APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner...

43
APOTHEEK Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam

Transcript of APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner...

Page 1: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEK

“Spuugzat”Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten

Janny SaloméNurse practitioner oncologie

Sint Franciscus GasthuisRotterdam

Page 2: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEK

Inhoud

• Aanleiding• Doelen• Nulmeting • Ontwikkeling en implementatie• Geneesmiddelen in de box• Anti-emetica bij

chemotherapie • Routing • Evaluaties• Tips implementatie • Take home message

Page 3: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKAanleiding

Probleem

Onduidelijkheid bij patiënt en hulpverlener

Evaluatie anti-emeticabeleid Ontwikkeling anti-emeticaboxen Ontwikkeling schriftelijke voorlichting

Page 4: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKDoelen

• Eenduidigheid voorschrijven

• Bijwerkingen cytostatica

• Optimaal gebruiksgemak

Page 5: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKNulmeting

• Enquête onder 40 patiënten – Responspercentage 65%

• Resultaten– Voldoende medicatie– Onduidelijkheid:

• Indicatie• Innametijdstip

Page 6: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKResultaten klachten nulmeting

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

misselijkheid braken obstipatie

Page 7: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKOntwikkeling (1)

• Samenstelling projectgroep– medisch specialisten (oncologen, hematologen,

longartsen)– Nurse practitioner oncologie– coördinerend oncologieverpleegkundigen– apothekers (ziekenhuisapotheek, poli-apotheek)

• Indeling cytostaticakuren in niveaus op basis van emetogene activiteit

• Opstellen behandelschema• Ontwerpen anti-emeticaboxen

Page 8: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKRisicofactoren emetogeniteit chemotherapie

Page 9: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKAcute emetogene activiteit van enkelvoudige cytostatica

Page 10: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEK

Alle gezichten dezelfde kant op

Page 11: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEK

Ontwikkeling (2)

• Ontwerpen standaard recept

• Opstellen schriftelijke informatie voor de patiënt – wijze van inname– werking– meest voorkomende bijwerkingen

Page 12: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEK

Page 13: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKOntwikkeling (3)

• Inhoud anti-emeticaboxen– anti-emetica– premedicatie– laxans

• Medicatie gesorteerd op dag en tijd

• Aparte vakken voor “zo nodig” medicatie

Page 14: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEK

Page 15: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEK

Page 16: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKImplementatie

• Informatie

– Medisch specialisten schriftelijk

– Verpleegkundige schriftelijk en via klinische les

– Apothekersassistenten klinische les

Opwarmen is Opwarmen is noodzakelijknoodzakelijk

Page 17: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKRouting

Informatie procedure via coördinerend oncologie verpleegkundige en in schriftelijk in de behandelwijzer

Recept arts of nurse practitioner

Verstrekking box en informatie geneesmiddelen via poli-apotheek

Na de kuur: restant anti-emeticabox inleveren bij poli-apotheek

Anti-emeticabox mee naar huis

Gedurende de kuur en dagen erna: box gaat met patiënt mee

Page 18: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKGeneesmiddelen in box

• Magnesiumoxide (box 1 t/m 3)• Metoclopramide (box 1 t/m 3)• Ondansetron (box 2)• Aprepitant (box 3)• Dexamethason (box 3)• Oxazepam (box 2 en 3)

Page 19: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKMetoclopramide (Primperan®)

• Toepassing:– Misselijkheid en braken t.g.v. chemotherapie

• Werking:– Dopamine-antagonist / 5-HT3 remming

• Dosering:– 2-10 mg/kg per dag, meestal start met 3 x daags 10

mg

• Bijwerkingen:– Slaperigheid / moeheid– Extrapiramidale bijwerkingen (m.n. bij hoge doses)

Page 20: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKGranisetron / ondansetron (I)

• Serotonineantagonisten (5HT3-antagonisten) • Toepassing:

– Preventie acute misselijkheid en braken bij chemotherapie

• Werking:– Chemotherapie serotonine in m.d.kanaal

stimulatie chemoreceptor trigger zone (CTZ) en braakcentrum misselijkheid en braken

– 5HT3-antagonist: blokkade receptoren misselijkheid en braken

Page 21: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKGranisetron / ondansetron (II)

• Dosering:– Ondansetron:

• Oraal: 8 mg 2-3 x per dag• Rectaal: 16 mg 1 x daags

– Granisetron:• Oraal: 2 mg in 1-2 doses

• Therapieduur (maximaal aanbevolen): 5 dagen • Bijwerkingen:

– Obstipatie– Hoofdpijn

Page 22: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEK(Fos)aprepitant (Emend®) (I)

• Neurokinine(NK)-1-antagonist• Toepassing:

– Preventie vertraagde misselijkheid & braken bij matig tot hoog-emetogene chemotherapie

• Werking:– Substance P stimulatie NK-1-receptoren CTZ

braken– Blokkade receptoren door aprepitant: braken en

misselijkheid– Versterkt werking corticosteroïden en 5HT3-

antagonisten

Page 23: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEK(Fos)aprepitant (Emend®) (II)

• Dosering:– Eerste dag :

• I.v. 115 mg fosaprepitant of • Oraal 125 mg aprepitant

– Tweede en derde dag: 80 mg oraal aprepitant– I.c.m. dexamethason

• Bijwerkingen:– Hoofdpijn– Duizeligheid– Vermoeidheid– Maagdarmklachten

Page 24: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKCorticosteroïden: dexamethason (I)

• Meerdere toepassingen bij kanker:– Anti-emeticum adjuvant– Onderdeel van chemokuur (ook predniso(lo)n)– Palliatief:

• Verhoogde druk in de hersenen• Dreigende dwarslesie• Vermoeidheid en misselijkheid

Page 25: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKCorticosteroïden: dexamethason (II)

• Toepassing:– Adjuvans bij misselijkheid en braken t.g.v.

chemotherapie– Monotherapie bij laag-matig emetogene chemokuren

• Werking:– Extra effect i.c.m. 5HT3-antagonist– Mechanisme onduidelijk (remming

prostaglandinesynthese?)

Page 26: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKCorticosteroïden: dexamethason (III)

• Dosering:– 3-10 mg 2 x per dag

• Bijwerkingen:– Als alle corticosteroïden

• Maagdarmklachten• Hyperglycemie (let op ontregeling d.m. patiënten!)• CZS (hoofdpijn, rusteloosheid, euforie, depressie )• Etcetera

– Meestal kortdurend gebruik kans op bijwerkingen lager

Page 27: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKEvaluatie (I)

• 1e Evaluatie januari 2006 en 2007– Patiënten– Verpleegkundigen– Medisch specialisten– Apothekersassistenten poli-apotheek

Page 28: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKEvaluatie patiënten2006• 100 vragenlijsten• Respons 55% -61%• 20% indicatie onbekend,

m.n indicatie onduidelijk aprepitant en dexamethason

• Inname tijdstip duidelijk• 80% van de patiënten

met FEC kuren gaven aan klachten van misselijkheid en braken te hebben

• Voldoende informatie

2007• 100 vragenlijsten

verstuurd• Responspercentage 61% • Inname tijdstip

– 90% duidelijk• 13 patiënten met FEC

kuren– 38% nog wel misselijk– 0% gebraakt

Page 29: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKEvaluatie patiënten

0

10

20

30

40

50

60

70

80

misselijkheid braken obstipatie

nulmeting

evaluatie 2006

evaluatie 2007

Page 30: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEK

Evaluatie verpleegkundigen

2006• 22 enquêtes• Respons 86%• 83% vindt het product

duidelijk• Extra uitleg aan

patiënten noodzakelijk• Routing onduidelijk bij

klinische patiënten• Beheer van anti-

emeticabox bij klinische patiënten onduidelijk

2007• 20 enquêtes• Respons 70%• 64% vindt het product

duidelijk• 50% tijdwinst• 43% geeft aan dat

procedure is duidelijk

Page 31: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEK

Evaluatie specialisten

2006• 8 enquêtes• Respons 71%• Zelden afwijken van het

voorgeschreven niveau– te hoog ingeschat – te veel medicatie

• Geen recepten extra uitschrijven

2007• 6 enquêtes• Respons 84%• 1 tot 5 keer wordt

afgeweken van het voorgeschreven niveau

• Bij 6-10 patiënten geen anti-emeticabox voorgeschreven

• Nog wel recepten uitschrijven m.n: lactulose en magnesiumoxide

• 100% juiste hoeveelheid en juiste geneesmiddelen in box

Page 32: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKEvaluatie apothekersassistenten poli-apotheek

2006• 12 enquêtes• 100% respons• Tijdwinst met name aan

balie, daar anti-emeticabox van te voren wordt klaargemaakt

• 90% verbetering ten opzichte oude situatie

• Nauwelijks of geen extra recepten meer buiten anti-emeticabox

2007• 12 enquêtes• 100% respons• 83 % geeft tijdwinst• Weinig extra recepten

voorgeschreven• Alle vonden de procedure

verbeterd

Page 33: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKTijdwinst

0

20

40

60

80

100

120

poli-apotheek verpleegkundigen specialisten

evaluatie 2006

evaluatie 2007

Page 34: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKTevredenheid

6,6

6,8

7

7,2

7,4

7,6

7,8

8

8,2

8,4

8,6

patienten verpleegkundigen poli-apotheek specialisten

evaluatie 2006

evaluatie 2007

Page 35: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKMisselijkheid

0

10

20

30

40

50

60

patienten verpleegkundigen poli-apotheek specialisten

nulmeting

evaluatie 2006

evaluatie 2007

Page 36: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKObstipatie

0

10

20

30

40

50

60

70

80

patienten verpleegkundigen poli-apotheek specialisten

nulmeting

evaluatie 2006

evaluatie 2007

Page 37: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEK

Retour medicatie poli-apotheek

Niveau 1 2 3 4Retour 19 50 94 41Onaangebroken 9 4 7 0

Page 38: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKConclusie / aanbevelingen

• Iedereen tevreden• Ontwikkelen van een doordruk recept• Beleid van niveaus nogmaals doorlopen• Medio 2008 beleid aangepast en indien

noodzakelijk in 2009 opnieuw evalueren

• Bij volgende evaluatie onderzoeken of een meetinstrument gebruik kan worden

Page 39: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEK

PR activiteiten

Page 40: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKTips implementatie andere ziekenhuizen

• Multidisciplinaire aanpak essentieel• Zorg voor draagkracht onder alle betrokkenen• Zorg voor voldoende kennis en informatie• Maak heldere afspraken over

informatieverstrekking• Aanwezigheid poli-apotheek:

– vergemakkelijkt verstrekking aan zowel klinische als poliklinische patiënten

Page 41: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKTake home message

• Voorschrijfbeleid eenduidig• Misselijkheid, braken

en obstipatie • Tevreden gebruikers• Verbetering (farmaceutische)

patiëntenzorg• Implementatie in andere

ziekenhuizen mogelijk!

Page 42: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEK

Page 43: APOTHEEK “Spuugzat” Anti-emeticabox voor cytostatica-patiënten Janny Salomé Nurse practitioner oncologie Sint Franciscus Gasthuis Rotterdam.

APOTHEEKBedankt

[email protected]