ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ...

16
________________________________ _ ن، ضوار سالم داپي ، پي34 ، ار ب9397 ، ص915 ـ921 1 حاکن بر تعییيی هبا ل اصم آزادي در اس قلور ٥ ا٢س اح٣ ف/ زچڍ ؿٳتل ؿاڃ ڄي ٿاٽ ؽڀيي اي څ پوڅډ ڌ آٿچميا ٿإ ثي٭ بڈ اؽ٬ ټ٫ ڍ [email protected] هجبح ٣دتج / ڄيٿاٽ ؽڀيي اي څ پوڅډڌ آٿچمڈا ٿإ٬ټ٫ ياك ٷلڅڇ ؿاڃ [email protected] بفت٤ زض: 25 / 10 / 1396 وطـ٤ پص: 21 / 02 / 1397 س٥ چى« آماؿڍ» ؿك ؿاڃيويڂ اكم٤كڇ ؿاكؿ. تولاڍ با ؿيٸلاځ اتڂ ؽچؿ ياځ ؿك آماؿ ٷقااكڍ اڃؽتياٺ ا٤٫ يا تڈڍ اكم ډاوـڇ ي ٿچاروڈاؿډاي اڃتؿڍ تاييڂ ٯټڀلڅ آما٤چٹ تلاڍ بپ ٳڈ اٿلڅمڇ اكازڈ ايڂ اتيـڍ ډ٣چٹ څ ٯچامٿڄـ ا ڃياؿڍا آماا٤ ي امي ؽا بټ١ڄي تل ڃچچٹ ٿثت ايڂ ااًت؛ ميلا اڅ اوي ٿڄزول٬وټة عوـاٳخلڍ آماؿڍ ٿڄ ا تڈًتڄـ. حاڃيا ؿت ډ ٿيٯويا توڈوچٹ اؽوتڂ ات؛ ميولا ڃـاـڇ ا ؿابي ٿچارڈا اڃت ڃين تاٯيچٹ اؽـٽ اكازڈ ا٣ چڍ ؿيٸلا چڃـ. ام ٿڄتڊي ٿيټت ام آماؿڍ ٿخثت٬٧ چٽ ؿك اكازڈ اڇ اڂ ؿيـٷاا تڈ بثيي ٻيتـټي څ ا بغټي تا كڅچؿ. ايڂ پوڅډ ٻيڂ ٯټڀلڅ آماؿڍ ٿييي٤ تلاڍ ب٢ي څ څاٯناٽ تڈ ؽلؿٷلايڀڂ اٻت پلؿامؿ څ١ا٫ي څ ٿخثت آځ ؿ٬ڄاڍ ٿڄ٤ ام آماؿڍ ؿك ٿيا ٷلاي ؽچاډـ ٳلؿ. تڈ ٷچڃڈ اڍيزوڈا توـڅځوـ. ؿك ڃت ڂ ايڂ ؿڅ اعتولام ؽچاډوـ تي٢ـٽ اكازڈ رڀ٣ ي امي ڃا٬اٿـډي ٿڄ ٳڈ ام پي تي پقيلت ع٤ؽټڈ څ ٿڀاڃ ام ٿـاڅبياا٬ بواځ څ بچرڈ تڈ بچعيـ څ ٿؾټچ٭ توچؿځ اڃٽ تاـ. ا ـاٳخلڍ پلډين ؽچاډـ٢ بچرڈ تڈ څاٯ رڊاځ څ تاايت٧ ي څ ٷلايي ؿك اكم ٷلايڂ ٯټڀلڅ آماؿڍ اكازڈ ٿوييي٤چٹ ميل كا ؿك ب اكاتا٫ڄزي ك ؿډوـ: پټچكاٻڈ آماؿڍ ٿخثت څ پقيلڀاٽ ت اډتاڀڄـڍ بأٿيڂ ڃيامډا اكمؿڍاٺ آما اٺ تڄـٷيا اييل٨ي. ؿك عچمڇ ب٣رتڀاپ ا يوٺ بوـكد څ اوٺا٫ا٨ٺ ب اځاك ؿيٸلاتا٫غت ك ڂا عڀٺ تل ڂـڍ صچځ ٻنڅٽ ع٣چٹ څ ٯچاك ڃين اتا٫ط ك څ اڈ ٯلاك ٿيي ٿـاكا ٿچكؿ بچ ٷيلڃـ. اغس٥ وب ٽا اؿڍا : آما ٯټڀلڅ آماؿڍ ٯياچٹ اؽ ا ٯيا ڃي اؽ ٿثا. Ma'rifat-i Farhangī Ejtemaii__________________________________________________ Vol.9, No.2, Spring, 2018

Transcript of ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ...

Page 1: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

921ـ915 ص ،9397بار ، 34، پياپي دمسال ن، ضوار _________________________________

1

‌قلور‌آزادي‌در‌اسالماصل‌‌هبای‌حاکن‌بر‌تعییي‌

٥ زچڍ ؿٳتل/ ف٣ احس٢ ا يا ٿإڌ آٿچمي څ پوڅډي اٿاٽ ؽڀيڄيؿاڃ ثي ٬ڈ اؽال٭ ب [email protected]ڍ ٫ټ

[email protected]ؿاڃياك ٷلڅڇ ٫ټ٬ڈا ٿإڌ آٿچمي څ پوڅډي اٿاٽ ؽڀيڄي/ دتج٣ هجبح 21/02/1397 :پص٤طـو 25/10/1396: زض٤بفت

چى٥سډاڍ اكميا تڈ ٤٫ٺ اؽتياكڍ اڃاځ ؿك آماؿ ٷقاتڂ ؽچؿ يا ؿيٸلاځ ااكڇ ؿاكؿ. تولاڍ ب٤يويڂ اكم ؿاڃؿك « آماؿڍ»

آماؿڍا ڃيامٿڄـ اچٹ څ ٯچا٣ـڍ ډتيپ ٳڈ اٿلڅمڇ اكازڈ ايڂ اچٹ تلاڍ ب٤ييڂ ٯټڀلڅ آماؿڍ تا اڃتاؿډايي ٿچاروڈ وـڇ ؿت ډتڄـ. حاڃياا تڈ وټة عوـاٳخلڍ آماؿڍ ٿڄ٬وي ٿڄزول ات؛ ميلا اڅالا ايڂ اچٹ ٿثتڄي تل ڃچ١ بټي ؽاي ام ٤ا

چڃـ. ام چڍ ؿيٸلا ٣ـٽ اكازڈ اچٹ اؽالٯي ڃين تا اڃتاؿابي ٿچارڈ ـڇ ات؛ ميولا ڃـاوتڂ اوچٹ اؽالٯويا توڈ ٿيٻي چؿ. ايڂ پوڅډ تا كڅ بغټيټي څ اتـالٻيا تڈ بثييڂ ؿيـٷاڇ االٽ ؿك اكازڈ اچ ٬٧ټت ام آماؿڍ ٿخثت ٿڄتڊي ٿي

ٷلاييا ام آماؿڍ ؿك ٿ٤ڄاڍ ٿڄ٬ي څ ٿخثت آځ ؿ٫ا١ پلؿامؿ څ ڀڂ اٻتناٽ تڈ ؽلؿٷلايي څ څاٯ٢ تلاڍ ب٤ييڂ ٯټڀلڅ آماؿڍ ٿيٳڈ ام پياٿـډي ٿڄ٬ي ڃاي ام ٣ـٽ اكازڈ رڀ٢ تيڂ ايڂ ؿڅ اعتولام ؽچاډوـ وـ. ؿك ڃتيزوڈا توـڅځ اڍ ٷچڃڈ ؽچاډـ ٳلؿ. تڈ

ـاٳخلڍ پلډين ؽچاډـ ـ. االٽ تا بچرڈ تڈ بچعيـ څ ٿؾټچ٭ توچؿځ اڃواځ څ ب٬اڅبيا ام ٿـاؽټڈ څ ٿڀاڃ٤ت ع پقيل تيؿډوـ: ڄزي ك٫تاكا اچٹ ميل كا ؿك ب٤ييڂ ٯټڀلڅ آماؿڍ اكازڈ ٿوي ٷلايي ؿك اكم ٷلايي څ ٧ايت رڊاځ څ تا بچرڈ تڈ څاٯ٢

يپ ارتڀا٣ي. ؿك عچمڇ ب٨ييل اٺ تڄـٷيا اٺ آماؿڍا اكمڀڄـڍ بأٿيڂ ڃيامډاا اډتڀاٽ تڈ آماؿڍ ٿخثت څ پقيل پټچكاٻڅ االط ك٫تاك ڃين اچٹ څ ٯچا٣ـڍ صچځ ٻنڅٽ عڂ ڂا عڀٺ تل غت ك٫تاك ؿيٸلاځا اٺ ب٨ا٫وٺا اوٺ بوـكد څ

ٷيلڃـ. ٿـاكا ٿچكؿ بچيڈ ٯلاك ٿي

چٹ اؽالٯيا ٯټڀلڅ آماؿڍ: آماؿڍا االٽا ب و٥ساغ .ٿثاڃي اؽالٯيا ا

Ma'rifat-i Farhangī Ejtemaii __________________________________________________ Vol.9, No.2, Spring, 2018

Page 2: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

916 ،9397دم، بار ضوارن، سال

مس

كډا تچؿځا يټڈ تچؿځا ٿڄ٢ تچؿځا ؽاٻ تچؿځا آماؿٿلؿڍا ؽالويا واؿڍا ؽلٿويا ؿك ٻ٨ت ٿ٤اڃي صچځ « آماؿڍ»

ـاا ) ٯـكت اڃزاٽ څ بلٱ ٣ڀٺا ٯـكت اڃتؾابا عليتا اؽتياكا ٣تٮا ؽوڄچؿڍ څ ... ؿاكؿ . (لعو ڋا فيوٺ څاه 1337ؿډؾو

ال٭ ډايي بڀيپ ٳلؿځ ٣ڀټي اٿٴاځ تڈ ا ډاڍ اكمي آماؿڍ ؿك ؿاڃ آڃڊوا ا اكاؿڇ يا ٿيٺ تڈ راٿ٤ڈ يا ٫لؿ ٳڈ چؿ ٿيا

څ ٫ٴولا ٷ٬تواك ٷولڅڇ څ وامٿاڃيا يوا ٫لؿ څ ٳڄـ ٣ڀټي ٷيلؿا ٿي ٳڈ كا ډايي بڀيپ تتچاڃـ اڃاځ اٷل. ٳڄڄـ كا ابؾاف ٿي

: ب٤ليو٪ ٳولؿ ٷچڃوڈ بچاځ ايوڂ آماؿڍ ٫لؿ يا راٿ٤ڈ كا ٿيا چؿ. تڄاتلايڂ ڃٴڄڄـا ايڂ ٫لؿ آماؿ بټي ٿي ٿغـڅؿ كا اڅ ٳلؿاك

تڈ څ بڀيپ ؽچؿ كا ٿغٮ ٳڄـ )اڃاځ تـڅ .(1967ٳاٻچٽا ٿٲځ ٿڀاڃ٤ت ام ل٩ ٫لؿ يا ٷلڅڇ يا امٿاڃيا تتچاڃـ ؽچا

ت. آماؿڍ ٫ټ٬يڅ تا آماؿڍ ا آماؿڍ ؿك ايڂ ٿ٤ڄا ميولا ؛ ٷقاكڍ اؽالٯي ڃيوت ٯاتٺ اكما اؽتياك ٫ټ٬ي ٿت٬اڅت ا

ٳوڈ اوٺ اؽتيواك څ ؿكعاٻي. ٫لؿ چكت ٷل٫تڈ تاـٷيلؿ ٳڈ ٤٫ټي تڈ اؽتياك ٷقاكڍ اؽالٯي ؿك رايي چكت ٿي اكم

ت ٳڈ ٤٫ٺ اڃاڃي تاـ آماؿڍ ؿك رايي ٯاتٺ اكما آماؿڍ ٫ټ٬يا يٲ ٤٫ٺ اؽتياكڍ ڃيت. تڄاتلايڂ ٿاڃڄوـ . ٷقاكڍ ا

تڂ ؽچؿ ا٣واڍ آماؿڍ يوا وټة ا ؿيٸل تكايا ٿڀاڃ٤ت ام اڃزاٽ يٲ ٳاك. تڈ ٣ثا يا ؿيٸلاځ ؿك اڃزاٽ يٲ ٳاكا آماؿ ٷقا

ت. ٯاتٺ اكم اآځ ٷقاكڍ ا

ـاؽټڈ څ ٿڀاڃ٤ت ٿت٬واڅت ؿك آماؿڍ اڃزاٿيوـڇا اٿٴواځ بيپ آماؿڍ تڈ آماؿڍ ٿخثت څ ٿڄ٬ي ٳڈ تڈ ٳ٪ ؿڅ ڃچ١ ٿ

وت. ٿٴٺ ب٤ييڂ اچٹ اؽالٯي تلاڍ آماؿڍ كا تا يٿڄ٬و ڍٿخثوت څ آماؿ ڍكا توڈ آماؿ ڍآماؿ اتولٻيڂ ٿچاروڈ ٳولؿڇ ا

ـاؽټڈ ت اي تيٿاڃ٢ا ٿغـڅؿتڈ ڃثچؿ ا «يٿڄ٬ ڍآماؿ». ٳڄـ يٿ پيب اكڇ ؿاكؿ يلڅڃيٿ توڈ ٫ولاډپ ڃيون « ٿخثوت ڍآماؿ. »ا

ؿك واډل ا ايڂ ؿڅ ڃچ١ آماؿڍ. (250-232 ا 1392 ڂايتلٻاڃتؾاب آٷاډاڃڈ بچرڈ ؿاكؿ ) ٲياڃزاٽ ڍتلا يتچؿځ لا

.(2012لبلا ٻڂ) چؿ تڈ ڃ ؿيٸلڍ ٿڄتڊي ٿيا يٲ ٿتاؿڃـ څ بأٿيڂ ډل

واكڇ ؿاكؿ ٳوڈ ب٤يويڂ تڈ ٿزڀچ٣ڈا آماؿڍ ؿك ايڄزااچٹ عاٳپ تل ٯټڀلڅ ـ اڍ ام اعٴاٽ اكمي ٳټوي ا ٯټڀولڅ ڋٳڄڄو

ؿك بيپ آماؿڍ تڈ ٿخثت څ ٿڄ٬يا تغوج ام اٿلڅمڇ ډاڍ ٿټچب ډتڄـ څ ٿټچتيت آماؿڍ كا تايـ تا آڃڊا ڄزيـ. آماؿڍ

ب٤ييڂ اچٹ اؽالٯوي ا چ ت. ام يٲٿچكؿ تلكي ٯلاك ٷل٫تڈ اٷچڃاٷچځ ام رڊات ا اچٹ عاٳپ تل ب٤ييڂ اكم آماؿڍ

ـاؿ ٳلؿڃـ ٳڈ تڈ ـ آماؿڍ ؽتپ ٿوي وچؿ تلاڍ آماؿڍ ٿچكؿ اڃتاؿ ٯلاك ٷل٫تڈ څ آځ كا ڃاي ام ؽلؿٷلايي ٿچڃيتي ٯټڀ

تڈ ؿڅك ـځ ام څاٯو٢ ا ؿڅك ـځ ام ؽلؿٷلاييا ام چڍ ؿيٸل. (276-267 ا 1392تلٻيڂا ) ٷوقاكڍ ٷلايوي ؿك اكم

-273 ا 1388وڊلياكڍا ) ـاڃٳو ٿوي ډاڍ ؿٻؾچاډاڃوڈ توڈ آماؿڍ ٿا كا تڈ څكڈ ڃٸاڇا ڃڊايتؿك ٳڈچؿ ؽتپ ٿي

اٿٴواځ ډلٷچڃوڈ ؽچؿ ٿواڃ٢ ام چؿ ٳڈ ٿثاالبي ٿي ب٬اڅبي څ تي تڈ تيا ٿڄزل ډاڍ ؿٻؾچاډاڃڈ آماؿڍ ٿثتڄي تل ڃٸاڇ. (276

ت االط څ ب٨ييلڍ ام ايڂ رڊت ڃين ٿوچكؿ اڃتواؿ تيوتل چؿ ٳڈ ډا ٿي ٷلڅڍ ؿك اكم ٣ا٬ڈٿڄزل تڈ څ تڈ ڃچ٣ي ا

ت .(75-56ا 1390ايڄتايلا ٿٲ) ٯلاك ٷل٫تڈ ا

تا ڃ٠ليات اؽالٯي ؿك ب٤ييڂ ا ٿثڊڀي ٳڈ ؿك ب٤ييڂ اكمڀڄـڍ آماؿڍ تڈ څرچؿ آٿـڇ ا پيضيـڇ څ ڃ تا بچرڈ تڈ لاي

چٹ اؽالٯيا ـ: ام يٲ ډايي ٯلاك ٷل٫تڈ ل ؿڅ كاډي لتا ٿ٤ڄاڍ ٿڄ٬ي آځا تا ؽلؿٷلايي ٿؾاٻ٬ت ؿڍ تڈچا تلاڍ ؿ٫ا١ ام آما اڃ

Page 3: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

917 ي قلور آزادی در اسالميياصل هبای حاکن بر تع

ـا٤٫اځ ؽلؿٷلايوي څ ت. ام چڍ ؿيٸلا ٣الڅڇ تول ايڄٴوڈ ٿو چٹ ٿغـڅؿٳڄڄـڇ ٿڄزل ـڇ ا ٳلؿـڃ ٳڈ تڈ ٿؾاٻ٬ت تا اكازڈ ا

ـا تا څاكؿ ـځ آماؿڍا توڈ څاٯ٢ وي څ ٷلاييا ام بغـيـ آماؿڍ ٿاتٮ تا ٤اؿت ؿ٫ا١ ٳلؿڃ ٿ٤ڄواڍ ٿخثوت آځ ؿك اؿتيوات يا

ت. تڄاتلايڂا ؿڅ كاډي علٳت تڈ ڀت ٧يلڅاٯ٢ ٯيا ٫ڊپ آماؿڍ پيضيـڇاؽال ٷلايي اؽالٯيا يوا علٳوت ؿك ٿويل بل ـڇ ا

ـاٳخلڍ آماؿڍ اى څاٯ٢ ٿغـڅؿ ٳلؿځ ع ـؿ څ ٿڀاڃ٤ت ٷلاييا ډڀضڄيڂ ؿڅ كاډي اڃتؾاب تيڂ تي ډا تل ا ب٬اڅبي اؽالٯي يا ب

ټچب ٿغٺ ڃنا١ ٿت٬ٴل ـاٳخلڍا ؿك ٿاتٺ ك٫تاك ڃاٿ ت. ؿك ڃتيزڈا يا تايـ ؿت ام ؽلؿٷلايي ٳيـ څ يا آماؿڍ ع اځ ٷلؿيـڇ ا

ـاكڍ ٳلؿ. ـاك آماؿڍ ٿڄ٬ي ـ څ يا ام آماؿڍ ٿخثت ل٫ كا تڈ يٲ بټي څاعـ ام ٤اؿت ٿغـڅؿ ٳلؿ څ يا تايـ ل٫

الٿي ـاځ ا څ فهـ تعفـؿك ٫واكاتي ا ٣ڄچاځ ٿخاٹ تڈ. اڃـ تڈ تغج ام آماؿڍ پلؿاؽتڈا تياكڍ ؿك ٿياځ اڃـيڀڄ

ت. ا الولقة‌توثاد‌الوجدات‌الود‌الساس التث‌عل‌سثل‌السعاد ؽچارڈ ڃويل تڈ ايڂ ٿچچ١ پلؿاؽتڈ ا

ت. ډڀضڄيڂا اذالق بنط٢ڃين ؿك چي تڈ ا ؿك عڂ اٻو٬اك ا تغج ام آماؿڍ كا ؿك تلؽي ٿ٤اڃي آځ تڈ تغج ٷقا

ـ اٻ٨ڄچڅ ٣ آظاز٢ زض اؾال چس والٽ ؿك ب٢ ف٣ زض حىت اؾال٣ آظاز٢ؿك ا يكا تڈ ٷوناك ڃٸواڇ ا

ؿك وڊيـ ٿڊولڍ ڃيون ځ ٿ٤اوليڂ ايٿتاـ. ؿك تل ٿڄات٢ اډٺ ڄت ٿيا بڀلٳن آڃڊا ڋ٣ڀـ. اٻثتڈ پلؿامڃـ ايڂ عچمڇ ٿي

ام آماؿڍ تغج ٳلؿڇ څ االعي صچځ آماؿڍ ٿ٤ڄوچڍ كا ا پ٥طا امالة اؾال٣ اؿب وب فتبضب٢ ق٢

ت. ت. ؿك ايوڂ حىت ان ؾ٥بؾ٣ اؾالڃين ؿك ٳتاب ٣الٿڈ ر٬٤لڍتڈ ٳاك تلؿڇ ا ام ايڂ ٿچچ١ تغج ٳلؿڇ ا

ڄاواڃڈ څ ا ام تغج ٿ٤ڄاڄاواڃڈ څ ډوتي ب ب پبؾد حمق ؾ٥بؾت زض لطآ پطؾفؿك ٣الٿڈ ٿثاطا ٿياځ

ت. اٿا ٿي كؿڇتڈ ٿياځ آڅماؿڍ تغج ٿثاعج اكمي آ ڃال تڈ ايوڂ ډاڍ ٿلط ـڇ يا اچال ٣ڀـڇ تغج: بچاځ ٷ٬ت ا

ت څ يا ايڄٴڈ تإ وت. ډڀضڄويڂ إتڈ تلؽي ام ايڂ و ا چكت پلاٳڄـڇڈ االت ڃثچؿڇ ا ٣ڀچٿوا ا االت پلؿاؽتوڈ وـڇ ا

ت.ٿ٤ڄاڍ ٿڄ٬ي ام آماؿڍ ٿچكؿ بچرڈ ٯلاك ٷل٫تڈ څ بچرڊي آٷاډاڃڈ تڈ ايڂ ب تڈ ا ـا يپ څ ٻچامٽ آځ څرچؿ ڃ

ـ تل ڃال ا ٿا ؿك ايڄزا ٤ي ؿاكيپ اچٻي كا تياځ ٳڄيپ ٳڈ اڅال ـاك ا ٿثتڄوي حاڃيوا . اتڊاٿات ٿلط وـڇ تاوڄ تول ٿو

ډواڍ ٿټوچب ٷلاياڃڈا آماؿڍ بچاځ ؿك ٣يڂ اٻتناٽ تڈ ٿثاڃي څاٯ٢ څ ڃاځ ؿډـ ٳڈ صٸچڃڈ ٿيتاـ ٷلايي څ ؽلؿٷلايي څاٯ٢

ٷلاياڃوڈ توڈ ډول يوٲ ام ڃاي ام ٣ـٽ بچرڈ څاٯو٢ ا پياٿـډاڍ ٿڄ٬ي ڃڊايت. ؿك ٿخثت څ ٿڄ٬ي آځ كا بأٿيڂ ٳلؿتا ٿ٤ڄاڍ

وتي ب٬ويټي ام اوچٹ ڃيوتا تټٴوڈ ؿڃثواٹ ٫ڊل٤ي ٿا ٷلؿآڅكڍ ا ٷلؿؿ. تڄاتلايڂ صٸچڃڈ تلل٩ ٿيا ٿ٤اڃي آماؿڍ

اوچٹ ٿولط وـڇ كا ايڄٴوڈ ؿيٸول ڌتو كا بأٿيڂ وامؿ. ڃٴ ډاڍ ٫چ٭ ٿزڀچ٣ڈ ٿڄزڀي ام اچٹ ډتيپ ٳڈ ؿ٧ـ٧ڈ

تـالٻيا ؿ٧ـ٧ڈ اڍ چكت ٷچڃڈ ڈت ډاڍ ٿولط وـڇ كا بوأٿيڂ ٳڄوـ. ايوڂ تڄـڍ ٳڄيپ ٳڈ تتچاڃـ ڀڂ بثييڂ ٣ټي څ ا

يوا ا ٷولؿؿ. بوؾي ٿټچتيوت آماؿڍ تا لعي رـيوـ څ ٿت٬واڅت اكازوڈ ٿوي ا ؿك اچٹ ڃال تل ب٨ييل څ االطا ٿڊپ

ت ا٫لاؿ ؿك بؾي ؽچؿ تڈ ؽا تلڅڃـ. تا بچرڈ تڈ ؽألٿڀٴڂ . ٿڀاڃ٤ت ٳاك آاڃي ڃيت ٳوڈ ؿك ايوڂ ٣لوڈ ييو ا

ايوڂ ٷولؿؿ. اچٹ څ ٯچا٣وـڍ تولاڍ بوؾي اكموڀڄـڍ آماؿڍ كڅوڂ ٿوي تغج ام پوڅډي څرچؿ ؿاكؿا اډڀيت

تـالٻي څ تا كرچ١ تڈ ٿڄات٢ ڃټي )آيات څ كڅايات( ؿكـؿپوڅډ وت تا كڅ بغټيټي څ تلكي ا ٣وـ اوچٹ څ ٯچا ا

.ؿډـالمٽ تلاڍ بؾي اكم آماؿڍ كا تڈ ؿت

Page 4: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

918 ،9397دم، بار ضوارن، سال

ان اذالل٣ زض تق٥٥ لط آظاز٢ زض اؾال

الٽ ت تڈ ٿثاڃيا پي ام تغج ام اچٹ ٿچكؿ ڃ٠ل ا واك ا اڍ ٳڈ ايڂ اچٹ تل آڃڊا ٿثتڄي ډتڄـ المٽ ا . ؿيوڂ چؿو ا

الٽ ـاڅڃـ ٿت٤اٹ ٿيا بچعيـڍ ا اڃاځ كا تا بچروڈ توڈ بولب توڈ آځ څروچؿ ؿاڃـا ٤اؿت ٳڈ اڃاځ څ ٣اٻپ كا ٿؾټچ٭ ؽ

ا ٤اؿت. (345-343 ا 1384ينؿڍا ٿثاط) ٳڄـ ڄزي ٿي ٳاٿٺ اكم ت ٳڈ تڈ ٿچرچؿ ڃواٯ ا اٿلڍ بٴچيڄي ا

ت ٳوڈ و٤اؿت اڃواځ كا اڍ ٷچڃوڈ ڈتو ا چؿ بل ـځ اڅ ٿي ة ٳاٿٺٿچرچؿ څ ا٫نڅؿڇ ٿيا ٳڈ آځ ډپ اٿلڍ بٴچيڄي ا

ٳڀواٹ عيوي اڃواځا ٳوڈ ؿك . (287 ا16ا د 1374ثاثوازيا ٷلؿاڃـ ) څرچؿ ٿيٳاٿٺ ؿك ڃچ١ ؽچؿ څ باٽ ؿك

ت؛ بلب تڈ ٳاٿٺ ٿټٮ ـاڅڃـ ٿت٤اٹ ا ام رڀټڈ آماؿڍ ؿاؿځ تڈ ؽچؿ يا ؿيٸولاځ ا ٿ٤ياك ڄز ك٫تاك اؽتياكڍا ي٤ڄي ؽ

ت ٳڈ ؿك ٿزڀچ١ ٳڀاالت تيتلڍ كا تلاڍ ٫ا٣ٺ تڈا تاـ. تڄاتلايڂ ٿي اٷول ا څرچؿ آڅكؿ. ډڀضڄويڂ آماؿڍ رايي ڃيٴچ ا

ـاؽټڈ ؿك ك٫تاكڍ تا ٿڀاڃ٤ت بلريظ ٿيا ٿڀاڃ٤ت څ ٿ ياتـ. بچعيوـا ٿؾټوچ٭ توچؿځ اڃواځ څ ڃتايذ تڊتلڍ تڈ ډڀلاڇ ؿا

تا ام ٿثواڃي ډوتي ڄاوي ڄاوي څ اڃواځ ٣اٻپ څ ايڄٴڈ ٤اؿت اڃاځ ؿك ٷلڅ كيـځ څ بلب تڈ ٳاٿٺ ٿټٮ ا

الإٿ ـ.تاڄ ٿيٽ حل ؿك ٫ڊپ ډڄزاكډا ام ڃٸاڇ ا

الٽ اى څاٯ٢ا اعٴاٽ اؽالٯي ام ڃٸاڇ ا ٣ڄوچاځ يوٲ تڈا چڃـ. اكم آماؿڍ ٷقاكڍ ٿي ٷلايي ؿك اؽال٭ اكم تل ا

ٷلايوي څاٯو٢ . (317 ا 1390ٿڊلڍا ) ٷلؿؿ ي٤ڄي ٳڀاٹ عيي ب٤ييڂ ٿيا ك٫تاك اؽتياكڍ ڃين تا بچرڈ تڈ اٿچك څاٯ٤ي

ت ٳڈ اعٴاٽ اؽالٯي ا ؿك اؽال٭ ډوايي ٳڄڄوـا تټٴوڈ څاٯ٤يوت اڍ يا ٯلاؿاؿڍ ڃڀي ام اٿچكڍ ټيڈعٴايت تڈ ايڂ ٿ٤ڄا ا

تا اكم. (2001كيضاكؿ څ ٿيټلا ) ٳڄڄـ څكاڍ ايڄڊا كا بچي٪ ٿي اٷل ٿوا كا توڈ اكم فابوي يوا ډڀواځ . ك٫تاك ٧يلڍ ا

ـاكم ا ٿوا كا ام ٿټوچب فابوي ؿڅك واؽت اٷل. ٤اؿتا ٳڀاٹ څ ٯلب اٻڊي كډڄڀچځ اؽتا اكمڀڄـ ؽچاډـ تچؿ و

والٽ ام ٿڄوات٢ بوؾي عٴوپ ا ؿيٸل ايڄٴڈ. (245-243 ا 1387ٿثاطا ) ؽچاډـ تچؿ ٣ٺ څ څعوي ام ؿيوـٷاڇ ا

ٳڄڄـڇا بچاڃايي ڄاؽت تياكڍ ام اٿچك كا تلاڍ اڃواځ ؿاكؿ. ؿك ٳڄواك ٣وٺا اڍ ؿكٱ ٣ڄچاځ ٯچڇ تڈا اؽالٯي ډتڄـ. ٣ٺ

ت ٳڈ ٿيا ڊچؿ څ اؿكاٱ ٯټثي ٳڈ ؿكيا٫وت وڊچؿڍ ا تڈ ڄاؽت كيـ. څعي اٻڊيا بچاځ ام ليٮ آځ ٿڄث٢ ؿيٸلڍ ا

تا ٿڄث٢ ؿيٸل ت ڄاؽت اڃاځ اڃثياء ا .(231-230 ا 1390ٿڊلڍا )ا

اځ تا بچرڈ تڈ ٿثاڃي ډتي الٽا ٿوي ڄاؽتي څ ٿ٤ل٫ت ڄاؽتيا اڃ بوچاځ ٷ٬وت: اكم ك٫تواك اؽتيواكڍا توا ڄاؽتي ا

ـا ام اٿچك څاٯ٤ي بث٤يت ٿوي ٷلؿؿ. امايڂ چك څاٯ٤ي ب٤ييڂ ٿيبچرڈ تڈ اٿ چٻي ٳڈ عاٳپ تل ك٫تاك اؽتياكڍ ډتڄ ـ. ٿوا كڅا ا ٳڄڄو

چٹ ب٤ييڂ الٽ بثييڂ ٳڄيپ. ؿك اؿاٿڈ ٤ي ؽچاډيپ ٳلؿ ٳڈ ا ٳڄڄـڇ ٯټڀلڅ آماؿڍ كا تا بچرڈ تڈ ٿثاڃي ٿچكؿ پقيل ا

ت ا٣ان ثس٣ ع زاقت اش ا٣ زض تهطف زض ى

ت. اڅٹ ايڄٴڈ صڄـ اٿل كا بأٿيڂ ٿيا ايڂ اٺ تچاك ا وت ډوا څاٯو٢ ڃٸاڇ ٿا تڈ اكما ٳڄـ څ تل صڄـ ٿثڄا ا توڈ ؛ ٷلاياڃوڈ ا

ؿك بټوي ا ٳڄڄوـ. ؿڅٽ ايڄٴوڈ اڍ ڃيتڄـ څ ام عيخيتي څاٯ٤ي عٴايت ٿي اٿچكڍ ؿٻؾچاډاڃڈ څ ټيڈا ډا ايڂ ٿ٤ڄا ٳڈ اكم

الٿي ام اكم وت تا ڃٸاډي ٧ايت اا ـاڅڃوـ ٿت٤واٹ ا اكم آماؿڍ ا ؿك ڃتيزوڈ . ٷلاياڃڈ اكمڀڄـڍ ؿك ايڈ بلب توڈ ؽ

Page 5: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

919 ي قلور آزادی در اسالميياصل هبای حاکن بر تع

الٿي ام ٤اؿت اكم ٷلايوي څ ؽلؿٷلايوي ايوڂ اوٺ اٻتوناٽ ٿوا توڈ څاٯو٢ ا چؿ. تڄاتلايڂ ڄزي ٿي ٿثتڄي تل ڃٸاڇ ا

الٽ ام ٤اؿت كا پيا ٿچڃيتي ت. تا بټي ا تچاك ا ٫ل ٷل٫تڈ څ تلٿثڄاڍ آځ ا

وت بچاځ ٿيكا اٺ تڄـٷي الٽا ٧يولڍ ا تا بچرڈ تڈ ٿثاڃي ٿلط ـڇ احثات ٳلؿ. اكم ك٫تاك اؽتياكڍ ام ڃٸاڇ ا

ا٣وت ام ؿوتچكات اٻڊوي څ تا بچرڈ تڈ ڃتايذ آځ ڄزيـڇ ٿي ـاڅڃوـ ٿت٤واٹ څ ا والٽا تڄوـٷي ؽ ٣اٿوٺ ا چؿ. ام ڃٸاڇ ا

ـايت اڃا ت. ٯلآځ ب٤اٻيپ اٻڊي كا عٮ څ ٣اٿٺ ډ ٯٺ يوا أيڊوا اٻڄواى ٯوـ رواءٳپ »: ؿاڃـ ځ ٿيكيـځ تڈ ٯلب اٻڊي ا

.(108 :)يچڃي «٫اڃڀا يڊتـڍ ٻڄ٬ڈ څ ٿڂ ٺ ٫اڃڀا يٺ ٣ټيڊا څ ٿا أڃا ٣ټيٴپ تچٳيٺ اٻغٮ ٿڂ كت ٴپ ٫ڀڂ اډتـى

الٿي څ ايڄٴڈ ٣اٻپ وت څ ٿاٻٴيوت عيوي ام آځ اڅوتا ؿيٸل ايڄٴڈ تا بچرڈ تڈ ٿثاڃي ا ـاڅڃـ ٿت٤اٹ ا ٿؾټچ٭ ؽ

وت كا ا بل٩ ؿك ٿټٲ اٻڊي ت. ٯلآځ ډول آڃضوڈ ؿك مٿويڂ څ آوڀاځ ا ٣ال څ ل٣ا ڃيامٿڄـ تڈ افځ ٿاٻٲ عيي ا

ڀاڅات څ ٿا ٫ي»: ؽچاڃـ ٿټٲ اٻڊي ٿي ام ڃٸواڇ . (109: ٣ڀولاځ )آٹ «اٻوأك څ ئٻوى اٻټوڈ بلرو٢ اٻوأٿچك څ ٻټڈ ٿا ٫ي اٻ

الٽا اڃاځ ڃڈ بڄڊا ؽاٻٮ څ ٿـتل څ ٿاٻٲ ٣اٻپ ڃيتا تټٴڈ ډل ٳڀاٹ څرچؿڍ ٳڈ ؿك اؽتياك اڅ ٯولاك ٷل٫توڈا ام راڃوة ا

ـاكؿ تـڅځ افځ اٻڊي څ يا تل ؽوال٩ ؿوتچك اٻڊويا ؿك ت. ٿاتٮ ايڂ ؿيـٷاڇا اڃاځ عٮ ڃ ـاڅڃـ ٿت٤اٹ تڈ اڅ كيـڇ ا ؽ

ؿتچكات اٻڊي تاـ.څ ؿك چٹ تايـ ؿك ٿغـڅؿڇ ا ډڀڈ بل٫ات اڃاڃي ٿټٲ اڅ بل٩ ٳڄـ څ

ت ٳڈ ايڂ اٺ وت. ڃ٠ليو « اٿل اٻڊي»تا ڃ٠ليڈ ٿ٤لڅ٩ ا المٽ تڈ ياؿآڅكڍ ا ٿڄوأ څ ا «اٿول اٻڊوي » ڌٿت٬واڅت ا

اٿل اٻڊيا اعٴاٽ اؽالٯي اٿچكڍ ٧يلڅاٯ٤ي ډتڄـ څ بوات٢ ؿوتچك ڌؿاڃـ. ٿاتٮ ڃ٠لي ٿ٤ياك اكم كا اٿل څ ڃڊي اٻڊي ٿي

ـاڅڃـ ٿت٤اٹ ډتڄـ .(74-73ا 1380ينؿڍا ؛ ٿثاط532 -531ا 4٭ا د 1425ثغاڃيا ) څ اٿل ؽ

ثبث ٤ه ان آظاز٢ ث

والٽا ايوڂ ؿ٧ـ٧وڈ ٷلايي ؿك اكم پي ام فٳل اٺ ڃؾت څ تياځ رايٸاڇ څاٯ٢ ډا څ رايٸاڇ اكم ڃڊايي ام ؿيوـٷاڇ ا

ـاٯٺ ؽوچؿ ٳواډ ياتوـ څ توڈ اوالط ٿيٿلط والٽا آماؿڍ ٿڄ٬وي ا٫ولاؿ توڈ عو ت ام ڃٸواڇ ا ا چؿ ٳڈ ٿڀٴڂ ا

الفشاغ ـاٯټي ا ٿزام تڈ ٤٫اٻيت تاـا اڍ ٳڈ ٫لؿ تـڅځ ؿؽاٻت ؿيٸلاځ يا ٿڄڈهطق ٷولؿؿ. اٷول اڃواځ ٿچو٪ توڈ ع

تاڃزاٽ ؿتچك ـاٯٺ ؽچؿ ؽچاډـ كيـ. اټي ٳڈ ؿك پوي كڅ ؿاكيوپا ايوڂ ڃٴتوڈ كا ا ات اٻڊي ا تڄاتلايڂ آماؿڍ اڅ تڈ ع

ډوا څ ٳڄوـ څ ٿغوقڅكيت ٳڄـ څ ظ څي٤ي ام آماؿڍ ٿڄ٬ي څ آماؿڍ تـڅځ ٿڀاڃ٤ت تيلڅڃي كا ٿټچب تياځ ٿي ڃ٬ي ٿي

ـاٯټي بټي ٿي ٿڀڄچ٣يت الٽ كا ع ٳڄـ. ډا ام ڃٸاڇ ا

ـاكؿا ؿكا ااٻت آماؿڍ ـاؽټوڈ څ ٿڀاڃ٤وت ام ٳواكڍ څروچؿ ڃو ايڄزا تڈ ايڂ ٿ٤ڄات ٳڈ با څٯتي ؿاليٺ ٳا٫ي تلاڍ ٿ

ت. تڄاتلايڂ تڂ ؿيٸلاځ ا ـاؽټڈ څ آماؿ ٷقا ـاكيپ څ ام ؿك اٷل ا اٺا ٣ـٽ ٿ وچڍ رايي ؿٻيټي تلاڍ آماؿ تچؿځ ٳاكڍ ڃو

ـاكؿا اٺ تل ٿڀاڃ٤ت ڃيا ؿيٸل ت.ؿٻيټي تل ٿڀڄچ١ تچؿځ آځ ٳاك ڃين څرچؿ ڃ

اځ ـاڅـڃ ٿت٤اٹ چكت ٿي ك٫تاك اڃ وٺ كا ؿك روچام تڊولڇ ډا څ بل٩ آڃڊاا ؿك ٿټٲ ؽ ـاڅـڃ ٿت٤اٹ ا ٿڄوـڍ ام ٷيلؿ. ؽ

ت: ڃ٤ڀت ت. ؿك ٯلآځ ٳليپ آٿـڇ ا تڈ ا لڇا « ډچ اٻقڍ ؽټٮ ٻٴپ ٿا ٫ي اٻأك رڀي٤ا»ډاڍ ٿچرچؿ ؿك مٿيڂ ؿاڃ (؛29)ت

Page 6: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

991 ،9397دم، بار ضوارن، سال

ت ٳڈ ډڀڈ ٿچرچؿ ـايي ا ـاڅڃـ ٿت٤اٹ ڃ٤ڀوت ا . ٿاتٮ ايڂ آيڈات مٿيڂ كا تلاڍ ڀا ؽټٮ ٳلؿاڅ ؽ ډواڍ ٿچروچؿ ؿك ؽ

وت. تڄواتلايڂ وت٬اؿڇ ام آڃڊوا كا ا٣وا ٳولؿڇ ا اځ آ٫ليـڇ څ اروامڇ ا وت٬اؿڇ ام ا اوٺ تول آماؿڍ ا مٿيڂ كا تلاڍ اڃ ؿك ا

ت ڃ٤ڀت ت٬اؿڇ ام تلؽي ڃ٤ڀتتا بچرڈ تڈ ٿاٻغي څاٯ٤يا ا ٿٸل ايڄٴڈ ٿاٻٲ عيي ٣اٻپا ډاڍ اٻڊي ا ډوا كا ٿڀڄوچ١ ا

ت ٳوڈ ؿك اٿوچكڍ ٳوڈ ڃڊوي وليغي څروچؿ ا ـ. ؿك كڅايتي ام علت ٣ټيٳلؿڇ تا تڈ ايڂ ٿڊپ بچرڈ ؿاؿڇ ـڇ ا

ـاكؿا ڃثايـ بٴټ٪ تي .(159 اٻ٪(ا) ٭1413ٿ٬يـا رايي ايزاؿ ٳلؿ ) ڃ

ا» ا«ٯثظ ٣واب تالتيواځ »صچځ ا ؿاليٺ ٿت٤ـؿڍتياځ ډاڍ ٫ڊي ڃين تا ؿك تغج اص صهبل الا څ « االثبحه اصهبل

وت ) «٣ـٽ بٴټي٪ تـڅځ تياځ» ويؼ . (14-13٭ا 1406ؿاٿواؿا ٿغوٮ ا ايڂ تغج ٿچكؿ تلكوي ٯولاك ٷل٫توڈ ا

اكڇ ٳا ارالف ؿك ٳتاب يچ ت ٳڈ ڃيام توڈ ؿٻيوٺ ؿاكؿ : ٷچيـ ٿيڇا ؿلتڈ ااٻت آماؿڍ يا اتاعڈ ا ڃوڈ ا ايڂ ٿڀاڃ٤ت ا

وت بليظ ٿي ـڅ٭ يؼډڀضڄيڂ . (98ا 1٭ا د 1407چيا ) رچام ياء )ك٫تواك( رواين ا بوا ا ٳڄڄـ ٳڈ ډڀڈ ا

ويؼ . (114٭ا 1414وـڅ٭ا ٷلؿؿ ) ٿڀڄچ١ ٿيا چكت ؿك ايڂ. مٿاڃي ٳڈ ٿڄ٤ي ؿك ؽچ آځ څاكؿ ـڇ تاـ

ت )ٳڄ ڃين تياځ ٿي ـيٿ٬ تا آماؿ ا . (143ا ب() ٭1413ٿ٬يوـا ـ ٳڈ ډل صينڍ ٳڈ ؿك ؽچ آځ ٿڄ٤ي ڃياٿـڇ ا

ت ٿڀڄچ٣يت يا بٴټي٬ي تل ٣ڊـڇ ٿا تاـا ډڀضڄيڂ الٿي تا تلكي ايڂ اعتڀاٹ ٳڈ ٿڀٴڂ ا ـاځ ا اٿوا ٿوا ام ا اڃـيڀڄ

ؿك ٳتواب يٿلبو ـي بچاځ اٺ كا تل ٿڀڄچ٣يوت ٷل٫وت. ڄـ ٳڈ ؿك ايڂ چكت ڃين ڃڀيٳڄ تياځ ٿيا ؽثل تايپ آځ تي

تڂ ؿٻيٺ څ أٿا ق٤اصض ـ تلاڍ آځ ؾڂ ٷ٬توڈ ا اكڇ ٿچرڈام ٯثظ څ تـڍ بٴټي٪ تـڅځ ؿا ا 2ا د 1376يـٿلبويا ) اڃو

ـاهلل ثل (.189 اكڇ ٳلؿڇ يـ٣ث بوچاځ ٳوي كا ٿٴټو٪ توڈ صيونڍ تـڅځ تيواځ ڃڀوي : ٷچيـ ٿي اڃين تڈ ايڂ ٿ٤ڄا ا

ـاؽټڈ څ ٿغـڅؿ ٳلؿځ ؿيٸلاځ با څٯتي ٳڈ ؿٻيٺ ٳا٫ي تلاڍ صڄيڂ ٳواكڍ ا تڄاتلايڂ. (305٭ا 1404ثلا ) ؿاڃت ٿ

ؿتلى ڃيتا ٿزام ڃيت.ؿك

ـاؽټڈ تـڅځ ؿٻيٺ وت ا ٣ـٽ رچام ٿ ام رڊوت ا ٣الڅڇ تل ايڄٴڈ ام ليٮ اٺ اتاعوڈا آماؿڍ څ روچام ٯاتوٺ احثوات ا

وت. ا تاـ. ؿٻيٺ ؿيٸل ايڄٴڈ ډـ٩ ام اؽوال٭ ؿيٸلڍ ڃين ٯاتٺ بثييڂ څ احثات ٿي كويـځ ٫ولؿ توڈ ٳڀواٹ اؽتيواكڍ ا

ت. اٻثتڈ ٿلڅ تڈ اٿٴاځا كيـځ تڈ ٳڀاٹ اؽتياكڍ ٳوڈ اٿولڍ بٴوچيڄي ا ؽچؿ ايڂ آماؿڍ څ اؽتيواك ا اؽتياك څ آماؿڍ ا

تا اٿلڍ اؽالٯي ڃيت ت.ا ياتـ ميلا تڈ اؽتياك ا٫لاؿ بغٮ ڃڀي؛ ا اٿا ل بغٮ ك٫تاك اؽالٯي ا

ـ كا ؽچي مڃـٷي كاڇا ؽچؿ آماؿ اكاؿڇ څ اؽتياك تا ډا اڃاځ ٳڈ ٷل٫تڈ ب٤ټٮ ايڂ تڈ ڃين اٻڊي ڋاكاؿ ڄٴوڈ اي ڃوڈ ا تلٷنيڄڄو

بٴاٿوٺ ڌمٿيڄو ٳوڈ وت ا آماؿ اكاؿڇ څ اؽتيواك ډڀويڂ .تاڄـ اڍ ـڇ ب٤ييڂ پي ام بٴچيڄي ٿيل ؿك علٳت تڈ ٿزثچك

ت آځ ٷلڅ ؿك تل بٴاٿټي علٳتا تڄاتلايڂ .آڅكؿ ٿي ٫لاډپ كا اڃاځ ـ اڃزواٽ ؽچاډـ ٿي كا آڃضڈ آماؿاڃڈ تتچاڃـ ٳڈ ا ؿډو

.(32ا اٻ٪ 1382ينؿڍا ٿثاط)

ـاؽټڈ تڈ ت ٳڈ ؽچؿ ل اڃزاٽ ك٫تواك اؽالٯوي ٿاتٮ ايڂ ٿـٿڈا ٿڀاڃ٤ت څ ٿ ټة آماؿڍ څ اؽتياك بٴچيڄي ا ٿ٤ڄاڍ

ـاڃي ٿي ـ. ٿخالا ٫لؿ مڃ ؿوت اڍ توڈ اڍ ٳڈ ٯاؿك تل ؿمؿڍ ٳلؿځ ڃيتا تڈ رڊت اٿتڄوا١ ام ايوڂ ٳواكا اكم اؽالٯوي تا

ت. تڄاتلايڂا ٿزثچك ٳلؿځ ٫لؿ تڈ اڃزاٽ ٳ ـا تولاڍ ؽوچؿ آځ ڃياڅكؿڇ ا ټچب تا ـاكؿا ډلصڄـ آځ ٳاك ٿ اكڍ ٳڈ تڈ آځ ٿيٺ ڃ

Page 7: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

999 ي قلور آزادی در اسالميياصل هبای حاکن بر تع

ټچب څ اكمڀڄـ بټي ڃڀي ا ك٫تاكڍ ٿ وتا ؽوچؿ آماؿڍ ؾ چؿ. تا بچرڈ تڈ ايڄٴڈ كيـځ تڈ ٳڀاٹ اؽتياكڍ اكمڀڄـ ا

ټچب ؽچاډـ تچؿ. امايوڂ تا اكمڀڄـ څ ٿ اڃي ٳڈ ٿـٿڈ كيـځ تڈ ٳڀاٹ اؽتياكڍ ا بوچاځ آځ كا ؿاكاڍ كڅا ٿوي څ اؽتياك اڃ

ـاؽټوڈ بولريظ ؿاكؿا توي اڍ يا څيټڈ اكم ٿـٿڈ ـاؽټڈ څ ٿڀاڃ٤ت تل ٣ـٽ ٿ ت. اٷل ؿك رايي حاتت چؿ ٳڈ ٿ وٲ اڍ ؿاڃ

وڄـيـڇ ـا ٳواكڍ پ ويثي تلواڃ آماؿڍ ا٫لاؿ تايـ ؿك آڃزا ٿغـڅؿ ٷلؿؿ. ٿخالا ٿڀاڃ٤ت ام ٳي ٳڈ ٯـ ؿاكؿ تڈ ؿيٸولاځ آ

ت؛ ډلصڄـ آماؿڍ اڅ ٿغـڅؿ ـاكؿا ا ټة يا ٿغـڅؿ ٳلؿځ آماؿڍ بٴچيڄي ؿيٸولاځ څروچؿ ڃو ٷلؿؿ. اٿا اٷل ؿٻيٺ ٳا٫ي تلاڍ

تا ڃڀي تڂ آماؿڍ بٴچيڄيا ل څكڅؿ تڈ عچمڇ ك٫تاك اؽالٯي ا بچاـڃ بزچين ٷلؿؿ. تا بچرڈ تڈ ايڄٴڈ ؿا

تا ا٣واڍ آماؿڍ ؿك ا تڄاتلايڂ وظ څوي٤ي ام تا ايڂ اٺ ٳڈ ډپ تا ؿٻيٺ ڃټي څ ډپ ؿٻيٺ ٣ټي حاتت ـڇ ا

ت څ ډپ ٣ال تلاڍ كيـځ اڃواځ توڈ ډا ام ڃ٤ڀت ٿڄـڍ آڃٴڈ اٿٺ اڃچا٣ي ام تڊلڇ تا ډپ ل٣ا ٿزام ا ډاڍ اٻڊي ا

ت. ايڂ ؿيـٷاڇ ؿ٫ا١ ام آماؿڍ ٿڄ٬ي څ ؿ٢٫ ٿڀاڃ٤ت ڃوڈ بڄڊوا ؿك ٿاتوٺ ا روا ډاڍ توي ٳڀاٹ اؽتياكڍ ؽچي ٿټچب ا

ت. څ څاٯ٢ؽلؿٷلايي تڄياځ ؽلؿٷلايي ڃيتا تټٴڈ تل ٷلايي ٿثتڄي ا

اضظقس ثز تأ٥ ٥بظب ا٥ب

ت. اوچال ڋٳڄڄـ ايڂ اٺ بٴڀيٺ والٽ كاٻت اٺ پييڂ ؿك ؿ٫ا١ ام غي ٷتلؿڇ ام آماؿڍ ٿڄ٬ي ا اكواڍ ا ا

ٳڄواك ډواڍ ٿغـڅؿٳڄڄوـڇ كا توڈ توياكڍ ام بټوي ا ؿاڃـ. ايڂ ڃٸاڇ اڍ كا ٿټا ڃاٿټچب څ ڃاؿكت ڃڀي ډيش ڃيام ثي٤ي

واڃي ڃڊواؿڇ ٷقاكؿ څ ؿايلڇ آماؿڍ ٿټچب كا اٿٺ ډڀڈ ڃيامډايي ٿي ٿي ٳڄوـ ٳوڈ ؿك ثي٤وت څ لوت څ ؽټوت اڃ

ٿاڃڄـ ڃيام رڄيا ڃيام څ ٿيٺ تڈ ؽچكؿځا ٿاٻٴيت ډڀٸي ٿټوچب څ عتوي ٿوچكؿ ا اڃـ. اكاڍ ڃيامډا څ اٿياٹ اڃاڃي ـڇ

ت. ٿيٺ تڈ ؿاڃتڂا ٿيٺ تڈ ٿ٤ڄچيت څ ب الٽ ا وتڈ بچيٮ ا وت. ؽچا الٽ ٿچكؿ بأييوـ څ بأٳيوـ ا ډواڍ ٤اٻي ڃين ؿك ا

كاډٴاكا اٿچكڍ مت څ ڃاپڄـ ؿاڃتڈ ڃـڇ څ تلاڍ اكاڍ آڃڊا ٷاڇ ٿټا ډيشا ڃ٬ي ډوايي ؿك ڃ٠ول ٷل٫توڈ ډوا څ كڅ

ت ـاڅـڃ ٿت٤اٹ آماؿ څ عالٹ ا٣الٽ ـڇا ڃڊي ٿوي ـڇ ا ـ . ٯلآځ ٳليپا ام ٿڀڄچ١ اؽتڂ آڃضڈ ام راڃة ؽ (1)بغوليپ: ٳڄو

ت٬اؿڇ ام ڃ٤ڀت .(32 :٣لا٩ا) ڀاكؿ ډاڍ آ٫ليـڇ ـڇ كا آماؿ ٿي ډا څ ميڄت څ ا

ت ٳڈ اكاڍ اٿياٹ څ ڃيامډا بچاڃـ ؽاكد ام چات څ ٯچا٣ـ تاوـ. ثي٤توا اكموڀڄـڍ اكواڍ ڃڀيا اٻثتڈ كڅڂ ا

الٽك ٷقاكڍ ؿ اكما ؿك صاكصچب ٿؾي ؽچاډـ تچؿ ٳڈ ٿاتٮ ٿ٤ياكڍا ډا ڃيام وت ا ا ايڂ اكموڀڄـڍ ؿك روايي ا

راڃة ا٫ولا يوا ب٬ولي توڈ ؽوچؿ ا ډلٷاڇ اكاڍ يٲ ٿيٺ. ا ياكڍ ٳڄـ ٳڈ اڃاځ كا ؿك كيـځ تڈ ٳڀاالت اؽتياكڍ

ـاؿ ٿي تٸيلؿا امآڃزاٳڈ تڈ ڃتايذ ٿڄ٬ي ٿي ٷلؿؿ. اڃزاٿـا ڃاٿټچب ٯټڀ

ټي ت ٳڈ څرچؿ ڃيام څ ٿيټي بچاـڃ ٿ احثات ايڂ ٿـ٣اا ي٤ڄي اكاڍ صڄيڂ ڃيامډايي ڃڀي ؿٻيټي ٣ ـا ايڂ ا ڄـ تا ټا ڃاپ

اځ تا ڃڀي ٳڈ ؿك ڃچ١ اڃ ـاڍ عٴيپ ؿك ٯولاك ډا څ تڈ چكت ب٨ييلڃاپقيلڍ ٯلاك ؿاؿڇ ـڇ ا ـا ؽ بچاـڃ اٿلڍ ٧يلعٴيڀاڃڈ تا

ت. تڄاتلايڂا ڃڀي اڃيا الط څ ؽيلات اڅ كا ؿك ڃ٠ل ٷل٫تڈ ا مڍ يا٫وت ٳوڈ ؿك بچاځ ڃيا ؿاؿځ ايڂ ڃيامډا څ اٿياٹ ؿك څرچؿ اڃ

ل څرچؿ ؿاكؿا ٿٸل ايڄٴڈ ؿت وڄـيـڇ توچؿځ ٳپ يٲ كاڇ يا كاڇ ڃچ١ ت وت. پ ډايي تلاڍ اكاڍ آځ ؿك ڃ٠ل ٷل٫تڈ وـڇ ا

٬يا ډڀٸي فيٺ ډڀيڂ ٣ڄچاځ ٯلاك ٿي تي څ اٿياٹ كڅعي څ كڅاڃي څ ٣ا ـ. اكاڍ ڃيامډاڍ رڄي څ مي ٷيلڃ

Page 8: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

992 ،9397دم، بار ضوارن، سال

ؿډوـ ٳوڈ اوچال ٧ايوات ٿواؿڍ څ ڂ رڊت ٿچكؿ بچرڈ ٯلاك ٿوي ايڂ اٺ آماؿڍ ٿڄ٬ي څ ڃثچؿ ٿاڃ٢ تيلڅڃي كا ام اي

ت. ؿكڃين ٿڄـڍ ام آڃڊا آماؿڍ ؿك تڊلڇ. ثي٤ي اڃاڃيا ڃاپڄـ ڃيتڄـ ډا تلاڍ ٳوچك ٳولؿځ ٿغـڅؿيتا ڃتيزڈ ٿټچب ا

وت. ڃٴتو ا يٲ ٿيٺ يا يٲ ڃيام ڃيت ن اډڀيوت ؿك ايڄزوا ايڄٴوڈ زعوا ڌتټٴڈ تلاڍ ايزاؿ اڃثا څ ب٤ڊـ څ ٿلچٻيت ا

ت؛ ٷلايي څ ؽلؿٷلايي چكت ٷل٫تڈ ٿاتٮ ايڂ اٺ ڃين تل ٿثڄاڍ څاٯ٢ا بأٿيڂ آماؿڍ ٿڄ٬ي صڄيڂ ڃيت ٳوڈ توا كؿ ا

ايڂ آماؿڍ بأٿيڂ ـڇ تاـ.ا ٷلايي ايڂ ؿڅ څ تا ا٫تاؿځ تڈ څكڈ ٣ا٬ڈ

ا٥ت تأ٥ آظاز٢ ثجت

الٿي وت. ٫يټوچ٫اځ ا ؿك عچمڇ تغج ام آماؿڍا يٴي ام ڃٴات ٿڊپ ؿك ب٬ٴل ا توياكڍ بچرڈ تڈ بأٿيڂ آماؿڍ ٿخثت ا

ـ تڈ ٿغـڅؿيت آماؿڍ ٫ولؿ ٿوي ا ډا اڃـ ٳڈ ايڂ ؿيـٷاڇ بچرڊي تڈ آماؿڍ ٿخثت تياځ ٳلؿڇ ؿك ڃـ آماؿڍ ٿڄ٬ي څ تي . اڃزاٿو

ي بوچاځ آماؿاڃوڈ بټو اڃتؾاب تـڅځ ؽچؿٿؾتاكڍ څ تـڅځ ؿاڃ ٳا٫يا يا بڀيپ ؿك لاي الاك څ اٳلاڇ كا ڃڀي اچال

توڈ ا ؿك ايڂ اٺ. ٿڄ٬ي ؿك ظ څي٤ي ٿچكؿ بچرڈ ٯلاك ٷل٫ت ؿك اچٹ ٷقتڈا بأٿيڂ آماؿڍ. (2012لبلا ٻڂ) ٳلؿ

اكڇ ٿي الٽ ا ٳڄيپ. ٻنڅٽ بچرڈ تڈ آماؿڍ ٿخثت ام ؿيـٷاڇ ا

ٳڄوـ. رڊوٺا بغليوٲ ٧يولاكاؿڍا ٣وـٽ تياكڍ اڅٯاتا بڄٸڄاډاڍ مڃـٷي ٫لؿ كا تڈ اڃتؾاب تـ كډڄڀچځ ٿي

ډاڍ ثي٤ي څ ٫ل څ بڄٸـتيا ډڀٸي اٿچكڍ ډتڄـ ٳڈ اڃتؾواب آماؿاڃوڈ اي المٽ تلاڍ اكاڍ ٻقتڅرچؿ ل

مڃـا ؿډڄـ. ك٢٫ ڃيام ٳي ٳڈ ام كڅڍ ٫اك ٫لا يا ٣نڅتت ؿت تڈ بؾټ٬ي ٿي كاڇ غيظ كا ٿچكؿ بڊـيـ ٯلاك ٿي

ؿك ام ؿوت ؿاؿځ ايڀواځ څ ا٣تواؿ ا ٳڈ ٫ل كا ٣اٿټي ڃيلڅٿڄـتايـ ٿچكؿ بچرڈ ٯلاك ٷيلؿ. ٫لٿاي پياٿثل اٳلٽ

(ا تڈ ايڂ ٿ٤ڄا ات ٳڈ تولاڍ اڃتؾواب آماؿاڃوڈ ؿيوڂا تايوـ ٣چاٿوٺ 307ا 2ا د 1365ؿاڃـ )ٳټيڄيا ؿيڄي ٿي

اٻڀواٹ ؿك امؿڅاد ؿاؿځ رچاځ ٣نب ام پچٹ تيت څاؿاكٳڄڄـڇ تڈ ٳ٬ل كا ام تيڂ تلؿ. ډڀضڄيڂا ؿتچك علت ٣ټي

ډواڍ ٿخثوت ؿك اوالٽا توياك ڃاځ ام ايڂ ؿاكؿ ٳڈ بچرڈ تڈ بأٿيڂ آماؿڍٳڈ ٿلبٴة ك٫تاك ڃاايت ـڇ تچؿا

(.265ا 7ٿڊپ ات )ډڀاځا د

وت. ام ا ٿڊپ ؿك ايڄزا ايڄٴڈ ؾڂ ام آماؿڍ ٿڄ٬ي ل٩ څ ٫لاٿچي آماؿڍ ٿخثتڌ ڃٴت ؿك څاٯ٢ ڃ٬ي آماؿڍ ٫ولؿ ا

الٽ ـاؽټڈ ٿاڃ٢ تيلڅڃي بوڀيڀي تٸيولؿ څ يوا ام بوڀيڀي ولتام ا ڃٸاڇ ا مڃوـا تولاڍ آماؿ ل٩ ايڄٴڈ ٫لؿڍ تـڅځ ٿ

تولاڍ بوأٿيڂ ا ة ـڇ ٳڈ صڄيڂ بڀيڀي ابؾواف وچؿ. تڄواتلايڂ ٿچرتا ڃثچؿ ؿاڃ ٳا٫ي صڈ؛ ؿاڃتڂ اڅ ٳا٫ي ڃيت

لا آماؿڍ تايـ لاي المٽ تلاڍ اڃتؾاب آماؿاڃڈ ٫لاډپ چؿ. ٯلآځ ٳليپ ډوايي ؽولڅد ام ٷڀلاډوي كا اكازوڈ آٿوچم

ـايت كا ٿؾـڅ ٿي :امؿ بچ اڃثياء تڈ اڃاځ ؿاڃتڈ ٳڈ ڃثچؿ آڃڊا ثي٤تا آماؿڍ ا٫لاؿ ؿك اڃتؾاب كاڇ ډن‌علون‌الكتاب‌الحكو» ي‌زسالا‌هن‌تل‌علن‌آات‌زك ‌إى‌كاا‌‌الر‌تعث‌ف‌األه

اظ ٣زضؼ راـس ضؾـ ت٥ـخق ب٥اؾت و زض ٣وؿا ؛ (2 :)خق« هي‌قثل‌لف‌ضالل‌هثي

ثـ آـب وتـبة )لـطآ( وـس ٣ ٥ آب ضا تعو ذاس ٣ضا ثط آب بتف٤و آ رت٥ذزقب ثطا

.ثزس ٢آقىبض ٣اظ آ زض طا ف٥طچس پ آظز ٣حىت

Page 9: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

993 ي قلور آزادی در اسالميياصل هبای حاکن بر تع

تل بغٮ ٤٫ٺ كا تياځ ٿوي ٻن ـاؽټڈ څ ٿڀاڃ٤ت ؿك ٣چاٿٺ ؿكڅڃي څ ت ـ. څٽ بأٿيڂ آماؿڍ ٿخثتا اډڀيت رټچٷيلڍ ام ٿ ٳڄو

اځ بچاڃڄـ تڈ ٴٺ ا٫لاؿ ٿي ټة ٳڄڄـ څ ام ايڂ ليٮا تلاڍ آڃڊا بوڀيپ ډاڍ ٿؾتټ٪ا آماؿڍ ٿخثت اڃ ـ. ډا كا وامڍ ٳڄڄو

ـ. ا ـاؽټوڈ ؿك آماؿڍ ٿخثوت ا٫ولاؿ بأٳيوـ ٿوي ؿك ڃڊايتا ام بڀيپ آماؿاڃڈ آڃڊا ٿڀاڃ٤ت ٳڄڄ څكمؿ. الٽ تل ٻنڅٽ رټچٷيلڍ ام ٿ

تاځ اٿلڍ ؿك ٯلآځا وڈ: ڀچڃڈڃؿا وت ) ت٬اؿڇ ام كڅ ا٧لاڍ تڈ رڊوٺ څ ٫ليوة ا ـاؽټڈ ؿك بڀيپ ا٫لاؿا تا ا اڍ تلاڍ ٿ

ـا تڈ كڅڄي كڅ(. علت ٣ټي96 وت٬اؿڇ ام ډاڍ ايزاؿ ا ؿك بثييڂ كڅ ٳاڃي ٳڈ ٯـ ايزاؿ ٫تڄڈ ؿاكڃ ب٨ييول كا توا ا

اڍ رڊٺ تياځ ٿي ٺ څ ٣لڈ ايڂ آٿيؾتڈا ٿوي اٻ ـ. آٿيؾتڂ عٮ څ تا ونايي ؿك بوڀيپ ٳڄڄ وامڍ تولاڍ بچاڃوـ بوأحيل ت

اځا اٷل ايڂ كڅ تڈ ـ. ام ڃٸاڇ اي تڈ تا چؿا بڀيپ ؿيٸلاځ ؿا ډا ٿت٬اڅت ؽچاډـ تچؿ. تڈ ٣ثواكت ؿيٸولا اٷول ٳاك ٷل٫تڈ ڃ

ٺ ډڀاځ تٷچڃڈ ٳڈ ډ تا (.50اٻثال٧ڈا ػ )ڃڊذ ت اكازڈ چؿا پيلڅ ڃؾچاډـ ؿا

ت ٳڈ اډڀيت ا٣اڍ آماؿڍ ٿخثتياؿآڅكڍ المٽ تڈ ٿ٤ڄاڍ تـڍ ټة آماؿڍ ٿڄ٬ي ڃيت. ٫ولؿڍ ٳوڈ اٻناٿا تڈا ا

صوچځ ٫ول ؿوت توڈ ك٫تواك ڃاايوتي ٿاڃڄوـ ؿمؿڍ ا ام كڅڍ رڊٺ يا بغليٲ ٧يلٯاتٺ ٳڄتلٹ څ يا ډل ٣اٿٺ ؿيٸلڍ

تڈ چؿا مڃـا تايـ ٿي بچروڈ توڈ ډواڍ ٿخثوت اڅ اډتڀواٽ څكميوـ. ؿك ٣يڂ عاٹ تايـ تڈ بأٿيڂ آماؿڍاٿا ام ايڂ ك٫تاك تامؿا

. ٷولؿؿ ؿ٧ـ٧ڈ ٻنڅٽ بچرڈ تڈ لاي بغٮ ٤٫ٺ بأٿيڂ ٿوي ا ٷيلؿ اڅال څٯتي ؿك ٳڄاك اچٹ پييڂ ٯلاك ٿيا آماؿڍ ٿخثت

تا حاڃيا ميولا ؿك ؿڅ اوٺ ٷقوتڈا آماؿڍ ٿڄ٬وي ؿك وغي ؛ ٷلؿؿ ڀيكڅتلڅ ڃا تا اڃتاؿابي ٳڈ تڈ آماؿڍ ٿخثت څاكؿ ا

ت ٳڈ ڃڀي بچاځ تڈ تڊاڃڈ بأٿيڂ آماؿڍ ٿخثتا آځ كا ٿغـڅؿ ٳلؿ. كڅڂ ٿچكؿ بأييـ ٯلاك ٷل٫تڈ ا

پص٤طـ پضا٥ؿ ف٣

الٽ څ تل ٿثڄاڍ څاٯو٢ ا ؿك اچٻي ٳڈ ٷقت ٷلايوي ؿك بال ـ ٳڈ ڃچ٣ي څرڈ رڀ٢ ٿياځ آماؿڍ ٿخثت څ ٿڄ٬ي ؿك ا

الٽ ام ؽيلات ٿثتڄي ډتڄـ. ډا تياځ چؿ اكم ـاك بټي ا الفشاغ تڈ ايوڂ ٿ٤ڄوا ٳوڈ ډلصڄوـ ؛ اٿا آځ اچٹ تل ٿ هطقه

تولاڍ ا ډاڍ ٿخثوت ٳڄـ څ ډلصڄـ بأٿيڂ آماؿڍ اڍ ؿك ٿاتٺ ا٫لاؿ ٯلاك ؿاكؿ ٳڈ آماؿڍ ٿڄ٬ي څي٤ي كا بأٿيڂ ٿي ٷتلؿڇ

تا اٿا ډڀڈ ايڄڊا ٿثتڄي وت ٳوڈ ڃوچ٣ي ؽلؿٷلايوي اڃاځ ٿـ ڃ٠ل ا والٽ ام و٤اؿتا اكم څ ؽيولات ا تل بټوي ا

ت ٳڈ اٷل ٫لؿڍ تڈ ؿاليٺ ٿؾتټو٪ إٳڄـ. ايڄٲ راڍ ايڂ ٿچڃيتي كا اٻا ٿي والٽ كا ا اٹ ا كاډوي ٿؾواٻ٪ توا كاڇ ا

تا صڈ تايـ ٳلؿ آيا تل ٿثڄاڍ ؽلؿٷلاي ـا الٿي ٯلاك ڃ ا ي ٿچڃيوتي تلٷنيـ څ ثي٤تا ؿك ٿيل بغٮ ٤اؿت تا بټي ا

اكڇ ؿاكؿ ٳڈ تڈ ايڂ ؿوتڈ ام ا٫ولاؿ ب٤ټوٮ تڈ ؿايلڇا تايـ اڅ كا څاؿاك تڈ ب٨ييل ايـڇ څ ٫ٴل ٳلؿ. اٺ پي كڅ اڍ ام آماؿڍ ا

ٳڄـ. ډا كا بثييڂ ٿي ؿاكؿ څ اكم ايڂ آماؿڍ

الٽ والٽ تڈ ايوڂ ٿ٤ڄوا ٳوڈ ا ؛ پقيلؿ پټچكاٻيپ ؿيڄي كا ڃڀيا ڄاؽتي څ تڈ بث٢ آځ پټچكاٻيپ ٿ٤ل٫تا ا ا م ؿيوـٷاڇ ا

ا ب 1382يونؿڍا ٿوثاط ٿ٤ڄا ڃيوتڄـ ) ډاڍ ٿڄي تي تل ؽال٩ ڃ٠ل پچميتچيتا ا٣تاؿات څ تاڅكډاڍ ؿيڄي اڅال

ـامڇ ام غت څ پ تلؽچكؿاك ڃيتڄـا تاڅكډاڍ اؿياځ ٿؾتټ٪ا حاڃيا. (78 ـاٽ تؾوي ام . تڈ يٲ اڃ صڄيڂ ڃيت ٳڈ ډلٳ

ـ عيت كا تڈ ؽوچؿ اؽتوا ؿاؿڇ والٽ اڅال . (71)ډڀواځا تاوڄ اؽتاوي توڈ ا تاڅكډواڍ ٿ٤ڄواؿاك ا ام ڃٸواڇ ا

ـاكؿ ٷناكڇ ـامڇ ام غت تلؽچكؿاك ڃيتڄـ. ٯلآځا حاڃيا. ډاڍ بزلتي ڃ :٫لٿايـ ٿي تاكڇ ايڂ ؿك ډڀڈ اؿياځ تڈ يٲ اڃ

Page 10: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

994 ،9397دم، بار ضوارن، سال

« ث ضاؾـت٣ وـ آ ؛ (42 -41: )فهت« ذف ال ٤س٤ ث٥ اجبع ٤أت٥ ال فع٤ع ىتبة ا

، چـ٥. آ٤ـس وتبث٣ اضخس اؾت و اظ پـ٥ف ض٢ آ اظ پكـت ؾـطـ ثبعـ ثـ ؾـ٤ف ٣

‌‌االد‌الح‌ف‌خز‌اال‌هكن‌ذلك‌فعل‌هي‌جزاء‌فوا‌تثعض‌تكفسى‌‌الكتاب‌تثعض‌افتؤهى»

ى‌القاه‌م ا٢ وفـط آض٤س ث پبض ا٢ اظ وتبة ا٤ب ٣ آ٤ب ث پبض؛ (85 :)ثمط «العراب‌اشد‌ال‌سد

ثـز راـس چ٥ـع٢ ز٥ـب ظس٣ زض ذاض٢ خع وس، چ٥ و قب اظ وؽ ط خعا٢ پؽ ضظ٤س؟ ٣

.ثطس ثبظ ب فصاة تط٤ ؾرت ث ضا ا٤كب ضؾتبذ٥ع ضظ

ٺ څ تي الٽ پچس څ تا الٽ ٯلآځ څ ا اځ ٿي ٿ٤ڄا ڃيتڄـ څ تلڃاٿڈ تڄاتلايڂا ام ڃٸاڇ ا ـايت څاٯ٤ي اڃ ـ. اڍ تلاڍ ډ ڄ تا

وياكڍ ٿوچاكؿ پقيل٫توڈ تا پټچكاٻيپ ٣ڀټي كا ؿك ت الٽ ا ؿك ٣يڂ عاٹا اٷلصڈ ؿيڂ عٮ څ تلڃاٿڈ ب٤اٻي ٿچكؿ ٯثچٹ ا

والٽ چؿ. پقيل بٴخلٷلايي څ ٿي تي تاڅكډاڍ ٿؾتټ٪ا ام ٿقاډة څ اؿياځ ٿت٤ـؿا ؽچؿ يٴوي ام ب٤واٻيپ ا څرچؿ څ ډڀني

ـ. ڀاك ٿي تڈ الٽ ٤اؿت ډڀڈ كا ؿك ا اٷلصڈ آي الٽ ٿ ڂيؿ ڈيا وتڄـ كاڇ څاعوـ يڈ تلؽو ٳو اٿا صڄاځ اؽچاډـ يڅاعـ ا ڃتچاڃ

تڄـ تپق اا ياتڄـيكا ت ييع ٷ لاځٸيؿ ڍتلا ڍلكا آڃڊا ليڅ ٣ـٽ پق لـڃيڃؾچا ت څ مـڃ ـا ؿك ا توا آڃڊوا نيو آٿ ٿاٻڀت يڃ

ـاڅڃوـ ام ٯلآځ ٳليپ بليظ ٿي .لؿيپق يتا آڃڊا كا ٿ نيآٿ ٿاٻڀت يتيډڀن اتچؿ ٸلاځيٿزڀچ١ تڈ ڃ٢٬ ؽچؿاځ څ ؿ ـ: ؽ ٳڄو

ت ؽچتي ٳلؿځ څ تلؽچكؿ ؽچب تا ٿؾاٻ٪ څ ٳا٫لاځ ٿاٻڀت (.9-8)ٿڀتغڄڈ: رچ ڃڊي ڃٴلؿڇ ا

څ عڀايت ام ٫لؿڍ ٳڈ اؽتال٩ ٫ٴلڍ څ ا٣تواؿڍ توا آٿين آٿين څ عتي ٿغثت تلؽچكؿ ٿاٻڀتا ٿچاكؿام ؿك تياكڍ

تا ؿك كـ څ ب٤اٻي ٫ا٣ٺ اؽالٯي څ ډڀضڄيڂا اڅ ؿاكيپ ـايت ٫لؿڍ ٳڈ ؿك ٿيل تاٺ ا ڋبوأحيل تڊتولڍ ؿاكؿ. ويل ا ډ

ت ٳڈ تا پيلڅاځ ٿقاډة څ اؿياډـ ايڂ ٿـ٣ا ڃين څ اٿاٿاځ ٿ٤چٽ پياٿثل اٳلٽ تڄـ. توا ا اځ ؿيٸلا ب٤اٿټي ڃيٴچ ؿا

تڈ ـ تا تلؽچكؿډاڍ اؽالٯي ډڀضچځ ٣ياؿت ام تيڀاكاڃاځ تا اياځ ٿچاروڈ ٿوي ااياځ ؿاؿڅتـ اٯتاؿڍ ؿا توڈ . وـڃ

يا٫تڄوـ څ ٷچډواڍ ٿوقډثي څ ؿيڄوي عوچك ٿوي څ ډا ؿك ٿڄالات څ ٷ٬ت تاكا ٳلؿڃـ. ډڀضڄيڂ څعـت څ ابغاؿ بچيڈ ٿي

ٳوڈ ا ؿك عٴچٿت ٿڊوـڅڍ . (255-254ا 1391ينؿڍا ٿثاطٳلؿڃـ ) ٷچ كا ٫لاډپ ٿيڅ اٹ څ رچاب څ ٷ٬تإ ڌمٿيڄ

ت ڃين تڈ بٴخل ارتڀا٣ي څ ٣ڀټي څ تل ډڀاځ ڃٸواڇ څاٯو٢ ٷلاياڃوڈ ٣ڀوٺ ؽچاډوـ وـ. ؿك بثټچك عٴچٿت ٿټچب اٻڊي ا

ځ وـڇ ٳوڈ ايواځ توا چؿ ٳڈ ؿك پاوؼ تيوا ؿك ٿچكؿ ك٫تاك اٿاٽ مٿاځ تا اډٺ فٿڈ پليـڇ ٿيا كڅايتي ام اٿاٽ اؿ٭

الٽ څ ت .(381ا 52٭ا د 1404ٿزټيا ٳڄڄـ ) تا اډٺ فٿڈ تلؽچكؿ ٿيا آٿين چك ٿاٻڀتڈ كڅ پياٿثل ا

اكم آځ ٿټوٮ ڃيوت. پټچكاٻيوپ ؛ ډاڍ ارتڀا٣ي څ پټچكاٻيپ ك٫تواكڍا اكم ٧يولڍ ؿاكؿ اٻثتڈ پقيل آماؿڍ

ت ٳڈ ؿك ٿزڀچ١ ڃتايذ ا ارتڀا٣ي وتڈ تاوـ. پټچكاٻيوپ ارتڀوا٣ي با رايي اكمڀڄـ ا ؿك ا ٿخثت تيتلڍ تڈ ډڀلاڇ ؿا

ٳڄـ څ ڃتايذ ٿخثتي صچځ ا٣اڍ ٫لوت تولاڍ كوـ توڈ تياكڍ ام ٿاؿيٮ آځ ٫ايټي صچځ ؽيلؽچاډي كا تاكڅك ٿي

يڄوـ ڃتوايذ عاوټڈ ام پوقيل اؿاكؿ. اٿوا ؿك روايي ٳوڈ تل ډاڍ ڃاٿټچب كا ؿكپوي ډا څ بڄ ؿيٸلاځ څ پلډين ام آية

ډايي ٧يلٯاتوٺ ٯثوچٹ اٷل پټچكاٻيپ تڈ آيةا ٣ڄچاځ ٿخاٹ ياتـ. تڈ چكاٻيپ ارتڀا٣ي ٿڄ٬ي تاـا پټچكاٻيپ بلريظ ڃڀيپټ

څ ٯاتٺ اعتلام تڈ اٿڄيتا اٯتاؿا اؽال٭ څ ايڀاځ ٿټڀاڃاځ بچ ٳوا٫لاځ څ ٿؾاٻ٬واځ ٿڄزول وچؿا پوقيل٫تڄي ڃيوت.

ت څ ٿټٮ ڃيت. ٳا٫لاځ علتي څ ٳاڃي ٳوڈ ٯوـ ٿلڅ ا آٿين تا ٿؾاٻ٬اځ مڃـٷي ٿاٻڀتا تڄاتلايڂ تڈ لايي ا

الٿي څ ٿټڀاڃاځ ؿاكڃـا ام ٿچڃيت تڊلڇ اڃٸينڍ څ آية ٫تڄڈ ٿڄـ ڃيتڄـ. كاڃي تڈ راٿ٤ڈ ا

Page 11: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

995 ي قلور آزادی در اسالميياصل هبای حاکن بر تع

ٿ٤ڄواڍ پوقيل تڈا چؿ آٿين تا ٿؾاٻ٬اځ ؿك لايي ٳڈ بزچين ٿي چيپ ٳڈ تلؽچكؿ ٿاٻڀت ياؿآڅك ٿيا ڃڊايتؿك

ت ٳڈ صڄيڂ ك٫تاكڍ توڈ ډڀولاڇ ؽوچؿ ا اكمڀڄـ ؿاڃتڂ آځ. يا كڅ اياځ ڃيتيا بأييـ ؾڂ څ تڈ رڊت ڃتايزي ا

تا ؿاكؿ. تڄاتلايڂ ميلا تلاڍ ام تيڂ تولؿځ ولٱ څ ٳ٬ول څ ډلٷچڃوڈ ٧يول ٫لډيؾتٸوي ؛ پټچكاٻيپ ارتڀا٣ي اكمڀڄـ ا

والٽ بڀٲ تڈ آځ لا اٻزڀټڈ پټچكاٻيپ ارتڀا٣ي ؿيٸلا ام ايڂ ليٮ څ تا پقيل ٫ي وت. ٿټوچب څاٯ٤وي ا څكڍ ا

ت ٳڈ ډڀڈ اڃاځ الٽ ٯلاك ٷيلڃـ.ا ډا ايڂ ا ؿك ٿيل عيت څ بچعيـ څ ا

تولؽال٩ اوچٹ پيويڂا ؿك ا ياتـ. آماؿڍ ؿك ايوڂ اوٺ ډا بثييڂ ٣الڃي ٿي تا ايڂ اٺا ظ څي٤ي ام آماؿڍ

ت ٳڈ ك٫تاكڍ چكت ٿي ڃٸاڇ ٯاتٺ پقيل ڃيتا اٿوا ؿك ٣ويڂ عواٹ چؿ ٳڈ ام اڍ اتلام ٿي يا اڃـيڈا ٷيلؿ رايي ا

ـاؿ ٿي بلڍ ام آماؿڍ ٿڄ٬ي تولاڍ ٳواڃي ٳوڈ ام ڃٸواڇ چؿ. تا ايڂ اٺا ظ څي٢ ا٣اڍ آماؿڍ تڈ آځ ٿټچب ٯټڀ

ـاڃڈ ك٫تاك ڃڀي الٽ ؽلؿٿڄ ت تلاڍ ٫لاډپ ٳلؿځ آماؿڍ ٿخثت تلاڍ ايواځ چؿ څ صڈ ا٣ا ٿيا ٳڄڄـ ا تا ؽچؿ كڅي ا

اڃتؾاب ٿيل غيظ. ؿك ب٨ييل كڅيڈ څ

ان حبو ثط تق٥٥ لط آظاز٢ زض تغ٥٥ط انالح ضفتبض

ٴاالبي ٳڈ تڈ اكمڀڄـڍ آماؿڍ ٷل٫تڈ ٿي وت ٳوڈ آماؿڍ توڈ توي ا چؿ يٴي ام ا ٿثواالبي ؽوتپ ب٬واڅبي څ توي ايڂ ا

الٽ چؿ. تا بچرڈ تڈ ڃٸاڇ څاٯ٢ ٿي وڈ ڃتوايذ اكمڀڄـڍ ك٫تواك څ عتوي آم ا ٿؾ ـ ٳڈ اڅالا ٷلاياڃڈ ا اؿڍ توڈ څا

ت څ اٿلڍ ؿٻؾچاډاڃڈ ڃيت ت څ تڈ ڃتوايذ ٿخثوت ؽوتپ ا حاڃيا. څاٯ٤ي آځ ا بأٿيڂ آځ څ ؿك فيٺ اچٹ ٫چ٭ ٿټچب ا

كػ ؿاؿځ ول٩ ؿډوـ څ يوا ؿك ٴڈ ؿك رايي ٳڈ ك٫تاكڍ ڃاايت كػ ٿوي څ آځ ايڄٿاڃـ اٹ تاٯي ٿيإچؿ. اٿا يٲ ٿي

تا صڈ تايـ ٳلؿ آيا تايـ تي ام ٳڄاك آځ ٷقوت آيوا تايوـ ٿټوا څ ٫وچكا رټوچڍ آځ كا ا تچؿ څ تڈ تڊاڃڈ آماؿڍب٬اڅت ا

ٷلايي څرچؿ ؿاكؿ ٳڈ ٣والڅڇ ډڀضچځ څاٯ٢ا ڄاؽتي ٷل٫ت يا ايڄٴڈ رڊت ب٨ييل ك٫تاك ڃين اچٻي ٿثتڄي تل ٿثاڃي اكم

ٳڄڄـ. ب٬اڅبيا عـڅؿڍ كا تلاڍ ٿڀاڃ٤ت ام آماؿڍ تياځ ٿي تل پلډين ؿاؿځ ام تي

وت اٹ ولڅكڍ إؼ تڈ ايڂ اڍ ٳڈ ؿك ب٤ييڂ ٯټڀلڅ آماؿڍ بأحيلٷقاكڃـا پا تياځ تلؽي ام اچٹ اؽالٯي پي ام ا

ٷقاكڍ چؿ څ يا اعتڀواٹ ڃاايوت توچؿځ آځ ٿولط تاوـا آيوا ٴڈ ؿك رايي ٳڈ ك٫تاكڍ ڃاايت اكمٿثتڄي تل ايڄ

وت څ تلؽوي ام ك٫تاكډوا بلؿيـ تلؽي ك٫تاكډا ام ؿيوـٷاڇ ا ډڀچاكڇ تايـ رټچڍ آځ كا ـ ٳلؿ تي ؿك ا والٽ ڃاايوت ا

والٿيا ؿك صڄويڂ ايتڈ ٿيا ڃاايت څ ؿك ٿچٯ٤يتي ؿيٸلا لاي څ ٿچٯ٤يتي تاڄـ. تايـ توا بچروڈ توڈ ٣الڃيوت ا

وچؿا تولاڍ ٿوي بټوي ؿك ٿچاكؿڍ ٳڈ ك٫تواكڍ ڃاايوت ا تايـ ؿيـ ډڀضڄيڂ كا ٿالع٠ڈ ٳلؿ.ؿتچكات ڃچ١ لايي

الٽ ٳڈ تڈ اٺ آماؿڍ صڈ اچٻي پيڄڊاؿ ٿي اك٫تاكايزاؿ ب٨ييل ؿك آځ ؽچاډاڃوڈ توڈ ٷلاياڃوڈ څ ٳڀواٹ ڃٸاڇ څاٯ٢ا چؿ. ا

اٯتوا ا ؽوچاډي ٳڄوـ. اوٺ ٳڀواٹ تڈ ايڂ اچٹ بچرڈ ٿوي ا ډاڍ اؽالٯي ؿاكؿا تلاڍ ايزاؿ ب٨ييل څ االط ك٫تاك اكم

تڈ تاوـ. اوٺ ٳڀواٹ ٳڄـ ٳڈ ٫لؿ ٳاكڍ كا اڃزاٽ ؿډـ ٳڈ تيتليڂ ٳڀاٹ كا تلاڍ اڅ ؿكپي ٿي ؽوچاډي ؿك مڃوـٷي ؿا

چؿ. ؿك كڅات ارتڀا٣ي ؽيلؽچاډي تلاڍ ؿيٸلاځ ام ٣چاٿٺ كـ څ ب٤واٻي ډاڍ ٿؾتټ٪ اډل ٿي ڃين تڈ ٴٺا ارتڀا٣ي

Page 12: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

996 ،9397دم، بار ضوارن، سال

تاڍ اٺ ٳڀاٹ ت څ ؿك كا الٽا اڃواځ تولاڍ كويـځ توڈ و٤اؿت څ ا ٷيلؿ. تڄاتلايڂ ؽچاډي ٯلاك ٿي ٫لؿ ا ام ڃٸاڇ ا

ؿك اډڀيوت بچروڈ توڈ ا بچرڈ تاـ. ؿك كڅايتي ام اٿواٽ واؿ٭ څيوڇ ٿټڀاڃاځ تي ڈتڈ اٿچك ؿيٸلاځ څ ت بچاڃـ ٳڀاٹا ڃڀي

ت تڈ ٳچ ٳى ډل: ؽيلات ٿټڀاڃاځ صڄيڂ آٿـڇ ا ـا ـ ٿوټڀاځ ٿولؿٽ ڈ تو ؽوـٿت ٳوڈ تاـ ڃ ٿوټڀاځ ا ڃڀايو

ـ والٽ ا ؿك كڅايتوي ؿيٸول . (164ا 2ا د 1365ٳټيڄويا ) توچؿ ڃؾچاډو ؿك اډڀيوت توڈ عولت ٣ټوي پيواٿثل ا

ـايت اياځ ٿي ټڈ ٳڀاٹلؿك ٿا ؽيلؽچاډي ڃثت تڈ ؿيٸلاځ ـا اٷل»٫لٿايڄـ: ؽچاډي تلاڍ اياځ څ ډ بوچ ؿوت ڈ ت ؽ

ـايت كا بڂ يٲ ت صينډايى ډڀڈ ام تڊتل تلايتا ٳڄـ ډ ـ آڃڊوا ؿك يوا مؿڇ ول آڃڊا تل ؽچكيـ ٳڈ ا « وچؿ ٿوى ڃاپـيو

تايوـ اوچٻي ا ؿك ٿچارڊڈ تا ؿيٸلاځ څ تلاڍ ب٨ييل څ االط ك٫تاك ؿيٸلاځا تلايڂتڄا (.216ا 1٭ا د 1404ٿزټيا )

فيٺ ٣ڄچاځ ؽيلؽوچاډي تولاڍ ؿيٸولاځ ٯولاك ا حاڃيا. ٷلايي ؿك اؽال٭ تاـ تل ٿثڄاڍ څاٯ٢ا كا ٿچكؿ بچرڈ ٯلاك ؿاؿ ٳڈ اڅال

پلؿاميپ. ا تڈ ايڂ اچٹ ٿييڄزتٸيلڃـ. ؿك ا

ؽ، ح ثط نحت تغبف حؿ

تي ٳڈ ؿك راٿ٤ڈ كػ ٿي ٣ڀـڇ اي ـا ام كڅڍ ٧ل ك٫تاكډاڍ ڃا وتي يوٲ ؿډ اي ؽچاډي ڃيت. ډڀضڄويڂا ڃا څكمڍ څ ـت

ـاؿ ٿي ت ٯټڀ اي ت. تڄاتلايڂا ډڀاځ ك٫تاكڍ ٳڈ ڃا چؿا اٷول ؿك ولاي ٿت٬واڅبي بغوٮ ك٫تاك ډڀچاكڇ تا ٯيچؿڍ ډڀلاڇ ا

ـ. ؿك ٿچارڊڈ تا ك٫تاك تڈ اډ ت ڃثا اي ت ڃا ـا ٿڀٴڂ ا وت: اڅٹ ايڄٴوڈا اعتڀواٹ يات تا صڄـ اعتڀاٹ ٿتوچك ا اي ل ڃا

وت توچؿځ يوا ڃثوچؿځ آځ ٿواڅڍ اي ت. ؿڅٽ ايڄٴڈا اعتڀواٹ ڃا تڈ تچؿځ آځ ا ت تچؿځ آځ ٳڀتل ام اعتڀاٹ اي اي ڃا

ـ. تايو و وتڈ تا ت. ؿك ڃڊايتا ٯ٢ تڈ ـت تچؿځ آځ ك٫تواك څروچؿ ؿا ت تچؿځ آځ تيتل ا اي ـ. چٽ ايڄٴڈا اعتڀاٹ ڃا ـ تا

الٽا ؿك ٿاتٺ ٫ل ـاٽ ؿيـ ٳڈ ام ڃٸاڇ ا ـ. يٲ ام ؿڅٷاڃڈ آماؿڍ يا ٿڀڄچ٣يت بلريظ ٿي ډاڍ صڊاكٷاڃڈا ٳ يات

ٳوڈ ام ا بچاځ لب ٳلؿ. ؿك ډول ٤٫ټوي ډاڍ صڊاكٷاڃڈ ٫چ٭ كا ؿك صڊاك ٫ل ؿيٸل ٿي ډل يٲ ام ٫لا ډڀضڄيڂ

ت آځ ٤٫ٺ ډپ عڂا چؿ ٫ا٣ټي ؽا څ ؿك ٿچٯ٤يتي ؽا اؿك ٿي تڈ تاـ ٿڀٴڂ ا .ډپ عڂ ٤٫ټوي ا ٫ا٣ټي ؿا

تڈ تاـا ډڀضڄيڂ ت ډپ ٯثظ ٫ا٣ټي ؿا وتڈ ا ٿڀٴڂ ا ت ٯوثظ ٫وا٣ټي څ عوڂ ٤٫ټوي ؿا ډپ ٯثظ ٤٫ټي څ ٿڀٴڂ ا

تڈ تاـ څ عڂ ٤٫ټي.؛ يا ت٤ٴي آځا تاـ ي٤ڄي ٯثظ ٫ا٣ټي ؿا

ت څ تڈ ب٤ثيلڍ ؿك ٫ل وتا څ اعتڀاٹ ڃاايت تچؿا ډايي ٳڈ ڃاايت تچؿځ ك٫تاكڍ ٿٴچٱ ا ځ آځ ٳڀتل ا

ډاڍ ٫ڊي څ ؿك فيٺ تغوج ام اٿول توڈ ٿ٤ولڅ٩ څ ٯثظ ٤٫ټي تڈ ٿلبثڈ ٯ٢ ڃليـڇا ٣ـٽ ٿڀاڃ٤ت بلريظ ؿاكؿ. ؿك ٳتاب

ت ٳڈ آٿل تڈ ٿ٤لڅ٩ څ ڃاډي ام ٿڄٴل تايـ ٿ٤ولڅ٩ څ ٿڄٴول كا ا چؿ ڃڊي ام ٿڄٴلا يٴي ام لڅي ٳڈ ٿلط ٿي ايڂ ا

وتڈ ا بچاځ ام آځ ٿڄ٢ ٳلؿ. تڄواتلايڂ يڃڀا تـڅځ ٣ټپ تڈ ٯثظ يٲ ك٫تاك؛ تڄاـ اٷول ؿك ٯثويظ توچؿځ ك٫تواكڍ بلؿيوـ ؿا

ت. تايپا اٺ تل ٣ـٽ ٿڀاڃ٤ت ا ا٤ى ى ،]قطط[ ا طوس دب زاز قطف ا چ ضا و قرم ىف تطن وطز ٤ب ا س و آ وس ثسا

ى ٤ب ىط اؾت ـى ، پؽ ثط وؿى و قطف ىط ضا ط ث قطف ٥ؿت ف )زض ا اخت قبؾس

خة اؾت س اؾتغبفت زض حح، قطط (.291ق، ل 1425)ؾ٢ ذ٣٥، اظ ىط( ب

Page 13: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

997 ي قلور آزادی در اسالميياصل هبای حاکن بر تع

اٿا بوؾي ايڄٴوڈ ك٫تواكڍ ؽوا څ ؿك ا اٷلصڈ تڈ ٻغا ٤٫ټي ٯ٤ا ٯثيظ ډتڄـا ك٫تاكډاام اكڍ تيا ډڀضڄيڂ

تا ٿچٯ٤يتي ؽا ـا٭ آځ ك٫تاك ٯثيظ ا يوا ا اكبثا ڃاٿلڅ١ تا ڃواٿغلٽ ا ٣ڄچاځ ٿخاٹ ڃيام تڈ ؿاڃ ؿيٸلڍ ؿاكؿ. تڈا ٿ

ت وت څ يوا ؿكا اٿا آيا اكبثاي ؽا. لٯت اٿچاٹ ؿيٸلاځ ٯ٤ا علاٽ څ ٯثيظ ا ٿچٯ٤يتي ؽا اكبثوا ڃاٿولڅ١ ا

٣والڅڇ تول ا ؽچؿ ڃيام تڈ ؿاڃو ؿيٸولڍ ؿاكؿ. تڄواتلايڂ ا لٯت اٿچاٹ آڃڊاتا عڀٺ اٿچاٹ ؿيٸلاځ ؿك ٿچٯ٤يتي ؽا

ت. تڂ ؿاڃ ٳا٫ي ڃثت تڈ عٴپ اؽالٯيا ؿاڃ ٳا٫ي ڃثت تڈ ٿچٯ٤يت ٿلتچ تڈ ك٫تاك ڃين المٽ ا ؿا

الٽ ٯثظا ؿيٸل ايڄٴڈ وت. ا بات٢ ٯـ څ ڃيت آڃڊا څ تڈ ب٤ثيل ؿيٸول ا ٤٫ټي تياكڍ ام ا٤٫اٹ ام ڃٸاڇ ا ٯوثظ ٫وا٣ټي ا

تڈ تاـ. يٴوي ل٫ا ؿك رايي ٿت٪ تڈ تـڍ ٿيا ٳاكډاام تياكڍ چڃـ ٳڈ ٫ا٣ٺ ٯـ ڃاايتي ام اڃزاٽ آځ ٳاك ؿا

الٽإډاڍ ٿ ام بچيڈ تڂ عڂا ٳـ ا ت )عزلاتإڂ تڈ ٿ ؿا ايوڂ ڃٴتوڈ ا ڂ عڂ. (12 :ٿڄاځ څ ؿك راٿ٤ڈ ايڀاڃي ا

ك٫تاكڍ ٳڈ ٷڀواځ ا ٳڄـ ٳڈ ا٫لاؿ كا تايـ ؽيلؽچاڇ څ ؿاكاڍ ڃيت ؽيل څ عڂ ٫ا٣ټي ؿاڃت. ؿك ڃتيزڈ كا تڈ ٿا ٷچنؿ ٿي

وڂ ام ڃٸواڇ عوڂ ا ډڀضڄويڂ . (251ا 75٭ا د 1404ٿزټويا تايـ ٿخثت بټي وچؿ ) ا كڅؿ ڃاايت تاـ ٿي

الٽ څ ؿك تيڂ ٿ تإا .(79ا ٭1404 ايعلاڃ٤ثڈ اتڂڃتايذ ؽچب تڈ ډڀلاڇ ؿاكؿ ) صچځ؛ ٿڄاځ ؽچب ا

ـا اؽتا تڈ رايي ؿاكؿ ٳڈ ٤٫ٺ توڈ ؽوچؿڍ ؽوچؿا ت ٿخثت ام عڂ ٫ا٣ټي اكازڈ ډڀڈ ٿچاكؿڍ ٳڈ ؿك ٻنڅٽ تلؿا

ـا څٷلڃڈ ؿك صڄيڂ ك٫تاكڍا عڂ ت ڃثا ټچتي ٳڈ ٧يلٯاتٺ ا٧ڀام ا ية يا ڃتايذ ڃاٿ اڃ٤ت ام بچاـڃ ٿاڃ٢ ٿڀ ڂ ڃڀي ٿتڀڂ آ

ية ٯلاك ٿي ـ. ك٫تاكڍ ٳڈ ٬٣ت ٣ڀچٿي څ اؽال٭ كا ٿچكؿ آ ـ؛ ډلصڄـ ٫لؿ ام ٯثظ ٫ا٣ټي تڈ ؿڅك تا ـا ك٫تاك ٿچكؿ ڃ٠ل تا ؿډ

ـ ام آځ ٿڄ٢ چؿ. ـا تاي ـ ډڀلاڇ ٯثظ ٫ا٣ټي ڃثا ية رڀي څ راڃي تلاڍ ٫ا٣ٺ يا ؿيٸلاځ تڈ ډڀلاڇ ؿاكؿا ډلصڄ يا ٳاكڍ ٳڈ آ

ت ٳڈ ك٫تاكڍا ٯ٤ا ډپ ٯثظ ٤٫ټي ؿك ڃڊايت يٲ ٫ل تاٯي ٿيډاڍ ٫چ٭ا پي ام تلكي ٫ل ٿاـڃ څ آځ ٫لي ا

ياتوـ ؿوتچكابي ؿك ؿاكؿ څ ډپ ٯثظ ٫ا٣ټي. ؿك صڄيڂ ك٫تاكڍا صڈ تايـ ٳلؿ آيا ؿك ايڂ چكتا ٿڀاڃ٤ت ډڀچاكڇ بلريظ ٿوي

الٽ صچځ بچيڈ تڈ ب٨ا٫ٺ څ صپ ٳڄـ ٳڈ بوا روايي ٳوڈ چيت ٿيپچي څ ٿؾ٬ي ٳلؿځ ؽاډاڍ ا٫لاؿا ايڂ ٿلټڈ كا ب ا

الط اڃزاٽ ؿاؿ. ب٨ا٫ٺ ام ؽواڍ ا٫ولاؿا اكازوڈ پچي څ رټچٷيلڍ ام پلؿڇ چؿا تا صپ ٿي ت ب٨ييل څ ا اي ؿكڍا ؿك ك٫تاك ڃا

اځا اكازڈ بزلتيات څ ؿاڃ المٽا تڈ چكت ٧يلٿتيپ څ توا ڃٸواڇ ؽيلؽچاډاڃوڈا ٳاكډوايي ب٬يل څ بچريڈ ڃيٲ ام ك٫تاك اي

ـ ٳڈ ـ تچؿ. ب٨ا٫ٺ ؿك ايڄزاا تڈډتڄ ـ ؽچاډ ـ څ چؿٿڄ ټچب اكم ؿك ايڄزا اكمڀڄ چؿ. ٷقاكڍ ٿي ٣ڄچاځ يٲ ك٫تاك ؽچب څ ٿ

ـ ډڀاځ: ا تايـ ٷ٬تـام ڃيت ٫لؿ تاؽثل بچاځ ٿياٹ ٳڈ صٸچڃڈ إڂ ؿك پاؼ تڈ اي اواٻت ؿك ٣ڀوـڇ ا چك ٳڈ آٿو

وت ك ٳڈ ٿلبث تا ا٣اڍ ٿلچٻيت ارتڀا٣ي تڈ ا٫ولاؿ تزن ٿچاكؿ ڃاؿو ك٫تاكډاڍ ٫لؿڍ څ ارتڀا٣ي څ ؿك راٿ٤ڈ ؿيڄي ا

ت. تڄاتلايڂ ڂ څ ؽچ عڂو وچكت ڈ بچاڃـ تو ٿيا ډاڍ ٿؾتټ٪ ك٫تاك اڃاڃي امآڃزاٳڈ ؿك لاي څ ٿچٯ٤يتا تيڄي ا

ـاؽټوڈ ؿك آځ ك٫تواك ڃيون . ڄزي ڃڀوچؿ تيڄي ؿت تڈ اكم ٷقاكڍ چؿا تايـ تا ؽچ ٿت٬اڅت اكم ثي٤توا آماؿڍ څ ٿ

ـاكؿ څ ؿازوپ ؿك ٣ڄچاځ ٿچرچؿڍ ٳڈ ٿ٤ڀچال ڄزي ؽچاډـ تچؿ. ډڀضڄيڂا اڃاځ تڈ أحل ام ايڂ اكمٿت ام ؽا ٷليونڍ ڃو

تا ڃثايـ تڈ ت څ ؿك ٿ٤ل لاي ٿت٬اڅت څ ٿت٨يل ا ٣ڄچاځ ٳي بټي چؿ ٳڈ ٯوـ عاٹ اڃزاٽ بزلتڈ څ آمٿاي ا

څ ب٤ڀـ ؿك ډڄزاكٴڄي ؿاكؿ.

Page 14: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

998 ،9397دم، بار ضوارن، سال

ؿك ڃڊايتا ياؿآڅكڍ ايڂ ڃٴتڈ الٽا عاٺ ڃتايذ يٲ ك٫تاكا ٿ٤يواك اكم ت ٳڈ ام ڃٸاڇ ا ٷوقاكڍ آځ ك٫تواك لڅكڍ ا

ـا وؾي ؿاؿڇ و اڍ آماؿڍا تا بچروڈ توڈ ٿچٯ٤يوت څ ڃتوايذ آځا ٿخثوت ب ت. تڄاتلايڂا اٷل ٿڀاڃ٤ت ام يٲ ك٫تاك يا ا٣ ا

ـ. تڄاتلايڂا فٳل بچيڈ بلريظ ٿي واكڇ ؿاكؿ ڂا ب٨ا٫ٺ څ ٿچاكؿ ٿاتڈ ډاڍ ٫چ٭ ډڀضچځ عڂ يات آځا ډڀٸي تڈ ايڂ اٿول ا

ٺ ٳټي ٧ايت ٳڈ ايڂ بچيڈ ـ. ٷيلـڃ څ بچيڈ ٷلڅاڃڈ عڂ علٳت ؿك ٿيل ٤اؿت ٯلاك ٿي ډاا فيٺ ا ټٮ ڃيتڄ ډايي ٿ

ٷاڃڈ څ ٿغـڅؿ ٳلؿځ ٿڀاڃ٤ت ا٫لاؿ تڈ ٿچاكؿڍ ٳڈ آية تاٻ٤٬ٺ ؿك آځ څروچؿ ؿاكؿ څ بأٳيوـ تول ايڂ ٫لڅ اڃنؿڇ

اكڇ ؿاكؿ ٳڈ ڃثايـ ٿڀاڃ٤ت ام آماؿڍ كا ؿك اڅٻچيت اڅٹ ٯلاك ؿاؿل اٿډڀٸي تڈ ايڂ ا ڂ عڂ تا تا ب٨ا٫وٺ ام ك٫تواك صڈ؛ ا

ـاؽټڈ كا ٿڄت٬ي ٳلؿ. ايڂ ڃٴتڈ اډڀيوت ؿاكؿ ٳوڈ ايوڂ وظ ام ڃاايت څ يا تل عڀٺ تل غت ك٫تاك ؿيٸلاځا ٻنڅٽ ٿ

اى ٣الڃيت څ تا بچرڈ تڈ ڃتايذ آځ ـاؽټڈ تل ا ت.ٿچكؿ بأا آماؿڍ څ ٣ـٽ ٿ ٳيـ ٯلاك ٷل٫تڈ ا

ان تسضج

وت والٽ ا بوـكد څ كوـ »اوٺ ا يٴي ام اچٹ ٿڊڀي ٳڈ ؿك تغج ام ب٨ييل څ االط ك٫تاك ڃاايت ٿچكؿ بچروڈ ا

ـاكؿ. ام « بـكيزي ت. اڃاځ ٣ڀچٿا اٿٴاځ كـ ؿ٤٫ي كا ڃو ـاؽټوڈا وچڍ ؿيٸولا ا يٴوي ام څروچڇ ٿثوچٹ ؿاڃوتڂ ٿ

ت. عاٹؽيلؽچاډي تلاڍ ٫لؿ څ ارتڀا١ تڈ ٯـ ك ـاٳخلڍ ام ا ـ ؿاؿځ ٫لؿ څ ارتڀا١ ا تا بچرڈ تڈ ايڂ عيتا بچٯ٢ عو

ـاٳخلڍ كا ٫لاډپ ٿي ڌكـ تلاڍ ٫لؿ څ ارتڀا١ا مٿيڄ ـاؽټڈ ع ـاؽټوڈ كا تايوـ تول ٿثڄواڍ بچٯو٢ ا امؿ. تڄواتلايڂ ٿ روچام ٿ

.(313-312ا 1390ينؿڍا ٿثاطٿ٤چٹ څ څاٯ٤ي ام كـ بزچين ٳلؿ )

ت ٳڈ ٿا ؿك كـ ارتڀا٣يا آيا تايـ آكٿاځؿك ايڄزا ايڂ تغج ٿ يپ يا څاٯو٢ لط ا ٷلايوي ؿك ايڄزوا ٷولا آكٿواځ ٷلا تا

ـزاٹ اكڇ تڈ ڃٸاڇ تڈ اي وت. ؿك ٿاتوٺا څاٯو٢ ا ـاٳخلڍ تڈ ؽيلات ارتڀا٣ي ا وت ٳوڈ توڈ ډا څ ڃٸاڇ ع ٷلايوي توڈ ايوڂ ٿ٤ڄا

ت ٳڈ تڈ ډل ؿڅ ب ٿغـڅؿيت واځ چرڈ چؿ؛ آكٿاځډا څ لاي څاٯ٤ي بچرڈ ٳڄيپ. ؿكت ايڂ ا ٷلاييا رڊوت علٳوت كا ڃ

ت څ څاٯ٢ ؿډـ څ تڈ ٿي ـڃ٠ل ا ـاٳخلڍ ام ؽيلات ارتڀا٣ي ٿ ـ. تغوج ٷلاييا څي٬ڌ ٤٫ټي كا كڅڂ ٿوي ٣ڄچاځ ٿاٻثڈ ع ٳڄو

والٿي ـاٳخلڍ ام ؽيولاتا تولاڍ راٿ٤وڈ ا ام آماؿڍ ڃين تايـ تا بچرڈ تڈ ډل ؿڅ ٿالع٠ڈ چكت ٷيلؿ؛ ي٤ڄي اٷلصڈ بچٯ٢ عو

ټچب ا ـ. ؿك كڅايتي ام اٿاٽ تاٯل ا اٿا ٣ـٽ بچرڈ تڈ اٿچك څاٯ٤يا ڃتيزڈ ٿ٤ٴچى ؿكپي ؿاكؿ څ تڈ پيتٿ آٿوـڇ ك٫ت تيڄزاٿ

ت: ت ٳڈ تڄـٷاځ كا ام عواٻتي توڈ عواٻتي ؿيٸول ډيش»ا ـاكاڍ اڅ ايڂ ا ـاكا ڃيت. ام ٿچاكؿ ٿ ـاڅـڃ تيتل اډٺ ٿ ٳي ام ؽ

ــڃ ٳلؿا ډالٱ ٿي اځ بٴټي٪ ٿيتاكڇ تل اي ٳڄـ څ اٷل ډڀڈ اٿچك كا يٲ ٿڄتٺ ٿي چيا « (.102ا 9٭ا د 1365)

٥ط٢ ت٥د

الٽ ك٫تاك اڃاڃي كا تا بچرڈ تڈ ٿثاڃي ؽا ؽچؿ ا ٳڄـ. ډڀضڄويڂ ٷقاكڍ ٿي اكما ڄاي ڄاي څ اڃاځ ؿك ډتيا ا

ٷلاياڃڈ څ تا بچروڈ توڈ څاٯ٢تا ڃٸاډي ا ډاڍ اؽالٯي څ اكم آماؿڍ ٷلايي ؿك اؽال٭ا اكم ٷلايي څ ٧ايت تا پقيل څاٯ٢

ام ول ا ٳڄوـ ٳوڈ ايوڂ ؿ٫وا١ ډاڍ ٿڄ٬وي ؿ٫وا١ ٿوي چؿ. ؿك ٣يڂ عاٹا ام ظ څي٤ي ام آماؿڍ ڃتايذ آځ اكمياتي ٿي

ت څ ڃڈ ام ل كؿ ؽلؿٷلايي. ډڀضڄيڂ والٽ كا ام بچروڈ توڈ آماؿڍ ٿخثوت ٧ا٫وٺ ا ؽلؿڅكمڍ ا بچرڈ تڈ آماؿڍ ٿڄ٬يا ا

Page 15: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

999 ي قلور آزادی در اسالميياصل هبای حاکن بر تع

ت. ڃٴلؿڇ څ اچٹ اكازڈ ـڇا تل ٻنڅٽ بأٿيڂ لاي ؿكڅڃي څ تيلڅڃي تلاڍ ابؾاف بڀيپ آماؿاڃڈ بأٳيـ ـڇ ا

اڃي څ بل٩ ؿك ٣اٻپ ٿؾټچ٭ا اؽالٯا تايوـ توڈ ـ. ٤٫ٺ اڃ اځ تايـ ؿك ٿغـڅؿڇ تڄـٷي اٻڊي تا الٽا آماؿڍ اڃ ام ڃٸاڇ ا

اځ ؿك ايڈ تڄـٷيا تڈ ډـ٩ اؽالٯي ڃازٺ ٿي ـ؛ ميلا اڃ تلايڂا بټوي ؽاوي ام و٤اؿت چؿ. تڄا افځ ٿاٻٲ عيي آځ تا

تا ؿك اكم اڃي څ ؿك روايي ٳوڈ ٿڀڄوچ٣يتي ام راڃوة ٷقاكڍ ٿچكؿ ڃ٠ل ٯلاك ٿي ٳڈ ٿثلډڂ ا ٷيلؿ. ډڀضڄيڂا ؿك ك٫تاك اڃ

ـا و وتڈ تا ـا ت. تڈ ٣ثاكت ؿيٸلا با ؿٻيٺ ٿچرڈ څ ٳا٫ي تلاڍ ٿڀاڃ٤وت څروچؿ ڃ ٺ تا آماؿڍ ا ـاكؿا ا ٣ٺ يا ل١ څرچؿ ڃ

الٽ بأٿيڂ ڃيامډاڍ ثي٤ي كا ڃوڈ بڄڊوا توـ ڃڀوي بچاځ آماؿڍ ٳي ڃڀي ـا تټٴوڈ بچروڈ څ كا ٿغـڅؿ ٳلؿ. ؿيٸل ايڄٴڈا ا ؿاڃو

ټٮ ڃيوت څ اكاڍ اٿياٹ څ ڃيامډا كا اكمڀڄـ څ تلاڍ كيـځ تڈ ډـ٩ اؽالٯي لڅكڍ ٿي ټچتيت ٿ ـ. ډلصڄـ ايڂ ٿ ؿاڃ

الٽ ٣الڅڇ تل بچرڈ تڈ آماؿڍ ٿڄ٬ي څ ب٤ي صاكصچتڈ ـاؽټت تيلڅڃوي اڍ ؿاكؿ. ډڀضڄيڂا ا واځ توـڅځ ٿو يڂ ٯټڀلڅيوي ٳوڈ اڃ

تا تڈ آماؿڍ ٿخثت ڃين بچرڈ ٳلؿڇ څ بأٿيڂ لاي المٽ تلاڍ اڃتؾواب آماؿاڃوڈ كا ٿوچكؿ اډڀيوت اٿٴاځ ك٫تاك آماؿاڃڈ كا ؿاكا

ا ٿي ـاؽټڈ ؿك ٿچٯ٤يت څ لاي الٽا ام ليٮ ٫ليةا ا٧چاء څ ٿ ت. ام ڃٸاڇ ا ا وټة بچاځ آماؿڍ ٿولڅ١ ا٫ولاؿ ك ٯلاك ؿاؿڇ ا

اځ تتچاـڃ آماؿاڃڈ ؿك اڃتؾاب ٿيل ٤اؿت بڀيپ ٳلؿ. امايڂ كڅا تلاڍ ايڄٴڈ اڃ ـا توڈ ؿاڃو اڍ ؿك څ ولاي څيووڇ ٷيلڍ ٳڄ

الٽ تا پوقيل ٫وي ت. ؿك ڃڊايتا ا اٻزڀټوڈ بٴخلٷلايوي ارتڀوا٣يا ا٣واڍ آماؿڍ كا توڈ ٿؾاٻ٬واځ ؿك بڀيپ ڃيامٿڄـ ا

ـاٯي ام ڃتايذ آځ اكمڀڄـ ٿوي ٷلايي څ تا بچرڈ تڈ عاٺ صاكصچتڈ ٧ايت ـ. پوقيل ٿؾاٻ٬واځا ٣والڅڇ تول ايڄٴوڈ ٿو ؿاڃو

ـايت ـاكاا ؽيلؽچاډي څ ډ وت څ مؿڅؿځ اڃغلا٫وات كا تيوتل ٫ايټي صچځ ٿ اي الط ك٫تواك ڃا تا اٿٴاځ ب٨ييل څ ا ٷلڍ ا

ٺ ڃين ا٣اڍ آماؿڍ تڈ بټي ٿي ـ. ايڂ ا والٿيا ٿوچكؿ ډاڍ ٿت٬اڅت ام ٤اؿت كا ؿك عچمڇ ٣ڀوٺ څ تڄوا تول ٿو ٳڄ ـاكاڍ ا

٬ڈ بأٳيـ ٯلاك ٿي څځ ڃ٬ي ؽلؿٷلايي څ ا٫تاؿځ تڈ څكڈ ٣ا ٷلايي. ؿډـ؛ اٻثتڈ ـت

ٷلاياڃڈا اوچٹ ٷلاياڃڈ څ ٧ايت ؿك ٿچكؿ كڅ ؿكت ب٨ييل ك٫تاك ڃين تڈ رڊت اؽالٯي ڃين تا بچرڈ تڈ ٿ٤ياكډاڍ څاٯ٢

ت. ؿتچكابي صچځ عڂ پچوي څ ك٫تواك ؿيٸولاځا ب٨ا٫وٺ څ صوپ ڂا عڀٺ تل وغت څ ٯچا٣ـڍ ٯاتٺ ؿتياتي ا

ـاؽټڈ تامٿيا ؿاكڍ پلؿڇ اوٺ ا ڃڊايوت . ؿك ؿاكڃـ ؿك ٿاتٺ ك٫تاك ڃاايت ؿتچكابي ډتڄـ ٳڈ ٿا كا ام اڅٻچيت ؿاؿځ تڈ ٿ

ـاكا څ ډڀلاډي څ ډڀـٻيا كاڇ ؿكت ب٨ييل ك٫تاك كا تياځ ٿي ٳڄڄـ. بـكد څ ؿتچكابي صچځ ٿ

Page 16: ملاسارديدازآٍرولقيییعتربنکاحیًابهٍلَصاmarefatefarhangi.nashriyat.ir/sites/marefatefarhangi.nashriyat.ir/files/6_22.pdfڅ ځاوٌڃا ځؿچوت

921 ،9397دم، بار ضوارن، سال

بثـ ڀڌ ٿغڀـ ؿتيا ٯپا ٿإڌ ٿڊچك ٻټثا٣ڈ څ اٻڄل.٭ا بلر1421ا اجالغ ح

ؽچاكمٿي. بڊلاځا ٿچعـا ٿغڀـ٣ټي ڌبلرڀ اآظاز٢ زضثبض مب چبضا 1392 تلٻيڂا آيناياا

ا ٯپا راٿ٤ڈ ٿـكيڂ.اقم تحفا ٭1404تڂ ٣ټيا علاڃيا عڂ ا بڊلاځا صاج يلڅى.ب زرسا غتا 1337اٳثلا ؿډؾـاا ٣ټي .ڈ اٿاٽ اؿ٭إا ٯپا ٿضؾبئ مبالتا ٭1425ٿغڀـبيا ثغاڃيا

ٸاڇ بڊلاځبڊلاځا ؿٳتل ٷلرىا ا تا بغيظ الرزع‌الى‌اصل‌الشسعا 1346يـٿلبىا .ؿاڃ

ـ.األن األن٥ ا٭1404ثلا ٣ثـاهللا ا ٯپا ٳتات٬لڅي ٿ٬ي

ا بڊلاځا ڀت.ا٤تب٤ط اؿس٤ط هفؿف اذالق زض تفىط غطة اظ ز٤سب ا 1388ڊلياكڍا عڀيـا ـ.افتمبزات أب٥ ا٭1414ا تڂ ٣ټيـڅ٭ا ٿغڀـ ا ٯپا ٳڄٸلڇ يؼ ٿ٬ي

ٿغڀـتاٯل ٿچچڍ ډڀـاڃيا ٯپا راٿ٤ڈ ٿـكيڂ. ڌا بلرڀتفؿ٥ط ا٥عاا 1374ٿغڀـعيڂا يـيا زثاثا

االالٿيڈ. بڊلاځا ؿاكاٻٴتة ااتص٤تا ٭1365ٿغڀـا چيا

ا ٯپا راٿ٤ڈ ٿـكيڂ.رالفاا ٭1407ا ووووو

االالٿيڈ. ؿاكاٻٴتة بڊلاځا اوبف٣ انا 1365 اتڂ ي٤چبٳټيڄيا ٿغڀـ

ؿاكاٻچ٫اء. ڈإٿ تيلڅتا اثحبضاالاضا ٭1404ٿغڀـتاٯلا ٿزټيا

ا بڊلاځا ٿ٤اك٩ االٿي.لافس فم٥ا ٭1406ٿغٮ ؿاٿاؿا ٿ٬يا

.آٿچمي څ پوڅډي اٿاٽ ؽڀيڄيٿإڌ ٯپا ااذالق ث٥بزا 1387 ٿزتثيا ا ٿثاط

.ٿإڌ آٿچمي څ پوڅډي اٿاٽ ؽڀيڄي ٯپا الطآ زض خبز خاٻ٪ا 1382 ينؿڍا ٿغڀـبيا ٿثاط .ٿإڌ آٿچمي څ پوڅډي اٿاٽ ؽڀيڄيا ٯپا ب ب چبف وبـبا 1382ا ووووو

ل لي٬يا اعڀـعيڂ ڃٸاك څ بغيٮ ااذالق فؿفا 1380 اووووو .اٻڀټٺ تيڂ بڊلاځا ڃ

.ٿإڌ آٿچمي څ پوڅډي اٿاٽ ؽڀيڄي ٯپا لي٬يا اعڀـعيڂ ڃٸاك څ بغيٮ ااذالل٣ ىبتت ثطضؾ٣ مسا 1384 اووووو

ا بڊلاځا ٿـكڈ.فؿف تق٥ تطث٥ت اؾال٣ا 1390 اووووو

.ٿإڌ آٿچمي څ پوڅډي اٿاٽ ؽڀيڄيٯپا اب پبؾد ب پطؾفا 1391 اووووو

ـكا. بڊلاځا اآثبض دفا 1390 ٿلبيا ٿڊلڍا

ـ.أب٣ )اٻ٪(ا ٭1413ٿ٬يـا ٿغڀـا ا ٯپا ٳڄٸلڇ يؼ ٿ٬يـ.تهح٥ح االفتمبزات االب٥)ب(ا ٭1413ا ووووو ا ٯپا ٳڄٸلڇ يؼ ٿ٬يـيلا ايڄتايلا ٿٲ ڀت. بڊلاځا ااذالل٣ ؾط٤ زض تحم٥م٣: فض٥ت پ٣ زضا 1390 اٻ

ؾ٥ا ٭1425اهللا كڅطيـؽڀيڄيا ٿچچڍ .ٿـكيڂراٿ٤ڈ ٣ټي االٿيا ٯپا ڌا بلرڀتحط٤طا

Ian Carter, 2012, “Positive and Negative Liberty”, in: Stanford Encyclopedia of Philosophy.

Maccallum, G, C, 1967, “Negative and Positive Freedom” in: Philosophical Review, n. 76, p.

312-334.

Richard W Miller, 2001, “Moral Realism” in: Encyclopedia of ethics, Lawrenc C Beker.