Backup of Sotho talking Points CORRECTED
Transcript of Backup of Sotho talking Points CORRECTED
MA E NTSOEA O BO OA
constitution select committee
ensuring a people-driven constitution
31 Lawson Ave, Milton Park, Harare
Tel: 04-2932302/3
SOTHO
Manicaland
MatabelelandSouth
MatabelelandNorth
Midlands
Masvingo
MashonalandEast
MashonalandWest
MashonalandCentral
constitution select committee
ensuring a people-driven constitution
MANTSWI ATLANG KAPILI
Batho basichaba saZimbabwe babohari hanako yahongola sisekelo sapuso entsa (Constitution). Bohle batho baneng chahodira lekhonstishushini badumelelani hore idiroe kebatho lehore ilatele thato ea batho.
Komiti egetiloe hori ibone katsamaiso hakhonstishushini (ebistoang COPAC) ibopiloe ho tsoetliloe atikili ea bo 6 ea GPA ine matla a hodira mukopano ea ho boisana lebatho le ea ho utlwa tsoe batlwang kebatho, hababona honyakeha habantsi baboisana lebatho
Mokopano wahotoma waho utlwa tse batlwang kebatho ubile mukopano womuholo waho boisana lebatho babaneng cha ho etsa lesisekelo sapuso upetiloe kahogetwa hatloho ea letaba etlang totisa tsela hoho boisana lehobatla tse batlwang kebatho. Letloko tsaditaba tse, ditladira hori hofumanoe ditaba tsa hoboa katsona. Ee ke mebotso etlang shomisoa hofumana mehopolo ea batho batlang botsoa mebotso. Mebotso ena itla shumisoa hototisa tsamaiso ea chisekelo chapuso entsa.
Ditaba tsa ho boa katsona ditla thusa batho bangolang khonstishushini hori batsibe tsebatsoanelang hobitsoetla habangola.
MA E NTSOE
A O BO OA
1
1.
a)
2.
a)
3.
a)
SETHOMO
ethomo ke mantsoe atsebesang obereka ha lekoalo lamelao. SSethomo sethakantsa melao yabotlokoa ya hale nemathata rekopanang nawo nkalefatse nebotlokoa halona.
MA E NTSOE A O BO OA
Ke efiyo melao yabotlokoa ye etsoanejeng okoaloa sethomong..
ZWEZWIBENG BUTLOKOA LEBOKENG LAMELAO
Melao ena yabutlokoa kewona enyakwang uladeloa. Melao ena keona ehwathisang lekoalo lamilao, isupentsa setsoantso sazwezwinyakioang kebatho.
MA E NTSOE A O BO OA
Ke efiyo melao etsoanejeng ulebeleloa kamatla lebokeng lamelao.
OTSOALOA
tsoloa- ke okhumana tsoanelo yaoba yemungoe motho Ooalifatse, kaore motho oyaba atsoalejoe lefatseng lenaleho, kgana ore batsoadi baye batsoalejoe lefatseng lenaleho, badula lefatseng lenaleho kgana ore bakwadisijoe lefatseng lenaleho.
MA E NTSOE A O BO OA
Tsela yaokoadisa oba setsoaloa salefatseng? b) Huya dumeleloa na oba setsoloa samafatseng
asiyaneng kgana depuleke deseyaneng?
MA E NTSOE
A O BO OA
c) Okaba leluka lemafatse amabede kgana aferang ayadumeleloa na?
LEKOALO LADITUKELO
ekoalo laditikelo lesupentsa botlokoa baditukelo jabatho, Lneobofoloa habatho.
MA E NTSOE A O BO OA
a) Ke defiyo ditukelo jabotlokoa ne u bofolo oa habatho hutsoanejing ore hotlokomeloe lekoalong lamelao.
b) Ke defiyo ditukelo ja odulesana, lekhomo, nesetsoa
jedetsoanejeng okoaloa lebokeng lamelao?
c) Molao oa obulaya mobulayi otsaneji ohumisejoa na?
HULIKANTSOA HADITUKELO JABASADI NEBANNA.
MA E NTSOE A O BO OA
a) Ke depfiyo ditukelo detotaneng nebasadi jebatsoanejeng
odipfioa.
BASOA
MA E NTSOE A O BO OA
a) Kebomang basoa Zimbabwe? Bathoma mingoaheng ifiyo baqetela hoifiyo.
b) Ke difiyo ditukelo detotaneng nebasoa jebatsoanejeng
udefioa lekoalong lamelao.
4.
5
6.
2
MA E NTSOE
A O BO OA
7.
a)
8
9.
10.
11.
DEHOLE
MA E NTSOE A O BO OA
Ke defiyo ditukelo jedetotaneng nedehole jedetsoanejeng okoaloa lekoalong lamelao.
BARULE BADITABA
MA E NTSOE A O BO OA
a) Ke defiyo ditukelo jabutlokoa ditotaneng ne oruloa haditaba jedetsoanetseng okoaloa lekoalong lamelao.
BALOE BANDOA YAOBOFOLOOA
MA E NTSOE A O BO OA
a) Ke defiyo ditukelo detsoanejeng ofioa baloe bandoa yaobofolooa.
NEHA
MA E NTSOE A O BO OA
a) Lekoalo lamelao letsoaneje orulela batho beyang kaditaba janeha.
OYEKEJOA HAMATLA
MA E NTSOE A O BO OA
a) Lekoalo lamelao letsoaneje olebelela beyang oyekejoa hamatla habatho banne batloka.
3
MA E NTSOE
A O BO OA
4
12.
13.
14.
15.
16.
PULEKE REDULANG HUYONA
MA E NTSOE A O BO OA
a) Lekoalo lamelao letsoanejoe ulebelela beyang utotana nedipuleke redulang hujona.
JANEHA
MA E NTSOE A O BO OA
a) Lekoala lamelao letsonejoe olebelela beyang utotana
nejaneha.
MMEREKO
MA E NTSOE A O BO OA
a) Ke efiyo melao etotaneng nedebereki etsoanejeng okoaloa lekoalong lamelao.
BA EFIYO TUMELO MA E NTSOE A O BO OA
a) Lekoalo lamelao etsoaneje debelela beyang ditaba jatumelo.
DETSELA DIBEREKESOA KAMOSO
Detsela diberekesoa kamoso hura ore kamokgo mafatse a Iyedukisang kadeng mo reapa ka oabelana hamatla ajamusonemereko etsoanejeng odeyioa lefatseng. Hone detsela ja
MA E NTSOE
A O BO OA
5
oe posa jedeseyaneng jetharu mafatseng.
Okgaoantsa lefatse kahare
Okgaoantsa lefatse kahare hura ore lefatse lithihi lebang
lahaoantsitsoe libe lideoa amabedi kgana amatji athobang ayipusa
mee athodumelelana oba ne huyiposa huthihi.
Lefatse leneng uyipusa huthihi.
Mo hura ore matla otle afasi hamoso othihi yo obonang kajamatla
aoyipusa ne oberekisoa haona.
MMoso othihi othosioang kadekgaolo
Ye ketsela yaoeposa huneng moso mothihi ne oberekisoa hamatla
zwezwithobang zwikgoantjijoe buhare hammoso oalefatse lothe
nedekgaolo debeng tlase halona.
MA E NTSOE A O BO OAa) Ke defiyo detsela jamoso otsoanejeng ore Zimbabwe edeberekise?
b) Hotsoaneje ore hobe nemoso oadekgaolo na? Ne ore
hotsoaneje dekgaloe beyang!
c) Hotsoaneje hoba nemuso oapuleke,ne o re obeoa
beyang?
d) Ke efiyo mereko yammoso oadekgaolo nedepuleke?
e) Hotsoaneje rebe nemahosi adekgaolo amakayi?
f) Dekgaolo jena desupentsoa joang?
DIKALA JAMOSO
une dikala jamoso jetharu, dekopantsa odeoa hamelao, ne H17.
MA E NTSOE
A O BO OA
6
oberekisoa hamolao nemahosi alefatse.
17.1. MAHOSI ALEFATSE
MA E NTSOE A O BO OA
Mahosi Alefatsea) Matla amahosi aboeoa beyang empa a lokesoa beyang? (Hotsoaneje oba nemoetapele, moholo moso kgana bothe na?)
b) Batsoa neje okgetoa kgana obeoa beyang.
c) Ketsoanelo yahore mamenestara babe baemmedi
bapalamente na?
d) Ke tsoanelo hore mamenestara asekakgetoa oba
baemmedi bapalamante na?.
e) Ketsoanelo hore mangoe mamenestara akgetoe oba
baemmedi bapalamente empa bangoe basikakgetoa?
f) Ketsila mang itsoanejoeng uberekesoa ho ukgetoa
hamamenestara.
BAOBEYA MELAO
MA E NTSOE A O BO OA
BAOBEYA MELAO
a) Hotsoanejoe oba nebayemedi babakayi baPalamente?b) Ketsoanelo okgeta baemmedi bapalamente na?c) Ketsoanelo hore moemmedi oapalamente athahele
kopanong yamahayeng atsene hoingoe kopano akgetoe
17.2
MA E NTSOE
A O BO OA
7
oba moemmedi hapeng?
d. Hutsoanejoe hoba nedetulo debulukejoe
(i) Basadi.
(ii) Dekgosi.
(iii) Dehole.
(iv) Setlopha sabatho baneng zwa oseyana
nebangoe. BAATHULEDI BAMELAO
MA E NTSOE A O BO OA
a) Tsila yarina yadikgotla itsoaneje oba ilukisejoe beyang?
b) Baathuledi batsoanejoe ukgetoa beyang.
JAKGETHO
Huine ditsila jedintji jakgetho mo lefatseng, ye ithoweleileng mee Kiyahothoma kiyahore, motho akhumaning kgetho yengata ifita bangoe kiyena abang moetapili oalifatse, ingoe kiyahorebabakgetoang bayidekantje kabuntji kakgetho akhumanoinng kamungoe mukopano netsila yahuberekisa tsila jepedi desinoyapiwang, pulekeng ithihi.
Uberekisa kgeto ya afentse bangoe.
Ye ketsela eberekesoang kgana motho afentse bangoe adiyioa ore
abe moetapele oalefatse.
Oberekisa oyikala hakgeto yamongoe mokopano
17.3
18.
MA E NTSOE
A O BO OA
8
Mo batho bakgetoang bathoba bayidikantsa kadekgeto.
dekhumanoing kamungoe mukopano.
Uberekisoa hatsila jepedi detakantjijoe.
Mo hutoba huberekisoa ditsila disinoyapioang jepedi ditakantjijoe
pulekeng ithihi, hutoba huberekisoa tsila yakgetho yengata,
balibelelang kgethong jabangoe.
Zimbabwe itsoanejoe uberekisa tsila ifiyo yaokgeto? ? Yahuthoma
?Yabubedi (uberekisa dekgeto jamungoe mukopano
?Yaburaru (Yahutakantsa yahuthoma neyabubedi
19. DIHOFISI JABATHU DIYIGEMEJI DIYITHI
Je kedehofisi jamereko eseyaneng jahurumente. MA E NTSOE A O BO OA a) Kedefiyo dehofisi jabathu ditshwaniji hubupioa
lekoalong lamelao, empang detsoanejeng hukgetoa beyang?
b) likoalong lamilao :
(i) litsoanejing huring kiligqwetha lahurumente lereng?
(ii) abonang kahuberekisoag haditshelete, jalifatse
ukgethoa biyang.
(iii) ya abonang katsireletsoe yasitshaba,ukgethwang
biyang?
c). kiyibiyo mmereko yaligqwetha lahurumente
MA E NTSOE
A O BO OA
9
itsoanejing
hukoala likoalong lamilao.
d). hutswanejing nnang? Huring ligqwetha lahurumente libeng
lona libang hurumente ditsila jamulawo, huring libe
moemedi wakgotla.
20. DIKOMISHINI DIYIGEMEJING KALIFELA.
abalibelela kajalingwalo lamilawo batotisa,bayemeleja,empang Bbatswarantsa ditukelo nidilong johleng ditswanejing hudiwa dipulekeng jabuhloakwang.
MA E NTSOE A O BO OA a .Kidifiyong dikomishini diyigemejing kalifela, ditswanejing
huyapiwang likwalong lamilawo?
b. uyigemelang wajona hutsireletsoa biyang?
c. Dikomoshini jena ditswanejwing hukgethwang biyang
21. ICOMMISION ENKULU
idibupiwa jelefatse liyisang milawo hubathung kajona.K
MA E NTSOE A O BO OA a). Likwalo lamilawo litswaneji huyisa dikomishini jamahosi
dihiwo?
22.TSELETE YASITSHABA
we zwithakatsheja huring tshelete yasitshaba iberekiswang Zbiyang, tsheleteng yamithelo,hulukisejoa huyathulwang
MA E NTSOE
A O BO OA
10
hwatshelete, nihuring tshelete yasitshabang iberekiswan
MA E NTSOE A O BO OA
a).Lingwalong lamilawong litswanejing litshwanejing huyapang kayifiyong milawo yahuberekiswang hatshelete yasitshaba?
b).Bukang yamilawo iyakwantsa huyetelang huyathulelwang
hwatshelete yasichaba.
23. BANKA YASITSHABA MA E NTSOE A O BO OA
Lingwalo lamilawo litswanejing hubiya milawo mmanng mabaping nibanka yasitshaba.
24.DIKGOSI NIBATHUSI BAJONA
A E NTSOE A O BO OAMa) Lingwalo lamilawo litswanejing huring dikgosi nibathusi
bajona batswareng mmerekong mmang?
25. MALIMI MITSAMIKO, NISITSONG MA E NTSOE A O BO OA
a) Likwalong lamilawo litswaneji9ng huriong kaditabang ditotaning nimalimi, mitsamikong nisitswa.
26. DITSILANG JAHUFETULANG MULAWO
MA E NTSOE
A O BO OA
11
ufetula mulawo wakgale hurulwa womuswaHMA E NTSOE A O BO OA
a) Kidibiyong ditsilang dingwadilweng likwqalong lamilawong jahufetulang huruloa hwamilawo yahales.
MA E NTSOE
A O BO OA
12
D
esi
gn
ed
by
g
lo0
91
2 7
80
47
4m
ed
ia
Published By
31 Lawson Ave, Milton Park, Harare. Tel: 04-2932302/3