bahçe bitkiliri

8/3/2019 bahe bitkiliri

1/168

26.01.2012 R.ZAIRAN (Z.DALKILI) 1

BB407 BAHE BTKLERNDETOHUMCULUK

01.12.2008

Zeynel DALKILIZAIRAN,R. 19__. MeyveAalarn Tohumla oaltmannBiyolojik Esaslar. Ege niv.Zir.Fak. Ders Notu (baslmam),Bornova-zmir.


2/168


1. TOHUM SEM VEMUHAFAZASINI ETKLEYENETMENLER

1.1. Tohum Seimi1.2. Tohum Muhafazas

(Saklama/Depolama)

1.2.1. Nem

1.2.2. Scaklk

1.2.3. Muhafaza yerinin havas

2. TOHUMLARIN MLENMES2.1. imlenmenin llmesi2.2. Tohumlarn Canll2.3. Canlln llmesi2.4. Canllk Testleri2.4.1. Tetrazolium testi2.4.2. plak embriyo testi2.5. Tohumlarda Dinlenme2.6. imlenmeye Etki Yapan D

artlar

2.6.1. Su2.6.2. Scaklk2.6.3. Oksijen2.6.4. Ik


3/168


Bitkileri oaltma, insanolunun balcauralarndan biridir. nsanlar

yaamalar iin gerekli baz maddeleribitkilerden salarlar. Bu nedenleinsanolu gda, barnak, giyim, elenceve estetik ihtiyalarn karlamada

kullanabilecei zel bitki trlerini kendisioaltma yoluna gitmitir. Bylecekendileri iin zel deer tayanbitkilerin devamlln salamlardr.


4/168


Kltre alnm bitkilerin ounluunu

gelitirilmi formlar tekil eder. Bunlar,bugn var olularn, dikkatli ekildekontrol edilen artlar iinde oaltlmolmalarna borludur. Gelitirilmi

formlar dnda kalan bitkilerin ou,birka nesilden sonra ya ortadankaybolmu ya da oalmalar kontrolsuzolarak doal artlara brakldndan,insanlar iin deerli olmayan formlarhaline gelmilerdir.


5/168


Eer ticari veya merakl reticileringayretleri olmasayd, bitki slahlarnn

gelimi formlar oluturmak iinyaptklar almalar, ancak birkabitkiden ibaret kalacak ve bu bitkiler,bugn olduu gibi her yerde

bulunmayacakt.


6/168


Bitkilerin oaltlmas, bitkinin ait olduutre ve oaltmay yapan kiinin

amalarna gre deien yntemlerleyaplr. Meyve aalarnnoaltlmasnda da bugne kadar eitliyntemler kullanlmtr. oaltmada

tohum gibi eeysel (seksel) organ veyabitkinin vegetatif paralar kullanlmtr.Eeyli retme tohumla yaplr.


7/168


Tohum, apomiksis ve poliembriyonidurumu bir yana braklrsa, eeysel bir

organdr. Btn bitkilerde doal olarakremeyi salar. Bundan dolay bitkilerinretilmesinde yaygn olarak kullanlr.Ancak meyve aalarnn tohumla

oaltlmasnda, tohum yapsndankaynaklanan baz sorunlar ortaya kar.


8/168


Meyve aalarnda kltr eitleriningenetik yaps heterozigottur. nk

bunlar ya doal melezlemeler ya dayapay melezlemeler sonucu olumutur.Byle bitkiler kendi iek tozlar iletozlansalar bile elde edilen tohumlarn

kaltsal yaps birok karakterbakmndan ana bitkiden farkllkgsterir.


9/168


Bir zellik bakmndan farkllk gsterentohumlarn miktar, karakterin kontrol

edildii gen iftinin saysna bal olarakartar veya azalr. Kald ki meyveaalarnda yabanc dllenmehakimdir. nk birok meyve tr ve

eidinde kendiyle tozlanma eitliartlarla engellenmektedir.


10/168


Yabanc dllenme nedenleriBaz meyve tr ve eitlerinde (elma,armut, badem, erik, kiraz, vine), var

olan kendi ile uyumazlk, iek tozuksrl (triploid elma eitleri, J.H.Haleeftalisi), dikogami (ceviz, pikan cevizi,

fndk, Antepfst, kestane) vemorfolojik ksrlk (Osmanl ilei)yabanc dllenmeyi zorunlu klmaktadr.


11/168


Aksi halde bu gibi tr ve eitlerde yeterlimeyve elde etmek imkanszlar. Ayrca

ekonomik nedenlerden dolay birkaeidin ayn bahe ierisindeyetitirilmesi, eitler arasnda yabanc

dllenmenin olumasna neden olur.


12/168


Yabanc dllenme sonucu oluantohumlarn kaltsal yaplar

heterozigottur. Byle tohumlardanoluan rlerin ana ve baba bitkininzelliklerini gstermeleri veyabirbirlerine benzemeleri beklenemez.


13/168


Bunlarda eidin esas zellikleri rlereaynen gemez. eidin birok deerleri

kendisinden sonraki nesilde kaybolur.Bu yzden standart meyve eitleritohumla oaltlamaz. nk oaltmasrasnda kaltsal deiiklikler ortaya

kar.


14/168


te yandan heterozigot bnyelitohumlardan elde edilen rler

byme bakmndan farkllk gsterirler.Hepsi ayn zamanda alanacak durumagelmez. Ayn gelime farkll burlere al fidanlarla kurulmu

bahelerde de kendini gsterir.


15/168


Ekolojik istekleri, toprak ve iklim artlarnauyumu, hastalklara kar direnleri de

birbirinden farkl olabilir. Bu rlerinzerine alanan kalemle uyuupuyumayacaklar bilinmedii gibi, aleitlerin gelime durumlar da nceden

kestirilemez. Bunun en gzel rneiniidrisler (Prunus mahaleb) oluturur.


16/168


Bilindii gibi yurdumuzda kiraz ve vine

retiminde idris anac geni ldekullanlmaktadr. Bu analar tohumdanelde edildiinden her birinin gerek kirazve gerekse vine eitleri ile uyumas

birbirinden farkl olmaktadr. Aynaatan toplanm idris tohumlarndanelde edilen rler arasnda bile, aynkiraz eidi ile ok iyi uyuan rlerolduu gibi uyumayan rler deortaya kmaktadr.


17/168


Ancak homozigot yapda olan bitkilerkendi iek tozlar ile tozlanrsa elde

olunan tohumlar retmede kullanlabilir.nk bunlar teekkl ettikleri bitkilerebenzer bireyler oluturur. Ancakbunlarda da baz bozulmalar ortaya

kabilir.


18/168


1. TOHUM SEM VEMUHAFAZASINI ETKLEYENETMENLER


19/168


1.1.

Tohum SeimiMeyve fidan yetitiricileri, r elde

etmek iin gerekli tohumu ya kendi

yetitirdikleri tohum damzlkaalarndan ya da tohumculuklauraan kiilerden, konservefabrikalarndan veya doada

kendiliinden yetimi aalardansalar.


20/168


Bu yollar ierisinde en iyisi fidancnnkendi tohumunu kendisinin

salamasdr. Bylece daha azvaryasyon gsteren rpopulasyonlar elde edilebilir.


21/168


Bir tohum kaynann deeri, bu

kaynaktan bir r populasyonununyetitirilmesiyle en iyi ekilde belirlenir.Bu yetitirme zaman alr, ancak birkayl sonra tohum toplaycs en iyi

rleri veren aalar saptayabilir. yitohum ve arzulanan kalitede rveren tohum kayna saptandktansonra bu kaynak devaml olarakkullanlr.


22/168


Tohumun kayna (orijini) nemlidir.nk baka baka yerlerde yetien

belli bir trn bireyleri arasnda farkllkvardr. Devaml olarak ayn yredeyetien bir trn bireyleri doalseleksiyona urar ve bu seleksiyon o

blgeye adapte olmayan bitkilerinortadan kalkmasna neden olur.


23/168


Adapte olanlar yaamlarna devamederler. Bunun sonucu olarak, iki ayr

yrede yetien ayn trn bitkileri, bazkaltsal karakterler bakmndanbirbirinden nemli derecede ayrlabilir.Morfolojik grn olarak ortaya kan

bu farkllklarn ou, bitkilerinbydkleri evreye fizyolojik bakmdanadapte olmalarndan ortaya kar.


24/168


klim, toprak, hastalklara yakalanma vehastalklara dayanma bitkilerin blgeye

adaptasyonu zerinde etkili olan nemlietmenlerdir. Scak iklim veya aaenlem derecelerinden toplanantohumlarn, trler ve bitkiler grn

bakmndan ayn olsalar bile, soukblgede zararlanacak bitkiler vermesimmkndr.


25/168


Scak ve dk rakml blgelerden

toplanan idris tohumlarnn souk veyksek rakml blgelerden toplanmolanlardan daha nce imlendiklerisaptanmtr. Souk yrelerden alnantohumlarn scak yrelerde yetitirilmesi,daha memnunluk verici ise de, bitkilerinbyme mevsiminden tam olarak

yararlanamamalar yzndenbymelerinde bir azalma oluabilir.


26/168


Bu nedenle yerli tohum yoksa, mmknolduu kadar benzer iklim zelliklerine

(byme mevsiminin uzunluu, bymemevsiminin ortalama scakl aynenlem derecelerinde olmas gibi) sahipblgelerden alnan tohumlar

kullanlmaldr.


27/168


yi bir tohum salam, besin maddelerincezengin, embriyosu tam gelimi, yksek

imlenme yeteneinde ve hastalklardanari olmaldr.


28/168


Tohumlar belirli zellikleri tayan

aalardan alnr. Bu aalar verimanda, iyi gelimi ve salkl aalarolmaldr. Aa ve al tohumlarndacanllk yldan yla ve blgeden blgeyenemli lde deiir. Bu nedenle belirlibir kaynaktan tohum toplanmadan ncebir miktar meyvede tohumun durumukontrol edilmeli, ar ve iyi olgunlamembriyoya sahip tohumlarn yzdesitayin edilmelidir.


29/168


Bu test, her ne kadar gvenilir bir canllktesti olmaz ise de bo ve zrl tohum

veren bir kaynaktan tohum alnmasnlenmi olur.


30/168


Baz trlerde bir aata bulunan

meyvelerin hepsi ayn zamandaolgunlamaz. Yani kademeli birolgunlama grlr. Bu durum idrisaalarnda yaygn olarakgrlmektedir. Baz tohumlar henzolgunlamam haldeyken, olgunlamolanlar aatan dklr. Tohumlarnbyle kademeli olgunlamalartohumculuk iin ciddi bir sorun olur.


31/168


rleri istenen bir zellik tayan aa,tohumluk bahesine al olarak

dikilmek suretiyle muhafaza edilebilir.Byle bir bitki ana bitki alarakadlandrlr. Bunun klon olarakyetitirilmesi orijinal genetik kaynan

muhafaza edilmesini salar.


32/168


rnein, eftali analar iin nemli tohumkaynaklar Lovell, Yunnan, Shalil, S-37

ve GF-305 klonlardr. Bu kaynaklardanelde edilen rler nispeten homojen,kuvvetli ve Lovell hari, belirli derecedenematoda dayankldr. Bu

kaynaklardan elde olunan rler,aa yukar, ayn zellikleri gsterir.


33/168


1.2. Tohum Muhafazas

(Saklama/Depolama)Tohumlar derimden (hasat) sonra,muhtelif ekillerde, deiik sreler

muhafaza edilirler. Hasat safhasnaimlenme gc bakmndan en iyiekilde erimi olan tohumlar hasat vebunu izleyen ileme ve muhafaza

ekline gre canllklarn nemliderecede kaybedebilirler.


34/168


Hasattan sonra tohumlar dikkatli birekilde kurutulmaldr. Nemli tohumlar

birka saat bile yn halinde tutulurlarsakzmaya balar. Eer daha uzun srebu durumda tutulurlarsa kflenmeortaya kar. Bunu sonucunda canllk

byk lde azalr. Birok tohumunuzun sre saklanmasnda kuru olmabir zorunluluktur.


35/168


Muhafaza koullar, tohumlarda solunumuve dier hayat olaylarn embriyoya

zarar vermeden yavalatarak canllnkorunmasn salamaldr. Bunun iin ennemli koullar tohumun belli nemesahip olmas, dk bir muhafaza

scakl ve muhafaza yeri havasnndeitirilmesidir.


36/168


1.2.1.

NemBaz bitki tohumlar, nem oranlar

dnce canllklarn kaybeder.

Turungil tohumlar ancak hafif birkurumaya dayanabilir. Ayn durumcevizin tohumlar iin de sz konusudur.Scakln donma noktasnn hemen

stne kadar drlmesi byletohumlarn muhafaza sresini uzatr.


37/168


Birok bitki trnde, tohumlarn uzunmuhafaza sresince canl kalabilmeleri

iin, nem kapsamlarnn dk olmasgerekir. Bununla beraber, eer scaklkdrlrse biraz daha yksek nemkapsamna izin verilebilir. Tohumlarn

nem kapsamlar muhafaza yerininhavasnn oransal (nisbi) nemine gredeiir.


38/168


eitli tohumlar, belirli bir oransal nemledenge halinde olan gerek nemleri

ynnden farkllk gsterir. Tohumlarak havaya maruz braklrlarsa nemkapsamlarnda dalgalanmalar oluabilir.Bunu sonucu tohumlarn mr ksalr.


39/168


Meyve trlerinden kestane, fndk, cevizve turungil, az skca kapatlan

kutuda nemlerini muhafazaedebilmektedir. Bu meyvelerin tohumlaradi artlarda muhafaza edildiklerindenem kapsamlar azalmakta ve tohumlar

burumaktadr.


40/168


1.2.2.

ScaklkBirok aratrclar tarafndan yaplanalmalar dk scakln, tohumlarnmuhafaza mrn uzattn ortaya

koymutur. Genellikle scaklndrlmesi, yksek nem kapsamnnzt etkisini ortadan kaldrmaktadr.Dk scaklk ve oransal nemlemuhafaza edilen tohumlar, daha scakyere karldklarnda canllklarnabucak kaybeder.


41/168


Skca kapatlm kaplarda, dk nem vescakln bir arada uygulanmas, bilinen

tohum muhafaza artlar arasnda enok arzu edilenidir. Bu artlarn biraraya getirilmesi, normal olarak, ksamrl tohumlarn mrlerinin

uzatlmas bakmndan zel bir nemtar.


42/168


Donma noktasnn altndaki scaklklarn,genellikle daha yksek scaklklardan iyi

olduu bildirilmektedir. Ancak en uygun(optimal) dk scakln derecesibilinmemektedir. 4, 9 ve 18Cdemuhafaza edilen baz bitki tohumlarnn,

scaklk derecesi dtke, canllndaha iyi muhafaza edildii grlmtr.


43/168


ok dk scaklklarn, muhafazasresini uzatmasna ramen, pratikte

uygulanan muhafaza artlar, yetitiricive tohumcularn ihtiyacn karlayacakyeterlikte bir mr temin etmektedir.Byk bir bitki grubu iin 0-10C scaklk

ve %50-60 oransal nem, genellikle, tamcanll en az bir yl, birok hallerde debirka yl muhafaza etmek iin yeterlidir.


44/168


abucak bozulan veya herhangi birnedenle uzun sre saklanmas istenen

tohumlar (mesela slah materyalininmuhafazas iin) dk scaklk arzuedilir.


45/168


1.2.3. Muhafaza yerinin

havasMuhafaza yerinde deitirilmi (modifiye)

atmosferin kullanlmasnn, yani CO2in

artrlmas, O2in azaltlmas, baztohumlarn mrn artrddenemelerle saptanmtr. Bu sistem,zellikle canllklar ksa sren tohumlar

iin kullanlr.


46/168


2. TOHUMLARIN

MLENMESimlenme, ana bitkiden ayrlm bulunan

tohumda byme faaliyetinin balamas,

embriyodan yeni bir bitkinin olumasolaydr. imlenme sonucu oluan yenibitki rveya fide diye adlandrlr.


47/168


imlenme iin esas artn

bulunmas gerekir. Bunlar: Embriyonun canl ve imlenme

yeteneinde olmas,

Tohumun mutlaka uygun evre artlariinde bulunmas,

imlenmeyi engelleyen i etmenlerin

ortadan kalkm olmas gerekir.


48/168


imlenme olay, tohumun bnyesindeoluan birok biyokimyasal ve fizyolojik

deiikliklerden oluan bir olaydr.imlenme olay, ortamda mevcut suyuntohum tarafndan emilmesi ile balar.Suyun etkisiyle tohum kabuunun

yumuamas, protoplazmannsulanmas ile tohum ier ve kabuuatlatr.


49/168


imlenen tohumda, suyun alnmasnizleyen solunum hznn artdr.

imlenmenin devam iin, sudaznmez halde bulunan karmak(kompleks) yapdaki maddelerinenzimler yardmyla znebilir basit

maddeler haline gemesi ve bymenoktalarna tanmas gerekir.


50/168


Bu maddeler byme noktalarnda,

byme iin gerekli enerjiyi salamadakullanlr. Bunlarn bir ksm da yenihcrelerin yap maddesi haline dnr.Byme noktalarndaki hcrelerinblnme, byme ve farkllamas ilegen bitki olumaya balar. Bu bitki,kendi yapraklar yeterli miktarda

fotosentez yapncaya kadar, gelimesiiin tohumdaki yedek besin maddelerinikullanr.


51/168


Tohumun imlenmesi karmak birolaydr. Bundan dolay imlenme,dinlenme halindeki tohumda metabolikfaaliyetin (aktivite) artmasna neden

olan ve embriyodan bir bitkininoluumunu balatan olaylar dizisi olarakdikkate alnabilir. imlenen tohumda,imlenmenin sona erdii ve bymenin

balad esas devreyi tayin etmek sonderece gtr.


52/168


nk tohumda imlenme, radisil(kkk), srgn ve koleorhiza gibi

embriyo ksmlarndan birisinin, tohumiinde oluan byme sonucu, tohumkabuunu delerek dar kmasylasaptanmaktadr. Birok bitkinin

tohumlarnda, tohum kabuunu delerekilk dar kan embriyo blmradisil(radicula)dir.


53/168


Bu nedenle, genellikle, tohum kabuklararasndan radisil kntsnn grlmesi

imlenme olarak kabul edilmektedir.Meyve aalarnn tohumlarndaembriyonun imlenip imlenmedii,radisilin gelime durumu izlenerek

saptanr. Radisili 5 mm veya daha fazlauzam olan embriyolar imlenmiolarak dikkate alnr.


54/168


2.1. imlenmenin llmesi

imlenmenin llmesinde birisiimlenmegc, dieri de imlenme

hz olmak zere iki etmen szkonusudur. Canll zayf olantohumlarda bu iki etmen genelliklebirlikte gider. Yani bir tohumun

imlenme yzdesi dkse, imlenmehz da dktr.


55/168


2.1. imlenmenin llmesi

Baka bir deyimle zayf imlenentohumlar muhtemelen yava bir

imlenme hz gsterir. Uzun sremuhafaza edilmi tohumlarda yaamagcnn azalmas, ounlukla canllnazalmas periyodunu izler.


56/168


Dier yandan, imlenme hz canllkla ilgisiolmayan dier baz faktrlerin etkisi altndakalabilir. rnein bir tohum grubu iinde :

(1) baz tohumlardoal olarak dierlerinden

daha abuk imlenir.(2) Baz hallerde de imlenme hz, tohumdavar olan dinlenmenin derecesine baldr.

(3) evre artlar da imlenme hzn nemli

lde etkiler.


57/168


Gerek imlenme gc ve gerekse

imlenme hz zaman faktr ile ilgilidir.imlenme gc: belli bir sre iinde

imlenen tohum saysn belirtir.

imlenme hz: imlenen tohumlarn bellibir yzdeye erimesi iin ihtiya duyulanzaman gsterir. Bu zaman gn olarakifade edilir. Bunlardan baka

imlenmeyi belirtmek iin bir de hzkatsays kullanlr. Bu katsayaadaki formlle hesaplanr:


58/168


Hz Katsays

Hz katsays = (imlenen tohumlarntoplam says x 100) / (A1T1 + A2T2 + ...

+ AnTn)Formldeki A belirli bir gn saysn, T isebelirli bir gn saysnda imlenentohumlarn saysn gsterir.


59/168


Pieper (1909) Yntemine gre

Genkan (1976) s.83-84imlenmi olan tohumlar, mmkn olduu

kadar btn gn ksa zaman aralklar

iinde saylr. im saylar daimaimlenme iin gerekli olan gnlerinsays ile arplr. Elde edilenarpmlarn toplam, imlenmi olan

tohumlarn toplam says ile blnr.


60/168


Tohumluun ortalama imlenme

sresi (imlenme Hz)3 gn sonra 15 tohum imlenirse 3 x 15 = 454 50 4 x 50 = 2005 20 5 x 20 = 100

8 8 8 x 8 = 6410 2 10 x 2 = 20

---- ---------95 429

imlenme Hz = 429 gn*tohum = 4.5 gn95 tohum


61/168


2.2. Tohumlarn Canllimlenmenin ilk ve en nemli art tohumun

canl ve imlenme yeteneinde olmasdr.Dier artlar uygun olsa bile canl olmayantohum imlenemez. Tohumda canllnazalmas:

(1) tohumun ana bitkide dzensiz olarakgelimesi,

(2) derim srasnda zarar grmesi,(3) ileme ve depolama srasnda gerei gibidikkatli davranlmamas,

(4) yalanmas sonucu olabilir.


62/168


Canllk, imlenme gc ile temsil edilir.

imlenme abuk olmal, rlerinbymesi, imlenmenin abukluunauygun ekilde hzl seyretmelidir. Bu sonzellik genellikle tohumun canllveya imlenme kuvveti olarak bilinir.imlenme hz dk embriyolar ilezayf ve anormal r veren embriyolartohum tavalarnda uygun olmayan ereartlarna kuvvetli r verenlerdendaha az dayanr.


63/168


Zayf rlerin arazide yaama ihtimalinceden imlenme gc ile tayin

edilenden azdr. nk bunlar hastalketmenlerinin saldrlarna daha okmaruz kalr.


64/168


2.3. Canlln llmesi

Tohum canll, tohum testleri ile llr.Tohum testi, belli sayda fide veya r

elde etmek iin ekilecek tohum miktarhakknda bilgi verir. Tarla bitkileri,sebzeler ve aa tohumlarnn testineait yntemler Uluslararas Tohum Testi

Kurallarnda verilmitir.


65/168


Bir tohum testinde yaplacak ilk i, btntohumu temsil edecek homojen rnein

alnmasdr. rnek, iyi bir ekildedatlm tohum ynndan eitblmler halinde alnr. Be torbadan azbir tohum grubunda her torbadan, daha

byk bir tohum grubunda ise herbeinci torbadan rnek alnr. Tohumrnekleri iyice kartrlr.


66/168


Sonra bu, esas teste tabi tutulacak rnei

elde etmek iin tekrar kk gruplarablnr. Teste tabi tutulacak tohummiktar, tohumun cinsine ve TohumTesti Kurallarnda belirtilen miktaragre deiir. Test iin kestanede500den az, fndkta 500 adet, Malusspp.de 25 g, Pyrus spp.de 90 g,kirazda 450 g ve Morus spp.de 5 gtohum nerilmektedir.


67/168


yi bir test yapabilmek iin rastgelealnm ve 100, 50 veya 25 adetlikgruplara rastgele ayrlm en az 400tohumun kullanlmas gerekir. Eer bugruplardan herhangi ikisi, birbirinden%10dan daha fazla farkllk gsterirse,test yeniden yaplr. Aksi halde bu drttestin ortalamas imlenme yzdesi olur.

imlenen tohumlarn says yardm ileimlenme yzdesi hesaplanr.


68/168


2.4. Canllk Testleri

Dinlenme halindeki canl tohumlar,morfolojik yaplarna bakarak, cansz

tohumlardan ayrt etmek genelliklemmkndr. Bu i, tohum canllktestleri ile daha emin ekildeyaplmaktadr.


69/168


Tohumlarda canlln saptanmasndaeitli yntem ve testler uygulanmaktadr.

Bu amala bugne kadar: Canl Boyama Yntemleri (Vital

Coloring Methods),

plak Embriyo Testi (Excised EmbryoTests),

Enzim Aktivitesi Yntemleri (Enzyme

Activity Methods) DehidrogenazAktivitesi Testleri (DehydrogenaseActivity Tests),


70/168


Tohumlarda canlln saptanmasndaeitli yntem ve testler uygulanmaktadr.

Bu amala bugne kadar (devam): Geirgenlik Testleri (Conductivity

Tests),

Serbest Ya Asidi Testleri (Free FattyAcidity Tests) ve

X-Inlar Testleri (X-Ray Tests) gibi

yntemler kullanlmtr.


71/168


Bu yntemler, normal imlenme testlerinegre, tohumlarn imlenme yetenekleri

hakknda daha ksa sre iinde bilgiedinilmesini salar. Ayrca, belli saydabitki elde etmek iin ekilmesi gerekentohum miktarnn saptanmasna da

yardmc olur.


72/168


Boyama testlerinde Tetrazolium Testi,biyokimyasal bir yntem olup birok

tohum test laboratuvarlarndakullanlmaktadr. Aada bu test ileplak embriyo testi hakknda ksacabilgi verilmitir.


73/168


2.4.1. Tetrazolium testi

Bu testin, Acer, Corylus, Cotoneaster,Crataegus, Fraxinus, Juniperus, Malus,

Pyrus, Prunus, Sorbus,Taxus ve Tiliacinsleri ile dier baz cins ve trlerintohumlarnda kullanlmas nerilmitir.


74/168


Tetrazolium testinde tohumlarn canll2, 3, 5-Trifeniltetrazolium klorr (TTC)

zeltisinde belli bir sre tutulanembriyolarn boyanma derecesi ilesaptanr. Kimyasal maddenin %0.05ekadar dk konsantrasyonlar da iyi

sonu verirse de daha ok %1likzeltisi kullanlr.


75/168


Kimyasal madde, embriyonun hcreleritarafndan emilir (absorbe edilir) ve bu

srada enzimlerin etkisiyle sudaznmeyen, formozan olarak bilinenkrmz renkli bir bileik haline dnr.Embriyolarn zelti iinde tutulma

sresi, tohumun zelliine ve zeltininbulundurulduu ortamn scaklkderecesine gre deiir.


76/168


Uluslararas Tohum Testi Kurallarnda,eriyikte tutulma sresi, 30C scaklkta,

Corylus spp., Malus spp., Pyrus spp. vePrunus spp. iin 18-20 saat olaraknerilmektedir. Scaklk derecesiazaltlrsa zeltide tutulma sresi uzar.

20C iin en uygun srenin 24 saatolduu kaydedilmektedir.


77/168


Bu yntemle standart bir imlenme veyaplak embriyo testinden ok daha ksa

srede sonu alnr. Genel olarak test,tohumun eidine bal olarak, bir veyabirka gn srerse de, bazen canllnvarl birka saat, hatta iki saat iinde

bile saptanabilir. Canl embriyonundokusu krmz renge boyanr. Canszdokular ise boyanmaz.


78/168


Boyanma, tohumun eidine gre, deiiktip ve derecelerde olur. Boyanma

derecesi, zeltinin konsantrasyonunabal olarak da deiir. ok dkkonsantrasyonda boyanma olmaz.


79/168


Bu test bir tohum iindeki l ve canldokular birbirinden ayrt ettiinden

imlenme olmadan da tohumunzayfln ortaya koyabilir.


80/168


2, 3, 5-Trifeniltetrazolium klorr suda

znen beyaz bir tozdur. Su ile renksizbir zelti verir. zelti ktan etkilenirve bozulur. Eer ktan korunursabirka ay bozulmadan saklanabilir.zeltinin rengi sarms bir renk alrsakullanlmamaldr. Tohumun yaps vedier zelliklerine bal olarak, testin

uygulanmasnda izlenecek yol birazfarkllk gsterir.


81/168


Uluslararas Tohum Testi Kurallarndabaz trlerin tohumlar iin tavsiye edilen

yntemler belirtilmitir. Testin drttekerrrl ve her tekerrr 100 tohumukapsayacak ekilde yaplmasnerilmitir. rnein test Prunus spp.,

Malus spp. ve Pyrus spp.de aadakiekillerde uygulanmaktadr.


82/168


Prunus spp.

Tohumlarn sert kabuu (endokarp)ekile krlr. Tohumlar 18-20 saat sre

ile suda slatlr. ok kuru tohumlarhemen suya konmaz. Bunlar nce birgece sreyle slak filtre kad arasndaveya nemli kum zerinde yava yava

imesi iin bekletilir. Suda slatlantohumlar ier.


83/168


Prunus spp.

Sonra bunlarn zerindeki tohum kabuubir ine ucu yardmyla, radisilin kar

tarafndan balanarak soyulur.Tohumlar ielere konarak bunlarnzerine, embriyolar tamamenrtnceye kadar tetrazolium eriyiinden

dklr.


84/168


Prunus spp.

Az kapatlan ieler, alminyum kat ilesarlarak ierisi karartlm ve 30Cye

ayarlanm etvn ierisine konur.Burada 18-20 saat bekletilir. Bu sreninsonunda rnekler oda scaklndaincelenir.


85/168


Aadaki ekilde boyanan

embriyolar canl olarak kabul edilir: Tamamen boyanm embriyo,

Kkn (radisil) ucu boyanm

embriyo, Kkk karsnda, enek yapraklar

zerinde boyanmam noktalar

bulunan embriyolar, kinci ve nc belirtilerin

kombinasyonlar.


86/168


Malus spp. ve Pyrus spp.

Tohumlar suda 18-20 saat slatlr. Birine yardm ile sert ve ince tohum

kabuklar soyulur. Bundan sonrakiilemler ve deerlendirme ayn Prunusspp.de olduu gibi yaplr.

Baz aratrmaclar, dinlenentohumlarda canlln saptanmasndaplak embriyo testini tercih etmektedir.


87/168


2.4.2. plak embriyotesti

Bu test, tohumlarda canll saptamakiin gerekli sreyi nemli derecede

ksaltmaktadr. zellikle tohumlardinlenen aak ve aalarntohumlarnda imlenmeninincelenmesinde kullanlr. Bu yntemde

embriyo, dier ksmlarndantemizlenerek plak ekilde imlendirilir.


88/168


Bu temizleme ileminin ok dikkatli veembriyoya zarar vermeyecek ekilde

yaplmas gerekir. Sert ekirdeklimeyvelerin sert kabuklar krlarakkarlmaldr. Daha sonra tohumlar 1-4gn suda slatlr ve su gnde hi

olmazsa 2 defa deitirilmelidir. Buslatma, rutin ilerde etkili bir yoldur.


89/168


Tohumlarn nemlendirilmi torf (peatyosunu) iinde ve serin bir yerde 3 gn

ile 2 hafta sre ile muhafaza edilmesi deembriyonun karlmasnda kolaylksalamaktadr. Su iinde bekletilmitohumlarn kabuklar keskin bir bisturi

veya ak ile kesilir. Embriyoya zararvermeyecek ekilde bu aletler, ineveya trnak yardmyla karlr.


90/168


imlendirme petri kaplar iinde yaplr. ritohumlar iin 15 cm apndaki petri

kaplar uygundur. Bu kaplarn iine 20-30 cm3 saf su ile slatlm filtre kadkonur. Soyulmu embriyolar bu filtrekad zerine, birbirine demeyecek

ekilde yerletirilir.


91/168


imlendirme ortamnda mantarenfeksiyonlarn nlemek iin, petri

kaplar, filtre katlar, pens gibimalzemenin sterilize (etvde 120Cde4 saat bekletme ile) edilmi olmasgerekir. Embriyolar da ekilmeden nce

ilalanmaldr (Pomarsol, Enovik Sper,sulandrlm klorakta 5 dakika).


92/168


Hazrlanan petri kaplar azlarkapatlarak 18-23Cye, genellikle

20Cye ayarlanm imlendirmedolabna konur. Bundan daha yksekscaklklarda mantarlarn remesinemli derecede artabilir ve

imlendirme testi bozulabilir.


93/168


Embriyolarn imlendirme dolabndabekletilme sresi bitkinin trne gre

deiir. Trlerin bekletilme sreleriUluslararas Tohum Testi Kurallarndabildirilmitir. Mesela bu sre Prunusspp.ler iin 14 gn olarak belirtilmitir.

Petri kaplar belirli gn aral ile kontroledilerek imlenen embriyolar saylr.


94/168


imlendirme dolabna konmuembriyolarda deiik tip ve derecede

reaksiyon ve byme grlr. Gnlkolarak yaplan gzlemlerle embriyolarndurumlar incelenir. Canl embriyolarnbazs hemen ier, geniler ve imlenir.

enek yapraklar birbirinden ayrlr, hzlbir hipokotil gelimesi gsterir.


95/168


Dierlerinde ise imlenme daha yavaolur. Embriyolar geniler, imlenir,

kotiledonlar yeil veya mor renk kazanr.Hipokotil gelimesi daha yava olur. Bubelirtiler trlere bal olarak deiir.Canlln kaybetmi embriyolar

hareketsiz kalr, zamanla yumuar,kahverengileir ve 2-20 gnde mantarlakaplanr.


96/168


Her gzlem srasnda imlenen embriyosays saptanr. Bu i teste tabi tutulan

tr iin nerilen imlendirme sresincedevam eder. Srenin bitiminde imlenenembriyo says, petri kaplarna koyulanembriyo saysna oranlanarak yzde

imlenme oran saptanr.


97/168


Gerek tetrazolium testi ve gerekse plakembriyo testi sonucu saptanan canllk

oranlar, ayn tohumun bahedekiimlenme oranndan yksek olmaktadr.nk bahede mevsim, scaklk, yagibi birok faktr tohumlarn imlenmesi

zerinde etkili olmaktadr.


98/168


2.5. Tohumlarda Dinlenme

Baz meyve trlerinin tohumlar ksamrldr. Hayatiyetlerini uzun sre

devam ettiremez. Yurdumuzdayetitirilen meyvelerden turungiller, yaprakl portakal anac, Frenk elmas(yenidnya, Malta erii) ve Trabzon

hurmas (Cennet elmas) tohumlarndabu durum grlr.


99/168


Bu nedenle sz konusu meyve trlerindetohumlar meyveden ayrlr ayrlmazderhal ekilmelidir. Bunlarntohumlarnda dinlenme yoktur. Daha

ok kuruduunda zarar grr. Eer dartlar imlenme iin uygun deilse,birka gn veya hafta iinde canllklarkaybolur. En iyisi bunlarn, hasattan

sonra kurumalarna meydan vermedenekilmesidir.


100/168


Yetitirilen birok meyve trnntohumlar ise meyveden ayrldktan

sonra bir sre dinlenmede kalr.Tohumlarda dinlenme, neslin devamnsalama bakmndan ok nemlidir.Dinlenmenin doadaki en nemli

etkilerinden birisi olgunlamadan hemensonra artlarn uygun olmadzamanlarda imlenmeye engelolmasdr.


101/168


Bir tohum grubu iinde her bir bireyindinlenme sresi deiik olabildiinden,

belli bir tr iinde dinlenme birok yllardevam edebilir. Herhangi bir zamandatohumlarn bir blm imlenmese bile,geriye yine imlenme yeteneinde bir

blm tohum kalmakta ve bunlarsonradan daha uygun bir zamandaimlenmektedir.


102/168


Tohumlarn Mart veya Nisan ayndaaraziye ekilmesi bunlarn ksmen ertesi

ilkbaharda (bir yl sonra), ksmen dedaha sonraki yllarda imlenmesineneden olur.


103/168


Ksa bir dinlenme, taze olarak toplanantohumlar iin yararldr. nk byle birdinlenme tohumun bitki zerinde veyahasat edildii yerde, henz

olgunlamadan, imlenmesine engelolur. Buna karlk uzun dinlenme bazglkler yaratr. Uzun dinlenentohumlarn imlenmesi hem g hem de

heterojen olur ve uzun sre devamedebilir.


104/168


Baz fidanlklarmzda zellikle erik, kirazve vine tohumlar bu bakmdan glk

yaratmakta, iyi ve bir rnek (homojen)ekilde imlendirilememektedir. Bununsonucu olarak imlenme ncesi baz nilemelere ihtiya duyulmaktadr.


105/168


Tohumlarda dinlenme eitli nedenlerdenileri gelebilir. Bunlar i ve d nedenler

diye iki gruba ayrlabilir.


106/168


nedenler:

Embriyo iinde mevcut artlardan(embriyo dinlenmesi),

Embriyoyu dtan evreleyen bazblmlerin etkisinden (tohumkabuklar).


107/168


D nedenler:Bazen tohum, iinde bulunduu evre

artlarnn elverili bulunmamasndan dolayda dinlenmede kalabilir. Tohumunimlenmesi zerine etki eden evre

artlarndan:(1) su,(2) uygun scaklk,(3) oksijen

(4) ktan (baz bitkiler iin) birinin veyabirkann yokluu tohumdaki dinlenmenindevam etmesine neden olur.


108/168


Meyvelerin gelimesi ve olgunlamassrasnda gelimesini tamamlayamam

olan embriyolar tohumun dinlenmedekalmasna neden olur. Baz meyvetrlerinin erkenci eitlerinde embriyogelimesi, gelime dneminin herhangi

bir safhasnda sekteye urar ve durur.


109/168


Sonuta normal bir tohum olumaz.Yaplan aratrmalar, baz meyve

trlerinin, dllenme olutuu halde, yinede tohumsuz meyve oluturduunuortaya koymutur. Bunun nedeni, i ved etkenler nedeni ile oluan embriyo

aborsiyonudur (dumura uramas).


110/168


Embriyo aborsiyonunu takiben meyveleringelimelerine devam edebilmeleri, (1)meyvenin eidine, (2) aborsiyonunolutuu safhaya ve (3) d artlara

bal olarak deiir. Baz meyveeitlerinde embriyo aborsiyonundansonra meyveler dkld halde,bazlarnda da dklmeden

gelimelerine devam eder veolgunlaabilir.


111/168


etmenler nedeni ile oluan embriyoaborsiyonu ve dolaysyla tohumsuz

meyve oluumu zm, kiraz, erik veeftalide nemlidir. Meyve tutumunuizleyen donlar da tohumda embriyoaborsiyonuna neden olur.


112/168


nk gelimekte olan embriyo, dkscaklklara kar, kendini saran

dokulardan daha hassastr. Bu nedenledaha nce zarar grr. Bu hal elma,armut ve eftalide birok defagrlmtr. zellikle erkenci eftali

eitlerinde embriyo aborsiyonuyaygndr.


113/168


Bu nedenle bunlarn tohumlar retimdekullanlamamaktadr. Embriyonun

gelimesini tamamlamam olmasnedeniyle tohumlar imlenmemekte,devaml dinlenmede kalmaktadr.


114/168


Dinlenme halindeki tohumlardan ayrlarakimlenme iin elverili ortama konan

embriyolarn karakteristik tipte imlenmegsterdikleri saptanmtr. Dinlenmehalinde bulunan embriyo, suyu absorbeederek bykln artrabilir, yeil

renk alabilir. Ancak kk bir radisil vepliml gelimesi oluturur veyaoluturmaz.


115/168


Dk scakla maruz braklmadkaembriyo bu durumda bir sre

braklabilir. Eer embriyo tohumdankarld zaman cansz ise, yumuar,kahverengileir ve ok defa mantarsaldrs yznden bozulur.


116/168


Tohumdan karlm baz embriyolar,souklamaya maruz kalmadan da

imlenir. Ancak oluan rler normalbir byme gstermez. Bu gibiembriyolarda epikotil, balangbymesinden sonra dinlenme

durumuna geer. Bodur bitkiler oluur.Dier yandan bitkinin kkdinlenmeye girmez.


117/168


Bazen endosperm tabakasnn dabyme zerinde durdurucu etki yapt

saptanmtr. Elma tohumlar ile yaplanalmada byle bir durumbelirlenmitir.


118/168


Tohum kabuklar da tohumlardadinlenmeye neden olabilmektedir.Gerekten tohum kabuklarnn (1)geirgenlikleri, (2) kalnlklar ve (3)yaplar imlenme zerine etkiyapmaktadr.


119/168


Tohum kabuklarnn suyu geirmemesitohumlarda dinlenmenin esasnedenlerinden biridir. Sert ve sugeirmez tohum kabuu, tohumlarnmuhafaza sresini uzatr. Sert kabuasahip olan tohumlar, eer baka tip bir

dinlenme yoksa, tohum kabuunukrmak veya yumuatmak suretiyle fazlagle uramadan imlendirilebilir.


120/168


Doada tohum kabuunun yumuamasevre faktrlerinin etkisiyle olur. Serttohumlarn dona maruz kalmas vesonra donun zlmesi bazen tohumkabuunun geirgen hale gelmesineneden olur. Topraktaki mikroorganizma

faaliyetinin de tohum kabuununparalanp rmesinde nemli roloynad saptanmtr.


121/168


Baz tohumlarn kabuklar embriyonungenilemesine mekanik olarak bir direngsterir. Buna rnek olarak zeytintohumu gsterilebilir. Zeytinde endokarpkaln, kemik gibi ve yekparedir (tekpara). Bu kabuk hem mekanik olarak

sert, hem de su geirmez bir yapdadr.


122/168


Sert ekirdekli meyve trleri ile ceviz,badem, Antepfst gibi sert kabuklumeyvelerin tohum kabuklar sert olupimlenmeye kar geici diren gsterir.Bunlarda sert kabuk iki paral olup su,kabuun iki yarsn birletiren atlama

tabakas arasndan tohumun iine girer.


123/168


Yumuama bu tabakada oluur.Endokarpn sert bir yapya sahip olduubaz tohumlarda, embriyonunimlenmesi srasnda oluan krmakuvveti, bu kabuklarn krlpparalanmasn salayamaz. Bu

takdirde sz konusu tohum kabuklarnnmdahale ile krlp atlatlmas gerekir.


124/168


Nemli muhafaza srasnda sert kabuundirenci nemli derecede azalr. Buazalma yksek scaklklarda daha fazlaolur. Yumuama etkisi,mikroorganizmalarn faaliyeti ileilikilidir.


125/168


Baz tohumlarda grlen dinlenmenin,embriyodan ieriye ve darya dorugaz hareketinin ince i tohum kabuu,nusellus veya endosperm tabakastarafndan kstlanmas ile ilikili olduusaptanmtr.


126/168


Bu konu embriyolarn tohumdan ayrlmasveya evredeki havann oksijenmiktarnn artrlmas hallerinde,tohumlarn imlenmelerinin mmknolmasyla akla kavuturulmutur.Ancak baz aratrclar bu etkinin,

tohum iinde cereyan eden solunumsonucunda aa kan karbondioksitgaznn birikmesiyle ilgili olduunu ilerisrmlerdir.


127/168


Tohumlardaki dinlenme, bazen deimlenmeyi engelleyici baz maddelerinetkisiyle olumaktadr. Bu maddelertohumlar, meyveler, yaprak, z suyu,soan ve kk gibi eitli bitkiblmlerinde bulunmaktadr.


128/168


Doal olarak oluan bu imlenmeyi

engelleyici maddelere rnek olarakamonyak, hidrojen siyanr, etilen,yalar, doymam organik asitler,alkaloidler (nikotin, kokain?, kafein),

doymam laktonlar (kumarin,paraskobik asit) verilebilir. Bumaddelerin bitkide bulunmas, bunlarnmutlaka tohum imlenmesini kontrol

edecekleri anlamna gelmez. Ancaketkili olduklarna dair rnekler de vardr.


129/168


Tohum imlenmesi zerine meyve eti vesuyu da etkili olmaktadr. Yumuak etlimeyvelerin ou veya bunlarn sular,imlenmeyi olduka kuvvetli olarakengeller. Bu duruma meyvelerdenturungillerde, sert ekirdekli meyve

trlerinde, elma, armut ve zmderastlanr.


130/168


Birok bitki trlerinde imlenme, birdenfazla dinlenme eklinin varl yzndendaha kark bir durum gsterir. Bukonuda en ok rastlanan ekiller, tohumkabuu dinlenmesinin embriyodinlenmesi ile birlemesidir. Byle

tohumlar, imlendirilmeleri iin ok uzunzaman ister. Byle tohumlardan ikiyllk tohum diye bahsedilir.


131/168


nk bunlar ilkbaharda ekildikleritakdirde ertesi ilkbahara kadardinlenmede kalr. Eer sonbahardaekilirlerse, ekimlerini izleyen ikinciilkbahara kadar imlenmez. iftedinlenme gsteren tohumlarda, her bir

dinlenmeyi ortadan kaldracak ilemlerinuygulanmas ile dinlenme ortadankaldrlabilir.


132/168


Byle tohumlarn imlendirilmesinde,nce birka aylk bir scak katlama (bukatlama srasnda mikroorganizmalartohum kabuklarn yumuatr) ve bunutakiben bir souk katlama, etkin biryntem olarak uygulanabilir.


133/168


Bu durum bize, ilkbahar ve yaz aylarndaekilen tohumlarn ertesi ilkbahara kadarimlenememesinin nedeniniaklamaktadr. Tohumlarn imlenmesi,tohum kabuklarnn yapay bazilemlere tabi tutulmas (aside yatrma,

imento harc kartrma makinesigibi)ve sonra katlama yaplmassuretiyle ksaltlabilir.

2 6 imlenmeye Etki Yapan


134/168


2.6. imlenmeye Etki Yapan

D artlarimlenme olgunluuna gelmi tohumlaruygun evre koullarn bulamazlarsayine imlenmez. Bu durum tohumundnda kalan artlarn neden olduudinlenme olarak ifade edilir. Tohumunimlenmesi zerine etki yapan evre

artlar su, scaklk, oksijen ve ktr.


135/168


2.6.1. Su

imlenme olaynn ilk basama suyuntohum tarafndan emilmesidir. Suyuntohum tarafndan alnmasn etkileyeniki etken vardr. Bunlar: (1) tohumkabuunun yaps ve (2) tohumunevresinde bulunan alnabilir su

miktardr.


136/168


Kolloidal zelliklerinden dolay tohumlarbyk absorpsiyon kuvvetine sahip olupmuhafaza srasnda, havadan nemekebilir. Muhafaza ve imlenmesrasnda tohumlar tarafnda alnan sumiktar ve bu suyun alnma hz

tohumun trne gre deiir.


137/168


Suyun alnma hz zerine scaklk etkiyapar. Yksek scaklk su alnma hznnartmasna neden olur. Suyunalnmasnda tohum kabuklar da nemlirol oynar. Baz tohum kabuklar hemenhemen hi su geirmez. Byle kabuklar

yumuatlp paralanmadka imlenmeolumaz.


138/168


imlenmekte olan tohuma verilen suhem imlenme gcne hem de

imlenme hzna etki yapar. imlenmehz, suyun varlna kar, imlenmegcnden daha da hassastr.


139/168


imlenme ortamnda znebilir tuzlarn okmiktarda bulunmas, imlenmeye engelolabilir ve gen bitkilerin dayankllnazaltabilir. imlenme ortamndaki znebilirtuzlarn fazlal, kullanlan toprak ve diermaddeler ile sulama suyu veya argbrelemeden ileri gelebilir. Nem miktardk, tuz konsantrasyonu yksek olunca,tuzluluun etkisi daha da iddetli grlr.


140/168


Uygun su miktarn devaml olaraksalamak gtr. nk imlenme,topran scaklk ve nem bakmndandalgalanmalara maruz bulunan styzeyinde oluur. Zorunlu olarak yzlekekilen kk tohumlarda veya imlenme

hznn dk olduu durumlarda sorundaha byktr.


141/168


Daha bir rnek (niform, mtecanis) sutemini iin, (1 sulamann dikkatliyaplmas, (2) tohumlarn biraz dahaderine ekilmesi veya (3) maluygulanmas gerekir. Kt bir drenajlabirlikte ar bir sulama ok kez

zararldr. nk byle bir durumimlenme ortamnda havalanmayazaltarak rmeye neden olur.


142/168


Ekimden nce tohumlarn slatlmas,bazen imlenmenin balatlmas vebitkilerin topraktan kmas iin gerekenzamann ksaltlmas ynnden yararlolur. Byle bir uygulama, normal olarakyava imlenen sert ve kuru tohumlar ile

baz dinlenmelerin varl halindefaydaldr.


143/168


Ancak eer tohumlar, herhangi bir glkgstermeden imleniyorlarsa, slatmayapek ihtiya yoktur. Zira su emmitohumlar kolayca zararlanabilir vebunlarn ekimi zordur.


144/168


Tohumu slatma sresi uzun olursa,

tohumda zararlanma oluabileceindenimlenme gc azalr. Bu zararlanma,mikroorganizmalarn varl ve kthavalanmadan kaynaklanmaktadr.

Bununla beraber, henz anlalmambaz etkenler de bu konuda roloynayabilir gibi grlmektedir. Eerslatma sresinin uzatlmasgerekiyorsa, slatma suyu 24 saatte enaz bir defa deitirilmelidir.

2 6 2 S kl k


145/168


2.6.2. Scaklk

imlenme iin ihtiya duyulan bir dier evrekoulu da scaklktr. Baz bitki tohumlarolduka geni scaklk dereceleri arasnda

imlenebildikleri halde, bir blm de sadecedar ve belirli scaklk derecelerindeimlenebilir. Scaklk, imlenmeden sonrabitkilerin bymesi zerine de etki yapar.

Genellikle, imlenme iin gerekli scaklktanbiraz daha aa scaklklar r ve fidelerinbymesi iin en uygun scaklklardr.


146/168


imlenme ynnden scaklk minimum,maksimum ve optimum olmak zere ekilde dnlr. Herhangi bir bitki triin bu scaklklarn belirlenmesi zordur.nk scaklk hem imlenme gcnehem de imlenme hzna etki yapar.


147/168


Gerek imlenme gc, imlenmeninolutuu belirli scaklk dereceleriarasnda olduka sabit olabilir. Bunakarlk imlenme hz, scaklnetkisinde daha fazla kalr. Bir noktayakadar scaklktaki artma, imlenme

hznda sabit artla sonulanr.


148/168


Minimum scaklk, imlenmenin olutuuen dk scaklktr. Bunun altndaimlenme olmaz. Bazen minimumscaklk ok dk olur. Hatta donmanoktasna kadar yaklaabilir.


149/168


Maksimum scaklk, imlenmenin olutuuen yksek scaklktr. Bu scaklnstnde, birok bitki trlerinin tohumlarzararlanr. Dier bazlarnn tohumlar

zararlanmaz, ancak dinlenmeye girer.Scak havalarda, toprak yzeyinedorudan doruya gelen gne nlar,toprak scakln bitki dokularna zararl

olacak derecelere kadar ykseltebilir.


150/168


Byle durumda toprak nemi de abukkaybolur. Gen bitkilere etki yapan buscaklk zarar, patojen organizmalarnneden olduu kerten hastalnabenzer. Bundan dolay birok bitkileriin glgeleme arttr.


151/168


Tohumlar imlenme iin uygunscaklklardan ok daha yksekscaklklara ksa sre, zararlanmadanmaruz kalabilir. Yksek scaklklardazarar miktar artar. Ancak bu, tohumuncinsi, maruz bulunulan sre ve tohumun

nem kapsamna baldr. Kuru tohumlar100Cye ksa sre dayanabilir.


152/168


Baz trlerin tohumlar 24Cnin stndeimlenemez. Ancak bunlarn sonradanbaka artlar altndaki imlenmeyetenekleri kaybolmaz. Byle yksekscaklk etkisiyle oluan dinlenmeyetermo dinlenme denir ve birok

durumda nemi vardr.


153/168


Optimum scaklklar imlenme iin enuygun scaklklardr. En yksekimlenme hz ile, yzde itibariyle en okr optimum scaklklarda oluur.

Scaklk isteine gre bitkiler


154/168


g

aadaki ekilde gruplara ayrlr: Tohumlar yalnz olduka dk

scaklklarda imlenenler,

Tohumlar yalnz olduka yksekscaklklarda imlenenler,

Tohumlar serinden scaa kadar

deien eitli scaklk derecelerindeimlenebilme yeteneinde olanlar.

Scaklk ihtiyac bir trn belli bir evreye


155/168


Scaklk ihtiyac bir trn belli bir evreye

uyabilmesinde nemli bir etmendir.Yksek rakml yerlerde yetien bitkitohumlarnn dk scaklklarda iyiimlenmesi beklenir. Bu konuda yaplan

baz aratrmalar bu grdorulamtr. Buna karlk birok tropikbitki tohumlar yksek scaklk ister.Scaklk, tohumlarn ak arazi

artlarnda yln hangi zamanndaimleneceini byk lde belirler.

2 6 3 Oksijen


156/168


2.6.3. Oksijen

Her canl gibi canl tohumlar da solunumyapar ve bunun iin oksijene ihtiyalarvardr. Dinlenme halindeki tohumdasolunum hz dk olduundan azmiktarda oksijen kullanlr. Ancakimlenme srasnda solunum hz artarve olduka fazla miktarda oksijeneihtiya duyulur.

Solunum aadaki formlle


157/168


basit olarak ifade edilir:(CHnO)n + O2 CO2 + H2O + Enerji


158/168


Bu olayn gerek mekanizmas formldegrldnden ok daha karktr.Solunum olay ierisine, depomaddelerinin basit ekillere dnm,bunlarn oksidasyonu ve oluunenerjinin bymenin yap ile ilgiliilemlerinde kullanlmas da girer.


159/168


Enerjinin bir ksm s enerjisi olarak aa karve bu uygun aletlerle llebilir. Kullanlanoksijen miktar, tohumun iinde depo edilen

besin maddesinin cinsine bal olarak deiir.Yal tohumlar imlenme srasnda, niastaltohumlardan daha ok oksijen kullanr. Yalaroksijen yardmyla karbonhidratlaradntrlr. Bylece yalar karbonhidrathaline geerek baka yerlere aktarlpkullanlr.


160/168


Oksijen azl imlenme zerine etkiyapar. Byle durumda imlenme,tamamen durmasa bile biraz gecikebilir.iddetli yamurdan veya arsulamadan sonra, drenaj kt olantopraklarda oksijen miktar ok azalr.nk topran boluklar havadan oksuyla doldurulur.

2 6 4 Ik


161/168


2.6.4. Ik

Ik hem imlenmenin balamas zerineetkisi, hem de oluan gen bitkininbymesini kontrol etmesi ynndentohumla oaltmada nemli rol oynar.In imlenme zerine olan etkisi farklekillerde olmaktadr.

Bitkiler bu bakmdan drt


162/168


gruba ayrlr:a) Tohumlar imlenmek iin mutlakaa ihtiya duyanlar,

b) Ikta daha iyi imlenme gsterenler,c) Tohumlarn imlenmesi k tarafndan

engellenenler,

d) Iktan etkilenmeyenler.


163/168


Ikta iyi imlenen tohumlarn dahayzlek, imlenmesi k tarafndanengellenenlerin ise daha derin ekilmesitavsiye olunur. Yaplan almalar,grnen n uyartc etkilerinin, kspektrumunun krmz blgesinden,engelleyici etkilerinin ise grnmeyenkrmz tesi nlarndan geldiinigstermektedir.


164/168


Ia kar tepkiler esas olarak, yeni hasatedilmi tohumlarda kendini gstermekteve devaml kuru muhafazayla azalmaeilimi gstermektedir. Tohumkabuklarnn karlmas veya zelekilde tlatlmas, a karduyarlln kaybolmasna neden olabilir.In etkisi iin uygun bir scaklaihtiya vardr.


165/168


Eer scaklk uygun deilse nuyartma etkisi durur. Ia kar tepkiler,scakln deimesi veya tohumlarnpotasyum nitrat zeltisiyle muameleedilmesi hallerinde byk lde artar.


166/168


Ik imlenen tohumdan oluan genbitkinin bymesini etkiler. In azolduu hallerde bitkiler solar, hipokotiluzar ve yapraklar bymez. Bitkilera maruz kalnca, hipokotilinbymesi durur ve epikotilde normalbyme balar.


167/168


Balangta gen bitkiler tohumdakikotiledon veya endospermdeki yedekbesin maddelerini kullanr. Sonrakibyme, yapraklarda yaplan fotosentezsonucu oluan karbonhidrat yapmnabaldr. Dayankl ve kuvvetli bitkilerinolumas iin olduka yksek iddettea ihtiya vardr.


168/168

Ar derecede k iddeti, r veyafidelerin evresinde scaklykselteceinden, scaklk zararoluturur. Ar derecede yksek vear derecede dk k iddetindendaima saknlmaldr. lk bymedevresinde birok bitkiler iin ksmi birglgeleme zorunludur.

bahçe bitkiliri

Documents

Transcript of bahçe bitkiliri