Bandiando atra begata a Campana de Uesca - Fundación …€¦ · · 2013-10-02Microsoft Word -...
Transcript of Bandiando atra begata a Campana de Uesca - Fundación …€¦ · · 2013-10-02Microsoft Word -...
Bandiando atra begata a Campana de Uesca
Embozata en un gallín lechendario, a istoria d'a Campana de Uesca ye estata muitos sieglos uno d'os referens literarios aragoneses más esparditos por España e o resto d'Europa. A istoria d'un cleigo que, por imperatibo d'as zercustanzias, ha d'asumir a faina de rei, con unas obligazions que ban á retepelo d'as pautas á ras que se soxetan os relichiosos (espezialmén a de guardar zelibato e no exerzer a biolenzia), resultó muito atrautiba ta o publico dende a Edá Meya dica o sieglo XX.
Anque en os nuestros días o tema no parixe intresar masiau á escribidors e reyalizadors de zine, a falordia d'a Campana de Uesca sirbió muitismos años ta mantener biba en a cultura europeya una "lizión d'a bida" que en l'antiguidá ya eba propagata ra literatura sanscrita e autors clasicos como Erodoto, Dionisio d'Alicarnaso, Tito Libio e Balero Masimo. Toz istos autors replegoron en diferens bersions un cuento popular que describiba una estruzia politica que se trasmitiba á o suyo protagonista de traza simbolica, meyante o talle de brancas u plantas d'ababol de chardín de mayor altaria que as atras, endicando con ixo a utilidá d'acabar con os liders d'a comunidá u colla a que se gosa sozmeter.
Pero o intresán d'a falordia uescana ye que, á esferenzia d'as bersions de l'antiguidá, embolicatas en un zuño de lienda por a suya lexanía espazial e temporal, mantenió unas trazas de reyalidá e prosimidá que li daban una estraordinaria berosemilitú. A suya trasmisión orichinal se fazió d'a man d'os cronistas, e anque pasó bien luego á o dominio d'a literatura, culta u popular, a suya conisión con a reyalidá d'un feito istorico nunca no estió de raso custionata.
Ya dimos cuenta en o nuestro articlo "O Estuto rei Remiro II o Monche e o naximiento d’a Corona d’Aragón" (http://fundaciongaspartorrente.files.wordpress.com/2012/01/o-‐estuto-‐rei-‐remiro-‐ii-‐o-‐monche-‐e-‐o-‐naximiento-‐d_a-‐corona-‐d_aragc3b3n.pdf) d'os desafíos que confrontó o rei moncho e l'abelidá e rasmia con que los superó, por o que no nos prolargaremos aquí de nuebo á detallar as zercustanzias que arrodioron o episodio d'a Campana de Uesca. O nuestro ochetibo ye nomás adibir un dato, o resultato d'una sobrebuena rechira d'o cosirato profesor Dotor e catedratico que estió d'Istoria Meyebal d'a Unibersidá de Zaragoza, don Antonio Ubieto. Un dato sobrebueno pero que, por bella estrania
razón, parixe aber quedato como olbidato en o relato contemporánio d'a istoria d'a Campana.
Sala clamata “d'a Campana” en o Palazio d'os Reis d'Aragón en Uesca, do se creye que
acayezioron os feitos
Ya en o nuestro ementato articlo dabanos una esplicazión á istos feitos -‐alazetando-‐nos en o propio Ubieto y en os recuentos d'atros istoriadors-‐ en relazionando-‐los con o perigloso crebantamiento d'as treguas d'a buega con Al-‐Andalus á causa d'un ataque á una carabana comerzial entre Fraga e Uesca por parti d'una colla de caballers. Ubieto eba aplegato datos que premitiban identificar a desaparixión u soztituzión d'una colla d'importans tenens aragoneses de traza rebatosa e cuasi simultania e a suya correspondenzia cronolochica con o periodo d'oserbanza d'as ditas treguas, o que li menó á concluyir que
[...]en el verano de 1135 siete nobles aragoneses llamados Lope Fortuñones, Fortún Galíndez, su posible hermano Martín Galíndez, Bertrán, Miguel de Rada, Íñigo López y Cecodín rompieron los pactos de treguas firmados entre Ramiro II y Abengania, gobernador almorávide de Valencia. La ruptura se produjo al asaltar tales caballeros un convoy musulmán que iba de Fraga a Huesca. Con tal asalto, los caballeros incurrieron en la ira del rey,
ya que al romper la palabra dada por éste, tal rompimiento equivale durante la Edad Media a matar a su señor.
Pero o propio Ubieto publicó más tardi, en 1982, un estudeo con nuebas trobadas que meterban en segundo plano a importanzia de l'ataque ementato como desencadenador d'a represión d'o rei. Datos que apuntan á causas de muita mayor grabedá e que se ligarban direutamén con as rebelions nobiliars sobre as que esiste costanzia decumental e que resulta impreszindible estacar.
D'alcuerdo con os regles de basallache, un siñor como Remiro II nomás podeba espullar os suyos tenens d'as onors atorgatas por tres motibos: muerte d'o siñor, comisión d'adulterio con a muller d'o siñor u uso d'as onors en fabor d'unatro siñor. Ubieto troba fuertes endizios de que se produze a desaparixión u soztituzión de siete tenens (lumero que coinzide con a coronica de Ibn 'Idārī) entre agosto e otubre-‐nobiembre de 1035 en o tiempo en que se produziba una grieu rebelión.
Palazio d'os Reis d'Aragón en Uesca
Seguntes os testimonios reflexatos en a decumentazión d'a epoca, Remiro se trobó debán d'una gran crisis que prenzipió a primera añada d'o suyo reinado, cuan o nuebo rei de Nabarra, Garzía Remírez, crebó ro pauto de Badoluengo que eba alcordato con Remiro en chinero de 1135, por o que que o nabarro s'afillaba á o rei aragonés ta asegurar en o futuro una suzesión común, situazión que combertiba á o primero en dependién d'o segundo. Iste crebantamiento se produzió en mayo de dita añada, cuan Garzía Remírez dió pleitesía á Alifonso VII de Lión e acudiba á ra suya coronazión como Emperador pocos días dimpués. Como recompensa, Garzía Remírez rezibió a tenenzia de l'antigo reino de Zaragoza, que en aquer momento encara ocupaba o lionés (anque
con o compromís de tornar-‐lo ta ra Ilesia seguntes o atrazato en o testamento d'Alifonso I o Barallador).
La Campana de Huesca, por José Casado del Alisal (1880)
Como siñala Ubieto, iste golpe d'efeuto de Garzía Remírez debió d'enzurizar á bels tenens aragoneses á reconoxer a sobiranía d'o rei nabarro (e con el a d'Alifonso VII, como siñor d'o que o rei nabarro se fazió obedién) en perchuizio de Remiro, ya que esisten ebidenzias decumentals d'o reconoximiento d'o dominio nabarro por parti de beluns d'os siete que dimpués amanixen como espullatos d'as suyas onors. En concreto, Íñigo López, d'o cual o rei recupera a torre de Canfrán en agosto de 1135 en a bastida d'o que poderban estar as suyas represalias cuentra istos rebeldes, e Zecodín de Nabasa, tenén de Ruesta e, suposatamén como recompensa á ra suya defezión, tamién de Sangüesa nomás meter-‐se á o serbizio d'o rei Garzía Remírez. A grabedá d'a situazión creyata en ixa zona se fa platera, en opinión d'Ubieto, en decumentos como a carta d'inchenuidá que Remiro atorga en agosto d'ixa añada á os abitadors d'Uncastiello, en a que íste lis premia por
o amor e o gran serbizio que me faziez e a fidelidá que abiez á os míos antezesors e dimpués á yo, porque me tornez o castiello e li'n saquez á os míos enemigos, á saper á Arnal de Lascún, que yera o
mío rebelde, e no me rezibiba á yo en o castiello, ni en a billa, e quereba colocar atro rei sobre yo, e quereba toda ra mía natura deseredar, e antimás por istas cosas depredó a billa ya dita y en mató d'os míos ombres e os míos pariens dica cuaranta..
Toz istos endizios crexen con atros testimonios decumentals, que dan cuenta de l'esilio á o que se bió artato o rei aragonés enta tierras d'o Conde de Barzelona (qui rematarba estando o suyo choben) en setiembre e otubre, prebablemén en fuyindo d'aquers nobles aragoneses que rebutoron a suya sobiranía. En iste sendito, Ubieto cuaterna o decumento que atorga o 18 d'otubre en o castiello de Besalú en o que o rei aragonés s'espresa en os siguiens terminos:
Foi donazión e confirmazión á tu Garzía de Sesa e a Pietro de Monzón, os míos capellans, á causa d'o gran serbizio que me faziez e gran mal que trayez con yo en tierra allena. Que si Dios me buelbe t'a mía tierra, bos doi e bos conzedo toda ra onor que pertenexe á Santa María d'Alquezra; e San Chuan de Matidero, con toda a suya onor [...]
Ye de dar que una una reyazión tan implacable abió de causar (e talmén asinas debeba querer-‐lo o rei monche) un gran alticame drento e difuera d'Aragón y, en tiempos e zercustanzias tan eszeuzionals, d'o mesmo modo que suzedió con atros suzesos notables d'a Europa meyegal, no sosprende que o feito se trasmitise ta conoximiento popular baxo a forma mitica u lechendaria d'o recuento d'a "Campana de Uesca". A percusión d'istos suzesos e a suya propia combersión en lienda refirmoron a fama d'o fuerte caráuter e autoridá de Remiro fren a qui custionaba a suya capazidá de mando, cumplindo con ixo, de lueñes, l'ochetibo e o mensache exemplar que animoron l'autuazión d'o rei.
Miguel Martínez Tomey Fundación Gaspar Torrente