Barok Rubens&Caravaggio

BAROK: CARAVAGGIO &

RUBENS

Barok?

Ca. 1600 – 1750

“Barocco” : onregelmatig

gevormde parel

afwijken van het normale

Contrareformatie

Reclame voor de kerk

Kerk als belangrijke

opdrachtgever

Barok

Frankrijk

Classicistische barok (< klassieke oudheid)

Academie

Noordelijke Nederlanden

Opdrachten burgerij

Opkomst verschillende genres

Spanje

Mensen bekeren in Nieuwe Wereld

Italië

Classicistische barok: Poussenisten

Vitalistische barok: Caravaggio en Rubens (Rubenisten)

Perrault: oostvleugel Louvre, Parijs,

1665-1668

Barok: algemeen

Barok = culturele uiting contrareformatie

Geloof is een kwestie van gevoel

Na Renaissance: koel en afstandelijk barok: aangrijpend, beweging, spanning, tegenstellingen

Weg strakheid renaissance beweging

teruggrijpen op klassieke vormgeving, maar met dynamiek en beweging

David -

Michelangelo

Buonarroti, 1501-

1504

David - Gian Lorenzo Bernini, 1623-1624

Barok schilderkunst: kenmerken

1. Extreem realisme

Fruit niet perfect

weergegeven: insecten, rot

bijna fotografisch

levensecht!

Caravaggio – Fruitmand, ca. 1599


2. Dramatische effecten keuze voor dramatisch moment in verhaal door dramatiek indruk maken op toeschouwer dramatisch door compositie en kleuren

P.P. Rubens – Kruisafneming, 1611, Onze-

Lieve-Vrouwkathedraal, Antwerpen


3. Sterke licht en donker contrasten Clair-obscur / chiaroscuro = Schildertechniek, waarbij het contrast tussen donkere en lichte delen van een schilderij wordt versterkt om een dramatisch effect te verkrijgen en om het platte doek meer diepte te geven

Caravaggio – De geseling van

Christus, 1607


4. Veel emotie (op

gezichten)

P.P. Rubens – Susanna en de grijsaards, 1607


5. Veel vaart en beweging, drukte en kronkelende figuren kans om te tonen wat je kan kans om beweging te geven aan statische kunstvorm

P.P. Rubens – De slag van de Amazones, ca. 1615


Beweging, drukte, kronkelende figuren


6. Berekende

dieptewerking

door kleuren

door licht en

donkerwerking

= schaduw

P.P. Rubens – Laatste Avondmaal, 1632


7. Diagonalen

toeschouwer

betrekken bij werk

beweging

Caravaggio – De kruisiging van

Sint Petrus, 1601

Lesschema

Kenmerken Vroege barok

ca. 1600-1625

Hoge barok

ca. 1625-1675

poussenisten vs.

rubenisten

• Extreem realisme

• Dramatische effecten

• Sterke licht/donker

contrasten (clair-

obscur)

• Veel emotie (op

gezichten)

• Veel beweging,

drukte en

kronkelende figuren

• Berekende

dieptewerking

• diagonalen

Caravaggio

Michelangelo Merisi da Caravaggio

°1571-1610

geboren in het Noord-Italiaanse plaatsje Caravaggio

11jaar: naar Milaan om te leren schilderen

1593: naar Rome: stillevens

Veel schandalen!

Vaak betrokken bij vechtpartijen

1606 verlaat Rome: ‘per ongeluk’ moord?

Napels, Malta (weer gevangenis)

Ontsnapt >Sicilië

Gestorven op weg naar Rome (griep? malaria?)

+/- 80 schilderijen overgebleven

Fragment: http://www.youtube.com/watch?v=6d8-fXWoL7k

Portret met krijt, ca. 1621

Caravaggio: leven en werk

Vroege barok;

vitalistisch

Brutaal realisme

goeie observatie

Mensen uit de straat

In dienst bij

kunstenaar Cesari

Stillevens met

bloemen en fruit

Caravaggio – Jongen die

een vrucht pelt, 1592-93

Caravaggio – Jongen met

fruitmand, ca. 1593


Vroege periode: veel aandacht voor de gewone

mens

Caravaggio – De waarzegger, ca. 1594

versie 1

Caravaggio – De waarzegger, ca. 1595

versie 2


“de valsspelers”

Thema door hem

populair

Aandacht van

opdrachtgever

Kardinaal Francesco

Maria Del Monte

Caravaggio – Cardsharps, ca. 1595


Bijbels tafereel

Symboliek: tafel

~altaar (druiven:

wijn)

Zou apart stilleven

kunnen zijn

Maakte geen

schetsen vooraf

Halffiguren,

afsnijdingen

Caravaggio – Avondmaal te Emmaus, 1600-1601


Meester van clair-obscur!

tenebroso = dramatische verlichting

1600: eerste succes in Rome

In opdracht van de kerk

Voorheen niet op zo groot formaat

Aanzet persoonlijke stijl: geen achtergrond, lichtwerking

Caravaggio – Het martelaarschap van

Mattheüs, 1600, Contarelli kapel, Rome


Contarelli kapel, kerk San Luigi dei Francesi

Werken

Dramatische lichtwerking

Intense emoties door realisme

Caravaggio - De

roeping van Mattheus,

1599-1600 Caravaggio, Matteüs en de

engel, 1599-1600


Talent werd opgemerkt vele opdrachten

Afkeer voor gebruikelijke conventies

Werk:

Heel dramatisch

Maagd weergegeven als een gewone vrouw

Prostituee als model genomen

Werk eerst geweigerd, op advies van Rubens toch aangekocht

Caravaggio – De dood van de

maagd, 1604-1606


Appreciatie van zijn dramatiek, minder van zijn

realisme


Moment van zowel actie als drama

Stijl evolueerde figuren tegen een ongekende achtergrond

Werd in die tijd ook behoorlijk paranoia

Daarom mens in de duisternis? Caravaggio – Martelaarschap van de H. Ursula,

1610

Caravaggisme

stroming in de 17de-eeuwse schilderkunst

Beïnvloeding, werken naar Caravaggio

Mensen met afkeer van classicisme en stijl van de academie

Caravaggio - Judith onthoofdt Holofernes,

1598-99 Gentileschi, zelfde onderwerp, 1611-1612

Lesschema


ca. 1600-1625

Hoge barok

ca. 1625-1675

poussenisten vs.

rubenisten


• Dramatische

effecten

• Sterke

licht/donker

contrasten (clair-

obscur)

• Veel emotie (op

gezichten)

• Veel beweging,

drukte en

kronkelende

figuren

• Berekende

dieptewerking

• diagonalen

Caravaggio

• Bewogen leven

• Vitalisme

• Brutaal realisme

• Model: mensen

van de straat

• Halffiguren en

afsnijdingen

• Clair-obscur /

tenebroso

• Afkeer van

conventies

Rubens: leven en werk

Hoge barok, dynamisch

°1577-1640

Katholieke opvoeding

Al in de leer in Antwerpen

1600 naar Italië, tot 1608 in dienst Hertog van Mantua (diplomaat)

Veel invloeden door veel reizen (o.a. Caravaggio)

1608: Nederlanden: hofschilder van aartshertogen Albrecht & Isabella

Trouwt met Isabella Brant, blijft in Antwerpen

Vanaf 1610: Rubenshuis richt atelier op

Vrouw sterft, trouwt in 1630 opnieuw met 16jarige Hélène Fourment

1640: sterft door hartfalen

Zelfportret, 1623


Stijl: beweging, kleur en sensualiteit

Vlot en zwierig schilderen

Contrareformatie: werkt veel voor kerk + andere opdrachtgevers

Ook tapijtontwerpen, prenten en zijn eigen huis

Voorliefde voor volslanke vrouwen: Rubensiaanse vrouwen

Groot atelier: idee en afwerking altijd van hem


Hofschilder in Mantua

Mag op handelsmissies

Geeft zich weer als

intellectueel

Herkenbaar landschap

op achtergrond

uitzicht vanuit zijn

studio in paleis in

Mantua Rubens – Zelfportret met vrienden in Mantua,

1602-1604


Eerste vrouw

Verfijnde en rijke kledij en juwelen

Aristocratische sfeer

Afsnijdingen: VB hoed Rubens

Gebaar Isabella: rechterhand op hand Rubens: symbool voor echtelijke trouw

Misschien huwelijksportret?

Zelfportret met Isabella Brant, 1609-

1610


Contrareformatie reclame

Diagonale compositie

Evenwichtige kleuren

Katholiek: dood is geen nederlaag heroïsche christus

Snapshot: moment van drama

Grote kennis anatomie

Uitbeelding volgens de regels van de kerk Caravaggio

Geen traditioneel drieluik: een geheel

Kruisoprichting, 1610


Vormen doen denken aan Michelangelo

Vorm gedragen door compositie

Diagonale lijnen

Links zachtere kleuren, rechts felle kleuren

Lichtstrook dat valt op Christus

Achtergrond donker en mysterieus ~Caravaggio

Wel veel voorstudies Caravaggio

Kruisafname, 1611-1614


Sint Martinuskerk, Aalst

Geknielde H. Rochus, en verschijning Christus: gij zult de patroon zijn van de pestlijders

Pelgrimskledij, ontbloot bovenbeen (pest) en hond

Onderaan: pestlijders

In opdracht van: Aalsterse hop- en graanhandelaars

Nog drie andere schilderijen

H. Rochus aangesteld door Christus tot patroon van de pestlijders, 1623-26


H. Rochus ontvangt brood

van een hond, 1623-26

H. Rochus wordt in de gevangenis

bijgestaan door een engel, 1623-26

Rubens? - Maria met

Kind, 1623-26


Maria de Medici Cyclus: opdracht 1621

Parijs: Paleis du Luxembourg

Serie van 24 schilderijen

Macht uitdrukken

Gemaakt om bezoekers aan paleis te overweldigen met pracht

Mantel met lelies: Marseille

Beneden zeenimfen/zeegoden

Aankomst van Maria de’ Medici te Marseille, 1622-1625


Vlaamse kermis/ Huwelijksfeest, 1635-38


Doet denken aan Brueghel

Energiek: dansende mensen

Dynamische compositie

rustig landschap

Moraliserend: varkenssnuit

symbool voor gulzigheid,

vraatzucht


Schilder van portretten en grootse landschappen

2de vrouw geschilderd in mysterieus licht, diagonaal door kleurgebruik, clair-obscur

Contrast licht en kleur, mythologisch tafereel, dynamisch!

Slag der Amazonen, 1615

Hélène

Fourment met

zoon Frans,

1635

lesschema


ca. 1600-1625

Hoge barok

ca. 1625-1675

poussenisten vs.

rubenisten


• Dramatische

effecten

• Sterke

licht/donker

contrasten (clair-

obscur)

• Veel emotie (op

gezichten)

• Veel beweging,

drukte en

kronkelende

figuren

• Berekende

dieptewerking

• diagonalen

Caravaggio

• Bewogen leven

• Vitalisme


• Model: mensen

van de straat

• Halffiguren en

afsnijdingen

• Clair-obscur /

tenebroso

• Afkeer van

conventies

Rubens

• Rijk leven: 2x

getrouwd

• Dynamisch

• Atelier:

specialisatie

• Veel voor

contrareformatie

• lichtwerking,

• Belang van kleur

• Diagonalen

• Wel volgens de

regels

Rubenisten vs. Poussinisten

Academische stijl: volgens eigen fantasie maar houden aan de regels

1661: reorganisatie Academie onder Louis XIV

Ontstaan discussie

Rubenisten: kleur is belangrijkste: emotie levendige kleuren, hevige borstelstroken VB Watteau

Poussinisten: < Poussin: belangrijkste is de lijn classicistisch, gebaseerd op klassieke oudheid VB Boucher

Poussin


Links: Rubens - “The Flight From Blois” in the Marie de Medici Cycle.

Rechts: Poussin- “Et In Arcadia Ego”


18de E

Rubenist:

Watteau, The Embarkation for Cythera, 1718-21

Poussinist: Boucher – The Bath of

Venus, 1751

Lesschema


ca. 1600-1625

Hoge barok

ca. 1625-1675

poussenisten vs.

rubenisten


• Dramatische

effecten

• Sterke

licht/donker

contrasten (claire

obscur)

• Veel emotie (op

gezichten)

• Veel beweging,

drukte en

kronkelende

figuren

• Berekende

dieptewerking

• diagonalen

Caravaggio

• Bewogen leven

• Vitalisme


• Model: mensen

van de straat

• Halffiguren en

afsnijdingen

• Clair-obscur /

tenebroso

• Afkeer van

conventies

Rubens

• Rijk leven: 2x

getrouwd

• Dynamisch

• Atelier:

specialisatie

• Veel voor

contrareformatie

• lichtwerking,

• Belang van kleur

• Diagonalen

• Wel volgens de

regels

Reorganisatie

academie: start

discussie

• Rubenisten:

• Kleur

belangrijkste

(emotie)

• Poussinisten:

• Lijn

belangrijkste

(vorm)

Battle of Barok

Caravaggio – De graflegging van Christus, 1602 Rubens – De graflegging van Christus, 1611

Barok Rubens&Caravaggio

Documents

Transcript of Barok Rubens&Caravaggio