BA YÊU CẦU ĐỐI VỚI THÔNG TIN

Lương Ngọc An

Tuần báo Văn Nghệ

A. Một số thể loại thông tin thường gặp

Thông tin đại chúng (thông tin báo chí) Báo cáo Tin thông báo

1. Sự giống nhau giữa các thể loại

Tin = mới Tin = thật Tin = nhanh Tin = đáp ứng nhu cầu của người đọc

BiếtHiểuSử dụng

2. Sự khác nhau giữa các thể loại

Khác nhau về đối tượng tiếp nhận thông tinTin báo chí = nhiều người đọc có trình độ khác nhauThông tin báo cáo = ít người đọc với trình độ giống nhauThông báo = đối tượng cụ thể

Khác nhau về mối quan hệ giữa người viết với người đọc Báo cáo = tương tác trực tiếpBáo chí = tương tác gián tiếp

3. Những yêu cầu đầu tiên đối với người viết tin

Xác định thông tin để làm gì? Xác định rõ người tiếp thu thông tin là

ai? Xác định rõ thể loại thông tin cần sử

dụng

B. Ba cấp độ trong một thể loại thông tin

Kể cả tin báo chí và Báo cáo đều có 3 cấp độ như sau:

Thông tin cơ bản Thông tin mở rộng Thông tin gợi mở

1. Thông tin cơ bản là gì?

Là sự kiện mang tính thời sự mà mọi người cùng quan tâm

Là thông tin trả lời đủ 4 câu hỏi:Ai?Việc gì?Ở đâu?Thời gian nào?

Chú ý: Nếu chưa trả lời đủ 4 câu hỏi này nghĩa là chưa đáp ứng đủ một đơn vị thông tin

Cách sử dụng thông tin cơ bản

Đặc điểm chung của thông tin

Hấp dẫnNgắn gọnĐáp ứng càng nhanh

nhu cầu của người đọc càng tốt

Cách sử dụng

Chọn yếu tố hấp dẫn (hoặc quan trọng) nhất trong câu trả lời để đưa lên đầu tiên

Ví dụ về thông tin cơ bản

2. Thông tin mở rộng là gì?

Là thông tin cơ bản (1 đơn vị thông tin) Trả lời thêm các câu hỏi:

Việc đó diễn ra như thế nào?Địa điểm, nhân vật, thời gian đó có gì đặc biệtNhững nội dung liên quan đến việc đó là gì?

Ví dụ về thông tin mở rộng

Thông tin cơ bản: Thông tin mở rộng:

3. Thông tin gợi mở là gì?

Là một thông tin mở rộng Có thêm phần đánh giá, bình luận, dẫn

chứng mở rộng của người viết về nội dung của sự việc để giúp người đọc tự liên hệ đến các nội dung khác nằm ngoài thông tin cơ bản, nhưng vẫn trong ý định của người viết

Gợi mở của người viết thể hiện

như thế nào?

a. Gợi mở bằng đánh giá?

Đánh giá trực tiếpLà ý kiến của bản thân người viết về sự việc vừa

được kể lại Đánh giá gián tiếp

Là đưa ý kiến của người khác vào thay cho ý kiến của mình

Có thể thay ý kiến của nhân vật bằng các văn bản hoặc trích dẫn thông tin đánh giá từ các nguồn khác

Những nội dung cần đánh giá:Kết quả sự việc Tính ảnh hưởng của sự việcTương lai sẽ như thế nàoKiến nghị của người viết hoặc người trong cuộc

Khi đưa ý kiến của người khác vào bài viết cần chú ý những gì?

Người có ý kiến phải trực tiếp tham gia vào hoặc được chứng kiến sự việc

Người có ý kiến phải là người am hiểu về vấn đề mà câu chuyện thể hiện

Người có ý kiến phải có quan điểm riêng Người có ý kiến phải đồng ý cho phép đưa ý

kiến của mình vào bài viết Ý kiến trích dẫn phải thể hiện quan điểm của

người viết (đồng ý hay không đồng ý với quan điểm đó)

b. Gợi mở bằng liên hệ

Liên hệ trực tiếpCác ví dụ có bối cảnh, nguyên nhân và kết

quả tương tự Liên hệ gián tiếp

Các ví dụ có bối cảnh tương tự nhưng kết quả khác

Các ví dụ có kết quả tương tự nhưng xuất phát từ nguyên nhân, bối cảnh khác

c. Gợi mở bằng cách đặt câu hỏi

Về bản chất, đặt câu hỏi cũng là một sự binh luận của người viết

Nguyên tắc đặt câu hỏi: Phải đầy đủ cơ sở để người đọc có ngay câu trả lời theo mục đích của ngươif viết

Vì sao lại có thông tin gợi mở

Bản chất của thông tin (Cung cấp khả năng sử dụng cho người đọc)

Khẳt năng nhận thức của người đọc (Kết hợp với kinh nghiệm và trình độ của người đọc để tạo nên những lớp nghĩa sâu hơn cho thông tin)

Ví dụ về thông tin gợi mở

Đánh giá trực tiếp Đánh giá gián tiếp Gợi mở bằng liên hệ

Bài tập về viết tin

Viết tin cơ bản Viết tin mở rộng Viết tin đánh giá

C. Những yêu cầu tiếp theo đối với người viết tin

Xác định rõ yêu cầu và đặc điểm của nội dung định thông tin

Xác định rõ khả năng và yêu cầu của người đọc

Yêu cầu về cách diễn đạt

1. So sánh đặc điểm của thông tin

Thể loại tin

Cấu trúc 2 phần Phần quan trọng

nhất được đưa lên đầu.

Các thể loại khác

Cấu trúc 3 phần Phần quan trọng

nhất nằm ở kết luận

Từ đặc điểm, lựa chọn thể loại thông tin cần thiết

Tin báo chí

Tin nhanh Tin mở rộng Tin đánh giá

Báo cáo

Báo cáo đột xuất Báo cáo hoạt

động Báo cáo tổng kết

2. Xác định khả năng & yêu cầu của người đọc

Nguyên tắcHiểu được người đọc cần gì để đưa tin cho đầy

đủTôn trọng người đọc để họ có thể tiếp thu thông

tin một cách hiệu quả nhất, không mệt mỏi, không nhàm chán

Tự xác định những quy ước chung trong nhận thức của người đọc và người viết Thông tin cơ bảnThông tin hỗ trợ

Hiểu được người đọc cần gì là thế nào?

Người đọc Người đọc là người

tiếp nhận báo cáo (thành viên các CLB, cán bộ dự án…)

Người đọc là độc giả khác Trình độ Nơi sinh sống Mối quan tâm

Thể loại Báo cáo: Chú trọng

thông tin cơ bản, hạn chế thông tin hỗ trợ

Báo chí: Chú trọng thông tin hỗ trợ, cân đối thông tin cơ bản cho phù hợp với nhu cầu

Tôn trọng người đọc là thế nào? Tôn trọng về cách thể hiện:

Rõ ràng, sạch sẽQuy chuẩn

Tôn trọng về nội dung thông tinCó tác dụng (Biết, hiểu, có thể ứng dụng)Đầy đủ

○ Không thừa○ Không thiếu

Phù hợp với khả năng và tập quán

Vì sao phải tôn trọng người đọc?

Hình thức văn bản thể hiện thái độ và khả năng của người viết, từ đó tạo sự tin cậy về thông tin cho người đọc

Cung cấp đủ thông tin để người đọc có thể phát huy kinh nghiệm, kiến thức của mình trong tiếp nhận và xử lý thông tinThiếu => không hiểu, không thực hiện được

(báo cáo, thông báo) và không quan tâm (báo chí)

Thừa => mất thời gian, không hứng thú (Chú ý bản chất của thông tin là phải mới)

3. Ba yêu cầu về thể hiện đối với người viết tin

Phải biết rõ nội dung mình cần thông tin Phải xác định rõ đối tượng tiếp nhận và

thể loại cần/đang sử dụng Phải biết diễn đạt đầy đủ thông tin một

cách ngắn gọn nhất

Thế nào là diễn đạt đầy đủthông tin ngắn gọn nhất?

Thông tin đầy đủ và ngắn gọn là thông tin phối hợp tốt nhất giữa thông tin cơ bản và thông tin bổ trợ, trong đó:

Thông tin cơ bản là chủ đạo, phải nói hết nội dung cần thiết của câu chuyện

Thông tin bổ trợ phải đầy đủ và phù hợp với thông tin cơ bản

Thông tin cơ bản và thông tin bổ trợ là gì?

Thông tin cơ bản

Ai

Việc gì

Ở đâu

Thời gian nào

Đánh giá như thế nào

Thông tin bổ trợ Họ tên, vị trí, chức danh,

quê quán, CMT... Mối quan hệ của sự việc

với các nội dung khác Xã, huyện, tỉnh, lớp,

trường... Ngày, tháng, năm... tránh

hôm nay, hôm qua... Người đánh giá là người

như thế nào, vì sao đánh giá như vậy?

Bài tập về viết tin

(1) Xác định yêu cầu

Xác định một nội dung cần thông tin Xác định đối tượng tiếp thu thông tin Xác định thể loại

Bài tập về viết tin

(2) Xác định nội dung thông tin

Xác định các thông tin cơ bản Xác định các thông tin bổ trợ

Bài tập về viết tin

(3) Xác định dung lượng và thể hiện thông tin

Lựa chọn thông tin bổ trợ phù hợp Tổng hợp thành tin

Bài tập về viết tin

(4) Luyện tập kỹ năng điều chỉnh thông tin

Thay đổi đối tượng tiếp nhận thông tin