ARAŞTIRMA YÖNTEM Temel Kavramlar VE TEKNİKLERİ II …...özellikler bazen farklı başlıklar...
Transcript of ARAŞTIRMA YÖNTEM Temel Kavramlar VE TEKNİKLERİ II …...özellikler bazen farklı başlıklar...
-
İÇİN
DEK
İLER
• Temel Kavramlar
• Nitel Araştırmada Kuramsal Temeller
• Nitel Araştırmanın Kullanıldığı Alanlar
• Nitel Araştırma Yöntemleri
• Nitel ve Nicel Araştırma Arasındaki Farklılıklar
HED
EFLE
R • Bu üniteyi çalıştıktan sonra;
• Nitel araştırmanın kuramsal temellerini öğrenebilecek,
• Nitel ve nicel araştırma desenlerinin ne olduğunu bilecek,
• Nitel ve nicel araştırma desenleri arasındaki farklılıkları ayırt edebilecek,
• Bu iki araştırma deseninin de sosyal bilimlerde kullanılabildiğini kavrayabilecek,
• Her iki araştırma desenininde bazı araştırmalarda birlikte kullanılabileceğini kavrayabileceksiniz.
ÜNİTE
2
NİTEL ARAŞTIRMANIN KURAMSAL TEMELLERİ VE NİCEL
ARAŞTIRMADAN FARKI
ARAŞTIRMA YÖNTEM VE TEKNİKLERİ II
Prof. Dr. Yasemin ÖZKAN
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2
GİRİŞ
Son yıllarda sosyal bilimler alanında yapılan çalışmalarda nitel araştırma
tekniklerinin yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir. Bununla beraber nitel
araştırmayı tercih edenler arasında nitel araştırmanın tanımı üzerine bir uzlaşma
olduğu söylenememektedir.
Denzin ve Lincoln bu araştırma yöntemini şu şekilde tanımlamışlardır: “Nitel
araştırma, belli bir nokta üzerinde odaklanmada çok metotlu” araştırma
problemine yorumlayıcı yaklaşımı benimseyen bir yöntemdir. Bunun anlamı nitel
araştırmacıların araştırma konusu olan fenomenleri kendi doğal ortamlarında ele
almalarıdır. Dolayısıyla her bir fenomen insanların araştırmacının ona yüklediği
anlam açısından yorumlanır. Nitel araştırmada çeşitli ampirik araçların kullanılması,
örnek olay, kişisel deneyim, yaşam hikâyesi, görüşme, gözlemsel, tarihsel,
etkileşimsel ve görsel metinler, bireylerin yaşamlarındaki önemli anların ve
anlamların tanımlanmasıdır.
Her ne kadar nitel araştırmanın kapsamlı bir tanımını yapmak güç ise de,
birtakım temel özelliklerinden bahsetmek mümkündür. Nitekim bu özellikler nitel
araştırmanın kısa bir tanıma göre daha iyi anlaşılmasını sağlayabilir. Literatürde bu
özellikler bazen farklı başlıklar altında ele alınmakla birlikte (Bogdan ve Biklen,
1992; Goetz ve LeCompte, 1984; Patton, 1987; 1990), nitel araştırmaların en çok
karşımıza çıkan altı özelliği vardır. Bunlar; (1) doğal ortama duyarlılık, (2)
araştırmacının katılımcı rolü, (3) bütüncül yaklaşım, (4) algıların ortaya konması, (5)
araştırma deseninde esneklik, ve (6) tümevarımcı analiz.
Ayrıca günümüzde nitel araştırmalar nedensel ilişkilerin tanımlanması ve
nedensel açıklamaların yapılmasında da hem nitel hem de nicel araştırmacılar
tarafından anlamlı derecede kabul görmektedir.
1. Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri
Nitel araştırmanın neden kullanıldığına bakacak olursak, bazı bilimlerde
(örneğin antropoloji) bu yöntemi kullanmak bir zorunluluktur. Çünkü başka türlü
veri elde edilememektedir. Diğer bir nedeni ise bazı araştırma problemlerinin
yapısından dolayı veri elde etmek için insanların sorgulanması gereğidir. Örneğin
bir olgu ile ilgili insanın deneyimleri öğrenilmek istendiğinde kullanılır. Bu
deneyimlere örnek olarak, hastalık durumu, dinî inanç ve tutkular verilebilir.
Daha çok psikologlar, antropologlar ve sosyologlar tarafından kullanılan nitel
araştırmalar, veri toplama yöntemi olarak gözlemi kullanırlar. Gözlemler ilk elden
bilgi toplanmasında yararlıdırlar. Nitel araştırmaların yöntemi son derece esnektir
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3
ve bu yöntemde araştırmaya katılanların çevrelerini nasıl anlamlandırdıkları ve bu
anlamın onların çevrelerini ve davranışlarını nasıl etkilediği incelenebilir. Küçük
çocuklar ve soruları cevaplamak istemeyen veya soruları cevaplandırması mümkün
olmayan hasta veya özürlü kişiler için nitel araştırma yöntemi uygundur.
Nitel araştırmanın çeşitli disiplinlere dayanan güçlü kuramsal temelleri vardır.
Sosyoloji, psikoloji, felsefe, dilbilim gibi disiplinler nitel araştırmaya hem perspektif
kazandırmışlar hem de yöntem olarak katkıda bulunmuşlardır. Tüm bu disiplinlerde
ortak olan tema insan davranışını, içinde bulunduğu ortam içinde ve çok yönlü
olarak anlamaya çalışmaktır. Bu disiplinlere göre insan davranışı fen ve matematik
gibi diğer disiplinlere göre oldukça farklı anlaşılır ve bu nedenle insan davranışını
araştırmada geleneksel olarak fen bilimleri alanında kullanılan yöntemler yetersiz
olarak kabul edilir. İnsan davranışı ancak esnek ve bütüncül bir yaklaşımla
araştırılabilir ve bu yaklaşımda araştırmaya dâhil olan bireylerin görüşleri ve
deneyimleri büyük önem taşır. Böyle bir bakış açısından hareketle aşağıda, nitel
araştırmaya yön veren ve insan davranışını geleneksel araştırma yöntemlerinden
farklı bir anlayışla incelemeye yönelen çeşitli disiplinler tanımlanmakta ve gerek
perspektifleri gerekse kullandıkları yöntemler bakımından nitel araştırmaya olan
katkıları açıklanmaktadır. Bu disiplinlerden bazılarının katkısı oldukça kapsamlı iken
diğerlerinin katkısı ilgili disiplinin belirli alanlarında kullanılan anlayış ve
yöntemlerle sınırlı olabilmektedir.
Antropoloji: Antropoloji kültürü ve insanların belirli kültürel ortamlarda sosyal
davranış kalıplarını nasıl algıladıklarını ve bu kalıplara nasıl uyum sağladıklarını
konu edinen bir disiplindir. Etnografik araştırmalar Antropoloji alanının temelini
oluşturur ve aynı zamanda nitel araştırmada kullanılan gözlem ve görüşme
yöntemIerinin en sık kullanıldığı araştırma türleri bu disiplinin içinde yer alır.
Felsefe: Felsefe gerçeğin çeşitli boyutlarıyla tanımlanması ile ilgili bir disip-
lindir. Felsefe alanında güçlü bir düşünce akımı olarak ortaya çıkan varoluşçuluk
(existentialism) akımı nitel araştırma geleneğinin önemli temellerinden birini
oluşturmaktadır.
Humanistik Psikoloji: Humanistik psikoloji insanları anlamak için öncelikle
onların yaşantılarına yakından bakmak gerektiğini savunur. Bu yaşantıları uzaktan
gözlem ve ölçümlerle anlamak mümkün olmayabilir. Araştırmacı ancak insanların
deneyimlerine yakın bir konumda bu deneyimlerin anlamını ortaya çıkarabilir. Bu
nedenle araştırmacı, insanların deneyimlerini anlayabilmek için onlarla aynı ortamı
paylaşmalı, onlarla konuşmalı ve davranışlarını gözlemelidir.
Sosyoloji: Toplum içinde yaşayan bireyler olarak insanların toplumsal yaşama
biçimini ve kuralları nasıl algıladıkları ve bu algıları kendi yaşamlarına nasıl
yansıttıkları konusu ile yakından ilgilenen sosyoloji, nitel araştırmada kabul edilen
bazı temel perspektiflere ve yöntemlere önemli katkılarda bulunmuştur. Gözlem,
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4
görüşme ve diğer nitel yöntemler insanların davranışlarını açıklamada bize önemli
katkılar sağlayabilir
Sosyal Psikoloji: Sosyal psikolojiden derin bir biçimde etkilenen Simgesel
Etkileşim (Symbolic Interaction) insanların simgelerle (sembollerle) nasıl iletişim
kurduklarını ortaya çıkarmaya çalışan bir disiplindir. Araştırmacının temel
görevlerinden biri, insanların iletişim süreçlerini incelemek ve çeşitli biçimlerdeki
dil kullanımını ve bunların insan davranışları bakımından çıkardığı sonuçları
anlamaya çalışmaktır.
Bu disiplinler, nitel araştırma yöntemlerini kullanış biçimleri açısından
farklılıklar göstermektedir. Bu disiplinlerde görülen farklı yaklaşımlar insan
davranışının ne kadar karmaşık ve çok boyutlu bir yapıya sahip olduğuna ilişkin bir
göstergedir. Bu nedenle insan davranışına ilişkin olguları araştırırken daha önceden
kararlaştırılmış sınırlayıcı yöntemler yerine, insan davranışının doğasına uygun nitel
yöntemlerin kullanılmasının daha uygun olacağı ortaya çıkmaktadır.
Nitel araştırmalar insan deneyimlerinin bazı bölümlerinin sistematik
incelenmesi olarak da tanımlanabilmektedir. Nitel araştırmalar teknik olarak
verilerin istatistiksel yorumları ile ilgilenmemektedir. Bunun yerine daha çok genel
çıkan temaların keşfedilmesi uğraşı alanıdır. Nitel araştırma; gözlem, görüşme,
doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerini kullanır. Algıların ve olayların
doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir
sürecin izlendiği araştırmadır (Yıldırım ve Şimşek 2011).
Bu tür araştırmalarda veriler daha çok görüşmeler yoluyla elde edilse de
gözlem (gizli ya da açıkça), müzik, sanat, fotoğraf, video, el sanatları, araçlar,
gazete ya da diğer insan eliyle oluşturulmuş şeylerden oluşabilmektedir.
Nitel araştırmada en yaygın olarak kullanılan üç tür veri toplama yöntemi vardır:
Görüşme, gözlem ve yazılı dokümanların incelenmesi. Bu genel yöntemler yine
kendi içinde alt gruplara ayrılmaktadır.
Nitel araştırma sosyal bilimlerde ve insan davranışlarını inceleyen bilimlerde
tercih edilen bir araştırma yöntemidir. Çoğunlukla nicel araştırma yöntemi ile veri
elde etmenin imkânı olmayan insanların yaşamlarını, hikâyelerini, davranışlarını,
insanların sosyal davranışlarını ve ilişkilerini belirlemeye yönelik olarak
kullanılmaktadır (Neuman 2011 ).
Nitel araştırma ayrıca, daha önce nicel araştırma yöntemi ile elde edilen
verilerin derinlemesine incelenmesi ihtiyacı hissedildiğinde kullanılmaktadır. Nitel
araştırma bu yönüyle yani geniş ve derinlemesine bilgi sağlaması sebebiyle
yararlıdır.
Nitel gözlemler arasında katılımlı ve katılımsız gözlem ve nitel görüşme gibi
yöntemler yer almaktadır. Nitel araştırma genellikle az sayıda birey ile yürütülür.
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5
Nitel araştırmadan, araştırmacının özellikle ne tür veri toplayacağından emin
olmadığı durumlarda yararlanılır. Nitel araştırmanın geliştirilebilir olması gerekmez.
Nitel yöntemde gözlenen ile gözleyen arasında anket formu gibi bir araç
yoktur. Veriler veya bilgiler doğrudan gözlemi yapan kişi tarafından toplanır ve
dolayısıyla bir aracın bu bilgileri bozması söz konusu değildir.
Gözlemsel alan araştırmasında gözlemlerin bir hipoteze ilişkin olarak
yapılması gerekmez. Bu tür araştırmalar betimsel araştırmalar olarak da
adlandırılır. Gözlemsel araştırma bulgularının, bu bulgular belirli bir davranış
konusunda derinliğe toplandıkları için geçerlilikleri yüksektir. Ancak bunların
güvenilirlikleri ve genellikleri ile ilgili sorunlar vardır. Güvenilirlik kavramı
gözlemlerin ne ölçüde tekrarlandığına ilişkindir.
Genellik veya dışsal geçerlik ise çalışmanın bulgularının diğer kişiler, diğer
zamanlar ve diğer yerler için ne ölçüde yaygın olduğunu anlatır. Gözlemsel
araştırmada bulgular belirli bir grup için geçerli olabilir. Fakat diğer kişilere
genelleştirilemez. Diğer yandan, gözlemsel araştırmalarda gözlemcinin kendi
istediğini görmesi ile yol açtığı bir yanlılık söz konusudur (İşçi 2006).
Nitel Araştırmanın Temel Aşamaları
Nitel araştırma dendiğinde, kısaca herhangi bir şekilde istatistiksel
uygulamalar ya da başka sayısal araçlar kullanılmadan bulguların üretildiği
araştırma anlaşılabilir. Nitel araştırmanın belli başlı bölümleri aşağıdaki şekilde
sıralanabilir.
Veri: Değişik kaynaklardan elde edilebilir. En yaygın kaynaklar görüşmeler,
gözlem ve anketlerdir. Analitik ya da yorumlayıcı prosedürler: Bunlar bulgulara ya
da teorilere ulaşmak için kullanılır. Bu prosedürler verilerin kavramsallaştırılmasını
da içerir.
Yazılı ya da sözlü raporlar: Bu raporlar bilimsel dergilerde ya da
konferanslarda sunulabilir, tezlerde yayınlanabilir.
Araştırmaya temel oluşturacak kuramsal çerçevenin hazırlanması:
1. Araştırmacının sistematik ve yapılabilir, aynı zamanda da esnek bir
araştırma deseni oluşturması
2. Yapılan araştırmayı, okuyucunun anlayacağı şekilde tutarlı ve
anlamlı bir doküman hâline getirerek sunması
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6
Araştırma Probleminin Belirlenmesi
Her araştırmanın bir amacı vardır. Araştırma problemi bu amacı yansıtır.
Problemin belirlenmesi araştırmanın ilk adımıdır.
Araştırma problemini değerlendirmede iki önemli ölçüt vardır:
1. Önem: Araştırmacı, ilgili literatürdeki bir boşluktan ya da uygulamadaki bir
sorunun daha iyi anlaşılmasına ya da çözümüne yönelik açıklama yapmalıdır.
2. Yapılabilirlik: Araştırmanın var olan kaynaklar dâhilinde yapılıp
yapılamayacağına ilişkindir.
Kuramsal/Kavramsal Çerçevenin Oluşturulması
Araştırma deseninin kendi içinde tutarlı ve amaca dönük olması, problemlerle
ilgili boyutların tanımlanması, bu boyutların birbiriyle ilişkilerinin saptanması, bilgi
toplama araçlarının boyutlarının belirlenmesi aşamasında kullanılacak temaların
seçilmesinde yardımcı olur.
Araştırma Sorusunun Yazılması
Araştırmaya konu olan problemin soru olarak ifade edilmiş biçimidir.
Araştırmanın temelidir. Araştırmaya temel oluşturan kavramsal çerçeveden derin
bir biçimde etkilenir. Pek çok araştırmada literatür taramasıyla eş zamanlı yürür ve
birbirini etkileyen iki süreçtir. İki tip araştırma sorusu vardır:
1. Açık uçlu araştırma soruları
Öğretmenler sınıfta disiplini nasıl sağlar?
2. Kapalı uçlu araştırma soruları
Öğretmenin sınıfta sorduğu soruların türü ile öğrencinin bu sorulara verdiği
yanıtların düzeyi arasında ne tür bir ilişki vardır?
Araştırma Alanının/Örnekleminin Belirlenmesi
Araştırmacı, alan seçerken ve alana girme girişimleri yaparken şu özellikleri
yakalamalıdır:
1. Alana araştırma amacıyla girebilmelidir.
2. Alanda, konusuyla ilgili zengin bilgiler, süreçler ve dokümanlar bulunmalıdır.
3. Alandaki bireylerle güvene dayalı ve etkili bir iletişim kurabilmelidir.
4. Elde ettiği bulguların kalitesi ve geçerliği su götürmez olmalıdır.
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7
Araştırmacının Rolünün Belirlenmesi
Nitel alan araştırmacısı katılımcıdır. Uzaktan ve ikinci elden bilgi toplayan kişi
değildir. Kendi varsayımlarını ve önyargılarını, elde ettiği bilgilerden ayrı tutmalıdır.
Kendi görüşlerini toplanan veriler analiz edildikten sonra yorumlama aşamasında
devreye sokmalıdır.
Veri Toplama Araçlarının/Stratejilerinin Geliştirilmesi
Araştırma probleminin özelliğine göre yöntem ya da yöntemler belirlenmeli ve
bu yöntemlerin hangi kapsamda kullanılacağı açıklanmalıdır.
Veri Toplama Yöntemleri
Gözlem: Sosyal olguların gözlenerek anlaşılması
Görüşme: Algılar, perspektifler, deneyimler, duyguları ortaya koymak
Yazılı Doküman
Veri Toplama
Birçok nitel araştırmada birden fazla veri toplama yöntemi beraber kullanılır.
Bu duruma ‘veri çeşitlemesi’ (data triangulation) denir. Bu şekilde bir veri toplama
yönteminin sınırlılığını, diğer bir veri toplama yöntemi telafi eder. Böylelikle
araştırmada elde edilen bulguların geçerlik ve güvenirliğini artırmaya katkı sağlanır.
Veri Analizi, Bulguların Betimlenmesi ve Yorumlanması
Önerilen iki genel yöntem:
1. Betimsel Analiz: Derinlemesine analiz gerektirmeyen verilerin
incelenmesinde kullanılır.
2. İçerik Analizi: Elde edilen verilerin daha yakından incelenmesini ve bu
verilere ulaşılmasını sağlayan kavram ve temalara ulaşılmasını gerektirir.
3. Seçilen analiz biçimine göre veriler düzenlenir ve betimlenir.
4. Betimleme tüm nitel araştırmalarda önemlidir, araştırma sonucunun
geçerliği bu betimlemelere dayandırılmalıdır.
5. Araştırmacının yorumları betimsel bulgularla desteklenmelidir.
6. Böylece okuyucu, araştırma problemiyle ilgili bulguları daha iyi anlar.
Sonuçların Sınırlandırılması ve Analitik Genellemelere Ulaşılması
Nitel araştırmada bulguların genellenmesi zordur. Çünkü sosyal olaylar
durağan değildir. Ortam ve zaman açısından aynı sosyal olayı tekrar edemezsiniz.
Evreni temsil edecek sayıda ve düzeyde örneklemi dâhil edemezsiniz (Yıldırım ve
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8
Şimşek 2011).
NİTEL VE NİCEL ARAŞTIRMA ARASINDAKİ FARK NEDİR?
Nicel ve nitel araştırma yöntemleri farklı iki dünya görüşü ve paradigma
üzerine oturur. Yapılacak yanlışlardan birisi bu iki farklı paradigmayı birbirine
kıyasla “iyi” “kötü” şeklinde bir karşılaştırmaya tabi tutmaktır. Bu iki paradigma
gerçek konusunda bize iki farklı pencere sunar, her bir pencerenin kendine özgü
güçlü ve zayıf yanları vardır. Bu anlamda sosyal olgu ve olaylar üzerinde çalışırken
her iki yöntemin de bize sunacağı verilerin diğer yöntem tarafından yeteri kadar
açıklanamayacak boyutları vardır. Bu nedenlerle bu iki araştırma yöntemi birbirini
tamamlayıcı yöntemler olarak düşünülmelidir. Önemli olan her iki yöntemi de
sosyal araştırmalarda yaratıcı bir şekilde kullanabilmektir.
Araştırmayı nitel ve nicel olarak iki grupta toplarsak, nicel araştırma olaylar
arasındaki ilişkileri tanımlamak için sayısal veriler kullanır. Nitel araştırma insan
davranışlarını veya deneyimlerini tanımlamak için sözcükleri veri olarak kullanır.
Nicel araştırmanın bir araştırma problemi, nitel araştırmanın ise bir araştırma
sorusu vardır. Sayısal araştırma düzenekleri rakam kökenlidir ve genellikle
istatistiksel analizlerle değerlendirilecek olan çok miktardaki sayıların toplanmasını
gerektirmektedir (www.docstoc.com/docs/.../nitel-ve-nicel-arastirma).
Gözlem ve ölçmelerin tekrarlanabildiği ve objektif yapıldığı araştırmalara
nicel, sayısal (“quantitative”) araştırma denir. Nicel araştırma yöntemi literatürde
nicel araştırma deseni olarak geçmektedir. Nitel ve nicel araştırma pek çok yönden
birbirinden farklıdır, ama aynı zamanda birbirini tamamlar. Tüm toplumsal
araştırmacılar toplumsal yaşamı anlamak ve açıklamak için sistematik olarak
ampirik verileri toplar ve analiz eder ve örüntülerini dikkatlice inceler. İki tarz
arasındaki farklardan biri, verilerin doğasından kaynaklanır. İzlenimler, kelimeler,
cümleler, fotoğraflar, semboller vb. gibi yumuşak veriler, sayılar biçimindeki katı
verilerden farklı araştırma stratejileri ve veri toplama teknikleri gerektirir.
Diğer farklar, toplumsal yaşam hakkındaki farklı varsayımlar ve farklı
amaçlardır. Bu farklar, öteki tarzın kullandığı araçları uygunsuz veya ilgisiz hâle
getirebilir. Nitel araştırmayı nicel araştırmanın standartlarıyla yargılayanlar
genellikle hayal kırıklığına uğrar, bunun tam tersi de geçerlidir. En iyisi her tarzın
sunduğu avantajları kendi koşulları içinde değerlendirmektir.
Nitel araştırmacılar çoğunlukla yorumlayıcı veya eleştirel sosyal bilime
güvenir. “Uygulamada mantık” kullanırlar ve doğrusal olmayan bir araştırma yolu
izlerler. Nitel araştırmacılar “olaylar ve bağlamlar” dilini konuşur. Toplumsal
yaşamın doğal akışında ortaya çıkan olayların ayrıntılı incelemelerini yürütmeye
vurgu yaparlar. Belirli toplumsal-tarihsel bağlamlara duyarlı olan özgün yorumlar
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9
sunmaya çalışırlar.
İlginç biçimde, erkek toplumsal araştırmacılardan çok, kadın toplumsal
araştırmacılar nitel yaklaşımı benimser.
Çoğu nicel araştırmacı sosyal bilimlerde pozitivist bir yaklaşıma güvenir.
“Yeniden oluşturulmuş mantık” uygular ve doğrusal bir araştırma yolu izler.
“Değişkenler ve hipotezler”in dilini konuşurlar. Nicel araştırmacılar değişkenleri
kesin olarak ölçmeye ve genel nedensel açıklamalara bağlı olan hipotezleri test
etmeye vurgu yaparlar.
Tarzlardan yalnızca birini kullanan araştırmacılar her zaman ötekini
kullananlarla iyi iletişim kurmayabilirler, ama tarzların dilleri ve yönelimleri
karşılıklı anlaşılırdır. Her iki tarzı da anlamak, birbirlerini nasıl
tamamlayabileceklerini görmek zaman ve çaba ister.
Yeniden Oluşturulmuş Mantık ve Uygulamada Mantık
Toplumsal araştırmacıların araştırmayı öğrenme ve tartışma yolu çoğunlukla
iki mantıktan birini izler: Yeniden oluşturulmuş mantık veya uygulamada mantık.
Çoğu araştırmacı iki mantığı bir arada kullanır, ama her birinin oranı değişiklik
gösterir. Nicel araştırmacılar yeniden oluşturulmuş mantığı daha fazla kullanırken
nitel araştırmacılar uygulamada mantık yürütme eğilimi gösterir. İki mantık,
toplumsal araştırma tartışmalarının açık, kurallara bağlı ve standartlaştırılmış olma
derecesini temsil eder.
Yeniden oluşturulmuş mantık, araştırmanın nasıl yürütüleceğinin mantığının
son derece düzenli ve idealleştirilmiş, formel ve sistematik bir biçimde belirtilmiş
olduğu anlamına gelir.
Mantıksal olarak birbiriyle uyumlu kurallar ve terimlerle yeniden inşa edilir.
Düzgün bir iyi araştırına modelidir. Bu, mantık ders kitaplarında ve yayımlanmış
araştırma raporlarında görülür. Örneğin, bir basit rastlantısal örneklem yürütmenin
kuralları çok açıktır ve adım adım izlenen bir prosedüre bağlıdır.
Uygulamada mantık, araştırmanın gerçekte nasıl yürütüldüğünün mantığıdır.
Görece karışıktır, belirsizlik içerir ve belirli örnek olaylara bağlıdır ve bir görevin
pratik olarak tamamlanmasına yöneliktir. Daha az sayıda belirlenmiş kuralı vardır
ve yargı gereksinimlerine veya deneyimli araştırmacılar arasında paylaşılan
normlara dayanır. Öğle yemeğinde veya kahve molasında bir araya gelip araştırma
yapmayı tartışırken araştırmacıların birinden diğerine geçen gayriresmî bir halk
bilgeliğine dayanır. Yeniden oluşturulmuş mantığı tanımlamak veya kitaplardan ya
da formel eğitimle öğrenmek daha kolaydır.
Nicel araştırmacılar kullandıkları teknik araştırma prosedürlerini tanımlar
(Örn. bir telefon rehberinden çekilen 300 kişilik bir sistematik rastlantısal
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10
örneklem; Likert ölçeklemesi).
Nitel araştırma daha çok araştırmacıların deneyimlerinden gelişmiş olan
gayriresmî bilgeliğe dayanır. Nitel araştırma raporları yöntemi tartışmayabilir
(tarihsel-karşılaştırmalı araştırmada yaygındır) ya da belirli bir çalışmaya
uyarlanmış kişisel bir otobiyografik anlatımı bulunabilir. Çok az prosedür ya da
terim standartlaştırılmıştır ve standartlaştırılmasının gerekip gerekmediği
konusunda nitel araştırmacılar arasında bir tartışma yürütülmektedir. Çoğu nitel
araştırmacı araştırma yapmayı pek çok rapor okuyarak deneme ve yanılmayla ve
deneyimli bir araştırmacının yanında çırak rolünde çalışarak öğrenmiştir. Bu, nitel
araştırmanın daha az geçerli olduğu anlamına gelmez, ama onu ilk kez öğrenen biri
için kavranması daha zor olabilir.
Doğrusal Yol ve Doğrusal Olmayan Yol
Araştırmacılar, araştırma yürütürken bir yol izler. Yol, yapılacak şeylerin birbiri
ardına dizilişi için bir metafordur: Neyin önce bitirildiği, bir araştırmacının nerede
olduğu, neyin neden geldiğini araştırmacının nereye gittiğini gösteren bir
metafordur. Yol aşındırılmış, pek çok başka araştırmacının ayak bastığı yerler işaret
levhalarıyla belirtilmiş olabilir. Alternatif olarak, çok azının daha önce gittiği ve
ileriye işaret eden levhaların olmadığı bilinmeyen bölgeye giden yeni bir yol
olabilir. Genelde, nicel araştırmacılar nitel araştırmacılara göre daha doğrusal bir
yol izler.
Doğrusal araştırma yolu, sabit bir basamaklar dizisini izler. Belirli bir yönde
ilerleyen bir merdiven gibidir. Bir düşünme biçimi ve meselelere bakış biçimidir.
Batı Avrupa ve Kuzey Amerika kültüründe en çok görülen direkt, dar, düz yoldur.
Direkt, doğrusal yaklaşıma alışkın olan insanlar daha az direkt, döngüsel yola karşı
sabırsız olabilir. Kesin doğrusal perspektiften bakıldığında döngüsel yol etkisiz ve
kaygan görünür. Ancak dağınık döngüsel yaklaşım düzensiz, tanımlanmamış
kaostan ibaret değildir. Bütüne dair bir anlayış yaratmak için anlamın incelikli
tonlarını kavramak için farklı bilgileri bir araya getirmek için ve perspektifleri
değiştirmek için son derece etkili olabilir. Düşük nitelikli araştırma yapmanın bir
bahanesi değildir, kendi disiplini ve titizliği bulunur. İnsan bilimlerinden araçlar
ödünç alır (Örn. metafor, analoji, tema, motif ve ironi) ve anlam, inşa etmeye
yöneliktir. Döngüsel yol hassas anlam tonlarının, incelikli yan anlamların veya
bağlamsal ayrımların önemli olabildiği dilleri çevirmek gibi görevler için uygundur.
“Dairesellik yaklaşımın güçlü yönlerinden biridir, çünkü araştırmacıyı sürekli
araştırma sürecinin tümü üzerine ve diğer basamakların ışığında belirli basamaklar
üzerine düşünmeye zorlar” (Flick 1993, Neuman 2011).
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11
Objektiflik ve Bütünlük
Yanlı, dürüstlükten uzak veya etik dışı olma fırsatları her türlü araştırmada
bulunur. Tüm toplumsal araştırmacılar araştırma etkinliklerinde adil, dürüst,
doğrucu ve yansız olmak ister. Yine de nitel ve nicel tarzlar dürüst, doğru
araştırmayı garanti etmenin farklı yollarına vurgu yapar. Nitel araştırmacılar
araştırma ortamına dair samimi, birinci elden bilgiyi vurgular; kendileriyle
inceledikleri insanlar veya olaylar arasına mesafe koymaktan kaçınırlar.
Bu, keyfî biçimde kişisel fikirleri araya sıkıştırmak, veri toplama konusunda
kaypak olmak veya kanıtları kişisel önyargıları destekleyecek biçimde kullanmak
anlamına gelmez. Toplumsal yaşamı daha bütünsel olarak anlamak için kişisel
anlayıştan, duygulardan ve insan perspektiflerinden yararlanmak anlamına gelir.
Araştırmacı kendi varlığını açık hâle getirir ve daha önceki varsayımlara karşı
duyarlıdır. “Objektif’ tekniklerin yerine, nitel araştırmacı açık sözlü ve kişisel ilişkisi
hakkında dürüsttür. Araştırmacı bütünlüğü nitel araştırmada merkezî öneme
sahiptir.
Nicel araştırmacılar objektifliğin ve daha “mekanik” tekniklerin altını çizer.
Tekrarlama ilkesini kullanır, standartlaştırılmış metodolojik prosedürlere bağlı kalır,
sayılarla ölçüm yapar ve sonra verileri uygulamalı matematiğin bir alanı olan
istatistik ile analiz ederler. Nicel araştırma bütünlük sorununu objektif bir
teknolojiye dayanarak ele alır. Kesin ifadeler, standart teknikler, sayısal ölçümler,
istatistik ve tekrarlama gibi. Bu doğa bilimlerindekinin aynısıdır.
Nitel araştırmacılar, nicel araştırma tasarımdaki objektif standartlara paralel
bir fikir olarak güvenilirliği vurgular. Bu, araştırmalarının güvenilir ve inanılır
olmasını sağlar. Nitel araştırmacıların kanıtlarını kontrol etme yolları vardır.
Örneğin saha araştırmacısı, “Profesör Smith, Profesör Joııes’a silgi fırlattı.” diyen bir
öğrenciyi dinliyor ve kaydediyor olsun. Saha araştırmacısı bu kanıtı dikkatle ele alır.
İddiayı güçlendirmek için araştırmacı başka insanların ne dediğini göz önüne alır,
doğrulayıcı kanıtlar arar ve iç tutarlılığı kontrol eder. Araştırmacı öğrencinin olay
hakkında ilk elden bilgi sahibi olup olmadığını ve öğrencinin duygulan veya
çıkarının yalan söylemesine yol açıp açmayacağını (Örn. öğrenci başka sebeplerden
dolayı Profesör Smith’den hoşlanmıyor olabilir.) sorar. Öğrenci yanlış bir bildirimde
bulunmuşsa bile, bu öğrencinin perspektifi hakkında kanıttır. Benzer şekilde,
tarihsel kanıtları inceleyen araştırmacı kaynakların güvenilirliğini doğrulamak için
teknikler kullanır. Başka bir kontrol aracı, nitel araştırmacıların kaydettiği büyük
miktardaki ayrıntılı yazılı notlardır. Kanıtların ayrıntılı biçimde kelimesi kelimesine
yapılmış bir betimlemesinin yanı sıra bu notlar kaynaklara referansları,
araştırmacının yaptığı yorumlar ve notların yanı sıra alıntıları, fotoğrafları,
haritaları, diyagramları, başka sözcüklerle anlatmayı ve sayımları düzenlemeye
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12
yardımcı olan anahtar terimleri içerir.
Nitel araştırmacılar çoğunlukla yalnız çalıştığı hâlde, diğerleri kanıtlardan
haberdar olur. Örneğin bir saha araştırmacısı belirli bir ortamda hayattaki insanları
inceliyor olsun. Gözlemlenen özneler bir çalışmanın ayrıntılarını okuyabilir. Aynı
şekilde, tarihsel belgelere atıf yapılır ve diğer araştırmacılar referansları ve
kaynakları kontrol edebilir.
Bir nitel araştırmacının güven oluşturmasının en önemli yolu, kanıtları
sunma biçimidir. Nitel bir araştırmacı ayrıntılı notlarının tümünü bir raporda
sunmaz; bunun yerine, yeterli doku ve ayrıntı sağlayarak birbirine kenetlenen
ayrıntılardan bir ağ örer ve böylece okur onların orada olduğunu hisseder. Nitel bir
araştırmacının olaylar, insanlar ve durumlara dair ilk elden bilgisi iki yolla kesişir.
Yanlılıkla ilgili soru işaretleri uyandırır, ama aynı zamanda yakınlık, doğrudan temas
ve samimi bilgi hissi sağlar.
Önceden Planlanmış ve Yeni Oluşan Araştırma Soruları
Bir araştırma projesine başlarken ilk adımınız bir konu seçmektir. Bu görev
için hazır bir formül yoktur. Deneyimli bir araştırmacı da olsanız, henüz başlıyor da
olsanız, en iyi yol ilginizi çeken bir şey üzerine araştırma yürütmektir. Konular için
pek çok kaynak vardır
Tüm araştırmalar bir konuyla başlar; ama konu, yalnızca araştırmacının
odaklanmış bir araştırma sorusuna daraltması gereken bir başlangıç noktasıdır.
Nitel araştırmacılar çoğunlukla belirsiz veya net olmayan araştırma sorularıyla
başlar. Konu, çalışma sırasında yavaş yavaş oluşur. Araştırmacılar çoğunlukla belirli
bir soruya odaklanmayla, verileri toplarken gerçekleşen çalışma tasarımının
ayrıntılarına karar verme sürecini birleştirir.
Bunun tersine, nicel araştırmacılar, çalışma tasarımını son hâline getirmeden
önceki ayrı bir planlama basamağı olarak konuyu odaklanmış bir soruya daraltır.
Onu, test edilebilir bir hipotez geliştirme sürecinin bir basamağı olarak (daha sonra
tartışılacak) ve herhangi bir veri toplamadan önce çalışma tasarımına yön vermesi
için kullanırlar.
Nitel araştırma tarzı esnektir ve konuyu bir çalışma boyunca yavaş yavaş
odaklamayı teşvik eder. Araştırma planlamanın erken bir aşamasında, yalnızca çok
az miktarda konu daraltma gerçekleşir; daraltmanın çoğu, bir araştırmacı veri
toplamaya başladıktan sonra gerçekleşir. Odaklama ve rafine etme, araştırmacı
verilerin bazılarını topladıktan ve ön analize başladıktan sonra devam eder. Nitel
araştırmacılar erken veri toplamayı araştırma sorusunu/sorularını ayarlamak ve
keskinleştirmek için kullanır, çünkü verilerin içine gömülene kadar en önemli
sorunları veya soruları genellikle bilmezler. Odaklanmış bir araştırma sorusu
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13
geliştirme, araştırmacının etkin biçimde ön yorumlar üzerine düşündüğü ve onları
geliştirdiği bir süreç olan veri toplama sürecinin bir parçasıdır. Nitel araştırmacı
önceden tahmin edilmeyen verilere açıktır ve bir çalışmanın başlarında sürekli
odağı yeniden değerlendirir. Araştırmanın yönünü değiştirmeye ve yeni kanıt
dizilerini izlemeye hazırlıklıdır (www.wisegeek.com/what-is-the-difference-
between-quantitative-and-qualitative).
Nitel araştırmacılar için tipik araştırma soruları arasında şunlar yer alır:
Belirli bir koşul veya bir toplumsal durum nasıl ortaya çıktı?
Zaman içinde koşul/durum nasıl sürdü?
Bir koşulun/durumun değiştiği, geliştiği veya işlediği süreçler
nelerdir?
Farklı bir soru türü var olan inançları veya varsayımları onaylamaya çalışır. Son
bir soru tipi yeni fikirler keşfetmeye çalışır. Araştırma projeleri araştırma sorunları
veya sorular çevresinde tasarlanır.
Bir proje tasarlamadan önce, nicel araştırmacılar geniş bir konu içindeki belirli
bir araştırma problemine odaklanır. Örneğin, kişisel deneyim örneği, sendikaları bir
konu olarak önermektedir. “Sendikalar” bir konudur, bir araştırma sorusu veya bir
problem değildir.
Büyük bir kütüphanede sosyologlar, tarihçiler, iktisatçılar, avukatlar,
yöneticiler, siyaset bilimciler ve diğerleri tarafından sendikalar üzerine yazılmış
yüzlerce kitap ve binlerce makale bulursunuz. Kitaplar ve makaleler konunun farklı
yönlerine odaklanır ve ona dair pek çok perspektif benimser. Bir araştırma
projesini tasarlamaya başlamadan önce konuyu daraltmalı ve odaklamalısınız.
Örnek bir araştırma sorusu şöyledir: “ABD işçi sendikaları, II. Dünya Savaşı sonrası
dönemde Afrika kökenli Amerikalılar karşısında vasıflı işlere yönelik bariyerler
oluşturarak ırksal eşitsizliğe ne kadar katkıda bulunmuştur?”.
Bir konuda araştırmaya başlarken kendinize sorun: Konuyla ilgili en ilginç şey
nedir? Hakkında çok az şey bildiğiniz konu için önce onun hakkında okuma yaparak
artalan bilgisi edinin. Araştırma soruları az sayıda değişken arasındaki ilişkilere
dairdir. Bir başlığın bir araştırma sorusuna odaklanmanın bazı yolları sayılmaktadır.
Örneğin, “Boşanmaya ne neden olur?” sorusu iyi bir araştırma sorusu değildir.
Daha iyi bir araştırma sorusu şöyledir: “Evlenme yaşı boşanmayla ilintili midir?”
İkinci soru iki değişken önermektedir: “Evlenme yaşı ve boşanma”. Bir araştırma
sorusuna odaklanmak için başka bir teknik, soruya yanıtın genellenebileceği evreni
belirlemektir. Tüm araştırma soruları ve çalışmalar bir insan grubu veya
kategorisine, kurumlara veya öteki birimlere uygulanır.
Evren, araştırmanın kapsadığı veya genellenebileceği tüm birimler kümesidir.
Örneğin, araştırma sorunuz lise öğrencilerinin öğrenimi üzerinde yeni bir
devamlılık politikasının etkileriyle ilgili olsun. Evren, tüm lise öğrencileridir. Bir
http://www.wisegeek.com/what-is-the-difference-between-quantitative-and-qualitativehttp://www.wisegeek.com/what-is-the-difference-between-quantitative-and-qualitative
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14
başlığı süzgeçten geçirerek bir araştırma sorusu oluştururken ve bir araştırma
projesi tasarlarken, ayrıca pratik kısıtlamaları göz önüne almanız gerekir.
Mükemmel bir araştırma projesi tasarlamak ilginç bir akademik egzersizdir, ama
eğer bir araştırma projesi yürütmeyi umuyorsanız, tasarımında pratik kısıtlamaların
etkisi olacaktır. Başlıca kısıtlamalar arasında süre, maliyet, kaynaklara erişim,
yetkililerin onayı, etik kaygılar ve uzmanlık bulunur. Eğer bir araştırma projesini
yürütmek için beş hafta boyunca haftada on saatiniz varsa, ama bir araştırma
sorusunu yanıtlamak beş yıl sürecekse, araştırma sorusunu daha dar biçimde
yeniden formüle edin. Bir araştırma sorusunu yanıtlamak için gerekli süreyi
kestirmek zordur. Belirlenen araştırma sorusu, kullanılan araştırma tekniği ve
toplanan verilerin türünün hepsi önemli rol oynar. Deneyimli araştırmacılar, iyi
tahminler için en iyi kaynaktır.
Maliyet başka bir kısıtlamadır. Sürede olduğu gibi, bir soruyu kısıtlamalar
içinde yanıtlamanın yaratıcı yolları vardır, ama bazı soruları yanıtlamak söz konusu.
Maliyet nedeniyle olanaksız olabilir. Örneğin, spor taraftarların kendi takımlarının
maskotuna yönelik tutumlarıyla ilgili bir araştırma sorusu, ancak çok zaman ve para
harcayarak yanıtlanabilir. Araştırma sorusunu iki farklı üniversitedeki öğrencilerin
kendi maskotlarına dönük olarak ne hissettiği biçiminde daraltmak, onu daha
gerçekleştirilebilir hâle getirir.
Kaynaklara erişim kısıtlamasına sık rastlanır. Kaynaklar arasında başkalarının
uzmanlığı, özel gereçler veya bilgi olabilir. Örneğin, farklı ülkelerde hırsızlık oranları
ve aile geliri ile ilgili bir araştırma sorusunun yanıtlanması neredeyse olanaksızdır,
çünkü hırsızlık ve gelir ile ilgili bilgiler toplanmaz veya çoğu ülke için kullanılamaz.
Bazı sorular yetkililerin onayını zorunlu kılar (Örn. tıbbi kayıtları görme) veya temel
etik ilkeleri ihlal etmeyi gerektirir (Bir kişinin tepkisini görmek için ona ciddi fiziksel
zarar verme). Araştırmacının uzmanlığı da bir kısıtlamadır. Bazı araştırma
sorularının yanıtlanması, veri toplama tekniklerinin, istatistiksel yöntemlerin
kullanımını, yabancı bir dili bilmeyi veya araştırmacının sahip olmadığı becerileri
gerektirir. Eğer araştırmacı gerekli eğitimi edinemiyorsa veya başka bir kişinin
hizmetleri için ücret ödeyemiyorsa, araştırma sorusu pratik olmayabilir. Özetle,
nitel ve nicel araştırmacıların pek çok ortak noktası vardır, ama çalışma tasarımı
için bir tasarım mantığı kullanmak, doğrusal veya doğrusal olmayan bir yol seçmek,
bir doğrulama biçimi kullanmak ve bir araştırma sorusu geliştirmek gibi tasarım
meselelerinde farklılık gösterirler.
Bunlara ek olarak, araştırmacılar çalışma tasarımına yönelik farklı bir dil ve
yaklaşım benimseme eğilimindedirler.
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15
Nitel ve Nicel Araştırmadaki Temel Farklılıklar
Nitel ve nicel araştırma iki ana araştırma yaklaşımıdır ve genellikle bir arada
kullanılmalarına rağmen, her birisinin faydaları ve dezavantajları şiddetli bir
biçimde tartışılmaktadır. Özellikle, sosyal bilimlerde, nitel ve nicel araştırmaların
olumlu tarafları sürekli birbirleri ile mücadele hâlindedir ve her iki tarafı da
destekleyen keskin bakış açıları bulunmaktadır. Ancak, genellikle araştırmanın bazı
safhaları vardır ki bunların bazılarında nitel araştırma nicele göre ve diğer
bazılarında da nicel araştırma nitele göre daha faydalıdır ve bunlardan herhangi
birisini tamamen reddeden çok az kişi vardır.
Nicel araştırma muhtemelen daha az tartışmalıdır, çünkü klasik bilimsel
paradigma olarak görülen şey ile daha uyumludur. Nicel araştırma rakamsal veriler
gibi kesin olan verilerin toplanmasını içermektedir, bu yüzden mümkün olan en üst
düzeyde tarafsız olarak incelenebilir. Nicel araştırma ile birlikte kullanılan ve onun
varsayılan tarafsızlığını destekleyen pek çok ilke vardır. Nicel araştırma genellikle
bir projenin kapsam alanı anlaşıldıktan sonra araştırma projesinde kullanılır.
Nicel araştırmanın ardında yatan ana fikir, durumları kolayca bir birinden
ayırabilmesi, böylece bunlar istatistiksel olarak sayılabilecek ve modellenecek, ve
araştırmanın amacından sapmalara neden olabilecek olan unsurları devre dışı
bırakmasıdır. Bir araştırmacının genellikle araştırmasına başlamadan önce neyin
ölçüleceği ile ilgili net bir fikri vardır ve çalışması kontroller ve standartlar
çerçevesinde gerçekleştirilir. Kullanılan araçların amacı herhangi bir ön yargıyı
minimize etmektir, böylece bu araçlar ideal bir biçimde bilgi toplayan makineler
gibidir. Nitel araştırmanın sonucu bulguların ortaya konulması için istatistiksel
analize tabi tutulabilen rakamların toplanmasıdır.
Duygusal olarak araştırmadan soyutlanmak ve araştırmacı ön yargılarını
ortadan kaldırmak nicel araştırmanın en önemli yönüdür. Astronomi ya da diğer
müspet bilimler gibi şeyler için bu nicel araştırmanın çok az yanlılığa izin vermesi
anlamına gelmektedir. Sosyoloji verileri gibi şeyler için bu incelenen kişiler
tarafından çalışmaya sokulan yanlılığın büyük oranda sınırlandığı anlamına
gelmektedir. Nicel araştırma hipotezlerin test edilmesi için ve belirli sorulara yanıt
vermeye çalışan müspet bilimler için idealdir.
Nitel araştırma ise içinde daha bütünsel bir resim elde etmek için
katılımcıların kendi ön yargılarını devreye sokmalarına izin verilen daha subjektif
bir araştırma biçimidir. Nitel araştırma bir çalışmada tam olarak neyin arandığı
bilinmediği durumlarda gerekli olabilir, bu yüzden araştırmacının hangi verilerin
önemli hangilerinin önemsiz olduğunu belirleyebilmeleri gerekmektedir. Nicel
araştırma genellikle araştırma başlamadan önce ne aradığını bilir, nitel araştırmada
ise çalışmanın odak noktası çalışma ilerledikçe daha netlik kazanabilir.
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16
Nitel araştırmadan elde edilen veriler genellikle veri olarak ham rakamlardan
çok daha az somut olacaktır. Daha ziyade, nitel araştırma hikayeler, resimler ya da
duyguların, hislerin tanımlamalarını ortaya koyar. Araştırma denekleri tarafından
ortaya konulan yorumlamalara nitel araştırmada ağırlık verilir, bu yüzden
önyargılarını sınırlama arayışı yoktur. Aynı zamanda, araştırmacılar nitel
araştırmaya duygusal olarak daha fazla bağlıdırlar ve bu yüzdende kendi ön
yargıları da sonuçlar üzerinde etkili olabilir
(ww.psychsoma.co.za/qualitative_inquiry_growt/research-quality/ John D.
Anderson Memwmımperial Coe, 2006, Superintendent Of Schools).
Sonuç
Nitel ve nicel ölçme arasında çok sayıda farklılık mevcuttur
Nicel araştırma
Nicel araştırma seçenekleri belirlenmiş durumdadır ve bunun için pek çok
katılımcının görüşleri alınmıştır. Tanımı gereği, ölçüm objektif olmalıdır, nicel
olmalıdır ve istatistiksel olarak geçerli olmalıdır. Basitçe ifade etmek gerekirse, bu
rakamlar, objektif müspet veriler ile ilgilidir. Bir araştırmanın örneklem büyüklüğü
kabul edilebilir doğruluk düzeyine sahip olan bulgular elde etmek için söz konusu
bir popülasyondan ne kadar büyük bir örnekleme gerek duyulacağını belirlemek
için formüller kullanılarak istatistikçiler tarafından hesaplanır. Genellikle,
araştırmacılar en azından yüzde 95 güven aralığına sahip olan örneklem
büyüklükleri ararlar (yani çalışmayı 100 kez tekrarladığınızda, bu yüz tekrarın
95’inde aynı yanıtı alacağınız anlamına gelmektedir), artı/eksi yüzde 5’lik bir hata
marjini ile. Pek çok araştırma daha küçük hata marjinleri üretecek biçimde dizayn
edilmektedir.
Nitel araştırma
Nitel araştırma insanların ne yaptıklarını ve söylediklerini gözlemleyerek veri
toplamak, analiz etmek ve yorumlamaktır. Nicel araştırma nesnelerin sayılması ve
ölçülmesi ile ilgiliyken, nitel araştırma anlamlar, kavramlar, tanımlar, özellikler,
metaforlar, semboller ve nesnelerin tanımlanması ile ilgilidir.
Nitel araştırma nicel araştırmadan çok daha fazla subjektiftir ve temelde
bireysel, derinlemesine görüşmeler ve odak grupları olmak üzere bilgi toplamak
için çok farklı metotlar kullanır. Bu türden araştırmaların doğası keşfedici ve açık
uçludur. Az sayıda insan ile derinlemesine görüşmeler yapılır ve/ya da nispeten az
sayıda odaklanma grubu oluşturulur. Katılımcılardan genel sorulara yanıt vermeleri
istenir ve görüşmeci ya da grup yöneticileri ele alınmakta olan konu ya da fikir ile
ilgili olarak insanların algılarını, fikirlerini ve duygularını tanımlamak için ve grup
içinde var olan uyum düzeyini belirlemek için katılımcıların vermiş oldukları
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17
yanıtları inceler ve analiz eder. Nitel araştırmadan elde edilen bulguların kalitesi
direk olarak görüşmeci ve grup yöneticisinin becerilerine, tecrübesine ve
duyarlılığına bağlıdır. Bu türden araştırmalar anketlere göre daha az maliyetlidir ve
insanların iletişim gereksinimleri ve belirli iletişimler hakkında onların bakış açıları
hakkında bilgi toplamada oldukça etkindir.
Temelde, nicel araştırma objektif, nicel araştırma subjektiftir. Nicel araştırma
açıklayıcı kanunlar arar; nitel araştırma derinlemesine tanımlama peşindedir. Nitel
araştırma evrensel kanunlar geliştirme umuduyla bir istatistiki gerçek olarak
varsaydığı şeyi ölçer. Nitel araştırma dinamik bir gerçek olduğu varsayılan şeyin
keşfedilmesidir. Keşfedilen şeyin evrensel olduğunu iddia etmez ve bu yüzden bu
araştırma türleri arasında var olan tekrarlanabilir yaygın farklılıklar aşağıdaki
tabloda özetlenerek şunları içerir:
Tablo 1.Nitel ve nicel araştırmanın özellikleri
Nicel Nitel
Objektif Subjektif
Araştırma soruları: Kaç tane?
Bağlantının gücü?
Araştırma soruları: Ne? Neden?
“Müspet” bilim "sosyal” bilim
Literatür taraması çalışmanın ilk safhalarında
yapılmalıdır.
Literatür taraması çalışma
ilerlerken ya da çalışma sonrasında
yapılabilir.
Kuramı test eder Kuram geliştirir
Tek bir gerçek: odaklanma net ve dardır Çok sayıda gerçek: Odaklanma
karmaşık ve geniştir.
Gerçekler tarafsız ve yansızdır. Gerçekler yanlı ve kişisel değer
yüklüdür Azaltma, kontrol ve netlik Keşif, tanımlama,
anlama, ortak yorum
Ölçülebilir. Yorumlamayıcı
Mekanik: Parçalar bütüne eşit Organizmal: Bütün parçalarından daha
fazla şeyi
kapsar ifade eder
İstatistiksel analizi bildirir. Analizin temel unsurları
rakamlardır.
Zengin anlatımlar, bireysel
yorumları bildirir. Analizin temel
unsuru kelimeler/fikirlerdir.
Araştırmacı soyutlanmış Araştırmacı sürecin bir parçası
Denekler Katılımcılar
Bağlamdan bağımsız Bağlam bağımlı
Hipotez Araştırma soruları
Mantık yürütme mantık temelli ve tümdengelim
biçimindedir.
Mantık yürütme diyalektik ve
tüme varım biçimindedir.
İlişkiler nedensellikler inşa eder Anlam tanımlar, keşif
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 18
Unutmamak gerekir ki, nitel ve nicel araştırma
iki farklı felsefedir. Gerçekte, her iki
dizaynın unsurları da karma metot
çalışmalarında birlikte kullanılabilir. Nitel ve nicel araştırmayı bir
araya getirmek gittikçe daha yaygın bir hâle
gelmektedir.
Enstrümanları kullanır İletişim ve gözlemleri kullanır.
Genelleme peşindedir.
Tahmin, açıklama ve anlayışa giden genellemeler
Benzersiz olma arayışındadır.
Anlayış içinde geliştirilen kalıplar
ve kuramlar
Oldukça kontrollü ortam: Deneysel ortam (çıktı
yönelimli)
Esnek yaklaşım: Doğal ortam
(süreç yönelimli)
Örneklem büyüklüğü: n Örneklem büyüklüğü
önemli değildir; bilgi zengini
örneklem arar "Fasulyeleri sayar." “Hangi fasulyelerin sayılmaya değer
olduğu ile ilgili bilgi sağlar ."
Genelde nitel araştırma bağlamın derinlemesine anlaşılmasına katkı sağlayan
zengin, detaylı ve geçerli (süreç) verileri yaratır. Nicel araştırma güvenilir
popülasyon temelli ve genellenebilir veriler yaratır ve sebep sonuç ilişkileri
yaratmak için çok uygundur. Nitel mi yoksa nicel mi araştırma dizaynı seçme kararı,
felsefî bir konudur. Hangi metodun seçileceği projenin doğasına, gerekli duyulan
bilgi türü, çalışmanın bağlamı ve kaynakların elde edilebilirliği (zaman, para, insan).
Unutmamak gerekir ki, bunlar iki farklı felsefedir, birbirlerinin tezatları olmak
durumunda değildir. Gerçekte, her iki dizaynın unsurları da karma metot
çalışmalarında birlikte kullanılabilir. Nitel ve nicel araştırmayı bir araya getirmek
gittikçe daha yaygın bir hâle gelmektedir.
Her bir metot aynı noktaya, sosyal ve sembolik gerçeğin gözlemlenmesine
doğru yönlendirilmiş olan farklı bir bakış açısıdır. Çok çeşitli bakış açılarının
kullanılmasına üçleme adı verilmektedir. Bu iki tür araştırmanın bir araya
getirilmesidir. Buna çoğulcu araştırma denir. İki tür araştırmayı bir araya
getirmenin avantajları şunlardır:
Araştırma geliştirme (bir yaklaşım diğerine destek veren bilgiyi toplamak için
kullanılır, nitel araştırmanın nicel araştırmada kullanılacak bir enstrüman
geliştirmede kullanılması gibi)
Artan geçerlilik: Farklı veri kaynakları vasıtasıyla sonuçların teyit edilmesi
Tamamlayıcılık: Bilgi ilave etmek; yani, sayılara kelimeleri ya da tersi
Yeni bakış açıları ya da itirazların ortaya çıkması vasıtasıyla yeni düşünme
yolları yaratmak.
Entegrasyon ünündeki engeller felsefî farklılıkları, maliyet, yetersiz eğitimi ve
yayın tarafgirliğini içerir.
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 19
Nitel veri analizi
Nitel analiz kuram ve analiz arasında sürekli bir etkileşimi içerir. Nitel verilerin
analizinde, zaman içinde meydana gelen değişiklikler ve değişkenler arasındaki
nedensel bağlantılar gibi kalıpları keşfetme amacı güdülür.
Öd
ev
•Sosyal Hizmet alanında bir araştırma konusu üzerinde bir nitel ve bir nicel araştırma desenini kurgulayarak bu konuda bu iki farklı araştırma deseninin yöntemlerini, planlama ve uygulama açısından tartışınız.
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 20
Öze
t
•Nitel araştırmalar insan deneyimlerinin bazı bölümlerinin sistematik incelenmesi olarak da tanımlanabilmektedir. Nitel araştırmalar teknik olarak verilerin istatistiksel yorumları ile ilgilenmemektedir. Bunun yerine daha çok genel çıkan temaların keşfedilmesi uğraşı alanıdır. Nitel araştırma; gözlem, görüşme, doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerini kullanır. Algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırmadır.
•Nicel ve nitel araştırma yöntemleri farklı iki dünya görüşü ve paradigma üzerine oturur. Yapılacak yanlışlardan birisi bu iki farklı paradigmayı birbirine kıyasla “iyi” “kötü” şeklinde bir karşılaştırmaya tabi tutmaktır. Bu iki paradigma gerçek konusunda bize iki farklı pencere sunar her bir pencerenin kendine özgü güçlü ve zayıf yanları vardır. Bu anlamda sosyal olgu ve olaylar üzerinde çalışırken her iki yöntemin de bize sunacağı ver diğer yöntem tarafından yeteri kadar açıklanamayacak boyutları vardır. Bu nedenlerle bu iki araştırma yöntemi birbirini tamamlayıcı yöntemler olarak düşünülmelidir. Önemli olan her iki yöntemi de sosyal araştırmalarda yaratıcı bir şekilde kullanabilmektir.
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 21
Değerlendirme
sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “bölüm sonu testi” bölümünde etkileşimli
olarak cevaplayabilirsiniz.
DEĞERLENDİRME SORULARI
1. Aşağıdakilerden hangisi “nitel araştırmanın özelliklerinden” biri değildir?
a) Özneldir.
b) Sosyal bilimlerde kullanılır.
c) Kuram geliştirir.
d) Nesneldir.
e) Araştırmacı sürecin bir parçasıdır.
2. “Bu araştırma deseninde veri toplama yöntemleri olarak gözlem, görüşme ve
yazılı doküman kullanılır”
Cümlede tanımlanan araştırma deseni aşağıdakilerden hangisidir?
a) Nitel Araştırma
b) Nicel Araştırma
c) Anket
d) Örneklem
e) Gömülü teori
3. Gözlem ve ölçmelerin tekrarlanabildiği ve objektif yapıldığı araştırmalara
…………………araştırma denir.
Cümledeki boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
a) nicel
b) nitel
c) örneklem
d) ölçme
e) analiz
4. Aşağıdakilerden hangisi nitel araştırmanın bir özelliğidir?
a) Kuramı test eder.
b) Kuramı geliştirir.
c) Ölçülebilir.
d) Tümevarımdır.
e) Sayısal verilere dayalıdır.
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 22
5. Aşağıdakilerden hangisi nicel araştırmanın bir özelliğidir?
a) İletişim ve gözlemleri kullanır.
b) Keşif, tanımlama, anlama, ortak yorum
c) Benzersiz olma arayışı
d) Tümdengelim
e) Ölçülebilir.
6. Aşağıdakilerden hangisi nitel araştırma yönteminin özelliklerinden biri
değildir?
a) Kuramı test eder.
b) Mantık yürütme
c) Tümevarım
d) Araştırmacı sürecin bir parçası
e) Araştırma soruları: Ne? Neden?
7. Aşağıdakilerden hangisi nicel araştırma yönteminin özelliklerinden biri
değildir?
a) Objektif
b) Subjektif
c) Araştırma soruları: Kaç tane? Bağlantının gücü?
d) Gerçekler tarafsız ve yansızdır.
e) İstatistiksel analizi bildirir.
8. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?
a) Temelde, nicel araştırma objektif, nicel araştırma subjektiftir.
b) Deneyimli araştırmacılar, iyi tahminler için en iyi kaynaktır
c) Bir araştırma sorusunu yanıtlamak için gerekli süreyi kestirmek zordur.
d) Nitel araştırma daha çok araştırmacıların deneyimlerinden gelişmiş olan
gayriresmî bilgeliğe dayanır.
e) Çoğu nitel araştırmacı sosyal bilime pozitivist bir yaklaşıma güvenir.
9. “…………. araştırma rakamsal veriler gibi kesin olan verilerin toplanmasını
içermektedir, bu yüzden mümkün olan en üst düzeyde tarafsız olarak incelenebilir
Cümledeki boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
a) Likert tipi ölçek
b) Pearson korelasyon
c) Nicel desen
d) Nitel desen
e) Karma desen
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 23
10. Sosyal olguların gözlenerek anlaşılmasına ne ad verilmektedir?
a) Gözlem
b) Analiz
c) Regresyon
d) Kuram
e) Hipotez
Cevap Anahtarı:
1.D, 2.A, 3.A, 4.B, 5.E, 6.C, 7.B, 8.E, 9.C, 10.A
-
Nitel Araştırmanın Kuramsal Temelleri ve Nicel Araştırmadan Farkı
Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 24
YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK KAYNAKLAR
Http://Emreisci.Blogspot.Com/ Nitel Araştırma Yöntemleri. Sağlık Yönetimi -
Yönetim Düşünceleri Emre İşçi 18 Kasım 2008 Salı.
www.wisegeek.com/what-is-the-difference-between-quantitative-and-qualitative
research.
www.psychsoma.co.za/qualitative_inquiry_growt/research-quality/ John D.
Anderson Memwmımperial Coe, 2006, Superintendent Of Schools
Yıldırım,A, Şimşek,H., 2011. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin
Yayıncılık. Beşinci Baskı, Ankara.
Neuman,W.L, 2011. “Toplumsal Araştırma Yöntemleri Nitel ve Nicel Yaklaşımlar”
Cilt:1,2, Çeviren: Sedef Özge, Yayın odası yay.İstanbul.
www.docstoc.com/docs/.../nitel-ve-nicel-arastirma . T.C. Marmara Üniversitesi
Sosyal Bilimler Entitüsü Anabilim Dalı Uluslar Arası Kalite Bölümü Dersin Adı
Bilimsel Araştırmalar Dersi Araştırma Konusu Nitel Ve Nicel Araştırmalar
Nov 16, 2011
http://emreisci.blogspot.com/http://emreisci.blogspot.com/http://www.wisegeek.com/what-is-the-difference-between-quantitative-and-qualitative