Bài 4. Giới và M&E

Trung tâm nghiên cứu chính sách và phát triển (DEPOCEN)

Giảng viên: Nguyễn Phương Mai

GiớiGiới là một thuật ngữ dùng để chỉ vai trò của các bé gái,

phụ nữ, bé trai và nam giới trong xã hội. Vai trò giới được hình thành mang tính xã hội, chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường như: kinh tế-xã hội, chính trị, văn hóa, chủng tộc, giai cấp, các tiêu chuẩn và giá trị văn hóa khác. Vì vậy, họ học được cách ứng xử và phải tuân theo các nhóm đối chiếu, thiết chế, áp lực đồng đẳng và các nhóm khác trong xã hội.

Bình đẳng giới là sự bình đẳng trong việc trao quyền, tham gia và hiện diện của các giới tính khác nhau trong tất cả các khía cạnh cuộc sống của họ.

Tại sao lại lồng ghép vấn đề giới trong những dự án phát triển

Phụ nữ đại diện cho phân lớn những người ngheo ở nông thôn (lên đến 70%), đăc biệt là những trường hợp mà người phụ nữ là phải gánh trách nhiệm chủ gia đình khi có cuộc hôn nhân không bền vững, góa chồng

Phụ nữ luôn đóng vai trò quan trọng trong những chính sách an sinh, an ninh lương thực và kinh tế hộ gia đình nông thôn ở mọi vùng miền.

Hỗ trợ phụ nữ thường là những băng chứng chứng minh những thành công của dự án và công cuộc giảm ngheo.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra răng cải thiện sự tiếp cận của phụ nữ đối với các nguồn lực, giáo dục, quyền năm giữ tài chính và giảm gánh năng thời gian của phụ nữ se tạo ra sự hiệu quả và tăng phuc lợi xã hội

Tăng hiệu quả kinh tế của người ngheo ở nông thôn phân lớn là để phụ nữ nhận ra tiềm lực kinh tế xã hội của họ một cách đây đủ hơn, cải thiện quyền sở hữu của phụ nữ và nâng cao chất lượng đời sống gia đình họ

Sự khác nhau giữa nữ giới và nam giới

Phụ nữ và nam giới: Khác nhau về vai trò và trách nhiêm; Khác nhau trong khả năng tiếp cận các cơ hội và

nguồn lựcNhận được cách thức hỗ trợ khác nhau.

Nhu câu của phụ nữ và nam giới thường khác nhau, đối măt với những khó khăn khác nhau trong việc xóa đói giảm ngheo. Các biện pháp can thiệp khác nhau có tác động đến đến phụ nữ và nam giới theo những cách khác nhau, hơn nữa nhận thức của họ về các hoạt động can thiệp của dự án cũng khác nhau vì họ có những ưu tiên khác nhau.

Hoạt động theo dõi và đánh giá và lồng ghép vấn đề giới

Nếu hoạt động theo dõi, đánh giá không năm băt được những khác biệt về giới

Có thể dẫn đến các tác động tiêu cực đến phụ nữ Có thể không đạt được kết quả mong muốn vì chúng ta không giải

quyết được các khó khăn của nam giới và nữ giới một cách thích hợp.

Có thể khiến cho một trong hai giới không hài lòng với dự án, vì họ cảm thấy nhu cầu của họ bị bỏ qua.

Có thể bỏ qua các khác biệt giới gây tổn thương và đánh giá thấp tác động của áp lực bên ngoài đối với phụ nữ và đàn ông.

Có thể mất đi cơ hội trao quyền cho phụ nữ (cải thiện sự tự tin,lòng tự trọng, nâng cao năng lực tổ chức và lãnh đạo) bởi vì chung ta không xác định được các khả năng có thể dẫn đến sự trao quyền cho họ.

Hoạt động theo dõi và đánh giá và lồng ghép vấn đề giới

Giup đo lường mức độ mà một dự án đã giải quyết những nhu câu khác nhau của nữ giới và nam giới, tác động đến đời sống của họ và tổng thể nền kinh tế xã hội.

Giup cải thiện sự tham gia của dự án trong suốt quá trình thực hiện, cho phép điều chỉnh giữa kì và có thể là bài học cho các dự án trong tương lai

Bài 4. Các công cụ thực hiện M&E

Các phương pháp định lượng đo lường kết quả và tác động Phương pháp đánh giá tác động định tính

Nghiên cứu định lượng là hệ thống điều tra thực nghiệm về những yếu tố định lượng và hiện tượng và các mối quan hệ của chung.

Phương pháp nghiên cứu định lượng là kỹ thuật nghiên cứu được dùng để thu thập dữ liệu định lượng – những thông tin liên quan đến con số và những thứ có thể đo lường được.

Phương pháp định lượng trả lời những câu hỏi như: Cái gì? Bao nhiêu? Khi nào? Những phương pháp này rất hữu ích để xác định số lượng và đưa ra những con số tổng hợp.

Phương pháp định tính mang lại những hiểu biết sâu săc về hành vi con người và những nguyên nhân dẫn đến những hành vi ấy.

Phương pháp định tính được sử dụng để tìm hiểu tại sao và như thế nào, không chỉ là cái gì, ở đâu, khi nào.

Phương pháp định lượng Phương pháp định tính

Sử

dụng

Để đo lường về số lượng

“ai, cái gì, ở đâu, bao nhiêu,

bao nhiêu lân”

Để phân tích định tính “như thế

nào và tại sao”

Tiêu chuẩn hóa các cuộc

phỏng vấn, điều tra băng

cách sử dụng các câu hỏi

đóng, có sự quan sát.

Phỏng vấn tự do có hướng dẫn

(bao gồm cả nhóm tập trung); các

cuộc điều tra sử dụng câu hỏi mở,

sự quan sát và phân tích tài liệu.

Phương pháp định lượng Phương pháp định tính

Ưu điểm:

Cung cấp thông tin định lượng một số vấn đề tồn

tại một cách chính xác và có“dữ liệu cứng” để

chứng minh Có thể kiểm tra mối quan hệ thống kê giữa một

vấn đề và các nguyên nhân của nó một cách rõ

ràng Cung cấp cái nhìn bao quát về toàn bộ dân số Cho phép có sự so sánh Thiết lập những thông tin cơ bản có thể được sử

dụng để đánh giá tác động.

Hữu ích khi lập kế hoạch chương trình có liên quan

tới những biến đổi xã hội Cung cấp sự hiểu biết toàn diện về bối cảnh của

chương trình/dự án nhăm giải thích các dữ liệu định

lượng Cung cấp một cái nhìn sâu về thái độ, niềm tin, động

cơ và hành vi của một mẫu dân cư (gia đình, cộng

đồng) Thiết lập những thông tin cơ bản có thể được sử

dụng để đánh giá kết quả định lượng (thay đổi trong

kiến thức, thái độ, hành vi, quy trình thể chế…) Hữu ích trong trường hợp có khó khăn về tiền bạc

và thời gian Hữu ích trong việc tiếp nhận phản hồi từ các bên

liên quan

Phương pháp định lượng Phương pháp định tính

Nhược điểm:

Chính xác nhưng không đo lường được

những dự định Không thể giải thích được những

nguyên nhân cơ bản của các vấn đề Không cung cấp những thông tin về

bối cảnh Tốn kém (lượng mẫu lớn)

Thường không mang tính đại diện,

không cho phép khái quát Dễ bị ảnh hưởng bởi thành kiến của

người phỏng vấn, quan sát và người

cung cấp thông tin. Thông tin được thu thập khó được tổng

hợp, phân tích

Công cụ định lượng Tập hợp dữ liệu từ nhân viên/văn phòng dự án hoặc người

cung cấp dịch vụ - Khuyến nghị thực hiện để giám sát hoạt động (đâu ra)- Có thể cung cấp thông tin về toàn bộ người thụ hưởng- Cung cấp thông tin cơ bản về hiệu quả công việc- Là nguồn thông tin quan trọng cho mục đích giải trình (ví dụ:

cho biết ngân sách được dùng vào việc gì)

Công cụ định lượng Tập hợp dữ liệu về người thụ hưởng: - Tốt nhất khi người thụ hưởng được lập thành các nhóm (nếu dự án

thực hiện với từng hộ gia đình thì se rất phức tạp)- Hiệu quả cho việc giám sát kết quả và tác động (VD: yêu câu các

nhóm thụ hưởng lưu trữ thông tin về sản xuất nông nghiệp/chăn nuôi; số lượng nông sản, thu nhập, v.v...)

- Có thể giám sát toàn bộ hoăc một bộ phận những người thụ hưởng nói chung

- Có thể cho biết những thông tin mang tính định tính- Là một công cụ tốt cho việc giám sát tác động nhưng chi phí cao- Đòi hỏi vấn đề quản trị nguồn nhân lực và Hệ thống quản trị thông

tin của dự án – MIS

Công cụ định lượngĐiều tra định lượng

- Là phương pháp hiệu quả để năm băt thông tin về một lượng mẫu nhỏ, mang tính đại diện của nhóm thụ hưởng.

- Có thể thay thế việc giám sát toàn bộ nhóm thụ hưởng- Cho phép theo dõi các kết quả và tác động- Tốt nhất nếu sử dụng nhiều lân- Yêu câu kỹ năng chọn mẫu và quản lý điều tra viên

Nghiên cứu định tính Các nghiên cứu định tính nhăm tập hợp những tìm hiểu sâu về hành

vi của con người và những lý do dẫn đến những hành vi đó. Do đó, phương pháp định tính đi sâu tìm hiểu tại sao và thế nào, không chỉ là cái gì.

Phương pháp này hiệu quả trong việc giải thích những khuynh hướng, nguyên nhân thành công hay thất bại, tác động của những yếu tố bên ngoài trong quá trình thực hiện dự án; cũng như thấu hiểu nhận thức, cảm xuc, suy nghĩ và mối quan tâm của những người thụ hưởng. Phương pháp này se hữu hiệu nhất khi kết hợp với điều tra định lượng vì se giup diễn giải các phát hiện trong khảo sát định lượng.

Phong vấn đôi tượng chu chôt Đinh nghia: Nghiên cứu đối tượng chủ chốt là một nghiên cứu sâu

về một đối tượng cụ thể (ví dụ: một người, một nhóm hoăc một sự kiện) tập trung nhấn mạnh các –nhân tố liên quan đến vấn đề đang nghiên cứu

Đôi tương phong vân chu chôt: là một người có thể cung cấp thông tin chi tiết và quan điểm về một chủ đề nhất định dựa trên kiến thức đã có

Cach thưc tiến hành: Người thu thập thông tin se tiến hành phỏng vấn đối tượng chủ chốt dựa trên hướng dẫn phỏng vấn (đã được xây dựng từ trước)

Đây là phương pháp này tốt nhất trong trường hợp thông tin có tính nhạy cảm và bí mật

Phỏng vấn đối tượng chủ chốt Lợi ích: Hiệu quả trong việc tìm những giải pháp, đề nghị, những ý tưởng

mới Dễ thực hiện, tốn ít chi phí nhưng đòi hỏi kỹ năng thuyết phục.

Han chế: Thông tin thu được có thể bị sai lệch nếu như đối tượng chủ chốt

không được lựa chọn đung. Thông tin thu thập có thể không đủ băng chứng về măt số lượng

cân sử dụng phương pháp này kết hợp với khảo sát diện rộng

Phỏng vấn đối tượng chủ chốt

Thông tin mở thường khó và mât nhiều thời gian để tổng hơp và để có được kết quả rõ ràng. Đồng thời, phương pháp này cũng khó để giữ cho cuộc phỏng vấn đi đung trọng tâm, do đó khó so sánh giữa các cuộc phỏng vấn với nhau một cách chính xác

Phỏng vấn đối tượng chủ chốt cũng thường khó thực hiện và cân nhiều kỹ năng của người phỏng vấn. Người phỏng vấn cân chuẩn bị kỹ để có thể thu được nhiều thông tin nhất từ cuộc phỏng vấ

Thảo luận nhóm chuyên sâuĐinh nghia: thảo luận nhóm chuyên sâu là phương pháp

thu thập thông tin định tính chi tiết từ nhóm người có cùng chung đăc điểm nào đó

Đôi tương thao luân nhóm chuyên sâu: Là các nhóm người có sự hiểu biết về vấn đề đang cân thảo luận

Cach thưc tiến hành: Người tổ chức thảo luận se là người nêu ra các vấn đề (đã liệt kê và nêu trong hướng dẫn thảo luận được xây dựng từ trước) để nhóm người cùng thảo luận, đưa ra ý kiến. Người thu thập thông tin cân ghi chép những nội dung thảo luận một cách chăt lọc và không bỏ sót thông tin

Thảo luận nhom chuyên sâuLơi ich: Cho phép tìm hiểu sâu xa bên trong hành vi, thái độ, cảm

xuc, nhận thức và quan điểm của những người thụ hưởng từ dự án

Tương đối dễ tổ chức và chi phí thấp, giảm nguy cơ về định kiến phỏng vấn nhiều người có tính đại diện

Hạn chế: Có thể bị chi phối bởi một số người có tiếng nói hơn. Người tổ chức cân có khả năng điều phối và ghi chép

Xây dựng hướng dẫn cho phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm

1. Xác định ro thông tin cần thu thâp

2. Xác định chủ đê phỏng vấn/ thảo luân Nghiên cứu khung dự án Lựa chọn phạm vi, các vấn đề chủ chốt và

xây dựng chủ đề

Xây dựng hướng dẫn cho phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm

3. Xác định đối tượng phỏng vấn và thành viên nhóm thảo luân chuyên sâu

Xác định các nhóm liên quan đến hoạt động của dự án Tham khảo ý kiến của trưởng thôn, cán bộ địa phương

để giup chọn đối tượng chủ chốt hoăc nhóm đối tượng tham gia thảo luận

4. Thư nghiệm hướng dẫn phỏng vấn Để đảm bảo các câu hỏi là thích hợp và chính xác, và

các câu hỏi này có ích trong các phân tích

Thực hành phỏng vấn sâu/thảo luận nhóm

Chia thành 5 nhóm (5 người/nhóm) Đóng vai: 1 cán bộ dự án: người phỏng vấn (Anh/Chị Bỉ) 1 người dân: người được phỏng vấn (Anh/Chị Dân) 1 cán bộ chính quyền địa phương (người được phỏng

vấn) (Anh/Chị Tớ) 1 tổ trưởng/trưởng thôn (người được phỏng vấn)

(Anh/Chị Trưởng) 1 người quan sát, hỗ trợ (Anh/Chị Phó)

Định tính HAY Định lượng Các phương pháp định lượng dựa trên những con số có tính khách

quan trong khi phương pháp định tính thì khám phá bản chất của vấn đề và có tính chủ quan.

Thông tin định tính có thể được sử dụng một cách định lượng (hoăc phương pháp định tính có thể được chuyển hoá thành thông tin định lượng)

Cả hai phương pháp đều cân dữ liệu/ thông tin có hiệu lực/ đáng tin cậy.

Măc dù số lượng mẫu nhỏ, các phương pháp định tính vẫn có thể tạo ra những thông tin có tính đại diện và do vậy có thể tạo ra những thông tin tổng hợp (mẫu đại diện)

Tất cả dữ liệu định tính có thể được mã hoá một cách định lượng Nhiều dữ liệu định lượng thực ra lại là những phán đoán mang tính

định tính của người trả lời phỏng vấn (Vd. Câu hỏi “Việc thay đổi thủ tục công chứng có hiệu quả như thế nào?” có thể có hiểu khác nhau ở những thời điểm khác nhau)

 

Cả hai phương pháp có thể được sử dụng một cách kết hợp (chẳng hạn Phương pháp thảo luận nhóm chuyên sâu có thể được tổ chức cùng với một cuộc điều tra định lượng), hoăc cũng có thể “mượn’ một số yếu tố của phương pháp khác. Ví dụ như khi:

- Dùng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên và chọn mẫu theo cụm để xác định nên tổ chức Thảo luận nhóm chuyên sâu ở xã nào.

- Phỏng vấn người chủ chốt hoăc thảo luận nhóm chuyên sâu để ước lượng thay đổi định lượng

Phân tích, xử lý kết quả nghiên cứu định lượng

Việc ghi chép đầy đu trong qua trình phong vân se hỗ trợ cho việc phân tích. Ngay sau mỗi cuộc phỏng vấn nên viết ra giấy những suy nghĩ của bạn: tóm tăt nội dung, ấn tượng của bạn về cảm xuc của người được phỏng vấn, và bất cứ thứ gì khác có liên quan từ cuộc phỏng vấn.

Do kết quả của mỗi cuộc phỏng vấn thường là các bản viết tay dài, nên bước đâu tiên là chuẩn bị các bản tom tắt dưới dang văn bản điện tử để chăt lọc thông tin theo các phân, vấn đề và khuyến nghị. Các bản tóm tăt này chỉ nêu những ý chính, quan điểm chính và những đề xuất của từng đối tượng chủ chốt.

Đồng thời, có thể thêm vào những mã mô tả ở bên lề của bản viết nội dung phỏng vấn. Điều này giup bạn có thể truy tìm lại những thông tin chi tiết liên quan đến một chủ đề cụ thể hoăc có thể tìm những câu trích dẫn chính xác phát biểu của người được phỏng vấn.

Ví dụ, nếu một câu hỏi phụ cứ lặp đi lặp lại trong các câu hỏi chính là “việc tiếp cân thông tin của người nghèo” thì có thể viết mã mô tả là “ Người nghèo-TCTT) bằng tay bên lê của bản ghi nội dung phỏng vấn khi nó xuất hiện trong tài liệu.

Phân tích, xử lý kết quả nghiên cứu định lượng

Bước tiếp theo là tổng hơp cac tóm tắt nội dung phong vân. Lập một báo cáo ngăn (2-3 trang) cho mỗi chủ để phỏng vấn, trình bày những yếu tố quan trọng nhất mà các nhà quản trị dự án cân quan tâm. Những quan điểm thống nhất, cũng như những quan điểm trái ngược cân được nhấn mạnh.

Nếu có thể, hãy trình bày băng những công cụ hình ảnh (bảng, biểu, hộp) để truyền đạt kết quả một cách hiệu quả hơn.

Nếu cùng một chủ đề được thảo luận trong thảo luận nhóm tập trung và Phỏng vấn đối tượng chủ chốt, thì hãy kết hợp các kết quả vào một báo cáo. Nếu hai phương pháp này được thực hiện cùng với điều tra định lượng, thì bạn có thể xây dựng một báo cáo trường hợp.

Phân tích và viết báo cáo thảo luận nhóm

Người phụ trách phân tích dữ liệu se chuẩn bị trước ban tóm tắt thao luân, các bản tóm tăt thảo luận này sau đó phải được tổng hợp để đưa ra một bưc tranh toàn diện về các chủ đề/đề tài khác nhau đã thảo luận.

Người phân tích (hoăc người chịu trách nhiệm viết bản báo cáo) có thể là một người khác, không phải là điều phối viên thảo luận nhóm chuyên sâu. Người đó có thể không quen thuộc với ngôn ngữ của các cuộc thảo luận. Do đó, điều rất quan trọng là các điều phối viên và người phân tích ngồi lại với nhau để có được bản báo cáo với ngôn ngữ phù hợp.

Làm thế nào để sắp xếp thông tin dang mở giúp cho việc phân tích dễ dàng

Viết một bài tóm tăt ngăn về những điểm chính được đề cập bởi mỗi người trả lời cho mỗi câu hỏi

Xem qua các câu trả lời. Khi bạn đã xem xét khoảng 25% các câu trả lời, lưu ý các nội dung thường xuyên được đề cập nhất. Sau đó, đọc tất cả các câu trả lời và phân chia các câu trả lời thành những câu "ủng hộ" hoăc "phản đối" một vấn đề nhất định, hoăc theo mức độ nhiệt tình về một vấn đề.

Rut ra những trích dẫn quan trọng nhăm nhấn mạnh các điểm nhất định và làm cho bài phân tích sinh động hơn

Hãy yêu câu những người khác xem qua các câu trả lời để tránh những định kiến của riêng bạn trong cách bạn giải thích các câu trả lời

Dựa trên danh sách các điểm bạn đã liệt kê, đánh số các điểm chính. Thông qua hệ thống mã số, ưu tiên, tóm tăt và sau đó phân tích các thông tin.

Thực hành

Viết báo cáo kết quả phỏng vấn/thảo luận nhóm đã thực hiện