B Bugu 3B Bugu · 1 1. Ee, vho ˆ Thoho! NI SA ATHU U VHALA NGANEA Itani vhungoho uri mapifi a...
Transcript of B Bugu 3B Bugu · 1 1. Ee, vho ˆ Thoho! NI SA ATHU U VHALA NGANEA Itani vhungoho uri mapifi a...
Bugu 3B Bugu 3B
GIREIDI 3 TSHIVENḒA
1. Ee, vho Ṱhoho! 2. Muṱaṱisano vhukati ha muya na ḓuvha
4. Ndi vhusiku bulasini3. Ro lugela lwendo
BUGU 1A BUGU 1B
1. Sogisi ḽo xelaho2. Funi, ni hule! Ni hule!3. Hu ḓo tevhela mini?4. Tshifanyiso tsha zwivhumbeo
1. Baba muleli wa ṅwana2. U ṋea ndi zwavhudi3. Tshimonamone4. Afha hu dzula nnyi?
BUGU 2A BUGU 2B
1. Ri ṱoḓa thuso!2. Ndi linga ḽa nnyi?3. Tshiphiri tsho bvela khagala4. Dzumbamani ndi ni wane
1. Iḓani u vhona mashika!2. Muki wa maḓi u tshe ngeo3. Yo, kherotsi nngafha!4. Mupwashi wa fasiṱere ndi nnyi?
BUGU 3A BUGU 3B
1. Iḓani ri bake na makhulu2. Swobo ya u ḓifhesa ya matombo3. Thetshelesani muzika4. Andani u ya mavhengeleni
1. Ee, vho Ṱhoho!2. Muṱaṱisano vhukati ha muya na ḓuvha3. Ro lugela lwendo4. Ndi vhusiku bulasini
BUGU 4A BUGU 4B
1. Lusunzi na nzie2. No ṱanganedzwa ḓoroboni ya hashu3. Ndau na mbevha4. Phukha dza vhazwimi
1. Lutamo kararu2. Iḽi ndi ḽiṋo ḽa nnyi?3. Muvhuḓa na tshibode4. Afrika Tshipembe ḽa manakanaka
THIKHITHI
Ḽara
Tshivenda-3B.indd 3 2016/01/20 4:42 PM
Mutevhe wa bugu dza u vhala dza Mutheo wa Fhasi
Dzo gandiswa nga 2015 nga Molteno Institute for Language and Literacy
Dzo ḓisendeka nga mutevhe wa u thoma wo badelelwaho nga Zenex Foundation
Gireidi 3 Bugu 3Bn Mudzudzanyi wa mutevheṱhaḓu: Jenny Katzn Muṅwali wa nganea: Mirna Lawrence na Jenny Katzn Makone wa luambo lwa Tshivenḓa: Takalani T. Maligavhadan Vhadzudzanyi wa Tshivenḓa: Ndivhuho Raphalalani na Azwindini Freddy Nembahen Vhafanyisi: Vusi Malindi - 1. Ee, vho Ṱhoho!
Marleen Visser - 2. Muṱaṱisano vhukati ha muya na ḓuvha, 4. Ndi vhusiku bulasini
Pinkie Wilson - 3. Ro lugela lwendo n Puḽane ya mulotsumbo: Resolution na ihwhiteDesign
© 2015 Molteno Institute for Language and Literacy
ISBN 978-1-77580-580-9
GIREIDI 3
Bugu 3B
Zwa nga ngomu
1. Ee, vho Ṱhoho ! ................................................. 1
2. Muṱaṱisano vhukati ha muya na ḓuvha .......... 9
3. Ro lugela lwendo .............................................. 17
4. Ndi vhusiku bulasini ......................................... 25
Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives (CC BY-NC-ND) 4.0 International Licence
Disclaimer: You are free to download and share this work as long as you attribute the Molteno Institute for Language and Literacy, but you may not change this work in any way or use it commercially.
Tshivenda-3B.indd 4 2016/01/20 4:42 PM
1
1. Ee, vho ˆThoho!
NI SA ATHU U VHALA NGANEA
Itani vhungoho uri maipfi a tevhelaho a amba mini:
nzhinga, lufherani, hovhelela, phaga, zwipenyi, dzi ˆda, mikhwa
Itani vhungoho uri ni kona u vhala maipfi a tevhelaho:
mu .nadzi, nzhinga,
ˆtanganedzwa, mikhwa
2
Mufumakadzana ˆThoho u takalela vho
ˆThoho nga
maan ˆda. Nga
ˆli .nwe
ˆduvha a vha ramba uri vha
ˆde
u nwa tie nae.
Mufumakadzana ˆThoho o baka
ˆlofo ya vhurotho
vhu ˆdifhesaho. A vhu tshetshelela zwavhu
ˆdi a vhu
vhea ragani nga fhasi ha fasi ˆtere uri vhu fhole.
A tshetshelela na tshisi a i vhea puˆleitini tsini na
vhurotho vhu kha ˆdi bvaho u bakiwa.
A mbo ˆtuwa u ya u
ˆdilugisa. U
ˆto
ˆda u vhonwa nga
vho ˆThoho o tou nakelela!
3
Vho ˆThoho vha swika mu
ˆdini
wa mufumakadzana ˆThoho
nga tshifhinga tsha tie. Vha lavhelesea vhe vha vhu
ˆdi
nga sutu na mu .nadzi.
Vho ˆdisela mufumakadzana
ˆThoho maluvha a vhu
ˆdi.
Vha tou vha nzhinga!
Vho ˆThoho a vho ngo
ˆla
tshithu u itela uri hu vhe na tshikhala tsha tie ya u
ˆdifha
ya mufumakadzana ˆThoho.
Vha na n ˆdala khulu na mala avho a ita na u lila!
Vha khokhonya mu ˆnangoni wa nn
ˆdu ya
mufumakadzana ˆThoho.
‘Ndi ˆto
ˆda miniti i si gathi
fhedzi,’ hu vhidzelela mufumakadzana
ˆThoho e
ngomu n ˆduni, a tshi kha
ˆdi
vha kati na u ˆdivheakanya.
‘Ri nga thoma u ˆla? ’ vho
ˆThoho
vha vhudzisa vhe lufherani lwa nn
ˆdu, nga nn
ˆda.
Fhedzi mufumakadzana ˆThoho
a si fhindule. U kha ˆdi vha kati
na u ˆdi ˆdodza milomo.
4
Vho ˆThoho vha bvula mu
.nadzi vha linda vhe
lufherani. Hu si kale munukho wa vhurotho vhu kha
ˆdi bvaho u bakiwa wa
ˆdela kha vho u bva
fasi ˆtereni. Wa ita uri mala a lilese. Vha na n
ˆdala!
Vho fanela u ˆla tshi
.nwe tshithu!
Vho ˆThoho vha mbo vhona zwi
ˆlai zwa vhurotho na
tshisi fasi ˆtereni.
‘Ndi nga si tsha kona u lindela,’ vho ˆThoho vha amba
vhe vho ˆthe, vha tshi hovhelela tshi
ˆlai tsha vhurotho
ho bakiwaho, nga mufumakadzana ˆThoho. Vha dzhia
na tshiˆlai tsha tshisi.
‘Mmm, mmm,’ ndi vho ˆThoho, vha tshi khou tou
phaga vhurotho na tshisi.
5
Vho ˆThoho vha tshi khou
ˆla vhurotho na tshisi,
mufumakadzana ˆThoho u kha
ˆdi vha kati na u
ˆdilugisa. A fhedza u
ˆdi ˆdodza zwi
ˆdolo a
ˆdisedza
kha tshivhoni. U ˆto
ˆda u
ˆdivhona e wa vhu
ˆdi!
6
‘Ri nga thoma u ˆla? ’ vho
ˆThoho vha vhudzisa hafhu
vhe nn ˆda lufherani.
Fhedzi mufumakadzana ˆThoho ha athu u luga.
Vho ˆThoho vha kha
ˆdi vha na n
ˆdala. Vha pfa
mu ˆnukho wa vhurotho mala a lila. Vha
ˆto
ˆda u
ˆla!
Vha nga si kone u linda! Vho ˆThoho vha dzhia
vhurotho na tshisi hafhu.
7
Mufumakadzana ˆThoho ha athu u luga. A ambara
zwipenyi zwa mavhaivhai na u lugisa mavhudzi.
Ngei nn ˆda vho
ˆThoho vha khou
ˆdi
ˆlela vhurotho na
tshisi ya mufumakadzana ˆThoho.
8
Mufumakadzana ˆThoho a vulela vho
ˆThoho mu
ˆnango
wa nga phan ˆda.
‘Vho ˆtanganedzwa, vho
ˆThoho. Kha vha dzhene vha
wane vhurotho hanga vhu kha ˆdi bvaho u bakiwa,’
mufumakadzana ˆThoho a ralo a tshi tou mwemwela.
‘Ee, yo! Ndi nga si tsha kona na u ˆla na mafhufhura! ’
vho ˆThoho vha amba nga u tou dzi
ˆda. Vho e
ˆdela
banngani i re lufherani nahone vho furesa!
Mufumakadzana ˆThoho a sedza dzipu
ˆleiti a wana
dzi si na tshithu. A sedza thumbu yo kukumuwaho ya vho
ˆThoho. Mufumakadzana
ˆThoho o dinalea.
‘Vho ˆThoho vha u
ˆlesa! Vho
ˆThoho vha u shaya
mikhwa! ’ a lila. ‘Vho ˆla vhurotho ho
ˆthe na tshisi.
Ndi nga si tsha dovha nda vha rambela tie! ’
Ni nga zwi ita?
9
2. Mu ˆta
ˆtisano vhukati
ha muya na ˆduvha
NI SA ATHU U VHALA NGANEA
Itani vhungoho uri maipfi a tevhelaho a amba mini:
vhudzula, vhududo, ndingo, maha ˆda, maha
ˆdani, vhudziki, vhukhunzi
Itani vhungoho uri ni kona u vhala maipfi a tevhelaho:
bvula, lwanzheni
Yo ˆdisendeka nga lungano lwa Aesop
10
Nga ˆli .nwe
ˆduvha
ˆla vhuriha, muya na
ˆduvha zwo vha
na u ˆta
ˆtisana.
‘Ndi u fhira nga maan ˆda,’ muya wa ralo. ’Ndi nga
wisa miri milapfu.’
‘Hai, n ˆne ndi na maan
ˆda u fhira iwe,’
ˆduvha
ˆla ralo.
‘Ndi nga fhisa ˆdaka
ˆlo ˆthe.’
‘Ndi nga dzhia mulilo wau nda u vhudzulela shangoni
ˆlo ˆthe, wa fhisa zwo
ˆthe zwine wa
ˆtangana nazwo,’
muya wa ralo.
11
U ˆta
ˆtisana ha bvela phan
ˆda. Zwenezwo ha mbo
bvelela munna o ambara zwiambaro zwa vhuriha zwa vhududo. O vha o ambara dzhesi ndenya ya wu
ˆlu.
‘Kha ri litshe u ˆta
ˆtisana ri ite ndingo,’ muya wa
huwelela. ‘Ndi hone ri tshi ˆdo vhona uri ndi nnyi a re
na maan ˆda u fhira mu
.nwe! Ane a
ˆdo ita uri munna
a bvule dzhesi ndi ene mukundi.’
‘Zwo luga,’ ˆduvha
ˆla ralo. ‘Bvela phan
ˆda, muya,
thoma! ’
12
Muya wa thoma u vhudzula, wa mona na munna we a vha a tshi khou tshimbila lwe a thoma u tetemela, muya u tshi mu isa ngeno na ngei, fhedzi a farelela dzhesi a
ˆditsireledza.
Muya wa vhudzula nga maan ˆda mahulu, wa ita uri
u tshimbila zwi kon ˆdele munna. Wo vhudzula nga
maan ˆda zwe zwa ita uri ma
ˆtari na buse zwi
ˆdale
ho ˆthe ho
ˆthe. Muya wa vhudzula nga maan
ˆda awo
o ˆthe lwe na mu
.nadzi wa munna wa fhufha. Hezwi
zwa ita uri munna a gunubedza gunubu dzo ˆthe dza
dzhesi.
13
Muya wa vhudzula nga maan ˆda o
ˆthe. Wo vhudzula
nga maan ˆda lwe thini
ˆla mashika na bannga zwa wa.
Izwo zwa ita uri munna a gunubedze gunubu dzo ˆthe
a vhuye a farelele dzhesi yawe nga maan ˆda.
Muya wo vha u si tsha kona u fema nga u neta. Wa imisa u vhudzula.
‘ ˆDuvha, bvela phan
ˆda. Ndi u tamela mashudu,’ wa ralo.
14
ˆDuvha
ˆla bva makoleni.
ˆLa
ˆtavha zwavhu
ˆdi, na
masana a ˆtavha.
ˆLa dudedza muya na mavu e a
vha e na maha ˆda. Mutetemelo wa munna wa fhela,
muvhili wawe wa ˆdiphina nga vhududo ha
ˆduvha.
ˆDuvha
ˆla dudela zwi
ˆtuku nga zwi
ˆtuku. Munna a
vhofholola thai yawe, a vhuya a gunubulula gunubu dza dzhesi.
15
Masana a thoma u fhisa.
Hu si kale munna a bvula dzhesi.
16
Lwa tshifhinganyana ˆduvha na muya zwo vha zwo
fhumula. Zwa sedza musi munna a tshi thoma u peta zwan
ˆda zwa hemmbe, na musi a tshi vhea
dzhesi yawe maha ˆdani. Zwa sedza musi a tshi doba
mu .nadzi wawe. Hu si kale, a si tsha vhonala.
Ndi hone muya u tshi thoma u amba wa ri.
‘ ˆDuvha, wo shuma zwavhu
ˆdi,’ wa amba nga
vhulenda. ‘U mukundi. U na maan ˆda a u fhira anga.’
‘Ndi a livhuwa, muya,’ ˆduvha
ˆla ralo. ‘Ndi nga kha
ˆdi
vha ndi mukundi, fhedzi ndi a ˆdivha uri na i we u na
maan ˆda.’
Muya wa fhufhela n ˆtha tshivhangani na
lwanzheni, ˆduvha
ˆlone
ˆla bvela phan
ˆda nga lwendo
lwaˆlo lwa u bva vhubva
ˆduvha
ˆli tshi ya vhukovhela,
ˆli makoleni.
Pfunzo ya lungano ulu ndi ya uri maan
ˆda a nga
sumbedzwa nga vhudziki na vhuthu. Hu si nga maan
ˆda
na vhukhunzi.
17
3. Ro lugela lwendo
NI SA ATHU U VHALA NGANEA
Itani vhungoho uri maipfi a tevhelaho a amba mini:
bvumba, ndeme, zwitsireledzi
Itani vhungoho uri ni kona u vhala maipfi a tevhelaho:
bvumba, khwinesa, zwitsireledzi
THIKHITHI
ˆLAR
A
18
ˆDuvha
ˆli .nwe na
ˆli .nwe vhathu vha a enda. Vha ya
fhethu ho fhambanaho nga zwiendedzi zwo fhambanaho. Vhathu vha enda nga dzigoloi kana zwidimela. Vha enda nga bisi kana thekhisi. Vha enda nga tshikepe kana bufho.
Kha ri ˆtangane na vhathu vhane vha
ˆdilugisela u
enda. Ni nga bvumba uri vha ya ngafhi na uri vha ˆdo
ˆtuwa ngani?
Ramabindu u fara lwendo lwa mabindu matshelo. U khou
ˆdilugisa. O paka hemmbe dzawe dza
khwinesa, dzisutu na dzithai sutukheisini. Zwino u khou paka mabammbiri a ndeme begeni yawe. Tsha ndeme, ndi uri u na thikhithi ya lwendo!
‘Ndo ˆdi imisela
lwendo lwanga. Ndi takalela u enda,’ a ralo.
THIKHITHI
19
Mutshudeni u na lwendo lwa u ya gammbani matshelo ngauri kholitshi yo valela ma
ˆduvha a
vhuawelo. Zwino u khou ˆdi lugisa. O paka mabutsu
a u namela dzithavha na zwiambaro zwa hone begeni yawe ya u bebiwa mu
ˆtanani. O paka na
bege ya u e ˆdela ngomu. Tsha ndeme, ndi uri u na
thikhithi ya lwendo!
‘Ndo takalela lwendo lwanga. Ndi takalela u enda! ’ a ralo.
ˆLara
THIKHITHI
20
Mu ˆthanngana wa tshikolo u na lwendo lwa
mutambo wa khirikhethe matshelo. U khou ˆdi lugisa.
O paka yunifomo yawe ya tshikolo na zwiambaro zwa mitambo sutukheisini yawe. Zwino u khou paka zwitsireledzi zwa khirikhethe, bola dza khirikhethe na bethe. Tsha ndeme ndi uri u na thikhithi ya lwendo!
‘Ndo takalela lwendo lwanga. Ndi takalela u enda! ’ a ralo.
ˆLara
THIKHITHI
21
Murengisi u na lwendo lwa u ya u rengisa matshelo. U renga thundu a dzi rengisa kha
ˆlo ˆthe
ˆla Afrika
Tshipembe. O paka zwiambaro zwawe na zwa .nwana wawe wa mutukana. O paka na bege khulwane ya zwirengiswa zwe a pulana u zwi rengisa. Tsha ndeme ndi uri u na thikhithi ya lwendo!
‘Ndo takalela lwendo lwanga. Ndi takalela u enda! ’ a ralo.
THIKHITHI
22
Makhulu vha na lwendo lwa u dalela .nwana wavho
wa musidzana na vha ˆduhulu vhararu matshelo. Vho
paka zwiambaro zwavho na dzimpho dza vha mu ˆta.
Zwino vha khou paka bege ya zwi ˆdolo na zwa u
ˆtamba. Tsha ndeme ndi uri vha na thikhithi ya lwendo!
‘Ndo takalela lwendo lwanga. Ndi takalela u enda! ’ a ralo.
THIKHITH
I
ˆLara
23
Vhonani vhathu vhane vha enda nga Gautrain ˆnamusi! Ni a vha
ˆdivha? Ndi murengisi na mutukana
wawe, ramabindu, mu ˆthanngana wa tshikolo,
mutshudeni na makhulu! Vha ya ngafhi?
Gautrain i a gidimesa. I gidima u fhira thuthuthu, thekhisi na goloi dza mi
ˆta
ˆtisano, fhedzi …
24
A i gidimi u fhira bufho!
Vhonani khonani dzashu vhuimabufho, vha tshi dzhena bufhoni. Zwino ri vho
ˆdivha uri vha enda nga
mini, fhedzi a ri ˆdivhi uri vha ya ngafhi.
Ni nga bvumba?
25
4. Ndi vhusiku bulasini
NI SA ATHU U VHALA NGANEA
Itani vhungoho ha uri maipfi a tevhelaho a amba mini:
mbuno, siki ˆtedza, zwibudzana, zwiguluzwana, tshidade,
mukukulume (gukulume)
Itani vhungoho uri ni kona u vhala maipfi a tevhelaho:
kwama, zwiguluzwana, tshiguluzwana, ngwana
26
Ndi vhusiku, ngei bulasini dangani ˆla bere ho
fhumula.
Mme Bere yo neta nga u ˆnamelwa
ˆduvha
ˆlo ˆthe.
Berana yo neta nga u gidimagidima na mme.
Ndi tshifhinga tsha u e ˆdela. Mme Bere yo e
ˆdela
tsini na berana. Ya i kwama zwavhu ˆdi nga mutshila
wa vhulenda. Berana ya mbo e ˆdela.
Mbuno: bere
1. Bere ndi phukha dza hayani.
2. Bere ya nduna ndi mboho.
3. Bere dzi thusa nga u hwala mihwalo i lemelaho. Bere ndi zwiendedzi sa musi vhathu vha tshi dzi
ˆnamela.
27
Ndi vhusiku, ngei bulasini, dangani ˆla kholomo ho
fhumula.
Mme Kholomo yo neta nga u fula na u hamiwa. ˆNamana yo netiswa nga u fula
ˆduvha
ˆlo ˆthe.
Zwino ndi tshifhinga tsha u e ˆdela. Mme Kholomo
i e ˆdela tsini na
ˆnamana. I siki
ˆtedza ningo yayo
ya vhulenda kha ˆnamana.
ˆNamana ya e
ˆdela.
Mbuno: kholomo
1. Kholomo ndi phukha dza hayani.
2. Kholomo ya nduna ndi mboho. .Nwana
wa kholomo ndi ˆnamana.
3. Kholomo i thusa vhathu nga mafhi. Ri nga ita tshisi, bo
ˆdoro, khirimu na aisikhirimu nga mafhi. Ri wana
ˆnama na mukumba u bva kholomo.
28
Ndi vhusiku, ngei bulasini dangani ˆla mbudzi ho
fhumula.
Zwibudzana zwo neta nga u tamba, u gidima gidima, na u fhufha fhufha
ˆduvha
ˆlo ˆthe. Ndi
tshifhinga tsha u e ˆdela. Mme Mbudzi yo lala tsini
nazwo. I zwi kwama nga ˆthoho zwavhu
ˆdi.
Zwibudzana zwa vala ma ˆto zwa e
ˆdela.
Mbuno: mbudzi
1. Mbudzi ndi phukha dza hayani.
2. Mbudzi ya nduna ndi boko ˆto.
.Nwana wa mbudzi ndi
tshibudzana.
3. Mbudzi dzi ri thusa nga mafhi. Ri ita tshisi nga mafhi. Ri wana na
ˆnama u bva mbudzini.
29
Ndi vhusiku, ngei bulasini tshitumbani tsha nguluvhe ho fhumula.
Zwiguluzwana zwo netiswa nga u tamba thopheni ˆduvha
ˆlo ˆthe. Vhu
ˆna hazwo zwo e
ˆdela tsini na Mme
Nguluvhe, zwo ya nga khofhe. Kuthihi ku kha ˆdi
ˆto
ˆda
u tamba. Mme Nguluvhe ya lilela fhasi zwavhu ˆdi
uri .nwana wayo a sa pfi a e
ˆdele. Ndi tshifhinga tsha
u ˆla.
Mbuno: nguluvhe
1. Nguluvhe ndi phukha dza hayani.
2. Nguluvhe ya nduna i pfi mboho. .Nwana wa nguluvhe
u pfi tshiguluzwana.
3. Nguluvhe i ri ˆnea
ˆnama.
30
Ndi vhusiku, bulasini dangani ˆla nngu ho fhumula.
Ngwana mbili dzo netiswa nga u fhufha fhufha ˆduvha
ˆlo ˆthe tsimuni. Dzo e
ˆdela hatsini ha vhulenda
tsini na vhududo ha Mme Nngu. Hu si kale dzi ˆdo
e ˆdela.
Mbuno: nngu
1. Nngu di phukha dza hayani.
2. Nngu ya nduna ndi thutha. .Nwana wa nngu ndi ngwana.
3. Nngu i ri thusa nga wuˆlu. Ri ita zwiambaro nga wu
ˆlu zwo
no fana na nguvho na dzhesi. Ri wana ˆnama kha nngu.
31
Ndi vhusiku, ngei bulasini tshitumbani tsha khuhu ho fhumula.
Khuhu dzo netiswa nga u pala fhasi u ˆdiwanela
zwiˆliwa. Mme Khuhu yo e
ˆdela fhasi, i tshimbidza
phapha n ˆtha ha zwikukwana. Vhuraru zwo e
ˆdela,
fhedzi tshithihi tshi ˆto
ˆda u imbelwa tshidade.
‘Ku, ku, ku, kukuliko,’ mme Khuhu ya imbela fhasi.
Mbuno: khuhu
1. Khuhu ndi zwifuwo zwa hayani.
2. Khuhu ya nduna ndi mukukulume. Khuhu ya tsadzi ndi phambo.
.Nwana wa khuhu ndi tshikukwana.
3. Khuhu dzi ri thusa nga makumba na ˆnama.
32
Ndi vhusiku, ngei bulasini. Fhedzi murini wa mipfa a ho ngo fhumula.
Magwitha o lala masiari o ˆthe. Zwino ndi tshifhinga
tsha u ri a vuwe! Mme Gwitha ˆli vha sengenedza
vhana nga mulomo. Magwithana o bonyolola ma ˆto,
a alamula na u ˆdi onyolosa.
‘Huu, huu, huu,’ a lila, musi Mme Gwitha ˆli tshi fhufha
u ya u zwima.
A ˆdo
ˆli lindela vhusiku ho
ˆthe.
Mbuno: magwitha
1. Magwitha ndi zwi ˆnoni zwa
ˆdakani.
Ndi zwi ˆnoni zwa u zwima, a
ˆla
ˆnama.
2. Magwitha a zwima vhusiku.
3. Magwitha a ri thusa nga u ˆla mbevha.
4. U fana na phukha dzo ˆthe, magwitha o fanela u
tsireledzwa.
Uthotho lweencwadana zebanga loMgangatho osisiSeko
Ipapashwe 2014 ngabakwa-Molteno Institute for Language and Literacy
Ixhaswe yi-Zenex Foundation
Ibanga lesi-3 Incwadana 1A n Umhleli wothotho: Jenny Katzn Abaqambi bamabali: Mirna Lawrence noJenny Katzn Imibuzo emva kokufunda nemisebenzi: Jenny Katzn Incutshe kulwimi isiXhosa: Nolitha Bikitshan Umhleli wolwimi isiXhosa: N. Gxowa-Dlayedwa, University of
the Western Cape, Linguistics Departmentn Abazekelisi: Rob Owen - 1. Iyandilibazisa le kawusi, 2. Kutheni na enje?
Sandy Lightley - 3. Iqhekeza lokugqibela, 4. Limdaka eli gumbi!n Uyilo nongqaleko: Resolution noihwhiteDesign
© 2014 Molteno Institute for Language and Literacy
ISBN 978-77580-237-2
IBANGA lesi-3
Incwadana 1A
Isiqulatho
1. Iyandilibazisa le kawusi ................................... 1
2. Kutheni na enje? ............................................... 11
3. Iqhekeza lokugqibela ....................................... 21
4. Limdaka eli gumbi! ........................................... 31
Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives (CC BY-NC-ND) 4.0 International Licence
Disclaimer: You are free to download and share this work as long as you attribute the Molteno Institute for Language and Literacy, but you may not change this work in any way or use it commercially.
Xhosa 1A.indd 4-5 2015/10/19 12:35 PM
Bugu 3B
ISBN: 978-1-77580-580-9
GIREIDI 3
BUGU 1A BUGU 1B
1. Sogisi ḽo xelaho2. Funi, ni hule! Ni hule!3. Hu ḓo tevhela mini?4. Tshifanyiso tsha zwivhumbeo
1. Baba muleli wa ṅwana2. U ṋea ndi zwavhudi3. Tshimonamone4. Afha hu dzula nnyi?
BUGU 2A BUGU 2B
1. Ri ṱoḓa thuso!2. Ndi linga ḽa nnyi?3. Tshiphiri tsho bvela khagala4. Dzumbamani ndi ni wane
1. Iḓani u vhona mashika!2. Muki wa maḓi u tshe ngeo3. Yo, kherotsi nngafha!4. Mupwashi wa fasiṱere ndi nnyi?
BUGU 3A BUGU 3B
1. Iḓani ri bake na makhulu2. Swobo ya u ḓifhesa ya matombo3. Thetshelesani muzika4. Andani u ya mavhengeleni
1. Ee, vho Ṱhoho!2. Muṱaṱisano vhukati ha muya na ḓuvha3. Ro lugela lwendo4. Ndi vhusiku bulasini
BUGU 4A BUGU 4B
1. Lusunzi na nzie2. No ṱanganedzwa ḓoroboni ya hashu3. Ndau na mbevha4. Phukha dza vhazwimi
1. Lutamo kararu2. Iḽi ndi ḽiṋo ḽa nnyi?3. Muvhuḓa na tshibode4. Afrika Tshipembe ḽa manakanaka
Bugu ḽigani iḽi i na masiaṱari manzhi, zwiṅwalwa zwinzhi kha siaṱari, mafhungo malapfu na phambano khulwane ya phetheni ya fhungo, na ṱhaluso ya luambo lwo kunaho, na ḓivhaipfi yo pfumaho. U vhala hu tou ḓitshimbilela nga hoṱhe, mafulufulu o ḓisendeka
kha u pfesesa u fhirisa u sedzulusa maipfi ngauri vhagudiswa vha vhala nga vhuḓilangi.
Bugu idzi dzi netshedza tshifhinga tsha u vhala nga zwiṱhopha, nga vhuvhili, na nga vhuḓilangi.
TSHIVENḒA
Bugu dza ḽiga ḽa 3 dza Vula Bula dzi ṋea nḓowenḓowe ya u vhala nga u elela ngau ṱavhanya. Ḽiga ḽiṅwe na ḽiṅwe ḽi na nganea nṋa dzi sa fani, dza ngoho. Nganea iṅwe na iṅwe i tevhela
mutevheṱhaḓu wa ḓivhaipfi na mutevhe wa maipfi ‘a no konḓa u vhala’ a ne vhana vha fanela u kona u a vhala.
Bugu mbili dzo fanela u fhela nga kotara - Kotara 1: Bugu 1A na 1B,Kotara 2: Bugu 2A na 2B, Kotara 3: Bugu 3A na 3B, Kotara 4: Bugu 4A na 4B.
Bugu nga vhuvhili hadzo (A na B) dzi ḽigani ḽithihi hu si na ndavha uri ndi ifhio yo no thoma u vhalwa.
Tshivenda-3B.indd 2 2016/01/20 4:42 PM