i

E M E.K E iKOTUPANESi

No: 4

Yazan: KARL MARKS

, ENTERNASYON.A.L iSgir-rn CEMiyETiNi

AQI$

rriraBEsi

^""$Qeviren: FATMA YALQI

istanbul - KORGUNAL BASIMEVI - 1937

Bu eser, 1864 senesinin ikinci teqrininde YiTt*'g-ol:1864 eyiiiliiniin 28 inde Sen Martens Halde Drr

*il;;;,il,. Mitignde bir gok milletlerin m messilleri

ilil"";tdr. Almin amelelerini de Marks ile Ekkaryfis

;;;tl ';i;;;il'. t'tu.t ', Engelse -vazdr$r b:'"ll'*l

.' oiinii s6vle anlattr: o'Salon kalabahktan gokeceK ner-

;",il,:' X; iiiil','r,"' bir veniden dosusu karqrsrnda

bulunuldu$u besbelliYdi'Mitinp-de, bir enternasgonal isgiler cemigeti meydana

-"#il;"r i;;;r verildi' "

Bunun umumi konsevi Lon-

i.J"'u"i""r"d. ve Almanya, italya' Fransa'. Ingiltere

amele birlikleri arastnda irtibatr muhalaza edecek ve

iilJ- t" eaqita'da umumi iqqiler kongrasrnr -davet

"i"""r.ii. Aym zamanda o giin' her milletin

., miimes-

sillerinden m-iiteSekkil muakkat bir komita seqildr' Ar-

ESER HAKKINDA BiR

,,ur,nu au Marks'la Ekkaryiis seqildiler'

iit".r" Uiti."i toplantrsrnda, bir prensip.ler bega'

1,""" -

i"i"tuf 'hazrrlamak igin Marks'rn dahil

it ., X..it" tayin edildi' Muhtelif milletlerin

S[*l".iff"ti lf", komita azalanmn ekserisi kiigiik buriuva

il;;;;i.;, idiler. Marks biitiin bunlarla da enerlikman

il;ltfi;- ;;ilrivetinde idi' Netekim' baztstntn kaleme

;1# ;il,'/"' bisanafi tamamen kabul edilmez sevl'eri

ir,iii" .aivoia*. Mesela; italyan statiisii' bir nevi mer-

I"riliit,rilr",i ortaya atryordu' ingiliz stat sii' asrl iqgi

-"t"f*iri kale aimayan bir takrm ldf ebeliklerinden

ibaretti-.- trl"tt s"n migahede, tetkik ve tenkidlerinde canh ha-

kikati derhal yakalayrp ortaya koyabilmesi, onu er.geg

hakh crkartrvordu. Bu meselede de nihayet' sla&i ve

ir""tit", biganatmtn Marks tarafrndan tetkik edilmesine

karar verildi.

l

lI

I

I

I

I

Marks, "bu herzeyavelerden bir gey gekig qrkartmamn

imkansr" oldufunu' g&iince, i;qi srnrfrna. bir hitabe yaz'

dr. Engelse fazdrgr bir metubunda bu husustan goyte

bahseder:- ; ,. .. sonra hitabenin zaten esas olan qeyi muh-

tevi bulundugu ve aynt qeyi iig defa tekrarlay"'"VT"Fl.mrz behaesiyle biitiin dibayeci defigtirdim' prensrpler

bevanattnt da sepete attlm ve nihayet 40 m-addeyi. 10 a

iniirdim. Adres iqinde, enternasyonal Pll*iY ltnttsectiti verde, milliyetler demiyorum, memteketler olyo-

;;,""; ufak adamlara de$il, Rusya'ya gahyorum'. t:u-

iin ietkit lerim su komita taratrndan kabul edildi' Yalnrz

"V"rtffi;fi"ktkat, afrfak, adaletr s<izlefini ihtiva

- eden

if.i "iJ"vi'yasamn-

dibacesine kovmakhqry -I*}*d";;#;;; "iJlr'. raut bu kelimeleri btivuL<. bir za'

,rtf'*'a"1ri-"vacak tarzda dibaceye yerleqtirdim' "'-;;;'i;i;;d;"'i, rcnai tabiri veqhile "1e45 tenberi '

isci srntftntn baqtndan gegenlerin bir nevi mecmuasldlr:D't-'ii..lirr*"i"' 18d i komita toplantrsr vaprldr4' '

)Hhi:kk*rii,lY***"***,*:"r5'#l.t"i*i* iii"t.ii kurulmug olan enternasyonalin birin'

cisi bovlece meYdana gelmiq oldu'"-'il;i;;, il ;i"itiil' -l'ukt*d"t'i

miicadelesinden bahse'

a"""iit -*"ittlrnu

q<iyle bitirir: <$u halde ilgi hareketi'

"r"'.*af icinde buiundngu safhada noktai nazartmlzt

ilil;';;y.; ;t"ak eekiide arzedebilmek gavet giietii""

il#;k'-;;;", metanet' sekilile rlrdalle hareket etmek

icabedivor' ,'"'t '1.".r, enternasyonal iggiler cemiyetinin kurulmasr

hakkrnhaki esbah mucibeler ve bahst geqen s'o'u lte

frrfin" ""st.t."k icabederdi''^U^' "Fpfil;,Or,

wl'l

ENTERNASYONAL ISqILER CEMiYETINiAqI$ HiTABESi -

i$QiLER,

$urasr gok dikkata deger bir vakradrr: 1848 den 1864 ekadar Iqqi kttlelerinin sefaleti eksilmedi. Bununla beraberbu devir, senayiin inkiqafr ve ticaretin geniglemesi bakr-mrndan her tiirlii mukayesenin iistflndedir. 1850 de ingilizburiuvazisinin bermutad gayet iyi haber alan mutedilbir oi'ganr [1] q6yle kehanette bulunmugtu: Eger ingilte-renin idhaldt ve rhracah ytizde elli artacak olursa, po-perizm (miizmin. yoksulluk) srfira diiqecektir.. Heyhatl. 7qisan- 1864 de Ingiliz maliye vekili, lngiltere idhalit ve

... rkactt ticaretinin 1863 de <443,955,000 osterlinge (Tiirk.-i{*haresiyle aqa$r yukarr dcirtbuguk milyar lira) grktrllnr ildn'iffiderken parlementocu dinleyicilerini qu s<izlerle miitelez-,

'ziz eylemigti: rAkrllara hayret veren yek0n, nisbeten ya-krn bir devir olan 1843 ticaretinin hemen hemen iigte' ikisini aqrp gegmigtin. Fakat aynr zamanda <sefaletten debelagatle bahsediyordu: "bu korkung mrntrkanm kryrlan-nda yagayanlan diiqfiniiniizr diye bairnyordu. Ondanaz bel6gath olmryarak, asla artmamrE bulunan giindelik-lerden aonda dokuzu yaqama kavkasrndan baqka bir geyolmayan, insan hayatrndan bahsediyordu.

t)

I

[1] Metinde Mars, (midilklas) sriziini kullanryor. Bey-nelminel karErhSr, lugat manasrndaki: orta .srnlf degil,.buriuva yani kapitalist aemLXtil ki, bizde yeni iq [a-ninu bu kelimeyi "ig veren,, adlandrrryor. (Miitercim,)

Henuz lrlandal ardan hig lif aqnramrgtr' O. .lrlandalt-ht

-ki;-;;;-r""aq qimalde- onlarrn verine makineler' ce-

;;; i;;;fu,n insanlardan daha az bir sur'atle eksil-

ir:ii'irr il"t ."t olan bu bedbaht tilkede ise' onlann ye'

ffi ;t#;;;;iyoiau. "on bin mafevk" in [2] en ileri

;"r;;;tlili tarafrndan az ewel ifqa edilen Eevi

] "ii uir tedehhiiq n6betine tutularak ' tekrarlayamamtqtt'"i"k .";;tl;;il"panifi'bir havh geligtigi vakit' Lortlar

kr.arasr, cezai nikll ve hizmetre dair bir anket ve ra-

""r'il-rir"ii,tat' B6ylece krtal meydana grktr' Ve 1853

[o* *"ri kitabrnrn sayfalarrndaki yerini aldt; ve o za-

man en miithiq cinayet mahkimlarlnln' lngiltere ve rs-

koqya eqkiyalarrnln aynl memleket zrraat iggilerinden da'-rr"'l"f

L cahstrklan-ve gok daha iyi beslendikleri res-

-i ,ut ,u .re .iku.larla isbat edilmiq oldu'

Fakat hePsi bu kadar defilAmerika

'harbi Lankastir ve Qester kontluklannln ame'

lelerini kaldrnm iistiine attnca aSmr Lortlar KanraTl il'nitut,ut"", eyaletlere bir doktor s6nderdi ve doktoru on'

i".", ,"*it ir"i.r "aqhktan olriemege" kifayet edecek '

'f*Jl, *g"ti mrktarda azot ve karboiun en sade qekil'lc

ve en ucuz tedarikini temin etmek vezifesiyle - miikel'

iJ [ira,. otr.at $imit, vani delege tabib bir^kihilin srf

,Jriiun otr"*"si iqin vaqati olarak haltada 28'000-gren

;ffi;i k;;r" isro jt"n azot almasr zaruri oldu$u'

il;;la;;" bundan madl, fevkilade miizayrkantn.pa-

irt "rn"t"t"rin"

dayattrSr zayrf grdadan bu mrkdarrn .

ioX rot olmadrfrnr da meydana koydu''--futat <itesini linleyiniz. Aynr ilim tabib gok gegme-

den, hususi meclisin (konseyin) trbbi subesi 'taralrndan

t l Bt t bltt bltttrt ingilizler gok srk kullamrlar veta'

biatiyle aristokratlar srmltnt gtisterir'

I

I

l

r. -6-

en {akrr i59i stnrflarrntn tegaddisini tetkik etmek fizere tek-rar delegp oldu, Araqtrrmalanmn neticelerini ihtiva eden

Amme shhafi oazigetine dair alttnd rcpor . parlemamn

emriyle o sene (1864) zarfinda negredildi' Doktor ne keE-

fetmiqti? $unu kegfetmiqti: ipekli kumaS dokumacrlarr,terzilik eldivencilik, gorap dokuma.ve saire amelesi va-sati olarak pamuk amelelerinin sefil nafakalarinr, hatta<ilmeyecek kadar azot ve karbon mrktannr da daima

almtyorlardr.,.Bundan madar - raporun metnini zikrediyoruz - <zi-

<ral ailelerin vaziyetlerinin tedkiki gdsterdi ki, begte birin-nden fazlasrnda karbonlu grdalar ve iigte birinden fazla-*srnda azotlu grdalar kifayetten eksik mrktara diigmiiqtiir;

"Berk, Oksford ve Sumerset kontluklannda azotlu gr-

*dalarrn vasati kifayetsizligi mahalli geqim tarzr olmu$tur.n Unutmamahdrr ki - resmi rapor il8ve ediyor.' grda mah-arumiyetine ancak ikrahla tahammiil edilir ve unutulma'<mahdrr ki umumiyetle k6fi grdanrn eksikliginden dnce,

. rrnutlaka difer bir takrm mahrumiyetler gelir. Temizlik

"bile qok bahah ve giiq bir qey sarultyor ve insan izzeti<nefsi saikasr ile temizli!'i muhafazaya gabaladr$r takdir'rde, bu qesit her qabalama bizzarure aqhk iqkencesininrdaha ziyade artmasife 6deniyor. Burada g<isterilen her<v:ikada, tenbellikle hak "ddilmiq sefalet degil, qalgan bir*halkrn qekti8i miizayka mevzubahs oldu!'u nisbette, in-csanl spran diigiinceler daha acrkh oluyor, Filhakrka o ka-*dar kiru bir nafakadan bagka bir ley temin etmeyen ig

' .nmiddeti, bfiyiik bir ekseriyet igin haddinden fazla uzun.,s[rer"

$u garip, hatta inanrlmayan vaktay rapor meydanagrkanyor: "Birleqik kralhfrn biitin krsrmlannda" yani(lngiltere, Galler memleketi, lskogya ve'lrlandada) rdtirazg6tiirmez surette en fena grdalandrnlanr "lngilterenin zt-

-.=r

.6'

t

Il

raat nufusu, yani [ingilterenin] bilhassa en hali vakti

verinde olan ts*tdi.; fakat [buna mukabill Berks, oks-

fort ve Siimerest kontluklarrnln en fakir rencberleri bi-

le garbi Londra mrnttkaslnln ekseri igqilerinden daha'iyi

-grdalandrrrhyorlar.1864 te yani serbest mubadele tankatrmn hiikiim siir'

.dfiEii bir devirde, hatta maliye vekilinin Avam Kamarasrn'

.da anlath$r "lngiliz amelesinin gartlan vasatl olarak <iy-

ie {evkeinde bii tarzda rsl6h edilmigtir ki, hig bir memle-

ket ve hig bir qaSrn tarihinde bunun bir mislini asla ta':rr.ryororo dedigi srralarda, parlemantn emrile neqredil-

mig olan resmi Iiutalar iqte bunlardrr' Bu resml vecid ve

istigraklar ahengini delip grkan, ondan daha az resmi ol-

-iyun, A^ , ithhatmn oazigetine dcir rapor un gu.ktsa

k yd"grntn sesi ne kadar falso yapryor: "Eir. memleke-

ri; am;e srhhatr, kiitielerinin srhhatt demektir ve efer

Lfitleler en aSa$r sosyal kademelere kadar hig deSilse

en mi.itevazi Lii retaha nail olamazlarsa, kiitlenin srhhat'

h o-lmastna hemen hemen imkdn yoktur"'I\4aliye 'vekili, "milletin tarakkrleri,, ile kamaqmrq olarr

gozlerinin <iniinde istatistik adedlerinin dansettiSini g<i-

ftyor. Hakikl bir vecid givesile g6yle hayhnyor:.<1842.den 1852 ye kadar, memleketin vergiye tdbi geliri Yo

,6<artmrs; tS5S den 1861 e kadar geqen sekiz sene iginde

.;se %'20 qoSalmrgtrr..Bu 6yle hayret verici -bir hadise-

.dir ki; aqalr yukair inanrlmryacak qeydir"' Zenginlikle-

<rin ve kudretin bu baq d6ndfiriicii artmast - musyo

qKlastin ilive ediyor ' miinhaslran, srrf miilk sahiplerine

<rinhisar etmekle kalmaktadrP"Bu, srrf miilk sahiplerine inhisar etmekle kalan bag

d6ndiiriicii zenginliklei ve kudret artmasrntn ne gibi kay-

bolmug srhhat, qiiriimiig ahl6k ve manevi harabiyet qart'

-lan alirnda, iigi sr"rflan tarafinda munhaslran istihsal

.EE|,%FF-*

-'8 -edilmiq ve edilmekie oldup-unu anlamak isterseniz, .d-rz-me sthhatinin oazigetine dair sonunca rapordd ki teld.matbaacr ve tadrn Fpkaclsr atelyelerinin tasvirini grdzlden gegiriniz. Qocuklann gahsmalannt tedkik komisgo-nurlun raporu ile mukayese ediniz. O raporda meseler<q<imlekgiler srrufinrn kadrn ve erkekleri fizik uxina-sebetler bakrmrndan olsun, fikir miinasebetleri bakrmrn-dan olsun en miitereddi bir halkr temsil> ettikleri; "sakatgocuklann bildhare sakat ebeveyn haline,, geldikleri; cnes--lin tereddisi mutlak bir akibet> oldufu, "bitigik <ilkeler-den bol'una nufus gelmese ve daha giirbiiz rrklarflr . ka-nqrk izdivag yaprlmamrg olsa, Staffort kontlupu ahalisi-nin tereddisi gok daha ilerlemig> bulunacair tebeyyiinetmigtir. M. Tremenhir'in Ekmekgi gdndelikgilerinin itiraz.oe sikdyetleri adrndaki mavi kitabrna bir g<iz atmrz,.I-an-kastir kontlugu amelelerinin, gayet yoksul bir beslearoederekesine diigmiiq olmalanna ragmen, pamuk yoklugu"

, yiiziinden pamuklu fabrikalanndan ko!.ulduklarr igin sfi--hatlerinin ehemmiyetli surette diizeldiiini; annelerin genebu igsidik sayeSinde nihayet qocuklarrna Godfruva kordi-yah yerine kendi memelerini vermek imk6.nrm bulmalan,miinasibetiyle gocuk6liimiiniin azaldr!.rnr bildiren veumumi sicil tarafindan tasdik edilmiq olan, o fabrikamiifettiglerinin yazdrklan garibeyi okurken kim tit.'remez?

Bir kere de madalyonun tersini geviriniz: 1864 hazi-.ranlntn 20 sinde Avam Kamarasrna sunulan Emla'k sagelir oergilerinin cedoeli bize ci$retir ki, 1852 nisammn5 inden 1853 nisamnrn 5 ine kadar vergi tahsildarlarrrtarafindan senelik gelirleri 50.000 ve daha ziyade ster-ling lirasr olarak tahmin edilen,. yeryizfinfin o bahtiyarkullarrmn saflarrna ancak 13 kigicik katrlmrqttr, ira_

-

-r-l

t sayrlan bir sene iginde 67 dcn

\ F--'F!F

I

ft,

80 ne grkmrqtrr. [1]{ynr cedvel .gu merakh vak'ayr meydana gkartlyor, He-men hemen 3 bin kigi gciyle b<iyle 25 milyon sterlinglira (750 milyon frank) senelik geliri aralannda paylaqr-yorlar ki bu, ingiltere ve Galler memleketinin biitiinrenqberleri arasmda.yaprlan seneliktevziatrn yek0nundanIazladrr. 1861 in segki hakkr igin ezzem bulunan teknlifsicilini agrnrz, ve bulacaksmrz ki, ingiltere ve Galler.rnemleketindeki arazi sahiplerinin sayxr 1851 de 16,93.1iken . 1861 de 15,066 ya inmiqtir. Gene bulacaksnrirki, toprak sahiplerinin temerkfizii, on sene iginde % 11qofalmrqtrr. Eler arazi sahiplilinin az miktarda .kim-seler elinde temerkiizii her zaman aym terakkiyi takipederse, toprak meselesi, yarr Afrika eyaletine 6 qcival-yenin sahip bulundu!'u haberi iizerine Neronun slnttrgrzamandaki Roma'da oldufundan daha gcinilmedik birbasitlik arzedecektir. [2]

oHemen hemen inamlmaz olan bu hayretlik hadiseler>iizerinde srizii uzattrk. Zira, ingiltere ticcari ve srnar-Avrupanm bagrnda gelir. Ancak bir kag ay oluyor ki,Luvi Filipin miilteci o$ullanndan birinin, Mang denizinin6bfir sahillerindeki daha az miireffeh arkadaqlanna mu-kadderat ve talihee daha iistiin olan lngiliz ziraat iggisinialenen tebrik ettilini hahrlayrnrz. Filhakika, e$er ma-

[1] Margi Vensminstirin senetik geliri 800.000 lira(Tiirk lirasile 8 milyon kadar) yani 20 milyon frankhr.

[2] Grind kelimesi yalnrz diq grcrrdatmafa de.gil,aym zamanda vahgice giilmeSe de gelir. Neron, boga-zrna kadar altrna grimiilmffg olan bu sfiliikleri <ildiiriirken .

vahgi bir seving gristerdi. Zira arazi sahiplerinin temerkiiziinisbetinde bogalmrS olan devlet kasalannr doldurmakyolunu bciyle bulmuqtur, [Fransrzca miitercimi]

ri

i

-Tt{

II{II11r

-10-halli sartlarrn farkhhlrnr hesaba katacak olursak' ingil- t

iJJJol"''"ri"'" feiin hadi"ete'in daha ufak mikvas[a-

kileri biitiin senayici ve miiterakki kara AltYo

memleketlerinde tekerrfir ettifrini gtiriiriiz' 1848 den

;::TH;;iiltreiJe qiaaetri'bir sriai inkiear ve akla

;;;" #;", bir ihracat :iJlT'*i,f,"J'1f fr ::l :',*1Her tarafta omunhastren varl

zensinlik ve iktidann arhgr:o hakikaten "ba; d<indii-

'iiiJ"'it.'-i"tiiio"a" otdug' gibi' her tarafta isei s'r'rti.,. r.utur.'Lli akalliveti g"'itkt"n ufak bir giindelik

]i,.,..'"]ir^-"iar. Fa(at ekseri vakavide' giindeliklerin

;:;##';ia"tlkqi g"qi*terinin artmasrna delilet

:,H;. C#ki-i"r'i'r"ii''r'*"r'"1"9". .p-'lryl- l':l::;iJ;", yahut ana vatan yetimlerinin bir melcede rarma

i'ffir.,' Cit de 7 lira i qilin 4 pens iken' 1862 de

'J'ri., is ;ili;;;""" vriksiiqi ameleleri.bu ..t11"11.ri,i*a"t i.va"landrrmadr ve secimlerini arttrrmll ot-

;;;:--H.t tarafta gahgan srn'flittn biiviik.kntlesi hig

;il;;t;"t.ilnd"' b'lun"nl"t'n sosval kademeden yu-

karlara grkuklarr nisbette agafr iniyor'^-'f,"-p"-*"*leketlerinin hepsinde .?,'*: .:l-1e^1:-"rrf*ii""f, baqkalarrna mrrhaldsah vaidlerde bulunan-

i}"i'irw.ail;, britu gu'"'"i' I[qiinctltr igin -ise

hali

ir*a"'itr*i gaiiir,"' tit hakikat haline gelmiqtir ki.-

"""*"ifti"fti *fikemmellelmesi' ne ilnrin istihsa]e tat-

;id*;;;;;i*""asale vasitalartntn keefi' ne veni' miis'

temlekeler, ne hicret, ne yeni mahreqler y"tt, !tl*T]'n" Utitiin bu qeylerin mecmu heyeti qahgan slnltlarln -se-

;|"ili;n"d;.'kaldrracak vazivette de$illerdir' Bilikis'

.ffiil "triif.

t"tn"f baki oldukqa' iqin istihsal kuwetin-

i"ti t"i""ni inkiqaf, muhtelif stntflar arastnda brzzarure

;$;;.it-;;;;r-a"'i" ui' girdap kazacak ve sosval

tezadr daha fazla hrzlandracaktrr'

-11 -Bu bas dtindiiriicii ekonomik terakki ga!-r miiddetince

' Britanya 'ana vatantnda aqhktan <ilmek, "9-"y31

bltmiiessese vfiksektiftine kadar qrkir. Diinya yrlhklarlndabu qag, 'ticcari -ae stnqi buhran adtnt alan igtrmat

veba'ilietinin daha giddetli geri d<inii6leri, gittikqe dahe

geniq surette yayrlmisr, gifuide daha cildiiriicii tesirler -

yapmasr ile damgalanmrgtrr.l8z8 ihtilSh bastrrrldrktan sonra kara Avrupasrndaki

biitiin iggi birlikleri, iqqi stnrfinrn bfltiin siyasl gazeteleri

kuwetin sert elile ezildiler, ig evlitlan arastndan en

ileri gelenler iimidsizlikle Atlas deniyinin <ibiir- kryrsrna,

Amerika'ya kagtrlar ve <imiirsiiz kurtulug riiyalan, stnai

bir fiyevi gagrnrn, manevi dermanstzltirn ve siyasi irti-carn riniinde uquP gittiler.' $imdiki gibi:korrett o zaman da, Sen Petresburg

kabinesiyle tardeqge bir tesaniid halinde bulunmair gii-

den Ingiliz diplomasisi yiiziinden ileri gelen kara Av'rupaslnJaki isqi srnrfr muvaffakiyetsizli$inin sAri netice-

leii, derhal Manq denizinin tibiir krytstna da srrayet ettl'. Kara Avrupastndaki kardeqlerinin bozguna u$ramasr, ln-

c.iliz iscilerlne bfitiin mertliklerini, kendi davalarrna kaqrEesledii<leri biitiin imanr kaybettirmekle beraber aynr za-

manda onlartn toprak bevine, para beyine, miilk sahi-bine ve kapitaliite kargi besledikleri itimadt da biraz

sarsmrg oluyordu. Bu baylar evvelce verilmig olan imti-yadarr kiistahga geri. aldtlar.

Yeni altrnli erazilerin kegfi, muazzam bir hicreti mucip

oldu ve biiyiik Britanya proletaryastnrn saflannda tarnir

edilemez bir boqluk kazdr, di!'er taraftan, o zamana ka-

dar en faal azalar srraslnda say anlar daha bnyiik bi1

isin. daha viiksek siindeliklerin yemi ile igfal olunarkb'ir' "siyase[ karasri [1] haline geldiler.

ili

[1] ingilterede kendi prensip ve davalartna ihanet

edeniei bdyle adlandrnlrrlar'

I

lw!-rF-

-72-$aritist hareketlerini muhafaza etmek, yahut yeni'

den iekillendirmek denemelerinio nafileli$i ytiziindenbii;

tiin jayretler kimilen muvaffakiyetsizlile u$radl'- M3t-

Urratl, isqi stntftntn organlarr, k tlenin kaytsrzlt$tndan

UirUiti'uitu.t srra <ildiiier ve hakikatte, ingiliz amelesi

kendi siyasl hiqliSini hiq bir vakit bu kadar tam bir su-

rette kabul etmiq gtiriinmedi 'iu halde biiyiik Britanya iqqi srmfr ile kara ..Avru-

oasrnrnki ,r".,nd" her ne kadar gahqma tesaniidii yok

idise bile, herhalde bir bozgun verme tesanffdii vardr'

itrur"ii, 'rsa8

ihtililindenbeii geqen -bu

devrenin dahi

kendine has bir takrm tavizatr oldu' Burada ancak tta

mfihim hadiseYe iqaret edeceliz.--ii trf.Jit" q"yan bir sebatla giittii$ii 30 senelik bir

miicadeleden sonra ingiliz iqqi srnrfr toprak sahlplente

nara sahipleri arasrndafi gelip geqici bir bozuqmadan

i.+i+,.|. "i"ret 1o saatlik Bll i crkartma['a muvattakistifade ederek l0 saatlik I qrkartmaga muvaffak

oldu.- Netice, manifaktiir amelelerinin biinyece, ahlakqa' fi-

t ir"" yapiktan ucsuz bucakstz istifadeler, fabrika mi- I

i"it+,iriri. iki senede bir verdikleri raporlarda .tescil

"l]iiifl., Ve gimdi her tarafta bu hakikatr teslim ritmek

ioiu giaivor.'Xura Avrupa hiikffmetlerinin ekserisi eI

iroitit'rrur'er"ti"ae az veya gok tadil edilmiE bir qekilde.

iigili, t un rnun., kabul etmige mecbur oldular' ve ingiliz

paiemanto"u faaliyet genberini bizzat yaymafa Ve ge-

nisletmeFe mecbur kaldl''Fakai kanunun pratik faydalan yantnda, onun akrlla-

ra havret veren harukulnde muvaffakryetini yiikseltecek

bazr bagka karakterli iyilikleri de vardl' Doktor Ur' prti-

fdxir Senytir ve sair bu ayar felozoflar gibi en tarunmq

kahinlerinin naqrr e{kdrr vasrtasiyle buriuvazi fal baka-

rak canrnrn ist;diEi Fkilde isbat etti ki, ig saatlerini tah-

!:i

l,

t.u

I

;I

I

!lt

'i

-13-(id lehindeli her miidahelesi, .vampir gibi ancak kanla

ve gocuk kanile yagayabilen ingiliz senayiinin <iliim qa-

nrni galmrq olacaktr. Vaktiyle bir gocuSu 6ldiirmek Mo'lo$ dininin esrarh bir merasimi idi, fakat bu merasim

ancak qok sahil vesilelerle, belki senede bir defa tatbikedilir,. ve hem de Molog bilhassa fakirlerin gocuklanna

rafbet etmezdi.lq saatlerinin kanuni tahdidatr meselesinde ihtilifr ha'

kikaten krzrqtrnp korkunglaqtrran qey, giriqilen meselenin

- pintilik tedehhiiqleri bertaraf - buriuva srnrlmrn biitiinekonomi politiiini teqkil eden ktir arz ve talep kanunu ile

igii srnrfimn ekonomi politi$ini ieqkil eden kontrol edil-

miq ve sosyal bir tinceden g<iriigle tanzim olunmug sosyal

istihsal arasrndaki biiyiik kavgayr yeniden ortaya atmr$

ve krsmen de karargir etmig olmasrdtr.

$u halde 1O saatlik Bil yaltz pratik bir muvaffakt-yet olmakla kalmadr, aynt zamanda bir prensip muvaf-

iakryeti -de oldu.; ilk dela olarak buriuva ekonomi poli-

tifi i99i srnlfr ekonomi politi$i tarafindan alSmelainnas:

herkesin g6zii tiniinde ma$lup edilmiqti. Iq ekonomi po-

litiginin kapital ekonomi politili iizerinde qarqabuk da'ha tam bir muzafferiyet kazanmast mukadderdi. Koopera-tif hareketinden, bilhassa bir kag mitegebbis "kol,, un

miinferid tegebbisiyle yaradrlmrg olan kooperatif el ima-

lAthaneleri hareketinden bahsetmek isteyoruz. Bu biiyiik -

sosyal tecriibelerin krymeti haddinden fazla medhedil-

memeli. Bi tecriibeler, biiyiik mikyasta ve modern il-min icaplanna uygun bir istihsalin, iqqi stmfrnt kullananbir patron srmfrndan vazgegebildi$ini arhk sade pelail'ile de$il, vakralarla isbat ettiler; gene bu tecriibelei, zen-

ginliSin elde edilmesi iqin iq dletinin monopollaimasrnrn- ve kiylece bizzat qahgana kargl hakimiyet ve. zorbahkaletliline yaramaslmn zarurl bulunma$rfrm ispat etti-

I

F--

ler! sene bu tecriibeler ispat ettiler ki k<ile igigibi' top-

ra(Ulna iqi gibi, giindelikqi iq de bir geqid ve aqa$ t:-'r":rJar-irir"'urt

iev degiliir,'vazifesine kuw-etli bir kol'

n"[I'ur"'ri, ""slri ui'" kaip.getiren bTt"TI.lu-, Yll:

srnda ortadan kaybolma$a mahk0mdur' Ingilterede koo-

oeratif sisteminin tohumunu atan Robert Ovn dur' Fjl-

il;i;k; k"t" Avrupasrnda iqqilerin giriqtikleri stnai ..te-

u.iiu.r"t$uiJilie-i9 fukai 1848 de vfiksek sesle ilin

:lild.i", nazariyelerin pratik surette gerqekleqmesin-

den ba$ka bir geY olmadrlar'--" irri-r"*u"i" bu de"rin (1s48 - 1864) tecrfibesi be-

dahet' derecesinde ispat etti ki, prensipte ne kadar mu-

kemmel olursa olsun, tatbikatta ne kadar faydall goru-

"i.t"- gd;..t., ameielerin artzi ve hususl gayretlerine

*rii*if.f.ri "f ""

kooperatif igi, inhisann hendesi bir ,nis'

bet dahilinde inkiqafrnr asla durduramadrgl gibl ne Kur-

iJ -i".i"-"C" ne de sefaletlerinin yiikiinii' az.. da

;il;, ilii;"?e muktedirdir' Sureti haktan giiriinen

it-.it- U.ut"rin," buriuva insaniyetperverlerinin ve . hatta

.i*i at rttt ekonomistlerin, henuz do$mak-- iizere ,Dutun-duklarr srrada beyhude yere bo$ma$a kall smrf oldxxta-

n bu kooperaiif sistemini, o zamanlar alayct btr eoa-lte

irrrAr"i".tf"rit bir iitopisi saydrklarr ve bir sostyalist

tctiiiir've ilhadr diye afaroz ettikleri bu kooperattt stste-

rnni, frgm UiraenUire. yavan medihlerle g<iklere qrkart-

,"[' t urit nu gelmelerinin esbabr mycibesi :t!:11: ]:d*'Cahskan kiitleleri kurtarmak igin mesai brrlgl (Koo-

.r"r"ruon) [vani kooperatif gilik] milli bir inki-qal sevtye'

lir" '.ris-eli ve binnetice milli vasttalar taratrn-

dan imiizaheret gtirflp yayrlmahdrr'"-' FJ;-l;pt.k ieyleri t"- t"'tuy" beYleri. kendi eko-

nomik imtivlzlennr miidafaa ve devam ettirmet( lgln

il# r;iliii.-liftzla,nr kullanacaklardrr' onlar' i5in

s1

,1'

I

-15-kurtulusunu baqarma$a hizmet etmek E<iyle dursun' koo-

il;iltil ilii''"rlE'i'a* gelen her ."'.c"ll- :'Ll''*l'i."r*'"aL"u"idir. Bu igtima devresinde- (1864) ' arze-

dilen. Irlandah kiiqtik qiftoilerin haklanna datr olan ra-

ffi.un.,,,,iiilti"tti l'o'i iult"tttonun nasrl bir isiih{afla

navladltt hatrrlansrn. $oyle ba$rrryordu: '' '*Av"am

Kamarasr bir arazi sahipleri kamarastdtt>.'

St t ulde politik iktidarrn elde edilmesi i$qr srnrlrnrn

ilk il;;;;ii;;- g"t;ieti'' Bu hakikat. anlavlmqaten-

,lr.i' iiitr.ii, lngittere'de' italya'da Almanya da'- rran'

"i'i" U, *tqiut"k emellerin avm zamanda v":i9"1 l:-g'duklan g<iriilmiig ve aynt

'amanda iqgiler partisini siyasi

;l"ilffiilieqkilailandrrmak igin bir takrm gavret'

)er dahi g<isterilmiqtir'^' A;ilfii. muvaffakivet unsurudur ki :'111"::'maliktir. Fakat go}<tutt a:"cak bir cemiyet.

'vaslta,sfle;l;;iq ve bilgile giidilmiiq olursa terazid.e agrr Da-

""i.'uirt"rir il"*r"rt"t isqileri arasrnda'b:J"iT-*t-:":

t liiiti. tu.tulug miicadelelerinde iggileri birbirle-rine -mu-

,Ji, ti."g" i"q"ik etmesi icabeden o kardeqlik baftan

unutuldugu taktirde, atg'"tk--liqi .t:u"bo::t-"ltii: .:*Tllrni.,"tJ rit bozgunla iezalandrrrldrgrnr geqmisin tecru-

#.i;;; os.iii.'zs rvrur rsoa o1-s-1T Y"lt":'.,13t"il ,*r*t ,ii itsde toplanan muhteli{ 6lkelerin iqqileri bu

ifiqd;;;dtie Eniernasvonal birlisi kurmasa karar

verdiler.'-'S, -iti,E bir baqka kanaat daha ilham etti'

Madem f] iggilerin kurtulu$u miiemmer olmak iqin

onl".,n Uitfitt"tine kardeqqe yardtmtnt istilzdm edlyor' o

halde caniyane tasawurlaila hareket eden yab'anct .bir',"ritln",'- i mr batrl itikadlan ortava

-atarak ftkrl^ kan

#"'0"*.*," r..i.* L".pl"ti"d" ]sraj.,eder1e Fglt"-t o'

Uivii't turit"vi nasrl bagarabilirler? Atlas denizinin 6te

^-€."-o

'kryrsrndaki krilelifi muhafaza ve .inkiqaf ettlrme[ igingarbi Avrupayr denaetkir bir ehlisalibin salip harbindenkoruyan gey, ingilteredeki idareci srnrflann ihtiyatr de- .iil, bu srnrflarrn caniyane qrlgnlklarrna igqi srmfinmtam bir krqr koyuqudur. Rusyanrn, kaleli da$lardan iba-ret Kafkasya'yr bir av gibi yakalayrp kahraman Ispan-ya'yr katletmesini Avrupa iistiin srmflannrn utanmaz birtasvip, acr istihzah bir sempati veya abdalca bir li-kaythk ile karqilamalarr,

'bagr Sen Petersburgda ve eli

biitiin Avrupa kabinelerinde bulunan bu barbar devletinucsuz bucaksrz ve en$elsiz istililarr, iggilere qunlarr <i$-

retti: Enternasyonal politikamn esrarlanndan haberdar.olmalannr; her birinin mensup bulundri$u hiik0metleri-nin diplomatik gidiqatrna nezaret etmlerini; icabetti!'i za-man ona kargr ellerindeki bfitiin vasrtalarla d6!'iiqmelerini;ve nihayet riniine gegilemiyecek gibi olunca miigterekbir protosto igin anlaqmalannr; ferd miinasebetlerini idareetmesi icabeden ahldk ve adalet kanunlannra millederarasrndaki miinasebetlerde en yiiksek kaide hfikmfinegirmesini istemelerinin elzemligini...

Bu mahiyette bir harici politika lehinde d<iiii6mek,iqgilerin kurtuluqu uSrundaki umumi miicadeleye igtiraketmektir.

Proletaner aller L<inder, fereinigt euch!

soN

-

KUTUPANESINiNKITAPLARDAN BIRKAQI

Almanyada inkrlip ve aksi inkrlipYazan: Fr. ENGELS

Hayali sosyalizm ve ilml sosyalizmYazan: Fr. ENGELS

Sosyal rejimlerYazan: FATMA YALQI

Sosyalizm hareketleriYazan: FATMA YALQI

DEMiRi $ERBET EDENLER (Hihaseter:)Yazan: FATMA YALQI

No.l - , ... i'o"or, Fr. EngelsNo.2-.... > F. YaletNo,3- <Maymunun insanlagmasr

prosesinde eme!-in rolii>Yazq.n: Fr. Engels Fi, 1O

krs,No.4- <Enternasyonal iqgiler ce-

. miyetini agrg hitabesi>Yazan: Karl Mark Fi,10 krg.-

Fiyatr 10 Kurus

Maymunun insbnlagmasrprosesinde

EMECiN RoLU.. Yazan: Fr. ENGELS

Qeviren; C. M. F. 10 krq.

EMEKqI KUTUPANESiNiN qIKARTTIGI KiTAPLAR

SOSYETEVE:

TEKNiKYazan: Fatma Yalgt

Marksizm bibliyote-!'i negriyatrndan

Fi. 20 krs.

.=,.r_\:::.r:1h{