Economische duurzaamheid

en

“Slimmer boeren met cijfers”

Herman Vets – Boerenbond

Studiedag leraars land- en tuinbouwscholen

December 2016

2

Definitie “duurzame landbouw” op website Vlaamse Overheid

“duurzame landbouw” hanteert praktijken die

• economisch efficiënt zijn

• ecologisch en sociaal aanvaardbaar zijn

• in eerste instantie bedoeld zijn voor de huidige generatie

• zonder kansen van toekomstige generaties te hypothekeren.

Een economisch duurzame landbouw blijft op wereldschaal voldoende

voedsel produceren, en wie verantwoordelijk is voor de voedselproductie,

kan daarvan leven.

Een ecologisch duurzame landbouw wil het ecosysteem dat de

landbouw omgeeft, gezond houden.

• het beperken van negatieve effecten op het milieu (residu's)

• de zorg voor biodiversiteit in al zijn facetten (relatie landbouw-natuur).

3

Ecologische & sociale duurzaamheid

• Respecteren wetgeving (= minimum)

• Probleem: grote regionale verschillen <> 1 markt!

• Diverse initiatieven die “meer duurzaamheid” claimen

• “milieu”: uitstoot, residuen, klimaat

• “natuur”: natuurlijke rassen, verweving,…

• “sociaal”: dierwelzijn, omgeving, fair trade,

• biologische landbouw (meerdere facetten, “kringloop”,…)

• korte keten, seizoens- en/of lokale productie, …

• ….

• “Meer duurzaamheid” t.o.v. “minimum”

• Verschil in technische en/of kostprijs efficiëntie

• Verschil in arbeidsefficiëntie

hoger rendement per eenheid product nodig

het hele plaatje bekijken (kapitaal, arbeid, marketing)

Betrouwbaar cijfermateriaal is nodig!

4

Duurzaamheid <> efficiëntie en rendement

• Economische efficiëntie is niet altijd tegengesteld aan ecologie

Efficiëntie in termen van

- beperken inname van ruimte

- beperken uitstoot per kg product

- beperken input grondstof per kg product (vb. voederconversie)

- beperken logistiek per kg product (vb. transport)

- concentratie productie en/of uitstoot op 1 locatie

maakt technieken economisch haalbaar (vb. luchtwasser)

• Hoe ecologisch effect van efficiëntie in kaart brengen?

• Hoe rendement van duurzaamheidsmaatregelen aansturen?

via betrouwbaar cijfermateriaal!

individueel én collectief

• Initiatief Boerenbond: “Slimmer boeren met cijfers”

• Bedrijfseconomische boekhouding stimuleren

• TIBER ( quick wins)

• Introductie financiële kengetallen / tool kasplanning

• Nieuwsbrieven / acties naar doelgroepen

• TIBER2020 ( web based technologie)

• Boekhouden moet dynamischer worden!

• Aandacht BEB in Land- en tuinbouwonderwijs

• Sectorbarometers

• Objectieve “ad hoc” opvolging sectorsituatie

• Rapportering intern en via nieuwsbrieven

• Artikelen in Management & Techniek

• Versterking kennis BB-consulenten

“SLIMMER BOEREN MET CIJFERS”

STIMUREN BOEKHOUDING (BEB)

• Waarom heeft landbouwer cijfers nodig?

• Welke cijfers heeft landbouwer nodig?

• Prestatiecijfers van dieren en teelten (technisch)

• Prestatiecijfers van het bedrijf (economisch)

• Cijfers i.v.m. de financiële toestand (financieel)

• Focus op bedrijfseconomische cijfers

• Focus op financiële cijfers

• Ondernemingsplan, kasplanning & strategie

“SLIMMER BOEREN MET CIJFERS”

• Competentieportfolio van Vlaamse zelfstandige • land- en tuinbouwsector slechtst scorende sector

• slechts 13% landbouwers ervaart nooit managementdeficit

• Campagnebeeld van “rallypiloot” sturen op “buikgevoel”

“rally rijden zonder dashboard”

• Evoluties in de landbouwsector • kleinere marges dan vroeger hoger risico ?

• margeverschil tussen bedrijven verkleint niet

• technisch OK ≠ automatisch economisch OK

• initiatieven duurzaamheid: weinig objectieve informatie

Waarom “slimmer boeren met cijfers”?

Verschil tussen bedrijven verkleint niet

Verschil Q1 – Q4 (gemiddelden over 5 jaar BJ 10-14)

Opbrengst vleesvarken per 100 kg € 6

Saldo per big (tot 7 kg) € 5,6

Saldo per vleesvarken (vanaf 7 kg) € 16,9

Saldo per verkocht varken (gesloten) € 19,2

Arbeidsinkomen per verkocht varken (gesloten) € 23,5

• Cijfers (dashboard) onmisbaar voor de bedrijfsleider (chauffeur)

voor de adviseur (copiloot)

knipperlichten

…

• Partners willen meekijken banken, leveranciers

snel uw “behoefte” te kunnen zien (adviseur)

…

• Toekomst : cijfers kunnen ook geld waard zijn !

Vb. kredietrating

Hoe betrouwbaarder…hoe makkelijker…?

“Big data”

Waarom “slimmer boeren met cijfers”?

STIMUREN BOEKHOUDING (BEB)

• Welke cijfers heeft landbouwer nodig?

• Prestatiecijfers van dieren en teelten (technisch)

• Prestatiecijfers van het bedrijf (economisch)

• Cijfers i.v.m. de financiële toestand (financieel)

“SLIMMER BOEREN MET CIJFERS”

1) Prestaties van “gewassen & dieren”

• Technische informatie

via boekhouding (BEB) of managementspakket of …

• Productiegegevens (melk, aantal biggen,…)

• Verbruiksgegevens (voeder, mest, gewasbescherming,…)

• Instrument voor bijsturing prestaties op korte termijn

Focus op de manager (+ adviseur)

INTERN gericht (verbetering productieproces)

Welke cijfers heeft landbouwer nodig ?

2) Prestaties van “het bedrijf”

• Bedrijfseconomische informatie

via bedrijfseconomische boekhouding

- bedrijf “opsplitsen” in stukken (deelactiviteiten)

- rendement & kostenstructuur per deelactiviteit

• Instrument voor de langere termijn bijsturing van

het management en de onderneming

• Conflict met het “technische” is mogelijk

Focus op de ondernemer (+ adviseur)

INTERN gericht (verbetering rendement)

Welke cijfers heeft landbouwer nodig ?

3) Financiële toestand van het bedrijf • Financiële informatie

Via financiële (fiscale) boekhouding - “heel het bedrijf” of “de vennootschap” - bepaling van het inkomen of de winst, … - liquiditeit, solvabiliteit, vermogen, balans…

• Instrument voor investerings- en financierings-beslissingen op korte en langere termijn

Focus op de ondernemer (+ adviseur)

Knipperlichten

EXTERN gericht (bij vennootschappen openbaar!)

Welke cijfers heeft landbouwer nodig ?

14

Bedrijfseconomisch

Boekhouden

Financieel / fiscaal

Boekhouden

Bedrijfsspecifiek Niet bedrijfsspecifiek

Per activiteit (maatwerk) Globaal bedrijf

“Verrijkt” (technische info) “Niet verrijkt” (enkel €)

Niet officieel (vrijwillig, VLIF) Officieel (openbaar)

Manager / ondernemer Ondernemer

Evolutie (meerdere jaren) “Foto” (momentopname)

Statisch / “verleden” / traag Statisch / “verleden” / traag

INTERN gericht EXTERN gericht

Uitdaging TIBER2020: dynamisch systeem

Welke cijfers heeft landbouwer nodig ?

15

TIBER startscherm, op maat van bedrijf

Verschillen fiscale <> BEB-boekhouding

16

Financiële / fiscale

boekhouding

Bedrijfseconomische

boekhouding

Doel Optimalisatie belastbaar

inkomen

Optimalisatie rendement via

inzicht in bedrijfsinkomen

Afschrijving van

investeringen

Fiscale levensduur Economische levensduur

Inventarisschatting i.f.v. optimalisatie belastbaar

inkomen

i.f.v. correcte berekening

rendement (bedrijfsinkomen)

Analytisch Op bedrijfsniveau met min.

opsplitsing kosten/opbrengsten

Per sector volgens rekening-

stelsel op maat van bedrijf

Resultaat Belastbaar inkomen met

opsplitsing in fiscale kost- en

opbrengstenposten

1.900 unieke economische,

technische en financiële

kengetallen. (18.000 afgeleiden)

Welke gegevens? Bedragen van facturen,

pachten, betaalde intresten en

inventarissen (alleen €)

ook interne doorrekeningen,

technische gegevens (bemesting,

arbeid, energie, voeders, geboorten, productie,..

Periode Kosten/opbrengsten gemaakt in

het fiscale jaar

Kosten/opbrengsten gemaakt

met betrekking tot boekjaar (vb.

kosten en opbrengsten van teelt samen houden)

17

BEB-boekhouding rendementsberekening

Begrippen bedrijfseconomische boekhouding

Arbeidsinkomen = de vergoeding voor arbeid

Saldo = idem maar excl. vaste kosten = “operationeel resultaat”

Focus op het rendement van eigen arbeid uitgedrukt op verschillende manieren : per uur, per varken, per kg, …

“duurzaam = ervan kunnen leven”: zit van origine in BEB vervat!

Focus op benchmarking en vergelijking (TIBER)

Financiële begrippen in BEB : Gezinsinkomen, Cashflow, …

Tips om meer uit je cijfers te halen

Productieproces ook “intern” opvolgen (kritieke punten)

- wegen = weten (voorbeeld: gewicht biggen bij spenen)

Investeer in de kwaliteit van je cijfers (vb. kosten toekenning)

Boekhoudkantoor dat investeert in kwaliteit van cijfers

Oordeel op je einddoel

- technische cijfers zijn geen doel op zich (ondergeschikt)

- € marge op eindproduct (risico in volatiele markt)

- € marge per eenheid arbeid (duurzaamheid)

- € rendement op geïnvesteerd kapitaal (risico financieel)

20

Benchmarking in TIBER

Ken Uw cijfers en die van anderen

Benchmarking = vergelijken

Individueel of in groep ?

21

Financiële boekhouding rendementsberekening

Begrippen financiële boekhouding

Focus op de financiële toestand van een bedrijf

Balans = momentopname “vermogenstoestand”

Jaarresultaat (“globaal” rendement)

Boekhoudkundige analyse via financiële ratio’s liquiditeit, solvabiliteit, rentabiliteit

Potentieel duurzame initiatieven gaan soms ten onder aan slechte financiële planning

23

Activa (vermogen) Passiva (herkomst vermogen)

Immaterieel vast actief Eigen vermogen

Onroerend Bankschulden

- Kaskrediet / vast voorschot

- Investeringskredieten

Roerend

Vorderingen afnemers Leveranciersschulden

Financiële middelen

- Beleggingen

- Liquide

- RC actief

De bedrijfsbalans

BEB : vereenvoudigd

Momentopname van de vermogenstoestand van een bedrijf

Financiële ratio’s

• Liquiditeit – Maatstaf of men tijdig kan voldoen aan financiële

verplichtingen op korte termijn = vlottend actief / schuld korte termijn

/

24

vlottend actief =

+ vorderingen < 1 jaar

+ overlopende rekeningen

+ geldbeleggingen

+ Liquide middelen

schuld korte termijn (KT) =

+ schulden < 1 jaar

+ overlopende rekeningen

Financiële Ratio’s

• Solvabiliteit – Maatstaf of men voldoende buffer heeft om te voldoen aan

financiële verplichtingen op lange termijn (of bij stopzetting) = eigen vermogen / totaal van de balans

/

25

eigen vermogen =

+ kapitaal

+ herwaarderingen

+ reserves

+ overgedragen resultaat

totaal balans =

+ vaste activa

+ vlottende activa

Financiële ratio’s

• Rentabiliteit (financieel) = Maatstaf of er rendement of marge gerealiseerd wordt per eenheid geïnvesteerd kapitaal = winst / totaal van de balans = maatstaf voor terugbetaalcapaciteit op lange termijn (interessant voor kredietverstrekkers, aandeelhouders,…)

Andere “insteek” dan bedrijfseconomisch

• Bedrijfseconomisch = winst per eenheid product, arbeid,…

• Financieel = winst bedrijf i.f.v. vermogen

26

Financiële ratio’s

27

+ -

+ GEZOND

Geen financiële problemen

en ook niet te verwachten in

de nabije toekomst

CHRONISCH ZIEK

Geen financiële problemen

maar zonder beter

resultaat wel te verwachten

- TIJDELIJK ZIEK

Tijdelijke problemen maar

gezien de positieve

rentabiliteit nog op te lossen

STERVEND

Financiële problemen zijn

niet meer op te lossen zijn

(geen financier te vinden)

Liquiditeit

Rentabiliteit

Financiële ratio’s

• Interpreteren van ratio’s – Afhankelijk van bedrijfssituatie (vb. starter)

– De 3 ratio’s altijd samen bekijken

– Over meerdere jaren bekijken (evoluties)

– Er zijn geen objectieve richtwaarden

28

• Financieel plan van een investering

• Verwachte kosten en baten lange termijn (LT)

• Kasplanning • Verwachte ontvangsten en uitgaven korte termijn (KT)

- wordt “preventief” gevraagd bij investeringen - nuttig voor financieringsbeslissingen KT vb. neem ik kaskrediet of een vast voorschot ? - soms struikelblok voor vernieuwende initiatieven - excel op website B.O.E.K. - tool ontwikkeld in TIBER

• Starters

Duurzaam ondernemen: financiële planning

Kasplanning in TIBER

31

Zeker aan te bevelen bij nieuw project

Kasplanning in TIBER

• Technisch, economisch en financieel plan

• Omvat:

- vooruitzicht op technische resultaten en markten

- als basis voor rendementsverwachting

- als basis voor financieringsplan (LT + KT)

• Focus management (verbeteringen)

• Focus ondernemer (richting voor de toekomst)

- bedrijfsstrategie

Duurzaam ondernemen: ondernemingsplan

• Verzadigde markt : behoefte differentiërend vermogen

• Voorbeelden van strategieën (eigen insteek !)

• De laagste kostprijs

• De beste prijs/kwaliteit

• Nicheproduct met hogere marge of “korte keten”

• Bij de beste helft zijn (management)

• Efficiëntiestijging

• Win / win situaties (producent en afnemer/partner)

Duurzaam ondernemen: bedrijfsstrategie

• Permanent aftoetsen strategie o.b.v. boekhouding

• Benchmarking (“interne en externe bedrijfsvergelijking”)

• Vb. kostprijsreductie

heb ik lagere kostprijs in BEB ? heb ik nog gelijkwaardig product ? nemen de gevolgen niet de overhand ?

• Vb. meerwaarde product realiseer ik betere prijs in BEB ?

• Vergeet niet economisch te evalueren!

• Duurzaam ondernemen = aanvoelen wat vernieuwend of blijvend, maar ook haalbaar en realistisch is! = ook alle gevolgen van strategie kunnen inschatten!

Duurzaam ondernemen: bedrijfsstrategie

Conclusie

• Technische, bedrijfseconomische en financiële cijfers

– Vullen mekaar aan en dragen bij aan inzicht in de duurzaamheid van de productie

– Dus niet “of” maar “én”!

35

Duurzaam ondernemen: conclusie

Tiber & LB-onderwijs

• Samenwerking mogelijk ?

– Tiber op pc school

– Leerlingen kunnen kennis maken / inzicht verwerven

– Bespreking “uitslag” door consulent

– ….

36

37

tiber@boerenbond.be

016 / 28.61.40