ve Suna Kan müzik eğitimi almak üzere yurt dışına gönderilmişlerdir.

Çok sesli müziğin yaygınlaşmasında en etkili kurumlardan biri de radyo olmuştur. Ankara Radyosubünyesinde kurulan, Radyo Senfoni Orkestrası, Radyo Oda Müziği Orkestrası, Mandolin Orkestrası, MadrigalKorosu, Ankara Radyosu Çok Sesli Korosu, gençlik ve çocuk korolarıyla çok sesli müzik yaşamını destek-lemiştir.

Çok sesli müzik bugün ülkemizde birçok şehirde kurulan senfoni orkestraları, opera ve baleler, devlet ko-roları, konservatuvarlar, güzel sanatlar liseleriyle, çeşitli uluslararası müzik festivalleriyle, çok sesli müzik Türktoplumunun kültür hayatındaki varlığını sürdürmektedir.

1. ETKİNLİK

Cumhuriyet’in ilanından sonra Atatürk’ün önderliğinde açılan ve hâlâ eğitimine devam eden müzikokullarıyla ilgili araştırma yapınız. Bu okulların ülkemizdeki çok sesli müziğin gelişimine katkılarını yazınız.


10. ÜNİTE: TÜRKİYE’DE ÇOK SESLİ MÜZİK

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

91

2. ETKİNLİK

“Amacımız, Türkiye Cumhuriyeti halkını tamamen modern ve bütün an-lamı, içeriği ve biçimiyle uygar bir toplum durumuna getirmektir. Başarı için engerçek kılavuz, bilimdir, tekniktir. Bilim ve teknik için sınır ve koşul yoktur. Bilimve teknik nerede ise oradan alınmalı ve her yurttaşın kafasına sokulmalıdır.Dünyanın her türlü biliminden, buluşlarından, ilerlemelerinden yararlanılmalı;fakat asıl temel, ulusun kendi içinden çıkarılmalıdır. Kültür etkinlikleri, yeni vemodern esaslara göre örgütlenip yürütülmelidir. Sanat, birey ve toplum olarak in-sanca yaşamanın vazgeçilmez öğeleridir. Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli kültür-dür. Kültür, oluştuğu, yapıldığı, geliştiği yerin özelliklerine bağlıdır. Bu yer, ulusunöz yapısıdır. Türk halkının gelişmesi demek, en başta kendi kültürününgelişmesi demektir. Güzel sanatlarda başarı, bütün inkılapların başarılı olduğu-nun da kesin kanıtıdır. Sanatsız kalan bir ulusun hayat damarlarından biri kop-muş demektir. Bir ulus sanata önem vermedikçe büyük bir felakete mahkûmdur.Bunun içindir ki Türk ulusunun sanata olan sevgisi sürekli olarak her türlü araçve önlemlerle beslenerek geliştirilmelidir. Güzel Sanatlar içinde en çabuk, enönde götürülmesi gereken müziktir. Çünkü bir ulusun yeni değişikliğinde ölçü,müzikte değişikliği alabilmesi, kavrayabilmesidir.”

Atatürk’ün, bilim, kültür ve güzel sanatlarla ilgili sözlerinden oluşturulan metinden hareketle, bu un-surların Türk toplum yaşamındaki yeri ve önemi ile ilgili düşüncelerinizi yazınız.

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

…“Doğu müzikleri olan Osmanlı müzikleri, Bizans’tan kalmadır. Bizim gerçekmüziğimiz Anadolu halkından işitilebilir. Türk toplumu büyük bir hızla oluşan bir evrim

içindedir. Osmanlı müziği, Türkiye Cumhuriyeti’ndeki büyük devrimleri anlatabile-cek güçte değildir. Bize yeni bir müzik gereklidir. Bize gerekli olan yeni müzik,özünü ulusal müziğimizin gerçek temelini oluşturan halk müziğimizden alan ar-monik bir müzik olacaktır. Bunun için ulusal ince duyguları, düşünceleri anlatanyüksek değişleri, söyleyişleri toplamak, onları bir an önce genel son müzik ku-rallarına göre işlemek gerektir. Türk ulusal müziği ancak bu yolla yükselebilir,uluslararası müzikte yerini alabilir”.

…Türkiye’de çok sesli müzik, Atatürk’ün yukarıdaki görüş ve ilkeleri doğrul-tusunda, özgür düşünce temelindeki yaratıcılık ortamında ilerlemiştir. Buna Türk

müzik inkılabı denir. Müzik devrimi, müziğin kapsam, boyut, içerik, üslup, biçim ,araç, yöntem ve teknikler bakımından eski durumdan yeni duruma köklü ve hızlı bir

değişim olarak tanımlanabilir… Ahmet SAY

Türkiye’nin Müzik Atlası

OKUMA METNİ

3. ETKİNLİK

Metinden hareketle Cumhuriyet Döneminden günümüze kadar müziğimizdeki gelişmeleri kısacayazınız.

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

Mustafa Kemal ATATÜRKAhmet SAY

Türkiye’nin Müzik Atlası

2. TÜRK BEŞLERİ

1.Türk Beşleri’nden başka Çağdaş Türk Müziği bestecilerini biliyor musunuz? Söyleyiniz.

BİLGİLENDİRME

Cumhuriyet’in kurulduğu 1923 yılından sonra ulusalcı kültür ve eğitim politikalarının sonucunda birçokyetenekli müzisyen yurt dışına gönderilmiştir. Türk Müziğinin evrensel düzeye ulaşmasını amaçlayan buhareketin içerisinde yer alan Cemal Reşit Rey, Ulvi Cemal Erkin, Ahmet Adnan Saygun, Hasan Ferit Alnar veNecil Kazım Akses daha sonra Türk Beşleri olarak anılırlar. Hepsinin ortak amaçları; Batı Müziği yapısı içindeKlasik Türk müziği ve Türk Halk Müziğinin renklerini kullanmaktır.

Cemal Reşit Rey, Türk Beşleri’nin en yaşlı üyesidir. Yurt dışında eğitim görmüştür. Besteci ve piyanist ol-masının yanında eğitimcilik, orkestra yöneticiliği yapmıştır. Eserlerinden bazıları; Cumhuriyet’in Onuncu YılMarşı, Lüküs Hayat Opereti, Enstantaneler’dir.

Ulvi Cemal Erkin, 1925 yılında kazandığı devlet bursuyla yurt dışında eğitim almıştır. Besteci ve piyanistolmasının yanında çeşitli kurumlarda öğretmenlik yapmıştır. Tüm eserleri seslendirilmiş tek Türk bestecisidir.Eserlerinden en önemlileri; Köçekçe Süiti, şan ve orkestra için Bülbül ve Ayın On Dördü ve Beş Damla adlıpiyano eseridir.

Hasan Ferit Alnar, küçük yaşta kanun çalmaya başlamış ve iyi bir kanun yorumcusu olarak ün yapmıştır.1927’de yurt dışına giderek eğitimini tamamlamıştır. Orkestra yöneticiliği, müzik tarihi ve kompozisyon öğret-menliği yapmıştır. Ankara’da ilk opera temsillerinin düzenlenmesine öncülük etmiştir. Geleneksel bir çalgı olankanun için yazdığı Kanun Konçertosu müzik tarihinde bir ilktir. Eserlerinden bazıları; Viyolonsel Konçertosu,Türk Süit’i, Yaylı Dördül’dür.

Ahmet Adnan Saygun, 1928’de devlet bursuyla gittiği yurt dışında eğitimini tamamlamıştır. Bestecilik, et-nomüzikoloji ve eğitim alanlarında Türk Müziğine olan katkılarıyla müzik tarihine geçmiştir. 1934 yılında ilkulusal operamız olan Özsoy operasını bestelemiştir. Eserlerinden bazıları; Kerem, Köroğlu ve Gılgamış ope-raları, Yunus Emre Oratoryosu, İnci’nin Kitabı adlı piyano eseridir.

Necil Kazım Akses, 1926’da yurt dışına giderek eğitimini tamamlamıştır. Türk Beşleri’nin en genç üyesiolan Akses, besteciliği ve öğretmenliği kadar sanat kurumlarındaki yöneticiliği ile de Türk kültür yaşamına hizmetetmiştir. Eserlerinden bazıları, Çiftetelli, Sesleniş, Eskilerden İki Dans, Bir Divandan Gazel, Minyatürler’dir.

Cemal Reşit Rey Ulvi Cemal Erkin Hasan Ferit Alnar Ahmet Adnan Saygun Necil Kazım Akses (1904-1985) (1906-1972) (1906-1978) (1907-1991) (1908-1999)


1. ETKİNLİK

Türk Beşleri’nin yaşamları ve eserleri ile ilgili bir araştırma yapınız. Gruplar oluşturarak her grubun birbesteciyi anlatacağı açıklamalı bir dinleti hazırlayınız.

2. ETKİNLİK

Çağdaş Türk müziği bestecilerinin eserlerinden oluşan bir müzik arşivi oluşturunuz.

92

2. ETKİNLİK

Batılı besteciler tarafından yapılmış ve konusu Türk olan opera veya bale örneklerini araştırarak bul-duğunuz eserleri izleyiniz. Siz de konusu Türk olan bildiğiniz bale isimlerini yazınız.

1. ETKİNLİK

Eserlerinde Batı’nın çağdaş tekniklerini kullanarak ülkemizin müzik yaşamına evrensel boyutlarda katkısağlayan bestecilerimizin yaşamlarını araştırarak okuyunuz. Müzik arşivinize eklediğiniz eserlerinden örneklerdinleyerek müziksel özellikleri hakkındaki düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.

3. ÇAĞDAŞ TÜRK BESTECİLERİ

1.Yurt dışında eğitim almış dünyaca ünlü müzisyen, opera sanatçısı, orkestra şefi, yorumcu vemüzikologlarımızdan kimleri biliyorsunuz? Söyleyiniz.


BİLGİLENDİRME

Türk Beşleri’yle aynı kuşakta olan besteciler, Türk Müziği ses sistemi üzerine araştırmalar yaparak, ge-leneksel müziğimizin saf renklerini, ritmini, koro ve orkestra yapıtlarında işlemişlerdir. Batı’daki çağdaşlarıyla bir-likte yeni anlatım stillerini ve teknolojik gelişmelerin müziğin anlatım diline katkılarını da kullanarak Türkmotiflerinin evrensel müzikte yer almasında öncü olmuşlardır.

Eserlerinde, Batı’nın çağdaş tekniklerini kullanarak ülkemizin müzik yaşamına evrensel boyutlarda katkısağlayan bestecilerimiz: Ekrem Zeki Ün, Faik Canselen, Mithat Fenmen, Kemal İlerici, Bülent Tarcan, SabahattinKalender, Nedim Otyam, Nevit Kodallı, Necdet Levent, Ferit Tüzün, Muammer Sun, Cenan Akın, Kemal Sünder, Yalçın Tura, Kemal Çağlar, Çetin Işıközlü, Sayram Akdil, Okan Demiriş, Sarper Özsan, İstemihan Taviloğlu,Bülent Arel, İlhan Usmanbaş, Ertuğrul Oğuz Fırat, İlhan Mimaroğlu, Cengiz Tanç, İlhan Baran, Ali DoğanSinangil, Turgut Aldemir, Ahmet Yürür, Necati Gedikli, Turgay Erdener, Betin Güneş, Mehmet Aktuğ, Kamuranİnce, Perihan Önder Ridder, Sıdıka Özdil, Nihan Atlığ Atay, Server Acim, Aydın Esen, Hasan Uçarsu, MehmetNemutlu, Ali Özkan Manav, Fazıl Say’dır.

Türk Müziği ve Batı Müziği arasındaki alışveriş on yedinci yüzyıla dayanır. Öncelikle Mehter müziği Batılımüzisyenleri etkilemiş; on dokuzuncu yüzyılın ilk yarısından itibaren de Osmanlı saraylarına gelen Batılı opera,bale gruplarından etkilenen Türk besteciler opera ve operet alanında bazı denemeler yapmışlardır. Yirminciyüzyıla doğru, aralarında ünlü piyanist Liszt’in de bulunduğu Batı’nın birçok ünlü müzisyeni İstanbul’a gelerekkonserler vermiştir.

Klasik Dönemde Türk adını müzikte en çok duyuran besteci Mozart’tır. Sonat, konçerto, opera vebalelerinde Türk vurmalı çalgılarını ve renklerini kullanmıştır.

.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. ETKİNLİK

Mozart’ın KV.331 La Majör Piyano Sonatının Alla Turca bölümünü dinleyiniz. Mozart’ın bu eserin sonbölümünü neden Türk Marşı olarak isimlendirdiğini arkadaşlarınızla tartışarak düşüncelerinizi yazınız.

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

93

94

3. Aşağıda verilen cümleleri doğru ise (D), yanlış ise(Y) şeklinde işaretleyiniz.

( ) İlk ulusal operamız Ahmet Adnan Saygun’un bestelediği Özsoy operasıdır.( ) Musikî Muallim Mektebi 1934 yılında açılmıştır.( ) Ülkemizde Batı tekniğinin uygulandığı ilk eğitim kurumu Saray Bandosudur.( ) Kanun Konçertosu Ulvi Cemal Erkin’in eseridir.( ) Klasik Dönemde Türk adını müzikte en çok duyuran besteci Mozart’tır.

4. Aşağıda Türk Beşleri’nin eserleri verilmiştir. Karşılarına bestecilerinin isimlerini yazınız.

Çiftetelli ……………………………………………………………..Köçekçe Süiti ……………………………………………….……..Türk Süiti …………………………………………………………...Yunus Emre Oratoryosu ……………………………….…..…...Lüküs Hayat opereti ………………………………………...…...

1. Aşağıdaki bestecilerden hangisinin eserlerinde Türk Müziği etkisi görülür?

A) Mozart B) Bach C) Monteverdi D) Schoenberg E) Stravinski

2. Cumhuriyet’in Onuncu Yıl Marşı’nı Türk Beşleri’nden hangisi bestelemiştir?

A) Ulvi Cemal Erkin B) Cemal Reşit Rey C) Necil Kazım Akses D) Hasan Ferit Alnar E) Ahmet Adnan Saygun

5. Cumhuriyet’in ilanından sonra ülkemize gelerek çok sesli müzik eğitimine katkı sağlayan yabancı müzikadamlarının isimlerini yazınız.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Günümüzde, eserlerinde Batı’nın çağdaş tekniklerini kullanarak ülkemizin müzik yaşamına evrensel boyut-larda katkı sağlayan bestecilerimizin isimlerini yazınız.

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


95

ÖZ DEĞERLENDİRME

Adınız ve Soyadınız : …………… Tarih: ……………Sınıfınız : ……………Numarınız : ……………

Bu çalışmada neler yaptım?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Bu çalışmada neler öğrendim?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Bu çalışmada başarılı olduğum bölümler?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Bu çalışmada en çok zorlandığım bölümler?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Çalışmamı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım?……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Bu çalışmayı tekrar yapsaydım şu şekilde yapardım:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

96

GRUP DEĞERLENDİRME FORMU-AGrubun Adı:Sınıfı:

Yönerge: Aşağıdaki her bir ölçütün ne düzeyde yeterli olduğunu göz önüne alarak grubu değerlendiriniz.

Grup üyeleri birbirleriyle yardımlaşırlar.

Grup üyeleri birbirlerinin düşüncelerini dinlerler.

Grup üyelerinin her biri çalışmalarda rol alırlar.

Grup üyeleri birbirlerinin düşüncelerine ve çabala-rşna saygş gösterirler.

Grubun her üyesi birbirleriyle etkileşim içerisindetartışırlar.

Grup üyeleri ulaştıkları sonucu birbirlerine iletirler.

Grup üyeleri bireysel sorumluluklarını yerine ge-tirirler.

Grup üyeleri bilgilerini diğerleriyle tartışırlar.

Grup üyeleri birbirlerine güvenir.

Grup üyeleri birbirlerini cesaretlendirirler.

Grup üyeleri söz hakkının adil bir biçimde pay-laşılmasına özen gösterirler.

Grupta birbiriyle çatışan görüşler olduğunda,gruptakiler bunları tartartışmaya açarlar.

Çalıştıkları konuda, grup üyeleri ortak bir görüşoluştururlar.

Grup üyeleri birlikte çalışmaktan hoşlanırlar.

1.H

içbir z

am

an

2.N

adiren

3.B

aze

n

4.S

ıklık

la

5.H

er

Zam

an

BECERİLERBECERİLER

DERECELERDERECELER

TOPLAM : ________ ________ ________ ________ ________Yorumlar:.............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

97

Yorumlar :............................................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................................

.............................................................................................................................................................................

GRUP DEĞERLENDİRME FORMU-B

Yönerge: Aşağıdaki form gruptaki her bir öğrencinin değerlendirilmesi için geliştirilmiştir.Puanlama Anahtarı: 5= Çok iyi 4= İyi 3= Orta 2= Geçer 1= Zayıf

Çalış

maya

hazı

r olu

ş

Başk

ala

rını

din

lem

e

Soru

mlu

lukl

arı

payl

aşm

a

Gru

p a

rkadaşl

arı

nı

dest

ekl

em

e

Tart

ışm

ala

ra k

atı

lma

Görü

şlerini g

ere

kçe-

lendirm

e

Fark

lı görü

şlere

sayg

ıduym

a

Göre

v alm

aya

iste

kli o

luş

Zam

anı

verim

li ku

llanm

a

Ödevl

eri t

am

am

lam

a

Ödevl

erini s

akl

am

a

Top

lam

pu

an

Öğrencinin Öğrencinin Adı ve SoyadıAdı ve Soyadı

98

GRUP ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU

Grubun Adı:

Gruptaki Öğrencilerin Adları:

Açıklama: Aşağıdaki tabloda grubunuzu en iyi şekilde ifade eden seçeneğin altına (X) işareti koyunuz.

Aşağıdakileri grubunuza göre cevaplayınız.

1. Çalışmalar sırasında karşılaştığımız en büyük problem………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………2. Problem nereden kaynaklanıyordu?………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………3. Grubumuzun en iyi olduğu alan………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………4. Grup olarak daha iyi olabilirdik, fakat………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………

1. Araştırma planı yaptık.

2. Görev dağılımı yaptık.

3. Araştırmada çeşitli kaynaklardan yararlandık.

4. Etkinlikleri birlikte hazırladık.

5. Görüşlerimizi rahatlıkla söyledik.

6. Grupta uyum içinde çalıştık.

7. Birbirimizin görüşlerini ve önerilerini dinledik.

8. Grupta birbirimize güvenerek çalıştık.

9. Grupta birbirimizi takdir ettik.

10. Çalışmalarımız sırasında birbirimizi cesaret-lendirdik.

11. Sorumluluklarımızı tam anlamıyla yerine ge-tirdik.

12. Çalışmalarımızı etkin bir biçimde sunduk.

TOPLAM : _____________ _____________ _____________

Her zaman Bazen Hiçbir zamanBECERİLERBECERİLER

DERECELERDERECELER

99

ÖĞRENCİ GÖZLEM FORMU

Açıklama: Bu form, etkinlik süresince öğrencilerin, yapılan çalışmalara katılma düzeylerini gözlemenizamacıyla hazırlanmıştır.

Ünite Adı: ….....…… Adı Soyadı : ……...…………Öğrenci No : ……...…………Sınıfı : ………...………

BECERİLER

DERECELER

Hiçbirzaman

Nadiren Bazen SıklıklaHer

zaman

1 2 3 4 5

I. DERSE HAZIRLIK

1. Bilgi kaynaklarına nasıl ulaşacağınıbilir.

2. Ulaştığı kaynaklardan etkin bir biçimdeyararlanır.

3. Derse değişik yardımcı kaynaklarlagelir.

4. Derse hazırlıklı gelir.

Toplam

II. ETKİNLİKLERE KATILMA

1.Konu ile ilgili görüşlerini çekinmeksizinifade eder.

2.Görüşü sorulduğunda söyler.

3.Yeni ve özgün sorular sorar.

4.Belirttiği görüşler ve verdiği örneklerözgündür.

5.Dersi iyi dinlediği izlenimi veren sorularsorar.

Toplam

III. İNCELEME – ARAŞTIRMA – GÖZLEM

1. Bilgi toplamak için çeşitli kaynaklarabaşvurur.

2.Kendisine verilen kaynaklarla yetin-meyip başka kaynaklar araştırır.

3.İnceleme ve araştırma ödevleriniözenerek yapar.

4.Gözlemlerini dikkatli bir şekilde yapar.

5.Gözlemleri sonucunda mantıksalçıkarımlarda bulunur.

6.Araştırma ve inceleme sonucundagenellemeler yapar.

Toplam

GENEL TOPLAM

100

PROJE DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ

Projenin Adı:Öğrencinin;Adı ve soyadı:Sınıfı:No:

BECERİLER

DERECELER

Kötü Geçer Orta İyi Çok İyi

1 2 3 4 5

I. PROJE HAZIRLAMA SÜRECİ

Projenin amacını belirleme

Projeye uygun çalışma planı yapma

Grup içinde görev dağılımı yapma

İhtiyaçları belirleme

Farklı kaynaklardan bilgi toplama

Projeyi plana göre gerçekleştirme

Toplam

II. PROJENİN İÇERİĞİ

Türkçeyi doğru ve düzgün yazma

Doğru bilgileri kullanma

Toplanan bilgileri analiz etme

Toplanan bilgileri düzenlenme

Elde edilen bilgilerden çıkarımda bulunma

Kritik düşünme becerisini gösterme

Yaratıcılık yeteneğini kullanma

Toplam

III. SUNU YAPMA

Türkçeyi doğru ve düzgün konuşma

Sorulara cevap verebilme

Konuyu dinleyicilerin ilgisini çekecek şekilde sunma

Sunuyu hedefe yönelik materyalle destekleme

Sunuda akıcı bir dil ve beden dilini kullanma

Verilen sürede sunuyu yapma

Sunum sırasındaki öz güvene sahip olma

Severek sunu yapma

Toplam

GENEL TOPLAM

Öğretmenin yorumu:……………….......................................................................………………………………………………………….………………………………………………….....................................………………………………………………...………………………………………………………….....................................………………………………………...

101

TERİMLER SÖZLÜĞÜ

A

a capella: Çalgı eşliksiz koro ya da onun için yazılmış eser.acciaccatura: İki notadan oluşan bir süsleme biçimi. Birinci ses çarpıp kaçar, böylece asıl ses vur-

gulanmış olur. ÇarpmaAfro-Cuban müziği: Küba adasındaki zencilerin Afrika kökenli geleneklerden yararlanarak geliştirdiği

popüler müzik tarzı. Caz müzik üzerinde etkili olmuş ve tüm dünyada yaygınlık kazan-mıştır. Özellikle ritmik çalgıların zengin ses renklerini sergileyen bu müzik birçok cazsanatçısını etkilemiştir.

allemande: Dört zamanlı, yumuşak, orta hızda bir Rönesans, özellikle Barok Dönem çalgı müziğiparçası olarak süit formunun ilk temel bölümüdür.

antifon: İki koronun ya da şarkıcının dönüşümlü biçimde tekrarlardan oluşan şarkı söylemegeleneği.

antisipasyon: Önceleme. Bir armoni terimi olarak akor içindeki bir sesin gelmesi gereken yerden vezamandan biraz önce getirilmesi işlemi.

anarmonik: Sesdeş. Ses yüksekliği bakımından birbirinin eşdeğeri olan notalar. Eski Yunan mü-ziğindeki dizilerden biri.

appogiatura: Abantı. Melodi içinde yer alan bir notayı öne çıkarmak, ona can katmak amacıylaönceden bir komşu notayı bir çırpıda seslendirmek.

armoni : Akorların kuruluşu, türleri, çevrilmesi, bağlanması, yürüyüşü ve melodi ilintileriyleuğraşan bilgi kolu. Birbiriyle uyumlu seslerin aynı anda tınlamasına dayanan dikeyçok seslendirme.

arp: İlk Çağ uygarlıklarından günümüze uzanan süreçte geliştirilerek kullanılan telli birçalgı.

arya: Opera, oratoryo, kantat, passion gibi formlarda yer alan bağımsız, ama bir yandan daeserin akışındaki duygusal yükselişi perçinleyen bağlayıcı parça.

atonalite: Tonalite dışı; tonsuz; tonal armoni dizgesinin dışında olan müzik kavrayışı.aulos: Antik Yunan müziğinde önemli yeri olan üflemeli çalgı.

B

bale: Müzik eşliğinde, koreografik yapısı belirlenmiş sanatsal dans gösterisi.ballade: Geç Orta Çağ’dan beri yaşayan bir halk şiiri, dansı ve halk şarkısı biçimi. Bu formun

en önemli bestecisi, Fransız şair Guillaume de Machaut (Gulyem dö Maşo)’ dur.barbiton: Antik Yunan uygarlığında kullanılan lir ailesinden telli bir çalgı.basso continuo: Sürekli bas. On altıncı yüzyıl sonlarında klavsenci veya orgcuların çok sesli müziğe

eşlik etmelerini kolaylaştırmak amacıyla geliştirilmiş kural.

C-Ç

caccia: İtalyan şiir ve şarkı geleneğinden kaynaklanan, üç sesli kanon tekniğiyle yazılmış ondördüncü yüzyıl şarkı formu. Bu şarkıların sözleri, genelde av öyküleri üzerinedir.

canzona: Şarkı anlamında olmasına karşın, ses müziğinin yanı sıra, çalgı müziği için yazılanerken Barok Dönemi eseri.

capriccio: Geçici istek. Ansızın akla gelen buluş ya da esinti anlamında. Düşsel özellikte özgürbiçimde yazılmış eser. Fransızca caprice (kapris).

cassation: Geceleri açık havada seslendirilen ve ses gürlüğünü artırmak için üflemeli çalgılarında kullanıldığı bir çesit sokak konseri ya da bir tür serenad.

chaconne: Barok Dönem çalgı müziğinde önemli yeri bulunan, tekrarlar ve taklitlerden oluşmuş,olgun, gelişkin bir çeşitleme biçimi.

chanson: Şarkı. İçeriği ve seslendirme tarzıyla Fransız sitilindeki sanatsal şarkı. İtalyanca; can-zone, İngilizce;song, Almanca; lied.

consort: İngiltere’de on altıncıyüzyıl sonlarından on sekizinci yüzyıl ortalarına kadar bir çalgımüziği geleneğini temsil eden on dört ve on altı üyeli çalgı toplulukları ya da bu toplu-luklar için yazılmış müzik. Latince consortium; topluluk sözcüğünden gelir.

courante: On altıncı yüzyılda doğan, üç zamanlı hızlı bir Fransız saray dansı.

D

deneysel müzik: Deneycilik. Çağdaş müzikte, öncü ve atılımcı eserlere damgasını vuran genel yak-laşım.

diatonik: Belirli ve değişmez niteliği olan bir dizi cinsi. Öteki cinsler kromatik ve armoniktir. Kök-leri antik yunan uygarlığındadır. Yunanca dia; yoluyla, tonos; ses. Diyatonik dizi, biroktav içinde iki yarım perdenin yer aldığı iki tam perde grubundan oluşur.

diminüendo: Ses yüksekliğini giderek düşürmek.divertimento: Eğlendirici. Oda müziğinde bir çalgı topluluğu ya da solo çalgılar için yazılan birkaç

parçadan oluşmuş eser.doryen: Antik Yunan müzik sisteminden kaynaklanan bir mod. İlk Çağ Yunan dizileri inici dizi-

lerdi. Kilise müziğinde çıkıcı dizi olarak benimsendi.

E

Empresyonizm: İzlenimcilik. Özellikle resim sanatında etkisini ortaya koyan bir akım olarak yirminciyüzyıl başlarında yaygınlık kazanmıştır. Romantik Dönem müziğine tepki olarak doğanEmpresyonizm, dış dünyadan algılanan izlenimleri yansıtmayı amaç edinen bir akımolmuştur.

Expresyonizm: Dışavurumculuk. Duygu ve düşüncelerin dizginlenmeksizin dışa vurulması temelgörüşünden yola çıkan yirminci yüzyıl başlarındaki öncü sanat akımı.

estampie: On üçüncü ve on dördüncü yüzyıllarda dans müziğinde kullanılan Fransız kökenli birşiir formu. O dönemden başlayarak yazılan yüzlerce dans müziğinin kaynağında buOrta Çağ şiirinin bulunması önemsenir, çünkü çalgı müziği sadece bu danslara eşliketmek için kullanılmıştır.

elektronik müzik: Elektro akustiğin olanaklarını kullanarak bestelenen müzik. Bu konuda yapılan ilk de-nemelerde Nepomuk tarafından icat edilen mekanik bir aygıtla hava basıcından yarar-lanıp üflemeli, yaylı ve vurmalı çalgıların sesini ikiye katlayan bir etki yaratılmıştır.Varese, Cage, Messaien elektronik müzik çalışmaları yapan besteciler arasındadır.

ethos: Antik Yunan’da müziğin manevi ve ahlaki açıdan insan kişiliğini etkileyen güç olarakbenimsendiğini anlatan terim.

F

fanfar: Maden çalgıların çaldığı, genellikle şenliklerde ve törenlerde ilgi çekmek için kullanılanmüzik.

fantasia: Düş gücünden kaynaklanan, özgür formda, şiirsel çalgı müziği parçası.fırtına ve gerilim: On sekizinci yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan Alman edebiyat akımı. Sanatta in-

celikli yaklaşımla duygu yoğunluğunu, coşkuyu, yüksek ifade gücünü amaçlayan akımmüzikte de etkili olmuştur.

fiddle: Violanın atası olarak bilinen altı telli Orta Çağ çalgısı. Latince; viella, Fransızca; vielle,Almanca; fidel, İspanyolca; vihuela de arco.

folklor: Halkbilim. Yeryüzündeki halk kültürlerini araştıran bilim dalı.füg: Müzik sanatında önemli ve değerli bir yeri olan, özünde taklit sanatına dayalı, ar-

moninin olanaklarından yararlanarak kontrpuan tekniği ile yazılmış Barok Çağ müzikbiçimi. On altıncı yüzyıldan on sekizinci yüzyıl ortalarına kadar yaklaşık üç yüz yıllık birsüreç içinde geliştirilen geleneksel füg formu, J. S. Bach’ın eserlerinde en üstün, olgunsanatsal düzeyine ulaşmıştır.

Fütürizm: Gelecekçilik. İtalyan yazar Tommaso Marinetti’nin 1909 yılında yayınladığı bildiriyletemel ilkelerini açıkladığı sanat ve edebiyat akımı. Gelecekçilik, makine çağının yaşambiçimini, dinamik özelliklerini, gelişim hızını, hatta gürültülerini sanata yansıtmak gerek-tiğini öne sürüyordu.

102

G

gavotte: Barok Dönem çalgı müziğinde yer alan iki bölmeli bir dans.Geç Orta Çağ: Son Gotik Dönemi kapsayan (1300-1400) çok sesli müzik tekniklerinin Rönesans’ı

hazırladığı geçiş dönemi. Ars Nova (Yeni Sanat) denen yeni müzik sitilinde simgesinibulmuştur. Geç Orta Çağ’ın bestecileri Guillaume de Machaut ve Francesco Landini(Françesko Landini)’dir. Bu dönemde caccia, ballade, madrigal gibi din dışı formlarsayesinde o zamanki deyişle müziğe halk soluğu girmiştir.

gigue: Kökleri İskoçya ve İrlanda’nın jig adlı bir halk dansından beslenen, çok hızlı tempoda,çoğunlukla altı sekizlik ya da on iki sekizlik ölçüde, taklitli, iki bölmeli bir saray müziğive dansı. On yedinci yüzyılın sonunda süit formunu oluşturan bölümlerden biridir.

gotik: Geç Orta Çağ Avrupa sanatında, yaklaşık 1200 ile 1430 yılları arasındaki zaman dili-minde yer alan ve Rönesans’ı hazırlayan dönem. Gotik sitil Orta Çağ’ın kemikleşmişdüşünsel ve kültürel yaklaşımını aşarak, Ars Nova (Yeni Sanat)’nın Orta Çağ tanımıiçindeki incelikli yaklaşımını temsil eder.

grand opera: Büyük opera. Tarihsel ve mitolojik konuları, bale, dans, geniş koro, zengin dekor vegörkemli bir müzikle anlatılan opera.

H

heptatonik: Yedi nota dizisi.heterofoni: Aynı melodik çizginin eşzamanlı, değişik çalgı ya da seslerle söylenip çalındığı doku.hipodoryen: Eski Yunancada bir ön ek olan hipo: Altta, alt tarafında anlamına gelir. Örneğin hipo-

doryen modu, doryen modunun bir dörtlü altında bulunuyordu.hipomiksolidyen: Miksolidyen dizisinin bir dörtlü altındaki mod.hoquetus: On ikinci yüzyıldan on beşinci yüzyıla dek geçerli bir beste tarzı. Hoketuslarda her

şarkıcı ezginin bir notunu söyler. Bu tür şarkılar soru-yanıt prensibini getirmiş, böylecekoro-solist ilişkisinin ön biçimi hazırlanmıştır.

İ

isorhytmic: İzoritim. Eş ritimli. Geç Orta Çağ’da, ritmik süreci ses yüksekliğinden ve sözlerdenbağımsız olarak tekrarlama yöntemi. Ustalık gerektiren bu yöntemi ilk olarak ondördüncü yüzyılda besteci Gulliaume de Machaut, yazdığı missa’larda kullanmıştır.

impromptu: Lied formunda yazılmış çalgısal eser. Kelime anlamı içe doğan demektir.intermezzo : (1) Başlangıçtaki anlamına göre, bir oyunun perdeleri arasında dekor değişmesine ve

oyuncuların hazırlanmasına fırsat vermek için sunulan müzikli kısa oyun. İntermezzo’larsonraları opera perdeleri arasında da oynanmıştır. (2) Operalarda ara müziği.

K

kadans: Latince düşmek anlamına gelen cadere sözcüğünden gelir. (1) Melodi ve armonide, birdinlenme noktasına varış. (2) Yorumda, düşüş noktasına, parçanın ana tonalitesinevarırken çalınan yada söylenen süslü, gösterişli geçit; genellikle konçertolarda rast-lanır.

kanon: Her yeni giren sesin önceki ezgiyi taklit etmesiyle oluşan birçok seslilik şekli. Latincekanon ; kural.

kantata: Solo şarkıcılar ve koro için çalgı eşlikli, birkaç bölümden oluşan, kilise ya da konser sa-lonunda seslendirilmek üzere yazılmış konulu sahne müziği. Kantat formunu on ye-dinci yüzyıldan yirminci yüzyıla kadar birçok besteci kullanmıştır.

karol: Üç zamanlı İngiliz şarkısı.kithara: Antik Yunan uygarlığında kullanılan telli çalgı. MÖ yedinci yüzyılda lirin büyütülmüş

biçimi olarak yapılan kitara başlangıçta kadınların kullandığı bir çalgıydı. Yedi ya dasekiz teli olan kitaranın tellerinin gerili olduğu çerçeve üzerinde Yunan tanrılarının göz-leri sembolleştirilmiştir. Çitara.

103

klasik: Roma uygarlığında üst sınıf; ayrıca bu sınıfın ürettiği toplumsal ve kültürel değerlerinitelemek için kullanılan terim. Günümüzde Klasik terimi, ciddi, ağırlıklı, tarih içindensüzülerek gelen kalıcı üst değerlerin müziği anlamında kullanılır. Bu nitelikleriyle klasikmüzik, bütün dönemler için geçerli olan sanat müziğini niteler.

klavsen: On yedinci yüzyılın başlarından on sekizinci yüzyılın sonlarına kadar kullanılan,piyanonun geliştirilmesinden önce müzik tarihinde önemli bir yeri olan klavyeli, telliçalgı. Fransızca; klavsen, Almanca; cembalo, Türkçe; çembalo.

kolaj: Kesyap. Değişik malzemelerin bir arada kullanıldığı yapı.konçertant senfoni: Kaynağında konçerto grosso olan bir müzik biçimi: Solo çalgı ya da çalgılar ve orkestra

için yazılmış eser.konçerto grosso: Geniş konçerto. Barok dönemde sonat formuna göre yazılmış konçerto: Solistler grubu

ile orkestranın diyalogu üzerine kurulu eser.konçerto: Genellikle solo bir çalgıya bir oda orkestrasının veya bir senfoni orkestrasının eşlik

etmesi ile gerçekleşen müzik biçimidir. konsonans: Belirli bir estetik anlayışa göre uyumlu sesler, uyuşumlu sesler. Birbirleriyle kaynaşan

iki ya da daha fazla sesin birleşmesi.kontrast: Karşıtlık.kromatizm: Kompozisyonda kromatik diziyi kullanmak. Kromatik dizide yarım perdeler sırasıyla

çıkarak ya da inerek ilerler. Yunan müzik teorisinde üç cins dizi vardı: Diyatonik, anar-monik (sesteş), kromatik.

L

lavta: Doğu ve Batı müziklerinde yüzyıllar boyunca kullanılan telli çalgı.libretto: Bir opera ya da oratoryo eserinin sözleri.lied: Alman sitilinde üç bölmeli sanatsal şarkı. A-B-A formu olarak anılır.lyra (lir): Antik Yunanda yaygın şekilde kullanılan telli çalgı. Destancıların eşilk çalgısıdır.

M

madrigale: İtalya’da on dördüncü yüzyılda doğan, Rönesans Döneminde gelişim gösteren yaygınbir şiir ve müzik formu. Din dışı özellikte, çoğunlukla aşk şarkılarından oluşan, özgüryapıda bir ses müziği. On dördüncü yüzyılın çalgı eşlikli madrigali ile on altıncı yüzyılınmadrigali birbirinden farklı özellikler taşır.

mazurka: Üç zamanlı ölçüde, hızlıca tempoda bir Polonya halk dansı.mehter müziği: Osmanlı Devleti’nde on dördüncü yüzyıldan Yeniçeri Ocağının kaldırıldığı 1826 yılına

kadar sürdürülen, daha sonra da köklü bir geleneği tanıtmak için örneklendirilen askerîmüzik geleneği.

melizmatik: Ayin şarkılarında tek hece üzerine söyleme anlayışı.miksolidyen: Antik Yunan müziğinde kullanılan bir dizi. Orta Çağ kilise müziği kuramcıları mod denen

bu dizileri Yunan geleneğindeki gibi inici olarak değil, çıkıcı olarak kullanmışlardır.Minimalizm: Melodi, armoni, ritim ve biçim kaygısından uzak tekdüzeliğin ön planda olduğu müzik

akımı.Minimalist ressam Ad Reinhardt tarafından yaygınlaştırılan akımın müziktekiöncüleri; Steve Reich, philip Glass ve John Adams’tır.

missa: Katolik kilise müziğinin en eski, köklü ve önemli biçimi.mod: Armonik ve ezgisel amaçla seçilmiş seslerin kuramı. Latince “Metod” anlamına gelmek-

tedir. Antik uygarlıktan beri kullanılmış olan makamlar. MÖ. 400 yıl öncesinden başla-yarak ve bunun devamı olarak, Hristiyan kilise müzikleri sistematik biçimde modlarabağlı kalmıştır. Modların sistemleştirildiği İlk Çağ’da notalar, günümüzdeki piyanonunbeyaz tuşlarının simgeledikleri seslerdi. Siyah tuşlar daha sonraki eklemeleri gös-terirken, beyaz tuşlar Pythagoras(Pisagor) ve çağdaşı olan düşünür ve bilimadamlarının bulduğu makamlardan oluşuyordu. Antik Ege uygarlığının modları yer-leşim bölgelerine göre isimler almışlardır: İyonyen, Doryen, Frigyen, Lidyen, Mik-solidyen vb. Eski Yunanda her bir modun insan ruhu üstünde özel bir etkisi olduğunainanılırdı. Örneğin, Doryen dizisi, savaşta ve barışta mükemmel insanlara yaraşan birmod olarak nitelenmiştir.

104

105

modülasyon: Bir mod ya da tonaliteden başka bir mod ya da tonaliteye geçme işlemi.molto allegro non troppo: Çok hızlı ama pek de koşarak değil.mordente: Isırma, kapma anlamına gelen, asıl sesle komşusu arasındaki çok hızlı gidiş geliş

yoluyla asıl sesin belirginleşmesini amaçlayan bir süsleme biçimi.motet: Avrupa müziğinde on üçüncü yüzyılın başlarından on sekizinci yüzyılın ortalarına kadar

varlığını sürdüren dinî müzik biçimi.Latince ‘sözlü ifade’ anlamındadır.mousa (musa-mus): Yunan mitolojisindeki esin perileri. Müzik sözcüğünün kökeni Mus (Musa)’lardan kay-

naklanır. Yunanca’da -ika, -ike ekleri konuşulan dil anlamını verir. Örneğin, Elenika; Yu-nanca, Turkika,Türkçe, Musike; Musların dili, Mus’lara yaraşır sanat anlamındadır.

monochord: Phytagoras tarafından icat edildiği sanılan ve Antik Yunan müzik kuramcıları tarafın-dan akustiğin temel yasalarını araştırmak için kullanılan, bir rezonans kutusunun üsttarafına gerilmiş tek telden oluşan çalgı.

N

Neo-clasisizm: Yeni Klasikçilik. Yirminci yüzyılda geleneklerle bağı koparmak istemeyen, Klasik Döne-min tonal yapısı, melodik gelişim ve amaca yönelik müzikal fikirler gibi değerleriniyeniden anlamlandırmayı öngören bir kavrayışı içeren müzik akımı.

neuma: Orta Çağ’da kullanılan bir nota işareti. neumatik: Orta Çağ’da neumalara (nota şekli) bağlı olarak missa seslendirme şekli.nocturne: Gece müziği. Fransızca ve İngilizce nocturne ( noktürn) .nüans: Ayrıntı, fark. Müzikte ses gürlüğünü ifade eder.

O

opera buffa: On sekizinci yüzyılda İtalyan komik operası.opera evi: Opera ve bale gibi sahne sanatlarının gereksindiği bütün teknik olanakları içeren, mi-

marlık değerlerine göre tasarlanmış, estetik özellikli büyük bina. opera seria: On se-kizinci yüzyılda kahramanlık konuları üstüne yazılan ya da trajik karakterdeki İtalyanoperaları. Ciddi opera.

opera: Eser anlamında müzikli sahne oyunu.opus: Yapıt anlamında kullanılır. Bazı besteciler yapıtlarının bestelenmiş yada yayınlanmış

sırasını belirtmek için Op. Kısaltmasını ve yapıtın sıra numarasını kullanırlar.orataryo: Kutsal konulu bir metin üstüne çalgılar, koro ve solistler tarafından söylenmek üzere

yazılmış, sahnelenmeyi gerektirmeyen tür.organum: Çok sesliliğin ilk biçimi.

P

partita: Süit benzeri bir demet. Danslar için bestelenen çalgı müziğinde bölümlere verilen ad.passion: İsa’nın yaşamını ve çarmıha gerilme öyküsünü dile getiren motet benzeri bir tür.passacaglia: İspanyol kökenli, üç vuruşlu eski bir dans. Ana tema çeşitleme sırasında değişmez.pentatonik dizi: Beş sesli dizi.piano-forte: Piyanonun ilk ismi. Ansızın kuvvetlenme anlamındaki ses gürlüğü terimi.polonaise: Polonya halk dansı.polyphony: Çok seslilik. Polifoni yatay çok sesliliği niteleyen kontrpuan ile eşanlamlı olarak kul-

lanılır. İki ya da daha fazla melodinin kendi bağımsız yolunda belirli kurallara göre iler-leyerek birliktelik oluşturması.

polyrhythm: Çok ritimlilik. Çeşitli ritim kalıplarının aynı zamanda birbirini izlemesi. Fransız besteciMeesaien’in Quatuor pour la fin du temps’inde ve Stravinski’nin birçok eserinde örnek-leri görülür. Caz müziğinde de yer almıştır.

polytonality: Çok tonluluk. Birden çok tonaliteyi içeren müzik. Çağdaş müzikte bir stil aracı olarakkullanılmıştır. Başlıca örnekleri, Richard Wagner’in Tristan operasının ikinciperdesinde, Richard Strauss’un Zerdüşt Böyle Dedi, Elektra ve Salome’sinde, İgorStravinski’nin Petruşka’sında, Charl İves’in Cevapsız Kalan Soru’sunda, Maurice Ra-vel’in 1.Piyano Konçertosu’nda, Darius Milhaud’nun Choephores adlı eserinde görülür.

portatif org: On altıncı yüzyılda kullanılan taşınabilir org. Regalprelüd: Önceden çalınan. Bir başka parçaya giriş oluşturan çalgı müziği.Primitivizm: İlkelcilik. Romantik Dönemin düş dünyasına tepki olarak ortaya çıkmış ve tüm sanat

dallarını etkilemiştir. İgor Stravinski, Bahar Ayini balesiyle, ilkel boyların ritmini,coşkusunu, tonal olmayan armoniyle oluşan disonans seslerle duyurmuş ve akımınöncülüğünü yapmıştır. Yirminci yüzyılın en önemli ilkelcilik örneği de Bela Bartok’un Al-legro Barbaro başlıklı eseridir.

prozodi: Müzikte söz ve ezgi uyumu.

R

ramsinga: Geleneksel Hint müzik çalgısı. İnce madenden yapılmış dört borudan oluşan bir çeşituzun trompet.

rastlamsal müzik: Şansa kalmış müzik biçimi.rebab: Orta Çağ’da İslam dünyasında icat edilmiş olan daha sonra Avrupa‘da Viyol ailesi çal-

gılarına kaynak oluşturmuş olan geleneksel yaylı bir çalgı. recitatif: Opera ya da oratoryonun içinde konuşurcasına, özgür ritimli şarkı söyleme şekli.requiem: Ölüm duası için yazılmış müzik türü.riccercare: Araştırma. Motetten türemiş, özgür formda on altıncı yüzyıla özgü çalgısal biçim.rocaille: Fransızca çakıl taşından anlamına gelen rokay, on sekizinci yüzyılın ilk yansında Avru-

pa’da, özellikle de Fransa’da yaygınlık kazanan bir bezeme öğesi.rokoko: Avrupa’da Barok Dönemden Klasik Döneme geçişi simgeleyen akım. Klasik Dönemin

başında Paris’te ünlenen zarif anlatımlı şık ve zeki bir üslup.romans: Rönesans’tan beri hemen bütün dönemlerde kullanılmış olan, sanatsal niteliğiyle Klasik

Dönemde gelişen ve özellikle Romantik Dönemde öne çıkan müzik biçimi.Romantizm: Eski Fransızca’daki romance; şiirsel deyiş sözcüğünden kaynaklanan romantik terimi,

on dokuzuncu yüzyıl öncesinde, fantastik, duygusal, masalsı, duyarlıklı, düşsel gibisanatsal özellikleri nitelemek için kullanılıyordu. Romantizm, on dokuzuncu yüzyılboyunca gelişimini sürdüren, sanatçının bireysel duygularını kaynak almasına dayananakımdır.

rondeau: Fransa’da on üçüncü yüzyıldan beri temel form olarak yaşayan üç geleneksel şiir vebiçiminden biri.

rondo: Şiirdeki rondeau gibi tekrarlar üzerine kurulmuş olan bir şarkılı dans formu. Ana ezgininara tümcelerden sonra çok kez tekrarlanması.

rubato: Çalarken ya da seslendirirken kesin tempodan geçici bir süre için ayrılmak ve notasürelerini bir tümcenin açıklanması amacıyla değiştirmek.

S

sarabande: Soylu karakterde, ağırbaşlı bir İspanyol dansı.sarangi: Kuzey Hindistan ve Pakistan’da kullanılan geleneksel yaylı bir çalgı.serim: Bir müzik parçasında değişik temaların ilk sunulduğu giriş bölümü. Bir sonatta serimi

izleyen geliştirme bölümünden sonra gelen bitişte baştaki temaların ana tona dönükolarak yeniden karşımıza çıkması; yeniden serim.

schawm: Obua’nın atası olan üflemeli çalgı.scherzo: Anlatım terimi olarak: Şaka. Genelde, esprili parça.senfonik şiir: Betimleyici özelliği olan, müzik dışı değerler taşıyan, çalgısal tek bölümlü eser. Prog-

ramlı müziğin temeli. Bir olayı, bir konuyu müzik diliyle anlatmak, canlandırmakamacıyla yazılmış orkestra eseri. Franz Liszt’in buluşudur.

sheng: On iki ile on yedi arası kamış düdüğü bulunan bir ağız orgudur.sistrum: İlk Çağ’da özellikle Sümer ve mısır uygarlıklarında kullanılan şakşak çalgısı.sonat biçimi: Bir sonatı oluşturan bölümlerden yalnızca birinin yapısını belirtmekte kullanılır. Bu

bölüme sonat allegrosu denir ve sonat allegrosu, kendi içinde üç temel bölme içerir:Serim, geliştirme ve yeniden serim.

sonat: Bir veya iki çalgı için yazılmış, birbirini izleyen üç ya da dört bölümden oluşmuş, dilzenginliği ve anlatım gücü yüksek olan enstrumantal bir eserdir.

106

107

süit: Aynı tonda benzer biçimde ama değişik etkilerde olan dans parçalarının birbiriniizlemesinden oluşan çalgı müziği biçimi. Bölümleri genellikle; allemande, courante,sarabande, gigue şeklinde sıralanır.

sürekli bas: Erken Barok Döneminde armonik deyişi güçlendirmek için klavsen veya lavta gibi birçalgının sürekli yol gösteren eşliği.

syllabic: Hecesel. Missaları seslendirirken her notaya karşılık güftenin bir hecesinin düşmesi.

T

tını: Sesin niteliği. Her çalgının ya da sesin kendine özgü tınlaması.toccata: Tek bölümlü bir çalgı müziği parçası olarak on altıncı yüzyılda doğan ve Barok Dönem

boyunca yaşayan tokata, özellikle org ve çembalo gibi klavyeli çalgılar için yazılmıştır.toccato: Trompetler ve timpani için yazılmış, yalın, kısa, etkileyici tören müziği.tonalite: Bir dizinin tonal ilkelere göre kuruluşu.trill: Titretim. En yaygın süsleme biçimi.tetrakord: Eski Yunan müziğinde, dört sesten oluşan küçük dizi. İki ton (büyük ikili) ve bir diya-

tonik yarım tondan (küçük ikili) oluşan dörtlü. Tetrakordlar kendi içlerinde diatonik kro-matik ve anarmonik adlar altında üç kısma ayrılmışlardır. Her tetrakordun ilk ve sonsesi değişmez sesler adını alır. Aradaki iki ses ise değişken sesler adını alırlar.

U

unison: Bir müzik eserinde, bütün parti ya da seslerin birli ya da sekizli aralıkta hareket etmesi.

V

vals: Kadın ve erkek bir çift tarafından uygulanan, üç zamanlı, kıvrak bir Alman dansı.variation: Müzikte melodik, kontrapuantik, armonik ya da ritmik çeşitler yaratmaya dayanan form.vina: Hindistan’nın geleneksel telli çalgısı.virelai: Geç Orta Çağ’da ve Rönesans’ın başlarında Fransız şiirinin üç temel formundan biri

olan şiirler üzerine bestelenen müzik. Diğer formlardan ikisi Roundeau ve Ballade’dır.virginal: Klavsenin atası kabul edilen ve diz üstünde çalınan küçük klavyeli çalgı.virtuose: Üstün, usta sanatçı; büyük hüner sahibi, üstün yetenekli ses ya da çalgı sanatçısı.

Y

yararlı müzik: 1920’li yıllarda Hindemith Weill ve Krenek gibi bestecilerin ortaya attıkları bir müziktürüdür. Sanat sanat içindir felsefesinin dışına çıkılarak, halk için sanat; kullanılabilir,yararlanılabilir sanat kavramları geliştirilir.

Z

zihter: Tellerine çubuklarla vurularak ya da mızrapla çalınan bir çalgı ailesidir.

108

K A Y N A K Ç A

AYDOĞAN, Salih, Hayat Kaynağımız Müzik, Arkadaş Yayınları, Ankara, 1998.BORAN, İlke-Kıvılcım Yıldız ŞENÜRKMEZ, Kültürel Tarih Işığında Çok Sesli Batı Müziği, YKY, İstanbul,2007.BÜKE, Aydın-ALTINEL, İpek Mine, Müziği Yaratanlar- Barok Dönem, Dünya Kitapları, İstanbul, 2006.CANGAL, Nurhan, Müzik Formları, Arkadaş Yayınları, Ankara, 2004.ÇELİKEL, Yusuf Ziya, Ders Notları, İzmir, 2003.ESTİN, Colette –LAPORTE, Helene, Yunan ve Roma Mitolojisi, Çev. Musa Eren, Tübitak Yayınları, İstanbul,2003.FERİDİNOĞLU, Lale, Müziğe Giden Yol, İnkılap Yayınları, İstanbul, 2004.FINKELSTEIN, Sidney, Müzik Neyi Anlatır, Çev. M. HalimSpatar , Kaynak Yayınları, İstanbul, 1996.FIRAT, Ertuğrul Oğuz Fırat, Çağdaş Küğ Tarihi İçinde İmler-1,YKY Yayınları, İstanbul, 1999.HADEİR, Andre, Müzikte Türler ve Biçimleri, Çev. İlhan Usmanbaş, İletişim Yayıncılık,1992.HAUSER, Arnold, Sanatın Toplumsal Tarihi, Çev. Yıldız Görönü, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1995.HÜREL, Feridun, Klasik Müzik Rehberi, Say Yayınları, İstanbul, 2008.İLYASOĞLU, Evin, Zaman İçinde Müzik, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2003.KARAESMEN, Erhan, Andante Dergisi, İstanbul, 2002. KAROLYİ, Otto, Müziğe Giriş, Çev. Mehmet Nemutlu, Pan Yayıncılık, İstanbul, 2005.KOÇOĞLU, Füsun, Andante Dergisi, İstanbul, 2002.KOLÇAK, Olcay, Müziği Öğreniyoruz, Pan Yayıncılık, İstanbul, 2005.KÜTAHYALI, Önder, Çağdaş Müzik Tarihi, yayınlayan N.İ.Leblebicioğlu, Ankara, 1981.ORANSAY, Gültekin, Musikî Tarihi ve Stil Bilgisi, Yaygın Yükseköğretim Kurumu, Ankara, 1977.ÖZGÜR, Ülkü-Salih AYDOĞAN, Müziksel İşitme Okuma, Ankara, 1999.ÖZGÜR,Ülkü, G.Ü. Gazi Eğit. Fak. Dergisi, Cilt 21, Sayı 2, 2001.PAMİR, Leyla, Müzikte Geniş Soluklar, Ada Yayınları, İstanbul,1989.SACHS, Curt, Dünya Musikîsi Tarihi, Çev. İlhan Usmanbaş, İstanbul, 1965.SAY, Ahmet, Müzik Sözlüğü, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara, 2002.SAY, Ahmet, Müzik Tarihi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara, 1994.SAY, Ahmet, Türkiye’nin Müzik Atlası, Borusan Kültür Sanat Yayınları, İstanbul, 1998.SAY, Ahmet, Müzik Ansiklpopedisi, Ankara, 1985.SELANİK, Cavidan, Müzik Sanatının Tarihsel Serüveni, Doruk Yayıncılık, Ankara, 1996.The Illustrated Encyclopdia Of Musical İnstruments, Könemann, Belgium, 2000.TUFAN, Selmin-Enver TUFAN, Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi Piyano Ders Kitabı-2, Ankara, 2000.YENER, Faruk, Müzik, Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu, Beyaz Köşk (Müzik Sarayı) Yayınları, İstanbul,1985.YENER, Faruk, Şu Eşsiz Müzik Sanatı, Cem Yayınevi, İstanbul, 1990.

İNTERNET SİTELERİ

http://www.kultur.gov.tr

BATI MÜZİĞİ TARİHİ -...

Documents

Transcript of BATI MÜZİĞİ TARİHİ -...