Augustinus Lex Ikon

44
Verlag / Publishers / Editions Schwabe Basel 2010 Augustinus-Lexikon Herausgegeben von / Edited by / Edité par Cornelius Mayer In Verbindung mit / In association with / En association avec Isabelle Bochet, Robert Dodaro, François Dolbeau, Volker Henning Drecoll,Therese Fuhrer, Wolfgang Hübner, Martin Klöckener, Serge Lancel (†), Goulven Madec (†), Christof Müller, James J. O’Donnell, Alfred Schindler, Antonie Wlosok Redaktion / Redaction / Rédaction Andreas E.J. Grote Vol. 3 pp. I-LVIII Sonderdruck / Offprint / Tiré à part

description

Augustinus Lexikon ejemplo

Transcript of Augustinus Lex Ikon

Page 1: Augustinus Lex Ikon

Verlag Publishers Editions

Schwabe Basel 2010

Augustinus-Lexikon

Herausgegeben von Edited by Editeacute par

Cornelius Mayer

In Verbindung mit In association with En association avec

Isabelle Bochet Robert Dodaro Franccedilois DolbeauVolker Henning Drecoll Therese Fuhrer

Wolfgang Huumlbner Martin Kloumlckener Serge Lancel (dagger)Goulven Madec (dagger) Christof Muumlller James J OrsquoDonnell

Alfred Schindler Antonie Wlosok

Redaktion Redaction Reacutedaction

Andreas EJ Grote

Vol 3pp I-LVIII

Sonderdruck Offprint Tireacute agrave part

Augustinus-LexikonHerausgegeben von Edited by Editeacute par

Cornelius Mayer

In Verbindung mit In association with En association avec

Isabelle Bochet Robert Dodaro Franccedilois DolbeauVolker Henning Drecoll Therese Fuhrer

Wolfgang Huumlbner Martin Kloumlckener Serge Lancel (dagger)Goulven Madec (dagger) Christof Muumlller James J OrsquoDonnell

Alfred Schindler Antonie Wlosok

Redaktion Redaction Reacutedaction

Andreas EJ Grote

Vol 3

Verlag Publishers EditionsSchwabe AG Basel

2004-2010

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AUGUSTINS WERKE UND KRITISCHE EDITIONEN [1]AUGUSTINErsquoS WORKS AND CRITICAL EDITIONS [1]

LES ŒUVRES DrsquoAUGUSTIN ET LEURS EDITIONS CRITIQUES [1]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

Acad De Academicis libri tres CCL 293-61 [2]c Adim Contra Adimantum Manichei CSEL 251115-190 [3] [a]

discipulum liber unusadm Admonitio Donatistarum de

Maximianistis liber unus(deperditus)

adn Iob Adnotationes in Iob liber unus CSEL 282509-628 [4]c adu leg Contra aduersarium legis et CCL 4935-131 [5]

prophetarum libri duoAduersarii uerba = Aduers Ac adu leg

adult De adulterinis coniugiis libri CSEL 41347-410 [6]coniug duo

agon De agone christiano liber unus CSEL 41101-138 [7]an et or De anima et eius origine libri CSEL 60303-419 [8]

quattuorVictoris uerba = Vinc Vict Aan et or

an quant De animae quantitate liber unus CSEL 89131-231 [9]arithm De arithmetica (deperditus)bapt De baptismo libri septem CSEL 51145-375 [10]beata u De beata uita liber unus CCL 2965-85 [11]b coniug De bono coniugali liber unus CSEL 41187-231 [12]b uid De bono uiduitatis CSEL 41305-343breuic Breuiculus conlationis cum CCL 149A261-306 [13]

Donatistis libri tresDonatistarum uerba = DonatistA breuic

cat rud De cathecizandis rudibus liber CCL 46121-178 [14]unus

cath fr Ad catholicos fratres liber unus CSEL 52231-322 [15]Donatistarum uel Petilianiuerba = Donatist A cath fr

c Cent Contra quod attulit Centuriusa Donatistis liber unus(deperditus)

ciu De ciuitate dei libri uiginti duo CCL 471-314 48321-866Epistula pp III-IV edita = ep [16]1AHaud genuinus uidetur (sed anteEugipp exc Aug confectus)lsaquobreuiculusrsaquo = ciu breu [17]

conf Confessionum libri tredecim CCL 271-273 [18]conl Max Conlatio cum Maximino CCL 87A383-470 [19]

Arrianorum episcopoMaximini uerba = Maximin Aconl Max

cons eu De consensu euangelistarum CSEL 431-6281-418 [20]libri quattuorHaud genuina (sed ante Eugippexc Aug confecta) lsaquocapitularsaquo(lsaquoquaestionesrsaquo) = cons eu cap[21]

cont De continentia liber unus CSEL 41141-183 [22]correct De correctione Donatistarum CSEL 571-44

liber unus (= ep 185)corrept De correptione et gratia liber CSEL 92219-280 [23]

unus

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

Cresc Ad Cresconium grammaticum CSEL 52325-582 [24]partis Donati libri quattuorCresconii uerba = Cresc ACresc330 = Gest conc Cirt ACresc 330362 4547 = Postul approcos A Cresc 362 4547381 = Epist imp Constant ACresc 381 (= Epist impConstant A ep 884)458 = Gest ap Seran procosA Cresc 458Sententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [25]

cura mort De cura pro mortuis gerenda ad CSEL 41621-660 [26]Paulinum episcopum liber unus

dial De dialectica pinborG 83-120 [27]disc chr De disciplina christiana CCL 46207-224 [28]diu qu De diuersis quaestionibus CCL 44A11-249 [29]

octoginta tribus liber unusdiuin daem De diuinatione daemonum liber CSEL 41599-618 [30]

unusdoctr chr De doctrina christiana libri siMonetti 6-362 [31]

quattuorc Don Contra Donatistas liber unus CSEL 5397-162 [32]

Sententia concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [33]

duab an De duabus animabus liber unus CSEL 25151-80 [34]Dulc qu De octo Dulcitii quaestionibus CCL 44A253-297 [35]

liber unusDulcitii quaestiones = Dulc ADulc qu

Emer Gesta cum Emerito Donatis- CSEL 53181-196tarum episcopo liber unus57 = ep 128Sententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [36]

Emer Don Ad Emeritum episcopumDonatistarum post conlationemliber unus (deperditus)

en Ps Enarrationes in Psalmos CCL 381-616 39623-1417 401425-2196 [37]

1-32 (expos) Csel 931a67-409 [38]51-60 Csel 94151-423 [39]65 Muumlller 48-100 [40]

119-133 CSEL 95337-340 [41]134-140 CSEL 95423-228 [42]141-150 CSEL 95525-304 [43]

Oratio A ascripta (quaegenuina uidetur) (p 219628-37) = en Ps orat36220 = Epist Maxim A enPs 36220 (praeter ipsius Arecitantis uerba)

ench De fide spe et caritate liber unus CCL 4649-114 [44]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

ep Epistulae [45]1 CSEL 3411-32 CSEL 3413-43 CSEL 3414-94 CSEL 3419-117 CSEL 34113-18 [46]9 CSEL 34120-22

10 CSEL 34122-25 [46]11 CSEL 34125-2812 CSEL 3412913 CSEL 34130-3214 CSEL 34132-3515 CSEL 34135-3617 CSEL 34139-4418 CSEL 34144-45 [47]19 CSEL 34146-4720 CSEL 34147-49 [46]21 CSEL 34149-5422 CSEL 34154-6223 CSEL 34163-7326 CSEL 34183-8827 CSEL 34195-10228 CSEL 341103-11329 CSEL 341114-12231 CSEL 3421-833 CSEL 34218-2334 CSEL 34223-2735 CSEL 34227-3136 CSEL 34231-62 [48]37 CSEL 34263-64 [49]38 CSEL 34264-6640 CSEL 34269-8141 CSEL 34281-8442 CSEL 3428443 CSEL 34285-109 [46]44 CSEL 342109-12145 CSEL 342122-12347 CSEL 342129-13648 CSEL 342137-14049 CSEL 342140-14250 CSEL 34214351 CSEL 342144-14952 CSEL 342149-15153 CSEL 342152-1585455 = Ad inquisitiones Ianuarii libri CSEL 342158-168169-

duo (inq Ian) 213 [46]56 CSEL 342213-21557 CSEL 342215-21658 CSEL 342216-21959 CSEL 342219-22060 CSEL 342221-22261 CSEL 342222-22462 CSEL 342224-22663 CSEL 342226-22964 CSEL 342229-23265 CSEL 342232-234 [50]66 CSEL 342235-23667 CSEL 342237-23969 CSEL 342243-246 [48]70 CSEL 342246-24771 CSEL 342248-25573 CSEL 342263-278 [51]74 CSEL 34227976 CSEL 342324-328

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

77 CSEL 342329-33078 CSEL 342331-34579 CSEL 342345-34680 CSEL 342346-34982 CSEL 342351-38783 CSEL 342388-392 [46]84 CSEL 342392-39385 CSEL 342394-39586 CSEL 342396-39787 CSEL 342397-406 [46]88 CSEL 342407-41989 CSEL 342419-42591 CSEL 342427-435 [52]92 CSEL 342436-44492A CSEL 342444-44593 CSEL 342445-496 [48]95 CSEL 342506-51396 CSEL 342514-51697 CSEL 342516-52098 CSEL 342520-53399 CSEL 342533-535 [48]

100 CSEL 342535-538101 CSEL 342539-543102 = Quaestiones expositae contra CSEL 342544-578 [48]

paganos numero sex (qu c pag)104 CSEL 342582-595 [52]105 CSEL 342595-610106 CSEL 342610-611108 CSEL 342612-634 [46]110 CSEL 342638-642 [46]111 CSEL 342642-657 [53]112 CSEL 342657-659113 CSEL 342659-660114 CSEL 342660-661115 CSEL 342661-662116 CSEL 342663118 CSEL 342665-698 [54]120 CSEL 342704-722 [55]122 CSEL 342742-744124 CSEL 441-2125 CSEL 443-7126 CSEL 447-18127 CSEL 4419-29 [48]128 = Emer 57 CSEL 4430-34 [56]129 CSEL 4434-39 [57]130 CSEL 4440-77131 CSEL 4477-79132 CSEL 4479-80133 CSEL 4480-84134 CSEL 4484-88137 CSEL 4496-125 [58]138 CSEL 44126-148139 CSEL 44148-154140 = De gratia testamenti noui ad CSEL 44155-234 [48]

Honoratum liber unus(gr t nou)

141 = Conc Zert a 412 A ep 141 CSEL 44235-246 [59]142 CSEL 44247-250143 CSEL 44250-262144 CSEL 44262-266145 CSEL 44266-273 [48]146 = gest Pel 52 CSEL 44273-274 [60]147 = De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(uid deo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

148 CSEL 44332-347149 CSEL 44348-380150 CSEL 44380-382151 CSEL 44382-392 [46]153 CSEL 44395-427155 CSEL 44430-447 [61]157 CSEL 44449-488159 CSEL 44497-502162 CSEL 44511-520164 CSEL 44521-541166 = De origine animae (orig an) CSEL 44545-585167 = De sententia Iacobi (sent Iac) CSEL 44586-609169 CSEL 44611-622170 CSEL 44622-631171 CSEL 44631-632171A CSEL 44632-636 [62]173 CSEL 44640-648173A WSt 84 (1971) 230-232174 = trin prol CSEL 44650-651 [63]175 = Conc Carth a 416 A ep 175 CSEL 44652-662 [48]176 = Conc Mileuit a 416 A ep 176 CSEL 44663-668177 CSEL 44669-688 [48]178 CSEL 44689-691179 CSEL 44691-697180 CSEL 44697-700184A CSEL 44732-736 [64]185 = De correctione Donatistarum CSEL 571-44

liber unus (correct)185A CSEL 5744186 CSEL 5745-80187 = De praesentia dei ad CSEL 5781-119

Dardanum liber unus (praes dei)188 CSEL 57119-130189 CSEL 57131-137190 CSEL 57137-162191 CSEL 57162-165192 CSEL 57165-167193 (1939-13 = Dulc qu 32-6) CSEL 57167-175194 CSEL 57176-214196 CSEL 57216-230197 CSEL 57231-235199 [65] CSEL 57243-292200 CSEL 57293-295 [66]202A CSEL 57302-315 [67]203 CSEL 57315-317204 CSEL 57317-322205 CSEL 57323-339 [68]206 CSEL 57340207 CSEL 57341-342208 CSEL 57342-347209 CSEL 57347-353210 CSEL 57353-356211 (2111-4 = reg 1) CSEL 57356-371 [69]212 CSEL 57371-372213 CSEL 57372-379214 CSEL 57380-387215 CSEL 57387-396215A CSEL 58XCIII217 CSEL 57403-425218 CSEL 57425-428219 CSEL 57428-431 [70]220 CSEL 57431-441222 CSEL 57446-449 [71]224 CSEL 57451-454 [72]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 CSEL 57481-483228 CSEL 57484-496 [73]229 CSEL 57497-498231 CSEL 57504-510232 CSEL 57511-517233 CSEL 57517-518235 CSEL 57521-523236 CSEL 57523-525237 CSEL 57526-532238 CSEL 57533-556239 CSEL 57556-559241 CSEL 57560-562242 CSEL 57563-567243 CSEL 57568-579244 CSEL 57580-581245 CSEL 57581-583246 CSEL 57583-585247 CSEL 57585-589248 CSEL 57589-591249 CSEL 57592-593250 CSEL 57593-598

(250A (= ep 15) CSEL 57598-599)251 CSEL 57599-600252 CSEL 57600253 CSEL 57600-601254 CSEL 57601-602255 CSEL 57602-603256 CSEL 57603257 CSEL 57604258 CSEL 57605-610259 CSEL 57611-615261 CSEL 57617-620262 CSEL 57621-631263 CSEL 57631-634264 CSEL 57635-638265 CSEL 57638-646266 CSEL 57647-650267 CSEL 57651 [74]268 CSEL 57652-654269 CSEL 57654-655

5 = Nebrid A ep 5 CSEL 341116 = Nebrid A ep 6 CSEL 34111-138 = Nebrid A ep 8 CSEL 34118-19

16 = Max Madaur A ep 16 CSEL 34137-3924 = Paul Nol epist 3 CSEL 34173-78 [75]25 = Paul Nol epist 4 CSEL 34178-83 [76]26 app = Licent carm ad Aug Cutino 97-102 [77]30 = Paul Nol epist 6 CSEL 341123-125 [78]32 = Paul Nol epist 7+8 CSEL 3428-18 [79]39 = Hier epist 103 CSEL 34267-68 [80]46 = Public A ep 46 CSEL 342123-12968 = Hier epist 102 CSEL 342240-243 [81]72 = Hier epist 105 CSEL 342255-262 [82]75 = Hier epist 112 CSEL 342280-324 [83]81 = Hier epist 115 CSEL 342350-351 [84]882 = Anulin A ep 882 CSEL 342408 [85]884 = Epist imp Constant A ep CSEL 342410-411 [86]

884 (= Epist imp Constant ACresc 381)

90 = Nectar A ep 90 CSEL 342426-427 [87]94 = Paul Nol epist 45 CSEL 342497-505 [88]

103 = Nectar A ep 103 CSEL 342578-581 [87]107 = Max A ep 107 CSEL 342611-612109 = Seu A ep 109 CSEL 342634-638

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

117 = Diosc A ep 117 CSEL 342663-664 [89]119 = Consent A ep 119 CSEL 342698-704 [90]121 = Paul Nol epist 50 CSEL 342723-742 [91]123 = Hier epist 142 CSEL 342745-746 [92]135 = Volus A ep 135 CSEL 4489-92136 = Marcell A ep 136 CSEL 4493-96152 = Macedon A ep 152 CSEL 44393-395154 = Macedon A ep 154 CSEL 44428-430 [93]156 = Hil A ep 156 [94] CSEL 44448-449158 = Euod A ep 158 CSEL 44488-497160 = Euod A ep 160 CSEL 44503-506161 = Euod A ep 161 CSEL 44507-511163 = Euod A ep 163 CSEL 44 520-521165 = Hier epist 126 CSEL 44541-545 [95]168 = TimasA ep 168 = gest Pel 48 CSEL 44610-611 [96]172 = Hier epist 134 CSEL 44636-639 [97]181 = Epist pontif 321 A ep 181 CSEL 44701-715182 = Epist pontif 322 A ep 182 CSEL 44715-723183 = Auell 41 CSEL 44724-730 [98]184 = Epist pontif 297 A ep 184 CSEL 4473119023 = Epist pontif 343 A ep 19023 CSEL 57158-160195 = Hier epist 141 CSEL 57214-216 [99]198 = Hesych A ep 198 CSEL 57235-242201 = Edict imp Honor Theod A CSEL 57296-299

ep 201202 = Hier epist 143 CSEL 57299-301 [100]216 = Valent A ep 216 CSEL 57396-402221 = Quodu A ep 221 CSEL 57442-446 [101]223 = Quodu A ep 223 CSEL 57449-451 [102]225 = Prosp epist 1 CSEL 57454-468226 = Hil A ep 226 [103] CSEL 57468-481230 = Dar A ep 230 CSEL 57499-503234 = Longin A ep 234 CSEL 57519-521240 = Pascent A ep 240 CSEL 57559-560260 = Audax A ep 260 CSEL 57616-617270 = Anon A ep 270 CSEL 57655-656 [104]

ep Epistulae ab I Divjak repertae(asterisco designatae)

1 CSEL 883-6 [105]1A CSEL 887-9 [106]2 CSEL 889-21 [107]3 CSEL 8821-25 [108]4 CSEL 8826-29 [109]5 CSEL 8829-31 [110]6 CSEL 8832-38 [111]7 CSEL 8839-40 [112]8 CSEL 8841-42 [113]9 CSEL 8843-45 [114]

10 CSEL 8846-51 [115]13 CSEL 8880-82 [116]14 CSEL 8883 [117]15 CSEL 8884-86 [118]16 CSEL 8886-87 [119]17 CSEL 8888 [120]18 CSEL 8889-90 [121]19 CSEL 8891-93 [122]20 CSEL 8894-112 [123]21 CSEL 88112-113 [124]22 CSEL 88113-119 [125]23 CSEL 88120-121 [126]23A CSEL 88121-125 [127]24 CSEL 88126-127 [128]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

25 CSEL 88128 [129]26 CSEL 88129-130 [130]28 CSEL 88133-137 [131]29 CSEL 88137-138 [132]11 = Consent A ep 11 CSEL 8851-70 [133]12 = Consent A ep 12 CSEL 8870-80 [134]152 = Alyp A ep 152 CSEL 8884 [135]27 = Hier A ep 27 CSEL 88130-133 [136]

c ep Don Contra epistulam Donatiheretici liber unus (deperditus)

ep Io tr In epistulam Iohannis ad PL 351977-2062 [137]Parthos tractatus decem

c ep Man Contra epistulam Manichaei CSEL 251193-248 [138]quam uocant fundamenti liber [b]unusManichaei uerba = Manich Ac ep Man (= Manich epistfund frgg 1-11 FelDMann)

c ep Parm Contra epistulam Parmeniani CSEL 5119-141 [139]libri tresParmeniani uerba = Parm Ac ep ParmSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [140]

c ep Pel Contra duas epistulas Pelagia- CSEL 60423-570 [141]norum libri quattuor11-3 = Bonif I epist 6Iuliani sociorumque uerba =Iulian A c ep Pel [142]

ep Rm Epistulae ad Romanos inchoata CSEL 84145-181 [143]inch expositio liber unus

exc urb De excidio urbis Romae CCL 46249-262 [144]exp Gal Expositio epistulae ad Galatas CSEL 8455-141 [145]

liber unusexp Iac Expositio epistulae Iacobi ad

duodecim tribus (deperdita)[146]

exp prop Expositio quarundam CSEL 843-52 [147] [c]Rm propositionum ex epistula

apostoli ad Romanosc Faust Contra Faustum Manicheum CSEL 251251-797 [148]

libri triginta tresFausti uerba = FaustA c Faust

c Fel Contra Felicem Manicheum CSEL 252801-852 [149]libri duoFelicis uerba = Fel A c FelEpistulae Manichaei initium(11) = Manich A c Fel 11

f et op De fide et operibus liber unus CSEL 4135-97f et symb De fide et symbolo liber unus CSEL 413-32 [150]f inuis De fide rerum inuisibilium CCL 461-19 [151]c Fort Acta contra Fortunatum CSEL 25183-112 [152]

Manicheum liber unusFortunati uerba = Fort Ac Fort

c Gaud Contra Gaudentium Donatis- CSEL 53201-274 [153]tarum episcopum libri duoGaudentii epistularum frag-menta = Gaud A c GaudSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [154]

geom De geometrica (deperditus)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

gest Pel De gestis Pelagii liber unus CSEL 4251-122 [155]48 = Timas A ep 16852 = ep 146Caelestii uerba = Caelest Agest PelPelagii uerba = Pelag A gestPel

Gn litt De Genesi ad litteram libri CSEL 2813-435 [156] [b]duodecimHaud genuina (sed ab Eugippexc Aug confecta uidentur)lsaquocapitularsaquo = Gn litt cap [157]

Gn litt inp De Genesi ad litteram liber CSEL 281459-503 [158]unus inperfectus [b]

Gn adu De Genesi aduersus Manicheos CSEL 9167-172 [159]Man libri duo

gramm De grammatica Ars pro Weber 7-31 [160]((prol- fratrum mediocritate breuiata114))gramm De grammatica Regulae Keil 496-524gr et lib De gratia et libero arbitrio PL 44881-912

arb liber unusgr et pecc De gratia Christi et de peccato CSEL 42125-206 [161]

or originali libri duoCaelestii uerba = Caelest Agr et pecc orPelagii uerba = Pelag A gr etpecc or

gr t nou De gratia testamenti noui ad CSEL 44155-234 [48]Honoratum liber unus (= ep 140)

haer De haeresibus ad Quoduultdeum CCL 46286-345 [162]liber unusEpistulae pp 273-275276-277278-279280-281 editae = QuoduA ep 221 ep 222 Quodu A ep223 ep 224Appendix (pp 349-351) =Ps A haer app [163]

c Hil Contra Hilarum liber unus(deperditus)

imm an De immortalitate animae liber CSEL 89101-128 [164]unus

inq Ian Ad inquisitiones Ianuarii libri CSEL 342158-168169-duo (= ep 5455) 213 [46]

Io eu tr In Iohannis euangelium tractatus CCL 361-688 [165]CXXIV

adu Iud Aduersus Iudaeos PL 4251-64 [166]c Iul Contra Iulianum libri sex PL 44641-874 [167]

Iuliani uerba = Iulian A c Iul[168]Reticii uerba (17) = Retic Ac Iul 17

c Iul imp Contra Iulianum opus imper-fectum

1-3 CSEL 8513-506 [169]4-6 CSEL 8523-464 [170]

Iuliani uerba = Iulian A c Iulimp [171]Reticii uerba (155) = Retic Ac Iul imp 155

lib arb De libero arbitrio libri tres CSEL 743-154 [172] [c]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

c litt Pet Contra litteras Petiliani libri tres CSEL 523-227 [173]Petiliani uerba = Petil A c littPetSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [174]

loc Locutionum libri septem CCL 33381-465 [175]mag De magistro liber unus CCL 29157-203 [176]Max De Maximianistis contra

Donatistas liber unus(deperditus)

c Max Contra Maximinum Arrianum CCL 87A491-692 [177]mend De mendacio liber unus CSEL 41413-466 [178]c mend Contra mendacium liber unus CSEL 41469-528 [179]mor De moribus ecclesiae catholicae CSEL 903-156 [180]

et de moribus Manicheorumlibri duo

mus De musica libri sex PL 321081-1194 [181]6 jaCobsson 6-116 [182]

nat b De natura boni liber unus CSEL 252855-889 [183]Manichaei uerba = Manich Anat b

nat et gr De natura et gratia liber unus CSEL 60233-299 [184]Pelagii uerba = Pelag A natet gr

c n Don Contra nescio quem Donatistamliber unus (deperditus)

nupt et De nuptiis et concupiscentia ad CSEL 42211-319 [185]conc Valerium libri duo

Epistula pp 209-210 edita= ep 200Iuliani uerba = Iulian A nuptet conc [186]

op mon De opere monachorum liber CSEL 41531-596unus

ord De ordine libri duo CSEL 63121-185 [187]orig an De origine animae (= ep 166) CSEL 44545-585pat De patientia liber unus CSEL 41663-691 [188]c p Don Contra partem Donati libri duo

(deperditi)pecc mer De peccatorum meritis et remis- CSEL 603-151 [189]

sione et de baptismo paruulorumad Marcellinum libri tresPelagii sectatorumque uerba =Pelag A pecc mer

perf iust De perfectione iustitiae hominis CSEL 423-48 [190]liber unusCaelestii uerba = Caelest Aperf iust

perseu De dono perseuerantiae liber ad PL 45993-1034 [191]Prosperum et Hilarium secundus

phil De philosophia (deperditus)praed sanct De praedestinatione sanctorum PL 44959-992

liber ad Prosperum et Hilariumprimus

praes dei De praesentia dei ad Dardanum CSEL 5781-119liber unus (= ep 187)

c Prisc Contra Priscillianistas liber unus CCL 49165-178180 [192]prob et test Probationum et testimoniorum

contra Donatistas liber unus(deperditus)

ps c Don Psalmus contra partem Donati anastasi 44-70 [193]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

pulch De pulchro et apto (deperditus)qu Quaestionum libri septem CCL 331-377 [194]qu eu Quaestiones euangeliorum CCL 44B1-118 [195]

libri duoAppendix (pp 119-140)= qu Mt

qu Mt Quaestiones XVI in Matthaeum CCL 44B119-140 [196][172 et 3-5] (p 140 n)= qu uet t prol et 1-3

qu c pag Quaestiones expositae contra CSEL 342544-578 [48]paganos numero sex (= ep 102)

qu uet t De octo quaestionibus ex ueteri CCL 33469-472 [197]testamentoprol et 1-3 = qu Mt [172 et 3-5]

reg 1 Regula Obiurgatio verheijen 105-107 [198](= ep 2111-4)

reg 2 Regula Ordo monasterii verheijen 148-152 [198]reg 3 Regula Praeceptum verheijen 417-437 [199]retr Retractationum libri duo CCL 57(1-)5-143 [200]

Appendicula (Hipponensis) [d]operum post retr conscriptorum(p 143 et [200]) = retr app [201]

rhet De rethorica GioMini 35-76c Sec Contra Secundinum Manicheum CSEL 252905-947 [202]

liber unusSecundini epistula = Secundinepist [203]

sent Iac De sententia Iacobi (= ep 167) CSEL 44586-609s Sermones [204]

1 CCL 413-6 [205]2 CCL 419-16 [206]3 RB 84 (1974) 250

(= s frg Verbr 1)4 CCL 4120-48 [205]

(4A = s frg Verbr 2-3cf s Dolbeau 22)

5 CCL 4150-60 [206]6 CCL 4162-67 [205]7 CCL 4170-76 [207]8 CCL 4179-99

(= s Frangip 1) [208]9 CCL 41105-151 [207]

10 CCL 41153-159 [205]11 CCL 41161-163 [208]12 CCL 41165-174 [209]13 CCL 41177-183 [206]14 CCL 41185-191 [206]14A = s Dolbeau 2015 CCL 41193-201 [206]15A = s Denis 2116 CCL 41213-216 [206]16A = s Denis 2016B = s Mai 1717 CCL 41237-243 [210]18 CCL 41245-25019 CCL 41252-258 [211]20 CCL 41261-267 [212]20A = s Lambot 2420B = s Dolbeau 2821 CCL 41276-286 [211]22 CCL 41289-301 [210]22A = s Mai 1523 CCL 41309-319 [212]23A = s Mai 16

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

23B = s Dolbeau 624 CCL 41326-333 [212]25 CCL 41335-339 [211]25A = s Morin 1226 CCL 41348-359 [211]27 CCL 41361-366 [213]28 CCL 41368-371 [211]28A = s Dolbeau 9 (cf s Fransen 1

s frg Verbr 4)29 CCL 41373-37629A = s Denis 929B = s Dolbeau 830 CCL 41382-389 [211]31 CCL 41391-39632 CCL 41398-411 [211]33 CCL 41413-416 [211]33A = s Denis 2334 CCL 41424-42735 CCL 41429-43136 CCL 41434-44337 CCL 41446-473 [211]38 CCL 41476-48739 CCL 41489-492 [211]

(40 cf s 339)41 CCL 41495-50242 CCL 41504-50643 CCL 41508-512 [214]45 CCL 41515-526 [215]46 CCL 41529-570 [216]47 CCL 41572-604 [216]48 CCL 41606-611 [216]49 CCL 41614-623 [216]49A = s frg Verbr 550 CCL 41625-633 [217]51 CCL 41Aa9-50 [218]52 CCL 41Aa58-81 [219]53 CCL 41Aa88-10453A CCL 41Aa111-123

(= s Morin 11) [220]54 CCL 41Aa130-135 [221]55 CCL 41Aa142-146 [222]56 CCL 41Aa153-17157 CCL 41Aa178-19158 CCL 41Aa199-213 [218]59 auct CCL 41Aa221-22760 auct CCL 41Aa236-247

(= s Lambot 19)60A CCL 41Aa253-257

(= s Mai 26)61 CCL 41Aa265-276 [223]61A CCL 41Aa282-288

(= s Wilm 12)62 CCL 41Aa296-314 [212]62A CCL 41Aa320-322

(= s Morin 6)63 CCL 41Aa328-329 [224]63A CCL 41Aa336-339

(= s Mai 25)63B CCL 41Aa345-346

(= s Morin 7)64 auct CCL 41Aa353-360

(= s Lambot 12)64A CCL 41Aa365-368

(= s Mai 20)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXVII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

65 CCL 41Aa375-38465A CCL 41Aa391-401

(= s Etaix 1)66 CCL 41Aa408-41267 CCL 41Aa420-430 [225]68 auct CCL 41Aa437-453

(= s Mai 126) [229]69 CCL 41Aa460-464 [226]70 CCL 41Aa470-474 [212]

[227]70A CCL 41Aa480-483

(= s Mai 127) [218]71 IPM 45 (2006) 177-238

[228](72 Forma fut 800-804

cf s Dolbeau 16) [230]72 auct = s Dolbeau 1672A = s Denis 2573 PL 38470-47273A = s Caillau 2574 PL 38472-47475 PL 38475-479 [231]76 Eulog 56-6377 PL 38483-49077A = s Guelf 3377B = s Morin 1677C = s frg Verbr 778 PL 38490-49379 PL 3849379A = s Lambot 1780 PL 38493-498 [214]81 PL 38499-50682 PL 38506-51483 PL 38514-51984 AevInter 71-7385 PL 38520-52386 PL 38523-53087 PL 38530-53988 RB 94 (1984) 74-10189 PL 38553-55890 PL 38559-56690A = s Dolbeau 1191 PL 38567-57192 PL 38572-573 [212]93 PL 38573-58094 PL 38580-58194A = s Caillau 2695 PL 38581-58496 PL 38584-589 [232]97 RB 78 (1968) 216-21997A = s Casin 2114-11598 PL 38591-59599 PL 38595-602

100 RB 104 (1994) 79-83101 SPM 1 (1950) 44-53

(= s Wilm 20)102 PL 38611-613103 PL 38613-616104 SPM 1 (1950) 54-60

(= s Guelf 29) [218]105 PL 38618-625 [233]105A = s Lambot 1106 PL 38625-627

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

107 PL 38627-632107A = s Lambot 5108 PL 38632-636109 PL 38636-638110 PL 3863841-44 [234]

+ MA 1640-644(= s Morin 13)

110A = s Dolbeau 17111 RB 57 (1947) 112-116

(= s Lambot 18)(cf s frg Verbr 8) [235]

112 IPM 45 (2006) 241-254[236]

112A = s Caillau 211113 PL 38648-652 [218]113A = s Denis 24113B = s Mai 13114 RB 73 (1963) 23-28114A = s Frangip 9114B = s Dolbeau 5115 PL 38655-657116 PL 38657-661117 PL 38661-671118 PL 38671-673119 PL 38673-676120 PL 38676-678121 SC 116 (1966) 222-232122 PL 38680-684123 PL 38684-686124 PL 38686-688125 PL 38688-698 [218]125A = s Mai 128126 RB 69 (1959) 183-190127 PL 38705-713 [218]128 PL 38713-720129 PL 38720-725130 PL 38725-728130A = s Dolbeau 19131 Aug(L) 54 (2004) 65-77132 PL 38734-737132A = s Mai 129133 PL 38737-742134 PL 38742-746135 PL 38746-750136 PL 38750-754136A = s Mai 130136B = s Lambot 10136C = s Lambot 11137 PL 38754-763 [237]138 PL 38763-769139 PL 38769-772139A = s Mai 125140 PL 38773-775140A = s Mai post s 174141 PL 38776-778142 MA 1695-705

(= s Wilm 11)142 auct = s Dolbeau 7143 PL 38784-787144 PL 38787-790145 PL 38791-796145A = s Casin 2136146 PL 38796-797

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

147 PL 38797-799147A = s Denis 12148 PL 38799-800149 PL 38800-807 [218]150 REAug 45 (1999) 39-49151 CCL 41Ba13-30 [238]152 CCL 41Ba33-46 [238]153 CCL 41Ba49-72 [238]154 CCL 41Ba75-101 [238]154A CCL 41Ba175-180

(= s Morin 4) [238]155 CCL 41Ba105-131 [238]156 CCL 41Ba135-161 [238]157 PL 38859-862158 PL 38862-867159 PL 38867-872 [239]159A = s Dolbeau 13159B = s Dolbeau 21160 PL 38872-877 [240]161 PL 38878-884162 PL 38885-889

(cf s frg Verbr 10)162A = s Denis 19162B = s frg Verbr 11 (s 3921)162C = s Dolbeau 10163 RB 115 (2005) 270-285163A = s Morin 10163B = s Frangip 5

(164 PL 38895-902)164A = s Erfurt 4

auct165 PL 38902-907 [241]166 SPM 1 (1950) 61-63167 PL 38909-911167A = s frg Verbr 12-13168 PL 38911-915169 PL 38915-926170 PL 38927-933171 PL 38933-935172 PL 38936-937173 PL 38937-939 [242]174 PL 38940-945 [243]175 PL 38945-949176 REAug 49 (2003) 111-121

(176A = s frgVerbr 14cf s Dolbeau 10)

177 SPM 1 (1950) 64-73178 PL 38960-966 [218]179 PL 38966-972179A = s Wilm 2180 PL 38972-979181 PL 38979-984182 PL 38984-988183 PL 38988-994184 SPM 1 (1950) 74-76185 PL 38997-999186 PL 38999-1000187 PL 381001-1003188 PL 381003-1005189 MA 1209-211

(= s Frangip 4)190 PL 381007-1009 [244]191 PL 381009-1011

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

192 PL 381011-1013 [245]193 PL 381013-1015194 PL 381015-1017195 PL 381017-1019196 PL 381019-1021196A = s Etaix 2

(197 = s frg Verbr 15-20cf s Dolbeau 26)

(198 PL 381024-1026cf s Dolbeau 26) [246]

198 auct = s Dolbeau 26(198A = s frg Verbr 21-23

cf s Dolbeau 26)199 PL 381026-1028200 PL 381028-1031201 PL 381031-1033202 PL 381033-1035203 PL 381035-1037204 AugBible 77-79204A = s Etaix 4205 PL 381039-1040206 PL 381041-1042207 PL 381042-1044208 PL 381044-1046209 PL 381046-1047 [218]210 PL 381047-1054211 SC 116 (1966) 154-172211A = s frg Verbr 24-25

(cf s Casin 1161-162)212 SC 116 (1966) 174-184213 MA 1441-450

(= s Guelf 1)214 RB 72 (1962) 14-21 [247]214A = s Dolbeau 1215 RB 68 (1958) 18-25216 PL 381076-1082217 MA 1596-601

(= s Morin 3)218 Aug 34 (1994) 364-369

(cf s frg Verbr 27)218A = s frg Verbr 2628218B = s Guelf 2218C = s Guelf 3219 PL 381087-1088 [218]220 PL 381089221 SC 116 (1966) 210-220

(= s Guelf 5)222 PL 381091223 PL 381092-1093223A = s Denis 2223B = s Guelf 4223C = s Guelf 6223D = s Wilm 4223E = s Wilm 5223F = s Wilm 6223G = s Wilm 7223H = s Wilm 14223I = s Wilm 15223J = s Wilm 16223K = s Wilm 17224 RB 79 (1969) 200-205225 PL 381096-1098226 PL 381098-1099

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 SC 116 (1966) 234-242228 PL 381101-1102228A = s frg Verbr 29228B = s Denis 3229 MA 129-32 (= s Denis 6)229A = s Guelf 7229B = s Guelf 8229C = s Wilm 8229D = s Wilm 9229E = s Guelf 9229F = s Guelf 10229G = s Guelf 11229H = s Guelf 12229I = s Mai 86229J = s Guelf app 7229K = s Guelf 13229L = s Guelf 14229M = s Guelf 15229N = s Guelf 16229O = s Guelf 17229P = s Lambot 3229R = s frg Lambot 1229S = s frg Lambot 2229T = s frg Lambot 3229U = s frg Lambot 4229V = s frg Lambot 5-7230 PL 381103-1104231 SC 116 (1966) 244-258232 SC 116 (1966) 260-278233 PL 381112-1115234 PL 381115-1117235 RB 67 (1957) 137-140236 PL 381120-1122237 SC 116 (1966) 280-292238 PL 381125-1126239 PL 381127-1130240 PL 381130-1133 [248]241 PL 381133-1138242 PL 381139-1143242A = s Mai 87243 PL 381143-1147 [218]244 PL 381147-1151245 PL 381151-1153246 SC 116 (1966) 294-306247 PL 381156-1158248 PL 381158-1161249 PL 381161-1163250 SC 116 (1966) 308-324251 PL 381167-1171252 PL 381171-1179252A = s Wilm 13253 SC 116 (1966) 326-336254 RB 79 (1969) 63-69

(= s Wilm 3)255 PL 381186-1190255A = s Wilm 18 + s Mai 92256 PL 381190-1193

+ MA 171919-22(= s 256 + s Wilm 19)

257 SC 116 (1966) 338-342258 SC 116 (1966) 344-350259 PL 381196-1201260 PL 381201-1202

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

260A = s Denis 8260B = s Mai 89260C = s Mai 94260D = s Guelf 18260E = s Guelf 19261 SPM 1 (1950) 88-94262 PL 381207-1209263 MA 1507-509

(= s Guelf 21)263A = s Mai 98264 PL 381212-1218265 PL 381219-1224265A = s Liver 8265B = s Casin 276-77265C = s Guelf 20265D = s Morin 17265E = s Lambot 16265F = s Lambot 25266 PL 381225-1229 [249]267 PL 381229-1231268 PL 381231-1234269 PL 381234-1237270 PL 381237-1245271 PL 381245-1246272 PL 381246-1248272A = s frg Verbr 38

(272B = s Mai 158cf s Mai 158 auct)

272B = s Mai 158 auctauct

273 PL 381247-1252274 PL 381252-1253275 PL 381254-1255276 PL 381255-1257277 PL 381257-1268277A = s Caillau 147278 PL 381268-1275279(1-13) PL 381275-1280

+ MA 1589-593(= s 279 + s Morin 1)

280 PL 381281-1284281 PL 381284-1285

(282 PL 381285-1286) [250]282 auct = s Erfurt 1

(283 FructCent 110-113cf s Dolbeau 15) [251]

283 auct = s Dolbeau 15284 PL 381288-1293285 PL 381293-1297286 PL 381297-1301287 PL 381301-1302288 PL 381302-1308 [252]289 PL 381308-1312290 PL 381312-1316291 PL 381316-1319292 PL 381319-1327293 PL 381327-1335

(293A = s Frangip 7 cf s Dolbeau 3)293A = s Dolbeau 3

auct293B = s Frangip 8293C = s Mai 101293D = s Guelf 22

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

293E = s Caillau 157294 PL 381335-1348 [218]295 PL 381348-1352296 MA 1401-412

(= s Casin 1133-138)297 PL 381359-1365298 SPM 1 (1950) 95-99299 PL 381367-1376 [218]

(299A = s Mai 19 cf s Dolbeau 4)299A = s Dolbeau 4

auct299B = s Guelf 23299C = s Guelf 24299D = s Denis 16299E = s Guelf 30299F = s Lambot 9300 PL 381376-1380 [253]301 PL 381380-1385301A = s Denis 17302 SPM 1 (1950) 100-111

(= s 302 + s Guelf 25)[254]

303 PL 381393-1395304 PL 381395-1397305 PL 381397-1400305A = s Denis 13306 PL 381400-1405306A = s Morin 14306B = s Denis 18306C = s Morin 15306D = s Lambot 8306E = s Dolbeau 18306F = s Morin 18307 PL 381406-1407308 PL 381408-1410308A = s Denis 11309 PL 381410-1412310 PL 381412-1414311 PL 381414-1420312 PL 381420-1423 [255]313 PL 381423-1425313A = s Denis 14313B = s Denis 15313C = s Guelf 26313D = s Guelf 27313E = s Guelf 28313F = s Denis 22313G = s Erfurt 6 [256]313H = s Morin 2 [256]314 PL 381425-1426315 PL 381426-1431316 PL 381431-1434317(1-6) PL 381435-1437

+ RB 44 (1932) 204-205(= s 317 + s Wilm 21= s Casin 1144-146)

318 PL 381437-1440319 PL 381440-1442 [257]319A = s frg Verbr 40320 PL 381442321 PL 381443322 PL 381443-1445323 PL 381445-1446324 PL 381446-1447325 PL 381447-1449

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

326 PL 381449-1450327 PL 381450-1451328 RB 51 (1939) 15-20

(= s Lambot 13)329 PL 381454-1456330 PL 381456-1459331 PL 381459-1461332 PL 381461-1463334(1-4) PL 381467-1469

+ RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 334 + s Lambot 14)[258]

335 PL 381470-1471335A = s Frangip 6335B = s Guelf 31335C = s Lambot 2335D = s Lambot 6335E = s Lambot 7

(335F = s Lambot 14 (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

335G = s Lambot 15335H = s Lambot 26335I = s Lambot 27335J = s Lambot 29335K = s Lambot 21335L = s Lambot 22335M = s Lambot 23336(1-5) PL 381471-1475337 PL 381475-1478 [218]338 PL 381478-1479339 SPM 1 (1950) 112-122

(= s 339 + s 40= s Frangip 2) [259]

340A = s Guelf 32(341 PL 391493-1501

cf s Dolbeau 22) [260]341 auct = s Dolbeau 22341A = s Mai 22342 PL 391501-1504 [261]343 RB 66 (1956) 28-38 [218]344 PL 391512-1517345 MA 1201-209

(= s Frangip 3)346 PL 391522-1524

(346A = s Caillau 219 cf s Dolbeau 5)346B = s Mai 12346C = s Caillau 292347 PL 391524-1526348 PL 391526-1529

(348A = s frg 2 (cf s frg Verbr 44)cf s Dolbeau 30)

348A = s Dolbeau 30auct

349 PL 391529-1533350 PL 391533-1535 [262]350A = s Mai 14350B = s Haffner 1350C = s Etaix 3350D = s Erfurt 2350E = s Erfurt 3350F = s Erfurt 4351 PL 391535-1549 [263]352 PL 391549-1560352A = s Dolbeau 14353 PL 391560-1563

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

354 PL 391563-1568354A = s Dolbeau 12355 SPM 1 (1950) 124-131356 SPM 1 (1950) 132-143357 PL 391582-1586 [264]358 SPM 1 (1950) 144-149358A = s Morin 5359 PL 391590-1598 [265]359A = s Lambot 4359B = s Dolbeau 2360 PL 391598-1599360A = s Dolbeau 24360B = s Dolbeau 25360C = s Dolbeau 27361 PL 391599-1611362 PL 391611-1634 [266]362A = s Erfurt 5363 PL 391634-1638367 PL 391650-1652369 RB 79 (1969) 124-128370(2-4) PL 391657-1659 [267]373 PL 391663-1666

(374 PL 391666-1668cf s Dolbeau 23) [268]

374 auct = s Dolbeau 23375 PL 391668-1669375A = s Denis 4375B = s Denis 5375C = s Mai 95376 PL 391669 [269]376A PL 391669-1671 [270]377 PL 391672-1673378 PL 391673-1674379 RB 59 (1949) 62-68

(= s Lambot 20)380 PL 391675-1683381 PL 391683-1684386 PL 391695-1697389 RB 58 (1948) 43-52 [271]390 PL 391705-1706392(2-6) PL 391710-1713 [272]393 RechAug 28 (1995) 82-83

[273]395 PL 391716-1717396 PL 391717-1718

s Caillau Sermones ab AB Caillau etB Saint-Yves editi

147 MA 1243-245 (= s 277A)157 MA 1245-247 (= s 293E)

(cf s frg Verbr 39)25 MA 1248-251 (= s 73A)26 MA 1252-255 (= s 94A)211 MA 1256-264 (= s 112A)

(219 MA 1265-271 (= s 346A)cf s Dolbeau 5) [274]

292 MA 1272-274 (= s 346C)s Casin Sermones in bibliotheca

Casinensi editi1133-138 = s 2961144-146 = s 3171161-162 = s frg Verbr 25276-77 MA 1413-415 (= s 265B)2114-115 MA 1416-418 (= s 97A)

(cf s Dolbeau 25182021)[275]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

2136 [276] MA 1418-419 (= s 145A)s Denis Sermones a M Denis editi

2 MA 111-17 (= s 223A)[201]

3 MA 118-20 (= s 228B)4 MA 121-22 (= s 375A)5 MA 123-29 (= s 375B)6 = s 2298 MA 135-38 (= s 260A)9 CCL 41378-380

(= s 29A) [211]11 MA 143-50 (= s 308A)12 MA 150-55 (= s 147A)13 MA 155-64 (= s 305A)14 MA 165-70 (= s 313A)15 MA 170-74 (= s 313B)16 MA 175-80 (= s 299D)17 MA 181-89 (= s 301A)18 MA 190-97 (= s 306B)

[277]19 MA 198-111 (= s 162A)20 CCL 41218-229

(= s 16A) [206]21 CCL 41203-211

(= s 15A) [206]22 MA 1133-135 (= s 313F)23 CCL 41418-422

(= s 33A) [211]24 MA 1141-155 (= s 113A)25 MA 1155-164 (= s 72A)

s Dolbeau Sermones a F Dolbeau editi[204]

1 REAug 35 (1989) 432(= s 214A)

2 (= s Mogunt 5) Dolbeau Vingt-six 328-344 (= REAug 38 (1992)63-79) (= s 359B) [278]

3 (= s Mogunt 7) Dolbeau Vingt-six 484-495 (= REAug 39 (1993)384-395) (= s 293A auct)(cf s Frangip 7) [279]

4 (= s Mogunt 9) Dolbeau Vingt-six 511-520 (= REAug 39 (1993)411-420) (= s 299A auct)(cf s Mai 19) [280]

5 (= s Mogunt 12) Dolbeau Vingt-six 435-449 (= REAug 39 (1993)73-87) (= s 114B)(cf s Caillau 219) [281]

6 (= s Mogunt 13) Dolbeau Vingt-six 459-468 (= REAug 39 (1993)97-106) (= s 23B) [282]

7 (= s Mogunt 15) Dolbeau Vingt-six 302-303 (= REAug 37 (1991)294-295) (= s 142 auct)

8 (= s Mogunt 21) Dolbeau Vingt-six 23-28 (= RB 101 (1991)244-249) (= s 29B) [283]

9 (= s Mogunt 24) Dolbeau Vingt-six 30-35 (= RB 101 (1991)251-256) (= s 28A)(cf s Fransen 1 = s frgVerbr 4) [284] [204]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

10 (= s Mogunt 27) Dolbeau Vingt-six 45-56 (= RB 102 (1992)52-63) (= s 162C)(cf s frg Verbr 14) [285]

11 (= s Mogunt 40) Dolbeau Vingt-six 59-67 (= RB 102 (1992)66-74) (= s 90A) [286]

12 (= s Mogunt 41) Dolbeau Vingt-six 77-84 (= RB 102 (1992)275-282) (= s 354A)(cf s frg Verbr 46) [287]

13 (= s Mogunt 42) Dolbeau Vingt-six 90-99 (= RB 102 (1992)288-297) (= s 159A) [288]

14 (= s Mogunt 44) Dolbeau Vingt-six 107-114 (= RB 103 (1993)313-320) (= s 352A) [289]

15 (= s Mogunt 45) Dolbeau Vingt-six 196-203 (= AB 110 (1992)282-289)625-626 (= s 283auct) (cf s 283) [290]

16 (= s Mogunt 46-47) Dolbeau Vingt-six 121-132 (= RB 103 (1993)327-338) (= s 72 auct)(cf s 72) [291]

17 (= s Mogunt 48) Dolbeau Vingt-six 140-147 (= RB 104 (1994)41-48) (= s 110A) [292]

18 (= s Mogunt 50) Dolbeau Vingt-six 210-218 (= AB 110 (1992)296-304) (= s 306E) [293]

19 (= s Mogunt 51) Dolbeau Vingt-six 155-165 (= RB 104 (1994)56-66) (= s 130A) [294]

20 (= s Mogunt 52) Dolbeau Vingt-six 168-171 (= RB 104 (1994)69-72) (= s 14A) [292]

21 (= s Mogunt 54) Dolbeau Vingt-six 279-296 (= REAug 37 (1991)271-288) (= s 159B) [295]

22 (= s Mogunt 55) Dolbeau Vingt-six 553-578 (= REAug 40 (1994)171-196) (= s 341 auct)(cf s 341 s frg Verbr 2-3)[296]

23 (= s Mogunt 59) Dolbeau Vingt-six 593-615 (= VLAGLB 242(1993) 537-559) (= s 374auct) (cf s 374) [297]

24 (= s Mogunt 60) Dolbeau Vingt-six 232-242 (= REAug 37 (1991)42-52) (= s 360A) [298]

25 (= s Mogunt 61) Dolbeau Vingt-six 248-267 (= REAug 37 (1991)58-77) (= s 360B)(cf s Casin 2114-115)[299]

26 (= s Mogunt 62) Dolbeau Vingt-six 366-417 (= RechAug 26 (1992)90-141) (= s 198 auct)(cf s 198 s frg Verbr15-20 21-23) [300] [204]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

27 (= s Mogunt 63) Dolbeau Vingt-six 311-314 (= REAug 37 (1991)303-306) (= s 360C)[301]

28 Dolbeau Preacuted (174)-(182)(193) (= s 20B)[302]

29 Dolbeau Preacuted (233)-(240) (cf s frg 1) [303]

30 Dolbeau Preacuted (257)-(267) (= s 348A auct)(cf s frg Verbr 44) [304]

s Erfurt Sermones ErfordiensesBibliothecae Amplonianae abI Schiller (45) DWeber (26)C Weidmann (13) editi [204]

1 WSt 121 (2008) 260-264(= s 282 auct) [305]

2 WSt 122 (2009) 184-188(= s 350D) [306]

3 WSt 122 (2009) 195-200(= s 350E) [307]

4 WSt 122 (2009) 207-213(= s 350F = s 164A auct= s Lambot 28 auct) [308]

5 WSt 121 (2008) 271-274(= s 362A) [309]

6 WSt 121 (2008) 283-284(= s 313G) [310]

s Etaix Sermones a R Etaix editi1 = s 65A2 etaix 435-437

(= REAug 26 (1980)70-72) (= s 196A)

3 REAug 28 (1982) 253-254 (= s 350C)(cf s Haffner 1) [218]

4 etaix 380 (= RB 98(1988) 12) (= s 204A)

s Frangip Sermones ab OF Frangipaneediti

1 = s 82 = s 3393 = s 3454 = s 1895 MA 1212-219 (= s 163B)6 MA 1219-222 (= s 335A)

(7 MA 1223-226 (= s 293A)cf s Dolbeau 3) [311]

8 MA 1227-231 (= s 293B)9 MA 1232-237 (= s 114A)

s Fransen Sermo ab I Fransen editus(1 RB 84 (1974) 252 (= s frg

Verbr 4) (= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

s frg Sermonum fragmenta(1 REAug 41 (1995) 22-23

cf s Dolbeau 29) [313](2 CSEL 91899-903

(= s 348A) (cf s frgVerbr 44)cf s Dolbeau 30) [314]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 2: Augustinus Lex Ikon

Augustinus-LexikonHerausgegeben von Edited by Editeacute par

Cornelius Mayer

In Verbindung mit In association with En association avec

Isabelle Bochet Robert Dodaro Franccedilois DolbeauVolker Henning Drecoll Therese Fuhrer

Wolfgang Huumlbner Martin Kloumlckener Serge Lancel (dagger)Goulven Madec (dagger) Christof Muumlller James J OrsquoDonnell

Alfred Schindler Antonie Wlosok

Redaktion Redaction Reacutedaction

Andreas EJ Grote

Vol 3

Verlag Publishers EditionsSchwabe AG Basel

2004-2010

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AUGUSTINS WERKE UND KRITISCHE EDITIONEN [1]AUGUSTINErsquoS WORKS AND CRITICAL EDITIONS [1]

LES ŒUVRES DrsquoAUGUSTIN ET LEURS EDITIONS CRITIQUES [1]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

Acad De Academicis libri tres CCL 293-61 [2]c Adim Contra Adimantum Manichei CSEL 251115-190 [3] [a]

discipulum liber unusadm Admonitio Donatistarum de

Maximianistis liber unus(deperditus)

adn Iob Adnotationes in Iob liber unus CSEL 282509-628 [4]c adu leg Contra aduersarium legis et CCL 4935-131 [5]

prophetarum libri duoAduersarii uerba = Aduers Ac adu leg

adult De adulterinis coniugiis libri CSEL 41347-410 [6]coniug duo

agon De agone christiano liber unus CSEL 41101-138 [7]an et or De anima et eius origine libri CSEL 60303-419 [8]

quattuorVictoris uerba = Vinc Vict Aan et or

an quant De animae quantitate liber unus CSEL 89131-231 [9]arithm De arithmetica (deperditus)bapt De baptismo libri septem CSEL 51145-375 [10]beata u De beata uita liber unus CCL 2965-85 [11]b coniug De bono coniugali liber unus CSEL 41187-231 [12]b uid De bono uiduitatis CSEL 41305-343breuic Breuiculus conlationis cum CCL 149A261-306 [13]

Donatistis libri tresDonatistarum uerba = DonatistA breuic

cat rud De cathecizandis rudibus liber CCL 46121-178 [14]unus

cath fr Ad catholicos fratres liber unus CSEL 52231-322 [15]Donatistarum uel Petilianiuerba = Donatist A cath fr

c Cent Contra quod attulit Centuriusa Donatistis liber unus(deperditus)

ciu De ciuitate dei libri uiginti duo CCL 471-314 48321-866Epistula pp III-IV edita = ep [16]1AHaud genuinus uidetur (sed anteEugipp exc Aug confectus)lsaquobreuiculusrsaquo = ciu breu [17]

conf Confessionum libri tredecim CCL 271-273 [18]conl Max Conlatio cum Maximino CCL 87A383-470 [19]

Arrianorum episcopoMaximini uerba = Maximin Aconl Max

cons eu De consensu euangelistarum CSEL 431-6281-418 [20]libri quattuorHaud genuina (sed ante Eugippexc Aug confecta) lsaquocapitularsaquo(lsaquoquaestionesrsaquo) = cons eu cap[21]

cont De continentia liber unus CSEL 41141-183 [22]correct De correctione Donatistarum CSEL 571-44

liber unus (= ep 185)corrept De correptione et gratia liber CSEL 92219-280 [23]

unus

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

Cresc Ad Cresconium grammaticum CSEL 52325-582 [24]partis Donati libri quattuorCresconii uerba = Cresc ACresc330 = Gest conc Cirt ACresc 330362 4547 = Postul approcos A Cresc 362 4547381 = Epist imp Constant ACresc 381 (= Epist impConstant A ep 884)458 = Gest ap Seran procosA Cresc 458Sententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [25]

cura mort De cura pro mortuis gerenda ad CSEL 41621-660 [26]Paulinum episcopum liber unus

dial De dialectica pinborG 83-120 [27]disc chr De disciplina christiana CCL 46207-224 [28]diu qu De diuersis quaestionibus CCL 44A11-249 [29]

octoginta tribus liber unusdiuin daem De diuinatione daemonum liber CSEL 41599-618 [30]

unusdoctr chr De doctrina christiana libri siMonetti 6-362 [31]

quattuorc Don Contra Donatistas liber unus CSEL 5397-162 [32]

Sententia concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [33]

duab an De duabus animabus liber unus CSEL 25151-80 [34]Dulc qu De octo Dulcitii quaestionibus CCL 44A253-297 [35]

liber unusDulcitii quaestiones = Dulc ADulc qu

Emer Gesta cum Emerito Donatis- CSEL 53181-196tarum episcopo liber unus57 = ep 128Sententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [36]

Emer Don Ad Emeritum episcopumDonatistarum post conlationemliber unus (deperditus)

en Ps Enarrationes in Psalmos CCL 381-616 39623-1417 401425-2196 [37]

1-32 (expos) Csel 931a67-409 [38]51-60 Csel 94151-423 [39]65 Muumlller 48-100 [40]

119-133 CSEL 95337-340 [41]134-140 CSEL 95423-228 [42]141-150 CSEL 95525-304 [43]

Oratio A ascripta (quaegenuina uidetur) (p 219628-37) = en Ps orat36220 = Epist Maxim A enPs 36220 (praeter ipsius Arecitantis uerba)

ench De fide spe et caritate liber unus CCL 4649-114 [44]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

ep Epistulae [45]1 CSEL 3411-32 CSEL 3413-43 CSEL 3414-94 CSEL 3419-117 CSEL 34113-18 [46]9 CSEL 34120-22

10 CSEL 34122-25 [46]11 CSEL 34125-2812 CSEL 3412913 CSEL 34130-3214 CSEL 34132-3515 CSEL 34135-3617 CSEL 34139-4418 CSEL 34144-45 [47]19 CSEL 34146-4720 CSEL 34147-49 [46]21 CSEL 34149-5422 CSEL 34154-6223 CSEL 34163-7326 CSEL 34183-8827 CSEL 34195-10228 CSEL 341103-11329 CSEL 341114-12231 CSEL 3421-833 CSEL 34218-2334 CSEL 34223-2735 CSEL 34227-3136 CSEL 34231-62 [48]37 CSEL 34263-64 [49]38 CSEL 34264-6640 CSEL 34269-8141 CSEL 34281-8442 CSEL 3428443 CSEL 34285-109 [46]44 CSEL 342109-12145 CSEL 342122-12347 CSEL 342129-13648 CSEL 342137-14049 CSEL 342140-14250 CSEL 34214351 CSEL 342144-14952 CSEL 342149-15153 CSEL 342152-1585455 = Ad inquisitiones Ianuarii libri CSEL 342158-168169-

duo (inq Ian) 213 [46]56 CSEL 342213-21557 CSEL 342215-21658 CSEL 342216-21959 CSEL 342219-22060 CSEL 342221-22261 CSEL 342222-22462 CSEL 342224-22663 CSEL 342226-22964 CSEL 342229-23265 CSEL 342232-234 [50]66 CSEL 342235-23667 CSEL 342237-23969 CSEL 342243-246 [48]70 CSEL 342246-24771 CSEL 342248-25573 CSEL 342263-278 [51]74 CSEL 34227976 CSEL 342324-328

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

77 CSEL 342329-33078 CSEL 342331-34579 CSEL 342345-34680 CSEL 342346-34982 CSEL 342351-38783 CSEL 342388-392 [46]84 CSEL 342392-39385 CSEL 342394-39586 CSEL 342396-39787 CSEL 342397-406 [46]88 CSEL 342407-41989 CSEL 342419-42591 CSEL 342427-435 [52]92 CSEL 342436-44492A CSEL 342444-44593 CSEL 342445-496 [48]95 CSEL 342506-51396 CSEL 342514-51697 CSEL 342516-52098 CSEL 342520-53399 CSEL 342533-535 [48]

100 CSEL 342535-538101 CSEL 342539-543102 = Quaestiones expositae contra CSEL 342544-578 [48]

paganos numero sex (qu c pag)104 CSEL 342582-595 [52]105 CSEL 342595-610106 CSEL 342610-611108 CSEL 342612-634 [46]110 CSEL 342638-642 [46]111 CSEL 342642-657 [53]112 CSEL 342657-659113 CSEL 342659-660114 CSEL 342660-661115 CSEL 342661-662116 CSEL 342663118 CSEL 342665-698 [54]120 CSEL 342704-722 [55]122 CSEL 342742-744124 CSEL 441-2125 CSEL 443-7126 CSEL 447-18127 CSEL 4419-29 [48]128 = Emer 57 CSEL 4430-34 [56]129 CSEL 4434-39 [57]130 CSEL 4440-77131 CSEL 4477-79132 CSEL 4479-80133 CSEL 4480-84134 CSEL 4484-88137 CSEL 4496-125 [58]138 CSEL 44126-148139 CSEL 44148-154140 = De gratia testamenti noui ad CSEL 44155-234 [48]

Honoratum liber unus(gr t nou)

141 = Conc Zert a 412 A ep 141 CSEL 44235-246 [59]142 CSEL 44247-250143 CSEL 44250-262144 CSEL 44262-266145 CSEL 44266-273 [48]146 = gest Pel 52 CSEL 44273-274 [60]147 = De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(uid deo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

148 CSEL 44332-347149 CSEL 44348-380150 CSEL 44380-382151 CSEL 44382-392 [46]153 CSEL 44395-427155 CSEL 44430-447 [61]157 CSEL 44449-488159 CSEL 44497-502162 CSEL 44511-520164 CSEL 44521-541166 = De origine animae (orig an) CSEL 44545-585167 = De sententia Iacobi (sent Iac) CSEL 44586-609169 CSEL 44611-622170 CSEL 44622-631171 CSEL 44631-632171A CSEL 44632-636 [62]173 CSEL 44640-648173A WSt 84 (1971) 230-232174 = trin prol CSEL 44650-651 [63]175 = Conc Carth a 416 A ep 175 CSEL 44652-662 [48]176 = Conc Mileuit a 416 A ep 176 CSEL 44663-668177 CSEL 44669-688 [48]178 CSEL 44689-691179 CSEL 44691-697180 CSEL 44697-700184A CSEL 44732-736 [64]185 = De correctione Donatistarum CSEL 571-44

liber unus (correct)185A CSEL 5744186 CSEL 5745-80187 = De praesentia dei ad CSEL 5781-119

Dardanum liber unus (praes dei)188 CSEL 57119-130189 CSEL 57131-137190 CSEL 57137-162191 CSEL 57162-165192 CSEL 57165-167193 (1939-13 = Dulc qu 32-6) CSEL 57167-175194 CSEL 57176-214196 CSEL 57216-230197 CSEL 57231-235199 [65] CSEL 57243-292200 CSEL 57293-295 [66]202A CSEL 57302-315 [67]203 CSEL 57315-317204 CSEL 57317-322205 CSEL 57323-339 [68]206 CSEL 57340207 CSEL 57341-342208 CSEL 57342-347209 CSEL 57347-353210 CSEL 57353-356211 (2111-4 = reg 1) CSEL 57356-371 [69]212 CSEL 57371-372213 CSEL 57372-379214 CSEL 57380-387215 CSEL 57387-396215A CSEL 58XCIII217 CSEL 57403-425218 CSEL 57425-428219 CSEL 57428-431 [70]220 CSEL 57431-441222 CSEL 57446-449 [71]224 CSEL 57451-454 [72]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 CSEL 57481-483228 CSEL 57484-496 [73]229 CSEL 57497-498231 CSEL 57504-510232 CSEL 57511-517233 CSEL 57517-518235 CSEL 57521-523236 CSEL 57523-525237 CSEL 57526-532238 CSEL 57533-556239 CSEL 57556-559241 CSEL 57560-562242 CSEL 57563-567243 CSEL 57568-579244 CSEL 57580-581245 CSEL 57581-583246 CSEL 57583-585247 CSEL 57585-589248 CSEL 57589-591249 CSEL 57592-593250 CSEL 57593-598

(250A (= ep 15) CSEL 57598-599)251 CSEL 57599-600252 CSEL 57600253 CSEL 57600-601254 CSEL 57601-602255 CSEL 57602-603256 CSEL 57603257 CSEL 57604258 CSEL 57605-610259 CSEL 57611-615261 CSEL 57617-620262 CSEL 57621-631263 CSEL 57631-634264 CSEL 57635-638265 CSEL 57638-646266 CSEL 57647-650267 CSEL 57651 [74]268 CSEL 57652-654269 CSEL 57654-655

5 = Nebrid A ep 5 CSEL 341116 = Nebrid A ep 6 CSEL 34111-138 = Nebrid A ep 8 CSEL 34118-19

16 = Max Madaur A ep 16 CSEL 34137-3924 = Paul Nol epist 3 CSEL 34173-78 [75]25 = Paul Nol epist 4 CSEL 34178-83 [76]26 app = Licent carm ad Aug Cutino 97-102 [77]30 = Paul Nol epist 6 CSEL 341123-125 [78]32 = Paul Nol epist 7+8 CSEL 3428-18 [79]39 = Hier epist 103 CSEL 34267-68 [80]46 = Public A ep 46 CSEL 342123-12968 = Hier epist 102 CSEL 342240-243 [81]72 = Hier epist 105 CSEL 342255-262 [82]75 = Hier epist 112 CSEL 342280-324 [83]81 = Hier epist 115 CSEL 342350-351 [84]882 = Anulin A ep 882 CSEL 342408 [85]884 = Epist imp Constant A ep CSEL 342410-411 [86]

884 (= Epist imp Constant ACresc 381)

90 = Nectar A ep 90 CSEL 342426-427 [87]94 = Paul Nol epist 45 CSEL 342497-505 [88]

103 = Nectar A ep 103 CSEL 342578-581 [87]107 = Max A ep 107 CSEL 342611-612109 = Seu A ep 109 CSEL 342634-638

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

117 = Diosc A ep 117 CSEL 342663-664 [89]119 = Consent A ep 119 CSEL 342698-704 [90]121 = Paul Nol epist 50 CSEL 342723-742 [91]123 = Hier epist 142 CSEL 342745-746 [92]135 = Volus A ep 135 CSEL 4489-92136 = Marcell A ep 136 CSEL 4493-96152 = Macedon A ep 152 CSEL 44393-395154 = Macedon A ep 154 CSEL 44428-430 [93]156 = Hil A ep 156 [94] CSEL 44448-449158 = Euod A ep 158 CSEL 44488-497160 = Euod A ep 160 CSEL 44503-506161 = Euod A ep 161 CSEL 44507-511163 = Euod A ep 163 CSEL 44 520-521165 = Hier epist 126 CSEL 44541-545 [95]168 = TimasA ep 168 = gest Pel 48 CSEL 44610-611 [96]172 = Hier epist 134 CSEL 44636-639 [97]181 = Epist pontif 321 A ep 181 CSEL 44701-715182 = Epist pontif 322 A ep 182 CSEL 44715-723183 = Auell 41 CSEL 44724-730 [98]184 = Epist pontif 297 A ep 184 CSEL 4473119023 = Epist pontif 343 A ep 19023 CSEL 57158-160195 = Hier epist 141 CSEL 57214-216 [99]198 = Hesych A ep 198 CSEL 57235-242201 = Edict imp Honor Theod A CSEL 57296-299

ep 201202 = Hier epist 143 CSEL 57299-301 [100]216 = Valent A ep 216 CSEL 57396-402221 = Quodu A ep 221 CSEL 57442-446 [101]223 = Quodu A ep 223 CSEL 57449-451 [102]225 = Prosp epist 1 CSEL 57454-468226 = Hil A ep 226 [103] CSEL 57468-481230 = Dar A ep 230 CSEL 57499-503234 = Longin A ep 234 CSEL 57519-521240 = Pascent A ep 240 CSEL 57559-560260 = Audax A ep 260 CSEL 57616-617270 = Anon A ep 270 CSEL 57655-656 [104]

ep Epistulae ab I Divjak repertae(asterisco designatae)

1 CSEL 883-6 [105]1A CSEL 887-9 [106]2 CSEL 889-21 [107]3 CSEL 8821-25 [108]4 CSEL 8826-29 [109]5 CSEL 8829-31 [110]6 CSEL 8832-38 [111]7 CSEL 8839-40 [112]8 CSEL 8841-42 [113]9 CSEL 8843-45 [114]

10 CSEL 8846-51 [115]13 CSEL 8880-82 [116]14 CSEL 8883 [117]15 CSEL 8884-86 [118]16 CSEL 8886-87 [119]17 CSEL 8888 [120]18 CSEL 8889-90 [121]19 CSEL 8891-93 [122]20 CSEL 8894-112 [123]21 CSEL 88112-113 [124]22 CSEL 88113-119 [125]23 CSEL 88120-121 [126]23A CSEL 88121-125 [127]24 CSEL 88126-127 [128]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

25 CSEL 88128 [129]26 CSEL 88129-130 [130]28 CSEL 88133-137 [131]29 CSEL 88137-138 [132]11 = Consent A ep 11 CSEL 8851-70 [133]12 = Consent A ep 12 CSEL 8870-80 [134]152 = Alyp A ep 152 CSEL 8884 [135]27 = Hier A ep 27 CSEL 88130-133 [136]

c ep Don Contra epistulam Donatiheretici liber unus (deperditus)

ep Io tr In epistulam Iohannis ad PL 351977-2062 [137]Parthos tractatus decem

c ep Man Contra epistulam Manichaei CSEL 251193-248 [138]quam uocant fundamenti liber [b]unusManichaei uerba = Manich Ac ep Man (= Manich epistfund frgg 1-11 FelDMann)

c ep Parm Contra epistulam Parmeniani CSEL 5119-141 [139]libri tresParmeniani uerba = Parm Ac ep ParmSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [140]

c ep Pel Contra duas epistulas Pelagia- CSEL 60423-570 [141]norum libri quattuor11-3 = Bonif I epist 6Iuliani sociorumque uerba =Iulian A c ep Pel [142]

ep Rm Epistulae ad Romanos inchoata CSEL 84145-181 [143]inch expositio liber unus

exc urb De excidio urbis Romae CCL 46249-262 [144]exp Gal Expositio epistulae ad Galatas CSEL 8455-141 [145]

liber unusexp Iac Expositio epistulae Iacobi ad

duodecim tribus (deperdita)[146]

exp prop Expositio quarundam CSEL 843-52 [147] [c]Rm propositionum ex epistula

apostoli ad Romanosc Faust Contra Faustum Manicheum CSEL 251251-797 [148]

libri triginta tresFausti uerba = FaustA c Faust

c Fel Contra Felicem Manicheum CSEL 252801-852 [149]libri duoFelicis uerba = Fel A c FelEpistulae Manichaei initium(11) = Manich A c Fel 11

f et op De fide et operibus liber unus CSEL 4135-97f et symb De fide et symbolo liber unus CSEL 413-32 [150]f inuis De fide rerum inuisibilium CCL 461-19 [151]c Fort Acta contra Fortunatum CSEL 25183-112 [152]

Manicheum liber unusFortunati uerba = Fort Ac Fort

c Gaud Contra Gaudentium Donatis- CSEL 53201-274 [153]tarum episcopum libri duoGaudentii epistularum frag-menta = Gaud A c GaudSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [154]

geom De geometrica (deperditus)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

gest Pel De gestis Pelagii liber unus CSEL 4251-122 [155]48 = Timas A ep 16852 = ep 146Caelestii uerba = Caelest Agest PelPelagii uerba = Pelag A gestPel

Gn litt De Genesi ad litteram libri CSEL 2813-435 [156] [b]duodecimHaud genuina (sed ab Eugippexc Aug confecta uidentur)lsaquocapitularsaquo = Gn litt cap [157]

Gn litt inp De Genesi ad litteram liber CSEL 281459-503 [158]unus inperfectus [b]

Gn adu De Genesi aduersus Manicheos CSEL 9167-172 [159]Man libri duo

gramm De grammatica Ars pro Weber 7-31 [160]((prol- fratrum mediocritate breuiata114))gramm De grammatica Regulae Keil 496-524gr et lib De gratia et libero arbitrio PL 44881-912

arb liber unusgr et pecc De gratia Christi et de peccato CSEL 42125-206 [161]

or originali libri duoCaelestii uerba = Caelest Agr et pecc orPelagii uerba = Pelag A gr etpecc or

gr t nou De gratia testamenti noui ad CSEL 44155-234 [48]Honoratum liber unus (= ep 140)

haer De haeresibus ad Quoduultdeum CCL 46286-345 [162]liber unusEpistulae pp 273-275276-277278-279280-281 editae = QuoduA ep 221 ep 222 Quodu A ep223 ep 224Appendix (pp 349-351) =Ps A haer app [163]

c Hil Contra Hilarum liber unus(deperditus)

imm an De immortalitate animae liber CSEL 89101-128 [164]unus

inq Ian Ad inquisitiones Ianuarii libri CSEL 342158-168169-duo (= ep 5455) 213 [46]

Io eu tr In Iohannis euangelium tractatus CCL 361-688 [165]CXXIV

adu Iud Aduersus Iudaeos PL 4251-64 [166]c Iul Contra Iulianum libri sex PL 44641-874 [167]

Iuliani uerba = Iulian A c Iul[168]Reticii uerba (17) = Retic Ac Iul 17

c Iul imp Contra Iulianum opus imper-fectum

1-3 CSEL 8513-506 [169]4-6 CSEL 8523-464 [170]

Iuliani uerba = Iulian A c Iulimp [171]Reticii uerba (155) = Retic Ac Iul imp 155

lib arb De libero arbitrio libri tres CSEL 743-154 [172] [c]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

c litt Pet Contra litteras Petiliani libri tres CSEL 523-227 [173]Petiliani uerba = Petil A c littPetSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [174]

loc Locutionum libri septem CCL 33381-465 [175]mag De magistro liber unus CCL 29157-203 [176]Max De Maximianistis contra

Donatistas liber unus(deperditus)

c Max Contra Maximinum Arrianum CCL 87A491-692 [177]mend De mendacio liber unus CSEL 41413-466 [178]c mend Contra mendacium liber unus CSEL 41469-528 [179]mor De moribus ecclesiae catholicae CSEL 903-156 [180]

et de moribus Manicheorumlibri duo

mus De musica libri sex PL 321081-1194 [181]6 jaCobsson 6-116 [182]

nat b De natura boni liber unus CSEL 252855-889 [183]Manichaei uerba = Manich Anat b

nat et gr De natura et gratia liber unus CSEL 60233-299 [184]Pelagii uerba = Pelag A natet gr

c n Don Contra nescio quem Donatistamliber unus (deperditus)

nupt et De nuptiis et concupiscentia ad CSEL 42211-319 [185]conc Valerium libri duo

Epistula pp 209-210 edita= ep 200Iuliani uerba = Iulian A nuptet conc [186]

op mon De opere monachorum liber CSEL 41531-596unus

ord De ordine libri duo CSEL 63121-185 [187]orig an De origine animae (= ep 166) CSEL 44545-585pat De patientia liber unus CSEL 41663-691 [188]c p Don Contra partem Donati libri duo

(deperditi)pecc mer De peccatorum meritis et remis- CSEL 603-151 [189]

sione et de baptismo paruulorumad Marcellinum libri tresPelagii sectatorumque uerba =Pelag A pecc mer

perf iust De perfectione iustitiae hominis CSEL 423-48 [190]liber unusCaelestii uerba = Caelest Aperf iust

perseu De dono perseuerantiae liber ad PL 45993-1034 [191]Prosperum et Hilarium secundus

phil De philosophia (deperditus)praed sanct De praedestinatione sanctorum PL 44959-992

liber ad Prosperum et Hilariumprimus

praes dei De praesentia dei ad Dardanum CSEL 5781-119liber unus (= ep 187)

c Prisc Contra Priscillianistas liber unus CCL 49165-178180 [192]prob et test Probationum et testimoniorum

contra Donatistas liber unus(deperditus)

ps c Don Psalmus contra partem Donati anastasi 44-70 [193]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

pulch De pulchro et apto (deperditus)qu Quaestionum libri septem CCL 331-377 [194]qu eu Quaestiones euangeliorum CCL 44B1-118 [195]

libri duoAppendix (pp 119-140)= qu Mt

qu Mt Quaestiones XVI in Matthaeum CCL 44B119-140 [196][172 et 3-5] (p 140 n)= qu uet t prol et 1-3

qu c pag Quaestiones expositae contra CSEL 342544-578 [48]paganos numero sex (= ep 102)

qu uet t De octo quaestionibus ex ueteri CCL 33469-472 [197]testamentoprol et 1-3 = qu Mt [172 et 3-5]

reg 1 Regula Obiurgatio verheijen 105-107 [198](= ep 2111-4)

reg 2 Regula Ordo monasterii verheijen 148-152 [198]reg 3 Regula Praeceptum verheijen 417-437 [199]retr Retractationum libri duo CCL 57(1-)5-143 [200]

Appendicula (Hipponensis) [d]operum post retr conscriptorum(p 143 et [200]) = retr app [201]

rhet De rethorica GioMini 35-76c Sec Contra Secundinum Manicheum CSEL 252905-947 [202]

liber unusSecundini epistula = Secundinepist [203]

sent Iac De sententia Iacobi (= ep 167) CSEL 44586-609s Sermones [204]

1 CCL 413-6 [205]2 CCL 419-16 [206]3 RB 84 (1974) 250

(= s frg Verbr 1)4 CCL 4120-48 [205]

(4A = s frg Verbr 2-3cf s Dolbeau 22)

5 CCL 4150-60 [206]6 CCL 4162-67 [205]7 CCL 4170-76 [207]8 CCL 4179-99

(= s Frangip 1) [208]9 CCL 41105-151 [207]

10 CCL 41153-159 [205]11 CCL 41161-163 [208]12 CCL 41165-174 [209]13 CCL 41177-183 [206]14 CCL 41185-191 [206]14A = s Dolbeau 2015 CCL 41193-201 [206]15A = s Denis 2116 CCL 41213-216 [206]16A = s Denis 2016B = s Mai 1717 CCL 41237-243 [210]18 CCL 41245-25019 CCL 41252-258 [211]20 CCL 41261-267 [212]20A = s Lambot 2420B = s Dolbeau 2821 CCL 41276-286 [211]22 CCL 41289-301 [210]22A = s Mai 1523 CCL 41309-319 [212]23A = s Mai 16

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

23B = s Dolbeau 624 CCL 41326-333 [212]25 CCL 41335-339 [211]25A = s Morin 1226 CCL 41348-359 [211]27 CCL 41361-366 [213]28 CCL 41368-371 [211]28A = s Dolbeau 9 (cf s Fransen 1

s frg Verbr 4)29 CCL 41373-37629A = s Denis 929B = s Dolbeau 830 CCL 41382-389 [211]31 CCL 41391-39632 CCL 41398-411 [211]33 CCL 41413-416 [211]33A = s Denis 2334 CCL 41424-42735 CCL 41429-43136 CCL 41434-44337 CCL 41446-473 [211]38 CCL 41476-48739 CCL 41489-492 [211]

(40 cf s 339)41 CCL 41495-50242 CCL 41504-50643 CCL 41508-512 [214]45 CCL 41515-526 [215]46 CCL 41529-570 [216]47 CCL 41572-604 [216]48 CCL 41606-611 [216]49 CCL 41614-623 [216]49A = s frg Verbr 550 CCL 41625-633 [217]51 CCL 41Aa9-50 [218]52 CCL 41Aa58-81 [219]53 CCL 41Aa88-10453A CCL 41Aa111-123

(= s Morin 11) [220]54 CCL 41Aa130-135 [221]55 CCL 41Aa142-146 [222]56 CCL 41Aa153-17157 CCL 41Aa178-19158 CCL 41Aa199-213 [218]59 auct CCL 41Aa221-22760 auct CCL 41Aa236-247

(= s Lambot 19)60A CCL 41Aa253-257

(= s Mai 26)61 CCL 41Aa265-276 [223]61A CCL 41Aa282-288

(= s Wilm 12)62 CCL 41Aa296-314 [212]62A CCL 41Aa320-322

(= s Morin 6)63 CCL 41Aa328-329 [224]63A CCL 41Aa336-339

(= s Mai 25)63B CCL 41Aa345-346

(= s Morin 7)64 auct CCL 41Aa353-360

(= s Lambot 12)64A CCL 41Aa365-368

(= s Mai 20)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXVII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

65 CCL 41Aa375-38465A CCL 41Aa391-401

(= s Etaix 1)66 CCL 41Aa408-41267 CCL 41Aa420-430 [225]68 auct CCL 41Aa437-453

(= s Mai 126) [229]69 CCL 41Aa460-464 [226]70 CCL 41Aa470-474 [212]

[227]70A CCL 41Aa480-483

(= s Mai 127) [218]71 IPM 45 (2006) 177-238

[228](72 Forma fut 800-804

cf s Dolbeau 16) [230]72 auct = s Dolbeau 1672A = s Denis 2573 PL 38470-47273A = s Caillau 2574 PL 38472-47475 PL 38475-479 [231]76 Eulog 56-6377 PL 38483-49077A = s Guelf 3377B = s Morin 1677C = s frg Verbr 778 PL 38490-49379 PL 3849379A = s Lambot 1780 PL 38493-498 [214]81 PL 38499-50682 PL 38506-51483 PL 38514-51984 AevInter 71-7385 PL 38520-52386 PL 38523-53087 PL 38530-53988 RB 94 (1984) 74-10189 PL 38553-55890 PL 38559-56690A = s Dolbeau 1191 PL 38567-57192 PL 38572-573 [212]93 PL 38573-58094 PL 38580-58194A = s Caillau 2695 PL 38581-58496 PL 38584-589 [232]97 RB 78 (1968) 216-21997A = s Casin 2114-11598 PL 38591-59599 PL 38595-602

100 RB 104 (1994) 79-83101 SPM 1 (1950) 44-53

(= s Wilm 20)102 PL 38611-613103 PL 38613-616104 SPM 1 (1950) 54-60

(= s Guelf 29) [218]105 PL 38618-625 [233]105A = s Lambot 1106 PL 38625-627

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

107 PL 38627-632107A = s Lambot 5108 PL 38632-636109 PL 38636-638110 PL 3863841-44 [234]

+ MA 1640-644(= s Morin 13)

110A = s Dolbeau 17111 RB 57 (1947) 112-116

(= s Lambot 18)(cf s frg Verbr 8) [235]

112 IPM 45 (2006) 241-254[236]

112A = s Caillau 211113 PL 38648-652 [218]113A = s Denis 24113B = s Mai 13114 RB 73 (1963) 23-28114A = s Frangip 9114B = s Dolbeau 5115 PL 38655-657116 PL 38657-661117 PL 38661-671118 PL 38671-673119 PL 38673-676120 PL 38676-678121 SC 116 (1966) 222-232122 PL 38680-684123 PL 38684-686124 PL 38686-688125 PL 38688-698 [218]125A = s Mai 128126 RB 69 (1959) 183-190127 PL 38705-713 [218]128 PL 38713-720129 PL 38720-725130 PL 38725-728130A = s Dolbeau 19131 Aug(L) 54 (2004) 65-77132 PL 38734-737132A = s Mai 129133 PL 38737-742134 PL 38742-746135 PL 38746-750136 PL 38750-754136A = s Mai 130136B = s Lambot 10136C = s Lambot 11137 PL 38754-763 [237]138 PL 38763-769139 PL 38769-772139A = s Mai 125140 PL 38773-775140A = s Mai post s 174141 PL 38776-778142 MA 1695-705

(= s Wilm 11)142 auct = s Dolbeau 7143 PL 38784-787144 PL 38787-790145 PL 38791-796145A = s Casin 2136146 PL 38796-797

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

147 PL 38797-799147A = s Denis 12148 PL 38799-800149 PL 38800-807 [218]150 REAug 45 (1999) 39-49151 CCL 41Ba13-30 [238]152 CCL 41Ba33-46 [238]153 CCL 41Ba49-72 [238]154 CCL 41Ba75-101 [238]154A CCL 41Ba175-180

(= s Morin 4) [238]155 CCL 41Ba105-131 [238]156 CCL 41Ba135-161 [238]157 PL 38859-862158 PL 38862-867159 PL 38867-872 [239]159A = s Dolbeau 13159B = s Dolbeau 21160 PL 38872-877 [240]161 PL 38878-884162 PL 38885-889

(cf s frg Verbr 10)162A = s Denis 19162B = s frg Verbr 11 (s 3921)162C = s Dolbeau 10163 RB 115 (2005) 270-285163A = s Morin 10163B = s Frangip 5

(164 PL 38895-902)164A = s Erfurt 4

auct165 PL 38902-907 [241]166 SPM 1 (1950) 61-63167 PL 38909-911167A = s frg Verbr 12-13168 PL 38911-915169 PL 38915-926170 PL 38927-933171 PL 38933-935172 PL 38936-937173 PL 38937-939 [242]174 PL 38940-945 [243]175 PL 38945-949176 REAug 49 (2003) 111-121

(176A = s frgVerbr 14cf s Dolbeau 10)

177 SPM 1 (1950) 64-73178 PL 38960-966 [218]179 PL 38966-972179A = s Wilm 2180 PL 38972-979181 PL 38979-984182 PL 38984-988183 PL 38988-994184 SPM 1 (1950) 74-76185 PL 38997-999186 PL 38999-1000187 PL 381001-1003188 PL 381003-1005189 MA 1209-211

(= s Frangip 4)190 PL 381007-1009 [244]191 PL 381009-1011

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

192 PL 381011-1013 [245]193 PL 381013-1015194 PL 381015-1017195 PL 381017-1019196 PL 381019-1021196A = s Etaix 2

(197 = s frg Verbr 15-20cf s Dolbeau 26)

(198 PL 381024-1026cf s Dolbeau 26) [246]

198 auct = s Dolbeau 26(198A = s frg Verbr 21-23

cf s Dolbeau 26)199 PL 381026-1028200 PL 381028-1031201 PL 381031-1033202 PL 381033-1035203 PL 381035-1037204 AugBible 77-79204A = s Etaix 4205 PL 381039-1040206 PL 381041-1042207 PL 381042-1044208 PL 381044-1046209 PL 381046-1047 [218]210 PL 381047-1054211 SC 116 (1966) 154-172211A = s frg Verbr 24-25

(cf s Casin 1161-162)212 SC 116 (1966) 174-184213 MA 1441-450

(= s Guelf 1)214 RB 72 (1962) 14-21 [247]214A = s Dolbeau 1215 RB 68 (1958) 18-25216 PL 381076-1082217 MA 1596-601

(= s Morin 3)218 Aug 34 (1994) 364-369

(cf s frg Verbr 27)218A = s frg Verbr 2628218B = s Guelf 2218C = s Guelf 3219 PL 381087-1088 [218]220 PL 381089221 SC 116 (1966) 210-220

(= s Guelf 5)222 PL 381091223 PL 381092-1093223A = s Denis 2223B = s Guelf 4223C = s Guelf 6223D = s Wilm 4223E = s Wilm 5223F = s Wilm 6223G = s Wilm 7223H = s Wilm 14223I = s Wilm 15223J = s Wilm 16223K = s Wilm 17224 RB 79 (1969) 200-205225 PL 381096-1098226 PL 381098-1099

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 SC 116 (1966) 234-242228 PL 381101-1102228A = s frg Verbr 29228B = s Denis 3229 MA 129-32 (= s Denis 6)229A = s Guelf 7229B = s Guelf 8229C = s Wilm 8229D = s Wilm 9229E = s Guelf 9229F = s Guelf 10229G = s Guelf 11229H = s Guelf 12229I = s Mai 86229J = s Guelf app 7229K = s Guelf 13229L = s Guelf 14229M = s Guelf 15229N = s Guelf 16229O = s Guelf 17229P = s Lambot 3229R = s frg Lambot 1229S = s frg Lambot 2229T = s frg Lambot 3229U = s frg Lambot 4229V = s frg Lambot 5-7230 PL 381103-1104231 SC 116 (1966) 244-258232 SC 116 (1966) 260-278233 PL 381112-1115234 PL 381115-1117235 RB 67 (1957) 137-140236 PL 381120-1122237 SC 116 (1966) 280-292238 PL 381125-1126239 PL 381127-1130240 PL 381130-1133 [248]241 PL 381133-1138242 PL 381139-1143242A = s Mai 87243 PL 381143-1147 [218]244 PL 381147-1151245 PL 381151-1153246 SC 116 (1966) 294-306247 PL 381156-1158248 PL 381158-1161249 PL 381161-1163250 SC 116 (1966) 308-324251 PL 381167-1171252 PL 381171-1179252A = s Wilm 13253 SC 116 (1966) 326-336254 RB 79 (1969) 63-69

(= s Wilm 3)255 PL 381186-1190255A = s Wilm 18 + s Mai 92256 PL 381190-1193

+ MA 171919-22(= s 256 + s Wilm 19)

257 SC 116 (1966) 338-342258 SC 116 (1966) 344-350259 PL 381196-1201260 PL 381201-1202

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

260A = s Denis 8260B = s Mai 89260C = s Mai 94260D = s Guelf 18260E = s Guelf 19261 SPM 1 (1950) 88-94262 PL 381207-1209263 MA 1507-509

(= s Guelf 21)263A = s Mai 98264 PL 381212-1218265 PL 381219-1224265A = s Liver 8265B = s Casin 276-77265C = s Guelf 20265D = s Morin 17265E = s Lambot 16265F = s Lambot 25266 PL 381225-1229 [249]267 PL 381229-1231268 PL 381231-1234269 PL 381234-1237270 PL 381237-1245271 PL 381245-1246272 PL 381246-1248272A = s frg Verbr 38

(272B = s Mai 158cf s Mai 158 auct)

272B = s Mai 158 auctauct

273 PL 381247-1252274 PL 381252-1253275 PL 381254-1255276 PL 381255-1257277 PL 381257-1268277A = s Caillau 147278 PL 381268-1275279(1-13) PL 381275-1280

+ MA 1589-593(= s 279 + s Morin 1)

280 PL 381281-1284281 PL 381284-1285

(282 PL 381285-1286) [250]282 auct = s Erfurt 1

(283 FructCent 110-113cf s Dolbeau 15) [251]

283 auct = s Dolbeau 15284 PL 381288-1293285 PL 381293-1297286 PL 381297-1301287 PL 381301-1302288 PL 381302-1308 [252]289 PL 381308-1312290 PL 381312-1316291 PL 381316-1319292 PL 381319-1327293 PL 381327-1335

(293A = s Frangip 7 cf s Dolbeau 3)293A = s Dolbeau 3

auct293B = s Frangip 8293C = s Mai 101293D = s Guelf 22

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

293E = s Caillau 157294 PL 381335-1348 [218]295 PL 381348-1352296 MA 1401-412

(= s Casin 1133-138)297 PL 381359-1365298 SPM 1 (1950) 95-99299 PL 381367-1376 [218]

(299A = s Mai 19 cf s Dolbeau 4)299A = s Dolbeau 4

auct299B = s Guelf 23299C = s Guelf 24299D = s Denis 16299E = s Guelf 30299F = s Lambot 9300 PL 381376-1380 [253]301 PL 381380-1385301A = s Denis 17302 SPM 1 (1950) 100-111

(= s 302 + s Guelf 25)[254]

303 PL 381393-1395304 PL 381395-1397305 PL 381397-1400305A = s Denis 13306 PL 381400-1405306A = s Morin 14306B = s Denis 18306C = s Morin 15306D = s Lambot 8306E = s Dolbeau 18306F = s Morin 18307 PL 381406-1407308 PL 381408-1410308A = s Denis 11309 PL 381410-1412310 PL 381412-1414311 PL 381414-1420312 PL 381420-1423 [255]313 PL 381423-1425313A = s Denis 14313B = s Denis 15313C = s Guelf 26313D = s Guelf 27313E = s Guelf 28313F = s Denis 22313G = s Erfurt 6 [256]313H = s Morin 2 [256]314 PL 381425-1426315 PL 381426-1431316 PL 381431-1434317(1-6) PL 381435-1437

+ RB 44 (1932) 204-205(= s 317 + s Wilm 21= s Casin 1144-146)

318 PL 381437-1440319 PL 381440-1442 [257]319A = s frg Verbr 40320 PL 381442321 PL 381443322 PL 381443-1445323 PL 381445-1446324 PL 381446-1447325 PL 381447-1449

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

326 PL 381449-1450327 PL 381450-1451328 RB 51 (1939) 15-20

(= s Lambot 13)329 PL 381454-1456330 PL 381456-1459331 PL 381459-1461332 PL 381461-1463334(1-4) PL 381467-1469

+ RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 334 + s Lambot 14)[258]

335 PL 381470-1471335A = s Frangip 6335B = s Guelf 31335C = s Lambot 2335D = s Lambot 6335E = s Lambot 7

(335F = s Lambot 14 (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

335G = s Lambot 15335H = s Lambot 26335I = s Lambot 27335J = s Lambot 29335K = s Lambot 21335L = s Lambot 22335M = s Lambot 23336(1-5) PL 381471-1475337 PL 381475-1478 [218]338 PL 381478-1479339 SPM 1 (1950) 112-122

(= s 339 + s 40= s Frangip 2) [259]

340A = s Guelf 32(341 PL 391493-1501

cf s Dolbeau 22) [260]341 auct = s Dolbeau 22341A = s Mai 22342 PL 391501-1504 [261]343 RB 66 (1956) 28-38 [218]344 PL 391512-1517345 MA 1201-209

(= s Frangip 3)346 PL 391522-1524

(346A = s Caillau 219 cf s Dolbeau 5)346B = s Mai 12346C = s Caillau 292347 PL 391524-1526348 PL 391526-1529

(348A = s frg 2 (cf s frg Verbr 44)cf s Dolbeau 30)

348A = s Dolbeau 30auct

349 PL 391529-1533350 PL 391533-1535 [262]350A = s Mai 14350B = s Haffner 1350C = s Etaix 3350D = s Erfurt 2350E = s Erfurt 3350F = s Erfurt 4351 PL 391535-1549 [263]352 PL 391549-1560352A = s Dolbeau 14353 PL 391560-1563

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

354 PL 391563-1568354A = s Dolbeau 12355 SPM 1 (1950) 124-131356 SPM 1 (1950) 132-143357 PL 391582-1586 [264]358 SPM 1 (1950) 144-149358A = s Morin 5359 PL 391590-1598 [265]359A = s Lambot 4359B = s Dolbeau 2360 PL 391598-1599360A = s Dolbeau 24360B = s Dolbeau 25360C = s Dolbeau 27361 PL 391599-1611362 PL 391611-1634 [266]362A = s Erfurt 5363 PL 391634-1638367 PL 391650-1652369 RB 79 (1969) 124-128370(2-4) PL 391657-1659 [267]373 PL 391663-1666

(374 PL 391666-1668cf s Dolbeau 23) [268]

374 auct = s Dolbeau 23375 PL 391668-1669375A = s Denis 4375B = s Denis 5375C = s Mai 95376 PL 391669 [269]376A PL 391669-1671 [270]377 PL 391672-1673378 PL 391673-1674379 RB 59 (1949) 62-68

(= s Lambot 20)380 PL 391675-1683381 PL 391683-1684386 PL 391695-1697389 RB 58 (1948) 43-52 [271]390 PL 391705-1706392(2-6) PL 391710-1713 [272]393 RechAug 28 (1995) 82-83

[273]395 PL 391716-1717396 PL 391717-1718

s Caillau Sermones ab AB Caillau etB Saint-Yves editi

147 MA 1243-245 (= s 277A)157 MA 1245-247 (= s 293E)

(cf s frg Verbr 39)25 MA 1248-251 (= s 73A)26 MA 1252-255 (= s 94A)211 MA 1256-264 (= s 112A)

(219 MA 1265-271 (= s 346A)cf s Dolbeau 5) [274]

292 MA 1272-274 (= s 346C)s Casin Sermones in bibliotheca

Casinensi editi1133-138 = s 2961144-146 = s 3171161-162 = s frg Verbr 25276-77 MA 1413-415 (= s 265B)2114-115 MA 1416-418 (= s 97A)

(cf s Dolbeau 25182021)[275]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

2136 [276] MA 1418-419 (= s 145A)s Denis Sermones a M Denis editi

2 MA 111-17 (= s 223A)[201]

3 MA 118-20 (= s 228B)4 MA 121-22 (= s 375A)5 MA 123-29 (= s 375B)6 = s 2298 MA 135-38 (= s 260A)9 CCL 41378-380

(= s 29A) [211]11 MA 143-50 (= s 308A)12 MA 150-55 (= s 147A)13 MA 155-64 (= s 305A)14 MA 165-70 (= s 313A)15 MA 170-74 (= s 313B)16 MA 175-80 (= s 299D)17 MA 181-89 (= s 301A)18 MA 190-97 (= s 306B)

[277]19 MA 198-111 (= s 162A)20 CCL 41218-229

(= s 16A) [206]21 CCL 41203-211

(= s 15A) [206]22 MA 1133-135 (= s 313F)23 CCL 41418-422

(= s 33A) [211]24 MA 1141-155 (= s 113A)25 MA 1155-164 (= s 72A)

s Dolbeau Sermones a F Dolbeau editi[204]

1 REAug 35 (1989) 432(= s 214A)

2 (= s Mogunt 5) Dolbeau Vingt-six 328-344 (= REAug 38 (1992)63-79) (= s 359B) [278]

3 (= s Mogunt 7) Dolbeau Vingt-six 484-495 (= REAug 39 (1993)384-395) (= s 293A auct)(cf s Frangip 7) [279]

4 (= s Mogunt 9) Dolbeau Vingt-six 511-520 (= REAug 39 (1993)411-420) (= s 299A auct)(cf s Mai 19) [280]

5 (= s Mogunt 12) Dolbeau Vingt-six 435-449 (= REAug 39 (1993)73-87) (= s 114B)(cf s Caillau 219) [281]

6 (= s Mogunt 13) Dolbeau Vingt-six 459-468 (= REAug 39 (1993)97-106) (= s 23B) [282]

7 (= s Mogunt 15) Dolbeau Vingt-six 302-303 (= REAug 37 (1991)294-295) (= s 142 auct)

8 (= s Mogunt 21) Dolbeau Vingt-six 23-28 (= RB 101 (1991)244-249) (= s 29B) [283]

9 (= s Mogunt 24) Dolbeau Vingt-six 30-35 (= RB 101 (1991)251-256) (= s 28A)(cf s Fransen 1 = s frgVerbr 4) [284] [204]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

10 (= s Mogunt 27) Dolbeau Vingt-six 45-56 (= RB 102 (1992)52-63) (= s 162C)(cf s frg Verbr 14) [285]

11 (= s Mogunt 40) Dolbeau Vingt-six 59-67 (= RB 102 (1992)66-74) (= s 90A) [286]

12 (= s Mogunt 41) Dolbeau Vingt-six 77-84 (= RB 102 (1992)275-282) (= s 354A)(cf s frg Verbr 46) [287]

13 (= s Mogunt 42) Dolbeau Vingt-six 90-99 (= RB 102 (1992)288-297) (= s 159A) [288]

14 (= s Mogunt 44) Dolbeau Vingt-six 107-114 (= RB 103 (1993)313-320) (= s 352A) [289]

15 (= s Mogunt 45) Dolbeau Vingt-six 196-203 (= AB 110 (1992)282-289)625-626 (= s 283auct) (cf s 283) [290]

16 (= s Mogunt 46-47) Dolbeau Vingt-six 121-132 (= RB 103 (1993)327-338) (= s 72 auct)(cf s 72) [291]

17 (= s Mogunt 48) Dolbeau Vingt-six 140-147 (= RB 104 (1994)41-48) (= s 110A) [292]

18 (= s Mogunt 50) Dolbeau Vingt-six 210-218 (= AB 110 (1992)296-304) (= s 306E) [293]

19 (= s Mogunt 51) Dolbeau Vingt-six 155-165 (= RB 104 (1994)56-66) (= s 130A) [294]

20 (= s Mogunt 52) Dolbeau Vingt-six 168-171 (= RB 104 (1994)69-72) (= s 14A) [292]

21 (= s Mogunt 54) Dolbeau Vingt-six 279-296 (= REAug 37 (1991)271-288) (= s 159B) [295]

22 (= s Mogunt 55) Dolbeau Vingt-six 553-578 (= REAug 40 (1994)171-196) (= s 341 auct)(cf s 341 s frg Verbr 2-3)[296]

23 (= s Mogunt 59) Dolbeau Vingt-six 593-615 (= VLAGLB 242(1993) 537-559) (= s 374auct) (cf s 374) [297]

24 (= s Mogunt 60) Dolbeau Vingt-six 232-242 (= REAug 37 (1991)42-52) (= s 360A) [298]

25 (= s Mogunt 61) Dolbeau Vingt-six 248-267 (= REAug 37 (1991)58-77) (= s 360B)(cf s Casin 2114-115)[299]

26 (= s Mogunt 62) Dolbeau Vingt-six 366-417 (= RechAug 26 (1992)90-141) (= s 198 auct)(cf s 198 s frg Verbr15-20 21-23) [300] [204]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

27 (= s Mogunt 63) Dolbeau Vingt-six 311-314 (= REAug 37 (1991)303-306) (= s 360C)[301]

28 Dolbeau Preacuted (174)-(182)(193) (= s 20B)[302]

29 Dolbeau Preacuted (233)-(240) (cf s frg 1) [303]

30 Dolbeau Preacuted (257)-(267) (= s 348A auct)(cf s frg Verbr 44) [304]

s Erfurt Sermones ErfordiensesBibliothecae Amplonianae abI Schiller (45) DWeber (26)C Weidmann (13) editi [204]

1 WSt 121 (2008) 260-264(= s 282 auct) [305]

2 WSt 122 (2009) 184-188(= s 350D) [306]

3 WSt 122 (2009) 195-200(= s 350E) [307]

4 WSt 122 (2009) 207-213(= s 350F = s 164A auct= s Lambot 28 auct) [308]

5 WSt 121 (2008) 271-274(= s 362A) [309]

6 WSt 121 (2008) 283-284(= s 313G) [310]

s Etaix Sermones a R Etaix editi1 = s 65A2 etaix 435-437

(= REAug 26 (1980)70-72) (= s 196A)

3 REAug 28 (1982) 253-254 (= s 350C)(cf s Haffner 1) [218]

4 etaix 380 (= RB 98(1988) 12) (= s 204A)

s Frangip Sermones ab OF Frangipaneediti

1 = s 82 = s 3393 = s 3454 = s 1895 MA 1212-219 (= s 163B)6 MA 1219-222 (= s 335A)

(7 MA 1223-226 (= s 293A)cf s Dolbeau 3) [311]

8 MA 1227-231 (= s 293B)9 MA 1232-237 (= s 114A)

s Fransen Sermo ab I Fransen editus(1 RB 84 (1974) 252 (= s frg

Verbr 4) (= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

s frg Sermonum fragmenta(1 REAug 41 (1995) 22-23

cf s Dolbeau 29) [313](2 CSEL 91899-903

(= s 348A) (cf s frgVerbr 44)cf s Dolbeau 30) [314]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 3: Augustinus Lex Ikon

AUGUSTINS WERKE UND KRITISCHE EDITIONEN [1]AUGUSTINErsquoS WORKS AND CRITICAL EDITIONS [1]

LES ŒUVRES DrsquoAUGUSTIN ET LEURS EDITIONS CRITIQUES [1]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

Acad De Academicis libri tres CCL 293-61 [2]c Adim Contra Adimantum Manichei CSEL 251115-190 [3] [a]

discipulum liber unusadm Admonitio Donatistarum de

Maximianistis liber unus(deperditus)

adn Iob Adnotationes in Iob liber unus CSEL 282509-628 [4]c adu leg Contra aduersarium legis et CCL 4935-131 [5]

prophetarum libri duoAduersarii uerba = Aduers Ac adu leg

adult De adulterinis coniugiis libri CSEL 41347-410 [6]coniug duo

agon De agone christiano liber unus CSEL 41101-138 [7]an et or De anima et eius origine libri CSEL 60303-419 [8]

quattuorVictoris uerba = Vinc Vict Aan et or

an quant De animae quantitate liber unus CSEL 89131-231 [9]arithm De arithmetica (deperditus)bapt De baptismo libri septem CSEL 51145-375 [10]beata u De beata uita liber unus CCL 2965-85 [11]b coniug De bono coniugali liber unus CSEL 41187-231 [12]b uid De bono uiduitatis CSEL 41305-343breuic Breuiculus conlationis cum CCL 149A261-306 [13]

Donatistis libri tresDonatistarum uerba = DonatistA breuic

cat rud De cathecizandis rudibus liber CCL 46121-178 [14]unus

cath fr Ad catholicos fratres liber unus CSEL 52231-322 [15]Donatistarum uel Petilianiuerba = Donatist A cath fr

c Cent Contra quod attulit Centuriusa Donatistis liber unus(deperditus)

ciu De ciuitate dei libri uiginti duo CCL 471-314 48321-866Epistula pp III-IV edita = ep [16]1AHaud genuinus uidetur (sed anteEugipp exc Aug confectus)lsaquobreuiculusrsaquo = ciu breu [17]

conf Confessionum libri tredecim CCL 271-273 [18]conl Max Conlatio cum Maximino CCL 87A383-470 [19]

Arrianorum episcopoMaximini uerba = Maximin Aconl Max

cons eu De consensu euangelistarum CSEL 431-6281-418 [20]libri quattuorHaud genuina (sed ante Eugippexc Aug confecta) lsaquocapitularsaquo(lsaquoquaestionesrsaquo) = cons eu cap[21]

cont De continentia liber unus CSEL 41141-183 [22]correct De correctione Donatistarum CSEL 571-44

liber unus (= ep 185)corrept De correptione et gratia liber CSEL 92219-280 [23]

unus

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

Cresc Ad Cresconium grammaticum CSEL 52325-582 [24]partis Donati libri quattuorCresconii uerba = Cresc ACresc330 = Gest conc Cirt ACresc 330362 4547 = Postul approcos A Cresc 362 4547381 = Epist imp Constant ACresc 381 (= Epist impConstant A ep 884)458 = Gest ap Seran procosA Cresc 458Sententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [25]

cura mort De cura pro mortuis gerenda ad CSEL 41621-660 [26]Paulinum episcopum liber unus

dial De dialectica pinborG 83-120 [27]disc chr De disciplina christiana CCL 46207-224 [28]diu qu De diuersis quaestionibus CCL 44A11-249 [29]

octoginta tribus liber unusdiuin daem De diuinatione daemonum liber CSEL 41599-618 [30]

unusdoctr chr De doctrina christiana libri siMonetti 6-362 [31]

quattuorc Don Contra Donatistas liber unus CSEL 5397-162 [32]

Sententia concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [33]

duab an De duabus animabus liber unus CSEL 25151-80 [34]Dulc qu De octo Dulcitii quaestionibus CCL 44A253-297 [35]

liber unusDulcitii quaestiones = Dulc ADulc qu

Emer Gesta cum Emerito Donatis- CSEL 53181-196tarum episcopo liber unus57 = ep 128Sententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [36]

Emer Don Ad Emeritum episcopumDonatistarum post conlationemliber unus (deperditus)

en Ps Enarrationes in Psalmos CCL 381-616 39623-1417 401425-2196 [37]

1-32 (expos) Csel 931a67-409 [38]51-60 Csel 94151-423 [39]65 Muumlller 48-100 [40]

119-133 CSEL 95337-340 [41]134-140 CSEL 95423-228 [42]141-150 CSEL 95525-304 [43]

Oratio A ascripta (quaegenuina uidetur) (p 219628-37) = en Ps orat36220 = Epist Maxim A enPs 36220 (praeter ipsius Arecitantis uerba)

ench De fide spe et caritate liber unus CCL 4649-114 [44]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

ep Epistulae [45]1 CSEL 3411-32 CSEL 3413-43 CSEL 3414-94 CSEL 3419-117 CSEL 34113-18 [46]9 CSEL 34120-22

10 CSEL 34122-25 [46]11 CSEL 34125-2812 CSEL 3412913 CSEL 34130-3214 CSEL 34132-3515 CSEL 34135-3617 CSEL 34139-4418 CSEL 34144-45 [47]19 CSEL 34146-4720 CSEL 34147-49 [46]21 CSEL 34149-5422 CSEL 34154-6223 CSEL 34163-7326 CSEL 34183-8827 CSEL 34195-10228 CSEL 341103-11329 CSEL 341114-12231 CSEL 3421-833 CSEL 34218-2334 CSEL 34223-2735 CSEL 34227-3136 CSEL 34231-62 [48]37 CSEL 34263-64 [49]38 CSEL 34264-6640 CSEL 34269-8141 CSEL 34281-8442 CSEL 3428443 CSEL 34285-109 [46]44 CSEL 342109-12145 CSEL 342122-12347 CSEL 342129-13648 CSEL 342137-14049 CSEL 342140-14250 CSEL 34214351 CSEL 342144-14952 CSEL 342149-15153 CSEL 342152-1585455 = Ad inquisitiones Ianuarii libri CSEL 342158-168169-

duo (inq Ian) 213 [46]56 CSEL 342213-21557 CSEL 342215-21658 CSEL 342216-21959 CSEL 342219-22060 CSEL 342221-22261 CSEL 342222-22462 CSEL 342224-22663 CSEL 342226-22964 CSEL 342229-23265 CSEL 342232-234 [50]66 CSEL 342235-23667 CSEL 342237-23969 CSEL 342243-246 [48]70 CSEL 342246-24771 CSEL 342248-25573 CSEL 342263-278 [51]74 CSEL 34227976 CSEL 342324-328

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

77 CSEL 342329-33078 CSEL 342331-34579 CSEL 342345-34680 CSEL 342346-34982 CSEL 342351-38783 CSEL 342388-392 [46]84 CSEL 342392-39385 CSEL 342394-39586 CSEL 342396-39787 CSEL 342397-406 [46]88 CSEL 342407-41989 CSEL 342419-42591 CSEL 342427-435 [52]92 CSEL 342436-44492A CSEL 342444-44593 CSEL 342445-496 [48]95 CSEL 342506-51396 CSEL 342514-51697 CSEL 342516-52098 CSEL 342520-53399 CSEL 342533-535 [48]

100 CSEL 342535-538101 CSEL 342539-543102 = Quaestiones expositae contra CSEL 342544-578 [48]

paganos numero sex (qu c pag)104 CSEL 342582-595 [52]105 CSEL 342595-610106 CSEL 342610-611108 CSEL 342612-634 [46]110 CSEL 342638-642 [46]111 CSEL 342642-657 [53]112 CSEL 342657-659113 CSEL 342659-660114 CSEL 342660-661115 CSEL 342661-662116 CSEL 342663118 CSEL 342665-698 [54]120 CSEL 342704-722 [55]122 CSEL 342742-744124 CSEL 441-2125 CSEL 443-7126 CSEL 447-18127 CSEL 4419-29 [48]128 = Emer 57 CSEL 4430-34 [56]129 CSEL 4434-39 [57]130 CSEL 4440-77131 CSEL 4477-79132 CSEL 4479-80133 CSEL 4480-84134 CSEL 4484-88137 CSEL 4496-125 [58]138 CSEL 44126-148139 CSEL 44148-154140 = De gratia testamenti noui ad CSEL 44155-234 [48]

Honoratum liber unus(gr t nou)

141 = Conc Zert a 412 A ep 141 CSEL 44235-246 [59]142 CSEL 44247-250143 CSEL 44250-262144 CSEL 44262-266145 CSEL 44266-273 [48]146 = gest Pel 52 CSEL 44273-274 [60]147 = De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(uid deo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

148 CSEL 44332-347149 CSEL 44348-380150 CSEL 44380-382151 CSEL 44382-392 [46]153 CSEL 44395-427155 CSEL 44430-447 [61]157 CSEL 44449-488159 CSEL 44497-502162 CSEL 44511-520164 CSEL 44521-541166 = De origine animae (orig an) CSEL 44545-585167 = De sententia Iacobi (sent Iac) CSEL 44586-609169 CSEL 44611-622170 CSEL 44622-631171 CSEL 44631-632171A CSEL 44632-636 [62]173 CSEL 44640-648173A WSt 84 (1971) 230-232174 = trin prol CSEL 44650-651 [63]175 = Conc Carth a 416 A ep 175 CSEL 44652-662 [48]176 = Conc Mileuit a 416 A ep 176 CSEL 44663-668177 CSEL 44669-688 [48]178 CSEL 44689-691179 CSEL 44691-697180 CSEL 44697-700184A CSEL 44732-736 [64]185 = De correctione Donatistarum CSEL 571-44

liber unus (correct)185A CSEL 5744186 CSEL 5745-80187 = De praesentia dei ad CSEL 5781-119

Dardanum liber unus (praes dei)188 CSEL 57119-130189 CSEL 57131-137190 CSEL 57137-162191 CSEL 57162-165192 CSEL 57165-167193 (1939-13 = Dulc qu 32-6) CSEL 57167-175194 CSEL 57176-214196 CSEL 57216-230197 CSEL 57231-235199 [65] CSEL 57243-292200 CSEL 57293-295 [66]202A CSEL 57302-315 [67]203 CSEL 57315-317204 CSEL 57317-322205 CSEL 57323-339 [68]206 CSEL 57340207 CSEL 57341-342208 CSEL 57342-347209 CSEL 57347-353210 CSEL 57353-356211 (2111-4 = reg 1) CSEL 57356-371 [69]212 CSEL 57371-372213 CSEL 57372-379214 CSEL 57380-387215 CSEL 57387-396215A CSEL 58XCIII217 CSEL 57403-425218 CSEL 57425-428219 CSEL 57428-431 [70]220 CSEL 57431-441222 CSEL 57446-449 [71]224 CSEL 57451-454 [72]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 CSEL 57481-483228 CSEL 57484-496 [73]229 CSEL 57497-498231 CSEL 57504-510232 CSEL 57511-517233 CSEL 57517-518235 CSEL 57521-523236 CSEL 57523-525237 CSEL 57526-532238 CSEL 57533-556239 CSEL 57556-559241 CSEL 57560-562242 CSEL 57563-567243 CSEL 57568-579244 CSEL 57580-581245 CSEL 57581-583246 CSEL 57583-585247 CSEL 57585-589248 CSEL 57589-591249 CSEL 57592-593250 CSEL 57593-598

(250A (= ep 15) CSEL 57598-599)251 CSEL 57599-600252 CSEL 57600253 CSEL 57600-601254 CSEL 57601-602255 CSEL 57602-603256 CSEL 57603257 CSEL 57604258 CSEL 57605-610259 CSEL 57611-615261 CSEL 57617-620262 CSEL 57621-631263 CSEL 57631-634264 CSEL 57635-638265 CSEL 57638-646266 CSEL 57647-650267 CSEL 57651 [74]268 CSEL 57652-654269 CSEL 57654-655

5 = Nebrid A ep 5 CSEL 341116 = Nebrid A ep 6 CSEL 34111-138 = Nebrid A ep 8 CSEL 34118-19

16 = Max Madaur A ep 16 CSEL 34137-3924 = Paul Nol epist 3 CSEL 34173-78 [75]25 = Paul Nol epist 4 CSEL 34178-83 [76]26 app = Licent carm ad Aug Cutino 97-102 [77]30 = Paul Nol epist 6 CSEL 341123-125 [78]32 = Paul Nol epist 7+8 CSEL 3428-18 [79]39 = Hier epist 103 CSEL 34267-68 [80]46 = Public A ep 46 CSEL 342123-12968 = Hier epist 102 CSEL 342240-243 [81]72 = Hier epist 105 CSEL 342255-262 [82]75 = Hier epist 112 CSEL 342280-324 [83]81 = Hier epist 115 CSEL 342350-351 [84]882 = Anulin A ep 882 CSEL 342408 [85]884 = Epist imp Constant A ep CSEL 342410-411 [86]

884 (= Epist imp Constant ACresc 381)

90 = Nectar A ep 90 CSEL 342426-427 [87]94 = Paul Nol epist 45 CSEL 342497-505 [88]

103 = Nectar A ep 103 CSEL 342578-581 [87]107 = Max A ep 107 CSEL 342611-612109 = Seu A ep 109 CSEL 342634-638

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

117 = Diosc A ep 117 CSEL 342663-664 [89]119 = Consent A ep 119 CSEL 342698-704 [90]121 = Paul Nol epist 50 CSEL 342723-742 [91]123 = Hier epist 142 CSEL 342745-746 [92]135 = Volus A ep 135 CSEL 4489-92136 = Marcell A ep 136 CSEL 4493-96152 = Macedon A ep 152 CSEL 44393-395154 = Macedon A ep 154 CSEL 44428-430 [93]156 = Hil A ep 156 [94] CSEL 44448-449158 = Euod A ep 158 CSEL 44488-497160 = Euod A ep 160 CSEL 44503-506161 = Euod A ep 161 CSEL 44507-511163 = Euod A ep 163 CSEL 44 520-521165 = Hier epist 126 CSEL 44541-545 [95]168 = TimasA ep 168 = gest Pel 48 CSEL 44610-611 [96]172 = Hier epist 134 CSEL 44636-639 [97]181 = Epist pontif 321 A ep 181 CSEL 44701-715182 = Epist pontif 322 A ep 182 CSEL 44715-723183 = Auell 41 CSEL 44724-730 [98]184 = Epist pontif 297 A ep 184 CSEL 4473119023 = Epist pontif 343 A ep 19023 CSEL 57158-160195 = Hier epist 141 CSEL 57214-216 [99]198 = Hesych A ep 198 CSEL 57235-242201 = Edict imp Honor Theod A CSEL 57296-299

ep 201202 = Hier epist 143 CSEL 57299-301 [100]216 = Valent A ep 216 CSEL 57396-402221 = Quodu A ep 221 CSEL 57442-446 [101]223 = Quodu A ep 223 CSEL 57449-451 [102]225 = Prosp epist 1 CSEL 57454-468226 = Hil A ep 226 [103] CSEL 57468-481230 = Dar A ep 230 CSEL 57499-503234 = Longin A ep 234 CSEL 57519-521240 = Pascent A ep 240 CSEL 57559-560260 = Audax A ep 260 CSEL 57616-617270 = Anon A ep 270 CSEL 57655-656 [104]

ep Epistulae ab I Divjak repertae(asterisco designatae)

1 CSEL 883-6 [105]1A CSEL 887-9 [106]2 CSEL 889-21 [107]3 CSEL 8821-25 [108]4 CSEL 8826-29 [109]5 CSEL 8829-31 [110]6 CSEL 8832-38 [111]7 CSEL 8839-40 [112]8 CSEL 8841-42 [113]9 CSEL 8843-45 [114]

10 CSEL 8846-51 [115]13 CSEL 8880-82 [116]14 CSEL 8883 [117]15 CSEL 8884-86 [118]16 CSEL 8886-87 [119]17 CSEL 8888 [120]18 CSEL 8889-90 [121]19 CSEL 8891-93 [122]20 CSEL 8894-112 [123]21 CSEL 88112-113 [124]22 CSEL 88113-119 [125]23 CSEL 88120-121 [126]23A CSEL 88121-125 [127]24 CSEL 88126-127 [128]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

25 CSEL 88128 [129]26 CSEL 88129-130 [130]28 CSEL 88133-137 [131]29 CSEL 88137-138 [132]11 = Consent A ep 11 CSEL 8851-70 [133]12 = Consent A ep 12 CSEL 8870-80 [134]152 = Alyp A ep 152 CSEL 8884 [135]27 = Hier A ep 27 CSEL 88130-133 [136]

c ep Don Contra epistulam Donatiheretici liber unus (deperditus)

ep Io tr In epistulam Iohannis ad PL 351977-2062 [137]Parthos tractatus decem

c ep Man Contra epistulam Manichaei CSEL 251193-248 [138]quam uocant fundamenti liber [b]unusManichaei uerba = Manich Ac ep Man (= Manich epistfund frgg 1-11 FelDMann)

c ep Parm Contra epistulam Parmeniani CSEL 5119-141 [139]libri tresParmeniani uerba = Parm Ac ep ParmSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [140]

c ep Pel Contra duas epistulas Pelagia- CSEL 60423-570 [141]norum libri quattuor11-3 = Bonif I epist 6Iuliani sociorumque uerba =Iulian A c ep Pel [142]

ep Rm Epistulae ad Romanos inchoata CSEL 84145-181 [143]inch expositio liber unus

exc urb De excidio urbis Romae CCL 46249-262 [144]exp Gal Expositio epistulae ad Galatas CSEL 8455-141 [145]

liber unusexp Iac Expositio epistulae Iacobi ad

duodecim tribus (deperdita)[146]

exp prop Expositio quarundam CSEL 843-52 [147] [c]Rm propositionum ex epistula

apostoli ad Romanosc Faust Contra Faustum Manicheum CSEL 251251-797 [148]

libri triginta tresFausti uerba = FaustA c Faust

c Fel Contra Felicem Manicheum CSEL 252801-852 [149]libri duoFelicis uerba = Fel A c FelEpistulae Manichaei initium(11) = Manich A c Fel 11

f et op De fide et operibus liber unus CSEL 4135-97f et symb De fide et symbolo liber unus CSEL 413-32 [150]f inuis De fide rerum inuisibilium CCL 461-19 [151]c Fort Acta contra Fortunatum CSEL 25183-112 [152]

Manicheum liber unusFortunati uerba = Fort Ac Fort

c Gaud Contra Gaudentium Donatis- CSEL 53201-274 [153]tarum episcopum libri duoGaudentii epistularum frag-menta = Gaud A c GaudSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [154]

geom De geometrica (deperditus)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

gest Pel De gestis Pelagii liber unus CSEL 4251-122 [155]48 = Timas A ep 16852 = ep 146Caelestii uerba = Caelest Agest PelPelagii uerba = Pelag A gestPel

Gn litt De Genesi ad litteram libri CSEL 2813-435 [156] [b]duodecimHaud genuina (sed ab Eugippexc Aug confecta uidentur)lsaquocapitularsaquo = Gn litt cap [157]

Gn litt inp De Genesi ad litteram liber CSEL 281459-503 [158]unus inperfectus [b]

Gn adu De Genesi aduersus Manicheos CSEL 9167-172 [159]Man libri duo

gramm De grammatica Ars pro Weber 7-31 [160]((prol- fratrum mediocritate breuiata114))gramm De grammatica Regulae Keil 496-524gr et lib De gratia et libero arbitrio PL 44881-912

arb liber unusgr et pecc De gratia Christi et de peccato CSEL 42125-206 [161]

or originali libri duoCaelestii uerba = Caelest Agr et pecc orPelagii uerba = Pelag A gr etpecc or

gr t nou De gratia testamenti noui ad CSEL 44155-234 [48]Honoratum liber unus (= ep 140)

haer De haeresibus ad Quoduultdeum CCL 46286-345 [162]liber unusEpistulae pp 273-275276-277278-279280-281 editae = QuoduA ep 221 ep 222 Quodu A ep223 ep 224Appendix (pp 349-351) =Ps A haer app [163]

c Hil Contra Hilarum liber unus(deperditus)

imm an De immortalitate animae liber CSEL 89101-128 [164]unus

inq Ian Ad inquisitiones Ianuarii libri CSEL 342158-168169-duo (= ep 5455) 213 [46]

Io eu tr In Iohannis euangelium tractatus CCL 361-688 [165]CXXIV

adu Iud Aduersus Iudaeos PL 4251-64 [166]c Iul Contra Iulianum libri sex PL 44641-874 [167]

Iuliani uerba = Iulian A c Iul[168]Reticii uerba (17) = Retic Ac Iul 17

c Iul imp Contra Iulianum opus imper-fectum

1-3 CSEL 8513-506 [169]4-6 CSEL 8523-464 [170]

Iuliani uerba = Iulian A c Iulimp [171]Reticii uerba (155) = Retic Ac Iul imp 155

lib arb De libero arbitrio libri tres CSEL 743-154 [172] [c]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

c litt Pet Contra litteras Petiliani libri tres CSEL 523-227 [173]Petiliani uerba = Petil A c littPetSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [174]

loc Locutionum libri septem CCL 33381-465 [175]mag De magistro liber unus CCL 29157-203 [176]Max De Maximianistis contra

Donatistas liber unus(deperditus)

c Max Contra Maximinum Arrianum CCL 87A491-692 [177]mend De mendacio liber unus CSEL 41413-466 [178]c mend Contra mendacium liber unus CSEL 41469-528 [179]mor De moribus ecclesiae catholicae CSEL 903-156 [180]

et de moribus Manicheorumlibri duo

mus De musica libri sex PL 321081-1194 [181]6 jaCobsson 6-116 [182]

nat b De natura boni liber unus CSEL 252855-889 [183]Manichaei uerba = Manich Anat b

nat et gr De natura et gratia liber unus CSEL 60233-299 [184]Pelagii uerba = Pelag A natet gr

c n Don Contra nescio quem Donatistamliber unus (deperditus)

nupt et De nuptiis et concupiscentia ad CSEL 42211-319 [185]conc Valerium libri duo

Epistula pp 209-210 edita= ep 200Iuliani uerba = Iulian A nuptet conc [186]

op mon De opere monachorum liber CSEL 41531-596unus

ord De ordine libri duo CSEL 63121-185 [187]orig an De origine animae (= ep 166) CSEL 44545-585pat De patientia liber unus CSEL 41663-691 [188]c p Don Contra partem Donati libri duo

(deperditi)pecc mer De peccatorum meritis et remis- CSEL 603-151 [189]

sione et de baptismo paruulorumad Marcellinum libri tresPelagii sectatorumque uerba =Pelag A pecc mer

perf iust De perfectione iustitiae hominis CSEL 423-48 [190]liber unusCaelestii uerba = Caelest Aperf iust

perseu De dono perseuerantiae liber ad PL 45993-1034 [191]Prosperum et Hilarium secundus

phil De philosophia (deperditus)praed sanct De praedestinatione sanctorum PL 44959-992

liber ad Prosperum et Hilariumprimus

praes dei De praesentia dei ad Dardanum CSEL 5781-119liber unus (= ep 187)

c Prisc Contra Priscillianistas liber unus CCL 49165-178180 [192]prob et test Probationum et testimoniorum

contra Donatistas liber unus(deperditus)

ps c Don Psalmus contra partem Donati anastasi 44-70 [193]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

pulch De pulchro et apto (deperditus)qu Quaestionum libri septem CCL 331-377 [194]qu eu Quaestiones euangeliorum CCL 44B1-118 [195]

libri duoAppendix (pp 119-140)= qu Mt

qu Mt Quaestiones XVI in Matthaeum CCL 44B119-140 [196][172 et 3-5] (p 140 n)= qu uet t prol et 1-3

qu c pag Quaestiones expositae contra CSEL 342544-578 [48]paganos numero sex (= ep 102)

qu uet t De octo quaestionibus ex ueteri CCL 33469-472 [197]testamentoprol et 1-3 = qu Mt [172 et 3-5]

reg 1 Regula Obiurgatio verheijen 105-107 [198](= ep 2111-4)

reg 2 Regula Ordo monasterii verheijen 148-152 [198]reg 3 Regula Praeceptum verheijen 417-437 [199]retr Retractationum libri duo CCL 57(1-)5-143 [200]

Appendicula (Hipponensis) [d]operum post retr conscriptorum(p 143 et [200]) = retr app [201]

rhet De rethorica GioMini 35-76c Sec Contra Secundinum Manicheum CSEL 252905-947 [202]

liber unusSecundini epistula = Secundinepist [203]

sent Iac De sententia Iacobi (= ep 167) CSEL 44586-609s Sermones [204]

1 CCL 413-6 [205]2 CCL 419-16 [206]3 RB 84 (1974) 250

(= s frg Verbr 1)4 CCL 4120-48 [205]

(4A = s frg Verbr 2-3cf s Dolbeau 22)

5 CCL 4150-60 [206]6 CCL 4162-67 [205]7 CCL 4170-76 [207]8 CCL 4179-99

(= s Frangip 1) [208]9 CCL 41105-151 [207]

10 CCL 41153-159 [205]11 CCL 41161-163 [208]12 CCL 41165-174 [209]13 CCL 41177-183 [206]14 CCL 41185-191 [206]14A = s Dolbeau 2015 CCL 41193-201 [206]15A = s Denis 2116 CCL 41213-216 [206]16A = s Denis 2016B = s Mai 1717 CCL 41237-243 [210]18 CCL 41245-25019 CCL 41252-258 [211]20 CCL 41261-267 [212]20A = s Lambot 2420B = s Dolbeau 2821 CCL 41276-286 [211]22 CCL 41289-301 [210]22A = s Mai 1523 CCL 41309-319 [212]23A = s Mai 16

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

23B = s Dolbeau 624 CCL 41326-333 [212]25 CCL 41335-339 [211]25A = s Morin 1226 CCL 41348-359 [211]27 CCL 41361-366 [213]28 CCL 41368-371 [211]28A = s Dolbeau 9 (cf s Fransen 1

s frg Verbr 4)29 CCL 41373-37629A = s Denis 929B = s Dolbeau 830 CCL 41382-389 [211]31 CCL 41391-39632 CCL 41398-411 [211]33 CCL 41413-416 [211]33A = s Denis 2334 CCL 41424-42735 CCL 41429-43136 CCL 41434-44337 CCL 41446-473 [211]38 CCL 41476-48739 CCL 41489-492 [211]

(40 cf s 339)41 CCL 41495-50242 CCL 41504-50643 CCL 41508-512 [214]45 CCL 41515-526 [215]46 CCL 41529-570 [216]47 CCL 41572-604 [216]48 CCL 41606-611 [216]49 CCL 41614-623 [216]49A = s frg Verbr 550 CCL 41625-633 [217]51 CCL 41Aa9-50 [218]52 CCL 41Aa58-81 [219]53 CCL 41Aa88-10453A CCL 41Aa111-123

(= s Morin 11) [220]54 CCL 41Aa130-135 [221]55 CCL 41Aa142-146 [222]56 CCL 41Aa153-17157 CCL 41Aa178-19158 CCL 41Aa199-213 [218]59 auct CCL 41Aa221-22760 auct CCL 41Aa236-247

(= s Lambot 19)60A CCL 41Aa253-257

(= s Mai 26)61 CCL 41Aa265-276 [223]61A CCL 41Aa282-288

(= s Wilm 12)62 CCL 41Aa296-314 [212]62A CCL 41Aa320-322

(= s Morin 6)63 CCL 41Aa328-329 [224]63A CCL 41Aa336-339

(= s Mai 25)63B CCL 41Aa345-346

(= s Morin 7)64 auct CCL 41Aa353-360

(= s Lambot 12)64A CCL 41Aa365-368

(= s Mai 20)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXVII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

65 CCL 41Aa375-38465A CCL 41Aa391-401

(= s Etaix 1)66 CCL 41Aa408-41267 CCL 41Aa420-430 [225]68 auct CCL 41Aa437-453

(= s Mai 126) [229]69 CCL 41Aa460-464 [226]70 CCL 41Aa470-474 [212]

[227]70A CCL 41Aa480-483

(= s Mai 127) [218]71 IPM 45 (2006) 177-238

[228](72 Forma fut 800-804

cf s Dolbeau 16) [230]72 auct = s Dolbeau 1672A = s Denis 2573 PL 38470-47273A = s Caillau 2574 PL 38472-47475 PL 38475-479 [231]76 Eulog 56-6377 PL 38483-49077A = s Guelf 3377B = s Morin 1677C = s frg Verbr 778 PL 38490-49379 PL 3849379A = s Lambot 1780 PL 38493-498 [214]81 PL 38499-50682 PL 38506-51483 PL 38514-51984 AevInter 71-7385 PL 38520-52386 PL 38523-53087 PL 38530-53988 RB 94 (1984) 74-10189 PL 38553-55890 PL 38559-56690A = s Dolbeau 1191 PL 38567-57192 PL 38572-573 [212]93 PL 38573-58094 PL 38580-58194A = s Caillau 2695 PL 38581-58496 PL 38584-589 [232]97 RB 78 (1968) 216-21997A = s Casin 2114-11598 PL 38591-59599 PL 38595-602

100 RB 104 (1994) 79-83101 SPM 1 (1950) 44-53

(= s Wilm 20)102 PL 38611-613103 PL 38613-616104 SPM 1 (1950) 54-60

(= s Guelf 29) [218]105 PL 38618-625 [233]105A = s Lambot 1106 PL 38625-627

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

107 PL 38627-632107A = s Lambot 5108 PL 38632-636109 PL 38636-638110 PL 3863841-44 [234]

+ MA 1640-644(= s Morin 13)

110A = s Dolbeau 17111 RB 57 (1947) 112-116

(= s Lambot 18)(cf s frg Verbr 8) [235]

112 IPM 45 (2006) 241-254[236]

112A = s Caillau 211113 PL 38648-652 [218]113A = s Denis 24113B = s Mai 13114 RB 73 (1963) 23-28114A = s Frangip 9114B = s Dolbeau 5115 PL 38655-657116 PL 38657-661117 PL 38661-671118 PL 38671-673119 PL 38673-676120 PL 38676-678121 SC 116 (1966) 222-232122 PL 38680-684123 PL 38684-686124 PL 38686-688125 PL 38688-698 [218]125A = s Mai 128126 RB 69 (1959) 183-190127 PL 38705-713 [218]128 PL 38713-720129 PL 38720-725130 PL 38725-728130A = s Dolbeau 19131 Aug(L) 54 (2004) 65-77132 PL 38734-737132A = s Mai 129133 PL 38737-742134 PL 38742-746135 PL 38746-750136 PL 38750-754136A = s Mai 130136B = s Lambot 10136C = s Lambot 11137 PL 38754-763 [237]138 PL 38763-769139 PL 38769-772139A = s Mai 125140 PL 38773-775140A = s Mai post s 174141 PL 38776-778142 MA 1695-705

(= s Wilm 11)142 auct = s Dolbeau 7143 PL 38784-787144 PL 38787-790145 PL 38791-796145A = s Casin 2136146 PL 38796-797

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

147 PL 38797-799147A = s Denis 12148 PL 38799-800149 PL 38800-807 [218]150 REAug 45 (1999) 39-49151 CCL 41Ba13-30 [238]152 CCL 41Ba33-46 [238]153 CCL 41Ba49-72 [238]154 CCL 41Ba75-101 [238]154A CCL 41Ba175-180

(= s Morin 4) [238]155 CCL 41Ba105-131 [238]156 CCL 41Ba135-161 [238]157 PL 38859-862158 PL 38862-867159 PL 38867-872 [239]159A = s Dolbeau 13159B = s Dolbeau 21160 PL 38872-877 [240]161 PL 38878-884162 PL 38885-889

(cf s frg Verbr 10)162A = s Denis 19162B = s frg Verbr 11 (s 3921)162C = s Dolbeau 10163 RB 115 (2005) 270-285163A = s Morin 10163B = s Frangip 5

(164 PL 38895-902)164A = s Erfurt 4

auct165 PL 38902-907 [241]166 SPM 1 (1950) 61-63167 PL 38909-911167A = s frg Verbr 12-13168 PL 38911-915169 PL 38915-926170 PL 38927-933171 PL 38933-935172 PL 38936-937173 PL 38937-939 [242]174 PL 38940-945 [243]175 PL 38945-949176 REAug 49 (2003) 111-121

(176A = s frgVerbr 14cf s Dolbeau 10)

177 SPM 1 (1950) 64-73178 PL 38960-966 [218]179 PL 38966-972179A = s Wilm 2180 PL 38972-979181 PL 38979-984182 PL 38984-988183 PL 38988-994184 SPM 1 (1950) 74-76185 PL 38997-999186 PL 38999-1000187 PL 381001-1003188 PL 381003-1005189 MA 1209-211

(= s Frangip 4)190 PL 381007-1009 [244]191 PL 381009-1011

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

192 PL 381011-1013 [245]193 PL 381013-1015194 PL 381015-1017195 PL 381017-1019196 PL 381019-1021196A = s Etaix 2

(197 = s frg Verbr 15-20cf s Dolbeau 26)

(198 PL 381024-1026cf s Dolbeau 26) [246]

198 auct = s Dolbeau 26(198A = s frg Verbr 21-23

cf s Dolbeau 26)199 PL 381026-1028200 PL 381028-1031201 PL 381031-1033202 PL 381033-1035203 PL 381035-1037204 AugBible 77-79204A = s Etaix 4205 PL 381039-1040206 PL 381041-1042207 PL 381042-1044208 PL 381044-1046209 PL 381046-1047 [218]210 PL 381047-1054211 SC 116 (1966) 154-172211A = s frg Verbr 24-25

(cf s Casin 1161-162)212 SC 116 (1966) 174-184213 MA 1441-450

(= s Guelf 1)214 RB 72 (1962) 14-21 [247]214A = s Dolbeau 1215 RB 68 (1958) 18-25216 PL 381076-1082217 MA 1596-601

(= s Morin 3)218 Aug 34 (1994) 364-369

(cf s frg Verbr 27)218A = s frg Verbr 2628218B = s Guelf 2218C = s Guelf 3219 PL 381087-1088 [218]220 PL 381089221 SC 116 (1966) 210-220

(= s Guelf 5)222 PL 381091223 PL 381092-1093223A = s Denis 2223B = s Guelf 4223C = s Guelf 6223D = s Wilm 4223E = s Wilm 5223F = s Wilm 6223G = s Wilm 7223H = s Wilm 14223I = s Wilm 15223J = s Wilm 16223K = s Wilm 17224 RB 79 (1969) 200-205225 PL 381096-1098226 PL 381098-1099

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 SC 116 (1966) 234-242228 PL 381101-1102228A = s frg Verbr 29228B = s Denis 3229 MA 129-32 (= s Denis 6)229A = s Guelf 7229B = s Guelf 8229C = s Wilm 8229D = s Wilm 9229E = s Guelf 9229F = s Guelf 10229G = s Guelf 11229H = s Guelf 12229I = s Mai 86229J = s Guelf app 7229K = s Guelf 13229L = s Guelf 14229M = s Guelf 15229N = s Guelf 16229O = s Guelf 17229P = s Lambot 3229R = s frg Lambot 1229S = s frg Lambot 2229T = s frg Lambot 3229U = s frg Lambot 4229V = s frg Lambot 5-7230 PL 381103-1104231 SC 116 (1966) 244-258232 SC 116 (1966) 260-278233 PL 381112-1115234 PL 381115-1117235 RB 67 (1957) 137-140236 PL 381120-1122237 SC 116 (1966) 280-292238 PL 381125-1126239 PL 381127-1130240 PL 381130-1133 [248]241 PL 381133-1138242 PL 381139-1143242A = s Mai 87243 PL 381143-1147 [218]244 PL 381147-1151245 PL 381151-1153246 SC 116 (1966) 294-306247 PL 381156-1158248 PL 381158-1161249 PL 381161-1163250 SC 116 (1966) 308-324251 PL 381167-1171252 PL 381171-1179252A = s Wilm 13253 SC 116 (1966) 326-336254 RB 79 (1969) 63-69

(= s Wilm 3)255 PL 381186-1190255A = s Wilm 18 + s Mai 92256 PL 381190-1193

+ MA 171919-22(= s 256 + s Wilm 19)

257 SC 116 (1966) 338-342258 SC 116 (1966) 344-350259 PL 381196-1201260 PL 381201-1202

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

260A = s Denis 8260B = s Mai 89260C = s Mai 94260D = s Guelf 18260E = s Guelf 19261 SPM 1 (1950) 88-94262 PL 381207-1209263 MA 1507-509

(= s Guelf 21)263A = s Mai 98264 PL 381212-1218265 PL 381219-1224265A = s Liver 8265B = s Casin 276-77265C = s Guelf 20265D = s Morin 17265E = s Lambot 16265F = s Lambot 25266 PL 381225-1229 [249]267 PL 381229-1231268 PL 381231-1234269 PL 381234-1237270 PL 381237-1245271 PL 381245-1246272 PL 381246-1248272A = s frg Verbr 38

(272B = s Mai 158cf s Mai 158 auct)

272B = s Mai 158 auctauct

273 PL 381247-1252274 PL 381252-1253275 PL 381254-1255276 PL 381255-1257277 PL 381257-1268277A = s Caillau 147278 PL 381268-1275279(1-13) PL 381275-1280

+ MA 1589-593(= s 279 + s Morin 1)

280 PL 381281-1284281 PL 381284-1285

(282 PL 381285-1286) [250]282 auct = s Erfurt 1

(283 FructCent 110-113cf s Dolbeau 15) [251]

283 auct = s Dolbeau 15284 PL 381288-1293285 PL 381293-1297286 PL 381297-1301287 PL 381301-1302288 PL 381302-1308 [252]289 PL 381308-1312290 PL 381312-1316291 PL 381316-1319292 PL 381319-1327293 PL 381327-1335

(293A = s Frangip 7 cf s Dolbeau 3)293A = s Dolbeau 3

auct293B = s Frangip 8293C = s Mai 101293D = s Guelf 22

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

293E = s Caillau 157294 PL 381335-1348 [218]295 PL 381348-1352296 MA 1401-412

(= s Casin 1133-138)297 PL 381359-1365298 SPM 1 (1950) 95-99299 PL 381367-1376 [218]

(299A = s Mai 19 cf s Dolbeau 4)299A = s Dolbeau 4

auct299B = s Guelf 23299C = s Guelf 24299D = s Denis 16299E = s Guelf 30299F = s Lambot 9300 PL 381376-1380 [253]301 PL 381380-1385301A = s Denis 17302 SPM 1 (1950) 100-111

(= s 302 + s Guelf 25)[254]

303 PL 381393-1395304 PL 381395-1397305 PL 381397-1400305A = s Denis 13306 PL 381400-1405306A = s Morin 14306B = s Denis 18306C = s Morin 15306D = s Lambot 8306E = s Dolbeau 18306F = s Morin 18307 PL 381406-1407308 PL 381408-1410308A = s Denis 11309 PL 381410-1412310 PL 381412-1414311 PL 381414-1420312 PL 381420-1423 [255]313 PL 381423-1425313A = s Denis 14313B = s Denis 15313C = s Guelf 26313D = s Guelf 27313E = s Guelf 28313F = s Denis 22313G = s Erfurt 6 [256]313H = s Morin 2 [256]314 PL 381425-1426315 PL 381426-1431316 PL 381431-1434317(1-6) PL 381435-1437

+ RB 44 (1932) 204-205(= s 317 + s Wilm 21= s Casin 1144-146)

318 PL 381437-1440319 PL 381440-1442 [257]319A = s frg Verbr 40320 PL 381442321 PL 381443322 PL 381443-1445323 PL 381445-1446324 PL 381446-1447325 PL 381447-1449

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

326 PL 381449-1450327 PL 381450-1451328 RB 51 (1939) 15-20

(= s Lambot 13)329 PL 381454-1456330 PL 381456-1459331 PL 381459-1461332 PL 381461-1463334(1-4) PL 381467-1469

+ RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 334 + s Lambot 14)[258]

335 PL 381470-1471335A = s Frangip 6335B = s Guelf 31335C = s Lambot 2335D = s Lambot 6335E = s Lambot 7

(335F = s Lambot 14 (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

335G = s Lambot 15335H = s Lambot 26335I = s Lambot 27335J = s Lambot 29335K = s Lambot 21335L = s Lambot 22335M = s Lambot 23336(1-5) PL 381471-1475337 PL 381475-1478 [218]338 PL 381478-1479339 SPM 1 (1950) 112-122

(= s 339 + s 40= s Frangip 2) [259]

340A = s Guelf 32(341 PL 391493-1501

cf s Dolbeau 22) [260]341 auct = s Dolbeau 22341A = s Mai 22342 PL 391501-1504 [261]343 RB 66 (1956) 28-38 [218]344 PL 391512-1517345 MA 1201-209

(= s Frangip 3)346 PL 391522-1524

(346A = s Caillau 219 cf s Dolbeau 5)346B = s Mai 12346C = s Caillau 292347 PL 391524-1526348 PL 391526-1529

(348A = s frg 2 (cf s frg Verbr 44)cf s Dolbeau 30)

348A = s Dolbeau 30auct

349 PL 391529-1533350 PL 391533-1535 [262]350A = s Mai 14350B = s Haffner 1350C = s Etaix 3350D = s Erfurt 2350E = s Erfurt 3350F = s Erfurt 4351 PL 391535-1549 [263]352 PL 391549-1560352A = s Dolbeau 14353 PL 391560-1563

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

354 PL 391563-1568354A = s Dolbeau 12355 SPM 1 (1950) 124-131356 SPM 1 (1950) 132-143357 PL 391582-1586 [264]358 SPM 1 (1950) 144-149358A = s Morin 5359 PL 391590-1598 [265]359A = s Lambot 4359B = s Dolbeau 2360 PL 391598-1599360A = s Dolbeau 24360B = s Dolbeau 25360C = s Dolbeau 27361 PL 391599-1611362 PL 391611-1634 [266]362A = s Erfurt 5363 PL 391634-1638367 PL 391650-1652369 RB 79 (1969) 124-128370(2-4) PL 391657-1659 [267]373 PL 391663-1666

(374 PL 391666-1668cf s Dolbeau 23) [268]

374 auct = s Dolbeau 23375 PL 391668-1669375A = s Denis 4375B = s Denis 5375C = s Mai 95376 PL 391669 [269]376A PL 391669-1671 [270]377 PL 391672-1673378 PL 391673-1674379 RB 59 (1949) 62-68

(= s Lambot 20)380 PL 391675-1683381 PL 391683-1684386 PL 391695-1697389 RB 58 (1948) 43-52 [271]390 PL 391705-1706392(2-6) PL 391710-1713 [272]393 RechAug 28 (1995) 82-83

[273]395 PL 391716-1717396 PL 391717-1718

s Caillau Sermones ab AB Caillau etB Saint-Yves editi

147 MA 1243-245 (= s 277A)157 MA 1245-247 (= s 293E)

(cf s frg Verbr 39)25 MA 1248-251 (= s 73A)26 MA 1252-255 (= s 94A)211 MA 1256-264 (= s 112A)

(219 MA 1265-271 (= s 346A)cf s Dolbeau 5) [274]

292 MA 1272-274 (= s 346C)s Casin Sermones in bibliotheca

Casinensi editi1133-138 = s 2961144-146 = s 3171161-162 = s frg Verbr 25276-77 MA 1413-415 (= s 265B)2114-115 MA 1416-418 (= s 97A)

(cf s Dolbeau 25182021)[275]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

2136 [276] MA 1418-419 (= s 145A)s Denis Sermones a M Denis editi

2 MA 111-17 (= s 223A)[201]

3 MA 118-20 (= s 228B)4 MA 121-22 (= s 375A)5 MA 123-29 (= s 375B)6 = s 2298 MA 135-38 (= s 260A)9 CCL 41378-380

(= s 29A) [211]11 MA 143-50 (= s 308A)12 MA 150-55 (= s 147A)13 MA 155-64 (= s 305A)14 MA 165-70 (= s 313A)15 MA 170-74 (= s 313B)16 MA 175-80 (= s 299D)17 MA 181-89 (= s 301A)18 MA 190-97 (= s 306B)

[277]19 MA 198-111 (= s 162A)20 CCL 41218-229

(= s 16A) [206]21 CCL 41203-211

(= s 15A) [206]22 MA 1133-135 (= s 313F)23 CCL 41418-422

(= s 33A) [211]24 MA 1141-155 (= s 113A)25 MA 1155-164 (= s 72A)

s Dolbeau Sermones a F Dolbeau editi[204]

1 REAug 35 (1989) 432(= s 214A)

2 (= s Mogunt 5) Dolbeau Vingt-six 328-344 (= REAug 38 (1992)63-79) (= s 359B) [278]

3 (= s Mogunt 7) Dolbeau Vingt-six 484-495 (= REAug 39 (1993)384-395) (= s 293A auct)(cf s Frangip 7) [279]

4 (= s Mogunt 9) Dolbeau Vingt-six 511-520 (= REAug 39 (1993)411-420) (= s 299A auct)(cf s Mai 19) [280]

5 (= s Mogunt 12) Dolbeau Vingt-six 435-449 (= REAug 39 (1993)73-87) (= s 114B)(cf s Caillau 219) [281]

6 (= s Mogunt 13) Dolbeau Vingt-six 459-468 (= REAug 39 (1993)97-106) (= s 23B) [282]

7 (= s Mogunt 15) Dolbeau Vingt-six 302-303 (= REAug 37 (1991)294-295) (= s 142 auct)

8 (= s Mogunt 21) Dolbeau Vingt-six 23-28 (= RB 101 (1991)244-249) (= s 29B) [283]

9 (= s Mogunt 24) Dolbeau Vingt-six 30-35 (= RB 101 (1991)251-256) (= s 28A)(cf s Fransen 1 = s frgVerbr 4) [284] [204]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

10 (= s Mogunt 27) Dolbeau Vingt-six 45-56 (= RB 102 (1992)52-63) (= s 162C)(cf s frg Verbr 14) [285]

11 (= s Mogunt 40) Dolbeau Vingt-six 59-67 (= RB 102 (1992)66-74) (= s 90A) [286]

12 (= s Mogunt 41) Dolbeau Vingt-six 77-84 (= RB 102 (1992)275-282) (= s 354A)(cf s frg Verbr 46) [287]

13 (= s Mogunt 42) Dolbeau Vingt-six 90-99 (= RB 102 (1992)288-297) (= s 159A) [288]

14 (= s Mogunt 44) Dolbeau Vingt-six 107-114 (= RB 103 (1993)313-320) (= s 352A) [289]

15 (= s Mogunt 45) Dolbeau Vingt-six 196-203 (= AB 110 (1992)282-289)625-626 (= s 283auct) (cf s 283) [290]

16 (= s Mogunt 46-47) Dolbeau Vingt-six 121-132 (= RB 103 (1993)327-338) (= s 72 auct)(cf s 72) [291]

17 (= s Mogunt 48) Dolbeau Vingt-six 140-147 (= RB 104 (1994)41-48) (= s 110A) [292]

18 (= s Mogunt 50) Dolbeau Vingt-six 210-218 (= AB 110 (1992)296-304) (= s 306E) [293]

19 (= s Mogunt 51) Dolbeau Vingt-six 155-165 (= RB 104 (1994)56-66) (= s 130A) [294]

20 (= s Mogunt 52) Dolbeau Vingt-six 168-171 (= RB 104 (1994)69-72) (= s 14A) [292]

21 (= s Mogunt 54) Dolbeau Vingt-six 279-296 (= REAug 37 (1991)271-288) (= s 159B) [295]

22 (= s Mogunt 55) Dolbeau Vingt-six 553-578 (= REAug 40 (1994)171-196) (= s 341 auct)(cf s 341 s frg Verbr 2-3)[296]

23 (= s Mogunt 59) Dolbeau Vingt-six 593-615 (= VLAGLB 242(1993) 537-559) (= s 374auct) (cf s 374) [297]

24 (= s Mogunt 60) Dolbeau Vingt-six 232-242 (= REAug 37 (1991)42-52) (= s 360A) [298]

25 (= s Mogunt 61) Dolbeau Vingt-six 248-267 (= REAug 37 (1991)58-77) (= s 360B)(cf s Casin 2114-115)[299]

26 (= s Mogunt 62) Dolbeau Vingt-six 366-417 (= RechAug 26 (1992)90-141) (= s 198 auct)(cf s 198 s frg Verbr15-20 21-23) [300] [204]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

27 (= s Mogunt 63) Dolbeau Vingt-six 311-314 (= REAug 37 (1991)303-306) (= s 360C)[301]

28 Dolbeau Preacuted (174)-(182)(193) (= s 20B)[302]

29 Dolbeau Preacuted (233)-(240) (cf s frg 1) [303]

30 Dolbeau Preacuted (257)-(267) (= s 348A auct)(cf s frg Verbr 44) [304]

s Erfurt Sermones ErfordiensesBibliothecae Amplonianae abI Schiller (45) DWeber (26)C Weidmann (13) editi [204]

1 WSt 121 (2008) 260-264(= s 282 auct) [305]

2 WSt 122 (2009) 184-188(= s 350D) [306]

3 WSt 122 (2009) 195-200(= s 350E) [307]

4 WSt 122 (2009) 207-213(= s 350F = s 164A auct= s Lambot 28 auct) [308]

5 WSt 121 (2008) 271-274(= s 362A) [309]

6 WSt 121 (2008) 283-284(= s 313G) [310]

s Etaix Sermones a R Etaix editi1 = s 65A2 etaix 435-437

(= REAug 26 (1980)70-72) (= s 196A)

3 REAug 28 (1982) 253-254 (= s 350C)(cf s Haffner 1) [218]

4 etaix 380 (= RB 98(1988) 12) (= s 204A)

s Frangip Sermones ab OF Frangipaneediti

1 = s 82 = s 3393 = s 3454 = s 1895 MA 1212-219 (= s 163B)6 MA 1219-222 (= s 335A)

(7 MA 1223-226 (= s 293A)cf s Dolbeau 3) [311]

8 MA 1227-231 (= s 293B)9 MA 1232-237 (= s 114A)

s Fransen Sermo ab I Fransen editus(1 RB 84 (1974) 252 (= s frg

Verbr 4) (= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

s frg Sermonum fragmenta(1 REAug 41 (1995) 22-23

cf s Dolbeau 29) [313](2 CSEL 91899-903

(= s 348A) (cf s frgVerbr 44)cf s Dolbeau 30) [314]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 4: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

ep Epistulae [45]1 CSEL 3411-32 CSEL 3413-43 CSEL 3414-94 CSEL 3419-117 CSEL 34113-18 [46]9 CSEL 34120-22

10 CSEL 34122-25 [46]11 CSEL 34125-2812 CSEL 3412913 CSEL 34130-3214 CSEL 34132-3515 CSEL 34135-3617 CSEL 34139-4418 CSEL 34144-45 [47]19 CSEL 34146-4720 CSEL 34147-49 [46]21 CSEL 34149-5422 CSEL 34154-6223 CSEL 34163-7326 CSEL 34183-8827 CSEL 34195-10228 CSEL 341103-11329 CSEL 341114-12231 CSEL 3421-833 CSEL 34218-2334 CSEL 34223-2735 CSEL 34227-3136 CSEL 34231-62 [48]37 CSEL 34263-64 [49]38 CSEL 34264-6640 CSEL 34269-8141 CSEL 34281-8442 CSEL 3428443 CSEL 34285-109 [46]44 CSEL 342109-12145 CSEL 342122-12347 CSEL 342129-13648 CSEL 342137-14049 CSEL 342140-14250 CSEL 34214351 CSEL 342144-14952 CSEL 342149-15153 CSEL 342152-1585455 = Ad inquisitiones Ianuarii libri CSEL 342158-168169-

duo (inq Ian) 213 [46]56 CSEL 342213-21557 CSEL 342215-21658 CSEL 342216-21959 CSEL 342219-22060 CSEL 342221-22261 CSEL 342222-22462 CSEL 342224-22663 CSEL 342226-22964 CSEL 342229-23265 CSEL 342232-234 [50]66 CSEL 342235-23667 CSEL 342237-23969 CSEL 342243-246 [48]70 CSEL 342246-24771 CSEL 342248-25573 CSEL 342263-278 [51]74 CSEL 34227976 CSEL 342324-328

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

77 CSEL 342329-33078 CSEL 342331-34579 CSEL 342345-34680 CSEL 342346-34982 CSEL 342351-38783 CSEL 342388-392 [46]84 CSEL 342392-39385 CSEL 342394-39586 CSEL 342396-39787 CSEL 342397-406 [46]88 CSEL 342407-41989 CSEL 342419-42591 CSEL 342427-435 [52]92 CSEL 342436-44492A CSEL 342444-44593 CSEL 342445-496 [48]95 CSEL 342506-51396 CSEL 342514-51697 CSEL 342516-52098 CSEL 342520-53399 CSEL 342533-535 [48]

100 CSEL 342535-538101 CSEL 342539-543102 = Quaestiones expositae contra CSEL 342544-578 [48]

paganos numero sex (qu c pag)104 CSEL 342582-595 [52]105 CSEL 342595-610106 CSEL 342610-611108 CSEL 342612-634 [46]110 CSEL 342638-642 [46]111 CSEL 342642-657 [53]112 CSEL 342657-659113 CSEL 342659-660114 CSEL 342660-661115 CSEL 342661-662116 CSEL 342663118 CSEL 342665-698 [54]120 CSEL 342704-722 [55]122 CSEL 342742-744124 CSEL 441-2125 CSEL 443-7126 CSEL 447-18127 CSEL 4419-29 [48]128 = Emer 57 CSEL 4430-34 [56]129 CSEL 4434-39 [57]130 CSEL 4440-77131 CSEL 4477-79132 CSEL 4479-80133 CSEL 4480-84134 CSEL 4484-88137 CSEL 4496-125 [58]138 CSEL 44126-148139 CSEL 44148-154140 = De gratia testamenti noui ad CSEL 44155-234 [48]

Honoratum liber unus(gr t nou)

141 = Conc Zert a 412 A ep 141 CSEL 44235-246 [59]142 CSEL 44247-250143 CSEL 44250-262144 CSEL 44262-266145 CSEL 44266-273 [48]146 = gest Pel 52 CSEL 44273-274 [60]147 = De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(uid deo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

148 CSEL 44332-347149 CSEL 44348-380150 CSEL 44380-382151 CSEL 44382-392 [46]153 CSEL 44395-427155 CSEL 44430-447 [61]157 CSEL 44449-488159 CSEL 44497-502162 CSEL 44511-520164 CSEL 44521-541166 = De origine animae (orig an) CSEL 44545-585167 = De sententia Iacobi (sent Iac) CSEL 44586-609169 CSEL 44611-622170 CSEL 44622-631171 CSEL 44631-632171A CSEL 44632-636 [62]173 CSEL 44640-648173A WSt 84 (1971) 230-232174 = trin prol CSEL 44650-651 [63]175 = Conc Carth a 416 A ep 175 CSEL 44652-662 [48]176 = Conc Mileuit a 416 A ep 176 CSEL 44663-668177 CSEL 44669-688 [48]178 CSEL 44689-691179 CSEL 44691-697180 CSEL 44697-700184A CSEL 44732-736 [64]185 = De correctione Donatistarum CSEL 571-44

liber unus (correct)185A CSEL 5744186 CSEL 5745-80187 = De praesentia dei ad CSEL 5781-119

Dardanum liber unus (praes dei)188 CSEL 57119-130189 CSEL 57131-137190 CSEL 57137-162191 CSEL 57162-165192 CSEL 57165-167193 (1939-13 = Dulc qu 32-6) CSEL 57167-175194 CSEL 57176-214196 CSEL 57216-230197 CSEL 57231-235199 [65] CSEL 57243-292200 CSEL 57293-295 [66]202A CSEL 57302-315 [67]203 CSEL 57315-317204 CSEL 57317-322205 CSEL 57323-339 [68]206 CSEL 57340207 CSEL 57341-342208 CSEL 57342-347209 CSEL 57347-353210 CSEL 57353-356211 (2111-4 = reg 1) CSEL 57356-371 [69]212 CSEL 57371-372213 CSEL 57372-379214 CSEL 57380-387215 CSEL 57387-396215A CSEL 58XCIII217 CSEL 57403-425218 CSEL 57425-428219 CSEL 57428-431 [70]220 CSEL 57431-441222 CSEL 57446-449 [71]224 CSEL 57451-454 [72]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 CSEL 57481-483228 CSEL 57484-496 [73]229 CSEL 57497-498231 CSEL 57504-510232 CSEL 57511-517233 CSEL 57517-518235 CSEL 57521-523236 CSEL 57523-525237 CSEL 57526-532238 CSEL 57533-556239 CSEL 57556-559241 CSEL 57560-562242 CSEL 57563-567243 CSEL 57568-579244 CSEL 57580-581245 CSEL 57581-583246 CSEL 57583-585247 CSEL 57585-589248 CSEL 57589-591249 CSEL 57592-593250 CSEL 57593-598

(250A (= ep 15) CSEL 57598-599)251 CSEL 57599-600252 CSEL 57600253 CSEL 57600-601254 CSEL 57601-602255 CSEL 57602-603256 CSEL 57603257 CSEL 57604258 CSEL 57605-610259 CSEL 57611-615261 CSEL 57617-620262 CSEL 57621-631263 CSEL 57631-634264 CSEL 57635-638265 CSEL 57638-646266 CSEL 57647-650267 CSEL 57651 [74]268 CSEL 57652-654269 CSEL 57654-655

5 = Nebrid A ep 5 CSEL 341116 = Nebrid A ep 6 CSEL 34111-138 = Nebrid A ep 8 CSEL 34118-19

16 = Max Madaur A ep 16 CSEL 34137-3924 = Paul Nol epist 3 CSEL 34173-78 [75]25 = Paul Nol epist 4 CSEL 34178-83 [76]26 app = Licent carm ad Aug Cutino 97-102 [77]30 = Paul Nol epist 6 CSEL 341123-125 [78]32 = Paul Nol epist 7+8 CSEL 3428-18 [79]39 = Hier epist 103 CSEL 34267-68 [80]46 = Public A ep 46 CSEL 342123-12968 = Hier epist 102 CSEL 342240-243 [81]72 = Hier epist 105 CSEL 342255-262 [82]75 = Hier epist 112 CSEL 342280-324 [83]81 = Hier epist 115 CSEL 342350-351 [84]882 = Anulin A ep 882 CSEL 342408 [85]884 = Epist imp Constant A ep CSEL 342410-411 [86]

884 (= Epist imp Constant ACresc 381)

90 = Nectar A ep 90 CSEL 342426-427 [87]94 = Paul Nol epist 45 CSEL 342497-505 [88]

103 = Nectar A ep 103 CSEL 342578-581 [87]107 = Max A ep 107 CSEL 342611-612109 = Seu A ep 109 CSEL 342634-638

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

117 = Diosc A ep 117 CSEL 342663-664 [89]119 = Consent A ep 119 CSEL 342698-704 [90]121 = Paul Nol epist 50 CSEL 342723-742 [91]123 = Hier epist 142 CSEL 342745-746 [92]135 = Volus A ep 135 CSEL 4489-92136 = Marcell A ep 136 CSEL 4493-96152 = Macedon A ep 152 CSEL 44393-395154 = Macedon A ep 154 CSEL 44428-430 [93]156 = Hil A ep 156 [94] CSEL 44448-449158 = Euod A ep 158 CSEL 44488-497160 = Euod A ep 160 CSEL 44503-506161 = Euod A ep 161 CSEL 44507-511163 = Euod A ep 163 CSEL 44 520-521165 = Hier epist 126 CSEL 44541-545 [95]168 = TimasA ep 168 = gest Pel 48 CSEL 44610-611 [96]172 = Hier epist 134 CSEL 44636-639 [97]181 = Epist pontif 321 A ep 181 CSEL 44701-715182 = Epist pontif 322 A ep 182 CSEL 44715-723183 = Auell 41 CSEL 44724-730 [98]184 = Epist pontif 297 A ep 184 CSEL 4473119023 = Epist pontif 343 A ep 19023 CSEL 57158-160195 = Hier epist 141 CSEL 57214-216 [99]198 = Hesych A ep 198 CSEL 57235-242201 = Edict imp Honor Theod A CSEL 57296-299

ep 201202 = Hier epist 143 CSEL 57299-301 [100]216 = Valent A ep 216 CSEL 57396-402221 = Quodu A ep 221 CSEL 57442-446 [101]223 = Quodu A ep 223 CSEL 57449-451 [102]225 = Prosp epist 1 CSEL 57454-468226 = Hil A ep 226 [103] CSEL 57468-481230 = Dar A ep 230 CSEL 57499-503234 = Longin A ep 234 CSEL 57519-521240 = Pascent A ep 240 CSEL 57559-560260 = Audax A ep 260 CSEL 57616-617270 = Anon A ep 270 CSEL 57655-656 [104]

ep Epistulae ab I Divjak repertae(asterisco designatae)

1 CSEL 883-6 [105]1A CSEL 887-9 [106]2 CSEL 889-21 [107]3 CSEL 8821-25 [108]4 CSEL 8826-29 [109]5 CSEL 8829-31 [110]6 CSEL 8832-38 [111]7 CSEL 8839-40 [112]8 CSEL 8841-42 [113]9 CSEL 8843-45 [114]

10 CSEL 8846-51 [115]13 CSEL 8880-82 [116]14 CSEL 8883 [117]15 CSEL 8884-86 [118]16 CSEL 8886-87 [119]17 CSEL 8888 [120]18 CSEL 8889-90 [121]19 CSEL 8891-93 [122]20 CSEL 8894-112 [123]21 CSEL 88112-113 [124]22 CSEL 88113-119 [125]23 CSEL 88120-121 [126]23A CSEL 88121-125 [127]24 CSEL 88126-127 [128]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

25 CSEL 88128 [129]26 CSEL 88129-130 [130]28 CSEL 88133-137 [131]29 CSEL 88137-138 [132]11 = Consent A ep 11 CSEL 8851-70 [133]12 = Consent A ep 12 CSEL 8870-80 [134]152 = Alyp A ep 152 CSEL 8884 [135]27 = Hier A ep 27 CSEL 88130-133 [136]

c ep Don Contra epistulam Donatiheretici liber unus (deperditus)

ep Io tr In epistulam Iohannis ad PL 351977-2062 [137]Parthos tractatus decem

c ep Man Contra epistulam Manichaei CSEL 251193-248 [138]quam uocant fundamenti liber [b]unusManichaei uerba = Manich Ac ep Man (= Manich epistfund frgg 1-11 FelDMann)

c ep Parm Contra epistulam Parmeniani CSEL 5119-141 [139]libri tresParmeniani uerba = Parm Ac ep ParmSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [140]

c ep Pel Contra duas epistulas Pelagia- CSEL 60423-570 [141]norum libri quattuor11-3 = Bonif I epist 6Iuliani sociorumque uerba =Iulian A c ep Pel [142]

ep Rm Epistulae ad Romanos inchoata CSEL 84145-181 [143]inch expositio liber unus

exc urb De excidio urbis Romae CCL 46249-262 [144]exp Gal Expositio epistulae ad Galatas CSEL 8455-141 [145]

liber unusexp Iac Expositio epistulae Iacobi ad

duodecim tribus (deperdita)[146]

exp prop Expositio quarundam CSEL 843-52 [147] [c]Rm propositionum ex epistula

apostoli ad Romanosc Faust Contra Faustum Manicheum CSEL 251251-797 [148]

libri triginta tresFausti uerba = FaustA c Faust

c Fel Contra Felicem Manicheum CSEL 252801-852 [149]libri duoFelicis uerba = Fel A c FelEpistulae Manichaei initium(11) = Manich A c Fel 11

f et op De fide et operibus liber unus CSEL 4135-97f et symb De fide et symbolo liber unus CSEL 413-32 [150]f inuis De fide rerum inuisibilium CCL 461-19 [151]c Fort Acta contra Fortunatum CSEL 25183-112 [152]

Manicheum liber unusFortunati uerba = Fort Ac Fort

c Gaud Contra Gaudentium Donatis- CSEL 53201-274 [153]tarum episcopum libri duoGaudentii epistularum frag-menta = Gaud A c GaudSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [154]

geom De geometrica (deperditus)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

gest Pel De gestis Pelagii liber unus CSEL 4251-122 [155]48 = Timas A ep 16852 = ep 146Caelestii uerba = Caelest Agest PelPelagii uerba = Pelag A gestPel

Gn litt De Genesi ad litteram libri CSEL 2813-435 [156] [b]duodecimHaud genuina (sed ab Eugippexc Aug confecta uidentur)lsaquocapitularsaquo = Gn litt cap [157]

Gn litt inp De Genesi ad litteram liber CSEL 281459-503 [158]unus inperfectus [b]

Gn adu De Genesi aduersus Manicheos CSEL 9167-172 [159]Man libri duo

gramm De grammatica Ars pro Weber 7-31 [160]((prol- fratrum mediocritate breuiata114))gramm De grammatica Regulae Keil 496-524gr et lib De gratia et libero arbitrio PL 44881-912

arb liber unusgr et pecc De gratia Christi et de peccato CSEL 42125-206 [161]

or originali libri duoCaelestii uerba = Caelest Agr et pecc orPelagii uerba = Pelag A gr etpecc or

gr t nou De gratia testamenti noui ad CSEL 44155-234 [48]Honoratum liber unus (= ep 140)

haer De haeresibus ad Quoduultdeum CCL 46286-345 [162]liber unusEpistulae pp 273-275276-277278-279280-281 editae = QuoduA ep 221 ep 222 Quodu A ep223 ep 224Appendix (pp 349-351) =Ps A haer app [163]

c Hil Contra Hilarum liber unus(deperditus)

imm an De immortalitate animae liber CSEL 89101-128 [164]unus

inq Ian Ad inquisitiones Ianuarii libri CSEL 342158-168169-duo (= ep 5455) 213 [46]

Io eu tr In Iohannis euangelium tractatus CCL 361-688 [165]CXXIV

adu Iud Aduersus Iudaeos PL 4251-64 [166]c Iul Contra Iulianum libri sex PL 44641-874 [167]

Iuliani uerba = Iulian A c Iul[168]Reticii uerba (17) = Retic Ac Iul 17

c Iul imp Contra Iulianum opus imper-fectum

1-3 CSEL 8513-506 [169]4-6 CSEL 8523-464 [170]

Iuliani uerba = Iulian A c Iulimp [171]Reticii uerba (155) = Retic Ac Iul imp 155

lib arb De libero arbitrio libri tres CSEL 743-154 [172] [c]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

c litt Pet Contra litteras Petiliani libri tres CSEL 523-227 [173]Petiliani uerba = Petil A c littPetSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [174]

loc Locutionum libri septem CCL 33381-465 [175]mag De magistro liber unus CCL 29157-203 [176]Max De Maximianistis contra

Donatistas liber unus(deperditus)

c Max Contra Maximinum Arrianum CCL 87A491-692 [177]mend De mendacio liber unus CSEL 41413-466 [178]c mend Contra mendacium liber unus CSEL 41469-528 [179]mor De moribus ecclesiae catholicae CSEL 903-156 [180]

et de moribus Manicheorumlibri duo

mus De musica libri sex PL 321081-1194 [181]6 jaCobsson 6-116 [182]

nat b De natura boni liber unus CSEL 252855-889 [183]Manichaei uerba = Manich Anat b

nat et gr De natura et gratia liber unus CSEL 60233-299 [184]Pelagii uerba = Pelag A natet gr

c n Don Contra nescio quem Donatistamliber unus (deperditus)

nupt et De nuptiis et concupiscentia ad CSEL 42211-319 [185]conc Valerium libri duo

Epistula pp 209-210 edita= ep 200Iuliani uerba = Iulian A nuptet conc [186]

op mon De opere monachorum liber CSEL 41531-596unus

ord De ordine libri duo CSEL 63121-185 [187]orig an De origine animae (= ep 166) CSEL 44545-585pat De patientia liber unus CSEL 41663-691 [188]c p Don Contra partem Donati libri duo

(deperditi)pecc mer De peccatorum meritis et remis- CSEL 603-151 [189]

sione et de baptismo paruulorumad Marcellinum libri tresPelagii sectatorumque uerba =Pelag A pecc mer

perf iust De perfectione iustitiae hominis CSEL 423-48 [190]liber unusCaelestii uerba = Caelest Aperf iust

perseu De dono perseuerantiae liber ad PL 45993-1034 [191]Prosperum et Hilarium secundus

phil De philosophia (deperditus)praed sanct De praedestinatione sanctorum PL 44959-992

liber ad Prosperum et Hilariumprimus

praes dei De praesentia dei ad Dardanum CSEL 5781-119liber unus (= ep 187)

c Prisc Contra Priscillianistas liber unus CCL 49165-178180 [192]prob et test Probationum et testimoniorum

contra Donatistas liber unus(deperditus)

ps c Don Psalmus contra partem Donati anastasi 44-70 [193]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

pulch De pulchro et apto (deperditus)qu Quaestionum libri septem CCL 331-377 [194]qu eu Quaestiones euangeliorum CCL 44B1-118 [195]

libri duoAppendix (pp 119-140)= qu Mt

qu Mt Quaestiones XVI in Matthaeum CCL 44B119-140 [196][172 et 3-5] (p 140 n)= qu uet t prol et 1-3

qu c pag Quaestiones expositae contra CSEL 342544-578 [48]paganos numero sex (= ep 102)

qu uet t De octo quaestionibus ex ueteri CCL 33469-472 [197]testamentoprol et 1-3 = qu Mt [172 et 3-5]

reg 1 Regula Obiurgatio verheijen 105-107 [198](= ep 2111-4)

reg 2 Regula Ordo monasterii verheijen 148-152 [198]reg 3 Regula Praeceptum verheijen 417-437 [199]retr Retractationum libri duo CCL 57(1-)5-143 [200]

Appendicula (Hipponensis) [d]operum post retr conscriptorum(p 143 et [200]) = retr app [201]

rhet De rethorica GioMini 35-76c Sec Contra Secundinum Manicheum CSEL 252905-947 [202]

liber unusSecundini epistula = Secundinepist [203]

sent Iac De sententia Iacobi (= ep 167) CSEL 44586-609s Sermones [204]

1 CCL 413-6 [205]2 CCL 419-16 [206]3 RB 84 (1974) 250

(= s frg Verbr 1)4 CCL 4120-48 [205]

(4A = s frg Verbr 2-3cf s Dolbeau 22)

5 CCL 4150-60 [206]6 CCL 4162-67 [205]7 CCL 4170-76 [207]8 CCL 4179-99

(= s Frangip 1) [208]9 CCL 41105-151 [207]

10 CCL 41153-159 [205]11 CCL 41161-163 [208]12 CCL 41165-174 [209]13 CCL 41177-183 [206]14 CCL 41185-191 [206]14A = s Dolbeau 2015 CCL 41193-201 [206]15A = s Denis 2116 CCL 41213-216 [206]16A = s Denis 2016B = s Mai 1717 CCL 41237-243 [210]18 CCL 41245-25019 CCL 41252-258 [211]20 CCL 41261-267 [212]20A = s Lambot 2420B = s Dolbeau 2821 CCL 41276-286 [211]22 CCL 41289-301 [210]22A = s Mai 1523 CCL 41309-319 [212]23A = s Mai 16

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

23B = s Dolbeau 624 CCL 41326-333 [212]25 CCL 41335-339 [211]25A = s Morin 1226 CCL 41348-359 [211]27 CCL 41361-366 [213]28 CCL 41368-371 [211]28A = s Dolbeau 9 (cf s Fransen 1

s frg Verbr 4)29 CCL 41373-37629A = s Denis 929B = s Dolbeau 830 CCL 41382-389 [211]31 CCL 41391-39632 CCL 41398-411 [211]33 CCL 41413-416 [211]33A = s Denis 2334 CCL 41424-42735 CCL 41429-43136 CCL 41434-44337 CCL 41446-473 [211]38 CCL 41476-48739 CCL 41489-492 [211]

(40 cf s 339)41 CCL 41495-50242 CCL 41504-50643 CCL 41508-512 [214]45 CCL 41515-526 [215]46 CCL 41529-570 [216]47 CCL 41572-604 [216]48 CCL 41606-611 [216]49 CCL 41614-623 [216]49A = s frg Verbr 550 CCL 41625-633 [217]51 CCL 41Aa9-50 [218]52 CCL 41Aa58-81 [219]53 CCL 41Aa88-10453A CCL 41Aa111-123

(= s Morin 11) [220]54 CCL 41Aa130-135 [221]55 CCL 41Aa142-146 [222]56 CCL 41Aa153-17157 CCL 41Aa178-19158 CCL 41Aa199-213 [218]59 auct CCL 41Aa221-22760 auct CCL 41Aa236-247

(= s Lambot 19)60A CCL 41Aa253-257

(= s Mai 26)61 CCL 41Aa265-276 [223]61A CCL 41Aa282-288

(= s Wilm 12)62 CCL 41Aa296-314 [212]62A CCL 41Aa320-322

(= s Morin 6)63 CCL 41Aa328-329 [224]63A CCL 41Aa336-339

(= s Mai 25)63B CCL 41Aa345-346

(= s Morin 7)64 auct CCL 41Aa353-360

(= s Lambot 12)64A CCL 41Aa365-368

(= s Mai 20)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXVII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

65 CCL 41Aa375-38465A CCL 41Aa391-401

(= s Etaix 1)66 CCL 41Aa408-41267 CCL 41Aa420-430 [225]68 auct CCL 41Aa437-453

(= s Mai 126) [229]69 CCL 41Aa460-464 [226]70 CCL 41Aa470-474 [212]

[227]70A CCL 41Aa480-483

(= s Mai 127) [218]71 IPM 45 (2006) 177-238

[228](72 Forma fut 800-804

cf s Dolbeau 16) [230]72 auct = s Dolbeau 1672A = s Denis 2573 PL 38470-47273A = s Caillau 2574 PL 38472-47475 PL 38475-479 [231]76 Eulog 56-6377 PL 38483-49077A = s Guelf 3377B = s Morin 1677C = s frg Verbr 778 PL 38490-49379 PL 3849379A = s Lambot 1780 PL 38493-498 [214]81 PL 38499-50682 PL 38506-51483 PL 38514-51984 AevInter 71-7385 PL 38520-52386 PL 38523-53087 PL 38530-53988 RB 94 (1984) 74-10189 PL 38553-55890 PL 38559-56690A = s Dolbeau 1191 PL 38567-57192 PL 38572-573 [212]93 PL 38573-58094 PL 38580-58194A = s Caillau 2695 PL 38581-58496 PL 38584-589 [232]97 RB 78 (1968) 216-21997A = s Casin 2114-11598 PL 38591-59599 PL 38595-602

100 RB 104 (1994) 79-83101 SPM 1 (1950) 44-53

(= s Wilm 20)102 PL 38611-613103 PL 38613-616104 SPM 1 (1950) 54-60

(= s Guelf 29) [218]105 PL 38618-625 [233]105A = s Lambot 1106 PL 38625-627

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

107 PL 38627-632107A = s Lambot 5108 PL 38632-636109 PL 38636-638110 PL 3863841-44 [234]

+ MA 1640-644(= s Morin 13)

110A = s Dolbeau 17111 RB 57 (1947) 112-116

(= s Lambot 18)(cf s frg Verbr 8) [235]

112 IPM 45 (2006) 241-254[236]

112A = s Caillau 211113 PL 38648-652 [218]113A = s Denis 24113B = s Mai 13114 RB 73 (1963) 23-28114A = s Frangip 9114B = s Dolbeau 5115 PL 38655-657116 PL 38657-661117 PL 38661-671118 PL 38671-673119 PL 38673-676120 PL 38676-678121 SC 116 (1966) 222-232122 PL 38680-684123 PL 38684-686124 PL 38686-688125 PL 38688-698 [218]125A = s Mai 128126 RB 69 (1959) 183-190127 PL 38705-713 [218]128 PL 38713-720129 PL 38720-725130 PL 38725-728130A = s Dolbeau 19131 Aug(L) 54 (2004) 65-77132 PL 38734-737132A = s Mai 129133 PL 38737-742134 PL 38742-746135 PL 38746-750136 PL 38750-754136A = s Mai 130136B = s Lambot 10136C = s Lambot 11137 PL 38754-763 [237]138 PL 38763-769139 PL 38769-772139A = s Mai 125140 PL 38773-775140A = s Mai post s 174141 PL 38776-778142 MA 1695-705

(= s Wilm 11)142 auct = s Dolbeau 7143 PL 38784-787144 PL 38787-790145 PL 38791-796145A = s Casin 2136146 PL 38796-797

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

147 PL 38797-799147A = s Denis 12148 PL 38799-800149 PL 38800-807 [218]150 REAug 45 (1999) 39-49151 CCL 41Ba13-30 [238]152 CCL 41Ba33-46 [238]153 CCL 41Ba49-72 [238]154 CCL 41Ba75-101 [238]154A CCL 41Ba175-180

(= s Morin 4) [238]155 CCL 41Ba105-131 [238]156 CCL 41Ba135-161 [238]157 PL 38859-862158 PL 38862-867159 PL 38867-872 [239]159A = s Dolbeau 13159B = s Dolbeau 21160 PL 38872-877 [240]161 PL 38878-884162 PL 38885-889

(cf s frg Verbr 10)162A = s Denis 19162B = s frg Verbr 11 (s 3921)162C = s Dolbeau 10163 RB 115 (2005) 270-285163A = s Morin 10163B = s Frangip 5

(164 PL 38895-902)164A = s Erfurt 4

auct165 PL 38902-907 [241]166 SPM 1 (1950) 61-63167 PL 38909-911167A = s frg Verbr 12-13168 PL 38911-915169 PL 38915-926170 PL 38927-933171 PL 38933-935172 PL 38936-937173 PL 38937-939 [242]174 PL 38940-945 [243]175 PL 38945-949176 REAug 49 (2003) 111-121

(176A = s frgVerbr 14cf s Dolbeau 10)

177 SPM 1 (1950) 64-73178 PL 38960-966 [218]179 PL 38966-972179A = s Wilm 2180 PL 38972-979181 PL 38979-984182 PL 38984-988183 PL 38988-994184 SPM 1 (1950) 74-76185 PL 38997-999186 PL 38999-1000187 PL 381001-1003188 PL 381003-1005189 MA 1209-211

(= s Frangip 4)190 PL 381007-1009 [244]191 PL 381009-1011

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

192 PL 381011-1013 [245]193 PL 381013-1015194 PL 381015-1017195 PL 381017-1019196 PL 381019-1021196A = s Etaix 2

(197 = s frg Verbr 15-20cf s Dolbeau 26)

(198 PL 381024-1026cf s Dolbeau 26) [246]

198 auct = s Dolbeau 26(198A = s frg Verbr 21-23

cf s Dolbeau 26)199 PL 381026-1028200 PL 381028-1031201 PL 381031-1033202 PL 381033-1035203 PL 381035-1037204 AugBible 77-79204A = s Etaix 4205 PL 381039-1040206 PL 381041-1042207 PL 381042-1044208 PL 381044-1046209 PL 381046-1047 [218]210 PL 381047-1054211 SC 116 (1966) 154-172211A = s frg Verbr 24-25

(cf s Casin 1161-162)212 SC 116 (1966) 174-184213 MA 1441-450

(= s Guelf 1)214 RB 72 (1962) 14-21 [247]214A = s Dolbeau 1215 RB 68 (1958) 18-25216 PL 381076-1082217 MA 1596-601

(= s Morin 3)218 Aug 34 (1994) 364-369

(cf s frg Verbr 27)218A = s frg Verbr 2628218B = s Guelf 2218C = s Guelf 3219 PL 381087-1088 [218]220 PL 381089221 SC 116 (1966) 210-220

(= s Guelf 5)222 PL 381091223 PL 381092-1093223A = s Denis 2223B = s Guelf 4223C = s Guelf 6223D = s Wilm 4223E = s Wilm 5223F = s Wilm 6223G = s Wilm 7223H = s Wilm 14223I = s Wilm 15223J = s Wilm 16223K = s Wilm 17224 RB 79 (1969) 200-205225 PL 381096-1098226 PL 381098-1099

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 SC 116 (1966) 234-242228 PL 381101-1102228A = s frg Verbr 29228B = s Denis 3229 MA 129-32 (= s Denis 6)229A = s Guelf 7229B = s Guelf 8229C = s Wilm 8229D = s Wilm 9229E = s Guelf 9229F = s Guelf 10229G = s Guelf 11229H = s Guelf 12229I = s Mai 86229J = s Guelf app 7229K = s Guelf 13229L = s Guelf 14229M = s Guelf 15229N = s Guelf 16229O = s Guelf 17229P = s Lambot 3229R = s frg Lambot 1229S = s frg Lambot 2229T = s frg Lambot 3229U = s frg Lambot 4229V = s frg Lambot 5-7230 PL 381103-1104231 SC 116 (1966) 244-258232 SC 116 (1966) 260-278233 PL 381112-1115234 PL 381115-1117235 RB 67 (1957) 137-140236 PL 381120-1122237 SC 116 (1966) 280-292238 PL 381125-1126239 PL 381127-1130240 PL 381130-1133 [248]241 PL 381133-1138242 PL 381139-1143242A = s Mai 87243 PL 381143-1147 [218]244 PL 381147-1151245 PL 381151-1153246 SC 116 (1966) 294-306247 PL 381156-1158248 PL 381158-1161249 PL 381161-1163250 SC 116 (1966) 308-324251 PL 381167-1171252 PL 381171-1179252A = s Wilm 13253 SC 116 (1966) 326-336254 RB 79 (1969) 63-69

(= s Wilm 3)255 PL 381186-1190255A = s Wilm 18 + s Mai 92256 PL 381190-1193

+ MA 171919-22(= s 256 + s Wilm 19)

257 SC 116 (1966) 338-342258 SC 116 (1966) 344-350259 PL 381196-1201260 PL 381201-1202

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

260A = s Denis 8260B = s Mai 89260C = s Mai 94260D = s Guelf 18260E = s Guelf 19261 SPM 1 (1950) 88-94262 PL 381207-1209263 MA 1507-509

(= s Guelf 21)263A = s Mai 98264 PL 381212-1218265 PL 381219-1224265A = s Liver 8265B = s Casin 276-77265C = s Guelf 20265D = s Morin 17265E = s Lambot 16265F = s Lambot 25266 PL 381225-1229 [249]267 PL 381229-1231268 PL 381231-1234269 PL 381234-1237270 PL 381237-1245271 PL 381245-1246272 PL 381246-1248272A = s frg Verbr 38

(272B = s Mai 158cf s Mai 158 auct)

272B = s Mai 158 auctauct

273 PL 381247-1252274 PL 381252-1253275 PL 381254-1255276 PL 381255-1257277 PL 381257-1268277A = s Caillau 147278 PL 381268-1275279(1-13) PL 381275-1280

+ MA 1589-593(= s 279 + s Morin 1)

280 PL 381281-1284281 PL 381284-1285

(282 PL 381285-1286) [250]282 auct = s Erfurt 1

(283 FructCent 110-113cf s Dolbeau 15) [251]

283 auct = s Dolbeau 15284 PL 381288-1293285 PL 381293-1297286 PL 381297-1301287 PL 381301-1302288 PL 381302-1308 [252]289 PL 381308-1312290 PL 381312-1316291 PL 381316-1319292 PL 381319-1327293 PL 381327-1335

(293A = s Frangip 7 cf s Dolbeau 3)293A = s Dolbeau 3

auct293B = s Frangip 8293C = s Mai 101293D = s Guelf 22

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

293E = s Caillau 157294 PL 381335-1348 [218]295 PL 381348-1352296 MA 1401-412

(= s Casin 1133-138)297 PL 381359-1365298 SPM 1 (1950) 95-99299 PL 381367-1376 [218]

(299A = s Mai 19 cf s Dolbeau 4)299A = s Dolbeau 4

auct299B = s Guelf 23299C = s Guelf 24299D = s Denis 16299E = s Guelf 30299F = s Lambot 9300 PL 381376-1380 [253]301 PL 381380-1385301A = s Denis 17302 SPM 1 (1950) 100-111

(= s 302 + s Guelf 25)[254]

303 PL 381393-1395304 PL 381395-1397305 PL 381397-1400305A = s Denis 13306 PL 381400-1405306A = s Morin 14306B = s Denis 18306C = s Morin 15306D = s Lambot 8306E = s Dolbeau 18306F = s Morin 18307 PL 381406-1407308 PL 381408-1410308A = s Denis 11309 PL 381410-1412310 PL 381412-1414311 PL 381414-1420312 PL 381420-1423 [255]313 PL 381423-1425313A = s Denis 14313B = s Denis 15313C = s Guelf 26313D = s Guelf 27313E = s Guelf 28313F = s Denis 22313G = s Erfurt 6 [256]313H = s Morin 2 [256]314 PL 381425-1426315 PL 381426-1431316 PL 381431-1434317(1-6) PL 381435-1437

+ RB 44 (1932) 204-205(= s 317 + s Wilm 21= s Casin 1144-146)

318 PL 381437-1440319 PL 381440-1442 [257]319A = s frg Verbr 40320 PL 381442321 PL 381443322 PL 381443-1445323 PL 381445-1446324 PL 381446-1447325 PL 381447-1449

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

326 PL 381449-1450327 PL 381450-1451328 RB 51 (1939) 15-20

(= s Lambot 13)329 PL 381454-1456330 PL 381456-1459331 PL 381459-1461332 PL 381461-1463334(1-4) PL 381467-1469

+ RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 334 + s Lambot 14)[258]

335 PL 381470-1471335A = s Frangip 6335B = s Guelf 31335C = s Lambot 2335D = s Lambot 6335E = s Lambot 7

(335F = s Lambot 14 (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

335G = s Lambot 15335H = s Lambot 26335I = s Lambot 27335J = s Lambot 29335K = s Lambot 21335L = s Lambot 22335M = s Lambot 23336(1-5) PL 381471-1475337 PL 381475-1478 [218]338 PL 381478-1479339 SPM 1 (1950) 112-122

(= s 339 + s 40= s Frangip 2) [259]

340A = s Guelf 32(341 PL 391493-1501

cf s Dolbeau 22) [260]341 auct = s Dolbeau 22341A = s Mai 22342 PL 391501-1504 [261]343 RB 66 (1956) 28-38 [218]344 PL 391512-1517345 MA 1201-209

(= s Frangip 3)346 PL 391522-1524

(346A = s Caillau 219 cf s Dolbeau 5)346B = s Mai 12346C = s Caillau 292347 PL 391524-1526348 PL 391526-1529

(348A = s frg 2 (cf s frg Verbr 44)cf s Dolbeau 30)

348A = s Dolbeau 30auct

349 PL 391529-1533350 PL 391533-1535 [262]350A = s Mai 14350B = s Haffner 1350C = s Etaix 3350D = s Erfurt 2350E = s Erfurt 3350F = s Erfurt 4351 PL 391535-1549 [263]352 PL 391549-1560352A = s Dolbeau 14353 PL 391560-1563

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

354 PL 391563-1568354A = s Dolbeau 12355 SPM 1 (1950) 124-131356 SPM 1 (1950) 132-143357 PL 391582-1586 [264]358 SPM 1 (1950) 144-149358A = s Morin 5359 PL 391590-1598 [265]359A = s Lambot 4359B = s Dolbeau 2360 PL 391598-1599360A = s Dolbeau 24360B = s Dolbeau 25360C = s Dolbeau 27361 PL 391599-1611362 PL 391611-1634 [266]362A = s Erfurt 5363 PL 391634-1638367 PL 391650-1652369 RB 79 (1969) 124-128370(2-4) PL 391657-1659 [267]373 PL 391663-1666

(374 PL 391666-1668cf s Dolbeau 23) [268]

374 auct = s Dolbeau 23375 PL 391668-1669375A = s Denis 4375B = s Denis 5375C = s Mai 95376 PL 391669 [269]376A PL 391669-1671 [270]377 PL 391672-1673378 PL 391673-1674379 RB 59 (1949) 62-68

(= s Lambot 20)380 PL 391675-1683381 PL 391683-1684386 PL 391695-1697389 RB 58 (1948) 43-52 [271]390 PL 391705-1706392(2-6) PL 391710-1713 [272]393 RechAug 28 (1995) 82-83

[273]395 PL 391716-1717396 PL 391717-1718

s Caillau Sermones ab AB Caillau etB Saint-Yves editi

147 MA 1243-245 (= s 277A)157 MA 1245-247 (= s 293E)

(cf s frg Verbr 39)25 MA 1248-251 (= s 73A)26 MA 1252-255 (= s 94A)211 MA 1256-264 (= s 112A)

(219 MA 1265-271 (= s 346A)cf s Dolbeau 5) [274]

292 MA 1272-274 (= s 346C)s Casin Sermones in bibliotheca

Casinensi editi1133-138 = s 2961144-146 = s 3171161-162 = s frg Verbr 25276-77 MA 1413-415 (= s 265B)2114-115 MA 1416-418 (= s 97A)

(cf s Dolbeau 25182021)[275]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

2136 [276] MA 1418-419 (= s 145A)s Denis Sermones a M Denis editi

2 MA 111-17 (= s 223A)[201]

3 MA 118-20 (= s 228B)4 MA 121-22 (= s 375A)5 MA 123-29 (= s 375B)6 = s 2298 MA 135-38 (= s 260A)9 CCL 41378-380

(= s 29A) [211]11 MA 143-50 (= s 308A)12 MA 150-55 (= s 147A)13 MA 155-64 (= s 305A)14 MA 165-70 (= s 313A)15 MA 170-74 (= s 313B)16 MA 175-80 (= s 299D)17 MA 181-89 (= s 301A)18 MA 190-97 (= s 306B)

[277]19 MA 198-111 (= s 162A)20 CCL 41218-229

(= s 16A) [206]21 CCL 41203-211

(= s 15A) [206]22 MA 1133-135 (= s 313F)23 CCL 41418-422

(= s 33A) [211]24 MA 1141-155 (= s 113A)25 MA 1155-164 (= s 72A)

s Dolbeau Sermones a F Dolbeau editi[204]

1 REAug 35 (1989) 432(= s 214A)

2 (= s Mogunt 5) Dolbeau Vingt-six 328-344 (= REAug 38 (1992)63-79) (= s 359B) [278]

3 (= s Mogunt 7) Dolbeau Vingt-six 484-495 (= REAug 39 (1993)384-395) (= s 293A auct)(cf s Frangip 7) [279]

4 (= s Mogunt 9) Dolbeau Vingt-six 511-520 (= REAug 39 (1993)411-420) (= s 299A auct)(cf s Mai 19) [280]

5 (= s Mogunt 12) Dolbeau Vingt-six 435-449 (= REAug 39 (1993)73-87) (= s 114B)(cf s Caillau 219) [281]

6 (= s Mogunt 13) Dolbeau Vingt-six 459-468 (= REAug 39 (1993)97-106) (= s 23B) [282]

7 (= s Mogunt 15) Dolbeau Vingt-six 302-303 (= REAug 37 (1991)294-295) (= s 142 auct)

8 (= s Mogunt 21) Dolbeau Vingt-six 23-28 (= RB 101 (1991)244-249) (= s 29B) [283]

9 (= s Mogunt 24) Dolbeau Vingt-six 30-35 (= RB 101 (1991)251-256) (= s 28A)(cf s Fransen 1 = s frgVerbr 4) [284] [204]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

10 (= s Mogunt 27) Dolbeau Vingt-six 45-56 (= RB 102 (1992)52-63) (= s 162C)(cf s frg Verbr 14) [285]

11 (= s Mogunt 40) Dolbeau Vingt-six 59-67 (= RB 102 (1992)66-74) (= s 90A) [286]

12 (= s Mogunt 41) Dolbeau Vingt-six 77-84 (= RB 102 (1992)275-282) (= s 354A)(cf s frg Verbr 46) [287]

13 (= s Mogunt 42) Dolbeau Vingt-six 90-99 (= RB 102 (1992)288-297) (= s 159A) [288]

14 (= s Mogunt 44) Dolbeau Vingt-six 107-114 (= RB 103 (1993)313-320) (= s 352A) [289]

15 (= s Mogunt 45) Dolbeau Vingt-six 196-203 (= AB 110 (1992)282-289)625-626 (= s 283auct) (cf s 283) [290]

16 (= s Mogunt 46-47) Dolbeau Vingt-six 121-132 (= RB 103 (1993)327-338) (= s 72 auct)(cf s 72) [291]

17 (= s Mogunt 48) Dolbeau Vingt-six 140-147 (= RB 104 (1994)41-48) (= s 110A) [292]

18 (= s Mogunt 50) Dolbeau Vingt-six 210-218 (= AB 110 (1992)296-304) (= s 306E) [293]

19 (= s Mogunt 51) Dolbeau Vingt-six 155-165 (= RB 104 (1994)56-66) (= s 130A) [294]

20 (= s Mogunt 52) Dolbeau Vingt-six 168-171 (= RB 104 (1994)69-72) (= s 14A) [292]

21 (= s Mogunt 54) Dolbeau Vingt-six 279-296 (= REAug 37 (1991)271-288) (= s 159B) [295]

22 (= s Mogunt 55) Dolbeau Vingt-six 553-578 (= REAug 40 (1994)171-196) (= s 341 auct)(cf s 341 s frg Verbr 2-3)[296]

23 (= s Mogunt 59) Dolbeau Vingt-six 593-615 (= VLAGLB 242(1993) 537-559) (= s 374auct) (cf s 374) [297]

24 (= s Mogunt 60) Dolbeau Vingt-six 232-242 (= REAug 37 (1991)42-52) (= s 360A) [298]

25 (= s Mogunt 61) Dolbeau Vingt-six 248-267 (= REAug 37 (1991)58-77) (= s 360B)(cf s Casin 2114-115)[299]

26 (= s Mogunt 62) Dolbeau Vingt-six 366-417 (= RechAug 26 (1992)90-141) (= s 198 auct)(cf s 198 s frg Verbr15-20 21-23) [300] [204]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

27 (= s Mogunt 63) Dolbeau Vingt-six 311-314 (= REAug 37 (1991)303-306) (= s 360C)[301]

28 Dolbeau Preacuted (174)-(182)(193) (= s 20B)[302]

29 Dolbeau Preacuted (233)-(240) (cf s frg 1) [303]

30 Dolbeau Preacuted (257)-(267) (= s 348A auct)(cf s frg Verbr 44) [304]

s Erfurt Sermones ErfordiensesBibliothecae Amplonianae abI Schiller (45) DWeber (26)C Weidmann (13) editi [204]

1 WSt 121 (2008) 260-264(= s 282 auct) [305]

2 WSt 122 (2009) 184-188(= s 350D) [306]

3 WSt 122 (2009) 195-200(= s 350E) [307]

4 WSt 122 (2009) 207-213(= s 350F = s 164A auct= s Lambot 28 auct) [308]

5 WSt 121 (2008) 271-274(= s 362A) [309]

6 WSt 121 (2008) 283-284(= s 313G) [310]

s Etaix Sermones a R Etaix editi1 = s 65A2 etaix 435-437

(= REAug 26 (1980)70-72) (= s 196A)

3 REAug 28 (1982) 253-254 (= s 350C)(cf s Haffner 1) [218]

4 etaix 380 (= RB 98(1988) 12) (= s 204A)

s Frangip Sermones ab OF Frangipaneediti

1 = s 82 = s 3393 = s 3454 = s 1895 MA 1212-219 (= s 163B)6 MA 1219-222 (= s 335A)

(7 MA 1223-226 (= s 293A)cf s Dolbeau 3) [311]

8 MA 1227-231 (= s 293B)9 MA 1232-237 (= s 114A)

s Fransen Sermo ab I Fransen editus(1 RB 84 (1974) 252 (= s frg

Verbr 4) (= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

s frg Sermonum fragmenta(1 REAug 41 (1995) 22-23

cf s Dolbeau 29) [313](2 CSEL 91899-903

(= s 348A) (cf s frgVerbr 44)cf s Dolbeau 30) [314]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 5: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

148 CSEL 44332-347149 CSEL 44348-380150 CSEL 44380-382151 CSEL 44382-392 [46]153 CSEL 44395-427155 CSEL 44430-447 [61]157 CSEL 44449-488159 CSEL 44497-502162 CSEL 44511-520164 CSEL 44521-541166 = De origine animae (orig an) CSEL 44545-585167 = De sententia Iacobi (sent Iac) CSEL 44586-609169 CSEL 44611-622170 CSEL 44622-631171 CSEL 44631-632171A CSEL 44632-636 [62]173 CSEL 44640-648173A WSt 84 (1971) 230-232174 = trin prol CSEL 44650-651 [63]175 = Conc Carth a 416 A ep 175 CSEL 44652-662 [48]176 = Conc Mileuit a 416 A ep 176 CSEL 44663-668177 CSEL 44669-688 [48]178 CSEL 44689-691179 CSEL 44691-697180 CSEL 44697-700184A CSEL 44732-736 [64]185 = De correctione Donatistarum CSEL 571-44

liber unus (correct)185A CSEL 5744186 CSEL 5745-80187 = De praesentia dei ad CSEL 5781-119

Dardanum liber unus (praes dei)188 CSEL 57119-130189 CSEL 57131-137190 CSEL 57137-162191 CSEL 57162-165192 CSEL 57165-167193 (1939-13 = Dulc qu 32-6) CSEL 57167-175194 CSEL 57176-214196 CSEL 57216-230197 CSEL 57231-235199 [65] CSEL 57243-292200 CSEL 57293-295 [66]202A CSEL 57302-315 [67]203 CSEL 57315-317204 CSEL 57317-322205 CSEL 57323-339 [68]206 CSEL 57340207 CSEL 57341-342208 CSEL 57342-347209 CSEL 57347-353210 CSEL 57353-356211 (2111-4 = reg 1) CSEL 57356-371 [69]212 CSEL 57371-372213 CSEL 57372-379214 CSEL 57380-387215 CSEL 57387-396215A CSEL 58XCIII217 CSEL 57403-425218 CSEL 57425-428219 CSEL 57428-431 [70]220 CSEL 57431-441222 CSEL 57446-449 [71]224 CSEL 57451-454 [72]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 CSEL 57481-483228 CSEL 57484-496 [73]229 CSEL 57497-498231 CSEL 57504-510232 CSEL 57511-517233 CSEL 57517-518235 CSEL 57521-523236 CSEL 57523-525237 CSEL 57526-532238 CSEL 57533-556239 CSEL 57556-559241 CSEL 57560-562242 CSEL 57563-567243 CSEL 57568-579244 CSEL 57580-581245 CSEL 57581-583246 CSEL 57583-585247 CSEL 57585-589248 CSEL 57589-591249 CSEL 57592-593250 CSEL 57593-598

(250A (= ep 15) CSEL 57598-599)251 CSEL 57599-600252 CSEL 57600253 CSEL 57600-601254 CSEL 57601-602255 CSEL 57602-603256 CSEL 57603257 CSEL 57604258 CSEL 57605-610259 CSEL 57611-615261 CSEL 57617-620262 CSEL 57621-631263 CSEL 57631-634264 CSEL 57635-638265 CSEL 57638-646266 CSEL 57647-650267 CSEL 57651 [74]268 CSEL 57652-654269 CSEL 57654-655

5 = Nebrid A ep 5 CSEL 341116 = Nebrid A ep 6 CSEL 34111-138 = Nebrid A ep 8 CSEL 34118-19

16 = Max Madaur A ep 16 CSEL 34137-3924 = Paul Nol epist 3 CSEL 34173-78 [75]25 = Paul Nol epist 4 CSEL 34178-83 [76]26 app = Licent carm ad Aug Cutino 97-102 [77]30 = Paul Nol epist 6 CSEL 341123-125 [78]32 = Paul Nol epist 7+8 CSEL 3428-18 [79]39 = Hier epist 103 CSEL 34267-68 [80]46 = Public A ep 46 CSEL 342123-12968 = Hier epist 102 CSEL 342240-243 [81]72 = Hier epist 105 CSEL 342255-262 [82]75 = Hier epist 112 CSEL 342280-324 [83]81 = Hier epist 115 CSEL 342350-351 [84]882 = Anulin A ep 882 CSEL 342408 [85]884 = Epist imp Constant A ep CSEL 342410-411 [86]

884 (= Epist imp Constant ACresc 381)

90 = Nectar A ep 90 CSEL 342426-427 [87]94 = Paul Nol epist 45 CSEL 342497-505 [88]

103 = Nectar A ep 103 CSEL 342578-581 [87]107 = Max A ep 107 CSEL 342611-612109 = Seu A ep 109 CSEL 342634-638

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

117 = Diosc A ep 117 CSEL 342663-664 [89]119 = Consent A ep 119 CSEL 342698-704 [90]121 = Paul Nol epist 50 CSEL 342723-742 [91]123 = Hier epist 142 CSEL 342745-746 [92]135 = Volus A ep 135 CSEL 4489-92136 = Marcell A ep 136 CSEL 4493-96152 = Macedon A ep 152 CSEL 44393-395154 = Macedon A ep 154 CSEL 44428-430 [93]156 = Hil A ep 156 [94] CSEL 44448-449158 = Euod A ep 158 CSEL 44488-497160 = Euod A ep 160 CSEL 44503-506161 = Euod A ep 161 CSEL 44507-511163 = Euod A ep 163 CSEL 44 520-521165 = Hier epist 126 CSEL 44541-545 [95]168 = TimasA ep 168 = gest Pel 48 CSEL 44610-611 [96]172 = Hier epist 134 CSEL 44636-639 [97]181 = Epist pontif 321 A ep 181 CSEL 44701-715182 = Epist pontif 322 A ep 182 CSEL 44715-723183 = Auell 41 CSEL 44724-730 [98]184 = Epist pontif 297 A ep 184 CSEL 4473119023 = Epist pontif 343 A ep 19023 CSEL 57158-160195 = Hier epist 141 CSEL 57214-216 [99]198 = Hesych A ep 198 CSEL 57235-242201 = Edict imp Honor Theod A CSEL 57296-299

ep 201202 = Hier epist 143 CSEL 57299-301 [100]216 = Valent A ep 216 CSEL 57396-402221 = Quodu A ep 221 CSEL 57442-446 [101]223 = Quodu A ep 223 CSEL 57449-451 [102]225 = Prosp epist 1 CSEL 57454-468226 = Hil A ep 226 [103] CSEL 57468-481230 = Dar A ep 230 CSEL 57499-503234 = Longin A ep 234 CSEL 57519-521240 = Pascent A ep 240 CSEL 57559-560260 = Audax A ep 260 CSEL 57616-617270 = Anon A ep 270 CSEL 57655-656 [104]

ep Epistulae ab I Divjak repertae(asterisco designatae)

1 CSEL 883-6 [105]1A CSEL 887-9 [106]2 CSEL 889-21 [107]3 CSEL 8821-25 [108]4 CSEL 8826-29 [109]5 CSEL 8829-31 [110]6 CSEL 8832-38 [111]7 CSEL 8839-40 [112]8 CSEL 8841-42 [113]9 CSEL 8843-45 [114]

10 CSEL 8846-51 [115]13 CSEL 8880-82 [116]14 CSEL 8883 [117]15 CSEL 8884-86 [118]16 CSEL 8886-87 [119]17 CSEL 8888 [120]18 CSEL 8889-90 [121]19 CSEL 8891-93 [122]20 CSEL 8894-112 [123]21 CSEL 88112-113 [124]22 CSEL 88113-119 [125]23 CSEL 88120-121 [126]23A CSEL 88121-125 [127]24 CSEL 88126-127 [128]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

25 CSEL 88128 [129]26 CSEL 88129-130 [130]28 CSEL 88133-137 [131]29 CSEL 88137-138 [132]11 = Consent A ep 11 CSEL 8851-70 [133]12 = Consent A ep 12 CSEL 8870-80 [134]152 = Alyp A ep 152 CSEL 8884 [135]27 = Hier A ep 27 CSEL 88130-133 [136]

c ep Don Contra epistulam Donatiheretici liber unus (deperditus)

ep Io tr In epistulam Iohannis ad PL 351977-2062 [137]Parthos tractatus decem

c ep Man Contra epistulam Manichaei CSEL 251193-248 [138]quam uocant fundamenti liber [b]unusManichaei uerba = Manich Ac ep Man (= Manich epistfund frgg 1-11 FelDMann)

c ep Parm Contra epistulam Parmeniani CSEL 5119-141 [139]libri tresParmeniani uerba = Parm Ac ep ParmSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [140]

c ep Pel Contra duas epistulas Pelagia- CSEL 60423-570 [141]norum libri quattuor11-3 = Bonif I epist 6Iuliani sociorumque uerba =Iulian A c ep Pel [142]

ep Rm Epistulae ad Romanos inchoata CSEL 84145-181 [143]inch expositio liber unus

exc urb De excidio urbis Romae CCL 46249-262 [144]exp Gal Expositio epistulae ad Galatas CSEL 8455-141 [145]

liber unusexp Iac Expositio epistulae Iacobi ad

duodecim tribus (deperdita)[146]

exp prop Expositio quarundam CSEL 843-52 [147] [c]Rm propositionum ex epistula

apostoli ad Romanosc Faust Contra Faustum Manicheum CSEL 251251-797 [148]

libri triginta tresFausti uerba = FaustA c Faust

c Fel Contra Felicem Manicheum CSEL 252801-852 [149]libri duoFelicis uerba = Fel A c FelEpistulae Manichaei initium(11) = Manich A c Fel 11

f et op De fide et operibus liber unus CSEL 4135-97f et symb De fide et symbolo liber unus CSEL 413-32 [150]f inuis De fide rerum inuisibilium CCL 461-19 [151]c Fort Acta contra Fortunatum CSEL 25183-112 [152]

Manicheum liber unusFortunati uerba = Fort Ac Fort

c Gaud Contra Gaudentium Donatis- CSEL 53201-274 [153]tarum episcopum libri duoGaudentii epistularum frag-menta = Gaud A c GaudSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [154]

geom De geometrica (deperditus)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

gest Pel De gestis Pelagii liber unus CSEL 4251-122 [155]48 = Timas A ep 16852 = ep 146Caelestii uerba = Caelest Agest PelPelagii uerba = Pelag A gestPel

Gn litt De Genesi ad litteram libri CSEL 2813-435 [156] [b]duodecimHaud genuina (sed ab Eugippexc Aug confecta uidentur)lsaquocapitularsaquo = Gn litt cap [157]

Gn litt inp De Genesi ad litteram liber CSEL 281459-503 [158]unus inperfectus [b]

Gn adu De Genesi aduersus Manicheos CSEL 9167-172 [159]Man libri duo

gramm De grammatica Ars pro Weber 7-31 [160]((prol- fratrum mediocritate breuiata114))gramm De grammatica Regulae Keil 496-524gr et lib De gratia et libero arbitrio PL 44881-912

arb liber unusgr et pecc De gratia Christi et de peccato CSEL 42125-206 [161]

or originali libri duoCaelestii uerba = Caelest Agr et pecc orPelagii uerba = Pelag A gr etpecc or

gr t nou De gratia testamenti noui ad CSEL 44155-234 [48]Honoratum liber unus (= ep 140)

haer De haeresibus ad Quoduultdeum CCL 46286-345 [162]liber unusEpistulae pp 273-275276-277278-279280-281 editae = QuoduA ep 221 ep 222 Quodu A ep223 ep 224Appendix (pp 349-351) =Ps A haer app [163]

c Hil Contra Hilarum liber unus(deperditus)

imm an De immortalitate animae liber CSEL 89101-128 [164]unus

inq Ian Ad inquisitiones Ianuarii libri CSEL 342158-168169-duo (= ep 5455) 213 [46]

Io eu tr In Iohannis euangelium tractatus CCL 361-688 [165]CXXIV

adu Iud Aduersus Iudaeos PL 4251-64 [166]c Iul Contra Iulianum libri sex PL 44641-874 [167]

Iuliani uerba = Iulian A c Iul[168]Reticii uerba (17) = Retic Ac Iul 17

c Iul imp Contra Iulianum opus imper-fectum

1-3 CSEL 8513-506 [169]4-6 CSEL 8523-464 [170]

Iuliani uerba = Iulian A c Iulimp [171]Reticii uerba (155) = Retic Ac Iul imp 155

lib arb De libero arbitrio libri tres CSEL 743-154 [172] [c]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

c litt Pet Contra litteras Petiliani libri tres CSEL 523-227 [173]Petiliani uerba = Petil A c littPetSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [174]

loc Locutionum libri septem CCL 33381-465 [175]mag De magistro liber unus CCL 29157-203 [176]Max De Maximianistis contra

Donatistas liber unus(deperditus)

c Max Contra Maximinum Arrianum CCL 87A491-692 [177]mend De mendacio liber unus CSEL 41413-466 [178]c mend Contra mendacium liber unus CSEL 41469-528 [179]mor De moribus ecclesiae catholicae CSEL 903-156 [180]

et de moribus Manicheorumlibri duo

mus De musica libri sex PL 321081-1194 [181]6 jaCobsson 6-116 [182]

nat b De natura boni liber unus CSEL 252855-889 [183]Manichaei uerba = Manich Anat b

nat et gr De natura et gratia liber unus CSEL 60233-299 [184]Pelagii uerba = Pelag A natet gr

c n Don Contra nescio quem Donatistamliber unus (deperditus)

nupt et De nuptiis et concupiscentia ad CSEL 42211-319 [185]conc Valerium libri duo

Epistula pp 209-210 edita= ep 200Iuliani uerba = Iulian A nuptet conc [186]

op mon De opere monachorum liber CSEL 41531-596unus

ord De ordine libri duo CSEL 63121-185 [187]orig an De origine animae (= ep 166) CSEL 44545-585pat De patientia liber unus CSEL 41663-691 [188]c p Don Contra partem Donati libri duo

(deperditi)pecc mer De peccatorum meritis et remis- CSEL 603-151 [189]

sione et de baptismo paruulorumad Marcellinum libri tresPelagii sectatorumque uerba =Pelag A pecc mer

perf iust De perfectione iustitiae hominis CSEL 423-48 [190]liber unusCaelestii uerba = Caelest Aperf iust

perseu De dono perseuerantiae liber ad PL 45993-1034 [191]Prosperum et Hilarium secundus

phil De philosophia (deperditus)praed sanct De praedestinatione sanctorum PL 44959-992

liber ad Prosperum et Hilariumprimus

praes dei De praesentia dei ad Dardanum CSEL 5781-119liber unus (= ep 187)

c Prisc Contra Priscillianistas liber unus CCL 49165-178180 [192]prob et test Probationum et testimoniorum

contra Donatistas liber unus(deperditus)

ps c Don Psalmus contra partem Donati anastasi 44-70 [193]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

pulch De pulchro et apto (deperditus)qu Quaestionum libri septem CCL 331-377 [194]qu eu Quaestiones euangeliorum CCL 44B1-118 [195]

libri duoAppendix (pp 119-140)= qu Mt

qu Mt Quaestiones XVI in Matthaeum CCL 44B119-140 [196][172 et 3-5] (p 140 n)= qu uet t prol et 1-3

qu c pag Quaestiones expositae contra CSEL 342544-578 [48]paganos numero sex (= ep 102)

qu uet t De octo quaestionibus ex ueteri CCL 33469-472 [197]testamentoprol et 1-3 = qu Mt [172 et 3-5]

reg 1 Regula Obiurgatio verheijen 105-107 [198](= ep 2111-4)

reg 2 Regula Ordo monasterii verheijen 148-152 [198]reg 3 Regula Praeceptum verheijen 417-437 [199]retr Retractationum libri duo CCL 57(1-)5-143 [200]

Appendicula (Hipponensis) [d]operum post retr conscriptorum(p 143 et [200]) = retr app [201]

rhet De rethorica GioMini 35-76c Sec Contra Secundinum Manicheum CSEL 252905-947 [202]

liber unusSecundini epistula = Secundinepist [203]

sent Iac De sententia Iacobi (= ep 167) CSEL 44586-609s Sermones [204]

1 CCL 413-6 [205]2 CCL 419-16 [206]3 RB 84 (1974) 250

(= s frg Verbr 1)4 CCL 4120-48 [205]

(4A = s frg Verbr 2-3cf s Dolbeau 22)

5 CCL 4150-60 [206]6 CCL 4162-67 [205]7 CCL 4170-76 [207]8 CCL 4179-99

(= s Frangip 1) [208]9 CCL 41105-151 [207]

10 CCL 41153-159 [205]11 CCL 41161-163 [208]12 CCL 41165-174 [209]13 CCL 41177-183 [206]14 CCL 41185-191 [206]14A = s Dolbeau 2015 CCL 41193-201 [206]15A = s Denis 2116 CCL 41213-216 [206]16A = s Denis 2016B = s Mai 1717 CCL 41237-243 [210]18 CCL 41245-25019 CCL 41252-258 [211]20 CCL 41261-267 [212]20A = s Lambot 2420B = s Dolbeau 2821 CCL 41276-286 [211]22 CCL 41289-301 [210]22A = s Mai 1523 CCL 41309-319 [212]23A = s Mai 16

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

23B = s Dolbeau 624 CCL 41326-333 [212]25 CCL 41335-339 [211]25A = s Morin 1226 CCL 41348-359 [211]27 CCL 41361-366 [213]28 CCL 41368-371 [211]28A = s Dolbeau 9 (cf s Fransen 1

s frg Verbr 4)29 CCL 41373-37629A = s Denis 929B = s Dolbeau 830 CCL 41382-389 [211]31 CCL 41391-39632 CCL 41398-411 [211]33 CCL 41413-416 [211]33A = s Denis 2334 CCL 41424-42735 CCL 41429-43136 CCL 41434-44337 CCL 41446-473 [211]38 CCL 41476-48739 CCL 41489-492 [211]

(40 cf s 339)41 CCL 41495-50242 CCL 41504-50643 CCL 41508-512 [214]45 CCL 41515-526 [215]46 CCL 41529-570 [216]47 CCL 41572-604 [216]48 CCL 41606-611 [216]49 CCL 41614-623 [216]49A = s frg Verbr 550 CCL 41625-633 [217]51 CCL 41Aa9-50 [218]52 CCL 41Aa58-81 [219]53 CCL 41Aa88-10453A CCL 41Aa111-123

(= s Morin 11) [220]54 CCL 41Aa130-135 [221]55 CCL 41Aa142-146 [222]56 CCL 41Aa153-17157 CCL 41Aa178-19158 CCL 41Aa199-213 [218]59 auct CCL 41Aa221-22760 auct CCL 41Aa236-247

(= s Lambot 19)60A CCL 41Aa253-257

(= s Mai 26)61 CCL 41Aa265-276 [223]61A CCL 41Aa282-288

(= s Wilm 12)62 CCL 41Aa296-314 [212]62A CCL 41Aa320-322

(= s Morin 6)63 CCL 41Aa328-329 [224]63A CCL 41Aa336-339

(= s Mai 25)63B CCL 41Aa345-346

(= s Morin 7)64 auct CCL 41Aa353-360

(= s Lambot 12)64A CCL 41Aa365-368

(= s Mai 20)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXVII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

65 CCL 41Aa375-38465A CCL 41Aa391-401

(= s Etaix 1)66 CCL 41Aa408-41267 CCL 41Aa420-430 [225]68 auct CCL 41Aa437-453

(= s Mai 126) [229]69 CCL 41Aa460-464 [226]70 CCL 41Aa470-474 [212]

[227]70A CCL 41Aa480-483

(= s Mai 127) [218]71 IPM 45 (2006) 177-238

[228](72 Forma fut 800-804

cf s Dolbeau 16) [230]72 auct = s Dolbeau 1672A = s Denis 2573 PL 38470-47273A = s Caillau 2574 PL 38472-47475 PL 38475-479 [231]76 Eulog 56-6377 PL 38483-49077A = s Guelf 3377B = s Morin 1677C = s frg Verbr 778 PL 38490-49379 PL 3849379A = s Lambot 1780 PL 38493-498 [214]81 PL 38499-50682 PL 38506-51483 PL 38514-51984 AevInter 71-7385 PL 38520-52386 PL 38523-53087 PL 38530-53988 RB 94 (1984) 74-10189 PL 38553-55890 PL 38559-56690A = s Dolbeau 1191 PL 38567-57192 PL 38572-573 [212]93 PL 38573-58094 PL 38580-58194A = s Caillau 2695 PL 38581-58496 PL 38584-589 [232]97 RB 78 (1968) 216-21997A = s Casin 2114-11598 PL 38591-59599 PL 38595-602

100 RB 104 (1994) 79-83101 SPM 1 (1950) 44-53

(= s Wilm 20)102 PL 38611-613103 PL 38613-616104 SPM 1 (1950) 54-60

(= s Guelf 29) [218]105 PL 38618-625 [233]105A = s Lambot 1106 PL 38625-627

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

107 PL 38627-632107A = s Lambot 5108 PL 38632-636109 PL 38636-638110 PL 3863841-44 [234]

+ MA 1640-644(= s Morin 13)

110A = s Dolbeau 17111 RB 57 (1947) 112-116

(= s Lambot 18)(cf s frg Verbr 8) [235]

112 IPM 45 (2006) 241-254[236]

112A = s Caillau 211113 PL 38648-652 [218]113A = s Denis 24113B = s Mai 13114 RB 73 (1963) 23-28114A = s Frangip 9114B = s Dolbeau 5115 PL 38655-657116 PL 38657-661117 PL 38661-671118 PL 38671-673119 PL 38673-676120 PL 38676-678121 SC 116 (1966) 222-232122 PL 38680-684123 PL 38684-686124 PL 38686-688125 PL 38688-698 [218]125A = s Mai 128126 RB 69 (1959) 183-190127 PL 38705-713 [218]128 PL 38713-720129 PL 38720-725130 PL 38725-728130A = s Dolbeau 19131 Aug(L) 54 (2004) 65-77132 PL 38734-737132A = s Mai 129133 PL 38737-742134 PL 38742-746135 PL 38746-750136 PL 38750-754136A = s Mai 130136B = s Lambot 10136C = s Lambot 11137 PL 38754-763 [237]138 PL 38763-769139 PL 38769-772139A = s Mai 125140 PL 38773-775140A = s Mai post s 174141 PL 38776-778142 MA 1695-705

(= s Wilm 11)142 auct = s Dolbeau 7143 PL 38784-787144 PL 38787-790145 PL 38791-796145A = s Casin 2136146 PL 38796-797

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

147 PL 38797-799147A = s Denis 12148 PL 38799-800149 PL 38800-807 [218]150 REAug 45 (1999) 39-49151 CCL 41Ba13-30 [238]152 CCL 41Ba33-46 [238]153 CCL 41Ba49-72 [238]154 CCL 41Ba75-101 [238]154A CCL 41Ba175-180

(= s Morin 4) [238]155 CCL 41Ba105-131 [238]156 CCL 41Ba135-161 [238]157 PL 38859-862158 PL 38862-867159 PL 38867-872 [239]159A = s Dolbeau 13159B = s Dolbeau 21160 PL 38872-877 [240]161 PL 38878-884162 PL 38885-889

(cf s frg Verbr 10)162A = s Denis 19162B = s frg Verbr 11 (s 3921)162C = s Dolbeau 10163 RB 115 (2005) 270-285163A = s Morin 10163B = s Frangip 5

(164 PL 38895-902)164A = s Erfurt 4

auct165 PL 38902-907 [241]166 SPM 1 (1950) 61-63167 PL 38909-911167A = s frg Verbr 12-13168 PL 38911-915169 PL 38915-926170 PL 38927-933171 PL 38933-935172 PL 38936-937173 PL 38937-939 [242]174 PL 38940-945 [243]175 PL 38945-949176 REAug 49 (2003) 111-121

(176A = s frgVerbr 14cf s Dolbeau 10)

177 SPM 1 (1950) 64-73178 PL 38960-966 [218]179 PL 38966-972179A = s Wilm 2180 PL 38972-979181 PL 38979-984182 PL 38984-988183 PL 38988-994184 SPM 1 (1950) 74-76185 PL 38997-999186 PL 38999-1000187 PL 381001-1003188 PL 381003-1005189 MA 1209-211

(= s Frangip 4)190 PL 381007-1009 [244]191 PL 381009-1011

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

192 PL 381011-1013 [245]193 PL 381013-1015194 PL 381015-1017195 PL 381017-1019196 PL 381019-1021196A = s Etaix 2

(197 = s frg Verbr 15-20cf s Dolbeau 26)

(198 PL 381024-1026cf s Dolbeau 26) [246]

198 auct = s Dolbeau 26(198A = s frg Verbr 21-23

cf s Dolbeau 26)199 PL 381026-1028200 PL 381028-1031201 PL 381031-1033202 PL 381033-1035203 PL 381035-1037204 AugBible 77-79204A = s Etaix 4205 PL 381039-1040206 PL 381041-1042207 PL 381042-1044208 PL 381044-1046209 PL 381046-1047 [218]210 PL 381047-1054211 SC 116 (1966) 154-172211A = s frg Verbr 24-25

(cf s Casin 1161-162)212 SC 116 (1966) 174-184213 MA 1441-450

(= s Guelf 1)214 RB 72 (1962) 14-21 [247]214A = s Dolbeau 1215 RB 68 (1958) 18-25216 PL 381076-1082217 MA 1596-601

(= s Morin 3)218 Aug 34 (1994) 364-369

(cf s frg Verbr 27)218A = s frg Verbr 2628218B = s Guelf 2218C = s Guelf 3219 PL 381087-1088 [218]220 PL 381089221 SC 116 (1966) 210-220

(= s Guelf 5)222 PL 381091223 PL 381092-1093223A = s Denis 2223B = s Guelf 4223C = s Guelf 6223D = s Wilm 4223E = s Wilm 5223F = s Wilm 6223G = s Wilm 7223H = s Wilm 14223I = s Wilm 15223J = s Wilm 16223K = s Wilm 17224 RB 79 (1969) 200-205225 PL 381096-1098226 PL 381098-1099

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 SC 116 (1966) 234-242228 PL 381101-1102228A = s frg Verbr 29228B = s Denis 3229 MA 129-32 (= s Denis 6)229A = s Guelf 7229B = s Guelf 8229C = s Wilm 8229D = s Wilm 9229E = s Guelf 9229F = s Guelf 10229G = s Guelf 11229H = s Guelf 12229I = s Mai 86229J = s Guelf app 7229K = s Guelf 13229L = s Guelf 14229M = s Guelf 15229N = s Guelf 16229O = s Guelf 17229P = s Lambot 3229R = s frg Lambot 1229S = s frg Lambot 2229T = s frg Lambot 3229U = s frg Lambot 4229V = s frg Lambot 5-7230 PL 381103-1104231 SC 116 (1966) 244-258232 SC 116 (1966) 260-278233 PL 381112-1115234 PL 381115-1117235 RB 67 (1957) 137-140236 PL 381120-1122237 SC 116 (1966) 280-292238 PL 381125-1126239 PL 381127-1130240 PL 381130-1133 [248]241 PL 381133-1138242 PL 381139-1143242A = s Mai 87243 PL 381143-1147 [218]244 PL 381147-1151245 PL 381151-1153246 SC 116 (1966) 294-306247 PL 381156-1158248 PL 381158-1161249 PL 381161-1163250 SC 116 (1966) 308-324251 PL 381167-1171252 PL 381171-1179252A = s Wilm 13253 SC 116 (1966) 326-336254 RB 79 (1969) 63-69

(= s Wilm 3)255 PL 381186-1190255A = s Wilm 18 + s Mai 92256 PL 381190-1193

+ MA 171919-22(= s 256 + s Wilm 19)

257 SC 116 (1966) 338-342258 SC 116 (1966) 344-350259 PL 381196-1201260 PL 381201-1202

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

260A = s Denis 8260B = s Mai 89260C = s Mai 94260D = s Guelf 18260E = s Guelf 19261 SPM 1 (1950) 88-94262 PL 381207-1209263 MA 1507-509

(= s Guelf 21)263A = s Mai 98264 PL 381212-1218265 PL 381219-1224265A = s Liver 8265B = s Casin 276-77265C = s Guelf 20265D = s Morin 17265E = s Lambot 16265F = s Lambot 25266 PL 381225-1229 [249]267 PL 381229-1231268 PL 381231-1234269 PL 381234-1237270 PL 381237-1245271 PL 381245-1246272 PL 381246-1248272A = s frg Verbr 38

(272B = s Mai 158cf s Mai 158 auct)

272B = s Mai 158 auctauct

273 PL 381247-1252274 PL 381252-1253275 PL 381254-1255276 PL 381255-1257277 PL 381257-1268277A = s Caillau 147278 PL 381268-1275279(1-13) PL 381275-1280

+ MA 1589-593(= s 279 + s Morin 1)

280 PL 381281-1284281 PL 381284-1285

(282 PL 381285-1286) [250]282 auct = s Erfurt 1

(283 FructCent 110-113cf s Dolbeau 15) [251]

283 auct = s Dolbeau 15284 PL 381288-1293285 PL 381293-1297286 PL 381297-1301287 PL 381301-1302288 PL 381302-1308 [252]289 PL 381308-1312290 PL 381312-1316291 PL 381316-1319292 PL 381319-1327293 PL 381327-1335

(293A = s Frangip 7 cf s Dolbeau 3)293A = s Dolbeau 3

auct293B = s Frangip 8293C = s Mai 101293D = s Guelf 22

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

293E = s Caillau 157294 PL 381335-1348 [218]295 PL 381348-1352296 MA 1401-412

(= s Casin 1133-138)297 PL 381359-1365298 SPM 1 (1950) 95-99299 PL 381367-1376 [218]

(299A = s Mai 19 cf s Dolbeau 4)299A = s Dolbeau 4

auct299B = s Guelf 23299C = s Guelf 24299D = s Denis 16299E = s Guelf 30299F = s Lambot 9300 PL 381376-1380 [253]301 PL 381380-1385301A = s Denis 17302 SPM 1 (1950) 100-111

(= s 302 + s Guelf 25)[254]

303 PL 381393-1395304 PL 381395-1397305 PL 381397-1400305A = s Denis 13306 PL 381400-1405306A = s Morin 14306B = s Denis 18306C = s Morin 15306D = s Lambot 8306E = s Dolbeau 18306F = s Morin 18307 PL 381406-1407308 PL 381408-1410308A = s Denis 11309 PL 381410-1412310 PL 381412-1414311 PL 381414-1420312 PL 381420-1423 [255]313 PL 381423-1425313A = s Denis 14313B = s Denis 15313C = s Guelf 26313D = s Guelf 27313E = s Guelf 28313F = s Denis 22313G = s Erfurt 6 [256]313H = s Morin 2 [256]314 PL 381425-1426315 PL 381426-1431316 PL 381431-1434317(1-6) PL 381435-1437

+ RB 44 (1932) 204-205(= s 317 + s Wilm 21= s Casin 1144-146)

318 PL 381437-1440319 PL 381440-1442 [257]319A = s frg Verbr 40320 PL 381442321 PL 381443322 PL 381443-1445323 PL 381445-1446324 PL 381446-1447325 PL 381447-1449

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

326 PL 381449-1450327 PL 381450-1451328 RB 51 (1939) 15-20

(= s Lambot 13)329 PL 381454-1456330 PL 381456-1459331 PL 381459-1461332 PL 381461-1463334(1-4) PL 381467-1469

+ RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 334 + s Lambot 14)[258]

335 PL 381470-1471335A = s Frangip 6335B = s Guelf 31335C = s Lambot 2335D = s Lambot 6335E = s Lambot 7

(335F = s Lambot 14 (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

335G = s Lambot 15335H = s Lambot 26335I = s Lambot 27335J = s Lambot 29335K = s Lambot 21335L = s Lambot 22335M = s Lambot 23336(1-5) PL 381471-1475337 PL 381475-1478 [218]338 PL 381478-1479339 SPM 1 (1950) 112-122

(= s 339 + s 40= s Frangip 2) [259]

340A = s Guelf 32(341 PL 391493-1501

cf s Dolbeau 22) [260]341 auct = s Dolbeau 22341A = s Mai 22342 PL 391501-1504 [261]343 RB 66 (1956) 28-38 [218]344 PL 391512-1517345 MA 1201-209

(= s Frangip 3)346 PL 391522-1524

(346A = s Caillau 219 cf s Dolbeau 5)346B = s Mai 12346C = s Caillau 292347 PL 391524-1526348 PL 391526-1529

(348A = s frg 2 (cf s frg Verbr 44)cf s Dolbeau 30)

348A = s Dolbeau 30auct

349 PL 391529-1533350 PL 391533-1535 [262]350A = s Mai 14350B = s Haffner 1350C = s Etaix 3350D = s Erfurt 2350E = s Erfurt 3350F = s Erfurt 4351 PL 391535-1549 [263]352 PL 391549-1560352A = s Dolbeau 14353 PL 391560-1563

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

354 PL 391563-1568354A = s Dolbeau 12355 SPM 1 (1950) 124-131356 SPM 1 (1950) 132-143357 PL 391582-1586 [264]358 SPM 1 (1950) 144-149358A = s Morin 5359 PL 391590-1598 [265]359A = s Lambot 4359B = s Dolbeau 2360 PL 391598-1599360A = s Dolbeau 24360B = s Dolbeau 25360C = s Dolbeau 27361 PL 391599-1611362 PL 391611-1634 [266]362A = s Erfurt 5363 PL 391634-1638367 PL 391650-1652369 RB 79 (1969) 124-128370(2-4) PL 391657-1659 [267]373 PL 391663-1666

(374 PL 391666-1668cf s Dolbeau 23) [268]

374 auct = s Dolbeau 23375 PL 391668-1669375A = s Denis 4375B = s Denis 5375C = s Mai 95376 PL 391669 [269]376A PL 391669-1671 [270]377 PL 391672-1673378 PL 391673-1674379 RB 59 (1949) 62-68

(= s Lambot 20)380 PL 391675-1683381 PL 391683-1684386 PL 391695-1697389 RB 58 (1948) 43-52 [271]390 PL 391705-1706392(2-6) PL 391710-1713 [272]393 RechAug 28 (1995) 82-83

[273]395 PL 391716-1717396 PL 391717-1718

s Caillau Sermones ab AB Caillau etB Saint-Yves editi

147 MA 1243-245 (= s 277A)157 MA 1245-247 (= s 293E)

(cf s frg Verbr 39)25 MA 1248-251 (= s 73A)26 MA 1252-255 (= s 94A)211 MA 1256-264 (= s 112A)

(219 MA 1265-271 (= s 346A)cf s Dolbeau 5) [274]

292 MA 1272-274 (= s 346C)s Casin Sermones in bibliotheca

Casinensi editi1133-138 = s 2961144-146 = s 3171161-162 = s frg Verbr 25276-77 MA 1413-415 (= s 265B)2114-115 MA 1416-418 (= s 97A)

(cf s Dolbeau 25182021)[275]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

2136 [276] MA 1418-419 (= s 145A)s Denis Sermones a M Denis editi

2 MA 111-17 (= s 223A)[201]

3 MA 118-20 (= s 228B)4 MA 121-22 (= s 375A)5 MA 123-29 (= s 375B)6 = s 2298 MA 135-38 (= s 260A)9 CCL 41378-380

(= s 29A) [211]11 MA 143-50 (= s 308A)12 MA 150-55 (= s 147A)13 MA 155-64 (= s 305A)14 MA 165-70 (= s 313A)15 MA 170-74 (= s 313B)16 MA 175-80 (= s 299D)17 MA 181-89 (= s 301A)18 MA 190-97 (= s 306B)

[277]19 MA 198-111 (= s 162A)20 CCL 41218-229

(= s 16A) [206]21 CCL 41203-211

(= s 15A) [206]22 MA 1133-135 (= s 313F)23 CCL 41418-422

(= s 33A) [211]24 MA 1141-155 (= s 113A)25 MA 1155-164 (= s 72A)

s Dolbeau Sermones a F Dolbeau editi[204]

1 REAug 35 (1989) 432(= s 214A)

2 (= s Mogunt 5) Dolbeau Vingt-six 328-344 (= REAug 38 (1992)63-79) (= s 359B) [278]

3 (= s Mogunt 7) Dolbeau Vingt-six 484-495 (= REAug 39 (1993)384-395) (= s 293A auct)(cf s Frangip 7) [279]

4 (= s Mogunt 9) Dolbeau Vingt-six 511-520 (= REAug 39 (1993)411-420) (= s 299A auct)(cf s Mai 19) [280]

5 (= s Mogunt 12) Dolbeau Vingt-six 435-449 (= REAug 39 (1993)73-87) (= s 114B)(cf s Caillau 219) [281]

6 (= s Mogunt 13) Dolbeau Vingt-six 459-468 (= REAug 39 (1993)97-106) (= s 23B) [282]

7 (= s Mogunt 15) Dolbeau Vingt-six 302-303 (= REAug 37 (1991)294-295) (= s 142 auct)

8 (= s Mogunt 21) Dolbeau Vingt-six 23-28 (= RB 101 (1991)244-249) (= s 29B) [283]

9 (= s Mogunt 24) Dolbeau Vingt-six 30-35 (= RB 101 (1991)251-256) (= s 28A)(cf s Fransen 1 = s frgVerbr 4) [284] [204]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

10 (= s Mogunt 27) Dolbeau Vingt-six 45-56 (= RB 102 (1992)52-63) (= s 162C)(cf s frg Verbr 14) [285]

11 (= s Mogunt 40) Dolbeau Vingt-six 59-67 (= RB 102 (1992)66-74) (= s 90A) [286]

12 (= s Mogunt 41) Dolbeau Vingt-six 77-84 (= RB 102 (1992)275-282) (= s 354A)(cf s frg Verbr 46) [287]

13 (= s Mogunt 42) Dolbeau Vingt-six 90-99 (= RB 102 (1992)288-297) (= s 159A) [288]

14 (= s Mogunt 44) Dolbeau Vingt-six 107-114 (= RB 103 (1993)313-320) (= s 352A) [289]

15 (= s Mogunt 45) Dolbeau Vingt-six 196-203 (= AB 110 (1992)282-289)625-626 (= s 283auct) (cf s 283) [290]

16 (= s Mogunt 46-47) Dolbeau Vingt-six 121-132 (= RB 103 (1993)327-338) (= s 72 auct)(cf s 72) [291]

17 (= s Mogunt 48) Dolbeau Vingt-six 140-147 (= RB 104 (1994)41-48) (= s 110A) [292]

18 (= s Mogunt 50) Dolbeau Vingt-six 210-218 (= AB 110 (1992)296-304) (= s 306E) [293]

19 (= s Mogunt 51) Dolbeau Vingt-six 155-165 (= RB 104 (1994)56-66) (= s 130A) [294]

20 (= s Mogunt 52) Dolbeau Vingt-six 168-171 (= RB 104 (1994)69-72) (= s 14A) [292]

21 (= s Mogunt 54) Dolbeau Vingt-six 279-296 (= REAug 37 (1991)271-288) (= s 159B) [295]

22 (= s Mogunt 55) Dolbeau Vingt-six 553-578 (= REAug 40 (1994)171-196) (= s 341 auct)(cf s 341 s frg Verbr 2-3)[296]

23 (= s Mogunt 59) Dolbeau Vingt-six 593-615 (= VLAGLB 242(1993) 537-559) (= s 374auct) (cf s 374) [297]

24 (= s Mogunt 60) Dolbeau Vingt-six 232-242 (= REAug 37 (1991)42-52) (= s 360A) [298]

25 (= s Mogunt 61) Dolbeau Vingt-six 248-267 (= REAug 37 (1991)58-77) (= s 360B)(cf s Casin 2114-115)[299]

26 (= s Mogunt 62) Dolbeau Vingt-six 366-417 (= RechAug 26 (1992)90-141) (= s 198 auct)(cf s 198 s frg Verbr15-20 21-23) [300] [204]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

27 (= s Mogunt 63) Dolbeau Vingt-six 311-314 (= REAug 37 (1991)303-306) (= s 360C)[301]

28 Dolbeau Preacuted (174)-(182)(193) (= s 20B)[302]

29 Dolbeau Preacuted (233)-(240) (cf s frg 1) [303]

30 Dolbeau Preacuted (257)-(267) (= s 348A auct)(cf s frg Verbr 44) [304]

s Erfurt Sermones ErfordiensesBibliothecae Amplonianae abI Schiller (45) DWeber (26)C Weidmann (13) editi [204]

1 WSt 121 (2008) 260-264(= s 282 auct) [305]

2 WSt 122 (2009) 184-188(= s 350D) [306]

3 WSt 122 (2009) 195-200(= s 350E) [307]

4 WSt 122 (2009) 207-213(= s 350F = s 164A auct= s Lambot 28 auct) [308]

5 WSt 121 (2008) 271-274(= s 362A) [309]

6 WSt 121 (2008) 283-284(= s 313G) [310]

s Etaix Sermones a R Etaix editi1 = s 65A2 etaix 435-437

(= REAug 26 (1980)70-72) (= s 196A)

3 REAug 28 (1982) 253-254 (= s 350C)(cf s Haffner 1) [218]

4 etaix 380 (= RB 98(1988) 12) (= s 204A)

s Frangip Sermones ab OF Frangipaneediti

1 = s 82 = s 3393 = s 3454 = s 1895 MA 1212-219 (= s 163B)6 MA 1219-222 (= s 335A)

(7 MA 1223-226 (= s 293A)cf s Dolbeau 3) [311]

8 MA 1227-231 (= s 293B)9 MA 1232-237 (= s 114A)

s Fransen Sermo ab I Fransen editus(1 RB 84 (1974) 252 (= s frg

Verbr 4) (= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

s frg Sermonum fragmenta(1 REAug 41 (1995) 22-23

cf s Dolbeau 29) [313](2 CSEL 91899-903

(= s 348A) (cf s frgVerbr 44)cf s Dolbeau 30) [314]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 6: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

117 = Diosc A ep 117 CSEL 342663-664 [89]119 = Consent A ep 119 CSEL 342698-704 [90]121 = Paul Nol epist 50 CSEL 342723-742 [91]123 = Hier epist 142 CSEL 342745-746 [92]135 = Volus A ep 135 CSEL 4489-92136 = Marcell A ep 136 CSEL 4493-96152 = Macedon A ep 152 CSEL 44393-395154 = Macedon A ep 154 CSEL 44428-430 [93]156 = Hil A ep 156 [94] CSEL 44448-449158 = Euod A ep 158 CSEL 44488-497160 = Euod A ep 160 CSEL 44503-506161 = Euod A ep 161 CSEL 44507-511163 = Euod A ep 163 CSEL 44 520-521165 = Hier epist 126 CSEL 44541-545 [95]168 = TimasA ep 168 = gest Pel 48 CSEL 44610-611 [96]172 = Hier epist 134 CSEL 44636-639 [97]181 = Epist pontif 321 A ep 181 CSEL 44701-715182 = Epist pontif 322 A ep 182 CSEL 44715-723183 = Auell 41 CSEL 44724-730 [98]184 = Epist pontif 297 A ep 184 CSEL 4473119023 = Epist pontif 343 A ep 19023 CSEL 57158-160195 = Hier epist 141 CSEL 57214-216 [99]198 = Hesych A ep 198 CSEL 57235-242201 = Edict imp Honor Theod A CSEL 57296-299

ep 201202 = Hier epist 143 CSEL 57299-301 [100]216 = Valent A ep 216 CSEL 57396-402221 = Quodu A ep 221 CSEL 57442-446 [101]223 = Quodu A ep 223 CSEL 57449-451 [102]225 = Prosp epist 1 CSEL 57454-468226 = Hil A ep 226 [103] CSEL 57468-481230 = Dar A ep 230 CSEL 57499-503234 = Longin A ep 234 CSEL 57519-521240 = Pascent A ep 240 CSEL 57559-560260 = Audax A ep 260 CSEL 57616-617270 = Anon A ep 270 CSEL 57655-656 [104]

ep Epistulae ab I Divjak repertae(asterisco designatae)

1 CSEL 883-6 [105]1A CSEL 887-9 [106]2 CSEL 889-21 [107]3 CSEL 8821-25 [108]4 CSEL 8826-29 [109]5 CSEL 8829-31 [110]6 CSEL 8832-38 [111]7 CSEL 8839-40 [112]8 CSEL 8841-42 [113]9 CSEL 8843-45 [114]

10 CSEL 8846-51 [115]13 CSEL 8880-82 [116]14 CSEL 8883 [117]15 CSEL 8884-86 [118]16 CSEL 8886-87 [119]17 CSEL 8888 [120]18 CSEL 8889-90 [121]19 CSEL 8891-93 [122]20 CSEL 8894-112 [123]21 CSEL 88112-113 [124]22 CSEL 88113-119 [125]23 CSEL 88120-121 [126]23A CSEL 88121-125 [127]24 CSEL 88126-127 [128]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

25 CSEL 88128 [129]26 CSEL 88129-130 [130]28 CSEL 88133-137 [131]29 CSEL 88137-138 [132]11 = Consent A ep 11 CSEL 8851-70 [133]12 = Consent A ep 12 CSEL 8870-80 [134]152 = Alyp A ep 152 CSEL 8884 [135]27 = Hier A ep 27 CSEL 88130-133 [136]

c ep Don Contra epistulam Donatiheretici liber unus (deperditus)

ep Io tr In epistulam Iohannis ad PL 351977-2062 [137]Parthos tractatus decem

c ep Man Contra epistulam Manichaei CSEL 251193-248 [138]quam uocant fundamenti liber [b]unusManichaei uerba = Manich Ac ep Man (= Manich epistfund frgg 1-11 FelDMann)

c ep Parm Contra epistulam Parmeniani CSEL 5119-141 [139]libri tresParmeniani uerba = Parm Ac ep ParmSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [140]

c ep Pel Contra duas epistulas Pelagia- CSEL 60423-570 [141]norum libri quattuor11-3 = Bonif I epist 6Iuliani sociorumque uerba =Iulian A c ep Pel [142]

ep Rm Epistulae ad Romanos inchoata CSEL 84145-181 [143]inch expositio liber unus

exc urb De excidio urbis Romae CCL 46249-262 [144]exp Gal Expositio epistulae ad Galatas CSEL 8455-141 [145]

liber unusexp Iac Expositio epistulae Iacobi ad

duodecim tribus (deperdita)[146]

exp prop Expositio quarundam CSEL 843-52 [147] [c]Rm propositionum ex epistula

apostoli ad Romanosc Faust Contra Faustum Manicheum CSEL 251251-797 [148]

libri triginta tresFausti uerba = FaustA c Faust

c Fel Contra Felicem Manicheum CSEL 252801-852 [149]libri duoFelicis uerba = Fel A c FelEpistulae Manichaei initium(11) = Manich A c Fel 11

f et op De fide et operibus liber unus CSEL 4135-97f et symb De fide et symbolo liber unus CSEL 413-32 [150]f inuis De fide rerum inuisibilium CCL 461-19 [151]c Fort Acta contra Fortunatum CSEL 25183-112 [152]

Manicheum liber unusFortunati uerba = Fort Ac Fort

c Gaud Contra Gaudentium Donatis- CSEL 53201-274 [153]tarum episcopum libri duoGaudentii epistularum frag-menta = Gaud A c GaudSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [154]

geom De geometrica (deperditus)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

gest Pel De gestis Pelagii liber unus CSEL 4251-122 [155]48 = Timas A ep 16852 = ep 146Caelestii uerba = Caelest Agest PelPelagii uerba = Pelag A gestPel

Gn litt De Genesi ad litteram libri CSEL 2813-435 [156] [b]duodecimHaud genuina (sed ab Eugippexc Aug confecta uidentur)lsaquocapitularsaquo = Gn litt cap [157]

Gn litt inp De Genesi ad litteram liber CSEL 281459-503 [158]unus inperfectus [b]

Gn adu De Genesi aduersus Manicheos CSEL 9167-172 [159]Man libri duo

gramm De grammatica Ars pro Weber 7-31 [160]((prol- fratrum mediocritate breuiata114))gramm De grammatica Regulae Keil 496-524gr et lib De gratia et libero arbitrio PL 44881-912

arb liber unusgr et pecc De gratia Christi et de peccato CSEL 42125-206 [161]

or originali libri duoCaelestii uerba = Caelest Agr et pecc orPelagii uerba = Pelag A gr etpecc or

gr t nou De gratia testamenti noui ad CSEL 44155-234 [48]Honoratum liber unus (= ep 140)

haer De haeresibus ad Quoduultdeum CCL 46286-345 [162]liber unusEpistulae pp 273-275276-277278-279280-281 editae = QuoduA ep 221 ep 222 Quodu A ep223 ep 224Appendix (pp 349-351) =Ps A haer app [163]

c Hil Contra Hilarum liber unus(deperditus)

imm an De immortalitate animae liber CSEL 89101-128 [164]unus

inq Ian Ad inquisitiones Ianuarii libri CSEL 342158-168169-duo (= ep 5455) 213 [46]

Io eu tr In Iohannis euangelium tractatus CCL 361-688 [165]CXXIV

adu Iud Aduersus Iudaeos PL 4251-64 [166]c Iul Contra Iulianum libri sex PL 44641-874 [167]

Iuliani uerba = Iulian A c Iul[168]Reticii uerba (17) = Retic Ac Iul 17

c Iul imp Contra Iulianum opus imper-fectum

1-3 CSEL 8513-506 [169]4-6 CSEL 8523-464 [170]

Iuliani uerba = Iulian A c Iulimp [171]Reticii uerba (155) = Retic Ac Iul imp 155

lib arb De libero arbitrio libri tres CSEL 743-154 [172] [c]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

c litt Pet Contra litteras Petiliani libri tres CSEL 523-227 [173]Petiliani uerba = Petil A c littPetSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [174]

loc Locutionum libri septem CCL 33381-465 [175]mag De magistro liber unus CCL 29157-203 [176]Max De Maximianistis contra

Donatistas liber unus(deperditus)

c Max Contra Maximinum Arrianum CCL 87A491-692 [177]mend De mendacio liber unus CSEL 41413-466 [178]c mend Contra mendacium liber unus CSEL 41469-528 [179]mor De moribus ecclesiae catholicae CSEL 903-156 [180]

et de moribus Manicheorumlibri duo

mus De musica libri sex PL 321081-1194 [181]6 jaCobsson 6-116 [182]

nat b De natura boni liber unus CSEL 252855-889 [183]Manichaei uerba = Manich Anat b

nat et gr De natura et gratia liber unus CSEL 60233-299 [184]Pelagii uerba = Pelag A natet gr

c n Don Contra nescio quem Donatistamliber unus (deperditus)

nupt et De nuptiis et concupiscentia ad CSEL 42211-319 [185]conc Valerium libri duo

Epistula pp 209-210 edita= ep 200Iuliani uerba = Iulian A nuptet conc [186]

op mon De opere monachorum liber CSEL 41531-596unus

ord De ordine libri duo CSEL 63121-185 [187]orig an De origine animae (= ep 166) CSEL 44545-585pat De patientia liber unus CSEL 41663-691 [188]c p Don Contra partem Donati libri duo

(deperditi)pecc mer De peccatorum meritis et remis- CSEL 603-151 [189]

sione et de baptismo paruulorumad Marcellinum libri tresPelagii sectatorumque uerba =Pelag A pecc mer

perf iust De perfectione iustitiae hominis CSEL 423-48 [190]liber unusCaelestii uerba = Caelest Aperf iust

perseu De dono perseuerantiae liber ad PL 45993-1034 [191]Prosperum et Hilarium secundus

phil De philosophia (deperditus)praed sanct De praedestinatione sanctorum PL 44959-992

liber ad Prosperum et Hilariumprimus

praes dei De praesentia dei ad Dardanum CSEL 5781-119liber unus (= ep 187)

c Prisc Contra Priscillianistas liber unus CCL 49165-178180 [192]prob et test Probationum et testimoniorum

contra Donatistas liber unus(deperditus)

ps c Don Psalmus contra partem Donati anastasi 44-70 [193]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

pulch De pulchro et apto (deperditus)qu Quaestionum libri septem CCL 331-377 [194]qu eu Quaestiones euangeliorum CCL 44B1-118 [195]

libri duoAppendix (pp 119-140)= qu Mt

qu Mt Quaestiones XVI in Matthaeum CCL 44B119-140 [196][172 et 3-5] (p 140 n)= qu uet t prol et 1-3

qu c pag Quaestiones expositae contra CSEL 342544-578 [48]paganos numero sex (= ep 102)

qu uet t De octo quaestionibus ex ueteri CCL 33469-472 [197]testamentoprol et 1-3 = qu Mt [172 et 3-5]

reg 1 Regula Obiurgatio verheijen 105-107 [198](= ep 2111-4)

reg 2 Regula Ordo monasterii verheijen 148-152 [198]reg 3 Regula Praeceptum verheijen 417-437 [199]retr Retractationum libri duo CCL 57(1-)5-143 [200]

Appendicula (Hipponensis) [d]operum post retr conscriptorum(p 143 et [200]) = retr app [201]

rhet De rethorica GioMini 35-76c Sec Contra Secundinum Manicheum CSEL 252905-947 [202]

liber unusSecundini epistula = Secundinepist [203]

sent Iac De sententia Iacobi (= ep 167) CSEL 44586-609s Sermones [204]

1 CCL 413-6 [205]2 CCL 419-16 [206]3 RB 84 (1974) 250

(= s frg Verbr 1)4 CCL 4120-48 [205]

(4A = s frg Verbr 2-3cf s Dolbeau 22)

5 CCL 4150-60 [206]6 CCL 4162-67 [205]7 CCL 4170-76 [207]8 CCL 4179-99

(= s Frangip 1) [208]9 CCL 41105-151 [207]

10 CCL 41153-159 [205]11 CCL 41161-163 [208]12 CCL 41165-174 [209]13 CCL 41177-183 [206]14 CCL 41185-191 [206]14A = s Dolbeau 2015 CCL 41193-201 [206]15A = s Denis 2116 CCL 41213-216 [206]16A = s Denis 2016B = s Mai 1717 CCL 41237-243 [210]18 CCL 41245-25019 CCL 41252-258 [211]20 CCL 41261-267 [212]20A = s Lambot 2420B = s Dolbeau 2821 CCL 41276-286 [211]22 CCL 41289-301 [210]22A = s Mai 1523 CCL 41309-319 [212]23A = s Mai 16

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

23B = s Dolbeau 624 CCL 41326-333 [212]25 CCL 41335-339 [211]25A = s Morin 1226 CCL 41348-359 [211]27 CCL 41361-366 [213]28 CCL 41368-371 [211]28A = s Dolbeau 9 (cf s Fransen 1

s frg Verbr 4)29 CCL 41373-37629A = s Denis 929B = s Dolbeau 830 CCL 41382-389 [211]31 CCL 41391-39632 CCL 41398-411 [211]33 CCL 41413-416 [211]33A = s Denis 2334 CCL 41424-42735 CCL 41429-43136 CCL 41434-44337 CCL 41446-473 [211]38 CCL 41476-48739 CCL 41489-492 [211]

(40 cf s 339)41 CCL 41495-50242 CCL 41504-50643 CCL 41508-512 [214]45 CCL 41515-526 [215]46 CCL 41529-570 [216]47 CCL 41572-604 [216]48 CCL 41606-611 [216]49 CCL 41614-623 [216]49A = s frg Verbr 550 CCL 41625-633 [217]51 CCL 41Aa9-50 [218]52 CCL 41Aa58-81 [219]53 CCL 41Aa88-10453A CCL 41Aa111-123

(= s Morin 11) [220]54 CCL 41Aa130-135 [221]55 CCL 41Aa142-146 [222]56 CCL 41Aa153-17157 CCL 41Aa178-19158 CCL 41Aa199-213 [218]59 auct CCL 41Aa221-22760 auct CCL 41Aa236-247

(= s Lambot 19)60A CCL 41Aa253-257

(= s Mai 26)61 CCL 41Aa265-276 [223]61A CCL 41Aa282-288

(= s Wilm 12)62 CCL 41Aa296-314 [212]62A CCL 41Aa320-322

(= s Morin 6)63 CCL 41Aa328-329 [224]63A CCL 41Aa336-339

(= s Mai 25)63B CCL 41Aa345-346

(= s Morin 7)64 auct CCL 41Aa353-360

(= s Lambot 12)64A CCL 41Aa365-368

(= s Mai 20)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXVII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

65 CCL 41Aa375-38465A CCL 41Aa391-401

(= s Etaix 1)66 CCL 41Aa408-41267 CCL 41Aa420-430 [225]68 auct CCL 41Aa437-453

(= s Mai 126) [229]69 CCL 41Aa460-464 [226]70 CCL 41Aa470-474 [212]

[227]70A CCL 41Aa480-483

(= s Mai 127) [218]71 IPM 45 (2006) 177-238

[228](72 Forma fut 800-804

cf s Dolbeau 16) [230]72 auct = s Dolbeau 1672A = s Denis 2573 PL 38470-47273A = s Caillau 2574 PL 38472-47475 PL 38475-479 [231]76 Eulog 56-6377 PL 38483-49077A = s Guelf 3377B = s Morin 1677C = s frg Verbr 778 PL 38490-49379 PL 3849379A = s Lambot 1780 PL 38493-498 [214]81 PL 38499-50682 PL 38506-51483 PL 38514-51984 AevInter 71-7385 PL 38520-52386 PL 38523-53087 PL 38530-53988 RB 94 (1984) 74-10189 PL 38553-55890 PL 38559-56690A = s Dolbeau 1191 PL 38567-57192 PL 38572-573 [212]93 PL 38573-58094 PL 38580-58194A = s Caillau 2695 PL 38581-58496 PL 38584-589 [232]97 RB 78 (1968) 216-21997A = s Casin 2114-11598 PL 38591-59599 PL 38595-602

100 RB 104 (1994) 79-83101 SPM 1 (1950) 44-53

(= s Wilm 20)102 PL 38611-613103 PL 38613-616104 SPM 1 (1950) 54-60

(= s Guelf 29) [218]105 PL 38618-625 [233]105A = s Lambot 1106 PL 38625-627

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

107 PL 38627-632107A = s Lambot 5108 PL 38632-636109 PL 38636-638110 PL 3863841-44 [234]

+ MA 1640-644(= s Morin 13)

110A = s Dolbeau 17111 RB 57 (1947) 112-116

(= s Lambot 18)(cf s frg Verbr 8) [235]

112 IPM 45 (2006) 241-254[236]

112A = s Caillau 211113 PL 38648-652 [218]113A = s Denis 24113B = s Mai 13114 RB 73 (1963) 23-28114A = s Frangip 9114B = s Dolbeau 5115 PL 38655-657116 PL 38657-661117 PL 38661-671118 PL 38671-673119 PL 38673-676120 PL 38676-678121 SC 116 (1966) 222-232122 PL 38680-684123 PL 38684-686124 PL 38686-688125 PL 38688-698 [218]125A = s Mai 128126 RB 69 (1959) 183-190127 PL 38705-713 [218]128 PL 38713-720129 PL 38720-725130 PL 38725-728130A = s Dolbeau 19131 Aug(L) 54 (2004) 65-77132 PL 38734-737132A = s Mai 129133 PL 38737-742134 PL 38742-746135 PL 38746-750136 PL 38750-754136A = s Mai 130136B = s Lambot 10136C = s Lambot 11137 PL 38754-763 [237]138 PL 38763-769139 PL 38769-772139A = s Mai 125140 PL 38773-775140A = s Mai post s 174141 PL 38776-778142 MA 1695-705

(= s Wilm 11)142 auct = s Dolbeau 7143 PL 38784-787144 PL 38787-790145 PL 38791-796145A = s Casin 2136146 PL 38796-797

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

147 PL 38797-799147A = s Denis 12148 PL 38799-800149 PL 38800-807 [218]150 REAug 45 (1999) 39-49151 CCL 41Ba13-30 [238]152 CCL 41Ba33-46 [238]153 CCL 41Ba49-72 [238]154 CCL 41Ba75-101 [238]154A CCL 41Ba175-180

(= s Morin 4) [238]155 CCL 41Ba105-131 [238]156 CCL 41Ba135-161 [238]157 PL 38859-862158 PL 38862-867159 PL 38867-872 [239]159A = s Dolbeau 13159B = s Dolbeau 21160 PL 38872-877 [240]161 PL 38878-884162 PL 38885-889

(cf s frg Verbr 10)162A = s Denis 19162B = s frg Verbr 11 (s 3921)162C = s Dolbeau 10163 RB 115 (2005) 270-285163A = s Morin 10163B = s Frangip 5

(164 PL 38895-902)164A = s Erfurt 4

auct165 PL 38902-907 [241]166 SPM 1 (1950) 61-63167 PL 38909-911167A = s frg Verbr 12-13168 PL 38911-915169 PL 38915-926170 PL 38927-933171 PL 38933-935172 PL 38936-937173 PL 38937-939 [242]174 PL 38940-945 [243]175 PL 38945-949176 REAug 49 (2003) 111-121

(176A = s frgVerbr 14cf s Dolbeau 10)

177 SPM 1 (1950) 64-73178 PL 38960-966 [218]179 PL 38966-972179A = s Wilm 2180 PL 38972-979181 PL 38979-984182 PL 38984-988183 PL 38988-994184 SPM 1 (1950) 74-76185 PL 38997-999186 PL 38999-1000187 PL 381001-1003188 PL 381003-1005189 MA 1209-211

(= s Frangip 4)190 PL 381007-1009 [244]191 PL 381009-1011

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

192 PL 381011-1013 [245]193 PL 381013-1015194 PL 381015-1017195 PL 381017-1019196 PL 381019-1021196A = s Etaix 2

(197 = s frg Verbr 15-20cf s Dolbeau 26)

(198 PL 381024-1026cf s Dolbeau 26) [246]

198 auct = s Dolbeau 26(198A = s frg Verbr 21-23

cf s Dolbeau 26)199 PL 381026-1028200 PL 381028-1031201 PL 381031-1033202 PL 381033-1035203 PL 381035-1037204 AugBible 77-79204A = s Etaix 4205 PL 381039-1040206 PL 381041-1042207 PL 381042-1044208 PL 381044-1046209 PL 381046-1047 [218]210 PL 381047-1054211 SC 116 (1966) 154-172211A = s frg Verbr 24-25

(cf s Casin 1161-162)212 SC 116 (1966) 174-184213 MA 1441-450

(= s Guelf 1)214 RB 72 (1962) 14-21 [247]214A = s Dolbeau 1215 RB 68 (1958) 18-25216 PL 381076-1082217 MA 1596-601

(= s Morin 3)218 Aug 34 (1994) 364-369

(cf s frg Verbr 27)218A = s frg Verbr 2628218B = s Guelf 2218C = s Guelf 3219 PL 381087-1088 [218]220 PL 381089221 SC 116 (1966) 210-220

(= s Guelf 5)222 PL 381091223 PL 381092-1093223A = s Denis 2223B = s Guelf 4223C = s Guelf 6223D = s Wilm 4223E = s Wilm 5223F = s Wilm 6223G = s Wilm 7223H = s Wilm 14223I = s Wilm 15223J = s Wilm 16223K = s Wilm 17224 RB 79 (1969) 200-205225 PL 381096-1098226 PL 381098-1099

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 SC 116 (1966) 234-242228 PL 381101-1102228A = s frg Verbr 29228B = s Denis 3229 MA 129-32 (= s Denis 6)229A = s Guelf 7229B = s Guelf 8229C = s Wilm 8229D = s Wilm 9229E = s Guelf 9229F = s Guelf 10229G = s Guelf 11229H = s Guelf 12229I = s Mai 86229J = s Guelf app 7229K = s Guelf 13229L = s Guelf 14229M = s Guelf 15229N = s Guelf 16229O = s Guelf 17229P = s Lambot 3229R = s frg Lambot 1229S = s frg Lambot 2229T = s frg Lambot 3229U = s frg Lambot 4229V = s frg Lambot 5-7230 PL 381103-1104231 SC 116 (1966) 244-258232 SC 116 (1966) 260-278233 PL 381112-1115234 PL 381115-1117235 RB 67 (1957) 137-140236 PL 381120-1122237 SC 116 (1966) 280-292238 PL 381125-1126239 PL 381127-1130240 PL 381130-1133 [248]241 PL 381133-1138242 PL 381139-1143242A = s Mai 87243 PL 381143-1147 [218]244 PL 381147-1151245 PL 381151-1153246 SC 116 (1966) 294-306247 PL 381156-1158248 PL 381158-1161249 PL 381161-1163250 SC 116 (1966) 308-324251 PL 381167-1171252 PL 381171-1179252A = s Wilm 13253 SC 116 (1966) 326-336254 RB 79 (1969) 63-69

(= s Wilm 3)255 PL 381186-1190255A = s Wilm 18 + s Mai 92256 PL 381190-1193

+ MA 171919-22(= s 256 + s Wilm 19)

257 SC 116 (1966) 338-342258 SC 116 (1966) 344-350259 PL 381196-1201260 PL 381201-1202

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

260A = s Denis 8260B = s Mai 89260C = s Mai 94260D = s Guelf 18260E = s Guelf 19261 SPM 1 (1950) 88-94262 PL 381207-1209263 MA 1507-509

(= s Guelf 21)263A = s Mai 98264 PL 381212-1218265 PL 381219-1224265A = s Liver 8265B = s Casin 276-77265C = s Guelf 20265D = s Morin 17265E = s Lambot 16265F = s Lambot 25266 PL 381225-1229 [249]267 PL 381229-1231268 PL 381231-1234269 PL 381234-1237270 PL 381237-1245271 PL 381245-1246272 PL 381246-1248272A = s frg Verbr 38

(272B = s Mai 158cf s Mai 158 auct)

272B = s Mai 158 auctauct

273 PL 381247-1252274 PL 381252-1253275 PL 381254-1255276 PL 381255-1257277 PL 381257-1268277A = s Caillau 147278 PL 381268-1275279(1-13) PL 381275-1280

+ MA 1589-593(= s 279 + s Morin 1)

280 PL 381281-1284281 PL 381284-1285

(282 PL 381285-1286) [250]282 auct = s Erfurt 1

(283 FructCent 110-113cf s Dolbeau 15) [251]

283 auct = s Dolbeau 15284 PL 381288-1293285 PL 381293-1297286 PL 381297-1301287 PL 381301-1302288 PL 381302-1308 [252]289 PL 381308-1312290 PL 381312-1316291 PL 381316-1319292 PL 381319-1327293 PL 381327-1335

(293A = s Frangip 7 cf s Dolbeau 3)293A = s Dolbeau 3

auct293B = s Frangip 8293C = s Mai 101293D = s Guelf 22

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

293E = s Caillau 157294 PL 381335-1348 [218]295 PL 381348-1352296 MA 1401-412

(= s Casin 1133-138)297 PL 381359-1365298 SPM 1 (1950) 95-99299 PL 381367-1376 [218]

(299A = s Mai 19 cf s Dolbeau 4)299A = s Dolbeau 4

auct299B = s Guelf 23299C = s Guelf 24299D = s Denis 16299E = s Guelf 30299F = s Lambot 9300 PL 381376-1380 [253]301 PL 381380-1385301A = s Denis 17302 SPM 1 (1950) 100-111

(= s 302 + s Guelf 25)[254]

303 PL 381393-1395304 PL 381395-1397305 PL 381397-1400305A = s Denis 13306 PL 381400-1405306A = s Morin 14306B = s Denis 18306C = s Morin 15306D = s Lambot 8306E = s Dolbeau 18306F = s Morin 18307 PL 381406-1407308 PL 381408-1410308A = s Denis 11309 PL 381410-1412310 PL 381412-1414311 PL 381414-1420312 PL 381420-1423 [255]313 PL 381423-1425313A = s Denis 14313B = s Denis 15313C = s Guelf 26313D = s Guelf 27313E = s Guelf 28313F = s Denis 22313G = s Erfurt 6 [256]313H = s Morin 2 [256]314 PL 381425-1426315 PL 381426-1431316 PL 381431-1434317(1-6) PL 381435-1437

+ RB 44 (1932) 204-205(= s 317 + s Wilm 21= s Casin 1144-146)

318 PL 381437-1440319 PL 381440-1442 [257]319A = s frg Verbr 40320 PL 381442321 PL 381443322 PL 381443-1445323 PL 381445-1446324 PL 381446-1447325 PL 381447-1449

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

326 PL 381449-1450327 PL 381450-1451328 RB 51 (1939) 15-20

(= s Lambot 13)329 PL 381454-1456330 PL 381456-1459331 PL 381459-1461332 PL 381461-1463334(1-4) PL 381467-1469

+ RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 334 + s Lambot 14)[258]

335 PL 381470-1471335A = s Frangip 6335B = s Guelf 31335C = s Lambot 2335D = s Lambot 6335E = s Lambot 7

(335F = s Lambot 14 (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

335G = s Lambot 15335H = s Lambot 26335I = s Lambot 27335J = s Lambot 29335K = s Lambot 21335L = s Lambot 22335M = s Lambot 23336(1-5) PL 381471-1475337 PL 381475-1478 [218]338 PL 381478-1479339 SPM 1 (1950) 112-122

(= s 339 + s 40= s Frangip 2) [259]

340A = s Guelf 32(341 PL 391493-1501

cf s Dolbeau 22) [260]341 auct = s Dolbeau 22341A = s Mai 22342 PL 391501-1504 [261]343 RB 66 (1956) 28-38 [218]344 PL 391512-1517345 MA 1201-209

(= s Frangip 3)346 PL 391522-1524

(346A = s Caillau 219 cf s Dolbeau 5)346B = s Mai 12346C = s Caillau 292347 PL 391524-1526348 PL 391526-1529

(348A = s frg 2 (cf s frg Verbr 44)cf s Dolbeau 30)

348A = s Dolbeau 30auct

349 PL 391529-1533350 PL 391533-1535 [262]350A = s Mai 14350B = s Haffner 1350C = s Etaix 3350D = s Erfurt 2350E = s Erfurt 3350F = s Erfurt 4351 PL 391535-1549 [263]352 PL 391549-1560352A = s Dolbeau 14353 PL 391560-1563

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

354 PL 391563-1568354A = s Dolbeau 12355 SPM 1 (1950) 124-131356 SPM 1 (1950) 132-143357 PL 391582-1586 [264]358 SPM 1 (1950) 144-149358A = s Morin 5359 PL 391590-1598 [265]359A = s Lambot 4359B = s Dolbeau 2360 PL 391598-1599360A = s Dolbeau 24360B = s Dolbeau 25360C = s Dolbeau 27361 PL 391599-1611362 PL 391611-1634 [266]362A = s Erfurt 5363 PL 391634-1638367 PL 391650-1652369 RB 79 (1969) 124-128370(2-4) PL 391657-1659 [267]373 PL 391663-1666

(374 PL 391666-1668cf s Dolbeau 23) [268]

374 auct = s Dolbeau 23375 PL 391668-1669375A = s Denis 4375B = s Denis 5375C = s Mai 95376 PL 391669 [269]376A PL 391669-1671 [270]377 PL 391672-1673378 PL 391673-1674379 RB 59 (1949) 62-68

(= s Lambot 20)380 PL 391675-1683381 PL 391683-1684386 PL 391695-1697389 RB 58 (1948) 43-52 [271]390 PL 391705-1706392(2-6) PL 391710-1713 [272]393 RechAug 28 (1995) 82-83

[273]395 PL 391716-1717396 PL 391717-1718

s Caillau Sermones ab AB Caillau etB Saint-Yves editi

147 MA 1243-245 (= s 277A)157 MA 1245-247 (= s 293E)

(cf s frg Verbr 39)25 MA 1248-251 (= s 73A)26 MA 1252-255 (= s 94A)211 MA 1256-264 (= s 112A)

(219 MA 1265-271 (= s 346A)cf s Dolbeau 5) [274]

292 MA 1272-274 (= s 346C)s Casin Sermones in bibliotheca

Casinensi editi1133-138 = s 2961144-146 = s 3171161-162 = s frg Verbr 25276-77 MA 1413-415 (= s 265B)2114-115 MA 1416-418 (= s 97A)

(cf s Dolbeau 25182021)[275]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

2136 [276] MA 1418-419 (= s 145A)s Denis Sermones a M Denis editi

2 MA 111-17 (= s 223A)[201]

3 MA 118-20 (= s 228B)4 MA 121-22 (= s 375A)5 MA 123-29 (= s 375B)6 = s 2298 MA 135-38 (= s 260A)9 CCL 41378-380

(= s 29A) [211]11 MA 143-50 (= s 308A)12 MA 150-55 (= s 147A)13 MA 155-64 (= s 305A)14 MA 165-70 (= s 313A)15 MA 170-74 (= s 313B)16 MA 175-80 (= s 299D)17 MA 181-89 (= s 301A)18 MA 190-97 (= s 306B)

[277]19 MA 198-111 (= s 162A)20 CCL 41218-229

(= s 16A) [206]21 CCL 41203-211

(= s 15A) [206]22 MA 1133-135 (= s 313F)23 CCL 41418-422

(= s 33A) [211]24 MA 1141-155 (= s 113A)25 MA 1155-164 (= s 72A)

s Dolbeau Sermones a F Dolbeau editi[204]

1 REAug 35 (1989) 432(= s 214A)

2 (= s Mogunt 5) Dolbeau Vingt-six 328-344 (= REAug 38 (1992)63-79) (= s 359B) [278]

3 (= s Mogunt 7) Dolbeau Vingt-six 484-495 (= REAug 39 (1993)384-395) (= s 293A auct)(cf s Frangip 7) [279]

4 (= s Mogunt 9) Dolbeau Vingt-six 511-520 (= REAug 39 (1993)411-420) (= s 299A auct)(cf s Mai 19) [280]

5 (= s Mogunt 12) Dolbeau Vingt-six 435-449 (= REAug 39 (1993)73-87) (= s 114B)(cf s Caillau 219) [281]

6 (= s Mogunt 13) Dolbeau Vingt-six 459-468 (= REAug 39 (1993)97-106) (= s 23B) [282]

7 (= s Mogunt 15) Dolbeau Vingt-six 302-303 (= REAug 37 (1991)294-295) (= s 142 auct)

8 (= s Mogunt 21) Dolbeau Vingt-six 23-28 (= RB 101 (1991)244-249) (= s 29B) [283]

9 (= s Mogunt 24) Dolbeau Vingt-six 30-35 (= RB 101 (1991)251-256) (= s 28A)(cf s Fransen 1 = s frgVerbr 4) [284] [204]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

10 (= s Mogunt 27) Dolbeau Vingt-six 45-56 (= RB 102 (1992)52-63) (= s 162C)(cf s frg Verbr 14) [285]

11 (= s Mogunt 40) Dolbeau Vingt-six 59-67 (= RB 102 (1992)66-74) (= s 90A) [286]

12 (= s Mogunt 41) Dolbeau Vingt-six 77-84 (= RB 102 (1992)275-282) (= s 354A)(cf s frg Verbr 46) [287]

13 (= s Mogunt 42) Dolbeau Vingt-six 90-99 (= RB 102 (1992)288-297) (= s 159A) [288]

14 (= s Mogunt 44) Dolbeau Vingt-six 107-114 (= RB 103 (1993)313-320) (= s 352A) [289]

15 (= s Mogunt 45) Dolbeau Vingt-six 196-203 (= AB 110 (1992)282-289)625-626 (= s 283auct) (cf s 283) [290]

16 (= s Mogunt 46-47) Dolbeau Vingt-six 121-132 (= RB 103 (1993)327-338) (= s 72 auct)(cf s 72) [291]

17 (= s Mogunt 48) Dolbeau Vingt-six 140-147 (= RB 104 (1994)41-48) (= s 110A) [292]

18 (= s Mogunt 50) Dolbeau Vingt-six 210-218 (= AB 110 (1992)296-304) (= s 306E) [293]

19 (= s Mogunt 51) Dolbeau Vingt-six 155-165 (= RB 104 (1994)56-66) (= s 130A) [294]

20 (= s Mogunt 52) Dolbeau Vingt-six 168-171 (= RB 104 (1994)69-72) (= s 14A) [292]

21 (= s Mogunt 54) Dolbeau Vingt-six 279-296 (= REAug 37 (1991)271-288) (= s 159B) [295]

22 (= s Mogunt 55) Dolbeau Vingt-six 553-578 (= REAug 40 (1994)171-196) (= s 341 auct)(cf s 341 s frg Verbr 2-3)[296]

23 (= s Mogunt 59) Dolbeau Vingt-six 593-615 (= VLAGLB 242(1993) 537-559) (= s 374auct) (cf s 374) [297]

24 (= s Mogunt 60) Dolbeau Vingt-six 232-242 (= REAug 37 (1991)42-52) (= s 360A) [298]

25 (= s Mogunt 61) Dolbeau Vingt-six 248-267 (= REAug 37 (1991)58-77) (= s 360B)(cf s Casin 2114-115)[299]

26 (= s Mogunt 62) Dolbeau Vingt-six 366-417 (= RechAug 26 (1992)90-141) (= s 198 auct)(cf s 198 s frg Verbr15-20 21-23) [300] [204]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

27 (= s Mogunt 63) Dolbeau Vingt-six 311-314 (= REAug 37 (1991)303-306) (= s 360C)[301]

28 Dolbeau Preacuted (174)-(182)(193) (= s 20B)[302]

29 Dolbeau Preacuted (233)-(240) (cf s frg 1) [303]

30 Dolbeau Preacuted (257)-(267) (= s 348A auct)(cf s frg Verbr 44) [304]

s Erfurt Sermones ErfordiensesBibliothecae Amplonianae abI Schiller (45) DWeber (26)C Weidmann (13) editi [204]

1 WSt 121 (2008) 260-264(= s 282 auct) [305]

2 WSt 122 (2009) 184-188(= s 350D) [306]

3 WSt 122 (2009) 195-200(= s 350E) [307]

4 WSt 122 (2009) 207-213(= s 350F = s 164A auct= s Lambot 28 auct) [308]

5 WSt 121 (2008) 271-274(= s 362A) [309]

6 WSt 121 (2008) 283-284(= s 313G) [310]

s Etaix Sermones a R Etaix editi1 = s 65A2 etaix 435-437

(= REAug 26 (1980)70-72) (= s 196A)

3 REAug 28 (1982) 253-254 (= s 350C)(cf s Haffner 1) [218]

4 etaix 380 (= RB 98(1988) 12) (= s 204A)

s Frangip Sermones ab OF Frangipaneediti

1 = s 82 = s 3393 = s 3454 = s 1895 MA 1212-219 (= s 163B)6 MA 1219-222 (= s 335A)

(7 MA 1223-226 (= s 293A)cf s Dolbeau 3) [311]

8 MA 1227-231 (= s 293B)9 MA 1232-237 (= s 114A)

s Fransen Sermo ab I Fransen editus(1 RB 84 (1974) 252 (= s frg

Verbr 4) (= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

s frg Sermonum fragmenta(1 REAug 41 (1995) 22-23

cf s Dolbeau 29) [313](2 CSEL 91899-903

(= s 348A) (cf s frgVerbr 44)cf s Dolbeau 30) [314]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 7: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

gest Pel De gestis Pelagii liber unus CSEL 4251-122 [155]48 = Timas A ep 16852 = ep 146Caelestii uerba = Caelest Agest PelPelagii uerba = Pelag A gestPel

Gn litt De Genesi ad litteram libri CSEL 2813-435 [156] [b]duodecimHaud genuina (sed ab Eugippexc Aug confecta uidentur)lsaquocapitularsaquo = Gn litt cap [157]

Gn litt inp De Genesi ad litteram liber CSEL 281459-503 [158]unus inperfectus [b]

Gn adu De Genesi aduersus Manicheos CSEL 9167-172 [159]Man libri duo

gramm De grammatica Ars pro Weber 7-31 [160]((prol- fratrum mediocritate breuiata114))gramm De grammatica Regulae Keil 496-524gr et lib De gratia et libero arbitrio PL 44881-912

arb liber unusgr et pecc De gratia Christi et de peccato CSEL 42125-206 [161]

or originali libri duoCaelestii uerba = Caelest Agr et pecc orPelagii uerba = Pelag A gr etpecc or

gr t nou De gratia testamenti noui ad CSEL 44155-234 [48]Honoratum liber unus (= ep 140)

haer De haeresibus ad Quoduultdeum CCL 46286-345 [162]liber unusEpistulae pp 273-275276-277278-279280-281 editae = QuoduA ep 221 ep 222 Quodu A ep223 ep 224Appendix (pp 349-351) =Ps A haer app [163]

c Hil Contra Hilarum liber unus(deperditus)

imm an De immortalitate animae liber CSEL 89101-128 [164]unus

inq Ian Ad inquisitiones Ianuarii libri CSEL 342158-168169-duo (= ep 5455) 213 [46]

Io eu tr In Iohannis euangelium tractatus CCL 361-688 [165]CXXIV

adu Iud Aduersus Iudaeos PL 4251-64 [166]c Iul Contra Iulianum libri sex PL 44641-874 [167]

Iuliani uerba = Iulian A c Iul[168]Reticii uerba (17) = Retic Ac Iul 17

c Iul imp Contra Iulianum opus imper-fectum

1-3 CSEL 8513-506 [169]4-6 CSEL 8523-464 [170]

Iuliani uerba = Iulian A c Iulimp [171]Reticii uerba (155) = Retic Ac Iul imp 155

lib arb De libero arbitrio libri tres CSEL 743-154 [172] [c]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

c litt Pet Contra litteras Petiliani libri tres CSEL 523-227 [173]Petiliani uerba = Petil A c littPetSententiae concilii Bagaiensis =Conc Bagai a 394 [174]

loc Locutionum libri septem CCL 33381-465 [175]mag De magistro liber unus CCL 29157-203 [176]Max De Maximianistis contra

Donatistas liber unus(deperditus)

c Max Contra Maximinum Arrianum CCL 87A491-692 [177]mend De mendacio liber unus CSEL 41413-466 [178]c mend Contra mendacium liber unus CSEL 41469-528 [179]mor De moribus ecclesiae catholicae CSEL 903-156 [180]

et de moribus Manicheorumlibri duo

mus De musica libri sex PL 321081-1194 [181]6 jaCobsson 6-116 [182]

nat b De natura boni liber unus CSEL 252855-889 [183]Manichaei uerba = Manich Anat b

nat et gr De natura et gratia liber unus CSEL 60233-299 [184]Pelagii uerba = Pelag A natet gr

c n Don Contra nescio quem Donatistamliber unus (deperditus)

nupt et De nuptiis et concupiscentia ad CSEL 42211-319 [185]conc Valerium libri duo

Epistula pp 209-210 edita= ep 200Iuliani uerba = Iulian A nuptet conc [186]

op mon De opere monachorum liber CSEL 41531-596unus

ord De ordine libri duo CSEL 63121-185 [187]orig an De origine animae (= ep 166) CSEL 44545-585pat De patientia liber unus CSEL 41663-691 [188]c p Don Contra partem Donati libri duo

(deperditi)pecc mer De peccatorum meritis et remis- CSEL 603-151 [189]

sione et de baptismo paruulorumad Marcellinum libri tresPelagii sectatorumque uerba =Pelag A pecc mer

perf iust De perfectione iustitiae hominis CSEL 423-48 [190]liber unusCaelestii uerba = Caelest Aperf iust

perseu De dono perseuerantiae liber ad PL 45993-1034 [191]Prosperum et Hilarium secundus

phil De philosophia (deperditus)praed sanct De praedestinatione sanctorum PL 44959-992

liber ad Prosperum et Hilariumprimus

praes dei De praesentia dei ad Dardanum CSEL 5781-119liber unus (= ep 187)

c Prisc Contra Priscillianistas liber unus CCL 49165-178180 [192]prob et test Probationum et testimoniorum

contra Donatistas liber unus(deperditus)

ps c Don Psalmus contra partem Donati anastasi 44-70 [193]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

pulch De pulchro et apto (deperditus)qu Quaestionum libri septem CCL 331-377 [194]qu eu Quaestiones euangeliorum CCL 44B1-118 [195]

libri duoAppendix (pp 119-140)= qu Mt

qu Mt Quaestiones XVI in Matthaeum CCL 44B119-140 [196][172 et 3-5] (p 140 n)= qu uet t prol et 1-3

qu c pag Quaestiones expositae contra CSEL 342544-578 [48]paganos numero sex (= ep 102)

qu uet t De octo quaestionibus ex ueteri CCL 33469-472 [197]testamentoprol et 1-3 = qu Mt [172 et 3-5]

reg 1 Regula Obiurgatio verheijen 105-107 [198](= ep 2111-4)

reg 2 Regula Ordo monasterii verheijen 148-152 [198]reg 3 Regula Praeceptum verheijen 417-437 [199]retr Retractationum libri duo CCL 57(1-)5-143 [200]

Appendicula (Hipponensis) [d]operum post retr conscriptorum(p 143 et [200]) = retr app [201]

rhet De rethorica GioMini 35-76c Sec Contra Secundinum Manicheum CSEL 252905-947 [202]

liber unusSecundini epistula = Secundinepist [203]

sent Iac De sententia Iacobi (= ep 167) CSEL 44586-609s Sermones [204]

1 CCL 413-6 [205]2 CCL 419-16 [206]3 RB 84 (1974) 250

(= s frg Verbr 1)4 CCL 4120-48 [205]

(4A = s frg Verbr 2-3cf s Dolbeau 22)

5 CCL 4150-60 [206]6 CCL 4162-67 [205]7 CCL 4170-76 [207]8 CCL 4179-99

(= s Frangip 1) [208]9 CCL 41105-151 [207]

10 CCL 41153-159 [205]11 CCL 41161-163 [208]12 CCL 41165-174 [209]13 CCL 41177-183 [206]14 CCL 41185-191 [206]14A = s Dolbeau 2015 CCL 41193-201 [206]15A = s Denis 2116 CCL 41213-216 [206]16A = s Denis 2016B = s Mai 1717 CCL 41237-243 [210]18 CCL 41245-25019 CCL 41252-258 [211]20 CCL 41261-267 [212]20A = s Lambot 2420B = s Dolbeau 2821 CCL 41276-286 [211]22 CCL 41289-301 [210]22A = s Mai 1523 CCL 41309-319 [212]23A = s Mai 16

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

23B = s Dolbeau 624 CCL 41326-333 [212]25 CCL 41335-339 [211]25A = s Morin 1226 CCL 41348-359 [211]27 CCL 41361-366 [213]28 CCL 41368-371 [211]28A = s Dolbeau 9 (cf s Fransen 1

s frg Verbr 4)29 CCL 41373-37629A = s Denis 929B = s Dolbeau 830 CCL 41382-389 [211]31 CCL 41391-39632 CCL 41398-411 [211]33 CCL 41413-416 [211]33A = s Denis 2334 CCL 41424-42735 CCL 41429-43136 CCL 41434-44337 CCL 41446-473 [211]38 CCL 41476-48739 CCL 41489-492 [211]

(40 cf s 339)41 CCL 41495-50242 CCL 41504-50643 CCL 41508-512 [214]45 CCL 41515-526 [215]46 CCL 41529-570 [216]47 CCL 41572-604 [216]48 CCL 41606-611 [216]49 CCL 41614-623 [216]49A = s frg Verbr 550 CCL 41625-633 [217]51 CCL 41Aa9-50 [218]52 CCL 41Aa58-81 [219]53 CCL 41Aa88-10453A CCL 41Aa111-123

(= s Morin 11) [220]54 CCL 41Aa130-135 [221]55 CCL 41Aa142-146 [222]56 CCL 41Aa153-17157 CCL 41Aa178-19158 CCL 41Aa199-213 [218]59 auct CCL 41Aa221-22760 auct CCL 41Aa236-247

(= s Lambot 19)60A CCL 41Aa253-257

(= s Mai 26)61 CCL 41Aa265-276 [223]61A CCL 41Aa282-288

(= s Wilm 12)62 CCL 41Aa296-314 [212]62A CCL 41Aa320-322

(= s Morin 6)63 CCL 41Aa328-329 [224]63A CCL 41Aa336-339

(= s Mai 25)63B CCL 41Aa345-346

(= s Morin 7)64 auct CCL 41Aa353-360

(= s Lambot 12)64A CCL 41Aa365-368

(= s Mai 20)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXVII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

65 CCL 41Aa375-38465A CCL 41Aa391-401

(= s Etaix 1)66 CCL 41Aa408-41267 CCL 41Aa420-430 [225]68 auct CCL 41Aa437-453

(= s Mai 126) [229]69 CCL 41Aa460-464 [226]70 CCL 41Aa470-474 [212]

[227]70A CCL 41Aa480-483

(= s Mai 127) [218]71 IPM 45 (2006) 177-238

[228](72 Forma fut 800-804

cf s Dolbeau 16) [230]72 auct = s Dolbeau 1672A = s Denis 2573 PL 38470-47273A = s Caillau 2574 PL 38472-47475 PL 38475-479 [231]76 Eulog 56-6377 PL 38483-49077A = s Guelf 3377B = s Morin 1677C = s frg Verbr 778 PL 38490-49379 PL 3849379A = s Lambot 1780 PL 38493-498 [214]81 PL 38499-50682 PL 38506-51483 PL 38514-51984 AevInter 71-7385 PL 38520-52386 PL 38523-53087 PL 38530-53988 RB 94 (1984) 74-10189 PL 38553-55890 PL 38559-56690A = s Dolbeau 1191 PL 38567-57192 PL 38572-573 [212]93 PL 38573-58094 PL 38580-58194A = s Caillau 2695 PL 38581-58496 PL 38584-589 [232]97 RB 78 (1968) 216-21997A = s Casin 2114-11598 PL 38591-59599 PL 38595-602

100 RB 104 (1994) 79-83101 SPM 1 (1950) 44-53

(= s Wilm 20)102 PL 38611-613103 PL 38613-616104 SPM 1 (1950) 54-60

(= s Guelf 29) [218]105 PL 38618-625 [233]105A = s Lambot 1106 PL 38625-627

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

107 PL 38627-632107A = s Lambot 5108 PL 38632-636109 PL 38636-638110 PL 3863841-44 [234]

+ MA 1640-644(= s Morin 13)

110A = s Dolbeau 17111 RB 57 (1947) 112-116

(= s Lambot 18)(cf s frg Verbr 8) [235]

112 IPM 45 (2006) 241-254[236]

112A = s Caillau 211113 PL 38648-652 [218]113A = s Denis 24113B = s Mai 13114 RB 73 (1963) 23-28114A = s Frangip 9114B = s Dolbeau 5115 PL 38655-657116 PL 38657-661117 PL 38661-671118 PL 38671-673119 PL 38673-676120 PL 38676-678121 SC 116 (1966) 222-232122 PL 38680-684123 PL 38684-686124 PL 38686-688125 PL 38688-698 [218]125A = s Mai 128126 RB 69 (1959) 183-190127 PL 38705-713 [218]128 PL 38713-720129 PL 38720-725130 PL 38725-728130A = s Dolbeau 19131 Aug(L) 54 (2004) 65-77132 PL 38734-737132A = s Mai 129133 PL 38737-742134 PL 38742-746135 PL 38746-750136 PL 38750-754136A = s Mai 130136B = s Lambot 10136C = s Lambot 11137 PL 38754-763 [237]138 PL 38763-769139 PL 38769-772139A = s Mai 125140 PL 38773-775140A = s Mai post s 174141 PL 38776-778142 MA 1695-705

(= s Wilm 11)142 auct = s Dolbeau 7143 PL 38784-787144 PL 38787-790145 PL 38791-796145A = s Casin 2136146 PL 38796-797

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

147 PL 38797-799147A = s Denis 12148 PL 38799-800149 PL 38800-807 [218]150 REAug 45 (1999) 39-49151 CCL 41Ba13-30 [238]152 CCL 41Ba33-46 [238]153 CCL 41Ba49-72 [238]154 CCL 41Ba75-101 [238]154A CCL 41Ba175-180

(= s Morin 4) [238]155 CCL 41Ba105-131 [238]156 CCL 41Ba135-161 [238]157 PL 38859-862158 PL 38862-867159 PL 38867-872 [239]159A = s Dolbeau 13159B = s Dolbeau 21160 PL 38872-877 [240]161 PL 38878-884162 PL 38885-889

(cf s frg Verbr 10)162A = s Denis 19162B = s frg Verbr 11 (s 3921)162C = s Dolbeau 10163 RB 115 (2005) 270-285163A = s Morin 10163B = s Frangip 5

(164 PL 38895-902)164A = s Erfurt 4

auct165 PL 38902-907 [241]166 SPM 1 (1950) 61-63167 PL 38909-911167A = s frg Verbr 12-13168 PL 38911-915169 PL 38915-926170 PL 38927-933171 PL 38933-935172 PL 38936-937173 PL 38937-939 [242]174 PL 38940-945 [243]175 PL 38945-949176 REAug 49 (2003) 111-121

(176A = s frgVerbr 14cf s Dolbeau 10)

177 SPM 1 (1950) 64-73178 PL 38960-966 [218]179 PL 38966-972179A = s Wilm 2180 PL 38972-979181 PL 38979-984182 PL 38984-988183 PL 38988-994184 SPM 1 (1950) 74-76185 PL 38997-999186 PL 38999-1000187 PL 381001-1003188 PL 381003-1005189 MA 1209-211

(= s Frangip 4)190 PL 381007-1009 [244]191 PL 381009-1011

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

192 PL 381011-1013 [245]193 PL 381013-1015194 PL 381015-1017195 PL 381017-1019196 PL 381019-1021196A = s Etaix 2

(197 = s frg Verbr 15-20cf s Dolbeau 26)

(198 PL 381024-1026cf s Dolbeau 26) [246]

198 auct = s Dolbeau 26(198A = s frg Verbr 21-23

cf s Dolbeau 26)199 PL 381026-1028200 PL 381028-1031201 PL 381031-1033202 PL 381033-1035203 PL 381035-1037204 AugBible 77-79204A = s Etaix 4205 PL 381039-1040206 PL 381041-1042207 PL 381042-1044208 PL 381044-1046209 PL 381046-1047 [218]210 PL 381047-1054211 SC 116 (1966) 154-172211A = s frg Verbr 24-25

(cf s Casin 1161-162)212 SC 116 (1966) 174-184213 MA 1441-450

(= s Guelf 1)214 RB 72 (1962) 14-21 [247]214A = s Dolbeau 1215 RB 68 (1958) 18-25216 PL 381076-1082217 MA 1596-601

(= s Morin 3)218 Aug 34 (1994) 364-369

(cf s frg Verbr 27)218A = s frg Verbr 2628218B = s Guelf 2218C = s Guelf 3219 PL 381087-1088 [218]220 PL 381089221 SC 116 (1966) 210-220

(= s Guelf 5)222 PL 381091223 PL 381092-1093223A = s Denis 2223B = s Guelf 4223C = s Guelf 6223D = s Wilm 4223E = s Wilm 5223F = s Wilm 6223G = s Wilm 7223H = s Wilm 14223I = s Wilm 15223J = s Wilm 16223K = s Wilm 17224 RB 79 (1969) 200-205225 PL 381096-1098226 PL 381098-1099

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 SC 116 (1966) 234-242228 PL 381101-1102228A = s frg Verbr 29228B = s Denis 3229 MA 129-32 (= s Denis 6)229A = s Guelf 7229B = s Guelf 8229C = s Wilm 8229D = s Wilm 9229E = s Guelf 9229F = s Guelf 10229G = s Guelf 11229H = s Guelf 12229I = s Mai 86229J = s Guelf app 7229K = s Guelf 13229L = s Guelf 14229M = s Guelf 15229N = s Guelf 16229O = s Guelf 17229P = s Lambot 3229R = s frg Lambot 1229S = s frg Lambot 2229T = s frg Lambot 3229U = s frg Lambot 4229V = s frg Lambot 5-7230 PL 381103-1104231 SC 116 (1966) 244-258232 SC 116 (1966) 260-278233 PL 381112-1115234 PL 381115-1117235 RB 67 (1957) 137-140236 PL 381120-1122237 SC 116 (1966) 280-292238 PL 381125-1126239 PL 381127-1130240 PL 381130-1133 [248]241 PL 381133-1138242 PL 381139-1143242A = s Mai 87243 PL 381143-1147 [218]244 PL 381147-1151245 PL 381151-1153246 SC 116 (1966) 294-306247 PL 381156-1158248 PL 381158-1161249 PL 381161-1163250 SC 116 (1966) 308-324251 PL 381167-1171252 PL 381171-1179252A = s Wilm 13253 SC 116 (1966) 326-336254 RB 79 (1969) 63-69

(= s Wilm 3)255 PL 381186-1190255A = s Wilm 18 + s Mai 92256 PL 381190-1193

+ MA 171919-22(= s 256 + s Wilm 19)

257 SC 116 (1966) 338-342258 SC 116 (1966) 344-350259 PL 381196-1201260 PL 381201-1202

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

260A = s Denis 8260B = s Mai 89260C = s Mai 94260D = s Guelf 18260E = s Guelf 19261 SPM 1 (1950) 88-94262 PL 381207-1209263 MA 1507-509

(= s Guelf 21)263A = s Mai 98264 PL 381212-1218265 PL 381219-1224265A = s Liver 8265B = s Casin 276-77265C = s Guelf 20265D = s Morin 17265E = s Lambot 16265F = s Lambot 25266 PL 381225-1229 [249]267 PL 381229-1231268 PL 381231-1234269 PL 381234-1237270 PL 381237-1245271 PL 381245-1246272 PL 381246-1248272A = s frg Verbr 38

(272B = s Mai 158cf s Mai 158 auct)

272B = s Mai 158 auctauct

273 PL 381247-1252274 PL 381252-1253275 PL 381254-1255276 PL 381255-1257277 PL 381257-1268277A = s Caillau 147278 PL 381268-1275279(1-13) PL 381275-1280

+ MA 1589-593(= s 279 + s Morin 1)

280 PL 381281-1284281 PL 381284-1285

(282 PL 381285-1286) [250]282 auct = s Erfurt 1

(283 FructCent 110-113cf s Dolbeau 15) [251]

283 auct = s Dolbeau 15284 PL 381288-1293285 PL 381293-1297286 PL 381297-1301287 PL 381301-1302288 PL 381302-1308 [252]289 PL 381308-1312290 PL 381312-1316291 PL 381316-1319292 PL 381319-1327293 PL 381327-1335

(293A = s Frangip 7 cf s Dolbeau 3)293A = s Dolbeau 3

auct293B = s Frangip 8293C = s Mai 101293D = s Guelf 22

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

293E = s Caillau 157294 PL 381335-1348 [218]295 PL 381348-1352296 MA 1401-412

(= s Casin 1133-138)297 PL 381359-1365298 SPM 1 (1950) 95-99299 PL 381367-1376 [218]

(299A = s Mai 19 cf s Dolbeau 4)299A = s Dolbeau 4

auct299B = s Guelf 23299C = s Guelf 24299D = s Denis 16299E = s Guelf 30299F = s Lambot 9300 PL 381376-1380 [253]301 PL 381380-1385301A = s Denis 17302 SPM 1 (1950) 100-111

(= s 302 + s Guelf 25)[254]

303 PL 381393-1395304 PL 381395-1397305 PL 381397-1400305A = s Denis 13306 PL 381400-1405306A = s Morin 14306B = s Denis 18306C = s Morin 15306D = s Lambot 8306E = s Dolbeau 18306F = s Morin 18307 PL 381406-1407308 PL 381408-1410308A = s Denis 11309 PL 381410-1412310 PL 381412-1414311 PL 381414-1420312 PL 381420-1423 [255]313 PL 381423-1425313A = s Denis 14313B = s Denis 15313C = s Guelf 26313D = s Guelf 27313E = s Guelf 28313F = s Denis 22313G = s Erfurt 6 [256]313H = s Morin 2 [256]314 PL 381425-1426315 PL 381426-1431316 PL 381431-1434317(1-6) PL 381435-1437

+ RB 44 (1932) 204-205(= s 317 + s Wilm 21= s Casin 1144-146)

318 PL 381437-1440319 PL 381440-1442 [257]319A = s frg Verbr 40320 PL 381442321 PL 381443322 PL 381443-1445323 PL 381445-1446324 PL 381446-1447325 PL 381447-1449

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

326 PL 381449-1450327 PL 381450-1451328 RB 51 (1939) 15-20

(= s Lambot 13)329 PL 381454-1456330 PL 381456-1459331 PL 381459-1461332 PL 381461-1463334(1-4) PL 381467-1469

+ RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 334 + s Lambot 14)[258]

335 PL 381470-1471335A = s Frangip 6335B = s Guelf 31335C = s Lambot 2335D = s Lambot 6335E = s Lambot 7

(335F = s Lambot 14 (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

335G = s Lambot 15335H = s Lambot 26335I = s Lambot 27335J = s Lambot 29335K = s Lambot 21335L = s Lambot 22335M = s Lambot 23336(1-5) PL 381471-1475337 PL 381475-1478 [218]338 PL 381478-1479339 SPM 1 (1950) 112-122

(= s 339 + s 40= s Frangip 2) [259]

340A = s Guelf 32(341 PL 391493-1501

cf s Dolbeau 22) [260]341 auct = s Dolbeau 22341A = s Mai 22342 PL 391501-1504 [261]343 RB 66 (1956) 28-38 [218]344 PL 391512-1517345 MA 1201-209

(= s Frangip 3)346 PL 391522-1524

(346A = s Caillau 219 cf s Dolbeau 5)346B = s Mai 12346C = s Caillau 292347 PL 391524-1526348 PL 391526-1529

(348A = s frg 2 (cf s frg Verbr 44)cf s Dolbeau 30)

348A = s Dolbeau 30auct

349 PL 391529-1533350 PL 391533-1535 [262]350A = s Mai 14350B = s Haffner 1350C = s Etaix 3350D = s Erfurt 2350E = s Erfurt 3350F = s Erfurt 4351 PL 391535-1549 [263]352 PL 391549-1560352A = s Dolbeau 14353 PL 391560-1563

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

354 PL 391563-1568354A = s Dolbeau 12355 SPM 1 (1950) 124-131356 SPM 1 (1950) 132-143357 PL 391582-1586 [264]358 SPM 1 (1950) 144-149358A = s Morin 5359 PL 391590-1598 [265]359A = s Lambot 4359B = s Dolbeau 2360 PL 391598-1599360A = s Dolbeau 24360B = s Dolbeau 25360C = s Dolbeau 27361 PL 391599-1611362 PL 391611-1634 [266]362A = s Erfurt 5363 PL 391634-1638367 PL 391650-1652369 RB 79 (1969) 124-128370(2-4) PL 391657-1659 [267]373 PL 391663-1666

(374 PL 391666-1668cf s Dolbeau 23) [268]

374 auct = s Dolbeau 23375 PL 391668-1669375A = s Denis 4375B = s Denis 5375C = s Mai 95376 PL 391669 [269]376A PL 391669-1671 [270]377 PL 391672-1673378 PL 391673-1674379 RB 59 (1949) 62-68

(= s Lambot 20)380 PL 391675-1683381 PL 391683-1684386 PL 391695-1697389 RB 58 (1948) 43-52 [271]390 PL 391705-1706392(2-6) PL 391710-1713 [272]393 RechAug 28 (1995) 82-83

[273]395 PL 391716-1717396 PL 391717-1718

s Caillau Sermones ab AB Caillau etB Saint-Yves editi

147 MA 1243-245 (= s 277A)157 MA 1245-247 (= s 293E)

(cf s frg Verbr 39)25 MA 1248-251 (= s 73A)26 MA 1252-255 (= s 94A)211 MA 1256-264 (= s 112A)

(219 MA 1265-271 (= s 346A)cf s Dolbeau 5) [274]

292 MA 1272-274 (= s 346C)s Casin Sermones in bibliotheca

Casinensi editi1133-138 = s 2961144-146 = s 3171161-162 = s frg Verbr 25276-77 MA 1413-415 (= s 265B)2114-115 MA 1416-418 (= s 97A)

(cf s Dolbeau 25182021)[275]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

2136 [276] MA 1418-419 (= s 145A)s Denis Sermones a M Denis editi

2 MA 111-17 (= s 223A)[201]

3 MA 118-20 (= s 228B)4 MA 121-22 (= s 375A)5 MA 123-29 (= s 375B)6 = s 2298 MA 135-38 (= s 260A)9 CCL 41378-380

(= s 29A) [211]11 MA 143-50 (= s 308A)12 MA 150-55 (= s 147A)13 MA 155-64 (= s 305A)14 MA 165-70 (= s 313A)15 MA 170-74 (= s 313B)16 MA 175-80 (= s 299D)17 MA 181-89 (= s 301A)18 MA 190-97 (= s 306B)

[277]19 MA 198-111 (= s 162A)20 CCL 41218-229

(= s 16A) [206]21 CCL 41203-211

(= s 15A) [206]22 MA 1133-135 (= s 313F)23 CCL 41418-422

(= s 33A) [211]24 MA 1141-155 (= s 113A)25 MA 1155-164 (= s 72A)

s Dolbeau Sermones a F Dolbeau editi[204]

1 REAug 35 (1989) 432(= s 214A)

2 (= s Mogunt 5) Dolbeau Vingt-six 328-344 (= REAug 38 (1992)63-79) (= s 359B) [278]

3 (= s Mogunt 7) Dolbeau Vingt-six 484-495 (= REAug 39 (1993)384-395) (= s 293A auct)(cf s Frangip 7) [279]

4 (= s Mogunt 9) Dolbeau Vingt-six 511-520 (= REAug 39 (1993)411-420) (= s 299A auct)(cf s Mai 19) [280]

5 (= s Mogunt 12) Dolbeau Vingt-six 435-449 (= REAug 39 (1993)73-87) (= s 114B)(cf s Caillau 219) [281]

6 (= s Mogunt 13) Dolbeau Vingt-six 459-468 (= REAug 39 (1993)97-106) (= s 23B) [282]

7 (= s Mogunt 15) Dolbeau Vingt-six 302-303 (= REAug 37 (1991)294-295) (= s 142 auct)

8 (= s Mogunt 21) Dolbeau Vingt-six 23-28 (= RB 101 (1991)244-249) (= s 29B) [283]

9 (= s Mogunt 24) Dolbeau Vingt-six 30-35 (= RB 101 (1991)251-256) (= s 28A)(cf s Fransen 1 = s frgVerbr 4) [284] [204]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

10 (= s Mogunt 27) Dolbeau Vingt-six 45-56 (= RB 102 (1992)52-63) (= s 162C)(cf s frg Verbr 14) [285]

11 (= s Mogunt 40) Dolbeau Vingt-six 59-67 (= RB 102 (1992)66-74) (= s 90A) [286]

12 (= s Mogunt 41) Dolbeau Vingt-six 77-84 (= RB 102 (1992)275-282) (= s 354A)(cf s frg Verbr 46) [287]

13 (= s Mogunt 42) Dolbeau Vingt-six 90-99 (= RB 102 (1992)288-297) (= s 159A) [288]

14 (= s Mogunt 44) Dolbeau Vingt-six 107-114 (= RB 103 (1993)313-320) (= s 352A) [289]

15 (= s Mogunt 45) Dolbeau Vingt-six 196-203 (= AB 110 (1992)282-289)625-626 (= s 283auct) (cf s 283) [290]

16 (= s Mogunt 46-47) Dolbeau Vingt-six 121-132 (= RB 103 (1993)327-338) (= s 72 auct)(cf s 72) [291]

17 (= s Mogunt 48) Dolbeau Vingt-six 140-147 (= RB 104 (1994)41-48) (= s 110A) [292]

18 (= s Mogunt 50) Dolbeau Vingt-six 210-218 (= AB 110 (1992)296-304) (= s 306E) [293]

19 (= s Mogunt 51) Dolbeau Vingt-six 155-165 (= RB 104 (1994)56-66) (= s 130A) [294]

20 (= s Mogunt 52) Dolbeau Vingt-six 168-171 (= RB 104 (1994)69-72) (= s 14A) [292]

21 (= s Mogunt 54) Dolbeau Vingt-six 279-296 (= REAug 37 (1991)271-288) (= s 159B) [295]

22 (= s Mogunt 55) Dolbeau Vingt-six 553-578 (= REAug 40 (1994)171-196) (= s 341 auct)(cf s 341 s frg Verbr 2-3)[296]

23 (= s Mogunt 59) Dolbeau Vingt-six 593-615 (= VLAGLB 242(1993) 537-559) (= s 374auct) (cf s 374) [297]

24 (= s Mogunt 60) Dolbeau Vingt-six 232-242 (= REAug 37 (1991)42-52) (= s 360A) [298]

25 (= s Mogunt 61) Dolbeau Vingt-six 248-267 (= REAug 37 (1991)58-77) (= s 360B)(cf s Casin 2114-115)[299]

26 (= s Mogunt 62) Dolbeau Vingt-six 366-417 (= RechAug 26 (1992)90-141) (= s 198 auct)(cf s 198 s frg Verbr15-20 21-23) [300] [204]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

27 (= s Mogunt 63) Dolbeau Vingt-six 311-314 (= REAug 37 (1991)303-306) (= s 360C)[301]

28 Dolbeau Preacuted (174)-(182)(193) (= s 20B)[302]

29 Dolbeau Preacuted (233)-(240) (cf s frg 1) [303]

30 Dolbeau Preacuted (257)-(267) (= s 348A auct)(cf s frg Verbr 44) [304]

s Erfurt Sermones ErfordiensesBibliothecae Amplonianae abI Schiller (45) DWeber (26)C Weidmann (13) editi [204]

1 WSt 121 (2008) 260-264(= s 282 auct) [305]

2 WSt 122 (2009) 184-188(= s 350D) [306]

3 WSt 122 (2009) 195-200(= s 350E) [307]

4 WSt 122 (2009) 207-213(= s 350F = s 164A auct= s Lambot 28 auct) [308]

5 WSt 121 (2008) 271-274(= s 362A) [309]

6 WSt 121 (2008) 283-284(= s 313G) [310]

s Etaix Sermones a R Etaix editi1 = s 65A2 etaix 435-437

(= REAug 26 (1980)70-72) (= s 196A)

3 REAug 28 (1982) 253-254 (= s 350C)(cf s Haffner 1) [218]

4 etaix 380 (= RB 98(1988) 12) (= s 204A)

s Frangip Sermones ab OF Frangipaneediti

1 = s 82 = s 3393 = s 3454 = s 1895 MA 1212-219 (= s 163B)6 MA 1219-222 (= s 335A)

(7 MA 1223-226 (= s 293A)cf s Dolbeau 3) [311]

8 MA 1227-231 (= s 293B)9 MA 1232-237 (= s 114A)

s Fransen Sermo ab I Fransen editus(1 RB 84 (1974) 252 (= s frg

Verbr 4) (= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

s frg Sermonum fragmenta(1 REAug 41 (1995) 22-23

cf s Dolbeau 29) [313](2 CSEL 91899-903

(= s 348A) (cf s frgVerbr 44)cf s Dolbeau 30) [314]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 8: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

pulch De pulchro et apto (deperditus)qu Quaestionum libri septem CCL 331-377 [194]qu eu Quaestiones euangeliorum CCL 44B1-118 [195]

libri duoAppendix (pp 119-140)= qu Mt

qu Mt Quaestiones XVI in Matthaeum CCL 44B119-140 [196][172 et 3-5] (p 140 n)= qu uet t prol et 1-3

qu c pag Quaestiones expositae contra CSEL 342544-578 [48]paganos numero sex (= ep 102)

qu uet t De octo quaestionibus ex ueteri CCL 33469-472 [197]testamentoprol et 1-3 = qu Mt [172 et 3-5]

reg 1 Regula Obiurgatio verheijen 105-107 [198](= ep 2111-4)

reg 2 Regula Ordo monasterii verheijen 148-152 [198]reg 3 Regula Praeceptum verheijen 417-437 [199]retr Retractationum libri duo CCL 57(1-)5-143 [200]

Appendicula (Hipponensis) [d]operum post retr conscriptorum(p 143 et [200]) = retr app [201]

rhet De rethorica GioMini 35-76c Sec Contra Secundinum Manicheum CSEL 252905-947 [202]

liber unusSecundini epistula = Secundinepist [203]

sent Iac De sententia Iacobi (= ep 167) CSEL 44586-609s Sermones [204]

1 CCL 413-6 [205]2 CCL 419-16 [206]3 RB 84 (1974) 250

(= s frg Verbr 1)4 CCL 4120-48 [205]

(4A = s frg Verbr 2-3cf s Dolbeau 22)

5 CCL 4150-60 [206]6 CCL 4162-67 [205]7 CCL 4170-76 [207]8 CCL 4179-99

(= s Frangip 1) [208]9 CCL 41105-151 [207]

10 CCL 41153-159 [205]11 CCL 41161-163 [208]12 CCL 41165-174 [209]13 CCL 41177-183 [206]14 CCL 41185-191 [206]14A = s Dolbeau 2015 CCL 41193-201 [206]15A = s Denis 2116 CCL 41213-216 [206]16A = s Denis 2016B = s Mai 1717 CCL 41237-243 [210]18 CCL 41245-25019 CCL 41252-258 [211]20 CCL 41261-267 [212]20A = s Lambot 2420B = s Dolbeau 2821 CCL 41276-286 [211]22 CCL 41289-301 [210]22A = s Mai 1523 CCL 41309-319 [212]23A = s Mai 16

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

23B = s Dolbeau 624 CCL 41326-333 [212]25 CCL 41335-339 [211]25A = s Morin 1226 CCL 41348-359 [211]27 CCL 41361-366 [213]28 CCL 41368-371 [211]28A = s Dolbeau 9 (cf s Fransen 1

s frg Verbr 4)29 CCL 41373-37629A = s Denis 929B = s Dolbeau 830 CCL 41382-389 [211]31 CCL 41391-39632 CCL 41398-411 [211]33 CCL 41413-416 [211]33A = s Denis 2334 CCL 41424-42735 CCL 41429-43136 CCL 41434-44337 CCL 41446-473 [211]38 CCL 41476-48739 CCL 41489-492 [211]

(40 cf s 339)41 CCL 41495-50242 CCL 41504-50643 CCL 41508-512 [214]45 CCL 41515-526 [215]46 CCL 41529-570 [216]47 CCL 41572-604 [216]48 CCL 41606-611 [216]49 CCL 41614-623 [216]49A = s frg Verbr 550 CCL 41625-633 [217]51 CCL 41Aa9-50 [218]52 CCL 41Aa58-81 [219]53 CCL 41Aa88-10453A CCL 41Aa111-123

(= s Morin 11) [220]54 CCL 41Aa130-135 [221]55 CCL 41Aa142-146 [222]56 CCL 41Aa153-17157 CCL 41Aa178-19158 CCL 41Aa199-213 [218]59 auct CCL 41Aa221-22760 auct CCL 41Aa236-247

(= s Lambot 19)60A CCL 41Aa253-257

(= s Mai 26)61 CCL 41Aa265-276 [223]61A CCL 41Aa282-288

(= s Wilm 12)62 CCL 41Aa296-314 [212]62A CCL 41Aa320-322

(= s Morin 6)63 CCL 41Aa328-329 [224]63A CCL 41Aa336-339

(= s Mai 25)63B CCL 41Aa345-346

(= s Morin 7)64 auct CCL 41Aa353-360

(= s Lambot 12)64A CCL 41Aa365-368

(= s Mai 20)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXVII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

65 CCL 41Aa375-38465A CCL 41Aa391-401

(= s Etaix 1)66 CCL 41Aa408-41267 CCL 41Aa420-430 [225]68 auct CCL 41Aa437-453

(= s Mai 126) [229]69 CCL 41Aa460-464 [226]70 CCL 41Aa470-474 [212]

[227]70A CCL 41Aa480-483

(= s Mai 127) [218]71 IPM 45 (2006) 177-238

[228](72 Forma fut 800-804

cf s Dolbeau 16) [230]72 auct = s Dolbeau 1672A = s Denis 2573 PL 38470-47273A = s Caillau 2574 PL 38472-47475 PL 38475-479 [231]76 Eulog 56-6377 PL 38483-49077A = s Guelf 3377B = s Morin 1677C = s frg Verbr 778 PL 38490-49379 PL 3849379A = s Lambot 1780 PL 38493-498 [214]81 PL 38499-50682 PL 38506-51483 PL 38514-51984 AevInter 71-7385 PL 38520-52386 PL 38523-53087 PL 38530-53988 RB 94 (1984) 74-10189 PL 38553-55890 PL 38559-56690A = s Dolbeau 1191 PL 38567-57192 PL 38572-573 [212]93 PL 38573-58094 PL 38580-58194A = s Caillau 2695 PL 38581-58496 PL 38584-589 [232]97 RB 78 (1968) 216-21997A = s Casin 2114-11598 PL 38591-59599 PL 38595-602

100 RB 104 (1994) 79-83101 SPM 1 (1950) 44-53

(= s Wilm 20)102 PL 38611-613103 PL 38613-616104 SPM 1 (1950) 54-60

(= s Guelf 29) [218]105 PL 38618-625 [233]105A = s Lambot 1106 PL 38625-627

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

107 PL 38627-632107A = s Lambot 5108 PL 38632-636109 PL 38636-638110 PL 3863841-44 [234]

+ MA 1640-644(= s Morin 13)

110A = s Dolbeau 17111 RB 57 (1947) 112-116

(= s Lambot 18)(cf s frg Verbr 8) [235]

112 IPM 45 (2006) 241-254[236]

112A = s Caillau 211113 PL 38648-652 [218]113A = s Denis 24113B = s Mai 13114 RB 73 (1963) 23-28114A = s Frangip 9114B = s Dolbeau 5115 PL 38655-657116 PL 38657-661117 PL 38661-671118 PL 38671-673119 PL 38673-676120 PL 38676-678121 SC 116 (1966) 222-232122 PL 38680-684123 PL 38684-686124 PL 38686-688125 PL 38688-698 [218]125A = s Mai 128126 RB 69 (1959) 183-190127 PL 38705-713 [218]128 PL 38713-720129 PL 38720-725130 PL 38725-728130A = s Dolbeau 19131 Aug(L) 54 (2004) 65-77132 PL 38734-737132A = s Mai 129133 PL 38737-742134 PL 38742-746135 PL 38746-750136 PL 38750-754136A = s Mai 130136B = s Lambot 10136C = s Lambot 11137 PL 38754-763 [237]138 PL 38763-769139 PL 38769-772139A = s Mai 125140 PL 38773-775140A = s Mai post s 174141 PL 38776-778142 MA 1695-705

(= s Wilm 11)142 auct = s Dolbeau 7143 PL 38784-787144 PL 38787-790145 PL 38791-796145A = s Casin 2136146 PL 38796-797

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

147 PL 38797-799147A = s Denis 12148 PL 38799-800149 PL 38800-807 [218]150 REAug 45 (1999) 39-49151 CCL 41Ba13-30 [238]152 CCL 41Ba33-46 [238]153 CCL 41Ba49-72 [238]154 CCL 41Ba75-101 [238]154A CCL 41Ba175-180

(= s Morin 4) [238]155 CCL 41Ba105-131 [238]156 CCL 41Ba135-161 [238]157 PL 38859-862158 PL 38862-867159 PL 38867-872 [239]159A = s Dolbeau 13159B = s Dolbeau 21160 PL 38872-877 [240]161 PL 38878-884162 PL 38885-889

(cf s frg Verbr 10)162A = s Denis 19162B = s frg Verbr 11 (s 3921)162C = s Dolbeau 10163 RB 115 (2005) 270-285163A = s Morin 10163B = s Frangip 5

(164 PL 38895-902)164A = s Erfurt 4

auct165 PL 38902-907 [241]166 SPM 1 (1950) 61-63167 PL 38909-911167A = s frg Verbr 12-13168 PL 38911-915169 PL 38915-926170 PL 38927-933171 PL 38933-935172 PL 38936-937173 PL 38937-939 [242]174 PL 38940-945 [243]175 PL 38945-949176 REAug 49 (2003) 111-121

(176A = s frgVerbr 14cf s Dolbeau 10)

177 SPM 1 (1950) 64-73178 PL 38960-966 [218]179 PL 38966-972179A = s Wilm 2180 PL 38972-979181 PL 38979-984182 PL 38984-988183 PL 38988-994184 SPM 1 (1950) 74-76185 PL 38997-999186 PL 38999-1000187 PL 381001-1003188 PL 381003-1005189 MA 1209-211

(= s Frangip 4)190 PL 381007-1009 [244]191 PL 381009-1011

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

192 PL 381011-1013 [245]193 PL 381013-1015194 PL 381015-1017195 PL 381017-1019196 PL 381019-1021196A = s Etaix 2

(197 = s frg Verbr 15-20cf s Dolbeau 26)

(198 PL 381024-1026cf s Dolbeau 26) [246]

198 auct = s Dolbeau 26(198A = s frg Verbr 21-23

cf s Dolbeau 26)199 PL 381026-1028200 PL 381028-1031201 PL 381031-1033202 PL 381033-1035203 PL 381035-1037204 AugBible 77-79204A = s Etaix 4205 PL 381039-1040206 PL 381041-1042207 PL 381042-1044208 PL 381044-1046209 PL 381046-1047 [218]210 PL 381047-1054211 SC 116 (1966) 154-172211A = s frg Verbr 24-25

(cf s Casin 1161-162)212 SC 116 (1966) 174-184213 MA 1441-450

(= s Guelf 1)214 RB 72 (1962) 14-21 [247]214A = s Dolbeau 1215 RB 68 (1958) 18-25216 PL 381076-1082217 MA 1596-601

(= s Morin 3)218 Aug 34 (1994) 364-369

(cf s frg Verbr 27)218A = s frg Verbr 2628218B = s Guelf 2218C = s Guelf 3219 PL 381087-1088 [218]220 PL 381089221 SC 116 (1966) 210-220

(= s Guelf 5)222 PL 381091223 PL 381092-1093223A = s Denis 2223B = s Guelf 4223C = s Guelf 6223D = s Wilm 4223E = s Wilm 5223F = s Wilm 6223G = s Wilm 7223H = s Wilm 14223I = s Wilm 15223J = s Wilm 16223K = s Wilm 17224 RB 79 (1969) 200-205225 PL 381096-1098226 PL 381098-1099

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 SC 116 (1966) 234-242228 PL 381101-1102228A = s frg Verbr 29228B = s Denis 3229 MA 129-32 (= s Denis 6)229A = s Guelf 7229B = s Guelf 8229C = s Wilm 8229D = s Wilm 9229E = s Guelf 9229F = s Guelf 10229G = s Guelf 11229H = s Guelf 12229I = s Mai 86229J = s Guelf app 7229K = s Guelf 13229L = s Guelf 14229M = s Guelf 15229N = s Guelf 16229O = s Guelf 17229P = s Lambot 3229R = s frg Lambot 1229S = s frg Lambot 2229T = s frg Lambot 3229U = s frg Lambot 4229V = s frg Lambot 5-7230 PL 381103-1104231 SC 116 (1966) 244-258232 SC 116 (1966) 260-278233 PL 381112-1115234 PL 381115-1117235 RB 67 (1957) 137-140236 PL 381120-1122237 SC 116 (1966) 280-292238 PL 381125-1126239 PL 381127-1130240 PL 381130-1133 [248]241 PL 381133-1138242 PL 381139-1143242A = s Mai 87243 PL 381143-1147 [218]244 PL 381147-1151245 PL 381151-1153246 SC 116 (1966) 294-306247 PL 381156-1158248 PL 381158-1161249 PL 381161-1163250 SC 116 (1966) 308-324251 PL 381167-1171252 PL 381171-1179252A = s Wilm 13253 SC 116 (1966) 326-336254 RB 79 (1969) 63-69

(= s Wilm 3)255 PL 381186-1190255A = s Wilm 18 + s Mai 92256 PL 381190-1193

+ MA 171919-22(= s 256 + s Wilm 19)

257 SC 116 (1966) 338-342258 SC 116 (1966) 344-350259 PL 381196-1201260 PL 381201-1202

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

260A = s Denis 8260B = s Mai 89260C = s Mai 94260D = s Guelf 18260E = s Guelf 19261 SPM 1 (1950) 88-94262 PL 381207-1209263 MA 1507-509

(= s Guelf 21)263A = s Mai 98264 PL 381212-1218265 PL 381219-1224265A = s Liver 8265B = s Casin 276-77265C = s Guelf 20265D = s Morin 17265E = s Lambot 16265F = s Lambot 25266 PL 381225-1229 [249]267 PL 381229-1231268 PL 381231-1234269 PL 381234-1237270 PL 381237-1245271 PL 381245-1246272 PL 381246-1248272A = s frg Verbr 38

(272B = s Mai 158cf s Mai 158 auct)

272B = s Mai 158 auctauct

273 PL 381247-1252274 PL 381252-1253275 PL 381254-1255276 PL 381255-1257277 PL 381257-1268277A = s Caillau 147278 PL 381268-1275279(1-13) PL 381275-1280

+ MA 1589-593(= s 279 + s Morin 1)

280 PL 381281-1284281 PL 381284-1285

(282 PL 381285-1286) [250]282 auct = s Erfurt 1

(283 FructCent 110-113cf s Dolbeau 15) [251]

283 auct = s Dolbeau 15284 PL 381288-1293285 PL 381293-1297286 PL 381297-1301287 PL 381301-1302288 PL 381302-1308 [252]289 PL 381308-1312290 PL 381312-1316291 PL 381316-1319292 PL 381319-1327293 PL 381327-1335

(293A = s Frangip 7 cf s Dolbeau 3)293A = s Dolbeau 3

auct293B = s Frangip 8293C = s Mai 101293D = s Guelf 22

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

293E = s Caillau 157294 PL 381335-1348 [218]295 PL 381348-1352296 MA 1401-412

(= s Casin 1133-138)297 PL 381359-1365298 SPM 1 (1950) 95-99299 PL 381367-1376 [218]

(299A = s Mai 19 cf s Dolbeau 4)299A = s Dolbeau 4

auct299B = s Guelf 23299C = s Guelf 24299D = s Denis 16299E = s Guelf 30299F = s Lambot 9300 PL 381376-1380 [253]301 PL 381380-1385301A = s Denis 17302 SPM 1 (1950) 100-111

(= s 302 + s Guelf 25)[254]

303 PL 381393-1395304 PL 381395-1397305 PL 381397-1400305A = s Denis 13306 PL 381400-1405306A = s Morin 14306B = s Denis 18306C = s Morin 15306D = s Lambot 8306E = s Dolbeau 18306F = s Morin 18307 PL 381406-1407308 PL 381408-1410308A = s Denis 11309 PL 381410-1412310 PL 381412-1414311 PL 381414-1420312 PL 381420-1423 [255]313 PL 381423-1425313A = s Denis 14313B = s Denis 15313C = s Guelf 26313D = s Guelf 27313E = s Guelf 28313F = s Denis 22313G = s Erfurt 6 [256]313H = s Morin 2 [256]314 PL 381425-1426315 PL 381426-1431316 PL 381431-1434317(1-6) PL 381435-1437

+ RB 44 (1932) 204-205(= s 317 + s Wilm 21= s Casin 1144-146)

318 PL 381437-1440319 PL 381440-1442 [257]319A = s frg Verbr 40320 PL 381442321 PL 381443322 PL 381443-1445323 PL 381445-1446324 PL 381446-1447325 PL 381447-1449

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

326 PL 381449-1450327 PL 381450-1451328 RB 51 (1939) 15-20

(= s Lambot 13)329 PL 381454-1456330 PL 381456-1459331 PL 381459-1461332 PL 381461-1463334(1-4) PL 381467-1469

+ RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 334 + s Lambot 14)[258]

335 PL 381470-1471335A = s Frangip 6335B = s Guelf 31335C = s Lambot 2335D = s Lambot 6335E = s Lambot 7

(335F = s Lambot 14 (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

335G = s Lambot 15335H = s Lambot 26335I = s Lambot 27335J = s Lambot 29335K = s Lambot 21335L = s Lambot 22335M = s Lambot 23336(1-5) PL 381471-1475337 PL 381475-1478 [218]338 PL 381478-1479339 SPM 1 (1950) 112-122

(= s 339 + s 40= s Frangip 2) [259]

340A = s Guelf 32(341 PL 391493-1501

cf s Dolbeau 22) [260]341 auct = s Dolbeau 22341A = s Mai 22342 PL 391501-1504 [261]343 RB 66 (1956) 28-38 [218]344 PL 391512-1517345 MA 1201-209

(= s Frangip 3)346 PL 391522-1524

(346A = s Caillau 219 cf s Dolbeau 5)346B = s Mai 12346C = s Caillau 292347 PL 391524-1526348 PL 391526-1529

(348A = s frg 2 (cf s frg Verbr 44)cf s Dolbeau 30)

348A = s Dolbeau 30auct

349 PL 391529-1533350 PL 391533-1535 [262]350A = s Mai 14350B = s Haffner 1350C = s Etaix 3350D = s Erfurt 2350E = s Erfurt 3350F = s Erfurt 4351 PL 391535-1549 [263]352 PL 391549-1560352A = s Dolbeau 14353 PL 391560-1563

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

354 PL 391563-1568354A = s Dolbeau 12355 SPM 1 (1950) 124-131356 SPM 1 (1950) 132-143357 PL 391582-1586 [264]358 SPM 1 (1950) 144-149358A = s Morin 5359 PL 391590-1598 [265]359A = s Lambot 4359B = s Dolbeau 2360 PL 391598-1599360A = s Dolbeau 24360B = s Dolbeau 25360C = s Dolbeau 27361 PL 391599-1611362 PL 391611-1634 [266]362A = s Erfurt 5363 PL 391634-1638367 PL 391650-1652369 RB 79 (1969) 124-128370(2-4) PL 391657-1659 [267]373 PL 391663-1666

(374 PL 391666-1668cf s Dolbeau 23) [268]

374 auct = s Dolbeau 23375 PL 391668-1669375A = s Denis 4375B = s Denis 5375C = s Mai 95376 PL 391669 [269]376A PL 391669-1671 [270]377 PL 391672-1673378 PL 391673-1674379 RB 59 (1949) 62-68

(= s Lambot 20)380 PL 391675-1683381 PL 391683-1684386 PL 391695-1697389 RB 58 (1948) 43-52 [271]390 PL 391705-1706392(2-6) PL 391710-1713 [272]393 RechAug 28 (1995) 82-83

[273]395 PL 391716-1717396 PL 391717-1718

s Caillau Sermones ab AB Caillau etB Saint-Yves editi

147 MA 1243-245 (= s 277A)157 MA 1245-247 (= s 293E)

(cf s frg Verbr 39)25 MA 1248-251 (= s 73A)26 MA 1252-255 (= s 94A)211 MA 1256-264 (= s 112A)

(219 MA 1265-271 (= s 346A)cf s Dolbeau 5) [274]

292 MA 1272-274 (= s 346C)s Casin Sermones in bibliotheca

Casinensi editi1133-138 = s 2961144-146 = s 3171161-162 = s frg Verbr 25276-77 MA 1413-415 (= s 265B)2114-115 MA 1416-418 (= s 97A)

(cf s Dolbeau 25182021)[275]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

2136 [276] MA 1418-419 (= s 145A)s Denis Sermones a M Denis editi

2 MA 111-17 (= s 223A)[201]

3 MA 118-20 (= s 228B)4 MA 121-22 (= s 375A)5 MA 123-29 (= s 375B)6 = s 2298 MA 135-38 (= s 260A)9 CCL 41378-380

(= s 29A) [211]11 MA 143-50 (= s 308A)12 MA 150-55 (= s 147A)13 MA 155-64 (= s 305A)14 MA 165-70 (= s 313A)15 MA 170-74 (= s 313B)16 MA 175-80 (= s 299D)17 MA 181-89 (= s 301A)18 MA 190-97 (= s 306B)

[277]19 MA 198-111 (= s 162A)20 CCL 41218-229

(= s 16A) [206]21 CCL 41203-211

(= s 15A) [206]22 MA 1133-135 (= s 313F)23 CCL 41418-422

(= s 33A) [211]24 MA 1141-155 (= s 113A)25 MA 1155-164 (= s 72A)

s Dolbeau Sermones a F Dolbeau editi[204]

1 REAug 35 (1989) 432(= s 214A)

2 (= s Mogunt 5) Dolbeau Vingt-six 328-344 (= REAug 38 (1992)63-79) (= s 359B) [278]

3 (= s Mogunt 7) Dolbeau Vingt-six 484-495 (= REAug 39 (1993)384-395) (= s 293A auct)(cf s Frangip 7) [279]

4 (= s Mogunt 9) Dolbeau Vingt-six 511-520 (= REAug 39 (1993)411-420) (= s 299A auct)(cf s Mai 19) [280]

5 (= s Mogunt 12) Dolbeau Vingt-six 435-449 (= REAug 39 (1993)73-87) (= s 114B)(cf s Caillau 219) [281]

6 (= s Mogunt 13) Dolbeau Vingt-six 459-468 (= REAug 39 (1993)97-106) (= s 23B) [282]

7 (= s Mogunt 15) Dolbeau Vingt-six 302-303 (= REAug 37 (1991)294-295) (= s 142 auct)

8 (= s Mogunt 21) Dolbeau Vingt-six 23-28 (= RB 101 (1991)244-249) (= s 29B) [283]

9 (= s Mogunt 24) Dolbeau Vingt-six 30-35 (= RB 101 (1991)251-256) (= s 28A)(cf s Fransen 1 = s frgVerbr 4) [284] [204]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

10 (= s Mogunt 27) Dolbeau Vingt-six 45-56 (= RB 102 (1992)52-63) (= s 162C)(cf s frg Verbr 14) [285]

11 (= s Mogunt 40) Dolbeau Vingt-six 59-67 (= RB 102 (1992)66-74) (= s 90A) [286]

12 (= s Mogunt 41) Dolbeau Vingt-six 77-84 (= RB 102 (1992)275-282) (= s 354A)(cf s frg Verbr 46) [287]

13 (= s Mogunt 42) Dolbeau Vingt-six 90-99 (= RB 102 (1992)288-297) (= s 159A) [288]

14 (= s Mogunt 44) Dolbeau Vingt-six 107-114 (= RB 103 (1993)313-320) (= s 352A) [289]

15 (= s Mogunt 45) Dolbeau Vingt-six 196-203 (= AB 110 (1992)282-289)625-626 (= s 283auct) (cf s 283) [290]

16 (= s Mogunt 46-47) Dolbeau Vingt-six 121-132 (= RB 103 (1993)327-338) (= s 72 auct)(cf s 72) [291]

17 (= s Mogunt 48) Dolbeau Vingt-six 140-147 (= RB 104 (1994)41-48) (= s 110A) [292]

18 (= s Mogunt 50) Dolbeau Vingt-six 210-218 (= AB 110 (1992)296-304) (= s 306E) [293]

19 (= s Mogunt 51) Dolbeau Vingt-six 155-165 (= RB 104 (1994)56-66) (= s 130A) [294]

20 (= s Mogunt 52) Dolbeau Vingt-six 168-171 (= RB 104 (1994)69-72) (= s 14A) [292]

21 (= s Mogunt 54) Dolbeau Vingt-six 279-296 (= REAug 37 (1991)271-288) (= s 159B) [295]

22 (= s Mogunt 55) Dolbeau Vingt-six 553-578 (= REAug 40 (1994)171-196) (= s 341 auct)(cf s 341 s frg Verbr 2-3)[296]

23 (= s Mogunt 59) Dolbeau Vingt-six 593-615 (= VLAGLB 242(1993) 537-559) (= s 374auct) (cf s 374) [297]

24 (= s Mogunt 60) Dolbeau Vingt-six 232-242 (= REAug 37 (1991)42-52) (= s 360A) [298]

25 (= s Mogunt 61) Dolbeau Vingt-six 248-267 (= REAug 37 (1991)58-77) (= s 360B)(cf s Casin 2114-115)[299]

26 (= s Mogunt 62) Dolbeau Vingt-six 366-417 (= RechAug 26 (1992)90-141) (= s 198 auct)(cf s 198 s frg Verbr15-20 21-23) [300] [204]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

27 (= s Mogunt 63) Dolbeau Vingt-six 311-314 (= REAug 37 (1991)303-306) (= s 360C)[301]

28 Dolbeau Preacuted (174)-(182)(193) (= s 20B)[302]

29 Dolbeau Preacuted (233)-(240) (cf s frg 1) [303]

30 Dolbeau Preacuted (257)-(267) (= s 348A auct)(cf s frg Verbr 44) [304]

s Erfurt Sermones ErfordiensesBibliothecae Amplonianae abI Schiller (45) DWeber (26)C Weidmann (13) editi [204]

1 WSt 121 (2008) 260-264(= s 282 auct) [305]

2 WSt 122 (2009) 184-188(= s 350D) [306]

3 WSt 122 (2009) 195-200(= s 350E) [307]

4 WSt 122 (2009) 207-213(= s 350F = s 164A auct= s Lambot 28 auct) [308]

5 WSt 121 (2008) 271-274(= s 362A) [309]

6 WSt 121 (2008) 283-284(= s 313G) [310]

s Etaix Sermones a R Etaix editi1 = s 65A2 etaix 435-437

(= REAug 26 (1980)70-72) (= s 196A)

3 REAug 28 (1982) 253-254 (= s 350C)(cf s Haffner 1) [218]

4 etaix 380 (= RB 98(1988) 12) (= s 204A)

s Frangip Sermones ab OF Frangipaneediti

1 = s 82 = s 3393 = s 3454 = s 1895 MA 1212-219 (= s 163B)6 MA 1219-222 (= s 335A)

(7 MA 1223-226 (= s 293A)cf s Dolbeau 3) [311]

8 MA 1227-231 (= s 293B)9 MA 1232-237 (= s 114A)

s Fransen Sermo ab I Fransen editus(1 RB 84 (1974) 252 (= s frg

Verbr 4) (= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

s frg Sermonum fragmenta(1 REAug 41 (1995) 22-23

cf s Dolbeau 29) [313](2 CSEL 91899-903

(= s 348A) (cf s frgVerbr 44)cf s Dolbeau 30) [314]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 9: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXVII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

65 CCL 41Aa375-38465A CCL 41Aa391-401

(= s Etaix 1)66 CCL 41Aa408-41267 CCL 41Aa420-430 [225]68 auct CCL 41Aa437-453

(= s Mai 126) [229]69 CCL 41Aa460-464 [226]70 CCL 41Aa470-474 [212]

[227]70A CCL 41Aa480-483

(= s Mai 127) [218]71 IPM 45 (2006) 177-238

[228](72 Forma fut 800-804

cf s Dolbeau 16) [230]72 auct = s Dolbeau 1672A = s Denis 2573 PL 38470-47273A = s Caillau 2574 PL 38472-47475 PL 38475-479 [231]76 Eulog 56-6377 PL 38483-49077A = s Guelf 3377B = s Morin 1677C = s frg Verbr 778 PL 38490-49379 PL 3849379A = s Lambot 1780 PL 38493-498 [214]81 PL 38499-50682 PL 38506-51483 PL 38514-51984 AevInter 71-7385 PL 38520-52386 PL 38523-53087 PL 38530-53988 RB 94 (1984) 74-10189 PL 38553-55890 PL 38559-56690A = s Dolbeau 1191 PL 38567-57192 PL 38572-573 [212]93 PL 38573-58094 PL 38580-58194A = s Caillau 2695 PL 38581-58496 PL 38584-589 [232]97 RB 78 (1968) 216-21997A = s Casin 2114-11598 PL 38591-59599 PL 38595-602

100 RB 104 (1994) 79-83101 SPM 1 (1950) 44-53

(= s Wilm 20)102 PL 38611-613103 PL 38613-616104 SPM 1 (1950) 54-60

(= s Guelf 29) [218]105 PL 38618-625 [233]105A = s Lambot 1106 PL 38625-627

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

107 PL 38627-632107A = s Lambot 5108 PL 38632-636109 PL 38636-638110 PL 3863841-44 [234]

+ MA 1640-644(= s Morin 13)

110A = s Dolbeau 17111 RB 57 (1947) 112-116

(= s Lambot 18)(cf s frg Verbr 8) [235]

112 IPM 45 (2006) 241-254[236]

112A = s Caillau 211113 PL 38648-652 [218]113A = s Denis 24113B = s Mai 13114 RB 73 (1963) 23-28114A = s Frangip 9114B = s Dolbeau 5115 PL 38655-657116 PL 38657-661117 PL 38661-671118 PL 38671-673119 PL 38673-676120 PL 38676-678121 SC 116 (1966) 222-232122 PL 38680-684123 PL 38684-686124 PL 38686-688125 PL 38688-698 [218]125A = s Mai 128126 RB 69 (1959) 183-190127 PL 38705-713 [218]128 PL 38713-720129 PL 38720-725130 PL 38725-728130A = s Dolbeau 19131 Aug(L) 54 (2004) 65-77132 PL 38734-737132A = s Mai 129133 PL 38737-742134 PL 38742-746135 PL 38746-750136 PL 38750-754136A = s Mai 130136B = s Lambot 10136C = s Lambot 11137 PL 38754-763 [237]138 PL 38763-769139 PL 38769-772139A = s Mai 125140 PL 38773-775140A = s Mai post s 174141 PL 38776-778142 MA 1695-705

(= s Wilm 11)142 auct = s Dolbeau 7143 PL 38784-787144 PL 38787-790145 PL 38791-796145A = s Casin 2136146 PL 38796-797

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

147 PL 38797-799147A = s Denis 12148 PL 38799-800149 PL 38800-807 [218]150 REAug 45 (1999) 39-49151 CCL 41Ba13-30 [238]152 CCL 41Ba33-46 [238]153 CCL 41Ba49-72 [238]154 CCL 41Ba75-101 [238]154A CCL 41Ba175-180

(= s Morin 4) [238]155 CCL 41Ba105-131 [238]156 CCL 41Ba135-161 [238]157 PL 38859-862158 PL 38862-867159 PL 38867-872 [239]159A = s Dolbeau 13159B = s Dolbeau 21160 PL 38872-877 [240]161 PL 38878-884162 PL 38885-889

(cf s frg Verbr 10)162A = s Denis 19162B = s frg Verbr 11 (s 3921)162C = s Dolbeau 10163 RB 115 (2005) 270-285163A = s Morin 10163B = s Frangip 5

(164 PL 38895-902)164A = s Erfurt 4

auct165 PL 38902-907 [241]166 SPM 1 (1950) 61-63167 PL 38909-911167A = s frg Verbr 12-13168 PL 38911-915169 PL 38915-926170 PL 38927-933171 PL 38933-935172 PL 38936-937173 PL 38937-939 [242]174 PL 38940-945 [243]175 PL 38945-949176 REAug 49 (2003) 111-121

(176A = s frgVerbr 14cf s Dolbeau 10)

177 SPM 1 (1950) 64-73178 PL 38960-966 [218]179 PL 38966-972179A = s Wilm 2180 PL 38972-979181 PL 38979-984182 PL 38984-988183 PL 38988-994184 SPM 1 (1950) 74-76185 PL 38997-999186 PL 38999-1000187 PL 381001-1003188 PL 381003-1005189 MA 1209-211

(= s Frangip 4)190 PL 381007-1009 [244]191 PL 381009-1011

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

192 PL 381011-1013 [245]193 PL 381013-1015194 PL 381015-1017195 PL 381017-1019196 PL 381019-1021196A = s Etaix 2

(197 = s frg Verbr 15-20cf s Dolbeau 26)

(198 PL 381024-1026cf s Dolbeau 26) [246]

198 auct = s Dolbeau 26(198A = s frg Verbr 21-23

cf s Dolbeau 26)199 PL 381026-1028200 PL 381028-1031201 PL 381031-1033202 PL 381033-1035203 PL 381035-1037204 AugBible 77-79204A = s Etaix 4205 PL 381039-1040206 PL 381041-1042207 PL 381042-1044208 PL 381044-1046209 PL 381046-1047 [218]210 PL 381047-1054211 SC 116 (1966) 154-172211A = s frg Verbr 24-25

(cf s Casin 1161-162)212 SC 116 (1966) 174-184213 MA 1441-450

(= s Guelf 1)214 RB 72 (1962) 14-21 [247]214A = s Dolbeau 1215 RB 68 (1958) 18-25216 PL 381076-1082217 MA 1596-601

(= s Morin 3)218 Aug 34 (1994) 364-369

(cf s frg Verbr 27)218A = s frg Verbr 2628218B = s Guelf 2218C = s Guelf 3219 PL 381087-1088 [218]220 PL 381089221 SC 116 (1966) 210-220

(= s Guelf 5)222 PL 381091223 PL 381092-1093223A = s Denis 2223B = s Guelf 4223C = s Guelf 6223D = s Wilm 4223E = s Wilm 5223F = s Wilm 6223G = s Wilm 7223H = s Wilm 14223I = s Wilm 15223J = s Wilm 16223K = s Wilm 17224 RB 79 (1969) 200-205225 PL 381096-1098226 PL 381098-1099

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 SC 116 (1966) 234-242228 PL 381101-1102228A = s frg Verbr 29228B = s Denis 3229 MA 129-32 (= s Denis 6)229A = s Guelf 7229B = s Guelf 8229C = s Wilm 8229D = s Wilm 9229E = s Guelf 9229F = s Guelf 10229G = s Guelf 11229H = s Guelf 12229I = s Mai 86229J = s Guelf app 7229K = s Guelf 13229L = s Guelf 14229M = s Guelf 15229N = s Guelf 16229O = s Guelf 17229P = s Lambot 3229R = s frg Lambot 1229S = s frg Lambot 2229T = s frg Lambot 3229U = s frg Lambot 4229V = s frg Lambot 5-7230 PL 381103-1104231 SC 116 (1966) 244-258232 SC 116 (1966) 260-278233 PL 381112-1115234 PL 381115-1117235 RB 67 (1957) 137-140236 PL 381120-1122237 SC 116 (1966) 280-292238 PL 381125-1126239 PL 381127-1130240 PL 381130-1133 [248]241 PL 381133-1138242 PL 381139-1143242A = s Mai 87243 PL 381143-1147 [218]244 PL 381147-1151245 PL 381151-1153246 SC 116 (1966) 294-306247 PL 381156-1158248 PL 381158-1161249 PL 381161-1163250 SC 116 (1966) 308-324251 PL 381167-1171252 PL 381171-1179252A = s Wilm 13253 SC 116 (1966) 326-336254 RB 79 (1969) 63-69

(= s Wilm 3)255 PL 381186-1190255A = s Wilm 18 + s Mai 92256 PL 381190-1193

+ MA 171919-22(= s 256 + s Wilm 19)

257 SC 116 (1966) 338-342258 SC 116 (1966) 344-350259 PL 381196-1201260 PL 381201-1202

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

260A = s Denis 8260B = s Mai 89260C = s Mai 94260D = s Guelf 18260E = s Guelf 19261 SPM 1 (1950) 88-94262 PL 381207-1209263 MA 1507-509

(= s Guelf 21)263A = s Mai 98264 PL 381212-1218265 PL 381219-1224265A = s Liver 8265B = s Casin 276-77265C = s Guelf 20265D = s Morin 17265E = s Lambot 16265F = s Lambot 25266 PL 381225-1229 [249]267 PL 381229-1231268 PL 381231-1234269 PL 381234-1237270 PL 381237-1245271 PL 381245-1246272 PL 381246-1248272A = s frg Verbr 38

(272B = s Mai 158cf s Mai 158 auct)

272B = s Mai 158 auctauct

273 PL 381247-1252274 PL 381252-1253275 PL 381254-1255276 PL 381255-1257277 PL 381257-1268277A = s Caillau 147278 PL 381268-1275279(1-13) PL 381275-1280

+ MA 1589-593(= s 279 + s Morin 1)

280 PL 381281-1284281 PL 381284-1285

(282 PL 381285-1286) [250]282 auct = s Erfurt 1

(283 FructCent 110-113cf s Dolbeau 15) [251]

283 auct = s Dolbeau 15284 PL 381288-1293285 PL 381293-1297286 PL 381297-1301287 PL 381301-1302288 PL 381302-1308 [252]289 PL 381308-1312290 PL 381312-1316291 PL 381316-1319292 PL 381319-1327293 PL 381327-1335

(293A = s Frangip 7 cf s Dolbeau 3)293A = s Dolbeau 3

auct293B = s Frangip 8293C = s Mai 101293D = s Guelf 22

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

293E = s Caillau 157294 PL 381335-1348 [218]295 PL 381348-1352296 MA 1401-412

(= s Casin 1133-138)297 PL 381359-1365298 SPM 1 (1950) 95-99299 PL 381367-1376 [218]

(299A = s Mai 19 cf s Dolbeau 4)299A = s Dolbeau 4

auct299B = s Guelf 23299C = s Guelf 24299D = s Denis 16299E = s Guelf 30299F = s Lambot 9300 PL 381376-1380 [253]301 PL 381380-1385301A = s Denis 17302 SPM 1 (1950) 100-111

(= s 302 + s Guelf 25)[254]

303 PL 381393-1395304 PL 381395-1397305 PL 381397-1400305A = s Denis 13306 PL 381400-1405306A = s Morin 14306B = s Denis 18306C = s Morin 15306D = s Lambot 8306E = s Dolbeau 18306F = s Morin 18307 PL 381406-1407308 PL 381408-1410308A = s Denis 11309 PL 381410-1412310 PL 381412-1414311 PL 381414-1420312 PL 381420-1423 [255]313 PL 381423-1425313A = s Denis 14313B = s Denis 15313C = s Guelf 26313D = s Guelf 27313E = s Guelf 28313F = s Denis 22313G = s Erfurt 6 [256]313H = s Morin 2 [256]314 PL 381425-1426315 PL 381426-1431316 PL 381431-1434317(1-6) PL 381435-1437

+ RB 44 (1932) 204-205(= s 317 + s Wilm 21= s Casin 1144-146)

318 PL 381437-1440319 PL 381440-1442 [257]319A = s frg Verbr 40320 PL 381442321 PL 381443322 PL 381443-1445323 PL 381445-1446324 PL 381446-1447325 PL 381447-1449

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

326 PL 381449-1450327 PL 381450-1451328 RB 51 (1939) 15-20

(= s Lambot 13)329 PL 381454-1456330 PL 381456-1459331 PL 381459-1461332 PL 381461-1463334(1-4) PL 381467-1469

+ RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 334 + s Lambot 14)[258]

335 PL 381470-1471335A = s Frangip 6335B = s Guelf 31335C = s Lambot 2335D = s Lambot 6335E = s Lambot 7

(335F = s Lambot 14 (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

335G = s Lambot 15335H = s Lambot 26335I = s Lambot 27335J = s Lambot 29335K = s Lambot 21335L = s Lambot 22335M = s Lambot 23336(1-5) PL 381471-1475337 PL 381475-1478 [218]338 PL 381478-1479339 SPM 1 (1950) 112-122

(= s 339 + s 40= s Frangip 2) [259]

340A = s Guelf 32(341 PL 391493-1501

cf s Dolbeau 22) [260]341 auct = s Dolbeau 22341A = s Mai 22342 PL 391501-1504 [261]343 RB 66 (1956) 28-38 [218]344 PL 391512-1517345 MA 1201-209

(= s Frangip 3)346 PL 391522-1524

(346A = s Caillau 219 cf s Dolbeau 5)346B = s Mai 12346C = s Caillau 292347 PL 391524-1526348 PL 391526-1529

(348A = s frg 2 (cf s frg Verbr 44)cf s Dolbeau 30)

348A = s Dolbeau 30auct

349 PL 391529-1533350 PL 391533-1535 [262]350A = s Mai 14350B = s Haffner 1350C = s Etaix 3350D = s Erfurt 2350E = s Erfurt 3350F = s Erfurt 4351 PL 391535-1549 [263]352 PL 391549-1560352A = s Dolbeau 14353 PL 391560-1563

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

354 PL 391563-1568354A = s Dolbeau 12355 SPM 1 (1950) 124-131356 SPM 1 (1950) 132-143357 PL 391582-1586 [264]358 SPM 1 (1950) 144-149358A = s Morin 5359 PL 391590-1598 [265]359A = s Lambot 4359B = s Dolbeau 2360 PL 391598-1599360A = s Dolbeau 24360B = s Dolbeau 25360C = s Dolbeau 27361 PL 391599-1611362 PL 391611-1634 [266]362A = s Erfurt 5363 PL 391634-1638367 PL 391650-1652369 RB 79 (1969) 124-128370(2-4) PL 391657-1659 [267]373 PL 391663-1666

(374 PL 391666-1668cf s Dolbeau 23) [268]

374 auct = s Dolbeau 23375 PL 391668-1669375A = s Denis 4375B = s Denis 5375C = s Mai 95376 PL 391669 [269]376A PL 391669-1671 [270]377 PL 391672-1673378 PL 391673-1674379 RB 59 (1949) 62-68

(= s Lambot 20)380 PL 391675-1683381 PL 391683-1684386 PL 391695-1697389 RB 58 (1948) 43-52 [271]390 PL 391705-1706392(2-6) PL 391710-1713 [272]393 RechAug 28 (1995) 82-83

[273]395 PL 391716-1717396 PL 391717-1718

s Caillau Sermones ab AB Caillau etB Saint-Yves editi

147 MA 1243-245 (= s 277A)157 MA 1245-247 (= s 293E)

(cf s frg Verbr 39)25 MA 1248-251 (= s 73A)26 MA 1252-255 (= s 94A)211 MA 1256-264 (= s 112A)

(219 MA 1265-271 (= s 346A)cf s Dolbeau 5) [274]

292 MA 1272-274 (= s 346C)s Casin Sermones in bibliotheca

Casinensi editi1133-138 = s 2961144-146 = s 3171161-162 = s frg Verbr 25276-77 MA 1413-415 (= s 265B)2114-115 MA 1416-418 (= s 97A)

(cf s Dolbeau 25182021)[275]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

2136 [276] MA 1418-419 (= s 145A)s Denis Sermones a M Denis editi

2 MA 111-17 (= s 223A)[201]

3 MA 118-20 (= s 228B)4 MA 121-22 (= s 375A)5 MA 123-29 (= s 375B)6 = s 2298 MA 135-38 (= s 260A)9 CCL 41378-380

(= s 29A) [211]11 MA 143-50 (= s 308A)12 MA 150-55 (= s 147A)13 MA 155-64 (= s 305A)14 MA 165-70 (= s 313A)15 MA 170-74 (= s 313B)16 MA 175-80 (= s 299D)17 MA 181-89 (= s 301A)18 MA 190-97 (= s 306B)

[277]19 MA 198-111 (= s 162A)20 CCL 41218-229

(= s 16A) [206]21 CCL 41203-211

(= s 15A) [206]22 MA 1133-135 (= s 313F)23 CCL 41418-422

(= s 33A) [211]24 MA 1141-155 (= s 113A)25 MA 1155-164 (= s 72A)

s Dolbeau Sermones a F Dolbeau editi[204]

1 REAug 35 (1989) 432(= s 214A)

2 (= s Mogunt 5) Dolbeau Vingt-six 328-344 (= REAug 38 (1992)63-79) (= s 359B) [278]

3 (= s Mogunt 7) Dolbeau Vingt-six 484-495 (= REAug 39 (1993)384-395) (= s 293A auct)(cf s Frangip 7) [279]

4 (= s Mogunt 9) Dolbeau Vingt-six 511-520 (= REAug 39 (1993)411-420) (= s 299A auct)(cf s Mai 19) [280]

5 (= s Mogunt 12) Dolbeau Vingt-six 435-449 (= REAug 39 (1993)73-87) (= s 114B)(cf s Caillau 219) [281]

6 (= s Mogunt 13) Dolbeau Vingt-six 459-468 (= REAug 39 (1993)97-106) (= s 23B) [282]

7 (= s Mogunt 15) Dolbeau Vingt-six 302-303 (= REAug 37 (1991)294-295) (= s 142 auct)

8 (= s Mogunt 21) Dolbeau Vingt-six 23-28 (= RB 101 (1991)244-249) (= s 29B) [283]

9 (= s Mogunt 24) Dolbeau Vingt-six 30-35 (= RB 101 (1991)251-256) (= s 28A)(cf s Fransen 1 = s frgVerbr 4) [284] [204]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

10 (= s Mogunt 27) Dolbeau Vingt-six 45-56 (= RB 102 (1992)52-63) (= s 162C)(cf s frg Verbr 14) [285]

11 (= s Mogunt 40) Dolbeau Vingt-six 59-67 (= RB 102 (1992)66-74) (= s 90A) [286]

12 (= s Mogunt 41) Dolbeau Vingt-six 77-84 (= RB 102 (1992)275-282) (= s 354A)(cf s frg Verbr 46) [287]

13 (= s Mogunt 42) Dolbeau Vingt-six 90-99 (= RB 102 (1992)288-297) (= s 159A) [288]

14 (= s Mogunt 44) Dolbeau Vingt-six 107-114 (= RB 103 (1993)313-320) (= s 352A) [289]

15 (= s Mogunt 45) Dolbeau Vingt-six 196-203 (= AB 110 (1992)282-289)625-626 (= s 283auct) (cf s 283) [290]

16 (= s Mogunt 46-47) Dolbeau Vingt-six 121-132 (= RB 103 (1993)327-338) (= s 72 auct)(cf s 72) [291]

17 (= s Mogunt 48) Dolbeau Vingt-six 140-147 (= RB 104 (1994)41-48) (= s 110A) [292]

18 (= s Mogunt 50) Dolbeau Vingt-six 210-218 (= AB 110 (1992)296-304) (= s 306E) [293]

19 (= s Mogunt 51) Dolbeau Vingt-six 155-165 (= RB 104 (1994)56-66) (= s 130A) [294]

20 (= s Mogunt 52) Dolbeau Vingt-six 168-171 (= RB 104 (1994)69-72) (= s 14A) [292]

21 (= s Mogunt 54) Dolbeau Vingt-six 279-296 (= REAug 37 (1991)271-288) (= s 159B) [295]

22 (= s Mogunt 55) Dolbeau Vingt-six 553-578 (= REAug 40 (1994)171-196) (= s 341 auct)(cf s 341 s frg Verbr 2-3)[296]

23 (= s Mogunt 59) Dolbeau Vingt-six 593-615 (= VLAGLB 242(1993) 537-559) (= s 374auct) (cf s 374) [297]

24 (= s Mogunt 60) Dolbeau Vingt-six 232-242 (= REAug 37 (1991)42-52) (= s 360A) [298]

25 (= s Mogunt 61) Dolbeau Vingt-six 248-267 (= REAug 37 (1991)58-77) (= s 360B)(cf s Casin 2114-115)[299]

26 (= s Mogunt 62) Dolbeau Vingt-six 366-417 (= RechAug 26 (1992)90-141) (= s 198 auct)(cf s 198 s frg Verbr15-20 21-23) [300] [204]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

27 (= s Mogunt 63) Dolbeau Vingt-six 311-314 (= REAug 37 (1991)303-306) (= s 360C)[301]

28 Dolbeau Preacuted (174)-(182)(193) (= s 20B)[302]

29 Dolbeau Preacuted (233)-(240) (cf s frg 1) [303]

30 Dolbeau Preacuted (257)-(267) (= s 348A auct)(cf s frg Verbr 44) [304]

s Erfurt Sermones ErfordiensesBibliothecae Amplonianae abI Schiller (45) DWeber (26)C Weidmann (13) editi [204]

1 WSt 121 (2008) 260-264(= s 282 auct) [305]

2 WSt 122 (2009) 184-188(= s 350D) [306]

3 WSt 122 (2009) 195-200(= s 350E) [307]

4 WSt 122 (2009) 207-213(= s 350F = s 164A auct= s Lambot 28 auct) [308]

5 WSt 121 (2008) 271-274(= s 362A) [309]

6 WSt 121 (2008) 283-284(= s 313G) [310]

s Etaix Sermones a R Etaix editi1 = s 65A2 etaix 435-437

(= REAug 26 (1980)70-72) (= s 196A)

3 REAug 28 (1982) 253-254 (= s 350C)(cf s Haffner 1) [218]

4 etaix 380 (= RB 98(1988) 12) (= s 204A)

s Frangip Sermones ab OF Frangipaneediti

1 = s 82 = s 3393 = s 3454 = s 1895 MA 1212-219 (= s 163B)6 MA 1219-222 (= s 335A)

(7 MA 1223-226 (= s 293A)cf s Dolbeau 3) [311]

8 MA 1227-231 (= s 293B)9 MA 1232-237 (= s 114A)

s Fransen Sermo ab I Fransen editus(1 RB 84 (1974) 252 (= s frg

Verbr 4) (= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

s frg Sermonum fragmenta(1 REAug 41 (1995) 22-23

cf s Dolbeau 29) [313](2 CSEL 91899-903

(= s 348A) (cf s frgVerbr 44)cf s Dolbeau 30) [314]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 10: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XVIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

147 PL 38797-799147A = s Denis 12148 PL 38799-800149 PL 38800-807 [218]150 REAug 45 (1999) 39-49151 CCL 41Ba13-30 [238]152 CCL 41Ba33-46 [238]153 CCL 41Ba49-72 [238]154 CCL 41Ba75-101 [238]154A CCL 41Ba175-180

(= s Morin 4) [238]155 CCL 41Ba105-131 [238]156 CCL 41Ba135-161 [238]157 PL 38859-862158 PL 38862-867159 PL 38867-872 [239]159A = s Dolbeau 13159B = s Dolbeau 21160 PL 38872-877 [240]161 PL 38878-884162 PL 38885-889

(cf s frg Verbr 10)162A = s Denis 19162B = s frg Verbr 11 (s 3921)162C = s Dolbeau 10163 RB 115 (2005) 270-285163A = s Morin 10163B = s Frangip 5

(164 PL 38895-902)164A = s Erfurt 4

auct165 PL 38902-907 [241]166 SPM 1 (1950) 61-63167 PL 38909-911167A = s frg Verbr 12-13168 PL 38911-915169 PL 38915-926170 PL 38927-933171 PL 38933-935172 PL 38936-937173 PL 38937-939 [242]174 PL 38940-945 [243]175 PL 38945-949176 REAug 49 (2003) 111-121

(176A = s frgVerbr 14cf s Dolbeau 10)

177 SPM 1 (1950) 64-73178 PL 38960-966 [218]179 PL 38966-972179A = s Wilm 2180 PL 38972-979181 PL 38979-984182 PL 38984-988183 PL 38988-994184 SPM 1 (1950) 74-76185 PL 38997-999186 PL 38999-1000187 PL 381001-1003188 PL 381003-1005189 MA 1209-211

(= s Frangip 4)190 PL 381007-1009 [244]191 PL 381009-1011

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

192 PL 381011-1013 [245]193 PL 381013-1015194 PL 381015-1017195 PL 381017-1019196 PL 381019-1021196A = s Etaix 2

(197 = s frg Verbr 15-20cf s Dolbeau 26)

(198 PL 381024-1026cf s Dolbeau 26) [246]

198 auct = s Dolbeau 26(198A = s frg Verbr 21-23

cf s Dolbeau 26)199 PL 381026-1028200 PL 381028-1031201 PL 381031-1033202 PL 381033-1035203 PL 381035-1037204 AugBible 77-79204A = s Etaix 4205 PL 381039-1040206 PL 381041-1042207 PL 381042-1044208 PL 381044-1046209 PL 381046-1047 [218]210 PL 381047-1054211 SC 116 (1966) 154-172211A = s frg Verbr 24-25

(cf s Casin 1161-162)212 SC 116 (1966) 174-184213 MA 1441-450

(= s Guelf 1)214 RB 72 (1962) 14-21 [247]214A = s Dolbeau 1215 RB 68 (1958) 18-25216 PL 381076-1082217 MA 1596-601

(= s Morin 3)218 Aug 34 (1994) 364-369

(cf s frg Verbr 27)218A = s frg Verbr 2628218B = s Guelf 2218C = s Guelf 3219 PL 381087-1088 [218]220 PL 381089221 SC 116 (1966) 210-220

(= s Guelf 5)222 PL 381091223 PL 381092-1093223A = s Denis 2223B = s Guelf 4223C = s Guelf 6223D = s Wilm 4223E = s Wilm 5223F = s Wilm 6223G = s Wilm 7223H = s Wilm 14223I = s Wilm 15223J = s Wilm 16223K = s Wilm 17224 RB 79 (1969) 200-205225 PL 381096-1098226 PL 381098-1099

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 SC 116 (1966) 234-242228 PL 381101-1102228A = s frg Verbr 29228B = s Denis 3229 MA 129-32 (= s Denis 6)229A = s Guelf 7229B = s Guelf 8229C = s Wilm 8229D = s Wilm 9229E = s Guelf 9229F = s Guelf 10229G = s Guelf 11229H = s Guelf 12229I = s Mai 86229J = s Guelf app 7229K = s Guelf 13229L = s Guelf 14229M = s Guelf 15229N = s Guelf 16229O = s Guelf 17229P = s Lambot 3229R = s frg Lambot 1229S = s frg Lambot 2229T = s frg Lambot 3229U = s frg Lambot 4229V = s frg Lambot 5-7230 PL 381103-1104231 SC 116 (1966) 244-258232 SC 116 (1966) 260-278233 PL 381112-1115234 PL 381115-1117235 RB 67 (1957) 137-140236 PL 381120-1122237 SC 116 (1966) 280-292238 PL 381125-1126239 PL 381127-1130240 PL 381130-1133 [248]241 PL 381133-1138242 PL 381139-1143242A = s Mai 87243 PL 381143-1147 [218]244 PL 381147-1151245 PL 381151-1153246 SC 116 (1966) 294-306247 PL 381156-1158248 PL 381158-1161249 PL 381161-1163250 SC 116 (1966) 308-324251 PL 381167-1171252 PL 381171-1179252A = s Wilm 13253 SC 116 (1966) 326-336254 RB 79 (1969) 63-69

(= s Wilm 3)255 PL 381186-1190255A = s Wilm 18 + s Mai 92256 PL 381190-1193

+ MA 171919-22(= s 256 + s Wilm 19)

257 SC 116 (1966) 338-342258 SC 116 (1966) 344-350259 PL 381196-1201260 PL 381201-1202

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

260A = s Denis 8260B = s Mai 89260C = s Mai 94260D = s Guelf 18260E = s Guelf 19261 SPM 1 (1950) 88-94262 PL 381207-1209263 MA 1507-509

(= s Guelf 21)263A = s Mai 98264 PL 381212-1218265 PL 381219-1224265A = s Liver 8265B = s Casin 276-77265C = s Guelf 20265D = s Morin 17265E = s Lambot 16265F = s Lambot 25266 PL 381225-1229 [249]267 PL 381229-1231268 PL 381231-1234269 PL 381234-1237270 PL 381237-1245271 PL 381245-1246272 PL 381246-1248272A = s frg Verbr 38

(272B = s Mai 158cf s Mai 158 auct)

272B = s Mai 158 auctauct

273 PL 381247-1252274 PL 381252-1253275 PL 381254-1255276 PL 381255-1257277 PL 381257-1268277A = s Caillau 147278 PL 381268-1275279(1-13) PL 381275-1280

+ MA 1589-593(= s 279 + s Morin 1)

280 PL 381281-1284281 PL 381284-1285

(282 PL 381285-1286) [250]282 auct = s Erfurt 1

(283 FructCent 110-113cf s Dolbeau 15) [251]

283 auct = s Dolbeau 15284 PL 381288-1293285 PL 381293-1297286 PL 381297-1301287 PL 381301-1302288 PL 381302-1308 [252]289 PL 381308-1312290 PL 381312-1316291 PL 381316-1319292 PL 381319-1327293 PL 381327-1335

(293A = s Frangip 7 cf s Dolbeau 3)293A = s Dolbeau 3

auct293B = s Frangip 8293C = s Mai 101293D = s Guelf 22

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

293E = s Caillau 157294 PL 381335-1348 [218]295 PL 381348-1352296 MA 1401-412

(= s Casin 1133-138)297 PL 381359-1365298 SPM 1 (1950) 95-99299 PL 381367-1376 [218]

(299A = s Mai 19 cf s Dolbeau 4)299A = s Dolbeau 4

auct299B = s Guelf 23299C = s Guelf 24299D = s Denis 16299E = s Guelf 30299F = s Lambot 9300 PL 381376-1380 [253]301 PL 381380-1385301A = s Denis 17302 SPM 1 (1950) 100-111

(= s 302 + s Guelf 25)[254]

303 PL 381393-1395304 PL 381395-1397305 PL 381397-1400305A = s Denis 13306 PL 381400-1405306A = s Morin 14306B = s Denis 18306C = s Morin 15306D = s Lambot 8306E = s Dolbeau 18306F = s Morin 18307 PL 381406-1407308 PL 381408-1410308A = s Denis 11309 PL 381410-1412310 PL 381412-1414311 PL 381414-1420312 PL 381420-1423 [255]313 PL 381423-1425313A = s Denis 14313B = s Denis 15313C = s Guelf 26313D = s Guelf 27313E = s Guelf 28313F = s Denis 22313G = s Erfurt 6 [256]313H = s Morin 2 [256]314 PL 381425-1426315 PL 381426-1431316 PL 381431-1434317(1-6) PL 381435-1437

+ RB 44 (1932) 204-205(= s 317 + s Wilm 21= s Casin 1144-146)

318 PL 381437-1440319 PL 381440-1442 [257]319A = s frg Verbr 40320 PL 381442321 PL 381443322 PL 381443-1445323 PL 381445-1446324 PL 381446-1447325 PL 381447-1449

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

326 PL 381449-1450327 PL 381450-1451328 RB 51 (1939) 15-20

(= s Lambot 13)329 PL 381454-1456330 PL 381456-1459331 PL 381459-1461332 PL 381461-1463334(1-4) PL 381467-1469

+ RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 334 + s Lambot 14)[258]

335 PL 381470-1471335A = s Frangip 6335B = s Guelf 31335C = s Lambot 2335D = s Lambot 6335E = s Lambot 7

(335F = s Lambot 14 (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

335G = s Lambot 15335H = s Lambot 26335I = s Lambot 27335J = s Lambot 29335K = s Lambot 21335L = s Lambot 22335M = s Lambot 23336(1-5) PL 381471-1475337 PL 381475-1478 [218]338 PL 381478-1479339 SPM 1 (1950) 112-122

(= s 339 + s 40= s Frangip 2) [259]

340A = s Guelf 32(341 PL 391493-1501

cf s Dolbeau 22) [260]341 auct = s Dolbeau 22341A = s Mai 22342 PL 391501-1504 [261]343 RB 66 (1956) 28-38 [218]344 PL 391512-1517345 MA 1201-209

(= s Frangip 3)346 PL 391522-1524

(346A = s Caillau 219 cf s Dolbeau 5)346B = s Mai 12346C = s Caillau 292347 PL 391524-1526348 PL 391526-1529

(348A = s frg 2 (cf s frg Verbr 44)cf s Dolbeau 30)

348A = s Dolbeau 30auct

349 PL 391529-1533350 PL 391533-1535 [262]350A = s Mai 14350B = s Haffner 1350C = s Etaix 3350D = s Erfurt 2350E = s Erfurt 3350F = s Erfurt 4351 PL 391535-1549 [263]352 PL 391549-1560352A = s Dolbeau 14353 PL 391560-1563

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

354 PL 391563-1568354A = s Dolbeau 12355 SPM 1 (1950) 124-131356 SPM 1 (1950) 132-143357 PL 391582-1586 [264]358 SPM 1 (1950) 144-149358A = s Morin 5359 PL 391590-1598 [265]359A = s Lambot 4359B = s Dolbeau 2360 PL 391598-1599360A = s Dolbeau 24360B = s Dolbeau 25360C = s Dolbeau 27361 PL 391599-1611362 PL 391611-1634 [266]362A = s Erfurt 5363 PL 391634-1638367 PL 391650-1652369 RB 79 (1969) 124-128370(2-4) PL 391657-1659 [267]373 PL 391663-1666

(374 PL 391666-1668cf s Dolbeau 23) [268]

374 auct = s Dolbeau 23375 PL 391668-1669375A = s Denis 4375B = s Denis 5375C = s Mai 95376 PL 391669 [269]376A PL 391669-1671 [270]377 PL 391672-1673378 PL 391673-1674379 RB 59 (1949) 62-68

(= s Lambot 20)380 PL 391675-1683381 PL 391683-1684386 PL 391695-1697389 RB 58 (1948) 43-52 [271]390 PL 391705-1706392(2-6) PL 391710-1713 [272]393 RechAug 28 (1995) 82-83

[273]395 PL 391716-1717396 PL 391717-1718

s Caillau Sermones ab AB Caillau etB Saint-Yves editi

147 MA 1243-245 (= s 277A)157 MA 1245-247 (= s 293E)

(cf s frg Verbr 39)25 MA 1248-251 (= s 73A)26 MA 1252-255 (= s 94A)211 MA 1256-264 (= s 112A)

(219 MA 1265-271 (= s 346A)cf s Dolbeau 5) [274]

292 MA 1272-274 (= s 346C)s Casin Sermones in bibliotheca

Casinensi editi1133-138 = s 2961144-146 = s 3171161-162 = s frg Verbr 25276-77 MA 1413-415 (= s 265B)2114-115 MA 1416-418 (= s 97A)

(cf s Dolbeau 25182021)[275]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

2136 [276] MA 1418-419 (= s 145A)s Denis Sermones a M Denis editi

2 MA 111-17 (= s 223A)[201]

3 MA 118-20 (= s 228B)4 MA 121-22 (= s 375A)5 MA 123-29 (= s 375B)6 = s 2298 MA 135-38 (= s 260A)9 CCL 41378-380

(= s 29A) [211]11 MA 143-50 (= s 308A)12 MA 150-55 (= s 147A)13 MA 155-64 (= s 305A)14 MA 165-70 (= s 313A)15 MA 170-74 (= s 313B)16 MA 175-80 (= s 299D)17 MA 181-89 (= s 301A)18 MA 190-97 (= s 306B)

[277]19 MA 198-111 (= s 162A)20 CCL 41218-229

(= s 16A) [206]21 CCL 41203-211

(= s 15A) [206]22 MA 1133-135 (= s 313F)23 CCL 41418-422

(= s 33A) [211]24 MA 1141-155 (= s 113A)25 MA 1155-164 (= s 72A)

s Dolbeau Sermones a F Dolbeau editi[204]

1 REAug 35 (1989) 432(= s 214A)

2 (= s Mogunt 5) Dolbeau Vingt-six 328-344 (= REAug 38 (1992)63-79) (= s 359B) [278]

3 (= s Mogunt 7) Dolbeau Vingt-six 484-495 (= REAug 39 (1993)384-395) (= s 293A auct)(cf s Frangip 7) [279]

4 (= s Mogunt 9) Dolbeau Vingt-six 511-520 (= REAug 39 (1993)411-420) (= s 299A auct)(cf s Mai 19) [280]

5 (= s Mogunt 12) Dolbeau Vingt-six 435-449 (= REAug 39 (1993)73-87) (= s 114B)(cf s Caillau 219) [281]

6 (= s Mogunt 13) Dolbeau Vingt-six 459-468 (= REAug 39 (1993)97-106) (= s 23B) [282]

7 (= s Mogunt 15) Dolbeau Vingt-six 302-303 (= REAug 37 (1991)294-295) (= s 142 auct)

8 (= s Mogunt 21) Dolbeau Vingt-six 23-28 (= RB 101 (1991)244-249) (= s 29B) [283]

9 (= s Mogunt 24) Dolbeau Vingt-six 30-35 (= RB 101 (1991)251-256) (= s 28A)(cf s Fransen 1 = s frgVerbr 4) [284] [204]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

10 (= s Mogunt 27) Dolbeau Vingt-six 45-56 (= RB 102 (1992)52-63) (= s 162C)(cf s frg Verbr 14) [285]

11 (= s Mogunt 40) Dolbeau Vingt-six 59-67 (= RB 102 (1992)66-74) (= s 90A) [286]

12 (= s Mogunt 41) Dolbeau Vingt-six 77-84 (= RB 102 (1992)275-282) (= s 354A)(cf s frg Verbr 46) [287]

13 (= s Mogunt 42) Dolbeau Vingt-six 90-99 (= RB 102 (1992)288-297) (= s 159A) [288]

14 (= s Mogunt 44) Dolbeau Vingt-six 107-114 (= RB 103 (1993)313-320) (= s 352A) [289]

15 (= s Mogunt 45) Dolbeau Vingt-six 196-203 (= AB 110 (1992)282-289)625-626 (= s 283auct) (cf s 283) [290]

16 (= s Mogunt 46-47) Dolbeau Vingt-six 121-132 (= RB 103 (1993)327-338) (= s 72 auct)(cf s 72) [291]

17 (= s Mogunt 48) Dolbeau Vingt-six 140-147 (= RB 104 (1994)41-48) (= s 110A) [292]

18 (= s Mogunt 50) Dolbeau Vingt-six 210-218 (= AB 110 (1992)296-304) (= s 306E) [293]

19 (= s Mogunt 51) Dolbeau Vingt-six 155-165 (= RB 104 (1994)56-66) (= s 130A) [294]

20 (= s Mogunt 52) Dolbeau Vingt-six 168-171 (= RB 104 (1994)69-72) (= s 14A) [292]

21 (= s Mogunt 54) Dolbeau Vingt-six 279-296 (= REAug 37 (1991)271-288) (= s 159B) [295]

22 (= s Mogunt 55) Dolbeau Vingt-six 553-578 (= REAug 40 (1994)171-196) (= s 341 auct)(cf s 341 s frg Verbr 2-3)[296]

23 (= s Mogunt 59) Dolbeau Vingt-six 593-615 (= VLAGLB 242(1993) 537-559) (= s 374auct) (cf s 374) [297]

24 (= s Mogunt 60) Dolbeau Vingt-six 232-242 (= REAug 37 (1991)42-52) (= s 360A) [298]

25 (= s Mogunt 61) Dolbeau Vingt-six 248-267 (= REAug 37 (1991)58-77) (= s 360B)(cf s Casin 2114-115)[299]

26 (= s Mogunt 62) Dolbeau Vingt-six 366-417 (= RechAug 26 (1992)90-141) (= s 198 auct)(cf s 198 s frg Verbr15-20 21-23) [300] [204]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

27 (= s Mogunt 63) Dolbeau Vingt-six 311-314 (= REAug 37 (1991)303-306) (= s 360C)[301]

28 Dolbeau Preacuted (174)-(182)(193) (= s 20B)[302]

29 Dolbeau Preacuted (233)-(240) (cf s frg 1) [303]

30 Dolbeau Preacuted (257)-(267) (= s 348A auct)(cf s frg Verbr 44) [304]

s Erfurt Sermones ErfordiensesBibliothecae Amplonianae abI Schiller (45) DWeber (26)C Weidmann (13) editi [204]

1 WSt 121 (2008) 260-264(= s 282 auct) [305]

2 WSt 122 (2009) 184-188(= s 350D) [306]

3 WSt 122 (2009) 195-200(= s 350E) [307]

4 WSt 122 (2009) 207-213(= s 350F = s 164A auct= s Lambot 28 auct) [308]

5 WSt 121 (2008) 271-274(= s 362A) [309]

6 WSt 121 (2008) 283-284(= s 313G) [310]

s Etaix Sermones a R Etaix editi1 = s 65A2 etaix 435-437

(= REAug 26 (1980)70-72) (= s 196A)

3 REAug 28 (1982) 253-254 (= s 350C)(cf s Haffner 1) [218]

4 etaix 380 (= RB 98(1988) 12) (= s 204A)

s Frangip Sermones ab OF Frangipaneediti

1 = s 82 = s 3393 = s 3454 = s 1895 MA 1212-219 (= s 163B)6 MA 1219-222 (= s 335A)

(7 MA 1223-226 (= s 293A)cf s Dolbeau 3) [311]

8 MA 1227-231 (= s 293B)9 MA 1232-237 (= s 114A)

s Fransen Sermo ab I Fransen editus(1 RB 84 (1974) 252 (= s frg

Verbr 4) (= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

s frg Sermonum fragmenta(1 REAug 41 (1995) 22-23

cf s Dolbeau 29) [313](2 CSEL 91899-903

(= s 348A) (cf s frgVerbr 44)cf s Dolbeau 30) [314]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 11: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXIX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

227 SC 116 (1966) 234-242228 PL 381101-1102228A = s frg Verbr 29228B = s Denis 3229 MA 129-32 (= s Denis 6)229A = s Guelf 7229B = s Guelf 8229C = s Wilm 8229D = s Wilm 9229E = s Guelf 9229F = s Guelf 10229G = s Guelf 11229H = s Guelf 12229I = s Mai 86229J = s Guelf app 7229K = s Guelf 13229L = s Guelf 14229M = s Guelf 15229N = s Guelf 16229O = s Guelf 17229P = s Lambot 3229R = s frg Lambot 1229S = s frg Lambot 2229T = s frg Lambot 3229U = s frg Lambot 4229V = s frg Lambot 5-7230 PL 381103-1104231 SC 116 (1966) 244-258232 SC 116 (1966) 260-278233 PL 381112-1115234 PL 381115-1117235 RB 67 (1957) 137-140236 PL 381120-1122237 SC 116 (1966) 280-292238 PL 381125-1126239 PL 381127-1130240 PL 381130-1133 [248]241 PL 381133-1138242 PL 381139-1143242A = s Mai 87243 PL 381143-1147 [218]244 PL 381147-1151245 PL 381151-1153246 SC 116 (1966) 294-306247 PL 381156-1158248 PL 381158-1161249 PL 381161-1163250 SC 116 (1966) 308-324251 PL 381167-1171252 PL 381171-1179252A = s Wilm 13253 SC 116 (1966) 326-336254 RB 79 (1969) 63-69

(= s Wilm 3)255 PL 381186-1190255A = s Wilm 18 + s Mai 92256 PL 381190-1193

+ MA 171919-22(= s 256 + s Wilm 19)

257 SC 116 (1966) 338-342258 SC 116 (1966) 344-350259 PL 381196-1201260 PL 381201-1202

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

260A = s Denis 8260B = s Mai 89260C = s Mai 94260D = s Guelf 18260E = s Guelf 19261 SPM 1 (1950) 88-94262 PL 381207-1209263 MA 1507-509

(= s Guelf 21)263A = s Mai 98264 PL 381212-1218265 PL 381219-1224265A = s Liver 8265B = s Casin 276-77265C = s Guelf 20265D = s Morin 17265E = s Lambot 16265F = s Lambot 25266 PL 381225-1229 [249]267 PL 381229-1231268 PL 381231-1234269 PL 381234-1237270 PL 381237-1245271 PL 381245-1246272 PL 381246-1248272A = s frg Verbr 38

(272B = s Mai 158cf s Mai 158 auct)

272B = s Mai 158 auctauct

273 PL 381247-1252274 PL 381252-1253275 PL 381254-1255276 PL 381255-1257277 PL 381257-1268277A = s Caillau 147278 PL 381268-1275279(1-13) PL 381275-1280

+ MA 1589-593(= s 279 + s Morin 1)

280 PL 381281-1284281 PL 381284-1285

(282 PL 381285-1286) [250]282 auct = s Erfurt 1

(283 FructCent 110-113cf s Dolbeau 15) [251]

283 auct = s Dolbeau 15284 PL 381288-1293285 PL 381293-1297286 PL 381297-1301287 PL 381301-1302288 PL 381302-1308 [252]289 PL 381308-1312290 PL 381312-1316291 PL 381316-1319292 PL 381319-1327293 PL 381327-1335

(293A = s Frangip 7 cf s Dolbeau 3)293A = s Dolbeau 3

auct293B = s Frangip 8293C = s Mai 101293D = s Guelf 22

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

293E = s Caillau 157294 PL 381335-1348 [218]295 PL 381348-1352296 MA 1401-412

(= s Casin 1133-138)297 PL 381359-1365298 SPM 1 (1950) 95-99299 PL 381367-1376 [218]

(299A = s Mai 19 cf s Dolbeau 4)299A = s Dolbeau 4

auct299B = s Guelf 23299C = s Guelf 24299D = s Denis 16299E = s Guelf 30299F = s Lambot 9300 PL 381376-1380 [253]301 PL 381380-1385301A = s Denis 17302 SPM 1 (1950) 100-111

(= s 302 + s Guelf 25)[254]

303 PL 381393-1395304 PL 381395-1397305 PL 381397-1400305A = s Denis 13306 PL 381400-1405306A = s Morin 14306B = s Denis 18306C = s Morin 15306D = s Lambot 8306E = s Dolbeau 18306F = s Morin 18307 PL 381406-1407308 PL 381408-1410308A = s Denis 11309 PL 381410-1412310 PL 381412-1414311 PL 381414-1420312 PL 381420-1423 [255]313 PL 381423-1425313A = s Denis 14313B = s Denis 15313C = s Guelf 26313D = s Guelf 27313E = s Guelf 28313F = s Denis 22313G = s Erfurt 6 [256]313H = s Morin 2 [256]314 PL 381425-1426315 PL 381426-1431316 PL 381431-1434317(1-6) PL 381435-1437

+ RB 44 (1932) 204-205(= s 317 + s Wilm 21= s Casin 1144-146)

318 PL 381437-1440319 PL 381440-1442 [257]319A = s frg Verbr 40320 PL 381442321 PL 381443322 PL 381443-1445323 PL 381445-1446324 PL 381446-1447325 PL 381447-1449

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

326 PL 381449-1450327 PL 381450-1451328 RB 51 (1939) 15-20

(= s Lambot 13)329 PL 381454-1456330 PL 381456-1459331 PL 381459-1461332 PL 381461-1463334(1-4) PL 381467-1469

+ RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 334 + s Lambot 14)[258]

335 PL 381470-1471335A = s Frangip 6335B = s Guelf 31335C = s Lambot 2335D = s Lambot 6335E = s Lambot 7

(335F = s Lambot 14 (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

335G = s Lambot 15335H = s Lambot 26335I = s Lambot 27335J = s Lambot 29335K = s Lambot 21335L = s Lambot 22335M = s Lambot 23336(1-5) PL 381471-1475337 PL 381475-1478 [218]338 PL 381478-1479339 SPM 1 (1950) 112-122

(= s 339 + s 40= s Frangip 2) [259]

340A = s Guelf 32(341 PL 391493-1501

cf s Dolbeau 22) [260]341 auct = s Dolbeau 22341A = s Mai 22342 PL 391501-1504 [261]343 RB 66 (1956) 28-38 [218]344 PL 391512-1517345 MA 1201-209

(= s Frangip 3)346 PL 391522-1524

(346A = s Caillau 219 cf s Dolbeau 5)346B = s Mai 12346C = s Caillau 292347 PL 391524-1526348 PL 391526-1529

(348A = s frg 2 (cf s frg Verbr 44)cf s Dolbeau 30)

348A = s Dolbeau 30auct

349 PL 391529-1533350 PL 391533-1535 [262]350A = s Mai 14350B = s Haffner 1350C = s Etaix 3350D = s Erfurt 2350E = s Erfurt 3350F = s Erfurt 4351 PL 391535-1549 [263]352 PL 391549-1560352A = s Dolbeau 14353 PL 391560-1563

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

354 PL 391563-1568354A = s Dolbeau 12355 SPM 1 (1950) 124-131356 SPM 1 (1950) 132-143357 PL 391582-1586 [264]358 SPM 1 (1950) 144-149358A = s Morin 5359 PL 391590-1598 [265]359A = s Lambot 4359B = s Dolbeau 2360 PL 391598-1599360A = s Dolbeau 24360B = s Dolbeau 25360C = s Dolbeau 27361 PL 391599-1611362 PL 391611-1634 [266]362A = s Erfurt 5363 PL 391634-1638367 PL 391650-1652369 RB 79 (1969) 124-128370(2-4) PL 391657-1659 [267]373 PL 391663-1666

(374 PL 391666-1668cf s Dolbeau 23) [268]

374 auct = s Dolbeau 23375 PL 391668-1669375A = s Denis 4375B = s Denis 5375C = s Mai 95376 PL 391669 [269]376A PL 391669-1671 [270]377 PL 391672-1673378 PL 391673-1674379 RB 59 (1949) 62-68

(= s Lambot 20)380 PL 391675-1683381 PL 391683-1684386 PL 391695-1697389 RB 58 (1948) 43-52 [271]390 PL 391705-1706392(2-6) PL 391710-1713 [272]393 RechAug 28 (1995) 82-83

[273]395 PL 391716-1717396 PL 391717-1718

s Caillau Sermones ab AB Caillau etB Saint-Yves editi

147 MA 1243-245 (= s 277A)157 MA 1245-247 (= s 293E)

(cf s frg Verbr 39)25 MA 1248-251 (= s 73A)26 MA 1252-255 (= s 94A)211 MA 1256-264 (= s 112A)

(219 MA 1265-271 (= s 346A)cf s Dolbeau 5) [274]

292 MA 1272-274 (= s 346C)s Casin Sermones in bibliotheca

Casinensi editi1133-138 = s 2961144-146 = s 3171161-162 = s frg Verbr 25276-77 MA 1413-415 (= s 265B)2114-115 MA 1416-418 (= s 97A)

(cf s Dolbeau 25182021)[275]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

2136 [276] MA 1418-419 (= s 145A)s Denis Sermones a M Denis editi

2 MA 111-17 (= s 223A)[201]

3 MA 118-20 (= s 228B)4 MA 121-22 (= s 375A)5 MA 123-29 (= s 375B)6 = s 2298 MA 135-38 (= s 260A)9 CCL 41378-380

(= s 29A) [211]11 MA 143-50 (= s 308A)12 MA 150-55 (= s 147A)13 MA 155-64 (= s 305A)14 MA 165-70 (= s 313A)15 MA 170-74 (= s 313B)16 MA 175-80 (= s 299D)17 MA 181-89 (= s 301A)18 MA 190-97 (= s 306B)

[277]19 MA 198-111 (= s 162A)20 CCL 41218-229

(= s 16A) [206]21 CCL 41203-211

(= s 15A) [206]22 MA 1133-135 (= s 313F)23 CCL 41418-422

(= s 33A) [211]24 MA 1141-155 (= s 113A)25 MA 1155-164 (= s 72A)

s Dolbeau Sermones a F Dolbeau editi[204]

1 REAug 35 (1989) 432(= s 214A)

2 (= s Mogunt 5) Dolbeau Vingt-six 328-344 (= REAug 38 (1992)63-79) (= s 359B) [278]

3 (= s Mogunt 7) Dolbeau Vingt-six 484-495 (= REAug 39 (1993)384-395) (= s 293A auct)(cf s Frangip 7) [279]

4 (= s Mogunt 9) Dolbeau Vingt-six 511-520 (= REAug 39 (1993)411-420) (= s 299A auct)(cf s Mai 19) [280]

5 (= s Mogunt 12) Dolbeau Vingt-six 435-449 (= REAug 39 (1993)73-87) (= s 114B)(cf s Caillau 219) [281]

6 (= s Mogunt 13) Dolbeau Vingt-six 459-468 (= REAug 39 (1993)97-106) (= s 23B) [282]

7 (= s Mogunt 15) Dolbeau Vingt-six 302-303 (= REAug 37 (1991)294-295) (= s 142 auct)

8 (= s Mogunt 21) Dolbeau Vingt-six 23-28 (= RB 101 (1991)244-249) (= s 29B) [283]

9 (= s Mogunt 24) Dolbeau Vingt-six 30-35 (= RB 101 (1991)251-256) (= s 28A)(cf s Fransen 1 = s frgVerbr 4) [284] [204]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

10 (= s Mogunt 27) Dolbeau Vingt-six 45-56 (= RB 102 (1992)52-63) (= s 162C)(cf s frg Verbr 14) [285]

11 (= s Mogunt 40) Dolbeau Vingt-six 59-67 (= RB 102 (1992)66-74) (= s 90A) [286]

12 (= s Mogunt 41) Dolbeau Vingt-six 77-84 (= RB 102 (1992)275-282) (= s 354A)(cf s frg Verbr 46) [287]

13 (= s Mogunt 42) Dolbeau Vingt-six 90-99 (= RB 102 (1992)288-297) (= s 159A) [288]

14 (= s Mogunt 44) Dolbeau Vingt-six 107-114 (= RB 103 (1993)313-320) (= s 352A) [289]

15 (= s Mogunt 45) Dolbeau Vingt-six 196-203 (= AB 110 (1992)282-289)625-626 (= s 283auct) (cf s 283) [290]

16 (= s Mogunt 46-47) Dolbeau Vingt-six 121-132 (= RB 103 (1993)327-338) (= s 72 auct)(cf s 72) [291]

17 (= s Mogunt 48) Dolbeau Vingt-six 140-147 (= RB 104 (1994)41-48) (= s 110A) [292]

18 (= s Mogunt 50) Dolbeau Vingt-six 210-218 (= AB 110 (1992)296-304) (= s 306E) [293]

19 (= s Mogunt 51) Dolbeau Vingt-six 155-165 (= RB 104 (1994)56-66) (= s 130A) [294]

20 (= s Mogunt 52) Dolbeau Vingt-six 168-171 (= RB 104 (1994)69-72) (= s 14A) [292]

21 (= s Mogunt 54) Dolbeau Vingt-six 279-296 (= REAug 37 (1991)271-288) (= s 159B) [295]

22 (= s Mogunt 55) Dolbeau Vingt-six 553-578 (= REAug 40 (1994)171-196) (= s 341 auct)(cf s 341 s frg Verbr 2-3)[296]

23 (= s Mogunt 59) Dolbeau Vingt-six 593-615 (= VLAGLB 242(1993) 537-559) (= s 374auct) (cf s 374) [297]

24 (= s Mogunt 60) Dolbeau Vingt-six 232-242 (= REAug 37 (1991)42-52) (= s 360A) [298]

25 (= s Mogunt 61) Dolbeau Vingt-six 248-267 (= REAug 37 (1991)58-77) (= s 360B)(cf s Casin 2114-115)[299]

26 (= s Mogunt 62) Dolbeau Vingt-six 366-417 (= RechAug 26 (1992)90-141) (= s 198 auct)(cf s 198 s frg Verbr15-20 21-23) [300] [204]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

27 (= s Mogunt 63) Dolbeau Vingt-six 311-314 (= REAug 37 (1991)303-306) (= s 360C)[301]

28 Dolbeau Preacuted (174)-(182)(193) (= s 20B)[302]

29 Dolbeau Preacuted (233)-(240) (cf s frg 1) [303]

30 Dolbeau Preacuted (257)-(267) (= s 348A auct)(cf s frg Verbr 44) [304]

s Erfurt Sermones ErfordiensesBibliothecae Amplonianae abI Schiller (45) DWeber (26)C Weidmann (13) editi [204]

1 WSt 121 (2008) 260-264(= s 282 auct) [305]

2 WSt 122 (2009) 184-188(= s 350D) [306]

3 WSt 122 (2009) 195-200(= s 350E) [307]

4 WSt 122 (2009) 207-213(= s 350F = s 164A auct= s Lambot 28 auct) [308]

5 WSt 121 (2008) 271-274(= s 362A) [309]

6 WSt 121 (2008) 283-284(= s 313G) [310]

s Etaix Sermones a R Etaix editi1 = s 65A2 etaix 435-437

(= REAug 26 (1980)70-72) (= s 196A)

3 REAug 28 (1982) 253-254 (= s 350C)(cf s Haffner 1) [218]

4 etaix 380 (= RB 98(1988) 12) (= s 204A)

s Frangip Sermones ab OF Frangipaneediti

1 = s 82 = s 3393 = s 3454 = s 1895 MA 1212-219 (= s 163B)6 MA 1219-222 (= s 335A)

(7 MA 1223-226 (= s 293A)cf s Dolbeau 3) [311]

8 MA 1227-231 (= s 293B)9 MA 1232-237 (= s 114A)

s Fransen Sermo ab I Fransen editus(1 RB 84 (1974) 252 (= s frg

Verbr 4) (= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

s frg Sermonum fragmenta(1 REAug 41 (1995) 22-23

cf s Dolbeau 29) [313](2 CSEL 91899-903

(= s 348A) (cf s frgVerbr 44)cf s Dolbeau 30) [314]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 12: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XX

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

293E = s Caillau 157294 PL 381335-1348 [218]295 PL 381348-1352296 MA 1401-412

(= s Casin 1133-138)297 PL 381359-1365298 SPM 1 (1950) 95-99299 PL 381367-1376 [218]

(299A = s Mai 19 cf s Dolbeau 4)299A = s Dolbeau 4

auct299B = s Guelf 23299C = s Guelf 24299D = s Denis 16299E = s Guelf 30299F = s Lambot 9300 PL 381376-1380 [253]301 PL 381380-1385301A = s Denis 17302 SPM 1 (1950) 100-111

(= s 302 + s Guelf 25)[254]

303 PL 381393-1395304 PL 381395-1397305 PL 381397-1400305A = s Denis 13306 PL 381400-1405306A = s Morin 14306B = s Denis 18306C = s Morin 15306D = s Lambot 8306E = s Dolbeau 18306F = s Morin 18307 PL 381406-1407308 PL 381408-1410308A = s Denis 11309 PL 381410-1412310 PL 381412-1414311 PL 381414-1420312 PL 381420-1423 [255]313 PL 381423-1425313A = s Denis 14313B = s Denis 15313C = s Guelf 26313D = s Guelf 27313E = s Guelf 28313F = s Denis 22313G = s Erfurt 6 [256]313H = s Morin 2 [256]314 PL 381425-1426315 PL 381426-1431316 PL 381431-1434317(1-6) PL 381435-1437

+ RB 44 (1932) 204-205(= s 317 + s Wilm 21= s Casin 1144-146)

318 PL 381437-1440319 PL 381440-1442 [257]319A = s frg Verbr 40320 PL 381442321 PL 381443322 PL 381443-1445323 PL 381445-1446324 PL 381446-1447325 PL 381447-1449

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

326 PL 381449-1450327 PL 381450-1451328 RB 51 (1939) 15-20

(= s Lambot 13)329 PL 381454-1456330 PL 381456-1459331 PL 381459-1461332 PL 381461-1463334(1-4) PL 381467-1469

+ RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 334 + s Lambot 14)[258]

335 PL 381470-1471335A = s Frangip 6335B = s Guelf 31335C = s Lambot 2335D = s Lambot 6335E = s Lambot 7

(335F = s Lambot 14 (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

335G = s Lambot 15335H = s Lambot 26335I = s Lambot 27335J = s Lambot 29335K = s Lambot 21335L = s Lambot 22335M = s Lambot 23336(1-5) PL 381471-1475337 PL 381475-1478 [218]338 PL 381478-1479339 SPM 1 (1950) 112-122

(= s 339 + s 40= s Frangip 2) [259]

340A = s Guelf 32(341 PL 391493-1501

cf s Dolbeau 22) [260]341 auct = s Dolbeau 22341A = s Mai 22342 PL 391501-1504 [261]343 RB 66 (1956) 28-38 [218]344 PL 391512-1517345 MA 1201-209

(= s Frangip 3)346 PL 391522-1524

(346A = s Caillau 219 cf s Dolbeau 5)346B = s Mai 12346C = s Caillau 292347 PL 391524-1526348 PL 391526-1529

(348A = s frg 2 (cf s frg Verbr 44)cf s Dolbeau 30)

348A = s Dolbeau 30auct

349 PL 391529-1533350 PL 391533-1535 [262]350A = s Mai 14350B = s Haffner 1350C = s Etaix 3350D = s Erfurt 2350E = s Erfurt 3350F = s Erfurt 4351 PL 391535-1549 [263]352 PL 391549-1560352A = s Dolbeau 14353 PL 391560-1563

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

354 PL 391563-1568354A = s Dolbeau 12355 SPM 1 (1950) 124-131356 SPM 1 (1950) 132-143357 PL 391582-1586 [264]358 SPM 1 (1950) 144-149358A = s Morin 5359 PL 391590-1598 [265]359A = s Lambot 4359B = s Dolbeau 2360 PL 391598-1599360A = s Dolbeau 24360B = s Dolbeau 25360C = s Dolbeau 27361 PL 391599-1611362 PL 391611-1634 [266]362A = s Erfurt 5363 PL 391634-1638367 PL 391650-1652369 RB 79 (1969) 124-128370(2-4) PL 391657-1659 [267]373 PL 391663-1666

(374 PL 391666-1668cf s Dolbeau 23) [268]

374 auct = s Dolbeau 23375 PL 391668-1669375A = s Denis 4375B = s Denis 5375C = s Mai 95376 PL 391669 [269]376A PL 391669-1671 [270]377 PL 391672-1673378 PL 391673-1674379 RB 59 (1949) 62-68

(= s Lambot 20)380 PL 391675-1683381 PL 391683-1684386 PL 391695-1697389 RB 58 (1948) 43-52 [271]390 PL 391705-1706392(2-6) PL 391710-1713 [272]393 RechAug 28 (1995) 82-83

[273]395 PL 391716-1717396 PL 391717-1718

s Caillau Sermones ab AB Caillau etB Saint-Yves editi

147 MA 1243-245 (= s 277A)157 MA 1245-247 (= s 293E)

(cf s frg Verbr 39)25 MA 1248-251 (= s 73A)26 MA 1252-255 (= s 94A)211 MA 1256-264 (= s 112A)

(219 MA 1265-271 (= s 346A)cf s Dolbeau 5) [274]

292 MA 1272-274 (= s 346C)s Casin Sermones in bibliotheca

Casinensi editi1133-138 = s 2961144-146 = s 3171161-162 = s frg Verbr 25276-77 MA 1413-415 (= s 265B)2114-115 MA 1416-418 (= s 97A)

(cf s Dolbeau 25182021)[275]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

2136 [276] MA 1418-419 (= s 145A)s Denis Sermones a M Denis editi

2 MA 111-17 (= s 223A)[201]

3 MA 118-20 (= s 228B)4 MA 121-22 (= s 375A)5 MA 123-29 (= s 375B)6 = s 2298 MA 135-38 (= s 260A)9 CCL 41378-380

(= s 29A) [211]11 MA 143-50 (= s 308A)12 MA 150-55 (= s 147A)13 MA 155-64 (= s 305A)14 MA 165-70 (= s 313A)15 MA 170-74 (= s 313B)16 MA 175-80 (= s 299D)17 MA 181-89 (= s 301A)18 MA 190-97 (= s 306B)

[277]19 MA 198-111 (= s 162A)20 CCL 41218-229

(= s 16A) [206]21 CCL 41203-211

(= s 15A) [206]22 MA 1133-135 (= s 313F)23 CCL 41418-422

(= s 33A) [211]24 MA 1141-155 (= s 113A)25 MA 1155-164 (= s 72A)

s Dolbeau Sermones a F Dolbeau editi[204]

1 REAug 35 (1989) 432(= s 214A)

2 (= s Mogunt 5) Dolbeau Vingt-six 328-344 (= REAug 38 (1992)63-79) (= s 359B) [278]

3 (= s Mogunt 7) Dolbeau Vingt-six 484-495 (= REAug 39 (1993)384-395) (= s 293A auct)(cf s Frangip 7) [279]

4 (= s Mogunt 9) Dolbeau Vingt-six 511-520 (= REAug 39 (1993)411-420) (= s 299A auct)(cf s Mai 19) [280]

5 (= s Mogunt 12) Dolbeau Vingt-six 435-449 (= REAug 39 (1993)73-87) (= s 114B)(cf s Caillau 219) [281]

6 (= s Mogunt 13) Dolbeau Vingt-six 459-468 (= REAug 39 (1993)97-106) (= s 23B) [282]

7 (= s Mogunt 15) Dolbeau Vingt-six 302-303 (= REAug 37 (1991)294-295) (= s 142 auct)

8 (= s Mogunt 21) Dolbeau Vingt-six 23-28 (= RB 101 (1991)244-249) (= s 29B) [283]

9 (= s Mogunt 24) Dolbeau Vingt-six 30-35 (= RB 101 (1991)251-256) (= s 28A)(cf s Fransen 1 = s frgVerbr 4) [284] [204]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

10 (= s Mogunt 27) Dolbeau Vingt-six 45-56 (= RB 102 (1992)52-63) (= s 162C)(cf s frg Verbr 14) [285]

11 (= s Mogunt 40) Dolbeau Vingt-six 59-67 (= RB 102 (1992)66-74) (= s 90A) [286]

12 (= s Mogunt 41) Dolbeau Vingt-six 77-84 (= RB 102 (1992)275-282) (= s 354A)(cf s frg Verbr 46) [287]

13 (= s Mogunt 42) Dolbeau Vingt-six 90-99 (= RB 102 (1992)288-297) (= s 159A) [288]

14 (= s Mogunt 44) Dolbeau Vingt-six 107-114 (= RB 103 (1993)313-320) (= s 352A) [289]

15 (= s Mogunt 45) Dolbeau Vingt-six 196-203 (= AB 110 (1992)282-289)625-626 (= s 283auct) (cf s 283) [290]

16 (= s Mogunt 46-47) Dolbeau Vingt-six 121-132 (= RB 103 (1993)327-338) (= s 72 auct)(cf s 72) [291]

17 (= s Mogunt 48) Dolbeau Vingt-six 140-147 (= RB 104 (1994)41-48) (= s 110A) [292]

18 (= s Mogunt 50) Dolbeau Vingt-six 210-218 (= AB 110 (1992)296-304) (= s 306E) [293]

19 (= s Mogunt 51) Dolbeau Vingt-six 155-165 (= RB 104 (1994)56-66) (= s 130A) [294]

20 (= s Mogunt 52) Dolbeau Vingt-six 168-171 (= RB 104 (1994)69-72) (= s 14A) [292]

21 (= s Mogunt 54) Dolbeau Vingt-six 279-296 (= REAug 37 (1991)271-288) (= s 159B) [295]

22 (= s Mogunt 55) Dolbeau Vingt-six 553-578 (= REAug 40 (1994)171-196) (= s 341 auct)(cf s 341 s frg Verbr 2-3)[296]

23 (= s Mogunt 59) Dolbeau Vingt-six 593-615 (= VLAGLB 242(1993) 537-559) (= s 374auct) (cf s 374) [297]

24 (= s Mogunt 60) Dolbeau Vingt-six 232-242 (= REAug 37 (1991)42-52) (= s 360A) [298]

25 (= s Mogunt 61) Dolbeau Vingt-six 248-267 (= REAug 37 (1991)58-77) (= s 360B)(cf s Casin 2114-115)[299]

26 (= s Mogunt 62) Dolbeau Vingt-six 366-417 (= RechAug 26 (1992)90-141) (= s 198 auct)(cf s 198 s frg Verbr15-20 21-23) [300] [204]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

27 (= s Mogunt 63) Dolbeau Vingt-six 311-314 (= REAug 37 (1991)303-306) (= s 360C)[301]

28 Dolbeau Preacuted (174)-(182)(193) (= s 20B)[302]

29 Dolbeau Preacuted (233)-(240) (cf s frg 1) [303]

30 Dolbeau Preacuted (257)-(267) (= s 348A auct)(cf s frg Verbr 44) [304]

s Erfurt Sermones ErfordiensesBibliothecae Amplonianae abI Schiller (45) DWeber (26)C Weidmann (13) editi [204]

1 WSt 121 (2008) 260-264(= s 282 auct) [305]

2 WSt 122 (2009) 184-188(= s 350D) [306]

3 WSt 122 (2009) 195-200(= s 350E) [307]

4 WSt 122 (2009) 207-213(= s 350F = s 164A auct= s Lambot 28 auct) [308]

5 WSt 121 (2008) 271-274(= s 362A) [309]

6 WSt 121 (2008) 283-284(= s 313G) [310]

s Etaix Sermones a R Etaix editi1 = s 65A2 etaix 435-437

(= REAug 26 (1980)70-72) (= s 196A)

3 REAug 28 (1982) 253-254 (= s 350C)(cf s Haffner 1) [218]

4 etaix 380 (= RB 98(1988) 12) (= s 204A)

s Frangip Sermones ab OF Frangipaneediti

1 = s 82 = s 3393 = s 3454 = s 1895 MA 1212-219 (= s 163B)6 MA 1219-222 (= s 335A)

(7 MA 1223-226 (= s 293A)cf s Dolbeau 3) [311]

8 MA 1227-231 (= s 293B)9 MA 1232-237 (= s 114A)

s Fransen Sermo ab I Fransen editus(1 RB 84 (1974) 252 (= s frg

Verbr 4) (= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

s frg Sermonum fragmenta(1 REAug 41 (1995) 22-23

cf s Dolbeau 29) [313](2 CSEL 91899-903

(= s 348A) (cf s frgVerbr 44)cf s Dolbeau 30) [314]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 13: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXI

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

354 PL 391563-1568354A = s Dolbeau 12355 SPM 1 (1950) 124-131356 SPM 1 (1950) 132-143357 PL 391582-1586 [264]358 SPM 1 (1950) 144-149358A = s Morin 5359 PL 391590-1598 [265]359A = s Lambot 4359B = s Dolbeau 2360 PL 391598-1599360A = s Dolbeau 24360B = s Dolbeau 25360C = s Dolbeau 27361 PL 391599-1611362 PL 391611-1634 [266]362A = s Erfurt 5363 PL 391634-1638367 PL 391650-1652369 RB 79 (1969) 124-128370(2-4) PL 391657-1659 [267]373 PL 391663-1666

(374 PL 391666-1668cf s Dolbeau 23) [268]

374 auct = s Dolbeau 23375 PL 391668-1669375A = s Denis 4375B = s Denis 5375C = s Mai 95376 PL 391669 [269]376A PL 391669-1671 [270]377 PL 391672-1673378 PL 391673-1674379 RB 59 (1949) 62-68

(= s Lambot 20)380 PL 391675-1683381 PL 391683-1684386 PL 391695-1697389 RB 58 (1948) 43-52 [271]390 PL 391705-1706392(2-6) PL 391710-1713 [272]393 RechAug 28 (1995) 82-83

[273]395 PL 391716-1717396 PL 391717-1718

s Caillau Sermones ab AB Caillau etB Saint-Yves editi

147 MA 1243-245 (= s 277A)157 MA 1245-247 (= s 293E)

(cf s frg Verbr 39)25 MA 1248-251 (= s 73A)26 MA 1252-255 (= s 94A)211 MA 1256-264 (= s 112A)

(219 MA 1265-271 (= s 346A)cf s Dolbeau 5) [274]

292 MA 1272-274 (= s 346C)s Casin Sermones in bibliotheca

Casinensi editi1133-138 = s 2961144-146 = s 3171161-162 = s frg Verbr 25276-77 MA 1413-415 (= s 265B)2114-115 MA 1416-418 (= s 97A)

(cf s Dolbeau 25182021)[275]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

2136 [276] MA 1418-419 (= s 145A)s Denis Sermones a M Denis editi

2 MA 111-17 (= s 223A)[201]

3 MA 118-20 (= s 228B)4 MA 121-22 (= s 375A)5 MA 123-29 (= s 375B)6 = s 2298 MA 135-38 (= s 260A)9 CCL 41378-380

(= s 29A) [211]11 MA 143-50 (= s 308A)12 MA 150-55 (= s 147A)13 MA 155-64 (= s 305A)14 MA 165-70 (= s 313A)15 MA 170-74 (= s 313B)16 MA 175-80 (= s 299D)17 MA 181-89 (= s 301A)18 MA 190-97 (= s 306B)

[277]19 MA 198-111 (= s 162A)20 CCL 41218-229

(= s 16A) [206]21 CCL 41203-211

(= s 15A) [206]22 MA 1133-135 (= s 313F)23 CCL 41418-422

(= s 33A) [211]24 MA 1141-155 (= s 113A)25 MA 1155-164 (= s 72A)

s Dolbeau Sermones a F Dolbeau editi[204]

1 REAug 35 (1989) 432(= s 214A)

2 (= s Mogunt 5) Dolbeau Vingt-six 328-344 (= REAug 38 (1992)63-79) (= s 359B) [278]

3 (= s Mogunt 7) Dolbeau Vingt-six 484-495 (= REAug 39 (1993)384-395) (= s 293A auct)(cf s Frangip 7) [279]

4 (= s Mogunt 9) Dolbeau Vingt-six 511-520 (= REAug 39 (1993)411-420) (= s 299A auct)(cf s Mai 19) [280]

5 (= s Mogunt 12) Dolbeau Vingt-six 435-449 (= REAug 39 (1993)73-87) (= s 114B)(cf s Caillau 219) [281]

6 (= s Mogunt 13) Dolbeau Vingt-six 459-468 (= REAug 39 (1993)97-106) (= s 23B) [282]

7 (= s Mogunt 15) Dolbeau Vingt-six 302-303 (= REAug 37 (1991)294-295) (= s 142 auct)

8 (= s Mogunt 21) Dolbeau Vingt-six 23-28 (= RB 101 (1991)244-249) (= s 29B) [283]

9 (= s Mogunt 24) Dolbeau Vingt-six 30-35 (= RB 101 (1991)251-256) (= s 28A)(cf s Fransen 1 = s frgVerbr 4) [284] [204]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

10 (= s Mogunt 27) Dolbeau Vingt-six 45-56 (= RB 102 (1992)52-63) (= s 162C)(cf s frg Verbr 14) [285]

11 (= s Mogunt 40) Dolbeau Vingt-six 59-67 (= RB 102 (1992)66-74) (= s 90A) [286]

12 (= s Mogunt 41) Dolbeau Vingt-six 77-84 (= RB 102 (1992)275-282) (= s 354A)(cf s frg Verbr 46) [287]

13 (= s Mogunt 42) Dolbeau Vingt-six 90-99 (= RB 102 (1992)288-297) (= s 159A) [288]

14 (= s Mogunt 44) Dolbeau Vingt-six 107-114 (= RB 103 (1993)313-320) (= s 352A) [289]

15 (= s Mogunt 45) Dolbeau Vingt-six 196-203 (= AB 110 (1992)282-289)625-626 (= s 283auct) (cf s 283) [290]

16 (= s Mogunt 46-47) Dolbeau Vingt-six 121-132 (= RB 103 (1993)327-338) (= s 72 auct)(cf s 72) [291]

17 (= s Mogunt 48) Dolbeau Vingt-six 140-147 (= RB 104 (1994)41-48) (= s 110A) [292]

18 (= s Mogunt 50) Dolbeau Vingt-six 210-218 (= AB 110 (1992)296-304) (= s 306E) [293]

19 (= s Mogunt 51) Dolbeau Vingt-six 155-165 (= RB 104 (1994)56-66) (= s 130A) [294]

20 (= s Mogunt 52) Dolbeau Vingt-six 168-171 (= RB 104 (1994)69-72) (= s 14A) [292]

21 (= s Mogunt 54) Dolbeau Vingt-six 279-296 (= REAug 37 (1991)271-288) (= s 159B) [295]

22 (= s Mogunt 55) Dolbeau Vingt-six 553-578 (= REAug 40 (1994)171-196) (= s 341 auct)(cf s 341 s frg Verbr 2-3)[296]

23 (= s Mogunt 59) Dolbeau Vingt-six 593-615 (= VLAGLB 242(1993) 537-559) (= s 374auct) (cf s 374) [297]

24 (= s Mogunt 60) Dolbeau Vingt-six 232-242 (= REAug 37 (1991)42-52) (= s 360A) [298]

25 (= s Mogunt 61) Dolbeau Vingt-six 248-267 (= REAug 37 (1991)58-77) (= s 360B)(cf s Casin 2114-115)[299]

26 (= s Mogunt 62) Dolbeau Vingt-six 366-417 (= RechAug 26 (1992)90-141) (= s 198 auct)(cf s 198 s frg Verbr15-20 21-23) [300] [204]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

27 (= s Mogunt 63) Dolbeau Vingt-six 311-314 (= REAug 37 (1991)303-306) (= s 360C)[301]

28 Dolbeau Preacuted (174)-(182)(193) (= s 20B)[302]

29 Dolbeau Preacuted (233)-(240) (cf s frg 1) [303]

30 Dolbeau Preacuted (257)-(267) (= s 348A auct)(cf s frg Verbr 44) [304]

s Erfurt Sermones ErfordiensesBibliothecae Amplonianae abI Schiller (45) DWeber (26)C Weidmann (13) editi [204]

1 WSt 121 (2008) 260-264(= s 282 auct) [305]

2 WSt 122 (2009) 184-188(= s 350D) [306]

3 WSt 122 (2009) 195-200(= s 350E) [307]

4 WSt 122 (2009) 207-213(= s 350F = s 164A auct= s Lambot 28 auct) [308]

5 WSt 121 (2008) 271-274(= s 362A) [309]

6 WSt 121 (2008) 283-284(= s 313G) [310]

s Etaix Sermones a R Etaix editi1 = s 65A2 etaix 435-437

(= REAug 26 (1980)70-72) (= s 196A)

3 REAug 28 (1982) 253-254 (= s 350C)(cf s Haffner 1) [218]

4 etaix 380 (= RB 98(1988) 12) (= s 204A)

s Frangip Sermones ab OF Frangipaneediti

1 = s 82 = s 3393 = s 3454 = s 1895 MA 1212-219 (= s 163B)6 MA 1219-222 (= s 335A)

(7 MA 1223-226 (= s 293A)cf s Dolbeau 3) [311]

8 MA 1227-231 (= s 293B)9 MA 1232-237 (= s 114A)

s Fransen Sermo ab I Fransen editus(1 RB 84 (1974) 252 (= s frg

Verbr 4) (= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

s frg Sermonum fragmenta(1 REAug 41 (1995) 22-23

cf s Dolbeau 29) [313](2 CSEL 91899-903

(= s 348A) (cf s frgVerbr 44)cf s Dolbeau 30) [314]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 14: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

10 (= s Mogunt 27) Dolbeau Vingt-six 45-56 (= RB 102 (1992)52-63) (= s 162C)(cf s frg Verbr 14) [285]

11 (= s Mogunt 40) Dolbeau Vingt-six 59-67 (= RB 102 (1992)66-74) (= s 90A) [286]

12 (= s Mogunt 41) Dolbeau Vingt-six 77-84 (= RB 102 (1992)275-282) (= s 354A)(cf s frg Verbr 46) [287]

13 (= s Mogunt 42) Dolbeau Vingt-six 90-99 (= RB 102 (1992)288-297) (= s 159A) [288]

14 (= s Mogunt 44) Dolbeau Vingt-six 107-114 (= RB 103 (1993)313-320) (= s 352A) [289]

15 (= s Mogunt 45) Dolbeau Vingt-six 196-203 (= AB 110 (1992)282-289)625-626 (= s 283auct) (cf s 283) [290]

16 (= s Mogunt 46-47) Dolbeau Vingt-six 121-132 (= RB 103 (1993)327-338) (= s 72 auct)(cf s 72) [291]

17 (= s Mogunt 48) Dolbeau Vingt-six 140-147 (= RB 104 (1994)41-48) (= s 110A) [292]

18 (= s Mogunt 50) Dolbeau Vingt-six 210-218 (= AB 110 (1992)296-304) (= s 306E) [293]

19 (= s Mogunt 51) Dolbeau Vingt-six 155-165 (= RB 104 (1994)56-66) (= s 130A) [294]

20 (= s Mogunt 52) Dolbeau Vingt-six 168-171 (= RB 104 (1994)69-72) (= s 14A) [292]

21 (= s Mogunt 54) Dolbeau Vingt-six 279-296 (= REAug 37 (1991)271-288) (= s 159B) [295]

22 (= s Mogunt 55) Dolbeau Vingt-six 553-578 (= REAug 40 (1994)171-196) (= s 341 auct)(cf s 341 s frg Verbr 2-3)[296]

23 (= s Mogunt 59) Dolbeau Vingt-six 593-615 (= VLAGLB 242(1993) 537-559) (= s 374auct) (cf s 374) [297]

24 (= s Mogunt 60) Dolbeau Vingt-six 232-242 (= REAug 37 (1991)42-52) (= s 360A) [298]

25 (= s Mogunt 61) Dolbeau Vingt-six 248-267 (= REAug 37 (1991)58-77) (= s 360B)(cf s Casin 2114-115)[299]

26 (= s Mogunt 62) Dolbeau Vingt-six 366-417 (= RechAug 26 (1992)90-141) (= s 198 auct)(cf s 198 s frg Verbr15-20 21-23) [300] [204]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

27 (= s Mogunt 63) Dolbeau Vingt-six 311-314 (= REAug 37 (1991)303-306) (= s 360C)[301]

28 Dolbeau Preacuted (174)-(182)(193) (= s 20B)[302]

29 Dolbeau Preacuted (233)-(240) (cf s frg 1) [303]

30 Dolbeau Preacuted (257)-(267) (= s 348A auct)(cf s frg Verbr 44) [304]

s Erfurt Sermones ErfordiensesBibliothecae Amplonianae abI Schiller (45) DWeber (26)C Weidmann (13) editi [204]

1 WSt 121 (2008) 260-264(= s 282 auct) [305]

2 WSt 122 (2009) 184-188(= s 350D) [306]

3 WSt 122 (2009) 195-200(= s 350E) [307]

4 WSt 122 (2009) 207-213(= s 350F = s 164A auct= s Lambot 28 auct) [308]

5 WSt 121 (2008) 271-274(= s 362A) [309]

6 WSt 121 (2008) 283-284(= s 313G) [310]

s Etaix Sermones a R Etaix editi1 = s 65A2 etaix 435-437

(= REAug 26 (1980)70-72) (= s 196A)

3 REAug 28 (1982) 253-254 (= s 350C)(cf s Haffner 1) [218]

4 etaix 380 (= RB 98(1988) 12) (= s 204A)

s Frangip Sermones ab OF Frangipaneediti

1 = s 82 = s 3393 = s 3454 = s 1895 MA 1212-219 (= s 163B)6 MA 1219-222 (= s 335A)

(7 MA 1223-226 (= s 293A)cf s Dolbeau 3) [311]

8 MA 1227-231 (= s 293B)9 MA 1232-237 (= s 114A)

s Fransen Sermo ab I Fransen editus(1 RB 84 (1974) 252 (= s frg

Verbr 4) (= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

s frg Sermonum fragmenta(1 REAug 41 (1995) 22-23

cf s Dolbeau 29) [313](2 CSEL 91899-903

(= s 348A) (cf s frgVerbr 44)cf s Dolbeau 30) [314]

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 15: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIII

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

s frg Sermonum fragmenta aLambot C Lambot edita

1 RB 79 (1969) 208(= s 229R) (cf s frgVerbr 30)

2 RB 79 (1969) 208-209(= s 229S) (cf s frgVerbr 31) [315]

3 RB 79 (1969) 209-210(= s 229T) (cf s frgVerbr 32)

4 RB 79 (1969) 210-211(= s 229U) (cf s frgVerbr 33)

5-7 RB 79 (1969) 211-213213-214214 (= s 229V)(cf s frg Verbr 34-36)

s frg Verbr Sermonum fragmenta aP-P Verbraken edita

1 = s 3(2-3 RB 84 (1974) 251

(= s 4A) cf s Dolbeau 22)[316]

(4 RB 84 (1974) 252(= s Fransen 1)(= s 28A)cf s Dolbeau 9) [312]

5 RB 84 (1974) 252-253(= s 49A)

(6 cf RB 84 (1974) 253s Mai 25)

7 RB 84 (1974) 253(= s 77C)

(8 cf RB 84 (1974) 254s 111)

(9 cf RB 84 (1974) 254s Mai post s 174)

(10 cf RB 84 (1974) 254s 162)

11 RB 84 (1974) 255(s 3921) (= s 162B)

12-13 RB 84 (1974) 255-256(= s 167A)

(14 RB 84 (1974) 256(= s 176A)cf s Dolbeau 10) [317]

(15-20 RB 84 (1974) 256-259(= s 197)cf s Dolbeau 26) [246]

(21-23 RB 84 (1974) 259-260[= s 198A]cf s Dolbeau 26) [246]

24-25 RB 84 (1974) 260-261(cf s Casin 1161-162)(= s 211A)

2628 RB 84 (1974) 262(= s 218A)

(27 RB 84 (1974) 262cf s 218) [318]

29 RB 84 (1974) 263(= s 228A)

(30 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 1)

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

(31 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 2)

(32 cf RB 84 (1974) 263s frg Lambot 3)

(33 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 4)

(34-36 cf RB 84 (1974) 264s frg Lambot 5-7)

(37 cf RB 84 (1974) 264s Lambot 16)

38 RB 84 (1974) 264-265(= s 272A)

(39 cf RB 84 (1974) 265s Caillau 157)

40 RB 84 (1974) 265-266(= s 319A)

(41-42 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 14 cf s 334)[258]

(43 cf RB 84 (1974) 266s Lambot 15)

(44 cf RB 84 (1974) 267s frg 2 cf s Dolbeau 30)[314]

(45 cf RB 84 (1974) 267s Haffner 1)

(46 RB 84 (1974) 267(= s 354A)cf s Dolbeau 1212) [319]

(47 cf RB 84 (1974) 267(= s 358A) s Morin 5)

s Guelf Sermones Moriniani excollectione Guelferbytana

1 = s 2132 MA 1450-452 (= s 218B)3 RB 87 (1977) 223-225

(= s 218C)4 MA 1455-456 (= s 223B)5 = s 2216 MA 1460-462 (= s 223C)7 MA 1462-464 (= s 229A)8 MA 1464-466 (= s 229B)9 MA 1466-471 (= s 229E)

10 MA 1471-473 (= s 229F)11 MA 1474-478 (= s 229G)12 MA 1479-483 (= s 229H)13 MA 1483-485 (= s 229K)14 MA 1485-488 (= s 229L)15 MA 1488-491 (= s 229M)16 MA 1492-494 (= s 229N)17 MA 1495-498 (= s 229O)18 MA 1499-501 (= s 260D)19 MA 1502-503 (= s 260E)20 MA 1504-506 (= s 265C)21 = s 26322 MA 1510-515 (= s 293D)

[215]23 MA 1516-521 (= s 299B)24 MA 1521-527 (= s 299C)

(25 cf s 302)26 MA 1529-531 (= s 313C)27 MA 1531-535 (= s 313D)28 MA 1535-543 (= s 313E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 16: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXIV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

29 = s 10430 MA 1550-557 (= s 299E)31 MA 1557-562 (= s 335B)32 MA 1563-575 (= s 340A)33 MA 1576-581 (= s 77A)app 7 MA 1581-585 (= s 229J)

s Haffner Sermo a F Haffner editus1 RB 77 (1967) 326-328

(= s 350B) (cf s frgVerbr 45) (cf s Etaix 3)

s Lambot Sermones a C Lambot editi[320]

1 PLS 2744-749 (= s 105A)[218]

2 PLS 2750-755 (= s 335C)3 PLS 2756-758 (= s 229P)4 PLS 2759-769 (= s 359A)5 PLS 2770-777 (= s 107A)

[321]6 PLS 2777-780 (= s 335D)7 PLS 2781-785 (= s 335E)8 PLS 2785-788 (= s 306D)9 PLS 2788-792 (= s 299F)

10 PLS 2792-795 (= s 136B)11 REAug 24 (1978) 89-91

(= s 136C) [218]12 = s 64 auct13 = s 328

(14 RB 51 (1939) 21 n 21-23(= s 335F) (cf s frg Verbr41-42) cf s 334) [258]

15 PLS 2803-805 (= s 335G)(cf s frg Verbr 43)

16 PLS 2805-807 (= s 265E)(cf s frg Verbr 37)

17 PLS 2808-809 (= s 79A)[322]

18 = s 11119 = s 60 auct20 = s 37921 PLS 2817-821 (= s 335K)

[218]22 PLS 2821-822 (= s 335L)23 RB 59 (1949) 78-80

(= s 335M)24 CCL 41269-274

(= s 20A) [213]25 PLS 2828-830 (= s 265F)26 PLS 2830-831 (= s 335H)27 PLS 2832-834 (= s 335I)

(28 RB 66 (1956) 156-158(= s 164A))

28 auct = s Erfurt 429 PLS 2839-840 (= s 335J)

s Liver Sermo a F Liverani editus8 MA 1391-395 (= s 265A)

s Mai Sermones ab A Mai editi12 MA 1285-287 (= s 346B)13 MA 1288-291 (= s 113B)14 MA 1292-296 (= s 350A)15 CCL 41303-306

(= s 22A) [211]

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

16 CCL 41321-323(= s 23A) [210]

17 CCL 41231-234(= s 16B) [206]

(19 MA 1307-310 (= s 299A)cf s Dolbeau 4) [323]

20 = s 64A22 MA 1314-316 (= s 341A)25 = s 63A (cf s frg Verbr 6)26 = s 60A86 MA 1324-327 (= s 229I)87 MA 1327-330 (= s 242A)89 MA 1330-332 (= s 260B)

(92 MA 1332-333 s Wilm 18+ s Mai 92)

94 MA 1333-339 (= s 260C)95 MA 1340-346 (= s 375C)98 MA 1347-350 (= s 263A)

101 MA 1351-352 (= s 293C)[213]

125 MA 1353-355 (= s 139A)[324]

126 = s 68 auct127 = s 70A128 MA 1370-375 (= s 125A)129 MA 1375-377 (= s 132A)130 MA 1377-379 (= s 136A)

(158 MA 1380-385 (= s 272B)cf s Mai 158 auct)

158 auct Dolbeau Preacuted (292)-(298) (= s 272B auct)(cf s 272B) [325]

post s 174 MA 1386 (= s 140A)(cf s frg Verbr 9)

s Mogunt = Sermones Moguntini aF Dolbeau editi (s Dolbeau)

s Morin Sermones a G Morin editi(1 MA 1589-593 cf s 279)2 MA 1594-595 (= s 313H)

[256]3 = s 2174 = s 154A5 MA 1606-607 (= s 358A)

(cf s frg Verbr 47)6 = s 62A [326]7 = s 63B [327]

10 MA 1624-626 (= s 163A)11 = s 53A12 CCL 41341-345

(= s 25A)13 = s 11014 MA 1645-646 (= s 306A)15 MA 1646-653 (= s 306C)16 MA 1653-658 (= s 77B)17 MA 1659-664 (= s 265D)18 ETD 306 n 2 (= s 306F)

[328]s Wilm Sermones ab A Wilmart editi

2 MA 1673-680 (= s 179A)3 = s 2544 MA 1684-685 (= s 223D)5 MA 1685-687 (= s 223E)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 17: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXV

AL-Abk Titel AusgabeAL Abbr Title EditionAbr de lrsquoAL Titre Edition

6 MA 1688-689 (= s 223F)7 MA 1689-691 (= s 223G)8 MA 1691-692 (= s 229C)9 MA 1693-694 (= s 229D)

11 = s 14212 = s 61A13 MA 1712-715 (= s 252A)14 MA 1716-717 (= s 223H)15 MA 1717-718 (= s 233I)16 MA 1718 (= s 223J)17 MA 1718-719 (= s 223K)18 +

s Mai 92 MA 1719332-333(= s 255A)

(19 MA 171919-22 cf s 256)20 = s 101

(21 RB 44 (1932) 204-205cf s 317)

c s Arrian Contra sermonem Arrianorum CCL 87A183-256 [329]liber unusSermo Arrianus = Serm Arrian[330]

s Caes eccl Sermo ad Caesariensis CSEL 53167-178 [331]ecclesiae plebem

s dom m De sermone domini in monte CCL 351-188 [332]libri duo

Simpl Ad Simplicianum libri duo CCL 447-91 [333]Epistula pp 3-4 edita = ep 37

sol Soliloquiorum libri duo CSEL 893-98 [9] [334]spec Speculum CSEL 123-285 [335]spir et litt De spiritu et littera ad CSEL 60155-229 [336]

Marcellinum liber unussymb cat De symbolo ad catechumenos CCL 46185-199 [337]trin De trinitate libri quindecim CCL 50(3-)25-380

50A381-535 [338]trin prol = ep 174lsaquoBreuiculusrsaquo (genuinus)(pp 3-23) = trin breu [339]

uera rel De uera religione liber unus CCL 32187-260 [340]uers mens Versus in mensa pelleGrino 122 [341]uers Nab Versus de s Nabore PLS 2356-357 [342]uid deo De uidendo deo liber unus CSEL 44274-331

(= ep 147)uirg De sancta uirginitate liber unus CSEL 41235-302 [343]un bapt De unico baptismo contra CSEL 533-34 [344]

Petilianum ad Constantinumliber unusPetiliani uerba = Petil A unbapt

util cred De utilitate credendi liber unus CSEL 2513-48 [345]util ieiun De utilitate ieiunii CCL 46231-241 [346]

[1] Erstellt auf der Grundlage von KH Chelius Verzeichnis derWerke Augustins AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII worauf fuumlrAbkuumlrzung und Nachweis der Titel generell verwiesen sei Dieausgewaumlhlten Ausgaben liegen als die derzeit maszliggebendenkritischen Editionen sowohl dem AL wie dem CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Handbuch 173-232 aber deren Stand lediglichvon Juli 2004) bzw dem CAG (augm) nach derzeitigem Stand(2010) zugrunde (Cf auch E DeKKersae Gaar Clauis pa-trum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) sowie (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Angegeben sind dazu jeweils die innerhalb einer augu-stinischen Schrift eine besondere Rolle spielenden nichtaugu-stinischen Texte und deren Zitationsweise (zB die Anfuumlhrungdes Gegners Fausti uerba = FaustA c Faust) Die Anmerkun-gen enthalten in den meisten Faumlllen auf die angegebenen Aus-gaben bezuumlgliche lsaquoCorrigendarsaquo und lsaquoErratarsaquo die im CAG be-reits beruumlcksichtigt und verbessert sind (wie auch Druckfehlerdaruumlber hinaus) andere Ausgaben und kritische Beitraumlge diedazu zu vergleichen sind oder auch Angaben von Quellen-sammlungen der nichtaugustinischen Texte oder Verweise DieAnmerkungen [a] - [d] beziehen sich auf die im AL vorgenom-mene Zitierweise der betreffenden Werke (cf ib 3VIII) ImCAG erscheinen um mehrfache Wiedergabe zu vermeiden dieganzzeilig eingeklammerten Texte nicht die durch Neufunde ineinem erweiterten Text vorgefunden worden sind was auszligerfuumlr ep 250A = ep 15 fuumlr mehrere s(ermones) zutrifft (cf [204])Die Abkuumlrzungen sind die des AL (3XXXIX-LVIII) wozunoch die folgenden kommen

Based on KH Cheliusrsquo lsaquoList of Augustinersquos Worksrsaquo AL 1(1986-1994) XXVI-XLII to which readers are referred for theabbreviations and full titles The selected editions form thebasis of the AL the CAG 2 (CD-ROM) (cf ib Manual 173-232but in the form of July 2004 only) and the CAG (augm) in itspresent form (2010) as they are currently regarded as the de-finitive critical editions (Cf also E DeKKersae Gaar Clauispatrum latinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDeKirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259 (-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungs-heft 1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 199945-49 (-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesias-tiques latins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg52007 207-271 (-316) and (D KroumlMerCG van leijenhorst)Thesaurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscrip-tionum ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28(-32)) Certain texts not by Augustine but by his adversaries areincluded with Augustinersquos writings where they are importantalong with their form of citation (eg reference to an adversaryFausti uerba = Faust A c Faust) In most cases the notes con-tain lsaquoCorrigendarsaquo and lsaquoErratarsaquo referring to the editions men-tioned which have already been taken into account and correctedin the CAG (and also printerrsquos errors over and above these)other editions and critical articles which can be compared withthem or also details of sources of non-Augustinian texts orother referencesThe symbols [a] ndash [d] refer to the citation of theworks in question used in the AL (cf ib 3IX)To avoid constantrepetition the texts entirely in brackets which are ones recentlydiscovered in more extended manuscript form do not appearin the CAG This applies to several s(ermones) as well as toep 250A = ep 15 (cf [204])The abbreviations are those of theAL (3XXXIX-LVIII) plus the following

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 18: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVI

Nomenclature eacutetablie sur la base de la lsaquoListe des ŒuvresdrsquoAugustinrsaquo AL 1 (1986-1994) XXVI-XLII dresseacutee par KHChelius agrave laquelle on se reacutefeacuterera drsquoordinaire pour les abreacutevia-tions et indications des titres Les eacuteditions choisies sont cellesqui sont consideacutereacutees actuellement comme les eacuteditions critiquesde reacutefeacuterence tant pour lrsquoAL que pour le CAG 2 (CD-ROM)(voir Manuel 173-232 mais en leur eacutetat drsquoalors du juillet 2004)et correacutelativement pour le CAG (augm) en son eacutetat actuel(2010) (Voir aussi E DeKKersae Gaar Clauis patrum la-tinorum Steenbrugis 31995 97-134 (-153) HJ FreDe Kirchen-schriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 198-259(-304)1049 id (dagger) Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft1999Compleacutements 1999 par r Gryson Freiburg 1999 45-49(-52) r Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiqueslatins de lrsquoantiquiteacute et du haut moyen acircge 1 Freiburg 52007 207-271 (-316) ainsi que (D KroumlMerCG van leijenhorst) The-saurus linguae latinae Index librorum scriptorum inscriptio-num ex quibus exempla afferuntur Lipsiae 21990 20-28 (-32))Sont aussi indiqueacutes reacuteguliegraverement les textes non augustiniensqui jouent un rocircle particulier dans tel eacutecrit drsquoAugustin ainsique la maniegravere de les citer (par ex la mention de lrsquoadversaireFausti uerba = FaustA c Faust) Les notes contiennent dans laplupart des cas les lsaquoCorrigendarsaquo et lsaquoErratarsaquo concernant les eacutedi-tions indiqueacutees ils sont repris et corrigeacutes dans le CAG (y com-pris les fautes drsquoimpression) Les notes signalent en outredrsquoautres eacuteditions ainsi que des articles de critique textuelle quisont agrave consulter agrave ce sujet ou encore les indications de recueilsdes textes non augustiniens ou drsquoautres reacutefeacuterences Les notes[a] ndash [d] se rapportent aux modes de citation des œuvresconcerneacutees utiliseacutes dans lrsquoAL (cf ib 3X) Dans le CAG poureacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris les frag-ments (dont toutes les lignes sont imprimeacutees entre parenthegraveses)qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dans un texteaugmenteacute crsquoest le cas outre lrsquoep 250A = ep 15 de nombreuxs(ermones) (cf [204]) Les abbreacuteviations sont celles de lrsquoAL(3XXXIX-LVIII) on y ajoute les suivantes

abulesz = p abulesz S Aurelii Augustini De Genesicontra Manicheos libri duo De octo quaestio-nibus ex ueteri testamento Diss Wien 1972

AevInter = Aevum inter utrumque Meacutelanges offerts agraveG Sanders SteenbrugisThe Hague 1991

anastasi = ranastasi Aurelii Augustini Psalmus contrapartem Donati Padova 1957

AugBible = Saint Augustin et la Bible Paris 1986balDassarri = M balDassarri Aurelio Agostino I principii

della dialettica Como 1985bastiaensen = aar bastiaensen Vita di Cipriano Vita di

Ambrogio Vita di Agostino Milano 21981bazant- = jl bazant-heGeMarK Aurelii Augustini

heGeMarK Liber ad Orosium contra Priscillianistas etOrigenistas Sermo aduersus Iudaeos Liber dehaeresibus ad Quoduultdeum DissWien 1969

Catal = Catalogus verborum quae in operibus sanctiAugustini inveniuntur 1-13 Eindhoven1976-1993

CiCCarese = Mp CiCCarese Il Contra aduersarium legis etprophetarum di Agostino AANLM 8253(1981) 283-425

CorGrat = Corona gratiarum Miscellanea E Dekkers oblata 1 Bruggersquos Gravenhage 1975

Cutino = M Cutino Licentii carmen ad AugustinumCatania 2000

Dolbeau = F Dolbeau Augustin et la preacutedication enPreacuted Afrique Recherches sur divers sermons authen-

tiques apocryphes ou anonymes Paris 2005Dolbeau = F Dolbeau Augustin drsquoHippone Vingt-six

Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Paris 1996etaix = r etaix Homeacuteliaires patristiques latins

Paris 1994

Eulog = Eulogia Meacutelanges offerts agrave AAR Basti-aensen SteenbrugisThe Hague 1991

FelDMann = e FelDMann Die laquoEpistula Fundamentiraquo dernordafrikanischen ManichaumlerAltenberge 1987

Forma fut = Forma futuri Studi in onore M Pelle-grino Torino 1975

FructCent = Fructus centesimus Meacutelanges offerts agrave GJMBartelink SteenbrugisDordrecht 1989

GioMini = r GioMini A Augustinus laquoDe rhetoricaraquoSLI 4 (1990) 7-82

Homo sp = Homo spiritalis Festgabe fuumlr L VerheijenWuumlrzburg 1987

Keil = h Keil Grammatici latini 5 Hildesheim 1961(Lipsiae 1868)

lesousKy = Ma lesousKy The De Dono Perseverantiaeof Saint Augustine Washington DC 1956

MCDonalD = MF MCDonalD Saint Augustinersquos De FideRerum Quae Non Videntur Washington DC1950

MeChlinsKy = l MeChlinsKy Der modus proferendi inAugustins sermones ad populum Paderbornet al 2004

Muumlller = h Muumlller Eine Psalmenpredigt uumlber dieAuferstehung Augustinus Enarrationes inPsalmum 65 (SAW 653) Wien 1997

orsquobrien = F orsquobrien Sancti Aurelii Augustini SermolaquoDe patientiaraquo Washington DC 1970

orsquoDonnell = jj orsquoDonnell Augustine Confessions 1-3Oxford 1992

pelleGrino = M pelleGrino Possidio Vita di S AgostinoAlba 1955

pieri = b pieri Aurelii Augustini Sermo CCCIITesto traduzione e commento Bologna 1998

pinborG = b Darrell jaCKsonj pinborG AugustineDe Dialectica DordrechtBoston Mass 1975

riese = a riese Anthologia latina 12 Amsterdam1964 (Lipsiae 21906)

Scrinium = Scrinium Berolinense Berlin 2000Berol

siMonetti = M siMonetti SantrsquoAgostino Lrsquoistruzione cri-stiana Milano 1994

sKutella = M sKutellah juerGensW sChaub SAureliAugustini Confessionum libri XIII Stutgardiae1996 (ib 21969)

stein = M stein Manichaica Latina 2 Manichaei epi-stula fundamenti Text Uumlbersetzung Erlaumlute-rungen Paderborn 2002

Studi Arnaldi = Studi sulle societagrave e le culture del Medioevoper Girolamo Arnaldi 1-2 (Firenze) 2002

verheijen = l verheijen La Regravegle de saint Augustin 1Paris 1967

Weber = CFWeber Aurelii Augustini Ars grammaticabreuiata Marburgi 1861

WolFsKeel = CW WolFsKeel De immortalitate animaevan Aurelius Augustinus bestaande uit eeninleiding gevolgt door een vertaling en eencommentaar Diss Utrecht 1973

zeGG = a zeGG S Aurelii Augustini De sermone do-mini in monte libri duo Diss Wien 1969

[2] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XXXVII REAug 35(1989) 304 CfW henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu einemAugustinus-LexikonA1 = Contra AcademicosWerksindexWien1974 (XXV) J DoiGnon REAug 27 (1981) 67-84 B loumlF-steDt Aevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 1 T Fuhrer Augu-stin Contra Academicos (vel De Academicis) Buumlcher 2 und 3BerlinNew York 1997 483-484484-48655-482 (lsaquoKommentarrsaquo)K sChlapbaCh id Buch 1 ib 2003 219219-22026-218 (lsaquoKom-mentarrsaquo)

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 19: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXVII

[3] Cf ib 252995-996 cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 202ThesAug A(1)XXXVII Cf FreDe 198 Gryson 1207 B ale-xanDerson Aug 48 (2008) 264

[4] Cf ib 668 F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 207-208ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4

[5] Ib 179-180 ThesAug A(1)XLVI Cf CiCCarese 307-390Cf J-B bouhot REAug 32 (1986) 287

[6] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII[7] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXVII Cf SLA Verz 216[8] Cf ib 739 Cf G De plinval REAug 11 (1965) 292[9] Cf SLA Verz 11216

[10] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf SLA Verz 4 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[11] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)LV-LVI REAug 35(1989) 307 Cf J DoiGnon BA 41 (1986) 48-128 id REAug 23(1977) 63-82 B loumlFsteDt Aevum 58 (1984) 57 SLA Verz 1

[12] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XXXIX[13] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)XXXVIII (pro lsaquo226rsaquo legendum

lsaquo266rsaquo) C WeiDMann SEAug 78 (2002) 301-316 Gryson 1207[14] Cf ThesAug A(1)XXXVIII Cf G MaDeC ba 111 (21991) 44-

230[15] Cf ib 601 ThesAug A(1)XXXVIII Cf B alexanDerson

ElAnt 53 (2000)[16] Cf Catal 7V-VI ThesAug A(1)XXXVIII-XXXIX REAug 35

(1989) 304-305 Cf F Chatillon rel 33 (1955) 75-76 MPJ van

Den hout Aug(L) 6 (1956) 848 JB bauer Scholia biblica etpatristica Graz 1972 243-244 (Hermes 93 (1965) 133-134) J Doi-Gnon Hommages agrave R Schilling Paris 1983 277-285 O GarCiacutea

De la Fuentev polentinos FranCo AMal 11 (1988) 39-71SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt 37 (1997) n jaCobyPhilologischer Kommentar zu Augustins De civitate Dei Buch IFrankfurt aM 2004 C GnilKa Hermes 132 (2004) 255-256id WSt 118 (2005) 139-157 G Ravenna ITriest 7 (2008) 117-129

[17] Ib 47V-XLV Cf GJP OrsquoDaly AL 1 (1986-1994) 976-977FreDe 200 Gryson 1210

[18] Cf Catal 6IV ThesAug A(1)XXXIX Cf sKutella 1-371orsquoDonnell 13-205 23 passim M siMonetti SantrsquoAgostinoConfessioni 1-5 Milano 1992-1997 16-110 26-136 36-156 46-160 56-142 B LoumlFsteDt so 56 (1981) 105-108 M siMonettiAug 33 (1993) 434-436 id Paideia cristiana Studi in onore diM Naldini Roma 1994 76-85 SLA Verz 3 DL Ross Hermes125 (1997) 252-253 SLA Verz 11 H traumlnKle Hermes 127(1999) 208-236 SLA Verz 15 b alexanDerson asslG 42(2003) id SEAug 85 (2003) 31-34 V Di Muro ib 395-413C GnilKa VigChr 59 (2005) 178-186 v loMiento Auctoresnostri 2 (2005) 115-128 E GalliCet QDFltC NS 6 (2007) 95-109 C GnilKa BzA 254 (2009) 99-103 id Hermes 137 (2009)386-388

[19] Cf ib 471-487719-726 r Gryson Litteacuterature arienne latine 1Deacutebat de Maximinus avec Augustin Louvain-la-Neuve 1980IX207-212 (laquoCorrections apporteacutees au texte des Mauristesraquo)rvanDer plaetsea sChinDlerAL 1 (1986-1994) 1210sq CfJT lienharD StPatr 36 (2001) 23-27

[20] Cf ThesAug A(1)XL[21] Ib 63-80 Cf FreDe 208 Gryson 1217 Cpl3 107[22] Cf ThesAug A(1)XXXIX Cf SLA Verz 2 F Dolbeau

RechAug 34 (2005) 162-170[23] G Folliet Aug(L) 51 (2001) 57-63[24] Cf ib 601 ib 53447 Cf SLA Verz 4 B alexanDerson ElAnt

53 (2000)[25] Cf CSEL 53276-278[26] Cf ib XXXXVII[27] Cf ThesAug A(1)XL Cf balDassarri 28-76[28] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 1314[29] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf ThesAug

A(1)LII[30] Cf ib XXXXVII

[31] Cf ib XLIII367-578 (lsaquoCommentorsaquo) F Dolbeau Sacris erudiri45 (2006) 196-197 M siMonetti Aug 35 (1995) 549-565Cf CCL 321-167 (cf ThesAug A(1)XL) CSEL 803-169WM Green REAug 8 (1962) 225-231 C sChaumlublin WSt 87(1974) 173-181 SLA Verz 2

[32] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[33] Cf CSEL 53277[34] Cf ib 252995[35] Cf ThesAug A(1)LI[36] Cf CSEL 53276-278[37] (21990) Cf Catal 2V 3IV 4IV ThesAug A(1)XLVII-LI

cf BA 57A (553-623 laquoNotes compleacutementairesraquo) p zahn Scri-nium Berol 234-245 SLA Verz 1617 REAug 35 (1989) 306-307 Cf JH baxter ALMA 23 (1953) 5-6 V bulhart rb 67(1957) 220-221 h silvestre RechThAM 31 (1964) 129-130F Capponi Latomus 42 (1983) 887-892 M siMonetti MeacutemorialJ Gribomont Roma 1988 521-533 A sChinDler al 2 (1996-2002) 248 n 17 D Weber AugStud 27 (1996) 47-58 slaVerz 311 C WeiDMann saW 655 (1998) sla verz 1314C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 H Muumlller WSt 115(2002) 293-314

[38] C WeiDMann SEAug 68 (2000) 233-243 id SAW 693 (2002)105-124 b alexanDerson Aug 44 (2004) 423-435 id ib 47(2007) 179-191

[39] Cf h MuumlllerWSt 115 (2002) 293-314 ead ib 116 (2003) 173-189 F anDrei Scriptorium 56 (2002) 316-320 B alexanDer-son Aug 47 (2007) 299-309

[40] Cf ib 102-135[41] Cf M siMonetti Aug 41 (2001) 93-98 F Gori ib 99-112

b alexanDerson ib 42 (2002) 187-204 jb bauer SAW 693(2002) 141-145 F Gori ib 125-140 a priMMer ib 147-192F Gori Aug 42 (2002) 315-346

[42] Cf b alexanDerson Aug 44 (2004) 145-153[43] Cf M Dulaey REAug 52 (2006) 487-488 B alexanDerson

Aug 47 (2007) 312-319 F Gori ib 48 (2008) 211-220[44] Cf ThesAug A(1)XL REAug 35 (1989) 305 Cf SLA Verz 5[45] Cf CCL 313-265 31A3-328 31B3-294 Cf CPL3 102[46] Cf SLA Verz 5[47] Cf SLA Verz 15[48] Cf ThesAug A(1)XL[49] Cf CCL 443-4 Cf A MutzenbeCher Sacris erudiri 18 (1967

68) 449[50] Cf SLA Verz 14[51] Cf A vaCCari Scritti di erudizione e di filologia 2 Roma 1958

211-218 SLA Verz 5[52] Cf ThesAug A(1)XL Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisse-

ling met Nectarius Amsterdam 1956[53] Cf ThesAug A(1)XL Cf SLA Verz 5[54] Cf ThesAug A(1)XL Cf JH KoopMans Augustinusrsquo brief-

wisseling met Dioscorus Amsterdam 1949 SLA Verz 12[55] Cf SLA Verz 14[56] Cf ib 53185-187188-189189-190 Gest conl Carth 116 (CCL

149A pp 63-66)[57] Cf Gest conl Carth 118 (CCL 149A pp 67-71)[58] Cf J vallejo Emerita 15 (1947) 149-154 A-M la bonnar-

Diegravere REAug 15 (1969) 63-65 SLA Verz 5[59] Cf retr 240[60] Cf ib 42105-106[61] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160-161[62] Cf Primas in apoc 5 (CCL 9278-81 (cf ib pp 80417-418))[63] Cf CCL 5025-26[64] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[65] = laquoDe fine saeculiraquo (cf ciu 205)[66] Cf ib 42209-210[67] Cf D Weber WSt 105 (1992) 155-172[68] Cf SLA Verz 16[69] Cf verheijen 105-107[70] Cf CCl 64104-106

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 20: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXVIII

[71] Cf CCl 46276-277[72] Cf CCl 46280-281 sla verz 6[73] Cf Possid uita Aug 303-51 (pp 160-188 pelleGrino 212-234

bastiaensen)[74] Cf SLA Verz 6[75] Cf ib 2913-18[76] Cf ib 2918-24[77] Cf CSEL 34189-96 Cf AK ClarKe stPatr 8 (TU 93) (1966)

171-175 D shanzer REAug 37 (1991) 110-143[78] Cf ib 2939-42[79] Cf ib 2942-52[80] Cf ib 55237-238[81] Cf ib 55234-236[82] Cf ib 55242-246[83] Cf ib 55367-393[84] Cf ib 55396-397 Cf ib 562302[85] Cf Gest conl Carth 3216220 (CCL 149A pp 232-233233-234)[86] Cf ib 52485-487[87] Cf H huisMan Augustinusrsquo briefwisseling met Nectarius Am-

sterdam 1956[88] Cf ib 29379-387[89] Cf JH KoopMans Augustinusrsquo briefwisseling met Dioscorus

Amsterdam 1949[90] Cf J aMenGual i batle Els oriacutegens del cristianisme a les

Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepoca musulmana 2Palma de Mallorca 1992 68-78

[91] Cf ib 29404-423[92] Cf ib 56291-292[93] Cf Possid uita Aug 203-5 (pp 116 pelleGrino 182-184

bastiaensen)[94] = hil Syracusanus[95] Cf ib 56142-145[96] Cf ib 42102-103[97] Cf ib 56261-263[98] Cf ib 35192-96[99] Cf ib 56290-291

[100] Cf ib 56292-294[101] Cf CCL 60489-491[102] Cf CCL 60491-492[103] = Hil Gallus[104] Cf Ml ColKer RechThPhM 67 (2000) 195-217 F Dolbeau

REAug 47 (2001) 431-432[105] Cf BA 46B (1987) 42-52 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 44-46 C sChaumlublin ib 356359 sla Verz 6[106] Cf BA 46B (1987) 54-58 CCL 50III-IV Cf SLA Verz 6[107] Cf BA 46B (1987) 60-92 Cf R braun Lettres 33-35 A PriM-

Mer ib 46-57 C sChaumlublin ib 355-359 SLA Verz 6[108] Cf BA 46B (1987) 94-106 Cf A Gabillon Lettres 39 A priM-

Mer ib 57-58 SLA Verz 6[109] Cf BA 46B (1987) 108-116 Cf A priMMer Lettres 58-59

C SChaumlublin ib 355[110] Cf BA 46B (1987) 118-124 Cf A priMMer Lettres 59

C sChaumlublin ib 357-359 SLA Verz 6[111] Cf BA 46B (1987) 126-144 Cf A priMMer Lettres 60

C sChaumlublin ib 356-357359361-362 SLA Verz 6[112] Cf BA 46B (1987) 146-150 Cf R braun Lettres 34 a priM-

Mer ib 60-61 SLA Verz 6[113] Cf BA 46B (1987) 152-156 Cf SLA Verz 617[114] Cf BA 46B (1987) 158-164 Cf A priMMer Lettres 61-64

SLA Verz 6[115] Cf BA 46B (1987) 166-182 Cf R braun Lettres 34 E Dutoit

ib 37 A Gabillon ib 39-40 A priMMer ib 64-66 C sChaumlub-lin ib 359-363 SLA Verz 616

[116] Cf BA 46 B (1987) 256-260 Cf R braun Lettres 35[117] Cf BA 46B (1987) 262 Cf C SChaumlublin Lettres 359-360[118] Cf BA 46B (1987) 264-268 Cf A Gabillon Lettres 40-41

A priMMer ib 70-71 C sChaumlublin ib 359-360 SLA Verz 7[119] Cf BA 46B (1987) 270-274 Cf A priMMer Lettres 71-72

SLA Verz 7[120] Cf BA 46B (1987) 276-278

[121] Cf BA 46B (1987) 280-284 Cf A PriMMer Lettres 72-73C sChaumlublin ib 360 SLA Verz 7

[122] Cf BA 46B (1987) 286-290 Cf CSEL 562312[123] Cf BA 46B (1987) 292-342 Cf E Dutoit Lettres 37-38

A PriMMer ib 73 C SChaumlublin ib 359-360362-363 SLAVerz 7

[124] Cf BA 46B (1987) 344[125] Cf BA 46B (1987) 346-364 Cf A priMMer Lettres 73-74

C SChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[126] Cf BA 46B (1987) 366-368 Cf SLA Verz 7[127] Cf BA 46B (1987) 370-380 Cf A priMMer Lettres 75-77

SLA Verz 7[128] Cf BA 46B (1987) 382-386 Cf A Gabillon Lettres 41 SLA

Verz 7[129] Cf BA 46B (1987) 388 Cf SLA Verz 7[130] Cf BA 46B (1987) 390-392 Cf C sChaumlublin Lettres 359362-363[131] Cf BA 46B (1987) 402-412 Cf A priMMer Lettres 79

C sChaumlublin ib 356-357363 SLA Verz 7[132] Cf BA 46B (1987) 414-416 Cf R braun Lettres 35 C sChaumlub-

lin ib 363 SLA Verz 7[133] Cf BA 46B (1987) 184-228 JaMenGual i batle Els oriacutegens del

cristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 184-228 Cf R braunLettres 34-35 A priMMer ib 66-68 SLA Verz 67

[134] Cf BA 46B (1987) 230-254 JaMenGual i batle Els oriacutegens delcristianisme a les Balears e il seu desenvolupament fins a lrsquoegravepocamusulmana 2 Palma de Mallorca 1992 230-354 CfA priMMerLettres 68-70 SLA Verz 7

[135] Cf BA 46B (1987) 264-266[136] Cf BA 46B (1987) 394-400 Cf E Dutoit Lettres 38 A Gabil-

lon ib 41-42 a priMMer ib 77-79 C sChaumlublin ib 360-361P nautin reaug 36 (1990) 298-299 SLA Verz 7 CSEL562312

[137] Cf ThesAug A(1)LVII-LXV (laquoDivergences PL ndash CC Lrsquoeacuteditionde WJ Mountain (agrave paraicirctre dans le CC 37)raquo) CLCLT cf BA 76(2008) 62-430 (435-516 laquoNotes compleacutementairesraquo) A pirasVigChr 50 (1996) 266-273

[138] Cf ib 252996 ThesAug A(1)XLI Cf F Dolbeau Sacriserudiri 45 (2006) 264-265 SLA Verz 15

[139] Cf SLA Verz 416 B alexanDerson ElAnt 53 (2000) 2-6[140] Cf CSEL 53276[141] Cf ib 739 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[142] Cf CCL 88336-340396-398405 (Index)[143] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 237-239 F Dolbeau Sacris

erudiri 45 (2006) 203 SLA Verz 2[144] Cf ThesAug A(1)LVI WSt Beih 10 (1988) 25[145] Cf ib XXVII-XXIX Cf J rousselet REAug 18 (1972) 239-

246 SLA Verz 11[146] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208[147] Cf J rousselet REAug 18 (1972) 233-236 SLA Verz 2[148] Cf ib 252996-997 (37411 pro lsaquopraedicabantrsaquo legendum lsaquoprae-

dicabuntrsaquo) ThesAug A(1)XL-XLI Cf J haMMerstaeDt al 2(1996-2002) 149 n 51 SLA Verz 31115 M puelMa MH 58(2001) 176 B alexanDerson Aug 48 (2008) 265-279

[149] Cf ib 997 B alexanDerson Aug 48 (2008) 279-280[150] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)XLI A sChinDler al 2

(1996-2002) 1315 n 19[151] Cf MCDonalD 80-114[152] Cf SLA Verz 14 cf CFMSL 214-44 (cf et 15-45 (laquoTraduc-

tionraquo) ac 49-71 (laquoNotes compleacutementaires et Bibliographiesselectivesraquo)) B alexanDerson Aug 48 (2008) 259-264

[153] Cf ib 447 ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 5 B alexanDer-son ElAnt 53 (2000)

[154] Cf CSEL 53276-277[155] Cf ib XXXI (11825 corrigendum laquo diuersitatem gratiarum

quam raquo) ThesAug A(1)XLI Cf G De plinval reAug 11(1965) 291-292 SLA Verz 5

[156] Cf ib XXII ThesAug A(1)XLI Cf SLA Verz 4 jh taylorSpeculum 25 (1950) 87-93 B alexanDerson Sacris erudiri 41(2002) 113-135 C sChubert WSt 117 (2004) 201-208

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 21: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXIX

[157] Cf MM GorMan REAug 26 (1980) 89-90 CSEL 281436-456Cf MM GorMan lc 99-101 FreDe 210 Gryson 1220

[158] Cf ib XXII F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 198-199Cf MM GorMan RechAug 20 (1985) 73-7575-83 SLA Verz 2

[159] Cf abulesz 3-114 Cf PA Holson LCM 15 (1990) 36-37D Weber WSt 111 (1998) 211-230 MM GorMan REAug 47(2001) 303-311 r jaKobi Aug 44 (2004) 437-442

[160] Cf ib 31 Cf Keil 494-496[161] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLI[162] Cf ThesAug A(1)XLI Cf bazant-heGeMarK 75-177 F Dol-

beau Sacris erudiri 45 (2006) 197-198 F Marx Csel 38xivsla verz 5 B alexanDerson Aug 48 (2008) 300-304

[163] Cf FreDe 211 Gryson 1220-221 CPL3 127[164] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200 Cf j-p bouhot

REAug 33 (1987) 332-333 SLA Verz 1 WolFsKeel passim(lsaquocommentaarrsaquo)

[165] Cf Catal 14-5 ThesAug A(1)XLI-XLV REAug 35 (1989) 30539 (1993) 485 Cf M-F BerrouarD BA 71 (21993) 126-832 72(1977) 70-712 73A (1988) 116-454 73B (1989) 10-396 74A(1993) 56-396 74B (1998) 68-432 MPJ van Den hout Aug(L)5 (1955) 296-308 E Des plaCes Biblica 37 (1956) 367-368G Folliet reAug 5 (1959) 153-155 P neMesheGy ib 34 (1988)78-79 SLA Verz 1216 B alexanDerson ElAnt 51 (1999)

[166] Cf bazant-heGeMarK 24-63[167] Cf ThesAug A(1)XLV D Weber SAW 693 (2002) 197-199

SLA Verz 16[168] Cf CCL 88340-396406-411 (Index)[169] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAug

A(1)XLV Cf SLA Verz 51417 D Weber SAW 693 (2002)196-197199-209 B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[170] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 195-196 Cf ThesAugA(1)XLV B alexanDerson WSt 121 (2008) 285-298

[171] Cf CCL 88335336-398411 (Index)[172] Cf CCL 29211-321 (cf REAug 17 (1971) 331 ThesAug A(1)

XLVI REAug 35 (1989) 305-306) G MaDeC BA 6 (31976)190-528 WM Green RPh 28 (1954) 21-29 M PontiFex aCW22 (1955) 231-283 M pelleGrino rFiC 36 (1958) 186-188 pGWalsh jthS 23 (1972) 254-255 G MaDeC reAug 20 (1974)82-87 SLA Verz 1 B alexanDerson Aug 48 (2008) 287-295

[173] Cf ib 601 B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[174] Cf CSEL 53276-277[175] Cf Catal 9VIII ThesAug A(1)XLVI CWeiDMann REAug 53

(2007) 136-138[176] Cf REAug 17 (1971) 330 ThesAug A(1)XLVI REAug 35

(1989) 306 Cf CSEL 7713-55 G MaDeC ba 6 (31976) 42-152a Mura S Agostino Il Maestro Roma 1965 2326-134t Fuhrer AOW 11 (2002) 106-107112-194

[177] Cf ib 693-701727-732 Cf ThesAug A(1)XLVI Cf JT lien-harD StPatr 36 (2001) 23-27

[178] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 205-206 Cf ThesAugA(1)XLVI

[179] Cf ib XXXXVII ib 42XXXI ThesAug A(1)XXXIX[180] Cf JB bauer aaW 127 (1990) 51-52 Cf SLA Verz 13

B alexanDerson Aug 48 (2008) 298-300[181] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 200-201 Cf ThesAug

A(1)XLVII Cf G Folliet Aug(L) 45 (1995) 12-13 SLA Verz15 F hentsChel PhB 539 (2002) (X)2-6466-174

[182] Cf ib 119-123[183] Cf ib 997 ThesAug A(1)XXXVIII B alexanDerson Aug 48

(2008) 280[184] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 1516[185] Cf ib XXXI ThesAug A(1)XLVII Cf SLA Verz 516[186] Cf CCL 88335340-396405-406 (Index)[187] Cf ib Praefatio 22 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zu

einem Augustinus-Lexikon A3 = De ordine Werksindex Wien1973 XVI Cf CCL 2989-137 (cf REAug 17 (1971) 330ThesAug A(1)XLVII REAug 35 (1989) 306) B loumlFsteDtAevum 58 (1984) 57-58 SLA Verz 12 Cf J DoiGnon ba 42(1997) 67-328

[188] Cf ThesAug A(1)XLVII Cf orsquobrien 71-119 F DolbeauRechAug 34 (2005) 170-175

[189] Cf ib 739 ThesAug A(1)XLVII SLA Verz 17[190] Cf ib XXXI ThesAug A(1) XLVII SLA Verz 16[191] Cf lesousKy 104-216 SLA Verz 15[192] Cf bazant-heGeMarK 1-21[193] Cf ib 97-98 Cf JH baxter Sacris erudiri 4 (1952) 18-26

W bulst Hymni latini antiquissimi LXXV psalmi III Heidel-berg 1956 197-198 D norberG siFC 2728 (1956) 315-317

[194] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 204-205 Cf Catal 9VIIIThesAug A(1)LI-LII Cf SLA Verz 516

[195] Cf ThesAug A(1)LI REAug 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 3C WeiDMann REAug 53 (2007) 120-122136-138

[196] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 208-209[197] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 209-210 Cf Catal 9VIII

ThesAug A(1)LII Cf abulesz 117-125 R jaKobi Aug 48(2008) 205-210

[198] Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3 (596-)597[199] Cf ThesAug A(1)LIII Cf FreDe 220 Gryson 1230 Cpl3

(596-)597[200] F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 193-195 Cf ThesAug

A(1)LIII Cf MutzenbeCher REAug 30 (1984) 61-62 SLAVerz 5

[201] sc retr spec praed sanct + perseu haer c Max (+ conl Max)c Iul imp CfA MutzenbeCher REAug 30 (1984) 60-83

[202] Cf ib 281XXII Cf SLA Verz 312 B alexanDerson Aug 48(2008) 280-286

[203] CSEL 252893-901 B alexanDerson Aug 48 (2008) 280-286[204] Die Aufzaumlhlung der einzelnen Sermones folgt in der Reihen-

folge und Zaumlhlung P-P verbraKen Etudes critiques sur les Ser-mons authentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comi-tis 1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetiquedes Sermons de saint Augustin AevInter 483-490 (mit neuenTexten) Cf auch HR Drobner Augustinus von Hippo Sermo-nes ad populum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash In-dices LeidenBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46(2000) 326-330) ndash Fuumlr die von F Dolbeau 1990 in der Hand-schrift Mainz Stadtbibliothek I 9 (1470) neu gefundenen Ser-mones cf id Les sermons de saint Augustin deacutecouverts agraveMayence Un premier bilan Dolbeau Preacuted (3)-(21) beson-ders (18)-(21) und (609)-(611) In den angegebenen Ausgabensind die neuen Sermones vorlaumlufig noch nach der Anordnungder Handschrift selbst (lsaquoMayence 5rsaquo usw) benannt Be-zeichnung nach ihrem Entdecker und dessen Numerierung beiG MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391(cf auch FreDe 247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six(s unten) 643-644) (Ausgabe in einem Band der fruumlher einzelnedierten 26 Sermones mit fruumlherer und neuer Paginierung so-wie mit lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHipponeVingt-sixsermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(hinzugekommen s Dolbeau 28-30 die nicht aus Mainz stam-men) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons Mise agravejour bibliographique 1996-2000 Paris 2001 cf id Les Sermonsaugustiniens de Mayence bilan des travaux et mise agrave jourbibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted (587)-(606)h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 145-150) Cf auch F Dolbeau laquoSeminatoruerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) und (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash Ausgeschlossen als unecht (nach verbraKen) sind die s44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384 385 387388 391 394 und der erste Paragraph von 370 sowie auchs Caillau 260 (= s 236A) dessen augustinischer Umfang un-sicher und dessen Text stark verderbt ist (FreDe 235281287Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Fuumlrdie von i sChiller D Weber C WeiDMann 2007 in der Hand-

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 22: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXX

schrift der Sammlung lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo der Universi-taumlts- und Forschungsbibliothek ErfurtGotha Dep Erf CA 12deg11 (12 Jh) sechs neu gefundenen Sermones cf i sChillerDWeberCWeiDMann Sechs neue AugustinuspredigtenTeil 1mit Edition dreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229einleitende Aufstellung mit der Bezeichnung als s Erfurt (1-6)und der Einordnung in die Zaumlhlung der Mauriner) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zum Thema Almosenib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die neuen Erfurter Augu-stinuspredigten J pilvouseKF roumlMer (Hrsg) Die Bibliothekdes Amplonius Rating de Berka und ihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 zur handschriftlichen Grundlage cfI sChiller Uumlberlieferung 102252-254 cf auch D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Im CAG erscheinen ummehrfache Wiedergabe zu vermeiden die ganzzeilig einge-klammerten Texte nicht die durch Neufunde in einem erwei-terten Text vorgefunden worden sind was auszliger durch anderebesonders durch s(ermones) Dolbeau geschehen ist (zB be-sonders Fragmente natuumlrlich sind s Fransen 1 (= s frg Verbr 4)(= s 28A) in s Dolbeau 92 (= s 28A) oder s 282 in s Er-furt 1 (= s 282 auct) enthalten oder s frg Verbr 15-2021-23(= s 1971-6 198A1-3) aus s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) exzerpiert)

The list of the individual sermons follows the order and num-bering of p-p verbraKen Etudes critiques sur les Sermonsauthentiques de saint Augustin SteenbrugisHagae Comitis1976 (43-)53-196 cf id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique desSermons de saint Augustin AevInter 483-490 (with new texts)Cf also HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones ad po-pulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash Indices Lei-denBostonKoumlln 2000 (cf F Dolbeau REAug 46 (2000) 326-330) ndash For the sermons discovered by F Dolbeau in 1990 in theMainz manuscript Stadtbibliothek I 9 (1470) cf id Les sermonsde saint Augustin deacutecouverts agrave Mayence Un premier bilanDolbeau Preacuted (3)-(21) especially (18)-(21) and (609)-(611)In the editions mentioned the new sermons are for the timebeing still named in the order given in the manuscript itself(lsaquoMayence 5rsaquo etc) Description and number according to thefinder in G MaDeC Les Sermons Dolbeau REAug 38 (1992)389-391 (cf also FreDe 247-250 Gryson 1257-262 DolbeauVingt-six (see below) 643-644) (Edition in one volume of the26 sermons which were formerly edited singly with the old andnew pagination and lsaquoAddenda et corrigendarsaquo AugustindrsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agraveMayence eacutediteacutes et commenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cfid Addenda et Corrigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606)) (without s Dolbeau 28-30 which do notcome from Mainz) (cf id Augustin drsquoHippone Vingt-six ser-mons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris 2001cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan des travauxet mise agrave jour bibliographique (1996-2005) Dolbeau Preacuted(587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo Predigten AugustinsVIEG Beih 59 (2003) 145-150) Cf also F Dolbeau laquoSemina-tor uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de sermons drsquoAugustinDolbeau Preacuted (71)-(87) and (614)-(615) id Die in Mainzwiederentdeckten Predigten Augustins VIEG Beih 59 (2003)1-19 ndash S 44 333 340 364 365 366 368 371 372 382 383 384385 387 388 391 394 and the first paragraph of s 370 havebeen excluded as inauthentic (according to verbraKen) as hass Caillau 260 (= s 236A) where the extent to which it is Augus-tinian is uncertain and the text extremely corrupt (FreDe

235281287 Gryson 1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash For the six sermons discovered in 2007 by i sChillerDWeber and CWeiDMann in the lsaquoBibliotheca Amplonianarsaquo ofthe Erfurt University Library (MS Dep Erf CA 12deg 11 12thcent) see i sChillerD WeberC WeiDMann Sechs neueAugustinuspredigten Teil 1 mit Edition dreier Sermones WSt121 (2008) 227-284 (ib 229 for a summary table listing the texts

as s Erfurt (1-6) and assigning numbers in the Maurist reckon-ing) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermones zumThema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Dieneuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka und ihreverborgenen Schaumltze Wuumlrzburg 2010 37-66 for the manuscriptsee I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 see also D WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augustinus 54(2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash To avoid constant repeti-tion the texts entirely in brackets which are ones recently dis-covered in more extended manuscript form do not appear inthe CAG This has happened particularly as a result ofs(ermones) Dolbeau apart from others (eg fragments areof course affected thus s Dolbeau 92 (= s 28A) includess Fransen 1 (= s frg Verbr 4) (= s 28A) s Dolbeau 2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) contains s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) or s Erfurt 1 (= s 282auct) contains s 282)

La liste et la numeacuterotation des sermons sont celles de P-P ver-braKen Etudes critiques sur les Sermons authentiques de saintAugustin SteenbrugisHagae Comitis 1976 (43-)53-196 voiraussi id Mise agrave jour du Fichier signaleacutetique des Sermons desaint Augustin AevInter 483-490 (avec de nouveaux textes)Voir aussi HR Drobner Augustinus von Hippo Sermones adpopulum Uumlberlieferung und Bestand Bibliographie ndash IndicesLeidenBostonKoumlln 2000 (voir F Dolbeau REAug 46 (2000)326-330) ndash Pour les sermons nouvellement deacutecouverts parF Dolbeau (1990) dans le manuscrit de Mayence Stadtbiblio-thek I 9 (1470) voir id Les sermons de saint Augustin deacutecou-verts agrave Mayence Dolbeau Preacuted (3)-(21) particuliegraverement(18)-(21) et (609)-(611) Dans les eacuteditions indiqueacutees ces nou-veaux sermons sont encore couramment deacutesigneacutes suivant leurordre dans le manuscrit (lsaquoMayence 5rsaquo etc) Deacutesignation et nu-meacuterotation sous le nom du deacutecouvreur par G MaDeC Les Ser-mons Dolbeau REAug 38 (1992) 389-391 (voir aussi FreDe

247-250 Gryson 1257-262 Dolbeau Vingt-six (ci-dessous)643-644) (Edition en un volume des 26 sermons auparavant pu-blieacutes seacutepareacutement avec paginations ancienne et nouvelle ainsique des lsaquoAddenda et corrigendarsaquo Augustin drsquoHippone Vingt-six sermons au peuple drsquoAfrique Retrouveacutes agrave Mayence eacutediteacutes etcommenteacutes par F Dolbeau Paris 1996 cf id Addenda et Cor-rigenda agrave Augustin Vingt-six sermons Dolbeau Preacuted (606))(ne sont pas repris les s Dolbeau 28-30 qui ne proviennent pasdu manuscrit de Mayence) (voir id Augustin drsquoHipponeVingt-six sermons Mise agrave jour bibliographique 1996-2000 Paris2001 cf id Les Sermons augustiniens de Mayence bilan destravaux et mise agrave jour bibliographique (1996-2005) DolbeauPreacuted (587)-(606) h Marti Liste der lsaquoMainzerrsaquo PredigtenAugustins VIEG Beih 59 (2003) 145-150) Voir aussi F Dol-beau laquoSeminator uerborumraquo Reacuteflexions drsquoun eacutediteur de ser-mons drsquoAugustin Dolbeau Preacuted (71)-(87) et (614)-(615) idDie in Mainz wiederentdeckten Predigten Augustins VIEGBeih 59 (2003) 1-19 ndash Sont exclus comme inauthentiques (sui-vant verbraKen) les s 44 333 340 364 365 366 368 371 372382 383 384 385 387 388 391 394 et le premier paragraphe dus 370 ainsi que le s Caillau 260 (= s 236A) dont lrsquoeacutetendue dece qui est authentiquement augustinien est incertaine et dont letexte est fortement corrumpu (FreDe 235281287 Gryson

1245-246293298 ThesAug A(1)XIXXXIX) ndash Pour les sixnouveaux sermons trouveacutes en 2007 par i sChiller D Weber

et C WeiDMann dans un manuscrit de la collection lsaquoAmplo-nianarsaquo drsquoErfurtGotha Universitaumlts- und ForschungsbibliothekDep Erf CA 12deg 11 (XIIe s) cf i sChillerDWeberCWeiD-Mann Sechs neue Augustinuspredigten Teil 1 mit Editiondreier Sermones WSt 121 (2008) 227-284 (ib 229 en introduc-tion preacutesentation des textes sous leur appellation de s Erfurt(1-6) et sous des numeacuteros intercaleacutes dans le classement desMauristes) eadeadid Teil 2 mit Edition dreier Sermoneszum Thema Almosen ib 122 (2009) 171-213 eadeadid Die

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 23: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustinXXXI

neuen Erfurter Augustinuspredigten J pilvouseKF roumlMer

(Hrsg) Die Bibliothek des Amplonius Rating de Berka undihre verborgenen SchaumltzeWuumlrzburg 2010 37-66 pour le manus-crit voir I sChiller Uumlberlieferung 102252-254 voir aussiD WeberC WeiDMann WHB 49 (2007) 30-39 J antildeoz Augus-tinus 54 (2009) 13-32 id ib 55 (2010) 9-29 ndash Dans le CAGpour eacuteviter de nombreuses reacutepeacutetitions ne sont pas repris lesfragments qui par de nouvelles deacutecouvertes se retrouvent dansun contexte eacutelargi ce qui est le cas entre autres de plusieurss(ermones) Dolbeau (par ex le fragment s Fransen 1 (= s frgVerbr 4) (= s 28A) = s Dolbeau 92 (= s 28A) ou les s frgVerbr 15-2021-23 (= s 1971-6 198A1-3) tireacutes du s Dolbeau2630-35601544-45532149-505349 (= s 198 auct) ou s 282en s Erfurt 1 (= s 282 auct))

[205] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII[206] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIII Cf SLA Verz 14[207] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

Cf SLA Verz 81617[208] Cf REAug 10 (1964) 194 35 (1989) 307 Cf SLA Verz 8[209] Cf REAug 10 (1964) 194 Catal 8III ThesAug A(1)LIII

REAug 35 (1989) 307 MeChlinsKy 2529386730396970-71AAR bastiaensen Gnomon 78 (2006) 609-610 G partoensVigChr 60 (2006) 464-469

[210] Cf Catal 8III[211] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV[212] Cf ib 523-525 CEC 19 (2004) 430-447388-390[213] Cf SLA Verz 815[214] Cf REAug 35 (1989) 307[215] Cf Catal 8III ThesAug A(1)LIV Cf SLA Verz 811[216] Cf Catal 8IV ThesAug A(1)LIV[217] Cf Catal 8IV Cf SLA Verz 8[218] Cf ThesAug A(1)LV cf G partoens RechAug 35 (2007) 189-

237[219] Cf RB 74 (1964) 15-35 AB 100 (1982) 265-269[220] Cf ib 489-496 Cf IPM 45 (2006) 145-171255257-259 G par-

toens RechAug 35 (2007) 189-237[221] Cf ib 497-499 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[222] Cf ib 500-502 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[223] Cf ib 503-507 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[224] Cf ib 508-515 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[225] Cf ib 516-520 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[226] Cf ib 521-522 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[227] Cf ib 523-525 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[228] Cf ib 255-256 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[229] Cf ThesAug A(1)LV Cf P-I Fransen rb 104 (1994) 87[230] Cf Dolbeau Vingt-six 114-115[231] Cf sla verz 11[232] Cf reaug 30 (1984) 327 35 (1989) 307[233] Cf W huumlbner WSt 120 (2007) 247-258[234] laquoDe arbore ficulnea auditeraquo Cf D De bruyne RB 43 (1931)

247-248[235] Cf V bulhart rb 61 (1951) 260[236] Cf ib 256264-266 G partoens RechAug 35 (2007) 189-237[237] Cf SLA Verz 13[238] Cf G partoens SEAug 90 (2004) 673-691 id RechAug 35

(2007) 189-237[239] Cf SLA Verz 15[240] Cf SLA Verz 15[241] Cf G partoens ZAC 13 (2009) 494-512[242] Cf SLA Verz 17[243] Cf ThesAug A(1)LV REAug 35 (1989) 307[244] Cf bM peebles CorGrat 343-350[245] Cf r etaix RechAug 26 (1992) 145[246] Cf Dolbeau Vingt-six 346-347634[247] Cf REAug 35 (1989) 299 n 4[248] Cf MeChlinsKy 167-168210 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610 G partoens VigChr 60 (2006) 464-469[249] Cf MeChlinsKy 98117104 AAR bastiaensen Gnomon 78

(2006) 610-611 G partoensVigChr 60 (2006) 464-468468-469

[250] Cf Dolbeau Preacuted (337)-(354) id REAug 51 (2005) 380BD shaW PampP 139 (1993) 3-45 K steinhauser StPatr 33(1997) 244-249 j DivjaKW WisChMeyer WSt 114 (2001) 613-627 C WeiDMann ib 121 (2008) 253 n 53

[251] Cf Dolbeau Vingt-six 189-191624-626[252] Cf WH sheWrinG rb 44 (1932) 264[253] Cf SLA Verz 11[254] Cf pieri 46-80 H Muumlller Gnomon 75 (2003) 170-171[255] Cf SLA Verz 13[256] Cf i sChillerDWeberCWeiDMannWSt 121 (2008) 229240[257] Cf I van WinDen VigChr 56 (2002) 165-166[258] Cf Dolbeau Vingt-six 222-224624[259] Cf F Dolbeau REAug 41 (1995) 28 n 43[260] Cf Dolbeau Vingt-six 527-531[261] Cf SLA Verz 15[262] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 160[263] Cf F Dolbeau RechAug 34 (2005) 176-190[264] Cf SLA Verz 15[265] Cf O Hiltbrunner Latina Graeca Bern 1958 138[266] Cf M Marin VetChr 22 (1985) 324-325[267] Cf [206] (s 3701)[268] Cf Dolbeau Vingt-six 580-582641[269] = s 3761[270] = s 3762-4[271] Cf SLA Verz (13)15[272] S 3921 = s frg Verbr 11 (= s 162B)[273] Cf ib 86-8789-91 Cf E rebillarD ib 66-68[274] Cf Dolbeau Vingt-six 422-424637[275] Cf Dolbeau Vingt-six 243627[276] Correctum pro 3136[277] Cf SLA Verz 15[278] Cf ib 633 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 115 n 6 ead

ib 122 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284[279] Cf ib 525 n 2 639[280] Cf ib 639 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[281] Cf ib 637-638 Cf H Muumlller AugPreacuted 120[282] Cf ib 638 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283[283] Cf ib 618[284] Cf ib 618-619 Cf H Muumlller(a priMMer) AugPreacuted 120-121[285] Cf ib 619-620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115 ead(A priMMer)

ib 118-119 h traumlnKle SAW 693 (2002) 89-104[286] Cf ib 620 Cf H Muumlller AugPreacuted 115-116117119 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282[287] Cf ib 621 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 283

H Muumlller WSt 112 (1999) 146-147147-149[288] Cf ib 621-622 Cf H Muumlller AugPreacuted 119[289] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 121 B loumlFsteDt Sacris

erudiri 38 (19981999) 282[290] Cf ib 624-626[291] Cf ib 622 Cf H Muumlller AugPreacuted 116120121[292] Cf ib 623 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281283[293] Cf ib 626 Cf H Muumlller AugPreacuted 117-118123-124 B loumlF-

steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 281 H Muumlller WSt 112(1999) 150

[294] Cf H Muumlller AugPreacuted 121-122123 B loumlFsteDt Sacris eru-diri 38 (19981999) 281282283 H Muumlller WSt 112 (1999)149-150

[295] Cf ib 631-632 Cf H Muumlller AugPreacuted 120125-127 B loumlF-steDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-284

[296] Cf ib 640 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 144-146

[297] Cf ib 641 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282284H Muumlller WSt 112 (1999) 150-151

[298] Cf ib 270628 Cf H Muumlller AugPreacuted 116-117 B loumlFsteDtSacris erudiri 38 (19981999) 282283

[299] Cf ib 270-271628-629 Cf H Muumlller AugPreacuted 117124-125ead(A priMMer) ib 122 B LoumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282283

[300] Cf ib 635-636 Cf SLA Verz 12 B loumlFsteDt Sacris erudiri 38(19981999) 284

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 24: Augustinus Lex Ikon

Augustins Werke Augustinersquos Works Œuvres drsquoAugustin XXXII

[301] Cf ib 632 Cf B loumlFsteDt Sacris erudiri 38 (19981999) 282-283[302] Cf ib (163)-(168)(183)-(187)(189)-(192)(194)-(197)(198)-

(200) F Dolbeau REAug 40 (1994) 290-298279-284299-303id ib 49 (2003) 289285-288290-293

[303] Cf ib (220)-(222)(228)-(229)(207) F Dolbeau REAug 41(1995) 281-288268276-277 id ib 25

[304] Cf ib (241)-(256)(271)-(274)(269)-(271)(274)-(276) F Dol-beau RechAug 28 (1995) 53-6337-52 G partoens Aug(L) 50(2000) 175-195

[305] Cf ib 257-259 cf PL 381285-1286[306] Cf ib 181-183[307] Cf ib 192-193[308] Cf ib 204-205 cf s 164A auct = s Lambot 28 auct[309] Cf ib 269-270[310] Cf ib 229240[311] Cf Dolbeau Vingt-six 472-474638[312] Cf Dolbeau Vingt-six 28[313] Cf F Dolbeau ib 2529-30 id ib 269[314] Cf F Dolbeau reaug 41 (1995) 32-34 id RechAug 28 (1995)

37-38[315] Cf ThesAug A(1)LV (pro lsaquo208rsaquo legendum lsaquo209rsaquo)[316] Cf Dolbeau Vingt-six 533-536[317] Cf Dolbeau Vingt-six 37-38[318] Cf r etaix Aug 34 (1994) 360-361[319] Cf Dolbeau Vingt-six 69[320] Cf (P-P verbraKen) rb 79 (1969) 46-52[321] Cf SLA Verz 17[322] Cf j leMarieacute REAug 24 (1978) 98-100[323] Cf Dolbeau Vingt-six 496-497[324] Cf SLA Verz 16[325] Cf ib (277)-(291) F Dolbeau REAug 44 (1998) 196-202181-

195203[326] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 240-242[327] Cf L De ConinCKb Coppietersr DeMeulenaere Sacris

erudiri 38 (19981999) 243-244[328] Cf P-P verbraKen Aug(L) 40 (1990) 65-66[329] Cf ib 257-260716-718 cf CSEL 9247-113 + CWeiDMannWSt

119 (2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo)[330] Cf ib 176-179715 cf CSEL 9233-45 + C WeiDMann WSt 119

(2006) 178 (lsaquoprologusrsaquo) Cf r Kany ZAC 6 (2002) 165-167[331] Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[332] Cf ThesAug A(1)LV Cf zeGG 1-190 B loumlFsteDt Orpheus 9

(1988) 96-97[333] Cf ThesAug A(1)LII[334] Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 199-200[335] Cf ib LI-LII ThesAug A(1)LV Cf FreDe 258 Gryson 1315[336] Cf ib 739 Cf SLA Verz 412[337] Cf ThesAug A(1)XXXIX-XL[338] Cf Catal 5IV ThesAug A(1)LV (pro lsaquo311rsaquo legendum lsaquo331rsaquo)

Cf F Dolbeau Sacris erudiri 45 (2006) 206-207 R KanyreAug 38 (1992) 291-294 SLA Verz 3411 B alexanDer-

son ElAnt 42 (1998) SLA Verz 121314 G braGab pirones sCarCia aMoretti Studi Arnaldi 157-84

[339] Cf FreDe 258 Gryson 1316 MM GorMan REAug 26 (1980)99 n 31

[340] Cf ThesAug A(1)LIII Cf CSEL 7723-81 G Folliet REAug10 (1964) 191-192 W henselleKp sChillinG Vorarbeiten zueinem Augustinus-Lexikon A13 = De vera religione Werks-index Wien 1980 (XXIV)(XXV)-(XXVIII) SLA Verz 12B alexanDerson Aug 48 (2008) 295-297

[341] Cf Possid uita Aug 226 Cf riese 1240 (Anth 487d) basti-aensen 188415

[342] Cf riese 128 (Anth 484a) Y Duval Loca sanctorum Afri-cae 1 Rome 1982 182-183 G sanDers FructCent 297-313

[343] Cf ib XXXXVII ThesAug A(1)LV[344] Cf ib 447 Cf B alexanDerson ElAnt 53 (2000)[345] Cf ib 252995 ThesAug A(1)XXXIX Cf W henselleK

p sChillinG Vorarbeiten zu einem Augustinus-Lexikon A14 =De utilitate credendiWerksindexWien 1977(XX) J CleMenCej peGon ba 8 (21982) 199-204 G MaDeC ib 521-522 SLAVerz 2

[346] Cf ThesAug A(1)XLI Cf C MohrMann VigChr 8 (1954) 125-126 SLA Verz 5

[a] Gezaumlhlt wird nach PL da in der CSEL-Ausgabe die Unter-teilung einzelner Kapitel in Paragraphen fehlt Numberedaccording to PL as in the CSEL edition individual chapters arenot divided into paragraphs On fait reacutefeacuterence agrave la PL parceque dans lrsquoeacutedition du CSEL manque la subdivision des chapi-tres en paragraphes

[b] Da in der CSEL-Ausgabe Paragraphenzaumlhlung fehlt werdensowohl Kapitel- als auch Paragraphennummern nach PL ange-geben (cf AL 3VIII) As paragraph numbers are not given inthe CSEL edition chapter and paragraph numbers are given inaccordance with PL (cf AL 3IX) Du fait que dans lrsquoeacuteditiondu CSEL manque la numeacuterotation des paragraphes on donneles numeacuteros des chapitres et des paragraphes suivant la PL(cf AL 3X)

[c] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CSEL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CSEL edition which differs from PL hasnot been adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PLsans reprendre la numeacuterotation diffeacuterente introduite danslrsquoeacutedition du CSEL (cf AL 3X)

[d] Gezaumlhlt wird nach PL die abweichend davon in der CCL-Ausgabe eingefuumlhrte neue Zaumlhlung wird nicht uumlbernommen(cf AL 3VIII) Numbered according to PL the new number-ing introduced in the CCL edition wich differs from PL has notbeen adopted (cf AL 3IX) Numeacuterotation suivant la PL lanumeacuterotation diffeacuterente introduite dans lrsquoeacutedition du CCL nrsquoestpas prise en compte (cf AL 3X)

Karl heinz Chelius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 25: Augustinus Lex Ikon

AAAd Antichitagrave AltoadriaticheAAAH Acta Antiqua Academiae Scientiarum HungaricaeAAF Annales Academiae Scientiarum FennicaeAAG Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseAAH Abhandlungen der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAAMz Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften und der Literatur in Mainz

Geistes- und sozialwissenschaftliche KlasseAANL Atti dellrsquoAccademia Nazionale dei LinceindashM ndash Memorie Classe di Scienze Morali Storiche e FilologichendashP ndash Problemi attuali di scienza e di culturandashR ndash Rendiconti Classe di Scienze Morali Storiche e FilologicheAASS Acta sanctorumAAW Anzeiger der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseAB Analecta BollandianaABenR American Benedictine ReviewABG Archiv fuumlr BegriffsgeschichteAC Antiquiteacute classiqueAcademia(N) Academia Journal of the Nanzan Academic Society Humanities and Social SciencesACan Anneacutee canoniqueACEEC Actas del Congreso Espantildeol de Estudios ClaacutesicosACF Annuaire du Collegravege de FranceAClass Acta classica Proceedings of the Classical Association of South AfricaACO Acta conciliorum oecumenicorum (1)1-4 (ed e sChWartzj straub)

21-2 (ed R rieDinGer) Berolini 1914-1992ACPQ American Catholic Philosophical QuarterlyACR Australasian Catholic RecordACW Ancient Christian Writers Westminster MdLondonAD Ars disputandi The Online Journal for Philosophy and Religion

(httpwwwarsdisputandiorg (ISSN 1566-5399))AE Anneacutee eacutepigraphiqueAEcR American Ecclesiastical ReviewAEPHE Annuaire de lrsquoEcole pratique des Hautes EtudesndashR ndash Section des Sciences religieusesAevum Aevum Rassegna di scienze storiche linguistiche e filologicheAFG(P) Annali della facoltagrave di giurisprudenza PerugiaAFLF(B) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia BariAFLF(C) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia CagliariAFLF(N) Annali della Facoltagrave di Lettere e Filosofia NapoliAFLNice Annales de la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de NiceAFLT Annales publieacutees par la Faculteacute des Lettres et Sciences humaines de ToulouseAFTC Anales de la Facultad de Teologiacutea (de la) Universidad Catoacutelica de ChileAGG Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philosophisch-

Historische Klasse

ABKUumlRZUNGEN FUumlR SERIEN UND ZEITSCHRIFTEN AUSGABEN LEXIKASAMMEL- UND STANDARDWERKE

ABBREVIATIONS FOR SERIES AND PERIODICALS EDITIONS ENCYCLO-PAEDIAS DICTIONARIES MISCELLANEA AND STANDARD WORKS

ABREacuteVIATIONS DES COLLECTIONS PEacuteRIODIQUES EacuteDITIONSDICTIONNAIRES RECUEILS ET OUVRAGES DE REacuteFEacuteRENCECOPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 26: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XL

AH Augustin Handbuch (hrsg von Vh DreColl) Tuumlbingen 2007AHC Annuarium historiae conciliorumAHDL Archives drsquohistoire doctrinale et litteacuteraire du Moyen AgeAHES Annales drsquohistoire eacuteconomique et socialeAIPHOS Annuaire de lrsquoInstitut de Philologie et drsquoHistoire Orientales et SlavesAIVS Atti dellrsquoIstituto Veneto di Scienze Lettere ed ArtindashM ndash Classe di scienze morali lettere ed artiAJE Anuario Juriacutedico EscurialenseAJJ The American Journal of JurisprudenceAJPh American Journal of PhilologyAKG Archiv fuumlr KulturgeschichteAL Augustinus-LexikonALG Sankt Augustinus Der Lehrer der Gnade Wuumlrzburgndash Proleg ndash ProlegomenaALMA Archivum latinitatis medii aeviALW Archiv fuumlr LiturgiewissenschaftAM Augustinus Magister (Congregraves International Augustinien Paris 21-24 septembre

1954) 1-3 Paris 1954-1955AMal Analecta Malacitana Revista de la Seccioacuten de Filologiacutea de la Facultad de

Filosofiacutea y LetrasAmbrosius Ambrosius Bollettino liturgico ambrosianoAnchBD The Anchor Bible DictionaryAncSoc Ancient SocietyanDresen C anDresen Bibliographia augustiniana Darmstadt 21973

BibliographiaAngelicum Angelicum Periodicum trimestre Pontificiae Studiorum Universitatis a Sancto

Thoma Aquinate in UrbeAnima Anima Vierteljahresschrift fuumlr praktische SeelsorgeAnregung Anregung Zeitschrift fuumlr die Houmlhere SchuleANRW Aufstieg und Niedergang der roumlmischen WeltAntAfr Antiquiteacutes africainesAnthropotes Anthropotes Rivista di studi sulla persona e la famigliaAntike Antike Zeitschrift fuumlr Kunst und Kultur des klassischen AltertumsAntJ Antiquaries Journal being the Journal of the Society of Antiquaries of LondonAntonianum Antonianum Periodicum trimestre editum cura professorum Pontificii Athenaei

Antoniani de UrbeAntTard Antiquiteacute tardive Revue internationale drsquohistoire et drsquoarcheacuteologie (IVe-VIIIe s)AOH Acta Orientalia Academiae Scientiarum HungaricaeAOW Augustinus Opera ndash Werke PaderbornAPAB Abhandlungen der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseApeiron Apeiron A Journal for Ancient Philosophy and ScienceAPhC Annales de philosophie chreacutetienneAPISSL(N) Annali del Pontificio Istituto Superiore di Scienze e Lettere laquoS Chiararaquo NapoliApollinaris Apollinaris Commentarius Instituti Utriusque Iuris Pontificia Universitas

LateranensisAPQ American Philosophical QuarterlyAPraem Analecta PraemonstratensiaARID Analecta Romana Instituti DaniciArPh Archives de philosophieArRom Archivum romanicumArSoc The Aristotelian Society Supplementary Volume The Symposia Read at the Joint

Session of the Aristotelian Society and the Mind AssociationARSP Archiv fuumlr Rechts- und SozialphilosophieAS Sankt Augustinus Der Seelsorger WuumlrzburgASAB Annales de la Socieacuteteacute (Royale) drsquoArcheacuteologie de Bruxelles

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 27: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLI

ASAL Abhandlungen der Saumlchsischen Akademie der Wissenschaften zu LeipzigPhilologisch-Historische Klasse

ASeign Assembleacutees du Seigneur Cateacutechegravese des dimanches et des fecirctesASEs Annali di storia dellrsquoesegesiAsia Major Asia Major Published by the Institute of History and Philology of the Academia

SinicaASNSP Annali della Scuola Normale Superiore di Pisa Classe di Lettere e FilosofiaAsprenas Asprenas Rivista di teologiaASSLG Acta Regiae Societatis Scientiarum et Litterarum Gothoburgensis HumanioraASt Archiv fuumlr StenographieAST Analecta Sacra TarraconensiaATh Anneacutee theacuteologiqueAThA Anneacutee theacuteologique augustinienneAthAg Augustine through the Ages An EncyclopediaAthenaeum Athenaeum Studi periodici di letteratura e storia dellrsquoantichitagraveAThR Anglican Theological ReviewATT Archivio Teologico TorinenseAU Der altsprachliche UnterrichtAuA Antike und AbendlandAuC Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandAuctores nostri Auctores nostri Studi e testi di letteratura cristiana anticaAug Augustinianum Periodicum quadrimestre Collegii Internationalis AugustinianiAugAfer Augustinus Afer Saint Augustin africaniteacute et universaliteacute (Actes du colloque

international Alger-Annaba 1-7 avril 2001) 1-2 Fribourg 2003AugHer Augustinian HeritageAug(L) Augustiniana Tijdschrift voor de studie van Sint Augustinus en de

AugustijnenordeAugPan Augustinian PanoramaAugPreacuted Augustin preacutedicateur (395-411) Actes du Colloque International de Chantilly

(5-7 septembre 1996) (eacuted par G MaDeC) Paris 1998AugStud Augustinian StudiesAugustinus Augustinus Revista trimestral publicada por los Padres Agustinos RecoletosAurAug Aurelius Augustinus Die Festschrift der Goumlrres-Gesellschaft zum 1500 Todestage

des heiligen Augustinus (hrsg von M GrabMannj MausbaCh) Koumlln 1930AW Antike Welt Zeitschrift fuumlr Archaumlologie und KulturgeschichteAxes Axes Recherches pour un dialogue entre christianisme et religions

BA Bibliothegraveque augustinienne Œuvres de saint Augustin ParisBAAl Bulletin drsquoarcheacuteologie algeacuterienneBAC Biblioteca de autores cristianos MadridBALAC Bulletin drsquoancienne litteacuterature et drsquoarcheacuteologie chreacutetienneBAr Bulletin de lrsquoArelanBASP Bulletin of the American Society of Papyrologistsvan bavel t van bavelF van Der zanDe Reacutepertoire bibliographique de saint Augustin

van Der zanDe 1950-1960 SteenbrugisHagae Comitis 1963BAW Bibliothek der Alten Welt ZuumlrichStuttgartMuumlnchenBCTH Bulletin Archeacuteologique du Comiteacute des Travaux Historiques et ScientifiquesBeO Bibbia e OrienteBFCL Bulletin des faculteacutes catholiques de LyonBHH Biblisch-historisches Handwoumlrterbuch (hrsg von B reiCKeL rost)BHL Bibliotheca hagiographica latina antiquae et mediae aetatis (ed socii Bollandiani)

1-2 (SHg 6) Bruxellis 1992 (1898-190121949) Supplementum (SHg 12)ib 21911 Novum Supplementum (ed H Fros) (SHg 70) ib 1986

Biblia Aug A-M la bonnarDiegravere Biblia Augustiniana ParisBiblica Biblica Commentarii editi cura Pontificii Instituti Biblici

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 28: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLII

BIF(Ma) Bollettino dellrsquoIstituto di Filosofia Universitagrave degli Studi di MacerataBijdr Bijdragen Tijdschrift voor philosophie en theologieBiLe Bibel und LebenBiLi Bibel und LiturgieBilychnis Bilychnis Rivista di studi religiosiBioPh Biology and PhilosophyBJRL Bulletin of the John Rylands LibraryBKV1 Bibliothek der Kirchenvaumlter 1 Auflage KemptenBKV2 Bibliothek der Kirchenvaumlter 2 Auflage KemptenMuumlnchenBL Bibel-Lexikon (hrsg von h haaG)blaiseChirat a blaiseh Chirat Dictionnaire latin-franccedilais des auteurs chreacutetiens

Turnhout 3l967BLE Bulletin de litteacuterature eccleacutesiastiqueBLR The Bodleian Library RecordBM Bulletin monumentalBOAR(N) Boletiacuten oficial de la Provincia de Agustinos Recoletos de San Nicolaacutes

de Tolentino de las Islas FilipinasBPl Bibliothegraveque de la Pleacuteiade ParisBS Bibliotheca sacra A Theological QuarterlyBSGL Berichte uumlber die Verhandlungen der Koumlniglichen Saumlchsischen Gesellschaft

der Wissenschaften zu Leipzig Philologisch-Historische KlasseBSL Bulletin de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisBSNAF Bulletin de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceBStL Bollettino di studi latiniBThB Biblical Theology Bulletin A Journal of Bible and TheologyBullAug Bulletin augustinien (ATh AThA REAug)Burgense Burgense Collectanea scientificaBuW Bibliothek und WissenschaftBWA Basic Writings of Saint Augustine New YorkByZ Byzantinische ZeitschriftByzantina Byzantina Epistemonikon organon Kentru Byzantinon Ereunon Philosophikes

Scholes Aristoteleiu PanepistemiuBzA Beitraumlge zur AltertumskundeBZThS Bonner Zeitschrift fuumlr Theologie und Seelsorge

CAG Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Basel 11996ndash (augm) Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (augmentatum

augmentandumque)CAG 2 Corpus Augustinianum Gissense a C Mayer editum (CD-ROM) Wuumlrzburg 22004ndash Handbuch ndash HandbuchManualManuelManual Wuumlrzburg 22004ndash Manualndash Manuelndash ManualCAGr Commentaria in Aristotelem graecaCAr Cahiers archeacuteologiquesCath Catholicisme Hier aujourdrsquohui demainCath(M) Catholica Vierteljahrsschrift fuumlr KontroverstheologieCBQ Catholic Biblical QuarterlyCCA Corpus Christianorum Series Apocryphorum TurnhoutCCARB Corsi di cultura sullrsquoarte ravennate e bizantinaCCC Civiltagrave classica e cristianaCCER Cahiers du Cercle Ernest Renan pour libres recherches drsquohistoire du ChristianismeCCG Corpus Christianorum Series Graeca TurnhoutCCHag Corpus Christianorum Hagiographies (Histoire internationale de la litteacuterature

hagiographique latine et vernaculaire en Occident des origines agrave 1500)Turnhout

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 29: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIII

CCHL(P) Catalogus codicum hagiographicorum latinorum antiquiorum saeculo XVI qui asser-vantur in Bibliotheca nationali Parisiensi 1-4 (SHg 21-4) Bruxellis 1889-1893

CCist Collectanea CisterciensiaCCL Corpus Christianorum Series Latina TurnhoutCCM Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis TurnhoutCCR Canadian Catholic ReviewCDios Ciudad de Dios Revista agustiniana de cultura e investigacioacutenCEA Cahiers des eacutetudes anciennesCEC Collection drsquoeacutetudes classiquesCEDAC Bulletin du Centre drsquoeacutetudes et de documentation archeacuteologique de la

Conservation de CarthageCFM Corpus fontium Manichaeorumndash SC ndash Series Copticandash SL ndash Series LatinaCFont Les Cahiers de FontenayCGL Corpus Glossariorum Latinorum (ed G Goetz) 1-7 Amsterdam 1965

(Lipsiae 1888-1923)ChH Church HistoryChiron Chiron Mitteilungen der Kommission fuumlr Alte Geschichte und Epigraphik

des Deutschen Archaumlologischen InstitutsCHist Cahiers drsquohistoire Lyon Grenoble Clermont Saint-Etienne ChambeacuteryCHR The Catholic Historical ReviewCHRC Church History and Religious CultureCHREcircSIS ΧΡΗΣΙΣCHREcircSIS Die Methode der Kirchenvaumlter im Umgang mit der antiken

KulturCIA Congresso Internazionale su S Agostino nel XVI centenario della conversione

Roma 15-20 settembre 1986 Atti 1-3 Roma 1987CIF(M) Contributi dellrsquoIstituto di Filosofia dellrsquoUniversitagrave Cattolica del Sacro Cuore

(Milano)CIL Corpus inscriptionum latinarum BerlinCiSt Cistercian Studies (Quarterly) Bulletin of Monastic SpiritualityCicircteaux Cicircteaux Commentarii CisterciensesCivCatt La civiltagrave cattolicaCJos Cahiers de joseacutephologieCLA EA loWe Codices Latini Antiquiores A Palaeographical Guide to Latin

Manuscripts prior to the Ninth Century 1-11 Supplement Oxford 1934-1972ClB Classical BulletinCLCLT CETEDOC Library of Christian Latin Texts Base de donneacutees pour la tradition

occidentale latine Turnhout 42000CLCLT-5 Library of Latin texts CLCLT Database for the Western Latin tradition

Centre Traditio Litterarum Occidentalium Turnhout 2002CleR Clergy ReviewClF Classical Folia Studies in the Christian Perpetuation of the ClassicsClV Classical (News and) Views Echos du monde classiqueClW The Classical Weekly Classical WorldCampM Classica et mediaevalia Revue danoise drsquohistoire et de philologieCMC Der Koumllner Mani-Kodex Uumlber das Werden seines Leibes Kritische Edition

aufgrund der von A Henrichs und L Koenen besorgten Erstedition (hrsg unduumlbersetzt v l KoenenC roumlMer) Opladen 1988

CodMan Codices manuscripti Zeitschrift fuumlr HandschriftenkundeCOeD Conciliorum oecumenicorum decreta (ed Istituto per le Scienze religiose)

Bologna 31973CollAug jC sChnaubeltF van Fleteren (Ed) Collectanea Augustiniana Augustine

laquoSecond Founder of the Faithraquo New York 1990ndash Exegete Collectanea Augustiniana Augustine Biblical Exegete (ed by F van Fleteren

jC sChnaubelt) New York 2001

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 30: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLIV

ndash Iconography Collectanea Augustiniana Augustine in Iconography History and Legend(ed by JC sChnaubeltF van Fleteren) New York 1999

ndash Mystic Collectanea Augustiniana Augustine Mystic and Mystagogue(ed by F van FleterenjC sChnaubeltj reino) New York 1994

ndash Presbyter Collectanea Augustiniana Augustine Presbyter Factus Sum (ed by JT lienharDeC Mullerrj tesKe) New York 1993

CollLat Collection LatomusCom(US) Communio International Catholic ReviewCompostellanum Compostellanum Revista de la Archidioacutecesis de Santiago de CompostelaConcordia Concordia Revista internacional de filosofiacuteaConcordVulg b FisCher Novae concordantiae bibliorum sacrorum iuxta vulgatam versionem

critice editam 1-5 StuttgartBad Cannstatt 1977ConfLing(P) Confeacuterences de lrsquoInstitut de Linguistique de lrsquoUniversiteacute de ParisConvivium (Torino) Convivium Rivista di lettere filosofia e storiaCor unum Cor unum Mitteilungen an die deutsche AugustinerfamilieCPEg Connaissance des pegraveres de lrsquoeacutegliseCPG M GeerarDF Glorie Clauis Patrum Graecorum 1-5 Turnhout 1974-1987ndash Suppl M GeerarDj noretF Gloriej DesMet Clauis Patrum Graecorum

Supplementum Turnhout 1998CPh Classical PhilologyCPL e DeKKersae Gaar Clavis patrum latinorum Steenbrugis 21961 ib 31995CQ Classical QuarterlyCRAI Comptes rendus de lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et Belles-LettresCRDAC Atti del Centro Ricerche e Documentazione sullrsquoAntichitagrave classicaCReacutec Cahiers de la reacuteconciliationCrSt Cristianesimo nella storia Ricerche storiche esegetiche teologicheCSCO Corpus scriptorum christianorum orientalium LouvainCSEL Corpus scriptorum ecclesiasticorum latinorum WienCT Concilium Tridentinum Diariorum actorum epistularum tractatuum nova

collectio (ed Societas Goerresiana) 1-13 Friburgi Br 1963-1967 (ib 1901-1938)CTun Cahiers de TunisieCuestTeol Cuestiones teoloacutegicas MedelliacutenCUFL Collection des universiteacutes de France Seacuterie latineCuMon Cuadernos monasticosCuPen Cuadernos de pensamientoCuW Christentum und Wissenschaft

DACL Dictionnaire drsquoarcheacuteologie chreacutetienne et de liturgieDAnt Dictionnaire de lrsquoAntiquiteacuteDB Dictionnaire de la Biblendash Suppl ndash SuppleacutementDcom Doctor communis Acta et commentationes Pontificiae Academiae Romanae

S Thomae AquinatisDDC Dictionnaire de droit canoniqueDEBl Deutsch-evangelische BlaumltterDenzinGer h DenzinGera sChoumlnMetzer Enchiridion symbolorum definitionum et

sChoumlnMetzer declarationum de rebus fidei et morum BarcinoneFriburgi BrisgoviaeRomae 361976

DHGE Dictionnaire drsquohistoire et de geacuteographie eccleacutesiastiquesDiaconat Diaconat aujourdrsquohui Avignon

aujourdrsquohuiDialectica Dialectica Revue internationale de philosophie de la connaissanceDialogue Dialogue Revue canadienne de philosophieDidaskaleion Didaskaleion Studi di letteratura e storia cristiana anticaDidaskalia Didaskalia Revista da Faculdade de Teologia de LisboaDionysius Dionysius Halifax Nova Scotia

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 31: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLV

DissAb Dissertation AbstractsDivinitas Divinitas Pontificiae Academiae Theologicae Romanae commentariiDLS Demografia literatura i societatDNP Der Neue Pauly Enzyklopaumldie der AntikeDox gr h Diels Doxographi graeci Berolini 41965DPAC Dizionario patristico e di antichitagrave cristianeDR Downside Review A Quarterly of Catholic Thought and of Monastic HistoryDSBP Dizionario di spiritualitagrave biblico-patristicaDSp Dictionnaire de spiritualiteacute asceacutetique et mystiqueDSTFM Documenti e studi sulla tradizione filosofica medievaleDT Divus Thomas Jahrbuch fuumlr Philosophie und spekulative TheologieDT(PB) Divus Thomas Commentarium de philosophia et theologiaDThC Dictionnaire de theacuteologie catholiqueDTT Dansk teologisk tidsskriftDVLG Deutsche Vierteljahresschrift fuumlr Literaturwissenschaft und Geistesgeschichte

EAA Enciclopedia dellrsquoarte antica classica e orientaleEBerb Encyclopeacutedie berbegravereECarm Ephemerides CarmeliticaeECl Estudios ClaacutesicosEcOr Ecclesia orans Periodica de scientiis liturgicisEducadores Educadores Revista de la Federacioacuten Espantildeola de Religiosos de EnsentildeanzaEE Estudios ecclesiaacutesticos Revista trimestral de investigacioacuten e informacioacuten teoloacutegicaEEC Encyclopedia of Early Christianity Second EditionEeT(O) Eglise et theacuteologie OttawaEF Enciclopedia filosoficaEHLD Etudes drsquohistoire litteacuteraire et doctrinaleEL Ephemerides liturgicaeElAnt Electronic Antiquity Communicating the Classics

(httpscholarlibvteduejournalsElAnt (ISSN 1320-3606))EME Early Medieval EuropeEmerita Emerita Revista de linguumliacutestica y filologiacutea claacutesicaEncFr Encyclopeacutedie franccedilaiseEncPh Encyclopedia of PhilosophyEncRel(E) The Encyclopedia of Religion (ed by M eliaDe)EOMIA Ch turner Ecclesiae occidentalis monumenta iuris antiquissima Canonum et

conciliorum graecorum interpretationes latinae 1-2 Oxonii 1899-1934Eos Eos Commentarii Societatis Philologae PolonorumEP Enciclopedia dei PapiEphMar Ephemerides MariologicaeEranos Eranos Acta philologica SuecanaERE Encyclopaedia of Religion and EthicsErJb Eranos-JahrbuchernoutMeillet a ernouta Meillet Dictionnaire eacutetymologique de la langue latine Paris 41979EscrVedat Escritos del VedatEspiacuteritu Espiacuteritu Cuadernos del Instituto filosoacutefico de BalmesianaEstAg Estudio agustinianoEstMar Estudios marianosEstTrin Estudios TrinitariosEtCarm Etudes carmeacutelitainesETD G Morin Etudes textes deacutecouvertes 1 Abbaye de MaredsousParis 1913EThL Ephemerides theologicae LovaniensesEtMar Etudes marialesETR Etudes theacuteologiques et religieusesEU Encyclopaedia universalisEuA Erbe und Auftrag Benediktinische Monatsschrift

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 32: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVI

Euntes docete Euntes docete Commentaria UrbanianaEuphrosyne Euphrosyne Revista de filologiacutea claacutesicaEvQ Evangelical QuarterlyEvTh Evangelische TheologieEWNT Exegetisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von H balzG sChneiDer)Expositor Expositor London

FaCh The Fathers of the Church Washington DCFC Fontes Christiani FreiburgTurnhoutFampF Forschungen und FortschritteFHG K Muumlller Fragmenta historicorum graecorum 1-5 Frankfurt aM 1975

(Parisiis 1841-1870)Fichier Fichier Augustinien Institut des Etudes Augustiniennes Paris Auteurs 1-2

Matiegraveres 1-2 Suppleacutement 1 Boston Mass 1972-1981FilLet Filologia e letteraturaFilVit Filosofia e vita Quaderni trimestrali di orientamento formativoFIRA s riCCobonoG bavierav aranGio-ruiz Fontes iuris Romani anteiustiniani 1-3

Florentiae 1941-1943FJB Frankfurter Judaistische BeitraumlgeFKTh Forum Katholische TheologieFlorilegium Florilegium Canadian Society of Medievalists Socieacuteteacute canadienne des

meacutedieacutevistesFlorPatr Florilegium patristicum tam veteris quam medii aevi auctores complectensForCellini Lexicon totius latinitatis ab ae ForCellini lucubratum deinde a I Furlanetto

emendatum et auctum nunc vero curantibus F CorraDini et i perin

emendatius et auctius melioremque in formam redactum 1-6 Bononiae 1965(Patavii 41940)

Foundations Foundations A Baptist Journal of History and TheologyFreDe hj FreDe Kirchenschriftsteller Verzeichnis und Sigel Freiburg 41995 id (dagger)

Kirchenschriftsteller Aktualisierungsheft 2004Compleacutements 2004 parr Gryson Freiburg 2004 (cf Gryson)

FS Franziskanische StudienFZPhTh Freiburger Zeitschrift fuumlr Philosophie und Theologie

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei JahrhunderteLeipzigBerlin

GdK Gottesdienst der Kirche Handbuch der LiturgiewissenschaftGFA Goumlttinger Forum fuumlr AltertumswissenschaftGGA Goumlttingische Gelehrte AnzeigenGLCP Graecitas et latinitas Christianorum primaevandash Suppl ndash SupplementaGLM a riese Geographi latini minores HildesheimZuumlrichNew York 1995

(Heilbronnae 1878)Glotta Glotta Zeitschrift fuumlr die griechische und lateinische SpracheGM Giornale di metafisicaGNO Gregorii Nysseni Opera LeidenGnomon Gnomon Kritische Zeitschrift fuumlr die gesamte klassische AltertumswissenschaftGOTR The Greek Orthodox Theological ReviewGraphegrave Graphegrave Centre de recherches Lectures de lrsquoEcritureGrB Grazer Beitraumlge Zeitschrift fuumlr die klassische AltertumswissenschaftGrBl Gregoriusblatt Offizielles Organ der Internationalen Gesellschaft fuumlr Erneuerung

der Katholischen KirchenmusikGregorianum Gregorianum Commentarii de re theologica et philosophica editi a professoribus

Pontificiae Universitatis GregorianaeGregPa Gregorios ho Palamas Ekklesiastikon periodikon

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 33: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLVII

Gryson R Gryson Reacutepertoire geacuteneacuteral des auteurs eccleacutesiastiques latins de lrsquoantiquiteacute etdu haut moyen acircge 1-2 Freiburg 52007 (cf FreDe)

GW Gesamtkatalog der Wiegendrucke 3 2Stuttgart 1968

haGenDahl h haGenDahl Augustine and the Latin Classics 1-2 Goumlteborg 1967hatChreDpath e hatChha reDpath A Concordance to the Septuagint and the Other Greek

Versions of the Old Testament (Including the Apocryphal Books) 1-2 Supple-ment Graz 1983-1984 (Oxford 1897-1906)

HE History of EducationHelikon Helikon Rivista di tradizione e cultura classicaHelmantica Helmantica Revista de humanidades claacutesicasHermeneus Hermeneus Tijdschrift voor antieke cultuurHermes Hermes Zeitschrift fuumlr klassische PhilologieHeT Humaniacutestica e teologiaheuMannseCKel h heuManne seCKel Handlexikon zu den Quellen des roumlmischen Rechts

Graz 111971 (Jena 91907)HeyJ Heythrop Journal A QuarterlyBimonthly Review of Philosophy and TheologyHibJ Hibbert Journal A Quarterly Review of Religion Theology and PhilosophyHistoria Historia Zeitschrift fuumlr alte GeschichteHistory History The Quarterly Journal of the Historical AssociationHJb Historisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftHLL Handbuch der lateinischen Literatur der AntikeHPR Homiletic and Pastoral ReviewHRWG Handbuch religionswissenschaftlicher GrundbegriffeHSPh Harvard Studies in Classical PhilologyHT History TodayHThG Handbuch theologischer Grundbegriffe (hrsg von H Fries)HThR Harvard Theological ReviewHUCA Hebrew Union College AnnualHUSLit Hiroshima University Studies Literature DepartmentHVj Historische VierteljahresschriftHWPh Historisches Woumlrterbuch der PhilosophieHWRh Historisches Woumlrterbuch der RhetorikHZ Historische Zeitschrift

IATG SM sChWertner Internationales Abkuumlrzungsverzeichnis fuumlr Theologie undGrenzgebiete Zeitschriften Serien Lexika Quellenwerke mit bibliographischenAngaben BerlinNew York 21992

ICS Illinois Classical StudiesIJPhR International Journal for Philosophy of ReligionIKaZ Internationale Katholische Zeitschrift laquoCommunioraquoILAfr r CaGnata Merlinl Chatelain Inscriptions latines drsquoAfrique Paris 1923ILAlg s GsellG pFlauM Inscriptions latines de lrsquoAlgeacuterie 1-2 ParisAlger 1922-1976ILCV E Diehlj Moreauh-i Marrou Inscriptiones latinae christianae veteres 1-4

Dublin 1970 (Berolini 1961-1967)ILS h Dessau Inscriptiones latinae selectae 1-3 Berolini 1892-1916ILTun a Merlin Inscriptions latines de la Tunisie Paris 1944Immanuel Immanuel A Semi-Annual Bulletin of Religious Thought and Research in IsraelIMU Italia medioevale e umanisticaInfLitt Information litteacuteraireInterpretation Interpretation A Journal of Bible and TheologyIntSymp Internationales Symposion uumlber den Stand der Augustinus-Forschung vom

12 bis 16 April 1987 Gieszligen Wuumlrzburg 1989IPhQ International Philosophical QuarterlyIPM Instrumenta patristica et mediaevalia Research on the inheritance of early

and medieval Christianity

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 34: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations XLVIII

Ireacutenikon Ireacutenikon Revue des Moines de Chevetogne trimestrielleIRMA Ius Romanum medii aeviIRTrip jM reynolDsjb WarD perKins Inscriptions of Roman Tripolitania Rome 1952Istina Istina ParisIThQ Irish Theological QuarterlyItinAug Itineacuteraires AugustiniensITriest Incontri triestini di filologia classicaIura Iura Rivista internazionale di diritto romano e antico

JAAR Journal of the American Academy of ReligionJApplPh Journal of Applied PhilosophyJbAC Jahrbuch fuumlr Antike und Christentumndash Erg-Bd ndash ErgaumlnzungsbandJbBTh Jahrbuch fuumlr Biblische TheologieJBL Journal of Biblical LiteratureJbLW Jahrbuch fuumlr LiturgiewissenschaftJBR Journal of Bible and ReligionJC Jus canonicumJChS Journal of Church and StateJCPh Jahrbuumlcher fuumlr Classische PhilologieJECS Journal of Early Christian StudiesJEH Journal of Ecclesiastical HistoryJES Journal of Ecumenical StudiesJFSR Journal of Feminist Studies in ReligionJHI Journal of the History of IdeasJHPh Journal of the History of PhilosophyJLT (Journal of) Literature amp TheologyJMedH Journal of Medieval HistoryJNWSL Journal of Northwest Semitic LanguagesJR Journal of ReligionJRE Journal of Religious EthicsJRelS Journal of Religious Studies Cleveland OhJRH Journal of Religious HistoryJRS Journal of Roman StudiesJRT Journal of Religious ThoughtJSJ Journal for the Study of Judaism in the Persian Hellenistic and Roman PeriodJSNT Journal for the Study of the New TestamentJSSR Journal for the Scientific Study of ReligionJThS Journal of Theological StudiesJudaica Judaica Beitraumlge zum Verstaumlndnis des juumldischen Schicksals in Vergangenheit

und GegenwartJurist Jurist Studies in Church Law and MinistryJWCI Journal of the Warburg and Courtauld Institute

Kairos Kairos Zeitschrift fuumlr Religionswissenschaft und TheologieKantSt Kant-Studien Philosophische Zeitschrift der Kant-GesellschaftKarthago Karthago Revue drsquoarcheacuteologie africaineKeph hj polotsKya boumlhliGW-p FunK Kephalaia 1-2 (Manichaumlische Handschriften

der Staatlichen Museen Berlin 1) Stuttgart 1940-2000KeTh Kerk en theologieKlio Klio Beitraumlge zur alten GeschichteKlP Der Kleine Pauly Lexikon der AntikeKoinonia Κοινωνία Organo dellrsquoAssociazione di Studi TardoantichiKtema Ktegravema Civilisation de lrsquoOrient de la Gregravece et de Rome antiqueKuD Kerygma und DogmaKyrios Kyrios Vierteljahresschrift fuumlr Kirchen- und Geistesgeschichte Osteuropas

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 35: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsXLIX

Labeo Labeo Rassegna di diritto romanoLACL Lexikon der antiken christlichen Literatur 1 AuflageLACL3 Lexikon der antiken christlichen Literatur 3 AuflagelaMpe GWh laMpe A Patristic Greek Lexicon Oxford 1961Langages Langages ParisLaoacutes Laoacutes Rivista di scienze religiose e umanisticheLateranum Lateranum Facultas Theologica Pontificii Athenaei LateranensisLatinitas Latinitas Commentarii linguae latinae excolendaeLatomus Latomus Revue drsquoeacutetudes latinesLaur Laurentianum Commentarii trimestres cura Collegii Internationalis S Laurentii

a Brindisi Fratrum Minorum Capuccinorum in UrbeLAW Lexikon der Alten WeltLCC Library of Christian ClassicsLCI Lexikon der christlichen IkonographieLCL Loeb Classical Library Cambridge MassLondonLCM Liverpool Classical MonthlyLCQ Lutheran Church QuarterlyLdQR The London Quarterly ReviewLEC Les eacutetudes classiquesLeidschrift Leidschrift Historisch TijdschriftLettres Les lettres de saint Augustin deacutecouvertes par Johannes Divjak Communications

preacutesenteacutees au colloque des 20 et 21 septembre 1982 Paris 1983LibAnt Libya Antiqua Annual of the Department of Antiquities of LibyaLibArEp Libyca Bulletin du Service des Antiquiteacutes Archeacuteologie eacutepigraphieliDDellsCott hG liDDellr sCotths jonesr MCKenzie A Greek-English Lexicon

jonesMCKenzie With a Revised Supplement Oxford 1996LiEd Liberal EducationLiLe Liturgisches LebenLitWo Liturgisch woordenboekLivWo The Living WordLJb Liturgisches JahrbuchLMA Lexikon des MittelaltersLouvSt Louvain StudiesLThK Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 2 AuflageLThK3 Lexikon fuumlr Theologie und Kirche 3 AuflageLThPh Laval theacuteologique et philosophiqueLV Lumen Vitae International Review of Religious EducationLV(L) Lumiegravere et vie Revue de formation doctrinale chreacutetienne

MA Miscellanea Agostiniana Testi e studi pubblicati a cura dellrsquoordine eremitano dis Agostino nel XV centenario dalla morte del santo dottore 1-2 Roma 1930-1931

MAge Moyen Age Revue trimestrielle drsquohistoire et de philologieMAI Meacutemoires preacutesenteacutes par divers savants agrave lrsquoAcadeacutemie des Inscriptions et

Belles-LettresMAN Mededelingen van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen

Afdeling LetterkundeMansi jD Mansi Sacrorum conciliorum nova et amplissima collectio 1-53 Florentiae

1759-1827MarL MarienlexikonMayeacuteutica Mayeacuteutica Revista semestral de los Agustinos RecoletosMaynR Maynooth ReviewMBAH Muumlnsterische Beitraumlge zur antiken HandelsgeschichteMCM Miscellanea classico-medievale Quaderni predipartimento di civiltagrave classica

e del medioevoMD Maison-Dieu Revue de pastorale liturgiqueMeander Meander Revue de civilisation du monde antique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 36: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations L

Mediaevalia Mediaevalia A Journal of Mediaeval StudiesMeacutedieacutevales Meacutedieacutevales Langue Textes HistoireMedioevo Medioevo Rivista di storia della filosofia medievaleMEFR Meacutelanges drsquoarcheacuteologie et drsquohistoire de lrsquoEcole Franccedilaise de RomeMEFRA Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome AntiquiteacuteMEFRM Meacutelanges de lrsquoEcole Franccedilaise de Rome Moyen acircge temps modernesMetPhil MetaphilosophyMGG Musik in Geschichte und GegenwartMGH Monumenta Germaniae historicandash AA ndash Auctores antiquissimindash GPR ndash Gesta pontificum RomanorumMGWJ Monatsschrift fuumlr Geschichte und Wissenschaft des JudentumsMH Museum Helveticum Schweizerische Zeitschrift fuumlr klassische Altertums-

wissenschaftMichAcad Michigan Academician Papers of the Michigan Academy of Science Arts

and LettersMiHiEc Miscellanea Historiae EcclesiasticaeMikael Mikael Revista del Seminario de ParanaacuteMillSt Milltown StudiesMind Mind A Quarterly Review of Psychology and PhilosophyMIOF Mitteilungen des Instituts fuumlr OrientforschungMLH Museum Lessianum Section historiqueMLJb Mittellateinisches JahrbuchMM Miscellanea mediaevaliaMnemosyne Mnemosyne Bibliotheca classica batavaMoBi Monde de la BibleModCh Modern ChurchmanModSch Modern Schoolman A Quarterly Journal of PhilosophyMonist The Monist A Quarterly Magazine devoted to the Philosophy of ScienceMontalbaacuten Montalbaacuten Universidad Catoacutelica Andreacutes Bello Facultad de Humanidades

y Educacioacuten Instituto de Investigaciones Histoacutericas (Caracas)MPhTh Medieval Philosophy and TheologyMS Mediaeval StudiesMSL Meacutemoires de la Socieacuteteacute de Linguistique de ParisMSN The Manichaean Studies NewsletterMSNAF Meacutemoires de la Socieacuteteacute nationale des Antiquaires de FranceMSR Meacutelanges de science religieuseMTh Melita theologicaMThZ Muumlnchener theologische ZeitschriftMTS Music Theory SpectrumMuseacuteon Le Museacuteon Revue drsquoeacutetudes orientalesMusica Musica Zweimonatsschrift fuumlr alle Gebiete des Musiklebens

NAG Nachrichten der Akademie der Wissenschaften in Goumlttingen Philologisch-Historische Klasse

NAKG Nederlands(ch) archief voor kerkgeschiedenisNAW Nieuw archief voor wiskundeNBA Nuova biblioteca agostiniana Opere di santrsquoAgostino Edizione latino-italiana

RomaNBL Neues Bibel-Lexikon (hrsg von M GoumlrGB lanG)NCE New Catholic EncyclopediaNClio Nouvelle Clio Revue mensuelle de la deacutecouverte historiqueNCMar Nouveaux cahiers marialsNDid Nuovo didaskaleionNDL Nuovo dizionario di liturgia (a cura di D sartoreaM triaCCa)NDLaw The Notre Dame Lawyer A Quarterly Law Review

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 37: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLI

NDPAC Nuovo dizionario patristico e di antichitagrave cristianeNedThT Nederlands(ch) theologisch tijdschriftNGG Nachrichten von der Gesellschaft der Wissenschaften zu Goumlttingen Philologisch-

Historische KlasseNJA Neue Jahrbuumlcher fuumlr das klassische Altertum Geschichte deutsche Literatur

und fuumlr PaumldagogikNJPhP Neue Jahrbuumlcher fuumlr Philologie und PaumldagogikNKZ Neue kirchliche ZeitschriftNPNF A Select Library of the Nicene and Post-Nicene Fathers of the Christian Church

OxfordNRP Nuova rivista pedagogicaNRTh Nouvelle revue theacuteologiqueNSchol New ScholasticismNThT Nieuw theologisch tijdschriftNTS New Testament StudiesNampV(S) Nova et vetera Revue catholique pour la Suisse romande

OC Orientalia christiana Pontificio Istituto OrientaleODCC The Oxford Dictionary of the Christian Church 3rd EditionŒuvres compl (B) Œuvres complegravetes de saint Augustin Bar-le-DucŒuvres compl (P) Œuvres complegravetes de saint Augustin ParisOLD Oxford Latin Dictionary (ed by pGW Glare) Oxford 1968-1982OLZ Orientalistische LiteraturzeitungOnoma Onoma Bibliographical and Information BulletinOpus Opus Rivista internazionale per la storia economica e sociale dellrsquoantichitagraveOrdCan Ordo canonicus Studia canonicalia cura Confoederationis Canonicorum

Regularium S Augustini editaOrpheus Orpheus Rivista di umanitagrave classica e cristianaOrphVoc Orphea voce Cahiers du Groupe de Recherches sur la Poeacutesie LatineOrSyr Orient syrien

PAC cf PCBE 1PACPhA Proceedings of the American Catholic Philosophical Association Annual MeetingPAHAN Publications de lrsquoAssociation Historique de lrsquoAfrique du NordPaMe Patristica et MediaevaliaPAPhS Proceedings of the American Philosophical SocietyPastB Pastor bonus Zeitschrift fuumlr kirchliche Wissenschaft und PraxisPBACAPh Proceedings of the Boston Area Colloquium in Ancient PhilosophyPCA Proceedings of the Classical AssociationPCBE Prosopographie chreacutetienne du Bas-Empire

1 a ManDouze Prosopographie de lrsquoAfrique chreacutetienne (303-533)Paris 1982 (= PAC)

2 C pietri (dagger)l pietri (Dir) Prosopographie de lrsquoItalie chreacutetienne (313-604)1-2 Rome 1999-2000 (= PIC)

PCPS Proceedings of the Cambridge Philological SocietyPE Patres ecclesiaePensamiento Pensamiento Revista de investigacioacuten e informacioacuten filosoacuteficaperlerMaier o perlerj-l Maier Les voyages de saint Augustin Paris 1969Pforte Pforte Monatsschrift fuumlr KulturPG Patrologiae cursus completus Series graeca Accurante j-p MiGne ParisPampH Poetik und HermeneutikPhase Phase Revista de pastoral lituacutergicaPhB Philosophische Bibliothek LeipzigHamburgPhil(Me) Philosophiacutea Revista del Instituto di Filosofiacutea Universidad Nacional de Cuyo

Mendoza (Argentina)Philologus Philologus Zeitschrift fuumlr klassische Philologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 38: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LII

Philosophiques Philosophiques Revue de la Socieacuteteacute de Philosophie du QueacutebecPhilotheos Philotheos International Journal for Philosophy and TheologyPhInq Philosophical InquiryPhJb Philosophisches Jahrbuch der Goumlrres-GesellschaftPhoenix Phoenix The Journal of the Classical Association of CanadaPhQ Philological QuarterlyPhRev Philosophical ReviewPhronesis Phronesis A Journal for Ancient PhilosophyPhSt(M) Philosophical Studies (Maynooth)PhTh Philosophy amp Theology Marquette University JournalPIC cf PCBE 2PL Patrologiae cursus completus Series latina Accurante j-p MiGne ParisPLomb Pier Lombardo Rivista di teologia filosofia e varia culturaPLRE The Prosopography of the Later Roman Empire

1 ahM jonesjr MartinDalej Morris AD 260-395 Cambridge 19712 jr MartinDale AD 395-527 Cambridge 1980

PLS Patrologiae cursus completus Series latina Supplementum Accurantea haMMan Paris

POC Proche-Orient chreacutetienPoetica Poetica Zeitschrift fuumlr Sprach- und LiteraturwissenschaftPolT Political Theory An International Journal of Political PhilosophyPP La parola del passato Rivista di studi antichiPampP Past and Present A Journal of Scientific HistoryPPhil Prima PhilosophiaPPMRC Proceedings of the PMR Conference Annual Publication of the Patristic

Mediaeval and Renaissance ConferencePrAg Presenza Agostiniana Rivista bimestrale de PP Agostiniani ScalziProEccl Pro ecclesia A Journal of Catholic and Evangelical TheologyPrudentia Prudentia A Journal devoted to the Intellectual History of the Hellenistic

and Roman PeriodsPs-bk CrC allberry A Manichaean Psalm-book 2 (Manichaean Manuscripts

in the Chester Beatty Collection 2) Stuttgart 1938PSP Pisma Starochrzescijanskich Pisarzy WarszawaPSV Parola spirito e vitaPThR Princeton Theological ReviewPTS Patristische Texte und StudienPyrenae Pyrenae Crogravenica arqueologravegica

QAL Quaderni di archeologia della LibiaQDFLTC Quaderni del Dipartimento di Filologia Linguistica e Tradizione Classica

laquoAugusto RostagniraquoQFIAB Quellen und Forschungen aus italienischen Archiven und BibliothekenQU Quaderni dellrsquoumanesimoQuaestio Quaestio Annuario di storia della metafisicaQuatre fl Les Quatre fleuves Cahiers de recherche et de reacuteflexion religieusesQuLi Questions liturgiquesQVetChr Quaderni di Vetera Christianorum

RAAN Rendiconti dellrsquoAccademia di Archeologia Lettere e Belle Arti di NapoliRAC Reallexikon fuumlr Antike und Christentumndash Suppl ndash Supplement-LieferungRAEspir Revista agustiniana de espiritualidadRAfr Revue africaineRAg Revista agustinianaRAM Revue drsquoasceacutetique et de mystiqueRAr Revue archeacuteologique

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 39: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLIII

RAug Revue augustinienneRB Revue beacuteneacutedictine de critique drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRBi Revue bibliqueRBK Reallexikon zur byzantinischen KunstRBPh Revue belge de philologie et drsquohistoireRCCM Rivista di cultura classica e medioevaleRCHL Revue critique drsquohistoire et de litteacuteratureRCIC Revista catoacutelica internacional laquoCommunioraquoRCJ Rencontre Chreacutetiens et JuifsRCT Revista de cultura teoloacutegicaRDC Revue de droit canoniqueRDM Revue des deux mondesRE paulys Realencyclopaumldie der classischen Altertumswissenschaft Neue

Bearbeitung begonnen von G WissoWa

ndash Suppl ndash SupplementbandREA Revue des eacutetudes anciennesReality Reality A Yearly Journal of Historical and Scientific Studies in Theology

and PhilosophyREAug Revue des eacutetudes augustiniennes (et patristiques)REB Revista eclesiaacutestica brasileiraREByz Revue des eacutetudes byzantinesRechAug Recherches augustiniennes (et patristiques)RechPh Recherches de philosophieRechSR Recherches de science religieuseRechThAM Recherches de theacuteologie ancienne et meacutedieacutevaleRechThPhM Recherches de theacuteologie et philosophie meacutedieacutevalesRechTr Recherches amp Travaux UFR de Lettres Classiques et ModernesRecollectio Recollectio Annuarium historicum AugustinianumRecrSac Recrutement sacerdotalREDC Revista espantildeola de derecho canoacutenicoREJ Revue des eacutetudes juivesREL Revue des eacutetudes latinesRelCult Religioacuten y culturaRelSt Religious Studies An International Journal for the Philosophy of ReligionREspir Revista de espiritualidadReacutesurrection Reacutesurrection Revue de doctrine chreacutetienneRET Revista espantildeola de teologiacuteaREThK Realencyklopaumldie fuumlr protestantische Theologie und KircheRevSR Revue des sciences religieusesRFIC Rivista di filologia e di istruzione classicaRF(M) Revista de filosofiacutea MadridRFNS Rivista di filosofia neo-scolasticaRGG Die Religion in Geschichte und Gegenwart 3 AuflageRGG4 Religion in Geschichte und Gegenwart 4 AuflageRH Revue historiqueRHDFE Revue historique de droit franccedilais et eacutetrangerRHE Revue drsquohistoire eccleacutesiastiqueRhetorica Rhetorica A Journal of the History of RhetoricRHLR Revue drsquohistoire et de litteacuterature religieusesRhM Rheinisches Museum fuumlr PhilologieRHPhR Revue drsquohistoire et de philosophie religieusesRHR Revue de lrsquohistoire des religionsRHT Revue drsquohistoire des textesRICP Revue de lrsquoInstitut Catholique de ParisRicRel Ricerche religiose Rivista trimestrale di Studi storico-religiosiRicSRel Ricerche di storia religiosa

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 40: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LIV

RIDA Revue internationale des droits de lrsquoantiquiteacuteRIL Rendiconti dellrsquoIstituto Lombardo Classe di Lettere Scienze morali e storicheRIM Rivista italiana di musicologiaRISG Rivista italiana per le scienze giuridicheRivAC Rivista di archeologia cristianaRivLi Rivista liturgicaRMAL Revue du moyen-acircge latinRNum Revue numismatiqueRoumlHM Roumlmische historische MitteilungenRomBarb Romanobarbarica Contributi allo studio dei rapporti culturali tra mondo latino

e mondo barbaricoRomF Romanische ForschungenRP The Review of PoliticsRPA Revue pratique drsquoapologeacutetiqueRPARA Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di ArcheologiaRPF Revista portuguesa de filosofiaRPFE Revue philosophique de la France et de lrsquoeacutetrangerRPGA Revista de psicologiacutea general y aplicadaRPh Revue de philologie de litteacuterature et drsquohistoire anciennesRPL Revue philosophique de LouvainRPLitt Res Publica Litterarum Studies in the Classical TraditionRQ Roumlmische Quartalschrift fuumlr christliche Altertumskunde und KirchengeschichteRQH Revue des questions historiquesRRFC Rivista Rosminiana di filosofia e culturaRSDI Rivista di storia del diritto italianoRSF Rivista di storia della filosofiaRSJB Recueils de la Socieacuteteacute Jean Bodin pour lrsquohistoire comparative des institutionsRSLR Rivista di storia e letteratura religiosaRSPhTh Revue des sciences philosophiques et theacuteologiquesRSSC(W) Research Studies of the State College of WashingtonRTeol Rassegna di teologiaRThL Revue theacuteologique de LouvainRThom Revue thomisteRTK Roczniki teologiczno-kanoniczneRT(Lu) Rivista teologica di LuganoRTM Rivista di teologia moraleRTun Revue tunisienneRudiae Rudiae Ricerche sul mondo classicoRueDes Rue Descartes Collegravege Internationale de PhilosophieRUMa Revista de la Universidad de MadridRUO Revue de lrsquoUniversiteacute drsquoOttawaRWK Religion Wissenschaft Kultur Vierteljahresschrift der Wiener Katholischen

Akademie

SAB Sitzungsberichte der Preuszligischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-Historische Klasse

sabatier p sabatier Bibliorum sacrorum latinae versiones antiquae seu vetus italica 1-3Turnhout 1981 (Remis 1743)

SAC Studi di antichitagrave cristianaSacDoctr Sacra doctrina Quaderni periodici di teologia e di filosofia dello studio generale

dominicano di BolognaSacris erudiri Sacris erudiri Jaarboek voor godsdienstwetenschappenSaeculum Saeculum Jahrbuch fuumlr UniversalgeschichteSAH Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAJP South African Journal of Philosophy

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 41: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLV

Salesianum Salesianum Rivista trimestrale di teologia pedagogia filosofia e diritto canonicoSalmanticensis Salmanticensis Commentarius de sacris disciplinisSAM Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften Philosophisch-

Historische KlasseSAPF Swiety Augustyn Pisma Filozoficzne WarszawaSapientia Sapientia Revista tomista de filosofiacuteaSapienza Sapienza Rivista di filosofia e di teologia dei Domenicani drsquoItaliaSAW Sitzungsberichte der Oumlsterreichischen Akademie der Wissenschaften

Philosophisch-Historische KlasseSBF Studii Biblici Franciscani liber annuusSbWGF Sitzungsberichte der Wissenschaftlichen Gesellschaft an der Johann Wolfgang

Goethe-Universitaumlt Frankfurt aMSC Sources chreacutetiennes ParisScCatt La Scuola Cattolica Rivista di scienze religioseScEc Sciences eccleacutesiastiques Revue philosophique et theacuteologiqueScEs Science et espritScholastik Scholastik Vierteljahresschrift fuumlr Theologie und PhilosophieSchZu Schoumlnere Zukunft Katholische Wochenschrift fuumlr Religion und Kultur Soziologie

und VolkswirtschaftSCI Scripta Classica Israelica Yearbook of the Israel Society for the Promotion of

Classical StudiesScientia Scientia Valetta MaltaSCO Studi classici e orientaliScriptorium Scriptorium Revue internationale des eacutetudes relatives aux manuscrits

International Review of Manuscript StudiesScrTh Scripta theologicaSDHI Studia et documenta historiae et iurisSEAug Studia Ephemeridis AugustinianumSemiotica Semiotica Revue publieacutee par lrsquoAssociation internationale de seacutemiotiqueSEstRom Semanas de Estudios RomanosSHg Subsidia hagiographicaSicGymn Siculorum gymnasium Rassegna semestrale della Facoltagrave di Lettere e Filosofia

dellrsquoUniversitagrave di CataniaSIFC Studi italiani di filologia classicaSigma Sigma Rivista di letteraturaSileno Sileno Rivista di studi classici e cristianiSJOT Scandinavian Journal of the Old TestamentSJP Salzburger Jahrbuch fuumlr Philosophie und PsychologieSK Singende Kirche Zeitschrift fuumlr katholische KirchenmusikSKGG Schriften der Koumlnigsberger Gelehrten Gesellschaft Geisteswissenschaftliche

KlasseSKZ Schweizerische KirchenzeitungSLA W henselleKp sChillinG Specimina eines Lexicon Augustinianum Lfg 1-17

Wien 1987-2004ndash Verz ndash Lfg 10 (1996) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLA

vorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 1 bis 10

ndash Verz 11-17 ndash Lfg 11-17 (1997-2004) Verzeichnis der von den Lexikographen der SLAvorgenommenen Textaumlnderungen gegenuumlber den Referenzausgaben inden SLA-Lieferungen 11 bis 17

SLI Studi latini e italianiSLS Studia Latina StockholmiensiaSMSR Studi e materiali di storia delle religioniSMT Studies in Medieval ThoughtSO Symbolae OsloensesSobornost Sobornost The Journal of the Fellowship of St Alban and St Sergius

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 42: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVI

SocRes Social Research The International Quarterly of the Social SciencesSokrates Sokrates BerlinSouthern JPh The Southern Journal of PhilosophySP Studies in PhilologySPaBl Schlesisches PastoralblattSpeculum Speculum Journal of Mediaeval StudiesSpicBec Spicilegium BeccenseSpirLitt Spiritus et Littera Beitraumlge zur Augustinus-Forschung Festschrifthellip CP Mayer

(hrsg von G Foumlrsteraej GroteC Muumlller) Wuumlrzburg 2009SPM Stromata patristica et mediaevalia UtrechtSpOr Spiritualiteacute orientaleSPOS Sanctorum patrum opuscula selecta OenipontiSprachkunde Sprachkunde Zeitschrift zur Pflege und Foumlrderung des SprachstudiumsSR Studies in Religion Sciences ReligieusesSSPh Salzburger Studien zur PhilosophieSSRel(N) Studi storici e religiosi (Napoli)StAmbr Studia AmbrosianaStC Studia catholicaStCAA Studies in Cistercian Art and ArchitectureStCan Studia canonicaStChH(L) Studies in Church History Ecclesiastical History SocietyStEv Studia evangelicaStGen Studium generaleSTh cf SvTKStL Staatslexikon Recht Wirtschaft GesellschaftStLA Studien der Luther-AkademieStLi Studia liturgicaStMed Studi medievaliStMisc Studi miscellaneiStMon Studia monasticaStMor Studia moraliaStOr Studia OrientaliaStPat Studia Patavina Rivista di scienze religioseStPatr Studia patristicaStPh Studia philosophica BaselStRo Studi RomaniStSass Studi sassareciStStR Studi storico-religiosiStTh Studia theologica cura Ordinum Theologorum Scandinavicorum editaStTom Studi tomisticiStudium(R) Studium Rivista bimestrale di cultura RomaStZ Stimmen der ZeitLe Suppleacutement Le Suppleacutement ParisSVF h von arniM Stoicorum veterum fragmenta 1-4 Stutgardiae 1978-1979

(Lipsiae 1903-1924)SvTK Svensk teologisk kvartalskriftSVTQ St Vladimirrsquos Theological QuarterlySymbolon Symbolon Jahrbuch fuumlr Symbolforschung

Tabl Alb C Courtoisl lesChiC perratC sauMaGne Tablettes Albertini Actes priveacutesde lrsquoeacutepoque vandale Paris 1952

Tagastan The Tagastan A Review of Augustinian Spirituality and TraditionTAPhA Transactions and Proceedings of the American Philological AssociationTBLNT Theologisches Begriffslexikon zum Neuen Testament Neubearbeitete AusgabeTE Teologiacutea espiritualTemps reacutefl Le temps de la reacuteflexion

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 43: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations AbreacuteviationsLVII

Teologiacutea Teologiacutea Revista de la Facultad de Teologiacutea de la Pontifica Universidad CatoacutelicaArgentina

TG Tijdschrift voor geschiedenisThB Theologische BeitraumlgeTheology Theology A Monthly Journal of Historic ChristianityTheotokos Theotokos Ricerche interdisciplinari di MariologiaThesAug Thesaurus Augustinianus (curante CETEDOC) A (1)-(2) (Thesaurus patrum

latinorum) Turnhout 1989ThGl Theologie und Glaube Zeitschrift fuumlr den katholischen KlerusThJber Theologischer JahresberichtThLZ Theologische LiteraturzeitungThomist The Thomist A Speculative Quarterly Review of Theology and PhilosophyThought Thought A Review of Culture and IdeaΘΠ Thecircta-Pi A Journal for Greek and Early Christian PhilosophyThPh Theologie und PhilosophieThPQ Theologisch-praktische QuartalschriftThQ Theologische QuartalschriftThR Theologische RundschauThRv Theologische RevueThSt Theological Studies Theological Faculties of the Society of Jesus in the United

StatesThStKr Theologische Studien und KritikenThWAT Theologisches Woumlrterbuch zum Alten Testament (hrsg von GJ botterWeCK

H rinGGren)ThWNT Theologisches Woumlrterbuch zum Neuen Testament (hrsg von G Kittel)ThZ Theologische ZeitschriftTLL Thesaurus linguae latinaendash Onom ndash OnomasticonTraditio Traditio Studies in Ancient and Medieval History Thought and ReligionTRE Theologische RealenzyklopaumldieTrinJ Trinity Journal A Journal of Student ScholarshipTThZ Trierer theologische ZeitschriftTU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen LiteraturTyche Tyche Beitraumlge zur Alten Geschichte Papyrologie und EpigraphikTyV Teologiacutea y Vida

UCPPh University of California Publications in Classical PhilologyUDR University of Dayton ReviewUumlberlieferung M oberleitnerF roumlMerj DivjaKr KurzD WeberC WeiDMann

Mt Wiesers jannerr juroti sChilleri GalyninaF laCKnera oroszD Weltine MaDas Die handschriftliche Uumlberlieferung der Werke des heiligenAugustinus 1-11 Wien 1969-2010

Unitas Unitas Monatsschrift des Verbandes der Wissenschaftlichen KatholischenStudentenvereine Unitas

Univ(SF) Universidad Publicacioacuten de la Universidad Nacional del Litoral (Santa Feacute)

VD 16 Verzeichnis der im deutschen Sprachbereich erschienenen Drucke des XVI Jahr-hunderts 11 Stuttgart 1983

VDI Vestnik drevnej istorii Revue drsquohistoire ancienne Journal of ancient historyVerbum Caro Verbum Caro Revue theacuteologique et eccleacutesiastique œcumeacuteniqueVersus Versus Quaderni di studi semioticiVetChr Vetera ChristianorumVIEG Veroumlffentlichungen des Instituts fuumlr Europaumlische Geschichte Mainz Abteilung

fuumlr abendlaumlndische Religionsgeschichtendash Beih ndash BeiheftVigChr Vigiliae christianae

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL

Page 44: Augustinus Lex Ikon

Abkuumlrzungen Abbreviations Abreacuteviations LVIII

VIR Vocabularium iurisprudentiae Romanae 1-5 Berolini 1903-1987VitaLat Vita LatinaVL Vetus latina Die Reste der altlateinischen Bibel FreiburgndashAGLB ndash Aus der Geschichte der lateinischen BibelVoces HJ Sieben Voces Eine Bibliographie zu Woumlrtern und Begriffen aus der Patristik

(1918-1978) BerlinNew York 1980VoxPatr Vox patrum Miedzywydziałowy zakład badaacuten nad antykiem chrzescijanskimVP Vita e pensiero Rassegna italiana di culturaVS h DielsW Kranz Die Fragmente der Vorsokratiker 1-3 Berlin 61951-1952VSp Vie spirituellendash Suppl ndash SuppleacutementVWP Vierteljahrsschrift fuumlr wissenschaftliche Paumldagogik

WA Martin luther Werke Kritische Gesamtausgabe 1sqq Weimar 1883sqqWalDehoFMann A WalDejb hoFMann Lateinisches etymologisches Woumlrterbuch 1-3

Heidelberg 51982 (ib 41965)WAPh Woumlrterbuch der antiken Philosophie (hrsg von C hornC rapp) Muumlnchen 2002WHB Wiener humanistische BlaumltterWJA Wuumlrzburger Jahrbuumlcher fuumlr die AltertumswissenschaftWKPh Wochenschrift fuumlr Klassische PhilologieWorks(E) The Works of Aurelius Augustine EdinburghWorks(NY) The Works of Saint Augustine A Translation for the 21st Century New YorkWorks(T) Augusutinusu chosakushu [The Collected Works of Saint Augustine] TokyoWampSp Word and Spirit A Monastic ReviewWSt Wiener Studien Zeitschrift fuumlr Klassische Philologie und Patristikndash Beih ndash BeiheftWThJ The Westminster Theological JournalWW Wissenschaft und WeisheitWZHalle Wissenschaftliche Zeitschrift der Martin-Luther-Universitaumlt Halle-Wittenberg

Gesellschafts- und sprachwissenschaftliche ReiheWZRostock Wissenschaftliche Zeitschrift der Universitaumlt Rostock Gesellschafts(- und sprach)-

wissenschaftliche Reihe

ZAC Zeitschrift fuumlr Antikes Christentum Journal of Ancient ChristianityZAM Zeitschrift fuumlr Aszese und Mystikzarb sM zarb Chronologia operum s Augustini secundum ordinem Retractationum

digesta Romae 1934ZAW Zeitschrift fuumlr die alttestamentliche WissenschaftZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenlaumlndischen GesellschaftZDVKW Zeitschrift des deutschen Vereins fuumlr KunstwissenschaftZfB Zentralblatt fuumlr BibliothekswesenZKG Zeitschrift fuumlr KirchengeschichteZKTh Zeitschrift fuumlr katholische TheologieZMR Zeitschrift fuumlr Missionswissenschaft und ReligionswissenschaftZNW Zeitschrift fuumlr die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der aumllteren

KircheZPE Zeitschrift fuumlr Papyrologie und EpigraphikZPhF Zeitschrift fuumlr philosophische ForschungZPPs Zeitschrift fuumlr Parapsychologie und Grenzgebiete der PsychologieZRGG Zeitschrift fuumlr Religions- und GeistesgeschichteZSRGK Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Kanonistische AbteilungZSRGR Zeitschrift der Savigny-Stiftung fuumlr Rechtsgeschichte Romanistische AbteilungZSTh Zeitschrift fuumlr systematische TheologieZThK Zeitschrift fuumlr Theologie und KircheZWTh Zeitschrift fuumlr wissenschaftliche Theologie

COPYRIGHT BY

SCHWABE VERLAG

BASEL