Azərbaycan Respublikası Səhiyyə NazirliyiAzərbaycan Respublikası Səhiyyə Nazirliyi

Azərbaycan Tibb UniversitetiAzərbaycan Tibb Universiteti

Tələbə:Tələbə: prezident və YAP təqaüdçüsü prezident və YAP təqaüdçüsü

Əliyev Emil Səməndər Əliyev Emil Səməndər

Fakültə:Fakültə: I Müalicə-profilaktika I Müalicə-profilaktika

Kurs:Kurs: II II

Qrup:Qrup: 36 36

Mövzu:Mövzu: Hepatit C Hepatit C

Hepatit C haqqında prezentasiyanın mövzu Hepatit C haqqında prezentasiyanın mövzu planı:planı:

I. Hepatit C virusunun təsnifatda yeriI. Hepatit C virusunun təsnifatda yeri

II. Hepatit C virusunun yoluxma yollarıII. Hepatit C virusunun yoluxma yolları

III. Hepatit C virusunun qaraciyərə vurduğu zərərIII. Hepatit C virusunun qaraciyərə vurduğu zərər

IV. Hepatit C xəstəliyinin əlamətləri və təsbit edilmə IV. Hepatit C xəstəliyinin əlamətləri və təsbit edilmə yollarıyolları

V. Hepatit C virusundan qorunma yollarıV. Hepatit C virusundan qorunma yolları

VI. Hepatit C xəstəliyinin müalicəsi və VI. Hepatit C xəstəliyinin müalicəsi və profilaktikasıprofilaktikası

I. I. Hepatit C virusunun təsnifatda yeri:Hepatit C virusunun təsnifatda yeri:

Hepatit C xəstəliyi Hepatit C virusu tərəfindən tö-Hepatit C xəstəliyi Hepatit C virusu tərəfindən tö-

rədilir. O, Flaviviridae ailəsinin Hepacivirus adlı rədilir. O, Flaviviridae ailəsinin Hepacivirus adlı

bölümündə qərarlaşıb. Hepatit C virusunun bir-bi-bölümündə qərarlaşıb. Hepatit C virusunun bir-bi-

rindən fərqli 6 genotipi məlumdur. Onun qurulu-rindən fərqli 6 genotipi məlumdur. Onun qurulu-

şu mürəkkəbdir və iki ayrı kapsiddən ibarətdir.şu mürəkkəbdir və iki ayrı kapsiddən ibarətdir.

Daxilində isə virusun RNT-si yerləşmişdir.Daxilində isə virusun RNT-si yerləşmişdir.

Hepatit C virusunun sxemdə quruluşuna nəzər yetir-Hepatit C virusunun sxemdə quruluşuna nəzər yetir-

sək görərik ki, onun daxili kapsidi 6 bucaqlı kris-sək görərik ki, onun daxili kapsidi 6 bucaqlı kris-

tal şəklindədir. Onun da daxilində virusun RNT-si yer-tal şəklindədir. Onun da daxilində virusun RNT-si yer-

ləşir. Xarici kapsidi isə asanlıqla modifikasiya oluna ləşir. Xarici kapsidi isə asanlıqla modifikasiya oluna

bilən iki yüngül polipeptid zəncirindən və bir neçə ağır bilən iki yüngül polipeptid zəncirindən və bir neçə ağır

zəncirdən ibarətdir. Bu səbəbədən də, Hepatit C virusu-zəncirdən ibarətdir. Bu səbəbədən də, Hepatit C virusu-

nun bir neçə genotipinə rast gəlinir.nun bir neçə genotipinə rast gəlinir.

HCV RNT-siHCV RNT-si

Xarici kapsidXarici kapsid

Yüngül Yüngül polipeptidpolipeptid

Daxili kapsidDaxili kapsid

Hepatit C virusu (HCV) qaraciyər biopsiyasından Hepatit C virusu (HCV) qaraciyər biopsiyasından

hazırlanmış preparatda elektron mikroskopiyası hazırlanmış preparatda elektron mikroskopiyası

zamanı aydın görülür. Hepatit C virusunun zamanı aydın görülür. Hepatit C virusunun

diametri 50 nm-dir. Göstərilən elektron mikros-diametri 50 nm-dir. Göstərilən elektron mikros-

kopik görüş bucağında HCV aydın görünür. Onun kopik görüş bucağında HCV aydın görünür. Onun

ətrafında olan çubuqşəkilli quruluşlar isə bu viru-ətrafında olan çubuqşəkilli quruluşlar isə bu viru-

sun antitelləridir.sun antitelləridir.

İmmunoqlobin G İmmunoqlobin G (HCV antitelləri)(HCV antitelləri)

HepatitHepatit C C viruslarıvirusları

II. II. Hepatit C virusunun yoluxma yolları:Hepatit C virusunun yoluxma yolları:Aşağıda göstərilən hallarda HCV-yə yoluxma Aşağıda göstərilən hallarda HCV-yə yoluxma

ehtimalıehtimalımümkündür:mümkündür:1) HCV-yə yoluxmuş şəxsin qanı ilə bu və ya digər 1) HCV-yə yoluxmuş şəxsin qanı ilə bu və ya digər

vasitələrlə əlaqədə olma (vasitələrlə əlaqədə olma (100%)100%)2) Qeyri-steril tatuaj və ya pirsinqdən istifadə (10-15%) 2) Qeyri-steril tatuaj və ya pirsinqdən istifadə (10-15%) 3) HCV-li partnyorlarla cinsi əlaqədə olma (5-10%)3) HCV-li partnyorlarla cinsi əlaqədə olma (5-10%)4) HCV-li hamilə ananın qanından dölün qan dövranına 4) HCV-li hamilə ananın qanından dölün qan dövranına

((6%)6%)5) Qeyri-steril və ya bir neçə dəfə istifadə edilən inyeksiya 5) Qeyri-steril və ya bir neçə dəfə istifadə edilən inyeksiya

şprisləri (narkotik aludəçilərində daha tez-tez rastlanır)şprisləri (narkotik aludəçilərində daha tez-tez rastlanır)6) HCV-li xəstənin qanı ilə bu və digər formada (cərrahi 6) HCV-li xəstənin qanı ilə bu və digər formada (cərrahi

əməliyyat zamanı, inyeksiya zamanı tibb işçisinin təsadüfi əməliyyat zamanı, inyeksiya zamanı tibb işçisinin təsadüfi zədələnməsi)zədələnməsi)

7) Gündəlik minimal gigiyenik normalara əməl etmədikdə7) Gündəlik minimal gigiyenik normalara əməl etmədikdə8) Qana və ya qanla təmasa girən cihazlara ehtiyacı olan 8) Qana və ya qanla təmasa girən cihazlara ehtiyacı olan

xəstələrin (hemofiliya, talesemiya, böyrək çatışmazlığı xəstələrin (hemofiliya, talesemiya, böyrək çatışmazlığı (hemodializ))(hemodializ))

9) stomatoloji, eləcə də manikür-pedikür alətlərindən qeyri-9) stomatoloji, eləcə də manikür-pedikür alətlərindən qeyri-steril istifadə zamanı steril istifadə zamanı

HCV-yə yoluxma yolları kifayət qədər bəlli olsa HCV-yə yoluxma yolları kifayət qədər bəlli olsa da, xəstəliyin 10% hallarda yoluxma mənbəyi da, xəstəliyin 10% hallarda yoluxma mənbəyi bəlli deyil. HCV-yə yoluxmanın səbəblərinin illər bəlli deyil. HCV-yə yoluxmanın səbəblərinin illər üzrə sayla göstəriciləri (şəxslər üzrə):üzrə sayla göstəriciləri (şəxslər üzrə):

İllərİllər

SaySay Venadaxili inyeksiyaVenadaxili inyeksiya Cinsi Cinsi əlaqəəlaqə Qan/qan məhsullarıQan/qan məhsulları Məişət xidmətləriMəişət xidmətləri

HCV-nin ölkələr üzrə yayılması (ÜST-nin rəsmi məlumatları əsasında):HCV-nin ölkələr üzrə yayılması (ÜST-nin rəsmi məlumatları əsasında):Dünya əhalisinin 4%-ə qədəri HCV-yə yoluxmuş durumdadır Dünya əhalisinin 4%-ə qədəri HCV-yə yoluxmuş durumdadır (təxminən 300 mln nəfər). Bu şəxslər daha çox aşağıdakı ölkələrdə yaşayırlar:(təxminən 300 mln nəfər). Bu şəxslər daha çox aşağıdakı ölkələrdə yaşayırlar:

a) Çili, Argentina, Yeni Zelandiya, Norveç – 3 mln nəfər a) Çili, Argentina, Yeni Zelandiya, Norveç – 3 mln nəfər

b) ABŞ, Səudiyyə Ərəbistanı, Hindistan, Almaniya, Rusiya – 3,5-5 mln nəfər b) ABŞ, Səudiyyə Ərəbistanı, Hindistan, Almaniya, Rusiya – 3,5-5 mln nəfər (Azərbaycan da daxildir)(Azərbaycan da daxildir)

Azərbaycanda HCV-li Azərbaycanda HCV-li xəstələrin dəqiq sayı xəstələrin dəqiq sayı məlum deyil. Maariflən-məlum deyil. Maariflən-mənin aşağı olması da mənin aşağı olması da HCV-nin rahatlıqla yayıl-HCV-nin rahatlıqla yayıl-masına səbəb olur.masına səbəb olur.Monqolustanda əhalinin Monqolustanda əhalinin 90%-i HCV haqqında heç 90%-i HCV haqqında heç nə bilmir.nə bilmir.

III. III. HCV-nin qaraciyərə vurduğu zərər:HCV-nin qaraciyərə vurduğu zərər:HCV müxtəlif yollarla orqanizmə düşdükdən sonra qanla qaraciyə-HCV müxtəlif yollarla orqanizmə düşdükdən sonra qanla qaraciyə-rə gəlir. Onun yoluxmasından 1 ay sonra HCV hepatositlərə daxil rə gəlir. Onun yoluxmasından 1 ay sonra HCV hepatositlərə daxil olur və çoxalır. Bu zaman xəstədə heç bir şikayətlər olmur. Bu, olur və çoxalır. Bu zaman xəstədə heç bir şikayətlər olmur. Bu, Hepatit C xəstəliyinin ilk (akut) dövrü adlanır. 6 aydan sonra isə Hepatit C xəstəliyinin ilk (akut) dövrü adlanır. 6 aydan sonra isə xronikiləşmə başlayır və bəzi əlamətlər meydana çıxır. HCV xronikiləşmə başlayır və bəzi əlamətlər meydana çıxır. HCV müalicə olunmazsa, qaraciyər sirrozu, qaraciyər fibrozuna, həm də müalicə olunmazsa, qaraciyər sirrozu, qaraciyər fibrozuna, həm də qaraciyər xərçənginə də səbəb ola bilər (ölkəmizdə rastlanmayıb). qaraciyər xərçənginə də səbəb ola bilər (ölkəmizdə rastlanmayıb).

Qaraciyər

Mədə

Çənbər bağırsaq

Qida borusu

Nazik bağırsaq

Öd kisəsiÖd kisəsi

HCV-yə HCV-yə yoluxmuş yoluxmuş hepatosithepatosit

Sağlam hepatosit

Qarın boşluğu Qaraciyər biopsiyası (EMG)

IV. IV. Hepatit C xəstəliyinin təsbit edilmə yolları və Hepatit C xəstəliyinin təsbit edilmə yolları və əlamətləri:əlamətləri:Hepatit C xəstəliyini müxtəlif testlər vasitəsilə aşkarlayır-Hepatit C xəstəliyini müxtəlif testlər vasitəsilə aşkarlayır-lar:lar:

1) antitel testləri (anti-HCV)1) antitel testləri (anti-HCV)

2) ALT və AST (qaraciyər fermenləri) testi2) ALT və AST (qaraciyər fermenləri) testi

3) HCV RNT (Real time PCR) testi3) HCV RNT (Real time PCR) testi

4) Fermentin İmmun Say Sistemi (FİSS) testi 4) Fermentin İmmun Say Sistemi (FİSS) testi

1) İstənilən yad cisim kimi HCV-də orqanizmə 1) İstənilən yad cisim kimi HCV-də orqanizmə

yoluxduqda plazmosit hüceyrələri tərəfindən yoluxduqda plazmosit hüceyrələri tərəfindən

antitel hazırlanır. Antitellər immunoqlobin G antitel hazırlanır. Antitellər immunoqlobin G

təbiətlidir. Bu analiz zamanı cavabların 3 halı təbiətlidir. Bu analiz zamanı cavabların 3 halı

mümkündür: mümkündür:

a) Əgər yoxlama zamanı antitellər cüzi a) Əgər yoxlama zamanı antitellər cüzi miqdarda miqdarda

çıxarsa, bu HCV-nin xroniki olması deməkdir. çıxarsa, bu HCV-nin xroniki olması deməkdir.

b) Əgər İg-G kifayət qədər çox çıxarsa, o zaman b) Əgər İg-G kifayət qədər çox çıxarsa, o zaman

Hepatit C xəstəliyinin akut dövrüdür. Hepatit C xəstəliyinin akut dövrüdür.

c) Əgər cavab neqativ olarsa, bu şəxsin HCV-yə c) Əgər cavab neqativ olarsa, bu şəxsin HCV-yə

yoluxmadığını bildirir. yoluxmadığını bildirir.

2) Qaraciyər fermentlərinin (AlT, AsT) analizi2) Qaraciyər fermentlərinin (AlT, AsT) analizi

zamanı nəticələrin 3 halı mümkündür:zamanı nəticələrin 3 halı mümkündür:

a) AlT və AsT normadan azca çoxdursa, bu, a) AlT və AsT normadan azca çoxdursa, bu,

akut HCV-nin olması deməkdir.akut HCV-nin olması deməkdir.

b) AlT və AsT-nin normadan çox olması, xroniki b) AlT və AsT-nin normadan çox olması, xroniki

HCV-nin olması deməkdir.HCV-nin olması deməkdir.

c) AlT və AsT norma daxilindədirsə, HCV-dən c) AlT və AsT norma daxilindədirsə, HCV-dən

söhbət gedə bilməz.söhbət gedə bilməz.

3) HCV RNT testi (Real time PCR):3) HCV RNT testi (Real time PCR):

Ən dəqiq və ən bahalı test üsuludur. Müayinə Ən dəqiq və ən bahalı test üsuludur. Müayinə zamanı zamanı

HCV-nin RNT-sinin aşkarlanmasına əsaslanır. Cavab HCV-nin RNT-sinin aşkarlanmasına əsaslanır. Cavab

pozitiv çıxarsa, şəxs 100% HCV-yə yoluxub.pozitiv çıxarsa, şəxs 100% HCV-yə yoluxub.

Hepatit C xəstəliyinin formaları:Hepatit C xəstəliyinin formaları:

1) akut Hepatit C – yoluxmadan 1-6 ay müddətindəki 1) akut Hepatit C – yoluxmadan 1-6 ay müddətindəki dövrdövr

2) xroniki Hepatit C – yoluxmadan 6 ay sonrakı dövr 2) xroniki Hepatit C – yoluxmadan 6 ay sonrakı dövr

Hepatit C xəstəliyinin əlamətləri:Hepatit C xəstəliyinin əlamətləri:

Akut Hepatit C xəstəliyi zamanı heç bir əlamət olmur. Akut Hepatit C xəstəliyi zamanı heç bir əlamət olmur. Bu Bu

səbəbdən də, aşkarlanma əksər hallarda (98% səbəbdən də, aşkarlanma əksər hallarda (98% hallarda) hallarda)

xəstəliyin xroniki vaxtında olur. Lakin xroniki Hepatit C xəstəliyin xroniki vaxtında olur. Lakin xroniki Hepatit C

xəstəliyinin əlamətləri mövcuddur və xəstə bunlardan xəstəliyinin əlamətləri mövcuddur və xəstə bunlardan

şikayətlənərək həkimə müraciət edir.şikayətlənərək həkimə müraciət edir.

Xroniki Hepatit C xəstəliyinin əlamətləri Xroniki Hepatit C xəstəliyinin əlamətləri

aşağıdakılardır:aşağıdakılardır:

1) halsızlıq və əzəzlələrdə zəiflik hissi1) halsızlıq və əzəzlələrdə zəiflik hissi

2) baş ağrısı2) baş ağrısı

3) qarın ağrısı3) qarın ağrısı

4) ürək bulanması4) ürək bulanması

5) tünd qəhvəyi rəngdə (kola) sidik ifrazı5) tünd qəhvəyi rəngdə (kola) sidik ifrazı

6) arıqlama6) arıqlama

7) yağlı yeməklərdən iyrənmə və onları gördükdə 7) yağlı yeməklərdən iyrənmə və onları gördükdə

belə ürəyin bulanmasıbelə ürəyin bulanması

8) nadir hallarda sarılıq8) nadir hallarda sarılıq

9) oynaq ağrıları9) oynaq ağrıları

Hepatit C xəstəliyinin xronikiləşməsini artıran Hepatit C xəstəliyinin xronikiləşməsini artıran amillər aşağıdakılardır:amillər aşağıdakılardır:

1) alkoqol içkilərindən mütəmadi istifadə1) alkoqol içkilərindən mütəmadi istifadə

2) siqaret və tütün məmulatlarından fasiləsiz 2) siqaret və tütün məmulatlarından fasiləsiz

istifadəistifadə

3) HİV-ə yoluxma3) HİV-ə yoluxma

20-30 il ərzində formalaşan sirozlu xəstələrin 20-30 il ərzində formalaşan sirozlu xəstələrin bu bu

vəziyyətinə səbəb əksər hallarda HCV-dir.vəziyyətinə səbəb əksər hallarda HCV-dir.

*Şəxsi araşdırma:*Şəxsi araşdırma:

Apardığım sosial sorğu nəticəsində (100 təsadüfi nəfər) Apardığım sosial sorğu nəticəsində (100 təsadüfi nəfər)

müəyyən etdim ki, Azərbaycanda əhalinin 45%-i Hepatit müəyyən etdim ki, Azərbaycanda əhalinin 45%-i Hepatit

C virusu haqqında heç bir məlumata malik deyil. 53% C virusu haqqında heç bir məlumata malik deyil. 53%

sorğu iştirakçıları isə çox cüzi məlumat sahibidirlər. sorğu iştirakçıları isə çox cüzi məlumat sahibidirlər. Cəmi Cəmi

2% iştirakçı isə məlumat baxımından qənaətbəxşdir:2% iştirakçı isə məlumat baxımından qənaətbəxşdir:

V. V. Hepatit C xəstəliyinin müalicəsi və Hepatit C xəstəliyinin müalicəsi və

ProfilaktikasıProfilaktikası

Həkim xəstəni müayinədən keçirdikdən və Həkim xəstəni müayinədən keçirdikdən və

Hepatit C xəstəliyini və onun akut və ya Hepatit C xəstəliyini və onun akut və ya

xroniki olmasını müəyyən edəndən sonra xroniki olmasını müəyyən edəndən sonra

müalicəyə başlamalıdır. müalicəyə başlamalıdır.

1) Əgər xəstə akut Hepatit C xəstəsidirsə, bu1) Əgər xəstə akut Hepatit C xəstəsidirsə, bu

zaman tətbiq edilən müalicənin, virusu 98% zaman tətbiq edilən müalicənin, virusu 98%

halda tamamilə aradan qaldırdığı müəyyən halda tamamilə aradan qaldırdığı müəyyən

edilmişdir. edilmişdir.

2) Əgər xəstə xroniki Hepatit C xəstəsidirsə, 2) Əgər xəstə xroniki Hepatit C xəstəsidirsə,

o zaman xəstənin 50% hallarda o zaman xəstənin 50% hallarda orqanizmindən orqanizmindən

HCV tamamilə təmizlənir. Yerdə qalan HCV tamamilə təmizlənir. Yerdə qalan hallarda hallarda

isə bir ildən-bir müalicə təkrarlanmalıdır. isə bir ildən-bir müalicə təkrarlanmalıdır.

Müalicə 2 əsas dərmanla aparılır:Müalicə 2 əsas dərmanla aparılır:

Interferon və ribavirin (interferon+ribavirin)Interferon və ribavirin (interferon+ribavirin)

Bəzən Bəzən peqinterferonpeqinterferon da istifadə edilir. Bu, da istifadə edilir. Bu,

peqasuspeqasus adlı inyeksiya məhlulu şəklində adlı inyeksiya məhlulu şəklində

satılır. satılır.

HCV-nin 6 genotipi məlumdur:HCV-nin 6 genotipi məlumdur:Hepatit C virusu (HCV)

G-1 G-2 G-3 G-4 G-5 G-6

G1-aG1-b

G3-aG3-b

G2-aG2-b

G5-aG5-b

G2-c

Onlar fərqli vaxtlarda müalicə olunur:Onlar fərqli vaxtlarda müalicə olunur:

24 həftə (6 ay) 24 həftə (6 ay) müalicəmüalicə

48 həftə (1 il)48 həftə (1 il) müalicəmüalicə

Materiklər üzrə HCV genotiplərinin Materiklər üzrə HCV genotiplərinin yayılmasıyayılması

Ölkəmizdə HCV-nin G1, G2, G3a genotiplərinə Ölkəmizdə HCV-nin G1, G2, G3a genotiplərinə rast gəlinir.rast gəlinir.

Diqqətinizə Diqqətinizə görə təşəkkür görə təşəkkür

edirəm.edirəm.