THÂN NÃO, TIỂU NÃO

ThS. Hoàng Minh Tú

MỤC TIÊU

1. Mô tả vị trí, hình thể ngoài và hình thể trong của hành não2. Mô tả vị trí, hình thể ngoài và hình thể trong của cầu não3. Mô tả vị trí, hình thể ngoài và hình thể trong của trung não4. Mô tả vị trí, hình thể ngoài và hình thể trong của tiểu não. 5. Mô tả não thất tư.

ĐẠI CƯƠNG

Phần não sau phát triển với thành lưng bị toác rộng hình trám (để tạo thành não thất IV) được gọi là trám não. Trám não bao gồm hành não, cầu não và tiểu não vây quanh não thất IV. Mặt khác cầu não, hành não, trung não lại nằm trên một trục nên chúng được gọi chung là thân não.

HÀNH NÃOHành não nhỏ nhưng là phần rất quan trọng của hệ thần kinh vì chứa các trung tâm quan trọng như trung tâm hô hấp, trung tâm tim mạch, trung tâm chế tiết và chuyển hoá.Ở dưới, hành não liên tục với tuỷ sống, ở trên liên tục với cầu não. Mặt ngoài hành não có các khe và rãnh giống như ở tuỷ sống. Các khe rãnh này chia dọc mỗi nửa hành não thành ba phần: - Phần trước là một khối lồi nằm kề với khe giữa - trước gọi là tháp hành. - Phần bên nằm giữa rãnh bên - trước và rãnh bên - sau, nửa dưới của phần này giống như thừng bên ở tuỷ sống nhưng nửa trên phình to thành trám hành. Đoạn rãnh bên - trước nằm trước trám hành là rãnh trước trám, nơi chui ra của thần kinh hạ thiệt (dây XII). Đoạn rãnh bên - sau nằm sau trám hành là rãnh sau trám, nơi chui ra của các thần kinh thiệt hầu (dây IX), lang thang (dây X) và phụ (dây XI). - Đầu trên hành não ngăn cách với cầu não bằng rãnh hành - cầu, có các thần kinh vận nhãn ngoài (dây VI), mặt (dây VII) và tiền đình ốc tai (dây VIII) đi ra.

KHE GIỮAKHE GIỮA

RÃNH TRƯỚC TRÁMRÃNH TRƯỚC TRÁM

CẦU NÃO

THÁP HÀNH

TRÁM HÀNH

RÃNH SAU TRÁMRÃNH SAU TRÁM

RÃNH BÊN TRƯỚCRÃNH BÊN TRƯỚC

RÃNH BÊN SAURÃNH BÊN SAU

RÃNH HÀNH CẦURÃNH HÀNH CẦU

VIVIVIIVII

VIIIVIII

IXIX

XX

XIXIXIIXII

HÀNH NÃOPhần sau hành não nằm giữa rãnh bên - sau và rãnh giữa - sau: ở phía dưới có bó chêm và củ chêm, bó thon và củ thon; ở phía trên có cuống tiểu não dưới.

CUỐNG TN TRÊN, GIỮA

CUỐNG TN TRÊN, GIỮA

CUỐNG TN DƯỚI

CUỐNG TN DƯỚI

RÃNH GIỮA SAURÃNH GIỮA SAU RÃNH BÊN SAURÃNH BÊN SAU

CỦ THON

BÓ THON

CỦ CHÊM

BÓ CHÊM

CẦU NÃO• Là phần tiếp theo

của hành não, ngăn cách với hành não bởi rãnh hành cầu. Phía trên, cầu não ngăn cách với cuống đại não (trung não) bởi rãnh cầu cuống.

• Giữa mặt trước cầu não có rãnh nền chứa động mạch nền, ở hai bên có thần kinh sinh ba (dây V).

RÃNH CẦU CUỐNGRÃNH CẦU CUỐNG

CẦU NÃO

RÃNH HÀNH CẦURÃNH HÀNH CẦU

V1,2,3V1,2,3

CUỐNG NÃOCUỐNG NÃO

RÃNH NỀNRÃNH NỀN

CẦU NÃO

Mặt trước cầu não nằm trên mỏm nền xương chẩm, mặt sau ngăn cách với tiểu não bởi thất não IV. NỀN X. CHẨMNỀN X. CHẨM

TIỂU NÃOTIỂU NÃO

NÃO THẤT IVNÃO THẤT IV

CẦU NÃO

• Ðặc trưng của cầu não là các sợi chạy ngang ở mặt trước, rồi ra sau tạo thành hai cuống tiểu não giữa để nối với tiểu não.

CUỐNG TN GIỮACUỐNG TN GIỮA

CÁC SỢI CHẠY NGANG

CÁC SỢI CHẠY NGANG

CỦ CHÊM

TRUNG NÃO

• Nối tiếp cầu não ở dưới và gian não ở trên, mặt ngoài có thần kinh vận nhãn (dây III), ròng rọc (dây IV) chui ra. Trung não chia làm hai phần:

• Phần bụng là cuống đại não

RÃNH CẦU CUỐNGRÃNH CẦU CUỐNG

CẦU NÃO

RÃNH HÀNH CẦURÃNH HÀNH CẦU

V1,2,3V1,2,3

CUỐNG NÃOCUỐNG NÃO

RÃNH NỀNRÃNH NỀN

TRUNG NÃO Phần lưng là mái trung

não, ở đây có củ não sinh tư: hai gò não trên và hai gò não dưới. Gò trên là trung tâm dưới vỏ của thị giác nối với thể gối ngoài qua cánh tay gò trên. Gò dưới là trung tâm dưới vỏ của thính giác nối với thể gối trong qua cánh tay gò dưới.

Giữa hai phần có cống não nối giữa não thất III và não thất IV.

CUỐNG TN TRÊN, GIỮA

CUỐNG TN TRÊN, GIỮA

CUỐNG TN DƯỚI

CUỐNG TN DƯỚI

RÃNH GIỮA SAURÃNH GIỮA SAU RÃNH BÊN SAURÃNH BÊN SAU

CỦ THON

BÓ THON

CỦ CHÊM

BÓ CHÊM

TIỂU NÃO• Tiểu não nằm trong hố

sọ sau, ngăn cách với mặt dưới sau của đại não bởi lều tiểu não. Mặt dưới và sau nằm trên hố tiểu não của trai chẩm, mặt trước dính vào thân não bởi ba đôi cuống tiểu não: trên, giữa và dưới; đồng thời ngăn cách với hành não và cầu não bởi não thất IV.

• KT 5 x 6 x 10 cm, nặng 140 - 150 gr, nam nặng hơn nữ.

NÃO THẤT IVNÃO THẤT IV

LỀU TIỂU NÃOLỀU TIỂU NÃO

CUỐNG TIỂU NÃOCUỐNG TIỂU NÃO

LƯỠI ILƯỠI I

TT TRƯỚC IITT TRƯỚC II

CỤC XCỤC X

LƯỠI GÀ IXLƯỠI GÀ IX

THÁP VIIITHÁP VIII

CỦ VII BCỦ VII B

CHẾCH VICHẾCH VI

LÁ VII ALÁ VII A

TT SAU IIITT SAU III

ĐỈNH TRƯỚC IVĐỈNH TRƯỚC IV

ĐỈNH SAU VĐỈNH SAU V

THÙY NHỘNGTHÙY NHỘNG BC TIỂU NÃOBC TIỂU NÃO

KHE SAU BÊNKHE SAU BÊN

KHE PHỤ (SAU HẠNH NHÂN)KHE PHỤ (SAU HẠNH NHÂN)

KHE NGANGKHE NGANG

KHE CHÍNH (SƠ CẤP)

KHE CHÍNH (SƠ CẤP)

THÙY ĐUÔITHÙY ĐUÔITHÙY MỎTHÙY MỎ THÙY NHUNG NHÂNTHÙY NHUNG NHÂN

TT TRUNG TÂM (H II, III)

TT TRUNG TÂM (H II, III)

TT VUÔNG (H IV, V)TT VUÔNG (H IV, V)

TT ĐƠN (H VI)TT ĐƠN (H VI)

TT BÁN NGUYỆT MỎ (TRÊN) (H

VII A)

TT BÁN NGUYỆT MỎ (TRÊN) (H

VII A)

TT BÁN NGUYỆT ĐUÔI (DƯỚI) (H

VII B)

TT BÁN NGUYỆT ĐUÔI (DƯỚI) (H

VII B)

TT HAI BỤNG (HAI THÂN) (H

VIII)

TT HAI BỤNG (HAI THÂN) (H

VIII)

TT HẠNH NHÂN (H IX)

TT HẠNH NHÂN (H IX)

TT NHUNG (H X)TT NHUNG (H X)

TIỂU NÃO

NHÂN NÚTNHÂN NÚT

NHÂN RĂNGNHÂN RĂNG

NHÂN CẦUNHÂN CẦU

NHÂN MÁINHÂN MÁI

VỎ TIỂU NÃO: CHẤT XÁM

VỎ TIỂU NÃO: CHẤT XÁM

CHẤT TRẮNG: THỂ TỦY

CHẤT TRẮNG: THỂ TỦY

TIỂU NÃOCuống tiểu não là đường dẫn truyền từ ngoài vào và từ tiểu não đi ra:Cuống tiểu não trên nối tiểu não với trung não chứa các sợi từ nhân răng và nhân xen tới nhân đỏ và đồi thị.Cuống tiểu não giữa nối tiểu não với cầu não chứa các sợi trục từ các nhân cầu đi vào tiểu não.Cuống tiểu não dưới nối tiểu não với hành não, chứa các sợi trục từ các nhân trám dưới và tuỷ sống đi vào vỏ tiểu não.

NHÂN NÚTNHÂN NÚTNHÂN RĂNGNHÂN RĂNG

NHÂN CẦUNHÂN CẦU

CUỐNG TN TRÊN

CUỐNG TN TRÊN

BẮT CHÉO CUỐNG TN TRÊN

BẮT CHÉO CUỐNG TN TRÊN

NÃO THẤT IVNão thất IV là một khoang hình trám chứa dịch não tủy, nằm sau hành não, cầu não và trước tiểu não; có hai thành và bốn góc:THÀNH SAU: mái não thất IV.PHẦN TRÊN: màn tuỷ trên, hình tam giác.Hai cạnh bên dính vào hai cuống tiểu não trênGóc trên gắn vào rãnh giữa hai gò não dưới và được gọi là hãm màn tuỷ trên.Cạnh dưới dính vào đầu trước của nhộng tiểu não.

CUỐNG TN TRÊNCUỐNG TN TRÊN

MÀN TỦY TRÊNMÀN TỦY TRÊN

HÃM MÀN TỦY TRÊNHÃM MÀN TỦY TRÊN

MÀN TỦY DƯỚI

MÀN TỦY DƯỚI

CUỐNG TN GIỮA, DƯỚICUỐNG TN

GIỮA, DƯỚI

ĐÁM RỐI MẠCH MẠC

ĐÁM RỐI MẠCH MẠC

NÃO THẤT IVPHẦN DƯỚI: màn tuỷ dưới cũng có hình tam giácCạnh trên dính vào cục não Hai cạnh bên dính vào hai cuống tiểu não dưới.Giữa màn tuỷ dưới và tiểu não có tấm mạch mạc và đám rối mạch mạc não thất IV.

CUỐNG TN TRÊNCUỐNG TN TRÊN

MÀN TỦY TRÊNMÀN TỦY TRÊN

HÃM MÀN TỦY TRÊNHÃM MÀN TỦY TRÊN

MÀN TỦY DƯỚI

MÀN TỦY DƯỚI

CUỐNG TN GIỮA, DƯỚICUỐNG TN

GIỮA, DƯỚI

ĐÁM RỐI MẠCH MẠC

ĐÁM RỐI MẠCH MẠC

NÃO THẤT IV

Não thất IV thông với cống trung não và ống trung tâm của tuỷ sống.

Trên màn tuỷ dưới có một lỗ gọi là lỗ giữa thông não thất IV với khoang dưới nhện. ỐNG TRUNG TÂMỐNG TRUNG TÂM

CỐNG TRUNG NÃOCỐNG TRUNG NÃO

LỖ GIỮALỖ GIỮA

NÃO THẤT IVThành trước dưới là hố trám, do hành não và cầu não tạo nên.Ở dọc giữa nền có rãnh giữa đi từ góc dưới tới góc trên của nền, chia nền thành hai nửa hình tam giác.Rãnh giới hạn từ góc dưới chạy chếch lên trên và ra ngoài chia mỗi nửa thành hai phần: phần ngoài là diện tiền đình, phần trong gọi là lồi trong..

DIỆN TIỀN ĐÌNH

DIỆN TIỀN ĐÌNH

LỒI TRONG

LỒI TRONG

NÃO THẤT IVDIỆN TIỀN ĐÌNH: chứa các nhân tiền đình nằm bên dưới.LỒI TRONG: Phần trên của lồi trong to và tròn, được gọi là gò thần kinh mặt do gối trong TK VII và nhân thần kinh VI tạo nênPhần dưới thuôn hẹp, được gọi là tam giác TK hạ thiệt vì nằm trên nhân của thần kinh này.

TAM GIÁC TK HẠ THIỆT

TAM GIÁC TK HẠ THIỆT

DIỆN TIỀN ĐÌNH

DIỆN TIỀN ĐÌNH

GÒ TK MẶTGÒ TK MẶT

NÃO THẤT IVTrên rãnh giới hạn có hai hõm:Hõm trên ứng với vùng của nhân TK V.Hõm dưới ứng với vùng có nhân TK XỞ nửa dưới của nền có vân thính giác hay vân tuỷ từ các ngách bên chạy ngang vào rãnh giữa.

TAM GIÁC HẠ THIỆT

TAM GIÁC HẠ THIỆT

VÂN TỦYVÂN TỦY

HÕM TRÊNHÕM TRÊN

HÕM DƯỚIHÕM DƯỚI

TAM GIÁC LANG THANG

TAM GIÁC LANG THANG

NÃO THẤT IV

- Góc trên thông với cống não.- Góc dưới thông với ống trung tâm của tủy gai.- Hai góc bên là hai ngách bên của não thất có hai lỗ bên để não thất IV thông với khoang dưới nhện. ỐNG TRUNG TÂMỐNG TRUNG TÂM

CỐNG TRUNG NÃOCỐNG TRUNG NÃO

LỖ BÊNLỖ BÊN