BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY
-
Upload
fallon-pittman -
Category
Documents
-
view
67 -
download
0
description
Transcript of BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY
![Page 1: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/1.jpg)
BADANIE BADANIE GOTOWOŚCI GOTOWOŚCI SZKOLNEJSZKOLNEJ
ROZWÓJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNYEMOCJONALNO-SPOŁECZNY
Opracowanie:PMI5Z wykorzystaniem publikacji zamieszczonych w internecie
![Page 2: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/2.jpg)
Pojęcie gotowości szkolnejPojęcie gotowości szkolnej
Gotowość szkolną współcześnie rozpatruje się jako proces
i efekt współdziałania aktywności dziecka i aktywności dorosłych tworzących warunki do uczenia się, jako efekt interakcji „współgry” właściwości dziecka i właściwości szkoły.
B.Wilgocka - Okoń
![Page 3: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/3.jpg)
ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY
Prawie do końca okresu przedszkolnego wskutek niepełnej dojrzałości układu nerwowego i niewykształconych jeszcze procesów hamowania – dziecko jest bardzo pobudliwe. Dlatego też nawet słabe bodźce mogą wywołać zarówno przykre, jak i przyjemne stany emocjonalne. Emocje mają charakter przejściowy. Dziecko przechodzi bardzo łatwo z jednego nastroju emocjonalnego w drugi, diametralnie od niego różny. Zmartwione i zapłakane za chwilę śmieje się i cieszy (M.Przetacznik-Gierowska, G.Makiełło-Jarża, 1992, s.173).
Dopiero końcem okresu przedszkolnego dziecko zdobywa umiejętności powściągania afektów, co jest świadectwem stopniowego osiągania dojrzałości emocjonalnej. Obserwuje się w tym wieku wydatny rozwój uczuć wyższych – intelektualnych, społecznych, moralnych i estetycznych. W miarę upływu lat dzieci przeżywają radość nie tylko podczas działania, a raczej cieszy je końcowy etap działania – wynik
![Page 4: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/4.jpg)
U sześciolatków widać wyraźny postęp w zakresie zabaw zespołowych jakkolwiek grupy organizowane dla wspólnej zabawy tematycznej są zmienne: dziecko może porzucić grupę, w której się bawiło, i przyłączyć się do innego zespołu, a nikt nie zwróci na to specjalnej uwagi. Dziecko w tym wieku jest jeszcze bardzo egocentryczne i nie troszczy się w zabawie o wspólne dobro. Nie potrafi zabawy dobrze zorganizować i zdaje się chętnie na starsze dzieci lub wychowawczynię. Początki prawdziwe zespołowych zabaw przypadają dopiero na 7 r. życia, jakkolwiek i w tym wieku dziecko realizuje w zabawie przede wszystkim cechy indywidualne (M.Żebrowska, 1986, s.497).
![Page 5: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/5.jpg)
![Page 6: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/6.jpg)
Historia metody SGS Historia metody SGS
2004 r. Pierwsza wersja metody SGS konsultowana z pracownikami
CMPPP w Warszawie. 2005 r. (marzec) Pierwsze badanie pilotażowe w dziesięciu warszawskich
przedszkolach. 2006r.(styczeń) Drugie badanie pilotażowe w oddziałach
przedszkolnych w przedszkolach i szkołach podstawowych w Brodnicy, Czerwionce-Leszczynach,
Dęblinie, Gdańsku. 2006r. (maj) Standaryzacyjne badanie SGS, którym objęto 4tys.
dzieci w Polsce. 2006r. (grudzień) Upowszechnienie metody SGS – publikacja
„ Doradca Nauczyciela Sześciolatków” w ramach projektu EFS „Badanie gotowości szkolnej sześciolatków”.
![Page 7: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/7.jpg)
Charakterystyka metody SGSCharakterystyka metody SGS
Skala Gotowości Szkolnej (SGS): jest metodą obserwacyjną dla nauczycieli sześciolatków ma charakter skali szacunkowej składa się z 72 stwierdzeń zawartych w pięciu częściach.
Treścią metody są zachowania i umiejętności ważne dla poznania
osiągnięć, upodobań i zainteresowań oraz trudności dzieci
w związku z osiąganiem gotowości szkolnej.
Zachowania i umiejętności pogrupowano w sześć podskal odzwierciedlających różne aspekty gotowości dzieci do nauki w szkole.
Przyjęto, że gotowość szkolna sześciolatka powinna być rozpatrywana
poprzez działania dziecka w środowisku przedszkola lub szkoły.
Autorką SGS jest Elżbieta Koźniewska.
![Page 8: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/8.jpg)
Budowa skaliBudowa skaliSkala Gotowości Szkolnej składa się
z pięciu części:
A. Wymienione są zachowania i umiejętności
związane z poznawczą aktywnością dziecka.
B. Dotyczy zachowania dziecka w grupie rówieśników.
C. Przedstawione są przejawy samodzielności dzieci
i ich umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach.
D. Dotyczy aktywności zadaniowej dziecka, podejmowanej
samodzielnie lub w przebiegu zajęć pod kierunkiem
nauczyciela.
E. Dotyczy przygotowania dziecka do nauki czytania,
pisania i matematyki.
![Page 9: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/9.jpg)
SGS ma 6 podskal
USZ - Umiejętności Szkolne (20)
KP - Kompetencje Poznawcze (12)
SM - Sprawność Motoryczna (8)
SA - Samodzielność (12)
NK - Niekonfliktowość (12)
AS - Aktywność Społeczna (9)
![Page 10: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/10.jpg)
Zestawienie zadań rozwojowych ze strukturą SGS i sferami rozwoju dzieckaZadania rozwojowe
związane z młodszym wiekiem szkolnym
Części SGS Podskale SGS Sfery rozwoju
Zdobywanie wiedzy i umiejętności poznawczych
A – poznawanie środowiska i siebie, rozumienie świata (15)
Kompetencje Poznawcze (6)
Poznawcza
Umiejętności Szkolne (9)
Współdziałanie z rówieśnikami
B – zabawa i nauka w grupie rówieśników, zdobywanie umiejętności społecznych (21)
Sprawność motoryczna (4)
Fizyczna
Aktywność Społeczna (6) Emocjonalno - - społeczna
Niekonfliktowość (11)Osiąganie samodzielności C – samodzielność
w trudnych sytuacjach (8)Samodzielność (8) Emocjonalno - społeczna
Realizowanie nowych form aktywności – nauki i pracy
D – aktywne podejmowanie zadań i praca pod kierunkiem nauczyciela (7)
Samodzielność (4) Emocjonalno - społeczna
Niekonfliktowość (1)Aktywność społeczna (3)
Opanowanie czytania i pisania
E – przygotowanie do nauki czytania, pisania, matematyki (21)
Umiejętności Szkolne (11) Poznawcza
Kompetencje Poznawcze (6)Sprawność Motoryczna (4)
Fizyczna
![Page 11: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/11.jpg)
Przykładowe pytania do badania poziomu rozwoju emocjonalno-społecznego:Czy dziecko przejawia poniższe zachowania i umiejętności ?
tak nie jego próby nawiąkontaktu są rozumiane przez dzieci mówi o ważnych dla siebie sprawach zaprasza dzieci do rozmów i zabaw sprząta zabawki i pomoce staje w obronie innych dzieci unika sytuacji konfliktowych próbuje radzić sobie w pokojowy sposób skarży, w sytuacji konfliktu obwinia inne dzieci uwzględnia prawa innych, np. czeka na swoją kolej wymaga przypominania umowy często wywołuje konflikty reaguje gniewem, obraża się, odwraca, odchodzi łatwo wybucha złścią, płacze
![Page 12: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/12.jpg)
Zastosowanie metodyZastosowanie metody
Obserwacja wstępna Obserwacja końcowa
Czas - prowadzona przez nauczyciela pod koniec pierwszego lub na początku drugiego semestru rocznego przygotowania przedszkolnego.
Czas - prowadzona przez nauczyciela na zakończenie roku obowiązkowego przygotowania przedszkolnego.
Cel - udzielenie przez nauczyciela odpowiedzi na pytanie, co ułatwi, a co utrudni dziecku przygotowanie do nauki w szkole?
Cel - określenie przez nauczycielastopnia gotowości szkolnej dziecka dla poszczególnych typów umiejętności i zachowań, które złożyły się na SGS i zostały wyodrębnionejako podskale.
![Page 13: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/13.jpg)
Praktyczne oznaczenie stopni gotowości szkolnej Podskale: Kompetencje Poznawcze, Samodzielność, Niekonfliktowość, Aktywność Społeczna
wyniki niskie — niski stopień gotowości szkolnej — 1 wyniki średnie — średni stopień gotowości szkolnej — 2 wyniki wysokie — wysoki stopień gotowości szkolnej — 3
Podskale: Umiejętności Szkolne, Sprawność Motoryczna
wyniki niższe od oczekiwanych — niższy od oczekiwanego stopień
gotowości — N wyniki zgodne z oczekiwanymi — zgodny z oczekiwanym stopień
gotowości — Z
![Page 14: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/14.jpg)
Warunki obserwacjiWarunki obserwacji
prowadzona podczas realizacji zaplanowanych zajęć
czas trwania obserwacji - dwa tygodnie
obserwacja jednorazowa - nie więcej niż dziesiącioro dzieci
nie należy na potrzeby obserwacji specjalnie stwarzać sytuacji trudnych dla dziecka, ani nakłaniać je do działań, których wykonania odmawia.
![Page 15: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/15.jpg)
![Page 16: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/16.jpg)
![Page 17: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/17.jpg)
![Page 18: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/18.jpg)
![Page 19: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/19.jpg)
![Page 20: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/20.jpg)
Obliczanie wynikówObliczanie wynikówW celu obliczenia wyników SGS nauczyciel powinien:
− oznaczyć wybraną odpowiedź na arkuszu zapisu SGS,
− wpisać w tabeli zbiorczej Podsumowanie wyników obserwacji
punkty odpowiadające poszczególnym odpowiedziom: tak — 1 punkt raczej tak — 2 punkty raczej nie — 3 punkty nie — 4 punkty
− obliczyć wyniki surowe dla każdej podskali poprzez dodanie punktów
− obliczyć wyniki przeliczone poprzez odjęcie wyniku surowego od podanej stałej
− określić stopień gotowości szkolnej dziecka w każdej podskali.
Uwaga. Etap przeliczania wyników wprowadzono, aby ostateczne wyniki były dodatnie (niektóre pozycje SGS mówią o braku umiejętności, a uzyskiwane
w nich wyniki mogą być ujemne) i aby wyższy wynik odpowiadał wyższej gotowości szkolnej dziecka. Wynik przeliczony uzyskuje się przez odjęcie wyniku surowego od ustalonej wartości liczbowej.
![Page 21: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/21.jpg)
Sposób obliczania wynikówSposób obliczania wyników
USZ KP SM SA NK AS
Wyniki surowe
S 1 S 2 S 3 S 4 S 5 S 6
Wyniki przeliczone
75-S1 48-S2 32-S3 23-S4 13-S5 36-S6
Stopień gotowości
.
![Page 22: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/22.jpg)
Umiejętności Szkolne (USZ)
Przedziały wyników przeliczonych dla podskali Umiejętności Szkolne (0-60 pkt., dwa stopnie gotowości szkolnej)
0-440-450-500-410-420-48NNiższy
od oczekiwanego
45-6046-6051-6042-6043-6049-60ZZgodny
z oczekiwanym
Chłopcy młodsi
Chłopcy starsi
DziewczętaChłopcy młodsi
Chłopcy starsi
Dziewczęta
PrzedszkoleSzkoła
Przedziały wyników przeliczonych
Stopień gotowości
![Page 23: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/23.jpg)
Sprawność Motoryczna (SM)Przedziały wyników przeliczonych dla podskali Sprawność Motoryczna (0 24 pkt., dwa stopnie gotowości szkolnej)
0-190-20NNiższy od oczekiwanego
20-2421-24ZZgodny z oczekiwanym
ChłopcyDziewczęta
Przedziały wyników przeliczonych
Stopień gotowości
![Page 24: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/24.jpg)
Kompetencje Poznawcze (KP)Przedziały wyników przeliczonych dla podskali Kompetencje Poznawcze (0-36 pkt., trzy stopnie gotowości szkolnej)
0-100-110-80-91Niski
11-2612-259-2410-242Średni
27-3626-3625-3625-363Wysoki
ChłopcyDziewczętaChłopcyDziewczęta
PrzedszkoleSzkoła
Przedziały wyników przeliczonych
Stopień gotowości
![Page 25: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/25.jpg)
Samodzielność (SA)Przedziały wyników przeliczonych dla podskali Samodzielność (0-36 pkt., trzy stopnie gotowości szkolnej)
0-150-160-210-140-150-191Niski
16-3217-3322-3415-3116-3220-332Średni
33-3634-3635-3632-3633-3634-363Wysoki
Chłopcy młodsi*
Chłopcy starsi*
DziewczętaChłopcy młodsi*
Chłopcy starsi*Dziewczęta
PrzedszkoleSzkoła
Przedziały wyników przeliczonych
Stopień gotowości
![Page 26: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/26.jpg)
Niekonfliktowość (NK)
Przedziały wyników przeliczonych dla podskali Niekonfliktowość (0-36 pkt., trzy stopnie gotowości szkolnej)
0-180-241Niski
19-3425-352Średni
35-36363Wysoki
ChłopcyDziewczęta
Przedziały wyników liczbowychStopień gotowości
![Page 27: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/27.jpg)
Aktywność Społeczna (AS) Przedziały wyników przeliczonych dla podskali Aktywność Społeczna (0-27 pkt., trzy stopnie gotowości szkolnej)
0-140-130-161Niski
15-2414-2317-242Średni
25-2724-2725-273Wysoki
PrzedszkoleSzkoła
ChłopcyDziewczęta
Przedziały wyników liczbowych
Stopień gotowości
![Page 28: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/28.jpg)
Interpretacja wynikówInterpretacja wyników
Dokonujemy analizy jakościowej, odnosząc się do odpowiednich grup profili (podręcznik SGS str.45-60).
Określamy mocne i słabe strony dziecka sześcioletniego.
Uzyskane informacje wykorzystamy do ustalenia kierunków pracy z dzieckiem w klasie pierwszej - ciągłość procesu
edukacyjnego.
Niezbędna przy wspieraniu dalszego rozwoju dziecka jest współpraca nauczycieli przedszkola i szkoły oraz rodziców.
![Page 29: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/29.jpg)
Podsumowanie metody SGS jest zgodna z praktyką pedagogiczną.
Została zweryfikowana w badaniach pilotażowych i standaryzacyjnych oraz upowszechniona.
Jest metodą obserwacyjną dla nauczycieli sześciolatków.
Celem obserwacji gotowości dzieci do edukacji szkolnejjest określenie przez nauczyciela stopnia gotowości szkolnej
dziecka dla poszczególnych typów umiejętności i zachowań.
Zawiera zachowania i umiejętności dzieci jako osiągnięcia wieku przedszkolnego (aspekt poznawczy, motoryczny i emocjonalno-społeczny).
Wprowadzono (w większym zakresie niż do tej pory) do oceny gotowości szkolnej umiejętności społeczne i samodzielność dzieci.
Do oceny gotowości szkolnej dziecka wprowadzono także osiągnięcia poznawcze, których nie można wymagać od wszystkich dzieci sześcioletnich.
![Page 30: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/30.jpg)
Podsumowanie-ciąg dalszy SGS pozwala na sformułowanie wniosków na temat obserwowanego sześciolatka, odnoszących się do: - dojrzałości umysłowej - percepcji wzrokowej - poczucia kontroli (wewnętrznej i zewnętrznej), od którego zależy
sukces lub porażka - umiejętności matematycznych - umiejętności czytania - umiejętności językowych, w tym przede wszystkim komunikatywności i spójności wypowiedzi.
Sposób interpretowania SGS oparty jest na profilach wyników w sześciu podskalach, co pozwala uwzględnić wiele aspektów rozwoju dzieci i zależności między nimi.
SGS wymaga zachowania określonych warunków i procedur.
Ważnym elementem procedury stosowania SGS jest współpraca z rodzicami (informacje o metodzie i o wynikach obserwacji ich dzieci).
![Page 31: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/31.jpg)
Wnioski Dokonujemy analizy jakościowej, odnosząc się
do odpowiednich grup profili. Określamy mocne i słabe strony dziecka sześcioletniego. Uzyskane informacje posłużą do ustalenia kierunków pracy
z dzieckiem. Dla dobra dalszego rozwoju dziecka, należy
pogłębiać współpracę nauczycieli
przedszkola i szkoły.
Dzieci z zaobserwowanymi trudnościami
wymagają pogłębionej diagnozy
i konsultacji ze specjalistami.
![Page 32: BADANIE GOTOWOŚCI SZKOLNEJ ROZWÓJ EMOCJONALNO-SPOŁECZNY](https://reader036.fdocuments.net/reader036/viewer/2022062308/56812d94550346895d92b078/html5/thumbnails/32.jpg)
Wyniki badania są traktowane jako wyniki przesiewowe.
Dogłębna diagnoza wykorzystuje dane z badań psychologicznych np.:
1.Test TAT2.Test „Dom, drzewo, człowiek”3.Test „Rysunek rodziny”4. Test „Rysunek człowieka”Oraz: Obserwacje pedagogiczne Analiza wytworów dzieci Eksperyment diagnostyczny Wywiad z rodzicami Test niedokończonych zdań