Atok Subiakto

download Atok Subiakto

of 7

Transcript of Atok Subiakto

  • 5/11/2018 Atok Subiakto

    1/7

    3P edom a n P em b ib itan Jen is D ip te rokarpa

    A t o k Subiakto1

    P E N D A H U L U A NK elu arg a d ip te ro ka rp a (D ip te ro ca rp ace ae ) m e ru pa ka n ke lo m po k ja nis -

    jen is pohon dom inan d i hu tan hu jan trop ika . K elua rga d ip te roka rpa te rd ir i danjen is - jen is pohon kom ers ia l yang te lah d ipe rdagangkan se ja k d im ula in yapengusahaan hu lan a lam pada e ra sek lta r tahun 1970 . P angsa pasa r kayuke lu arg a d ip te ro ka rp a se pe rti m e ra nti, ke ru ing , m sa k, d ll, t id ak te rba la s h an yap as ar d om e stik te ta p; ju ga p as ar in tem a sio na l. W a la up un je nis -je nis d ip te ro ka rp ate lah m en jad i kom od iti pen ting has il hu tan , nam un sam pa i saa t in i p roduks ika yu nya m a sih m e ng an da lka n s um b er d aya h uta n a la m .D engan sem ak in m enu runnya pa tens ; sum be r daya hu tan a lam yangd ipe rbu ruk dengan tingg in ya la ju de fo res ta s i hu1an a lam yang d ipe rk ira kanm encapa 2 ju ta ha pe rtahunnya , m aka produks i kayu jen is - jen is ha rus sege rad ia lih ka n d ari h utan a la m ke h uta n tan am a n. O le h se ba b i t u u pa ya p emb a ng un anhu tan tanam en m erupakan sa tu dan lim a pnon tas da lam p rog ram pem bangunanke hu ta na n. D isam pin g itu a ka n d ila ksa na ka n p ula p ro gram re ha b ilita s i h uta n d anlahan (RHL ) s ec ara n as io na l p ad a b eb era pa d ae ra h a lira n s un ga i (D AS ) p rio rita s.M e ran ti m e rupakan sa lah sa tu ke lom pok jen is kom e rs ia l da ri ke lua rgad ip te roka rpa . M eran ti m erupakan tanam an kom ers ia l pan ting dan ke lua rgad ip te ro ka rp a, k are na b eb era pa je nisn ya m em ilik i p ertu m bu ha n ya ng re la tif c ep atd an te la h d ik ua sa i s ilv ik ultu r p en an ama n ny a. O le h s eb ab itu , p em b a ng un an h uta nta n aman d ip te ro ka rp a a ka n d iu tama k an p a da je n is -je n is me ra n ti.

    . K ebe rh as ila n da la m p em b ang un an h uta n ta na m an a nta ra la in d ite ntu ka nd en ga n ke te rse dia an b ib it se ca ra b erke sin am b un gan d ala m ju m la h d an ku allta syang m encukup i. U paya pengadaan b ib it d ip te roka rpa dapa t d ila kukan ba lkseca ra gene ra tif a taupun vege ta tif. N am un dem ik ian pengadaan b ib it seca ra, P ene liti p ad a P us litb an g H ula n da n K ans erva si A lam d i B oga r

  • 5/11/2018 Atok Subiakto

    2/7

    P ro s id in g A H h !ekno log i P em b u a t a n B ib i t T a n a m a n S is t e m F o g -C o o ' l in g ( K o f f c o ) - -

    g e n e r a ti f d a n b e r k e s in a m b u n g a n m a s ih m e n g h a d a p i beberapa k e n d a la a n t a ra la in(1 ) p e r i o d i s i t a s pembungaan y a n g t id a k t e ra tu f ( A s h t o n , 1988 ) dan (2 ) b e n i h n y atid ak d ap at. d is im p a n d a la m j angka p a n ja n g ( r e c a lc i t r a n t ) (S a sa ki, 1 98 0). O l e hsebab i t u t e k n ik p e n g a d a a n b ib il d ip te ro ka rp a s ec ara v eg eta tif' m e m i l i ! < i perananv ita l padasaa t b iji tidak t e r s e d i a , d an u ntu k p erb an ya ka n p oh on ..p oh on u n g g u lh a s il p ro s e s p e m u lia a n pohon .

    P a d a a w a t t a h u n 2 0 0 5 ; te~ad i f e n o m e n a p e m b u n g a a n s e c a r a s e r e n t a k(panen raya ) pada k e l u a r g a d ip te roka rpa .. Fenomena ; i n i hanya te~ ad i an ta ra 3s a m p a i 5 t a h u n seka lL M om en tum in i ha rus d i m a n f a a t k a n seopt ima l m u n g k i nu n t u k p e n g e m b a n g a n hutan t a n a m a n je n is - je n is d ip te ro k a rp a k h u s u s n y a m e r a n H .Program p e n g u n d u h a n buah d i p t e r o k a r p a a k a n d ili3ksanakan o leh D i i j e n R L P S d iKa lim an tan Bara t, K a lim an tan T e n g a h dan Ka lim an tan T im ur. T u juanp e n g u n d u h a n i n i a d a l a h u n t u k p e m b a n g u n a n s u m b e r b e n ih u n g g u l d ip t e r o k a r p as e r t , a k o n s e r v a s i i n - s i t u d an e x-s itu je nis -je nis d ip te ro k a rp a . 'B e n ih -b e n ih h a s i!pengunduhan s e l a n j u t n y a akan d isem aikan d iS u n i t p ersem aia n m in k P T . Sar iB um i Kusum a. P T . Em a D ju liaw ati,. P T .. S u k a J a y a Makmu r , P T . S a r p a t im ,P T . . Ik a n i dan P T . Ba lik p apan Fo re s t In d us try .

    Pedoman i n i m e n y a jik a n in fo n n a s i t e k n is p e n y e m a ia n b ib it . d ip te ro k a rp a ,b a l k u n t u k p e m b a n g u a n . k e b u n b e n ih m e la lu i u l i p r o g e n i d a n p e m b a n g u n a nt e g a k a n b e n ih maupun u n t u k k o n s e r v a s in y a . P e d o m a n in l d a p a t di jadikanp eg an ga n b ag i p ara te kn is i p embib lta n,k hu su sn ya d i 6 u n i t . pe rs ema ia n te rs ebu td ia las . .

    G . A M . B A R A N UMUMD IPTEROKARPAKeluar98 d l p t e r o k a r p a m erupakan ke lom pok beberapagenera ya itu

    S h o r e s , P ara sh ore a,. H op ea , D ryo ba la no ps , A niso pte ra dan Dip te rocarpus . .Jum lahspec ies da lam ke lua rga besa r D i p t e r o c a r p a c e a e ada sek ita r3 00 speo ies( A s h to n ,. 1 9 8 3 ) . S e d a n g k a n g e n u s Shorea y a n g t u m b u h d i I n d o n e s ia a d a s e k i t a r143 jen is , yang dapa t d i k e l o m p o k k a n pads empa t nam a perdagangan y a i l u(1 ) me ra nti m e r a h , ( 2 ) me ra nti k un in g, (3 ) m e r a n H . pu tih , d an ( 4 ) b a la u .

    J e n i s - je n is u n g g u la n d ip te r o k a rp a sepert i m e r a n t i , a d a la h p o h o n b e s a rum um nyadengan ba tan g pokok tungga l d a p a t m encapa i tingg i 40 mete r ,8 e b e r a p a je n i 's m e ra n H memi l i k I a k a r b e n ir , d Ia m e te r pohon d a p a t mencapa i 2me te r. B u ah ny a b e r s a y a p y a n g m e r u p a k a n c ir i k h a s k e tu a r g a d ip te ro .k a rp a .

    3 0 I 'P e d om a n P e m b ib it a n J e n is D i p te ro k a rp a

  • 5/11/2018 Atok Subiakto

    3/7

    -. - P ros id ing A lih T ekno log i Pem buatan B ib it T anam an S is tem Fog-C oo ling (Koffco )

    K elua rga d ip te ro ka rpa m erupakan jen is -ja n is pohon penyusun hu tantrop ika basah yang te rseba r seca ra d i P . S um ate ra , P B angka dan B e litung ,P. K a lim a n ta n . 8 e be ra p a je n is d ip te ro ka rp a ju g a tum b uh d e ng a n b a il< d i s eb a gia nkawasan P. Ja wa yan g m em ilik i cu ra h hu jan d ia t.as 2000 mm lta h u n. Um um n yak elu a rg a d ip te ro ka rp a tum b u h p a da h u ta n tro p is d a ta ra n re n da h , n amUn a d a je n ls -je nis y an g d ap at tum bu h d i da ta r an tln gg ; s epe rti S h o r e e platyc/ados dan S . ovata .

    P emban g un a n te g ak an k om e rs ia l d ip te ro ka rp a d iu tam a ka n m e n g gu n ak anjen iS - jen is m eran ti yang cepa t tum buh , penyeba rannya lua s , te la h d ikuasa is ilv ik ultu r p en an am a nn ya d an b en ih ny a m a sih te rs ed ia . B e be ra pa je nis m e r a n ! iyang d ip rio rita skan un tu k pem banguna hu tan tanam an kom ers ia l an ta ra la inS ho re a le pro su la , S . j ohorens is , S . p arv ifo iia , S . oval is , S . sm; th iana, d a nS. p/a tyc /ados .

    SUM BER B EN IHSum ber ben ih yang d igunakan un tu k pengadaan b ib it d ip te ro ka rpaa da la h b en ih ya ng d iku m pu lka n d aT i m a sin g-m a sin g p oh on se le ks i, se rta b en ihcam pu ran (bu lk ). 8 en ih da ri pohan se le ks i in i um um nya d igunakan un tu km em ba ng un ke bu n be nih . S ed an gka n be nih cam pu ra n (bu lk ), d ig un akan u ntu k

    p em b an gu na n te ga ka n b en ih s erta k on se rv as i. K u alita s b en ih y an g d ip ero le h d ankebun ben ih akan m em ilik i keunggu lan gene tik da ri ben ih yang d ipe ro le h da rite g a ka n ben ih .B en ih -b en ih d iku m pu lka n o le h tim p en gu nd uh an b en ih te la h d ib eri la be ls es ua i d en ga n p eru ntu ka nn ya . S e ba ga i c on to h, in fo rm a si p ad a la be l b en ih u ntu ktu ju an p em b an gu na n ke bu n b en ih b eru pa :1 . J en is pahon (spec ies )

    2 . N om or fam ili ( p o h a n in d uk )3 . L oka sip en gu nd uh an4 . T angga l pengunduhan5 . N am a pe rsone l pengunduhan

    Pen an g an an b en ihH al u tam a yang pe rlu d ipe rha tikan da lam penanganan ben ih ada lahm en jag a ke utu ha n la be l. P ad a saa t m em bu ka w ada h k inm an , am ankan te rle bih

    d ah ulu la be l b en ih . J an ga n m e nc am p ur b en ih -b en ih d ar! la be l y an g y an g b erb ed a.

    P e d o m a n P e m b ib it a n J e n i s D ip te ro k a rp a I 3 1

  • 5/11/2018 Atok Subiakto

    4/7

    P re s id in g A li h T e k n o lo g i P e m b u a t a n B .ib i t T a n a m a n S is t e m F o g -C o o l in g ( K e f f o o ) _ . -

    P enanganan ben lh jen is -jan ls d ]p te roka rpa ha rus d ilakukan sesegeram ungkin se te lah ben ih d ile rim a d a n lapangan .. A wa l da ri penanganan ben ihada lah m em otong sayap pada pangka lnya , dengan tidak m erusak bag Ian buah .K um pu lkan ben ih yang te lah d ipo tong sayapnya pada w adah yang te lah d ibe rilabe l sesua i dengan labe l peng irim annya . S elan ju tnya ben ih te rsebu t sege rak irim k an k .e p ers ema ia n u n tu k. d ik ec amba hk an d an d is ema ik an .

    P .adasaa t tidak ada . m us im buah , sum ber ben ih dapa t be rupa cabu landan hu tana lam .. N am un dem ik ian , ben ih cabu tan tidak dapa t d igunakan un tuk .pem bangu llankebun ben ih . . B ib it cabu tan seba iknya d ikum pu lkan pad a : saa t.la na h te la h d lb asa hi o l e n hu jan aga r aka r dapa t te rcabu t dengan ba lk . S ete lahd ic ab ut b lb it-b ib it c ab ula n d ap at d ita ru h p a d a bak p l a s H k a ta u s te ro fo rm d en ga na las ko ran basah . D apa t pu la b ib it cabu tan d ibungkus dengan pe lepah p isangatau p l a s t i k dan bag ian akam ya d ibe ri m ed ia tanah basah . S e lan ju tnya b ib itc ab ula n s ia p u ntu k d ia ng ku tk e p e r s e m a l a n ,

    T E K N IK P E N Y E M A IA NP e n g e c a m b a h a n b e n ih

    Sebe lum ben ih d ikecam bahkan , sayap buah ham s d ipo tong te rteb ihdahu lu un tuk m em udahkan p enaburan . B en ih yang te lah d ipo tong s a y a p n y a danjen is d ip te roka rpa yang beruku rankec il (d iam ete r sek ita r 1 em ) sepe rti ben ih8 . le pro su la dan S . patv i fo l ia d ikecam bahkan te rteb ih dahu lu pada w adah lbakkecam bah . B iji m eran ti be ruku ran besa r (d iam ete r s e k j t a r 2 em ) sepe rti b ijiS . mac ro phy lla dapa tla n gs l.ln g d ita n am p a d a w a d a " h p en yema ia n (p olyb ag a ta upo ly tube) . . M e d I a yang d igunakan pada m ed ia pengecam baganberupa cam puranen ta ra top so il dan sekam pad i dengan perband ingan 1 .:1 . .

    P e n y a p ih a n d a n p e n y e m a ia n b e n ihB iji yang te lah be rkecam bah dan m em illk i sepasang daun a tau be rum ur

    sek ila r7 -14 ha ri dapa t d isap ih pada w adah penyem aian . P enyap ihan seba iknyad ila ku ka n p ad a sa at ko file do n b elu m te ne pa s d ari se m ai . .

    3 2 I P e d o m a n P e m b ib it a n J e n is D i p te ro k a rp a

  • 5/11/2018 Atok Subiakto

    5/7

    P ro s id in g A lih T e kno Io g I P e m b u a t a n . B i b i t T a n a m a n S i s t e m Fog -Coo lin g (Ko ffc o )

    B ib i t y a n g t e la h d is a p ih s e la n ju tn y a d ia t u r p a d a b e d e n g p e r s e m a i a n .P e n g a t u r a n b ib i t d i p e r s e m a ia n h a ru s d id a s a r k a n la b e l p e n g ir im a n n ya . B ila d a la m1 b e d e n g p e r s e m a ia n d i t e m p a t k a n b ib i t d a n b e b e r a p a f a m il i , m a k a h a r u s a d as e k a t p e m is a h y a n g je la s a n ta r a b a r is a n b ib i t d a r i n o r n o r f a m i l i y a n g b e r b e d a .P a d a s e k a t p e r n ls a h h a r u s d ib e M la b e l I n fo n n a s i p a d a la b e l b ib i t d t p e r s e m a la nm e l ip u t i ja n is p o h o n , n o m o r f a m i l i , a s a l : b e n ih s e r t a t a n g g a l p e n y e rn a ia n .W a d a h b ib i l d i p e r s e m a ia n d a p a l m e n g g u n a k a n k a n t o n g p la s U k ( p o ly b a g )b e r u k u r a n 1 5 x 2 0 en, a t a u d e n g a n p o ly t u b e d e n g a n u k u r a n y a n g s e la r a . M e d iap e n y e m a ia n b e r u p a c a m p u r a n a n t a r a t o p s o i l d a n s e k a m p a d i d e n g a np e r b a n d in g a n 2 ' : 1 . P e r s e m a ia n h e n d a k n , y a . d ib e r i n a u n g a n p a r a n e t d e n g a nin t e n s i t a s c a h a ya 7 5% . P e n y ir a m a n h a r u s d i la k u ka n s e c a r a t e r a t u f p a d a p a "g ia ta us o r e h a r i .

    P e n y e m a ia n c a b u ta nP en yem aia n d an ca bu ta n h a r u s mela lu i p ro s e s a d a p ta s i da lamsungkup

    a g a r b ib i t c a b u ta n t id a k m e n g a la m i e v a p o ra s i y a n g ! b e rI e b ih a n . S e b e lu m d i ta n a md a la m w a d a h p o ly b a g a la u p o ly tu b e b ib i t c a b u t a n d ik u r a n g i d a u n n y a d e n g a nm e m o to n g s e p a r u h b a g ie n d a u n y a n g a d a , s e r t a d i la k u k a n p e r n o t o n g a n a k a r b l lat e r l a l u p a n j a n g . . S e la n ju tr ly a b ib it d i t a n a r n p a d s w a d a h p e n y e m a ia n d a nd i t e m p a tk a n p a d a b e d e n g dengan s u n g k u p plastik w a n s p a r a n .S e t e la h 2 m in g g usungkup d a p a t d ib u k a s e c a r a b e r t a h a p , d a n d ip in d a h k a n k e p e r s e m a ia n y a n gte la h d ib e r i n a u n g 'a n .

    P E M E U H A R A A N B IB IT 0 1 P E R S E M A IA NP e m u p u k a n

    A p l ik a s i p e m u p u k a n d i p e r s e m a a n d i la k u k a n s e te la h b ib i t d is a p ih k ew a d a h p e n y e m a ia n b ib it m i s a ln y a p o . ly b a g a la u p o ly tu b e . . P e m u p u ka n d i la k u ka n 1b u la n s e t e la h p e n y a p ih a n d im a n a t e la h t u m b u h d u a p a s a n g d a u n .

    P e d o m a n P e m b ib ita n J e n is D ip te ro k a rp a . 1 3 3

  • 5/11/2018 Atok Subiakto

    6/7

    P ro s id in g A li h T e k n o lo g i P e m b u a t a n B ib i t T a n a m a n S is t e m F o g - C o o l in g ( K o f f c o ) - -

    Jem is pupuk a rtific ia l yang seba iknya d igunakan ada lah ada lah pupuklengkap seperti N PK dan ba ik pu la d igunakan pupuk lam ba t la ru t (s low re leasefe rtilize r). A p likas l N PK granu la r seba iknya d i ca irkan te rleb ih dahu lu un tukm engh indarkan te rjad inya over dos is . P em berian dos is N PK d ilakukan seca rahat i -hat i sesua i dengah pe tun juk pada kem asan pupuk . S edangkan pupuk lam ba tla ru t berupa g ranu la r a taupun tab le t d e p a t lan gs un g d ia plik as ik an p ad a m ed iasem ai. P em upukan dengan pupuk lam ba t la ru t cukup d ila kukan seka li se lam a d ipe rsem aian , sedangkan pupuk N PK dapa t d ila kukan dua ka ll ya itu pada um ur 1bu lan , dan pada um ur 6 bulan.

    P emberslh an Q u lm aPertum buhan 9u lm a yang tidak te rkendaH dapa t m engham bat

    p ertumb uh an b ib it r n e r a n t i d i persem aian . M ed ia yang m enggunakan cam pu ransekam pad ; um um nya m asih te rdapa t b iji pad i yang u tuh , seh ingga dapa t tum buhb ila m e nda pa t a ir y an g cu ku p.

    P em be rs ihan gu lm a pada w adah sem ai d ila lukansecara m anua l denganm encabu ti gu lm a-gu lm a yang dum buh d isek ita r tanam an m eranH . P em be rs ihanh aru s d ila ku ka n m in im a l s ek ali d alam s eb ula n.

    P eng end alian h am a d an peny akitUmumn ya m a sa la h y an g d ijtlm p ai da la m pe nyem a ian b ib it m e ran ti a da lah

    serangan ham a u la t, sedangkan penyak it ja rang m enye rang b ib it m eran ti d ip ers ema ia n. O le h s eb ab itu p en ge nd alia n le bih d ia ra hk an p ad a ma sa la h s era ng anham a u la t pem akan daun . P enyem pro tan insek tis ida harus langsung d ilakukanb ila d item ukan adanya se rangan u la t, dan se lanJ utnya d ilaukan penyem pro tanse ca ra b e rk ala .

    3 4 I P e d om a n P e m b ib tt a n J e n is D i p te ro k a rp a

  • 5/11/2018 Atok Subiakto

    7/7

    - - P ro s id in g A llh T e k n O la g i P em b u a t a n B ib i l T a n a m a n S is t e m F o g -C o a ' l in g ( K a f f c a )

    TR AN S PO R TA S I B IB ITB ib it y an g te la h s ia p ta na m d ap at s eg era d i a ng ku t k e lo ka s! p en an am a n.P engangku tan ja ra k jauh seba iknya d ila ku kan pada m a lam han un tuk

    m engh in da rkan evapo ras i yang be rleb ih an ak iba t e ne rg i p ana s m a taha ri d ante rp a a n a n g in .A g ar p en ga ng ku ta n d ap at d ila ku ka n d en ga n e fs len b ib it de ng an w ad ahpo lybag dapa t d itum puk , m aks im um 3 tum pukan a tau se tin gg i b ib it pa datum pukan pa ling baw ah . S ebe lum truk pengangku t b e rangka t m enu ju lo ka s ip e n an aman b ib it h a ru s d is iram te rle b ih d a h ulu .

    PENUTUPK ebe rha s ilan p rog ram penanam an am a t d iten tukan o leh kua lila s dan

    kond is i b ib it ya ng d igu naka n. B ib it m e ran tl um u m nya s iap d itan am pa da u ku ra ntingg i 5 0 em , a ta u be rum ur 8 bu la n d i pe rsem aian . A ga r b ib it dapa t la ngsungb era da pta si d en ga nk on dis i la pa ng an p en an am a n, b ib it h aru s d i p ra ko nd is ik and eng an ko nd is i la pa nga n ya itu de ng an m e ngu ra ng i p eny iram a n d an m e m bu kan a un g an d i p e rs ema ia n s e ca ra b e rta h ap .

    PUSTAKAA sh tom , P .M .S . 1983 . D ip te roca rpa ceae . In : F lo ra M a le s ia na S er. 1 , 9 , V anS te e n is , C .G .G .J . (e d.). M a rtin u s N ijh o ff. T h e H a g u e 2 3 7-5 5 2 .A sh to n , P .M .S . G iv in ish , T .J ., a nd A ppanah . S . 1998 . S ta gg ere d flo w e rin g in

    D ip te ro ca rp ae ea e.: N ew in sig hts in to flo ra l in du ctio n a nd th e e vo lu tio n o fm a s t flo w e rin g in th e s ea so na l tro pic . Am e ric an N a tu ra lis t 1 32 : 4 4 - 6 0.S as ak i. S . 1980. S to ra ge a nd g erm in atio n o f d ip te ro ca rp s ee ds . M a J ay . F o re ste r4 6 (2 ) : 1 75 -185.

    P e d o m a n P e m b ib it a n J e n is O i p te ru k a rp a I 3 5