A MITOLOXÍA CLÁSICA NA ASTRONOMÍA

ÍNDICE

Relación da mitoloxía coa astronomía

Constelacións

- Definición

- Constelacións do Zodíaco

- Outras constelacións

Planetas do Sistema Solar

Satélites e outros corpos celestes

Astronomía e Astroloxía

Na antigüidade a astronomía e a astroloxía tiñan o mesmo significado. Hoxe en día, estas palabras designan

disciplinas diferentes.

Astronomía: ciencia que estuda os corpos celestes

do Universo.

Astroloxía: conxunto de coñecementos que relacionan as persoas co seu signo do zodíaco.

Relación da Mitoloxía clásica coa Astronomía

-Moitos dos nomes dos astros e outros corpos celestes reciben o seu nome da mitoloxía clásica.

-Aínda que os gregos e romanos non foron os pioneiros no mundo da astronomía, déronlle un pulo decisivo, sobre todo en cidades coma Alexandría en Exipto.

-De aí que se empregasen nomes da mitoloxía grecorromana (a máis influínte na arte occidental) para designar os planetas, astros, satélites, constelacións...

ConstelaciónsConstelacións

QUÉ É UNHA CONSTELACIÓN?

Unha constelación é unha agrupación de estrelas cuxa posición no ceo nocturno é tan próxima que as civilizacións

antigas decidiron conectalas por liñas imaxinarias.

Segundo a mitoloxía clásica, moitos personaxes foron transformados en constelacións: a este tipo de

transformación chámaselle “catasterismo”.

Constelacións do Constelacións do

zodíacozodíaco

AriesAries

Este carneiro foi o que salvou aos irmáns Frixo e Hele de seren sacrificados pola raíña de Tesalia.

A súa pel de ouro foi o vélaro que Xasón tivo que conseguir xunto cos argonautas.

TauroTauro

O deus Zeus transformouse en touro para seducir á ninfa Europa. O deus Zeus transformouse en touro para seducir á ninfa Europa. Desta relación nacerá Minos, mítico rei de Creta.Desta relación nacerá Minos, mítico rei de Creta.

XéminisXéminis

Representa ós xemelgos, Cástor e Polux, quenaceron dun ovo posto por Leda, despóis de relacionarse con

Zeus, transformado en cisne. Do outro ovo nacerá Helena de Troia.

CancroCancro

Este cangrexo xigante foi mandado pola deusa Hera a Este cangrexo xigante foi mandado pola deusa Hera a Hércules para rematar coa súa vida mentres este loitaba Hércules para rematar coa súa vida mentres este loitaba

coa Hidra de Lerna. coa Hidra de Lerna.

LeoLeo

Representa o león de Nemea, un dos monstros que tivo Representa o león de Nemea, un dos monstros que tivo que vencer Hércules. É un dos doce traballos que lle que vencer Hércules. É un dos doce traballos que lle

impuxo a deusa Hera.impuxo a deusa Hera.

VirgoVirgo

É a filla de Zeus, Astrea, deusa da xustiza. Reinaba na Terra difundindo entre os homes a xustiza e a virtude

na Idade de Ouro. Pero emigrou ao ceo horrorizada pola maldade dos homes na Idade de Ferro. É unha das máis

notables deusas virxes.

LibraLibra

O único signo que simboliza a un obxecto inanimado. O único signo que simboliza a un obxecto inanimado. Representa a balanza da xustiza. No mundo romano Representa a balanza da xustiza. No mundo romano

asociábase á imaxe de Xulio César, quen dividiu o ano en asociábase á imaxe de Xulio César, quen dividiu o ano en partes iguais.partes iguais.

EscorpioEscorpio

Este escorpión foi enviado polos deuses para atacar a Orión, quen tentou violar a Ártemis. Tamén é o

responsable de que os cabalos do Sol se desbocasen cando eran conducidos por Faetón.

PiscisPiscis

..A versión máis coñecida di que representaba a Afrodita e A versión máis coñecida di que representaba a Afrodita e

ao seu fillo Eros, cando foron sorprendidos polo ao seu fillo Eros, cando foron sorprendidos polo monstruo Tifón e conseguiron escapar del tirándose ao monstruo Tifón e conseguiron escapar del tirándose ao

Éufrates transformados en peixes.Éufrates transformados en peixes.

AcuarioAcuario

Na mitoloxía grecorromana representaba a Na mitoloxía grecorromana representaba a Ganímedes, o fermosísimo mozo do que se namorou Ganímedes, o fermosísimo mozo do que se namorou

Zeus e ao que raptou e levou consigo para o Ceo. Alí a Zeus e ao que raptou e levou consigo para o Ceo. Alí a súa función será a de servir as copas aos deuses.súa función será a de servir as copas aos deuses.

CapricornioCapricornio

Respresenta á cabra Amaltea, que amamantou co seu leite a Zeus Respresenta á cabra Amaltea, que amamantou co seu leite a Zeus mentres estaba escondido do seu pai Cronos na illa de Creta.mentres estaba escondido do seu pai Cronos na illa de Creta.

SaxitarioSaxitario

É representado por un centauro disparando o arco e as É representado por un centauro disparando o arco e as frechas. Segundo a mitoloxía clásica, trátase do centauro frechas. Segundo a mitoloxía clásica, trátase do centauro

Quirón, quen criou e educou a Aquiles, Xasón e Eneas. Era Quirón, quen criou e educou a Aquiles, Xasón e Eneas. Era célebre como profeta, médico e sabio.célebre como profeta, médico e sabio.

Outras constelaciónsOutras constelacións

Osa Maior

Di a mitoloxía grega que o gran deus Zeus namorouse da ninfa Calisto, pertencente ao séquito da deusa Diana, na que se transformou Zeus para achegarse á ninfa ata conseguir facer o amor con ela. Como Calisto quedou encinta e Diana se decatou do acontecido mentres tomaba un baño coas súas ninfas, alonxouna de si.Hera, esposa de Zeus, escoitou que Calisto parira ao seu fillo Arkas, polo que nun ataque de celos, convertiuna nunha osa e pediulle a Diana que a matase coas súas frechas.Zeus apiadouse da súa amante e transformouna na constelación da Osa Maior.

Osa Menor

A Osa Menor é unha constelación de gran visibilidade ao longo do ano no hemisferio norte. Entre as súas estrelas destaca a estrela

Polar, que sempre apunta ao norte. Entre os afeccionados é coñecido polo nome de “O Carro" pola

forma que deseñan as súas sete estrelas principais. Na mitoloxía clásica estas sete estrelas serían os sete bois de labor

(septem-triones) que tiran do carro de Bootes, o “boieiro”, unha constelación próxima.

Unha constelación situada ao sur de Casiopea e perto de Pegaso.Casiopea e Cefeo, reis de Etiopía, eran os pais de Andrómeda.A raíña Casiopea alardeaba da beleza da súa filla, e comparábanacoas Nereidas, fillas do deus do mar Poseidón.Como castigo os deuses obrigaron a Cefeo a sacrificar á súa filla. Así Andrómeda foi amarrada a unha rocha ata que foi liberada porPerseo.

Andrómeda

Perseo

Perseo é un semideus da mitoloxía grega, fillo de Dánae. Esta tiña sido encerrada polo seu pai, Acrisio, nunha torre, para impedir que tivese trato con varón, xa que unha profecía anunciáralle que morrería a mans do seu neto. Sen embargo, Zeus metamorfoseouse en chuvia de ouro e conseguiu acceder á estancia de Dánae e deixala encinta.

Orion

Orión, o Cazador ou Xigante Guerreiro, foi un xigante tan alto que podía ir camiñando a través de calquera mar. O seu primeiro matrimonio rematou cando, por mor da súa soberbia, a súa primeira esposa foi confinada ao submundo. Ao namorarse dunha princesa grega, o pai, celoso, cegouno, pero recuperou a vista cando un oráculo lle aconsellou que miarara ao sol ao amencer.

Cando viu a Aurora, a deusa do amencer, namorouse dela. Todo ía ben ata que Orión foi picado por un escorpión, enfermou e morreu. Para honralo e protexerlo do seu inimigo, nace no leste, mentres que o seu inimigo Escorpión se pon no oeste. Orión e Escorpión nunca son visibles ao mesmo tempo.

3. OS PLANETAS DO SISTEMA SOLAR

MERCURIO

Este planeta recibe o nome do deus Mercurio (Hermes en grego), fillo do deus Xúpiter e dadeusa Maia. É o deus do comercio e tamén o mensaxeiro dos deuses, feito ao que se debenas sandalias con ás que calza para ir máis rápido nos seus desprazamentos.Posiblemente este planeta foi bautizado así pola rapidez da súa órbita con respecto ao Sol.

VENUS

Este planeta recibe o nome da deusa do amor e da belezafeminina, Venus (Afrodita en grego). Venus naceu da escuma do mar fecundada polo sangue da castraciónde Urano.

O nome deste planeta é o da deusaTerra, Xea na mitoloxía grega. É unha das forzas primordiais que xorden do Caos na Cosmogonía. Despois de xerar a Urano (o Ceo), unirase a el dando lugar á maioríados deuses e deusas da Teogonía.

TERRA

MARTE

Este planeta recibe o nome do deus Marte (Ares en grego), o cal era coñecido por ser deus da guerra. Fillo do deus Xúpiter e a deusa Hera. Na mitoloxía grega non era un deus moi importante, dado que eles eran máis pacíficos, pero os romanos considerábano un dos deuses máis nomeados, xa que na súa cultura a guerra é unha cousa indispensable na súa vida cotiá.

XÚPITEREste planeta recibe o nome do deus Xúpiter, fillo do titán Cronos e a titánide Rea.Este deus foi considerado o deusde deuses trala derrota do seu pai, Cronos. É indubidablemente un mullereiro, dado que aparece involucrado en distintas aventurasamorosas con múltiples deusas e humanas.Opínase que o seu nome se debe a que é o planetade maior tamaño, polo cal se lle atribúe o nome do máis grande dos deuses.

SATURNO

Este planeta recibe o nome do deus da agricultura e as colleitas:Saturno. É fillo de Xea e Urano. Na mitoloxía, despois de derrotaró seu pai, adquire o reinadoe ademais casa coa súa irmá Rea. Os fillos que terán decidirádevoralos para que non lle arrebaten o poder, mais Reasalva a Xúpiter, que conseguirá derrotalo.

Este planeta recibe o nome do deus Urano, ó que se consideraba o primordial. Primeiramente foi fillo de Xea, pero chegou a casar con ela e mesmo ter descendencia. Foi derrotado por Saturno, un dos seus fillos.

URANO

NEPTUNO

Este planeta recibe o nome do deus Neptuno (Poseidón en grego), o cal era considerado deus do mar. Cando Xúpiter venceu a Saturno, repartiron o reinado entre eles e Plutón; el elexiu gobernar sobre as augas.

PLUTÓN Este planeta era considerado o máis pequeno do Sistema Solar, pero recentemente clasificouse na categoría de platenas ananos. O seu nome provén do deus do inframundo Plutón (Hades en grego), irmán de Xúpiter e Neptuno. Cando se repartiron o reinado, el quedou co inframundo.

Satélites

Xea/Terra:

Luna/Selene:Na mitoloxía clásica esta deusa foi identificada coa deusa da caza e dos bosques, Diana. É a filla da titánide Leto e Zeus, xemelga de Apolo. Represéntase có arco, as frechas e o estoxo para gardalas.

Ares/Marte:

Deimos e Fobos: Fillos de Ares, deus da guerra e do sangue, e de Afrodita, deusa do amor. Fobos é o Pánico, e Deimos é o Temor. Acompañan o seu pai, e levan o seu carro ata a batalla.

Zeus/Xúpiter:

Amaltea: Cabra que habita na illa de Creta. Amamantou a Zeus, quen despois ca súa pel fixo un escudo chamada éxida. Despois, ó morrer, convertiuse na constelación de Capricornio.

Calisto: Ninfa do séquito de Diana.

Zeus namorouse dela e transformouse en Diana, para ter amores con Calisto. Como consecuencia disto, é convertida en osa. Foi asasinada polo seu fillo, o cazador Árcade.

Europa:

Zeus namorouse dela, transformándose nun touro. A deusa Hera vingarase desta relación mediante o mito do Minotauro.

Ganímedes: Príncipe troiano. Zeus

namorouse del e se convertiu nunha águia raptouno, e levouno ó Olimpo, onde se convertíu no copeiro dos deuses xunto con Hebe.

Io: Tivo amores con Zeus

convertido en nube. Zeus convertiuna en vaca, para protexela de Hera, mais esta púxoa baixo custodia de Argos, monstruo de cen ollos.

Metis: É a prima de Zeus, que lle proporcionou a beberaxe para facer vomitar os fillos de Cronos, pai de Zeus. Foi o primeiro amor de Zeus, mais unha profecía dicía que o segundo fillo destronaría a Zeus. Debido a isto comeu o feto, cando sentiu dores de cabeza chamou a Hefesto para que lle abrira a cabeza cun machado e de alí saíu a deusa Atenea.

Saturno/CronosSaturno/Cronos

Atlas:Irmán de Prometeo. Suxeita a bóveda celeste como castigo por encabezar o exército dos Titáns quenes perderon contra os deuses olímpicos.

Cibeles (Rea):Deusa da fertilidade e da natureza salvaxe, nai de todos os deuses. Aparece sentada nun carro tirado por dous leóns que se consideran unha parella de amantes transformados en leóns por Zeus.

Pandora:

Primeira muller, creada como castigo para os homes. Posúe unha caixa que contén todos os males, que foi aberta liberándoos todos excepto a esperanza.

Prometeo:Primo de Zeus. Creou a raza humana. Roubou o lume a Zeus quen como castigo atouno a unha montaña para que cada día unha aguia lle devorase o fígado, que se rexeneraba todas as noites.

Titáns: Son fillos de Urano e Xea.

Foron seis irmáns e seis irmás e foron encerrados nas profundidades da Terra polo seu pai, contra o que se rebelan. Loitaron tamén na Titanomaquía (loita de titáns).

Neptuno/PoseidónNeptuno/Poseidón

Galatea:

Vivía no plácido mar de Sicilia e o Cíclope Polifemo, monstro cun só ollo na fronte, namórase dela nada máis vela.Galatea está namorada de Acis e Polifemo perségueos e lanza unha enorme rocha contra Acis e mátao. Galatea converte entón ó seu namorado nun río de limpas augas.

Nereidas: Fillas do vello deus do mar

Nereo e unha das fillas de Océano. As nereidas forman un grupo numeroso no que sobresaen moi poucas. Destaca a Nereida Tetis porque foi a nai de Aquiles. Tamén é coñecida Anfítrite porque casou con Poseidón e foi a raíña dos mares e das augas.

Tritón: Fillo de Poseidón e da súa

esposa Anfítrite. É un semideus mariño con figura de home ata a cintura e de peixe de longa cola na súa parte inferior. Represéntase acompañando a Poseidón e anunciando a súa chegada mentres facía sonar a caracola mariña.

Plutón/HadesPlutón/Hades

CARONTE:Era o barqueiro do Hades, deus do inframundo, encargado de guiar as sombras errantes dos defuntos recentes dunha beira á outra do río Aqueronte se tiñan un óbolo para pagar o viaxe. Aqueles que non podían pagar tiñan que vagar cen años polas ribeiras do río, e algún tempo despois Caronte accedía a portalos sen cobrar.

Outros mitos celestes: A vía Láctea

Zeus namorouse de Alcmena e para conquistala transformouse no seu marido Anfitrión, quen estaba ausente durante un longo periodo de tempo, mais ao día seguinte regresou a súa casa xunto a súa muller quen pasara a noite con Zeus transformado. Desta relación naceu Hércules, dotado de grandes capacidades que lle axudaron a sobrevivir aos ataques da vingativa Hera. Zeus quería que Hércules fose inmortal e a única forma de conseguilo era que mamase do leite divino de Hera, por iso mentres ela durmía Zeus achegou ó neno ó seu peito, quen mordeu con tanta forza que espertou á deusa e o regueiro de leite que se derramou polo Universo deu lugar a Vía Láctea.

Traballo realizado no IES Francisco Asorey de Cambados polos alumnos de 3º e 4º de ESO:

Albornoz Camperos, Fabiola

Cacabelos Romero, Manuel

Carou Trigo, Javier

Chaves Pérez, Rebeca

Cordal García, Ariadna

Cores Pérez, Mariela

Durán Rubí, Mariña

Falcón Leal, Andrea

Ferreiro Amil, Berta

Fernández Feijoo, Fátima

Grandal Otero, Alexandre

Pérez Ramudo, Elisa

Rodríguez Daporta, Noé

Silva Chaves, Bibiana

Vilanova Núñez, Estela

Coordinador: Profesor José Luis López García