Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE...

98
Denken in waarden Jan Veuger Lecorale rede lectoraat Maatschappelijk Vastgoed Kenniscentrum NoorderRuimte MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst aan naar de titel van de presentatie via Beeld > Koptekst en voettekst 3.Verwijder deze memo door op de rand van dit gele vlak te klikken en op delete te drukken SUCCES! Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Onderzoeken en perspectieven op maatschappelijk en financieel rendement Zwolle, 21 november 2013 Lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum NoorderRuimte

Transcript of Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE...

Page 1: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Denken in waarden – Jan Veuger

Lecorale rede – lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum

NoorderRuimte

MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’

1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel

van de presentatie in

2.Pas de voettekst aan naar de

titel van de presentatie via

Beeld > Koptekst en voettekst

3.Verwijder deze memo door op de rand van dit

gele vlak te klikken en op delete te drukken

SUCCES!

Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Onderzoeken en perspectieven op maatschappelijk en financieel rendement Zwolle, 21 november 2013

Lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum NoorderRuimte

Page 2: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Barometer maatschappelijk vastgoed 2013

Onderzoeken en perspectieven op maatschappelijk en financieel rendement

• Welkom door Cor Worms VOGON

• Anna de Zeeuw Hogeschool Amsterdam

• Patrick de Kort en Walter Rozendaal Instituut voor VastGoedManagement - SBR

Pauze

• Guus Berkhout Triodos Vastgoedfonds

• Jan Veuger lector Maatschappelijk Vastgoed

• Erik Dannenberg VNG en wethouder Zwolle

Page 3: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Denken in waarden – Jan Veuger

Lecorale rede – lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum

NoorderRuimte

MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’

1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel

van de presentatie in

2.Pas de voettekst aan naar de

titel van de presentatie via

Beeld > Koptekst en voettekst

3.Verwijder deze memo door op de rand van dit

gele vlak te klikken en op delete te drukken

SUCCES!

Introductie door Cor Worms - VOGON Dagvoorzitter

Lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum NoorderRuimte

Page 4: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Denken in waarden – Jan Veuger

Lecorale rede – lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum

NoorderRuimte

MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’

1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel

van de presentatie in

2.Pas de voettekst aan naar de

titel van de presentatie via

Beeld > Koptekst en voettekst

3.Verwijder deze memo door op de rand van dit

gele vlak te klikken en op delete te drukken

SUCCES!

Anna de Zeeuw – Hogeschool van Amsterdam Effecten marktwerking op gemeenten, zorg en onderwijsvastgoed

Lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum NoorderRuimte

Page 5: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

5

VAN GROTER EN MINDER NAAR

KLEINER EN BETER Lessen uit onderzoek marktwerking zorg- en

onderwijs

Anna (dr.Ir.A.M.) de Zeeuw

21 november 2013

Page 6: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

VAN GROTER EN MINDER NAAR

KLEINER EN BETER • Lessen uit onderzoek marktwerking zorg- en onderwijs

• Ronde 1: Ontwikkelingen hoger onderwijs en ouderenzorg vanaf

1982-2008.

• Ronde 2: Welke trends en voorbeelden zijn er in deze sectoren met

gevolgen voor vastgoed?

• Ronde 3: Welke lessen zijn er voor het beheer van maatschappelijk

vastgoed van gemeenten?

6

Page 7: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

7

ANNA DE ZEEUW Bedrijfskundige

Gepromoveerd als Bestuurskundige Universiteit Tilburg

Facility management en vastgoedkunde

Hogeschool van Amsterdam

Onderzoeksprogramma de Stad

Programmamanager van hogeschoolbrede fieldlabs

Page 8: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

CASE: BOUWEN EN LEEGSTAND

MAATSCHAPPELIJK VASTGOED IN

DEZELFDE STAD

• Stadskantoor Utrecht omvat 66.000 m2 en is een van de grootste

gebouwen die vanaf medio 2011 worden gebouwd in Nederland.

• De Hogeschool van Amsterdam bouwt de Amstelcampus voor ca.

30.000 studenten.

Kantorenleegstand

• Utrecht: 10,4%

• Amsterdam: 17%

Page 9: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

WAT BETEKENT PROFESSIONALISERING

VAN BEHEER VAN MAATSCHAPPELIJK

VASTGOED?

Wet weten dat verzakelijking belangrijk is: meer overzicht,

kostenreductie, verantwoorden van keuzes over het vastgoed.

Maar weten we ook wat het maatschappelijke aspect nu eigenlijk

inhoudt en welke ontwikkelingen er in breder verband spelen?

Welke lessen zijn er voor gemeenten uit ontwikkelingen rond zorg en

onderwijs(-vastgoed)?

9

Page 10: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

RONDE 1: HOGER ONDERWIJS EN

OUDERENZORG AFGELOPEN 30 JAAR:

Onderzoek recente geschiedenis

marktwerking

Page 11: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

MAATSCHAPPELIJKE SYSTEEM

TRANSITIE Oude waarden

• Efficiency

• Techniek

• Bedrijfsmatig denken

• Economisch denken

• Denken vanuit het individu

• Economische crisis

Nieuwe waarden

• Mens centraal

• Integrale benadering

• Denken vanuit Netwerken

• Faciliteren in plaats van verzorgen

• Zelfredzaamheid

Bouwopgave

• Levenscyclus denken en

• Transformatieopgave gebouwde omgeving

11

Page 12: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

HOGER ONDERWIJS EN OUDERENZORG

AFGELOPEN 30 JAAR:

ONDERZOEK MARKTWERKING

Proefschrift ontwikkelingen hoger onderwijs en

ouderenzorg vanaf 1982-2008. • Marktwerking ingezet vanaf de kabinetten Lubbers

• Onderzoek percepties overheid, instellingen en afnemers ten aanzien

van marktwerking en kwaliteit

Page 13: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

HOGER ONDERWIJS

AFGELOPEN 30 JAAR:

FUSIES &

ONTSTAAN LEERFABRIEKEN

• Hogescholen werden in de vorige eeuw verantwoordelijk voor

de eigen financiering, als gevolg van de Omkering

Kapitaalslastenfinanciering.

• In korte tijd verrezen enorme leer- en zorgfabrieken.

• Een op renderende bedrijfsvoering gerichte bestuursstijl.

• Economy of scale: Studenten werden klant op afstand, front-

offices of servicebalies, principe van afhandeling van grote

aantallen.

Page 14: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

ZORG AFGELOPEN 30 JAAR:

“CONGLOMERATEN MET

FANCY BEELDMERKEN” • Van “bejaarde” van 1982 naar “cliënt” van vandaag.

• Van “directeur van het bejaardenhuis” naar “zorgondernemer”.

• Goedklinkende namen en fancy beeldmerken van steeds

grotere (fusie-)organisaties.

van Kruiswerkvereniging en

naar de Stromen en Opmaat

naar Aafje

• Van lokale (gemeentegebonden en kerkelijke) naar (boven-

)regionale organisaties.

Page 15: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

HET HEDEN:

MAATSCHAPPELIJKE DISCUSSIES ROND

ONDERWIJS EN ZORG

• Economische crisis.

• Schandalen.

• Maatschappelijke discussies rond hogescholen en zorginstellingen.

• De eerste grote onderwijs- en zorgconglomeraten worden geleidelijk

ontmanteld.

Page 16: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

MARKTWERKING AFGELOPEN 30 JAAR:

HOGE VERWACHTINGEN; MAAR IN DE

PRAKTIJK TRADE-OFFS

• Proefschrift ontwikkelingen hoger onderwijs en ouderenzorg

vanaf 1982-2008.

• Men verwachtte alles, maar het een ging ten koste van het ander.

• Toegenomen spanning tussen opvattingen over rendement

(kosten) en de ervaren kwaliteit van zorg en onderwijs.

• Er waren ‘trade-offs’: schaalvergroting, onpersoonlijkheid, falend

bestuur en managementjargon.

Page 17: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

17

RONDE 2:

Trends en voorbeelden zorg- en onderwijs- (vastgoed)

Page 18: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

DE TOEKOMST: BESCHEIDENER ROL

VASTGOED CARE SECTOR

• Extramuralisering, bedreiging op voor het bestaan van

verzorgingshuizen.

• Kabinetsplannen: drastische herziening van de ouderenzorg,

voor grootschalig zorgvastgoed steeds minder plaats.

• Zorg op afstand en op maat (e-zorg)

• De tijd van verzorgingshuizen en ouderenzorgcentra lijkt

definitief voorbij.

Page 19: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

TRENDS VASTGOED: NIEUWE

ZORGARRANGEMENTEN

• Kleinschaliger oplossingen, domotica, flexibilisering van woningen

en opkomst van gebruikersinitiatieven

• Collectief Particulier Opdrachtgeverschap-projecten

• Nieuwe financieringsmogelijkheden

• Zorghotels

Page 20: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

TRENDS: DIGITALISERING EN

SCHAALVERKLEINING

(HOGER) ONDERWIJS

• Nieuwe concepten: Blended learning, flipping the classroom,

netwerkleren

• Wereldwijd gratis massive open on line course (MOOC).

• Ontmoeten van docenten en samenwerken met medestudenten en

het bedrijfsleven i.p.v. eenzijdige overdracht van kennis.

• Deconcentratie, schaalverkleining, online-samenwerking en

dienstverlening en user in control netwerken.

Page 21: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

VASTGOED ZORG EN ONDERWIJS IN DE

TOEKOMST TERUG NAAR DIENSTBARE

ROL

• Denken in termen van processen die de kern van zorg en

onderwijs betekenen.

• Van student en aankomende oudere wordt gevraagd een

actieve rol te nemen, niet langer alleen die van consument van

onderwijs- en zorgdiensten.

• Of daar vastgoed bij moet, in welke vorm en op welke plaats is

daarvan een afgeleide vraag.

Page 22: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

DE TOEKOMST IN STEEN GEHOUWEN?

VOORBEELDEN “Ouders willen te kleine school redden

door die over te nemen”

NRC, 2013

22

Page 23: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

VOORBEELD: HOGER ONDERWIJS

VERSPREID DOOR DE STAD

• Kleinschalige BOOT-vestigingen Hogeschool van Amsterdam

(Buurtwinkel voor Onderwijs, Onderzoek en

Talentontwikkeling).

• Gevestigd in leegstaande basisscholen, winkels en (Bijlmer-

)flats

• Verleent diensten aan de stad

Page 24: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

VOORBEELD: ZORGWIJKEN

24

Woon en zorgwijk Sevenum

“Een wijk waarin het prettig wonen is,

maar waar ook welzijn en zorg wordt geboden.

Mensen kunnen hier langer zelfstandig blijven wonen.

En dicht ‘bij elkaar’ blijven”

Page 25: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

VOORBEELD: OUDE SCHOOL ALS

BROEDPLAATS

25

Oldschoolamsterdam

Page 26: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

26

RONDE 3: CONCLUSIES EN LESSEN

VOOR MAATSCHAPPELIJK VASTGOED

Page 27: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

WAT BETEKENT PROFESSIONALISERING

VAN BEHEER VAN MAATSCHAPPELIJK

VASTGOED?

Wet weten dat verzakelijking belangrijk is: meer overzicht,

kostenreductie, verantwoorden van keuzes over het vastgoed.

Maar weten we ook wat het maatschappelijke aspect nu eigenlijk

inhoudt & welke maatschappelijke ontwikkelingen spelen er ?

Welke lessen zijn er voor gemeenten uit ontwikkelingen rond zorg en

onderwijs(-vastgoed)?

27

Page 28: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

NIEUWE MAATSCHAPPELIJKE OPGAVEN

Oude waarden

• Efficiency

• Techniek

• Bedrijfsmatig

denken

• Economisch denken

• Denken vanuit het

individu

Nieuwe waarden

• Mens centraal

• Integrale benadering

• Denken vanuit

Netwerken

• Faciliteren in plaats

van verzorgen

• Zelfredzaamheid

28

Nieuwe maatschappelijke opgaven,

veranderende rol gemeenten

• Nieuwe zorg- en

onderwijsconcepten, opgaves in

de ruimtelijke omgeving:

leegstand, krimp, transformatie,

duurzaamheidsopgave,

ondersteunen van

gebruikersinitiatieven.

Page 29: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

> VERANDERENDE ROL

MAATSCHAPPELIJK VASTGOED

Veranderend speelveld onderwijs en zorg, woningcorporaties, bouw, gebruikers

Veranderende rol & opgaven voor gemeenten (meer faciliterend)

Veranderende rol en waarde van maatschappelijk vastgoed.

• Voor het bereiken van maatschappelijke resultaten is samenwerking nodig met andere partijen binnen de gemeente!

29

Veuger (2013)

“ Vastgoedingrepen zijn afhankelijk

van uitgangspositie en

beleidskeuzes, de context aan

verandering onderhevig.”

Page 30: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

DANK VOOR UW AANDACHT!

[email protected]

30

Page 31: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Denken in waarden – Jan Veuger

Lecorale rede – lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum

NoorderRuimte

MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’

1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel

van de presentatie in

2.Pas de voettekst aan naar de

titel van de presentatie via

Beeld > Koptekst en voettekst

3.Verwijder deze memo door op de rand van dit

gele vlak te klikken en op delete te drukken

SUCCES!

Patrick de Kort en Walter Rozendaal Landelijk onderzoek vastgoedmanagement gemeenten (2012)

Lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum NoorderRuimte

Page 32: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

32 Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Barometer Maatschappelijk Vastgoed

‘’Meer rendement uit publiek vastgoed’’

Page 33: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

33 Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Vraag aan U:

Is er iets aan de hand?

Moet er iets veranderen?

Page 34: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

34 Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Cijfers Gemeentelijk Vastgoed

LOVGM 2012

LANDELIJK ONDERZOEK

VASTGOEDMANAGEMENT

NEDERLANDSE GEMEENTEN

Page 35: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

35 Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

OPGAVE = Meer En Beter Vastgoedmanagement

HOE? = ‘Iedereen’ slimmer met vastgoed maken!

Page 36: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

36

Geen Nobelprijswinnaars…

vooral pragmatische insteek!

Kapstokken voor vandaag:

I.K.U.-model

VastgoedKwadranten

‘Ladder’

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 37: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

37

Fysiek

VastgoedKwadranten: 1e Kwadrant

F

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Gebouwen

Terreinen

Page 38: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

38

Gebouwen

Terreinen

Fysiek Individu

VastgoedKwadranten: 2e Kwadrant

F I

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Kennis &

Kunde

Page 39: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

39

Kennis &

Kunde

Gebouwen

Terreinen

Fysiek Individu

Organisatie

VastgoedKwadranten: 3e Kwadrant

F I

O

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Structuur

cultuur

Page 40: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

40

(uit: LOVGM 2012 ism SBRCURnet)

Aantal deelnemende gemeenten : 137 (van 415)

Omvang portefeuille : 85.000.000 m2 (vergelijk NL kantorenmarkt)

Omvang portefeuille : € 40.000.000.000,- (schatting woz-waarde)

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 41: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

41

(uit: LOVGM 2012 ism SBRCURnet)

85% : heeft een huurders- en gebruikersadministratie

63% : vindt zelf de huurders- en gebruikersadministratie

gemiddeld tot veel kwaliteit hebben.

52% : kent niet het aantal huurders in de eigen gebouwen. > 200

48% : heeft geen centrale vastgoedadministratie. > 200

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 42: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

42

(uit: LOVGM 2012 ism SBRCURnet)

51% heeft geen vastgoedbeleid. > 200

43% heeft geen vastgoedmanagement-informatie. > 175

72% scoort de kwaliteit van de vastgoedinformatie

slecht tot en met gemiddeld. = 300!

72% heeft geen vastgoedprocessen en/of –procedures. = 300!

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 43: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

43

Onbekend met aantal huurders > 200

Geen centrale vastgoedadministratie > 200

Geen vastgoedbeleid > 200

Geen vastgoedmanagement-informatie > 175

Slechte tot gemiddelde kwaliteit vastgoedinformatie = 300!

Geen vastgoedprocessen en/of –procedures = 300!

‘Slapende Reus?!’

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 44: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

44 Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 45: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

45

Kennis &

Kunde

Gebouwen

Terreinen

Structuur

cultuur

Fysiek Individu

Organisatie Extern

Politiek

Economie

VastgoedKwadranten: 4e Kwadrant

F I

O X

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 46: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

46

Individuele

medewerke

r

Gebouwen

Terreinen

Organisatie

structuur

Externe

omgeving

F I

O X

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 47: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

47

Individuele

medewerke

r

Gebouwen

Terreinen

Organisatie

structuur

Externe

omgeving

F I

O X

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 48: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

48

Individuele

medewerke

r

Gebouwen

Terreinen

Organisatie

structuur

Externe

omgeving

F I

O X

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 49: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

49

Onbekend met aantal huurders > 200

Geen centrale vastgoedadministratie > 200

Geen vastgoedbeleid > 200

Geen vastgoedmanagement-informatie > 175

Slechte tot gemiddelde kwaliteit vastgoedinformatie = 300!

Geen vastgoedprocessen en/of –procedures = 300!

60.000.000 m2

€ 30.000.000.000,-!!!

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 50: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

50 Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 51: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

51

Loopt een gemeente risico’s?

Wat denkt U?

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 52: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

52 Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Hoe Meer uit vastgoed halen?

5 ontwikkelstadia (‘Ladder’)

Page 53: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

53

Techniek

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Start: Vastgoedkader (rollen-bewustzijn) en ‘excell-lijstjes’.

Ervaring: administraties op orde (Gebouw / Eigendom / Gebruik) en

KWIS-systemen.

Expert: voldoen aan wet- en regelgeving (technisch), werken met

meerjarige onderhoudsplannen en handboeken (technisch beheer)

TECHNIEK

Page 54: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

54

Techniek

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Start: Vastgoedstrategie (rollen-scheiding) en gebouwexploitaties

Ervaring: standaardisering contracten (techniek + huur/gebruik),

meer projectmatig werken (GROTIK), servicekostenadministratie

Expert: voldoen aan wet- en regelgeving (financieel), werken met

meerjarige exploitaties en handboeken financieel beheer

Controller

Techniek

CONTROL

Page 55: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

55 Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Start: Accommodatiebeleid (rollen-afstemming), integraal overleg

Ervaring: multifunctioneel gebruik (verbeteren bezettingsgraad),

denken in (deel)portefeuilles, klanttevredenheid

Expert: meerjarige investeringsplannen, accountmanagement,

handboek vastgoedmanagement

KLANT

Techniek

Controller

Techniek

Klantgericht

Controller

Techniek Techniek

Page 56: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

56

Techniek

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Controller

Techniek

Klantgericht

Controller

Techniek

+/- 70%

+/- 25%

+/- 5 %

(cijfers: LOVGM 2012 ism SBRCURnet)

Page 57: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

57

Techniek

Controller

Klantgericht

Markt-

Oriëntatie

INTERN

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Controller

Techniek

Klantgericht

Controller

Techniek Techniek

Klantgericht

Controller

Techniek

VASTGOED ALS MIDDEL

Page 58: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

58

Techniek

Controller

Klantgericht

Controller

Techniek

Klantgericht

Controller

Techniek Techniek

Klantgericht

Controller

Techniek

Markt-

Oriëntatie

Klantgericht

Controller

Techniek

Strateeg

VASTGOED ALS DOEL

EXTERN

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 59: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

59

De Grootst Mogelijke Kleine Stap

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 60: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

60 Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 61: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

61

HARTELIJK DANK VOOR UW AANDACHT

VOOR HET GEMEENTELIJK VASTGOED!

ir. Patrick de Kort MRE RVGME 06 – 8333 6917

drs. Walter Rozendaal RVGME 06 – 1614 5906

[email protected]

Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Page 62: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

62

F I

O X

Page 63: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

63 Congres Barometer Maatschappelijk Vastgoed 21 november 2013

Veranderen?

Niets is qua voorbereiding moeilijker

qua succes twijfelachtiger en

qua uitwerking gevaarlijker

dan vernieuwing willen doorvoeren.

Je maakt vijanden van de mensen

die profiteren van de bestaande toestand.

En je maakt lauwe vrienden van de mensen

die van de nieuwe toestand kunnen profiteren.

De lauwheid komt deels voort uit angst voor

de tegenstanders die de wet aan hun kant hebben.

Deels uit wantrouwen, omdat de meeste mensen pas

geloven in vernieuwing als zij deze zelf hebben ervaren.

Page 65: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Denken in waarden – Jan Veuger

Lecorale rede – lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum

NoorderRuimte

MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’

1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel

van de presentatie in

2.Pas de voettekst aan naar de

titel van de presentatie via

Beeld > Koptekst en voettekst

3.Verwijder deze memo door op de rand van dit

gele vlak te klikken en op delete te drukken

SUCCES!

Guus Berkhout - Triodos Bank Geld is de beste graadmeter om duurzaamheid te meten

Lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum NoorderRuimte

Page 66: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Geld is de beste graadmeter om duurzaamheid te meten

het scheppen van een eigen nieuwe vastgoedrealiteit

66

Page 67: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

1. Introductie; toneel als middel om de maatschappij te veranderen

2. Duurzaamheid als middel om de vastgoedmarkt te veranderen

3. Green lease als brug tussen duurzaamheid en economie

4. Conclusies

67

Inhoudsopgave

Geld is de beste graadmeter om duurzaamheid te meten

Page 68: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

68

De Vastgoedfraude

Toneel: De casanova’s van de vastgoedfraude

Page 69: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

69

Duurzaamheid

Sustainability frameworks

Page 70: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Wat is duurzaam vastgoed?

The Wall of Ecokantoor Bunnik

Page 71: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Wat is duurzaam vastgoed?

Verduurzaamd monument of TNT nieuwbouw

Page 72: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Verbinding tussen duurzaamheid en economie

Triodos toets voor duurzaam vastgoed

Page 73: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Verbinding tussen duurzaamheid en economie

Page 74: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Duurzaamheid

Een duurzaamheids-label is een beginpunt. Geen eindpunt.

Duurzaamheid

Een duurzaamheids framework dat niets zegt over kosten en baten is zinloos.

Intermezzo

Stellingen

Page 75: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

75

Voor de huurder zijn de

total costs of usership

relevant

Lagere energierekening

biedt ruimte voor hogere

huur

Green lease communiceren

Total costs of usership

0

20

40

60

80

100

120

140

160

A B C D E F G

Energy costs

Rent

Page 76: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

76

Green lease “avant la lettre”

AT Osborne,

monument,

Baarn

Verduurzaming betaald door

energie rekening te verlagen

en huur met zelfde bedrag te

verhogen

Prestatiecontract met

installateur

Verbetering label van G

naar C.

Huur verhoogd met theoretische besparing

Page 77: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

77

Office

Nieuwegein

Afspraak dat besparingen

als gevolg van

verduurzaming ten goede

komen aan investeerder

Pand is verbeterd van D

naar B label

Intentie is te komen tot A

label

Green lease “light”

Samenwerkings overeenkomst duurzaam beheer

Page 78: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

78

kantoor

Amersfoort

Huur en energiekosten zijn

samengevoegd

Verhuurder garandeert

verbruik. Niet prijs-

ontwikkeling energie. Die

volgt energie-index.

Energiesprong van E naar

A label.

Green lease: verhuur inclusief energie

Waardesprong als gevolg van labelsprong

Page 79: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

79

kantoor

Groningen

10 jaars green lease met

AAA huurder

Periode om in te regelen

voordat de green lease

ingaat.

Gebruikersgebonden

energie

Tussen meters gebruiken

Green lease in praktijk

Grace period voordat Green Lease ingaat

Page 81: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

81

Triodos Vastgoedfonds

Van G naar A+ én architectuurprijs

GasTerra pand van Triodos Vastgoedfonds winnaar Gouden

Kikker Award 2012. Deze award wordt jaarlijks uitgereikt aan

bouwprojecten die voorop lopen op het gebied van

duurzaamheid en innovatie.

Page 82: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

82

Green lease legt verbinding

tussen people, planet, profit én project

1. Duurzaamheidslabels zijn belangrijk;

2. Integrale visie op vastgoed is belangrijker;

3. Er moet een verbinding zijn tussen duurzaamheid en kosten/opbrengsten;

4. Green lease legt die verbinding.

Geld is het ultieme meetinstrument om te bepalen of een gebouw groen is

Page 83: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

83

Epiloog

Page 84: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Drs G.T. Berkhout MBA/BRE

Fonds Manager

Triodos Vastgoedfonds N.V.

[email protected]

030 6936533

06 531 213 98

Contactgegevens

Page 85: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Denken in waarden – Jan Veuger

Lecorale rede – lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum

NoorderRuimte

MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’

1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel

van de presentatie in

2.Pas de voettekst aan naar de

titel van de presentatie via

Beeld > Koptekst en voettekst

3.Verwijder deze memo door op de rand van dit

gele vlak te klikken en op delete te drukken

SUCCES!

Jan Veuger Resultaten van de Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013

Lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum NoorderRuimte

Page 86: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Het onderzoek Barometer 2008 – 2009 – 2010 – 2011 – 2012 - 2013

Page 87: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Het onderzoek Barometer Financieel en maatschappelijk rendement verbonden

Handelaar Strateeg

Controller Ondernemer

Positionering artikelen

Maatschappelijk rendement

Fina

ncie

el r

ende

men

t

+

+-

-

Figuur 1: Model financieel en maatschappelijk rendement verbonden in analogie met het transformatie model van Joroff (1993).

Page 88: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

(1) Innovatie met maatschappelijk vastgoed.

(2) Maatschappelijke opgave en de functie

van maatschappelijk vastgoed.

(3) (Sociale) opgave inzichtelijk met passend vastgoed.

(4) Mogelijkheden voor (regionale) samenwerking.

Lectoraat Maatschappelijk Vastgoed

Vier onderzoekslijnen

Page 89: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

(1) Innovatie met maatschappelijk vastgoed.

(2) Maatschappelijke opgave en de functie

van maatschappelijk vastgoed.

(3) (Sociale) opgave inzichtelijk met passend vastgoed.

(4) Mogelijkheden voor (regionale) samenwerking.

Lectoraat Maatschappelijk Vastgoed

Vier onderzoekslijnen

Page 90: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

(1) Innovatie met maatschappelijk vastgoed.

(2) Maatschappelijke opgave en de functie

van maatschappelijk vastgoed.

(3) (Sociale) opgave inzichtelijk met passend vastgoed.

(4) Mogelijkheden voor (regionale) samenwerking.

Lectoraat Maatschappelijk Vastgoed

Vier onderzoekslijnen

Page 91: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

(1) Innovatie met maatschappelijk vastgoed.

(2) Maatschappelijke opgave en de functie

van maatschappelijk vastgoed.

(3) (Sociale) opgave inzichtelijk met passend vastgoed.

(4) Mogelijkheden voor (regionale) samenwerking.

Lectoraat Maatschappelijk Vastgoed

Vier onderzoekslijnen

Page 92: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Handelaar 17% Strateeg 46%

Controller 11% Ondernemer 26%

Positionering artikelen

Maatschappelijk rendement

+

+ - -

Page 95: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Boek

Erik Dannenberg Bestuurder Vereniging van Nederlandse Gemeenten Uitreiking eerste exemplaar van het boek

Page 96: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Afsluiting

Page 97: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Contact

Ing. Jan Veuger MRE FRICS

[email protected]

06 22 99 53 12

Zie voor alle publicaties Veuger:

http://www.corporaterem.nl/publicaties.html

Page 98: Barometer Maatschappelijk Vastgoed 2013 Denken in waarden ...€¦ · MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’ 1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel van de presentatie in 2.Pas de voettekst

Denken in waarden – Jan Veuger

Lecorale rede – lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum

NoorderRuimte

MEMO ‘PRESENTATIE AANPASSEN’

1.Voeg hiernaast de titel en ondertitel

van de presentatie in

2.Pas de voettekst aan naar de

titel van de presentatie via

Beeld > Koptekst en voettekst

3.Verwijder deze memo door op de rand van dit

gele vlak te klikken en op delete te drukken

SUCCES!

Lectoraat Maatschappelijk Vastgoed – Kenniscentrum NoorderRuimte