ผลของใยอาหารจากแกนสับปะรดต...

การประชมสมมนาทางวชาการ มทร.ตะวนออก มรภ.กลมศรอยธยา และราชนครนทรวชาการและวจย วนท 14-16 พฤษภาคม 2557

22

ผลของใยอาหารจากแกนสบปะรดตอคณภาพของชฟฟอนเคก Effect of Pineapple Core Fiber on the Quality of Chiffon Cake

ประดษฐ คาหนองไผ Pradit Kamnongphai

สาขาวชาเทคโนโลยอตสาหกรรมเกษตร คณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร จ.ปทมธาน E-mail: [email protected] โทร. 087-0418976

บทคดยอ การทดลองนมวตถประสงคเพอหาปรมาณทเหมาะสมของใยอาหารจากแกนสบปะรดในชฟฟอนเคก โดยใชใยอาหารจากแกนสบปะรดทดแทน

แปงสาลในชฟฟอนเคกทรอยละ 0 5 10 15 และ 20 ตามลาดบ จากการทดลองพบวา เมอทดแทนใยอาหารมากยงขนมผลตอสมบตทางกายภาพคอทาใหคาความสวางและปรมาตรแตกตางกนเลกนอย คาสเหลองมแนวโนมเพมขน แตไมมผลตอคาสแดง ความสงและความหนาแนน ดานลกษณะเนอสมผส พบวาคาความแนนเนอและคาแรงทใชในการเคยวมแนวโนมเพมขน แตการเกาะตวกนและความเปนสปรงไมมความแตกตางกน คณภาพดานเคม พบวาปรมาณโปรตน ไขมนและความชนแตกตางกนเลกนอย ดานความชอบทางประสาทสมผสพบวาชฟฟอนเคกทมการทดแทนแปงสาลรอยละ 5 มความชอบในทกๆ ดานสงทสด ดงนนการทดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรดในชฟฟอนเคกทรอยละ 5 จงเปนระดบทเหมาะสม คาสาคญ: ชฟฟอนเคก ใยอาหาร สบปะรด

Abstract The objective of this research was to determine the appropriate proportion of pineapple core fiber as an ingredient

replacing wheat flour in chiffon cake. To get the better quality of chiffon cake, various ratios of pineapple core fiber were added with 0, 5, 10, 15 and 20 %, respectively. The results showed that the pineapple core fiber affected to the lightness (L*) and volume of chiffon cake. Adding pineapple core fiber had increased the yellowness (b*) but had not affect to the redness (a*), height and density. Texture profile analysis found that the firmness and chewiness tended to increase, but cohesiveness and springiness had no different. Chemical qualities showed that the protein, fat and moisture were slightly varied. The dietary fiber and ash were increased but pH was decreased. Additionally, results from the sensory analysis showed that the chiffon cake with 5% pineapple core fiber had the highest acceptable score. So, it was recommended that adding 5% of pineapple core fiber was the most appropriate proportion for replacing wheat flour in chiffon cake products. Keywords: Chiffon cake, fiber, pineapple

1. บทนา การบรโภคผลตภณฑขนมอบมากเกนไปอาจกอใหเกดปญหาสขภาพไดเนองจากผลตภณฑดงกลาวอดมไปดวยนาตาล แปงและไขมน ซงมสารอาหาร

ทใหพลงงานสง ดงนนการผลตผลตภณฑขนมอบเพอสขภาพจงมแนวโนมการผลตทสงขน การใชใยอาหารเปนอกแนวทางหนงในสตรการผลตของผลตภณฑขนมอบเพอสขภาพ มการศกษาการเพมปรมาณใยอาหารจากวตถดบหลายชนดในเคกและมฟฟน เชน ราขาวและเปลอกของธญพช เปลอกของพชตระกลถว ผลพลอยไดจากมนฝรง และผลพลอยไดจากแอปเปล มการทดลองการใชใยอาหารทมความบรสทธเพอเพมปรมาณใยอาหารในผลตภณฑใหมากขนแตใหมผลตอลกษณะทางประสาทสมผสนอยทสด ไดแก การศกษาใยอาหารจากผลไมและพชตระกลถว (Grigelmo-Miguel et al., 1999) การศกษาการใชเซลลโลสชนดตางๆ (Fondroy, et al., 1989) การศกษาผลกระทบของชนดของใยอาหาร (ราขาวสาลราขาวโอต ไมโคร-เซลลโลส) ทมขนาดตางๆ (50 80 250 µm) และปรมาณการทดแทนในระดบตางๆ (รอยละ 0 12 24 36) ตอลกษณะของเลเยอรเคก จากการทดลองพบวามความเปนไปไดทจะไดรบเคกทมคณภาพสงเมอมการเตมใยอาหารถงรอยละ 20 โดยเคกมลกษณะคลายกบตวอยางควบคมไดคะแนนทางประสาทสมผสสง แตการคดเลอกชนดใยอาหารและขนาดใยอาหารยงเปนสงทจาเปน (Go´mez, et al., 2010)

เนองจากสบปะรดเปนพชเศรษฐกจทสาคญของไทย สรางรายไดจากการสงออกมากกวา 20,000 ลานบาทตอป ไทยเปนผสงออกอนดบ 1 ในตลาดโลก โดยเฉพาะสบปะรดกระปอง และนาสบปะรด ทใชสบปะรดสดรอยละ 80 จากผลผลตทงหมดในประเทศ (1.5-2.0 ลานตนตอป) แตโซอปทานของสบปะรดของไทยยงขาดการสรางคณคาเพมใหกบสบปะรด โดยเฉพาะการนาสวนเหลอทงจากสบปะรดมาใชใหเกดประโยชนทางอตสาหกรรมยงมนอย หากมการสนบสนนใหมการสรางคณคาเพมใหกบผลตภณฑสบปะรดจะสงผลใหมลคาทางเศรษฐกจทเกดขนจากกจกรรมของหวงโซอปทานของสบปะรดไทยเพมมากขน เปนการสรางโอกาสทางการตลาดใหกบผทมสวนเกยวของทกภาคสวน จงมแนวคดทจะพฒนาผลตภณฑขนมอบทมการใสใยอาหารทผลตจากแกนสบปะรดเพอตอบสนองความตองการของผบรโภคทมความใสใจในสขภาพตอผลตภณฑขนมอบ โดยเลอกศกษาในชฟฟอนเคกเพอเปนแนวทางในการนาไปใชกบขนมอบชนดอนๆ ตอไป ตลอดจนเปนการเพมมลคาใหกบแกนสบปะรดซงเปนสวนเหลอทงจากโรงงานแปรรปสบปะรดไดอกทางหนงดวย โดยมวตถประสงคคอเพอศกษาคณภาพทางเคมและกายภาพของใยอาหารจากแกนสบปะรด หาปรมาณใยอาหารจากแกนสบปะรดทเหมาะสมทใชทดแทนแปงสาลในชฟฟอนเคก ศกษาคณภาพทางเคมและกายภาพและศกษาความชอบทางประสาทสมผสของผบรโภคตอชฟฟอนเคกทมการใชใยอาหารจากแกนสบปะรดทดแทนแปงสาล


23

2. วธการทดลอง การผลตและศกษาคณสมบตของใยอาหารทผลตจากแกนสบปะรดพนธศรราชา การผลตใยอาหารจากแกนสบปะรดพนธศรราชา

วธการผลตใยอาหารจากแกนสบปะรด โดยนาแกนสบปะรดพนธศรราชามาหนเปนชนสเหลยมจตรสขนาด 10 มลลเมตร จากนนนามาตมกบนาเดอดโดยใชอตราสวน 3:1 โดยปรมาตรตอนาหนก (นา : แกนสบปะรด) ตมกบนาเดอดอณหภมประมาณ 98 องศาเซลเซยส นาน 1 ชวโมง (จบเวลาเมอนาเดอด) เพอกาจดนาตาลระหวางทตมใหคนเปนระยะ นาไปลางนาและทาใหเยนและทาใหสะเดดนา จากนนนาไปอบแหงทอณหภม 65 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ชวโมง เมอแหงแลวนาไปบดละเอยดดวยเครองบด นาไปรอนผานตะแกรงรอนขนาด 212 ไมครอน เกบรกษาโดยการบรรจถงปดสนทเพอรอการนาไปประเมนคณภาพและนาไปใชตอไป การวเคราะหคณภาพใยอาหารจากแกนสบปะรดพนธศรราชา

ประเมนคณคาทางโภชนาการ ไดแก โปรตน ไขมน ความชน คารโบไฮเดรต ปรมาณเถา ใยอาหาร (AOAC, 2000) ความสามารถในการดดซบนา และความสามารถในการดดซบนามน โดยวธการของ Ang (1991) การเตรยมตวอยางชฟฟอนเคก

ทาการผลตชฟฟอนเคกทมการใชใยอาหารจากแกนสบปะรดทดแทนแปงสาลในปรมาณทแตกตางกน 5 ระดบ (สตรการผลตชฟฟอนเคกทง 5 สงทดลอง ดงตารางท 1) การผลตเคกจะมการวางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completely randomized design, CRD) จานวน 4 ซา ไดแก

สงทดลองท 1 ชฟฟอนเคกใชใยอาหารจากแกนสบปะรดทดแทนแปงสาลรอยละ 0 (สตรควบคม) สงทดลองท 2 ชฟฟอนเคกใชใยอาหารจากแกนสบปะรดทดแทนแปงสาลรอยละ 5 สงทดลองท 3 ชฟฟอนเคกใชใยอาหารจากแกนสบปะรดทดแทนแปงสาลรอยละ 10 สงทดลองท 4 ชฟฟอนเคกใชใยอาหารจากแกนสบปะรดทดแทนแปงสาลรอยละ 15 สงทดลองท 5 ชฟฟอนเคกใชใยอาหารจากแกนสบปะรดทดแทนแปงสาลรอยละ 20

ขนตอนการผลตชฟฟอนเคก 1) เตรยมสวนผสมท 1 โดยใหแชไขแดงไวในนามนพชจะปองกนการจบตวกนเปนกอนของไขแดง ผสมสวนผสมท 1 ใหเขากนในอางผสมดวย

ตะกรอมอ 2) เตรยมสวนผสมสวนท 2 โดยรอนรวมกนดวยตะแกรงรอนแปง จากนนเตมสวนผสมของแปงกบสวนผสมท 1 (ทผสมไวแลว) คนผสมใหเขา

กนแลวกรองดวยตะแกรงรอนแปงเพอใหไดสวนผสมทเนยนละเอยด พกสวนผสมไว 3) ใชหวตตะกรอตไขขาวดวยความเรวสงสดคอยๆ เตมนาตาลทรายขณะตผสม จนสวนผสมขนฟและขน 4) แบงไขขาวครงหนงลงในสวนผสมแปง คนตะลอมเบาๆ ใหเขากน คอยๆ เตมสวนผสมทเหลอ คนตอจนเขากนด 5) ตกใสพมพในปรมาณ 3/4 ของความสงพมพ (พมพไมตองทาไขมน) ทาการไลอากาศ 6) นาเขาอบในเตาอบท 180 องศาเซลเซยส จนเคกสก 7) นาเคกทสกแลวมาควาไวบนตะแกรงพรอมถาดอบ ประมาณ 20 นาท จากนนจงนาเคกออกจากพมพ

ตารางท 1 ปรมาณสวนผสมทใชในสตรการผลตชฟฟอนเคกทมการใชใยอาหารจากแกนสบปะรดทดแทนแปงสาลทง 5 สงทดลอง ปรมาณใยอาหารจากแกนสบปะรดททดแทนแปงสาล (รอยละ) สวนผสม (ปรมาณ)

0 5 10 15 20 1. ไขแดง (ฟอง) นามนราขาว (กรม) นา (กรม) เกลอ(ชอนชา) นาตาลทราย(กรม) กลนวานลลา(ชอนชา)

10 200 100 1 50 1/2

10 200 100 1 50 1/2

10 200 100 1 50 1/2

10 200 100 1 50 1/2

10 200 100 1 50 1/2

2. แปงเคก(กรม) ใยอาหารจากแกนสบปะรด(กรม) ผงฟ(ชอนชา)

200 0 1

190 10 1

180 20 1

170 30 1

160 40 1

3. ไขขาว(ฟอง) นาตาลทราย (กรม)

10 200

10 200

10 200

10 200

10 200

ทมา: ดดแปลงจาก ประดษฐ (2553)

การประเมนคณภาพเคกชฟฟอน การประเมนคณภาพสวนผสมเคกกอนอบหรอแบตเตอร (Batter)

1) ความหนาแนนของแบตเตอร (Batter density) ดดแปลงจากวธการของ Go´mez et al., (2007) 2) หาปรมาตรจาเพาะจากอตราสวนของนาหนกแบตเตอรในภาชนะมาตรฐานเดยวกนกบนา (ความหนาแนน 1g/cm3)


24

3) คาสของแบตเตอร ไดแก คาความสวาง (L*) คาสแดง (a*) และคาสเหลอง (b*) (Pomeranz and Meloan, 1994) 4) คาความเปนกรดดาง (pH) (AOAC, 2000)

การประเมนคณภาพเคก (หลงอบ) 1) ปรมาตรเคก (Cake volume) 2) ความสงของเคก (Cake height) 3) ความหนาแนนของเคก (Cake density) 4) คาส ไดแก คาความสวาง คาสแดง และคาสเหลอง (Pomeranz and Meloan, 1994) โดยวดสของผวเคก (Crust cake) และสของเนอเคก (Crumb cake) 5) การประเมนลกษณะเนอสมผสของเนอเคก (Texture Profile Analysis; TPA) โดยใชเครองวดลกษณะเนอสมผส (TA-TX Texture Analyzer) คาท

ประเมนไดแก คาความแนนเนอ (Firmness) คาแรงในการเคยว (Chewiness) การเกาะตวกน (Cohesiveness) ความเปนสปรง (Springiness) ดดแปลงจากวธของ Go´mez et al., (2007)

6) การประเมนคณคาทางโภชนาการ ไดแก โปรตน ไขมน ความชน ปรมาณเถา ใยอาหาร คาความเปนกรดดาง (AOAC., 2000) 7) การทดสอบความชอบทางประสาทสมผสของผบรโภคประเมนความชอบทางประสาทสมผสของผบรโภคตอผลตภณฑชฟฟอนเคก ไดแก ความชอบ

ดานลกษณะปรากฏ (Appearance) กลน เนอสมผส รสชาต รสชาตทตกคาง และความชอบโดยรวมโดยวางแผนการทดลองแบบสมในบลอกสมบรณ (Randomized complete block design; RCBD) แบบประเมนทางประสาทสมผสจะใชแบบเฮโดนกสเกลชนด 9 จด (Nine-Point Hedonic Scale) และใชผผบรโภคอยางนอย 60 คน (Stone and Sidel, 2004) การเตรยมตวอยางเคกทาไดโดยหนเคกเปนชนหนา ชนละ 2 เซนตเมตรสาหรบประเมนความชอบดานลกษณะปรากฏ กลน เนอสมผส รสชาต รสชาตทตกคางและความชอบโดยรวม (Go´mez et al., 2007)

3. ผลการทดลองและวจารณผล คณสมบตของใยอาหารทผลตไดจากแกนสบปะรด

ใยอาหารจากแกนสบปะรดทไดมลกษณะเปนผงละเอยด มสเทาขน มกลนสบปะรดเลกนอย ไมมรสชาต ผลการวเคราะหองคประกอบทางเคมพบวามปรมาณโปรตน ไขมน คารโบไฮเดรต ใยอาหาร เถา และความชน รอยละ 3.48 2.34 86.46 17.34 1.27 และ 6.45 ตามลาดบ และความสามารถในการอมนาและความสามารถในการอมนามนคอ 7.94 และ 1.93 กรมนามน/กรมตวอยาง ตามลาดบ เหตทใยสบปะรดยงมปรมาณใยอาหารทสกดไดปรมาณนอยคอรอยละ 17.34 เนองจากในการสกดนนใชเพยงการลางและการตมโดยใชนา ไมมการใชสารเคมใดๆ ในการสกด ซงเมอเปรยบเทยบกบวธการสกดทมการใชสารเคม เชน การสกดแกนสบปะรดทมการใชแอลกอฮอลรอยละ 95 ไดใยอาหารรอยละ 99.8 การสกดกากสบปะรดทเหลอจากโรงงานทานาสบปะรดทมการแชในสารอะซโตนรอยละ 80 ไดใยอาหารรอยละ 32.02 ดงนนปรมาณใยอาหารทสกดไดจงนอย และยงมปรมาณโปรตน ไขมน คารโบไฮเดรต และเถาเหลออย สมบตทางเคมและกายภาพของแบตเตอรของชฟฟอนเคกททดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรด

ผลการประเมนสมบตทางเคมและกายภาพของแบตเตอรแสดงผลดงตารางท 2 จากการทดลองพบวาเมอมการใชใยอาหารจะทาใหคาความสวางลดลง คาสแดงและคาสเหลองจะเพมขน (P < 0.05) ทงนเพราะใยอาหารมสเทาขนเมอใสลงไปในแบตเตอรจะทาใหสของแบตเตอรมความเขมขน คาความสวางจงลดลง คาสแดงและสเหลองเพมขน คาความหนาแนน พบวาการเพมใยอาหารจากแกนสบปะรดทาใหคาความหนาแนนเปลยนแปลงเพยงเลกนอยจากสตรควบคม (P<0.05) ซงสงผลทาใหคาปรมาตรจาเพาะของแบตเตอรชฟฟอนเคกไมมความแตกตางทางสถต (P>0.05) สวนคาความเปนกรด – ดางมแนวโนมลดลง (P < 0.05) ทงนเพราะใยอาหารจากแกนสบปะรดยงมความเปนกรด เมอนามาใสชฟฟอนเคกเพมมากขนจงทาใหคาความเปนกรด-ดางมแนวโนมลดลง คณภาพทางกายภาพของชฟฟอนเคกททดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรด

ผลการวเคราะหสมบตทางกายภาพชฟฟอนเคกแสดงดงตารางท 3 คาความสวางของชฟฟอนเคกททดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรดจะทาใหคาความสวางลดลง (P < 0.05) ทงนเพราะเสนใยจากแกนสบปะรดมสเทาขนเมอใสลงไปในแบตเตอรจะทาใหสของแบตเตอรมความเขมขน จงทาใหมคาความสวางลดลง และมผลทาใหสเหลองมแนวโนมเพมขน (P < 0.05) และไมมผลตอคาสแดง (P > 0.05) สวนคาปรมาตรของชฟฟอนเคก พบวาเมอมการทดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรดทาใหมแนวโนมลดลงเลกนอย (P<0.05) ซงมผลทาใหคาความสงและคาความหนาแนนของชฟฟอนเคกไมมความแตกตางกนทางสถต ( P > 0.05 ) ตารางท 2 ผลของใยอาหารจากแกนสบปะรดตอสมบตทางเคมและกายภาพของแบตเตอรชฟฟอนเคก

คาส ปรมาณใยอาหารจากแกนสบปะรด ททดแทนแปงสาล (รอยละ) ความสวาง* สแดง* สเหลอง*

ความหนาแนน*(g/cm³)

ปรมาตรจาเพาะns

ความเปน กรด - ดาง*

0 70.30 a 8.13 b 31.88 b 0.51 a 0.42 7.44 a 5 67.25 b 9.13 a 33.95 a 0.48 b 0.43 7.41 a 10 65.33 c 9.80 a 34.23 a 0.47 b 0.43 7.42 a 15 65.85 c 9.85 a 35.45 a 0.53 a 0.41 7.02b 20 67.00 b 9.93 a 35.45 a 0.53 a 0.42 7.00b

CV. (รอยละ) 1.62 5.83 2.96 6.29 7.47 1.15 หมายเหต ns = ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ( P > 0.05 ) * = ตวอกษรทแตกตางกนในแนวตงมความแตกตางกนทางสถต ( P < 0.05 )


25

ตารางท 3 ผลของการทดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรดตอสมบตทางกายภาพชฟฟอนเคก คาส ปรมาณใยอาหารจากแกนสบปะรด

ททดแทนแปงสาล (รอยละ) ความสวาง* สแดงns สเหลอง* ปรมาตร*

(ml) ความสง ns

(cm) ความหนาแนน ns

(g/cm³) 0 76.03 a 4.98 30.15 c 456.25 b 5.07 0.38 5 75.63 a 4.28 30.38 c 481.25 a 5.18 0.36 10 73.33 c 4.35 33.55 b 456.25 b 5.10 0.38 15 73.63 c 4.68 36.48 a 450 b 5.11 0.39 20 75.20 b 5.13 36.58 a 450 b 5.16 0.40


คณภาพทางลกษณะเนอสมผสของชฟฟอนเคกททดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรด ผลการวเคราะหตอคณภาพทางลกษณะเนอสมผสของชฟฟอนเคกแสดงดงตารางท 4 พบวาเมอเพมใยอาหารจากแกนสบปะรดมากขนทาใหคา

ความแนนเนอและคาแรงทใชในการเคยวมแนวโนมเพมขน (P ≤ 0.05) โดยมคาความแนนเนออยในชวง 538.19 - 771.13 g และคาแรงทใชในการเคยวอยในชวง 435.92 - 527.11 g•m คาการเกาะตวกนและความเปนสปรงของชฟฟอนเคกไมมความแตกตางทางสถต (P > 0.05) โดยมคาอยในชวง 0.76 - 0.81 และ 0.92 - 0.94 ตามลาดบ คณคาทางโภชนาการของชฟฟอนเคกททดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรด

คณคาทางโภชนาการของชฟฟอนเคกแสดงผลดงตารางท 5 พบวา ปรมาณโปรตนของของชฟฟอนเคกททดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรดรอยละ 0 5 10 15 และ 20 มโปรตนและไขมน แตกตางกนทางสถตเลกนอย (P < 0.05) โดยโปรตนมคาอยในชวงรอยละ 7.21-7.39 ไขมนมคาอยในชวงรอยละ 20.14-22.3 ปรมาณคารโบไฮเดรตไมมความแตกตางทางสถต (P > 0.05) โดยมคาอยในชวงรอยละ 34.14-36.78 ใยอาหารและปรมาณเถา พบวาเมอใชใยอาหารจากแกนสบปะรดเพมมากขนทาใหปรมาณใยอาหารและเถามแนวโนมเพมขนเลกนอย (P < 0.05) ทงนเพราะใยสบปะรดจะมใยอาหารและปรมาณเถาอยสงกวาในแปงสาล เมอนามาใสในชฟฟอนเคกทดแทนแปงสาลจงทาใหมใยอาหารและเถาเพมขน ความชนพบวาชฟฟอนเคกทง 5 สงทดลองมความชนแตกตางกนเลกนอย (P < 0.05) โดยมคาอยในชวงรอยละ 33 - 34.63 คาความเปนกรด-ดาง พบวาการเพมใยอาหารจากแกนสบปะรดมากขนมผลทาใหคาความเปนกรด-ดางมแนวโนมลดลง (P < 0.05) เพราะใยอาหารจากแกนสบปะรดมความเปนกรดมากกวาแปงสาล เมอนามาใสชฟฟอนเคกจะทาใหมคาความเปนกรดเพมมากขน ตารางท 4 ผลของการทดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรดตอสมบตดานเนอสมผสของชฟฟอนเคก

คณภาพทางลกษณะเนอสมผส ปรมาณใยอาหารจากแกนสบปะรดททดแทนแปงสาล (รอยละ) ความแนนเนอ*(g) แรงในการเคยว*(g•m) การเกาะตวกน ns ความเปนสปรง ns

0 538.19 d 435.92c 0.81 0.94 5 561.92 d 437.53c 0.81 0.95 10 642.00 c 453.61c 0.78 0.92 15 707.13.b 499.07 b 0.77 0.92 20 771.13a 527.11a 0.76 0.93

CV. (รอยละ) 8.71 6.80 5.69 3.40 หมายเหต ns = ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ( P > 0.05 ) * = ตวอกษรทแตกตางกนในแนวตงมความแตกตางกนทางสถต ( P < 0.05 )

ตารางท 5 คณคาทางโภชนาการและคาความเปนกรด-ดางของชฟฟอนเคกทมการใชใยอาหารจากแกนสบปะรด คณคาทางโภชนาการ

ปรมาณใยอาหารจากแกนสบปะรด ททดแทนแปงสาล (รอยละ) โปรตน*

(รอยละ) ไขมน*

(รอยละ) คารโบไฮเดรตns

(รอยละ) ใยอาหาร* (รอยละ)

เถา* (รอยละ)

ความชน* (รอยละ)

ความเปนกรด-ดาง*

0 7.29 b 20.14 c 36.78 0.91 d 1.09 d 33.79 b 7.69 a 5 7.38 a 21.13 b 34.45 1.29 c 1.12 c 34.63 a 7.51 b 10 7.34 b 21.78 b 34.14 1.30 c 1.13 c 34.31 a 7.43 b 15 7.21 b 22.3 a 34.86 1.43 b 1.20 b 33.00 c 6.95 c 20 7.39 a 21.66 b 35.17 1.83 a 1.23 a 32.72 c 6.84 c

CV. (รอยละ) 1.43 2.59 3.80 4.06 2.74 1.54 1.30 หมายเหต ns = ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ( P > 0.05 ) * = ตวอกษรทแตกตางกนในแนวตงมความแตกตางกนทางสถต ( P < 0.05 )

ความชอบทางประสาทสมผสของชฟฟอนเคกททดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรด คะแนนความชอบทางประสาทสมผส แสดงในตารางท 6 พบวาความชอบทางดานลกษณะปรากฏมความแตกตางทางสถตเลกนอย (P < 0.05)

โดยมความชอบอยในชวง 6.72 - 7.27 คะแนน และชฟฟอนเคกททดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรดรอยละ 5 มคะแนนความชอบมาก


26

ทสด คอ 7.27 คะแนน ความชอบทางดานกลนและรสชาตตกคาง ไมมความแตกตางทางสถต (P > 0.05) โดยคะแนนความชอบดานกลนอยในชวง 6.73-6.97 คะแนน สวนความชอบดานรสชาตตกคางอยในชวง 6.62-6.88 คะแนน ความชอบทางดานเนอสมผสของชฟฟอนเคกมความแตกตางทางสถตเลกนอย (P < 0.05) คะแนนอยในชวง 6.87-7.38คะแนน โดยชฟฟอนเคกททดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรดรอยละ 5 และ 10 มคะแนนความชอบดานเนอสมผสมากทสดคอ 7.23 และ 6.88 คะแนน ตามลาดบ ความชอบทางดานรสชาตมความแตกตางทางสถตเลกนอย (P < 0.05) คะแนนอยในชวง 6.93-7.38 คะแนน โดยชฟฟอนเคกททดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรดรอยละ 5 มความชอบดานรสชาตมากทสดคอ 7.38 คะแนน และความชอบโดยรวมมความแตกตางทางสถตเลกนอย (P < 0.05) ความชอบอยในชวง 6.81-7.38 คะแนน ชฟฟอนเคกททดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรดรอยละ 5 มคะแนนความชอบสงสดคอ 7.38 คะแนน ตารางท 6 ความชอบทางประสาทสมผสตอชฟฟอนเคกททดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรด

คะแนนความชอบทางประสาทสมผส ปรมาณใยอาหารจากแกนสบปะรดททดแทนแปงสาล (รอยละ) ลกษณะปรากฏ* กลนns เนอสมผส* รสชาต* รสชาตตกคางns ความชอบโดยรวม*

0 6.95 b 6.88 7.05 b 7.23 b 6.82 7.23 b 5 7.27 a 6.88 7.23 a 7.38 a 6.88 7.38 a 10 6.72 b 6.73 7.38 a 6.97 b 6.62 6.81 c 15 6.87 b 6.97 6.97 c 6.93 b 6.75 6.98 c 20 6.77 b 6.87 6.87 c 7.10 b 6.68 7.01 c


4. สรปผล สมบตทางเคมของใยอาหารจากแกนสบปะรดทสกดได พบวามโปรตน ไขมน ใยอาหาร เถา และความชนรอยละ 1.43 2.59 4.06 2.74

และ 1.54 ตามลาดบ เมอนาใยอาหารดงกลาวมาทดแทนแปงสาลในชฟฟอนเคกทรอยละ 0 5 10 15 และ 20 พบวาเมอทดแทนใยอาหารมากยงขนมผลตอคณภาพของชฟฟอนเคกดานตางๆ ดงน คณภาพทางกายภาพ พบวาทาใหคาความสวางและปรมาตรแตกตางกนเลกนอย คาสเหลองมแนวโนมเพมขน แตไมมผลตอคาสแดง ความสงและความหนาแนน คณภาพทางลกษณะเนอสมผส พบวาคาความแนนเนอและคาแรงทใชในการเคยวมแนวโนมเพมขน สวนการเกาะตวกนและความเปนสปรงไมมความแตกตางกน คณคาทางโภชนาการ พบวาปรมาณโปรตน ไขมนและความชนแตกตางกนเลกนอย แตปรมาณใยอาหารและเถามแนวโนมเพมขนเลกนอย สวนคาความเปนกรด-ดางมแนวโนมลดลง ความชอบทางประสาทสมผส พบวาไมมผลตอความชอบดานกลนและรสชาตตกคาง แตมผลเลกนอยตอความชอบดานลกษณะปรากฏ เนอสมผส รสชาต และความชอบโดยรวม อยางไรกตามชฟฟอนเคกทมการทดแทนแปงสาลรอยละ 5 มความชอบในทกดานสงทสด ดงนนการทดแทนแปงสาลดวยใยอาหารจากแกนสบปะรดในชฟฟอนเคกทรอยละ 5 จงเปนระดบทมความเหมาะสม

5. เอกสารอางอง นรมล อตมอาง และ ธรวฒน เทพใจกาศ. 2544. การสกดเสนใยจากกากสบปะรดและการใชประโยชน. การประชมทางวชาการของ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 39 สาขาประมง สาขาอตสาหกรรมเกษตร 5-7 กมภาพนธ 2544. กรงเทพฯ. หนา 395-401. ประดษฐ คาหนองไผ. 2553. บทปฏบตการรายวชาเทคโนโลยผลตภณฑเบเกอร. สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลยการอาหาร

คณะเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร : ปทมธาน. Ang, J.F. 1991. Water retention capacity and viscosity effect of powdered cellulose. Journal of Food Science. (56): 1674–1682. AOAC. 2000. Official Methods of the Association of Official Analytical Chemists. 17thed. Washington D.C.:

Association Official Analytical Chemists. Fondroy, E. B., White, P. J. and Prusa, K. J. 1989. Physical and sensory evaluation of lean white cakes containing substituted

fluffy cellulose. Cereal Chemistry. (66): 402–404. Go´ mez, M., Moraleja, A., Oliete, B. and Caballero, P. 2010. Effect of fiber size on the quality of fiber-enriched layer cakes.

LWT–Food Science and Technology. (43): 33–38. Go´ mez, M., Ronda, F., Caballero, P., Blanco, C. and Rosell, C. M. 2007. Functionality ofdifferent hydrocolloids on the quality

and shelf-life of yellow layer cakes. Food Hydrocolloids. (21): 167–173. Grigelmo-Miguel, N., Carreras-Boladeras, E. and Martin-Belloso, O. 1999. Developmentof high-fruit-dietary fiber muffins.

European Food Research and Technology. (210): 123–128. Pomeranz, Y. and Meloan, C.E. 1994. Food Analysis: Theory and Practice. 3rd ed. New York: Chapman and Hall. Stone, H. and Sidel, J.L. 2004. Sensory Evaluation Practices.3rd ed. Amsterdam: Elsevier academic.


27

การศกษาอายการวางจาหนายของขาวหงสกเรว Study on Shelf Life of Quick Cooking Rice

ใจทพย วานชชง1 ผดงศกด วานชชง1 นฤมล บญกระจาง1 และ เพยงขวญ วานชชง2 Jaitip Wanitchang1, Padungsak Wanitchang1, Narumon Boonkrajang1 and Piangkhwan Wanitchang2

1สาขาวศวกรรมเกษตรและเทคโนโลย คณะเกษตรศาสตรและทรพยากรธรรมชาต 2สาขาวทย-คณต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตบางพระ จ.ชลบร

E-mail: [email protected] โทร. 038-358137 ext 1426

บทคดยอ การศกษาอายการวางจาหนายของขาวขาว และขาวสมนไพรขมนชนหงสกเรว ทงขาวขาวและขาวกลอง ในบรรจภณฑ 4 แบบ มวตถประสงค เพอ

ศกษาคณคาทางโภชนาการของขาวหงสกเรว และศกษาการเปลยนแปลงคาความชน คาปรมาณนาอสระ และคาปรมาณกรดไขมนอสระของขาวหงสกเรว ทบรรจในถงโพลโพรพลน (PP) ถง K-nylon (K-NY) ถงโพลเอทธลนแบบซบ (PE) และถง Nylon (NY) โดยใชขาวหอมพนธปทมธาน 1 เปนตวอยาง จากการวจยพบวา ขาวขาวและขาวสมนไพรขมนชนทงขาวขาวและขาวกลองมคณคาทางโภชนาการไมแตกตางจากขาวปกต โดยขาวหงสกเรวทบรรจในถงพลาสตก 4 แบบ และเกบทอณหภมหองนาน 6 เดอนมการเปลยนแปลงคาความชน คาปรมาณนาอสระ และคาปรมาณกรดไขมนอสระเลกนอย และไมแตกตางกนทางสถต (p>0.05) ดงนน ถงโพลโพรพลน (PP) จงมความเหมาะสมทสดเนองจากมตนทนทตาทสด โดยมอายการวางจาหนายไมนอยกวา 6 เดอน คาสาคญ: อายการวางจาหนาย ขาวหงสกเรว ขาวกลอง ขาวสมนไพร

Abstract The objectives of this research were to investigate the nutrition values of quick cooking rice and herb rice both milled and brown rice. The change of moisture content, water activity and free fatty acid value during 6 months storage in 4 type of packages as polypropylene (PP), k-nylon (K-NY), polyethylene (PE) and nylon (NY). The Pathumtanee 1 rice variety was used as sample. The study revealed that the nutrition values of both milled and herb quick cooking rice from milled and brown rice were not different from the ordinary rice. During six months storage in different packages the moisture content, water activity and free fatty acid value were slightly change and were not significantly difference (p>0.05). So the suitable packaging for quick cooking rice was polypropylene bag because of the lowest price with the shelf life of six months. Keywords: Shelf life, Quick cooking rice, Brown rice, Herb rice

1. บทนา อายการวางจาหนายของผลตภณฑอาหาร มความสาคญตอการพฒนาผลตภณฑอาหาร เนองจากเกยวของกบความปลอดภยของผบรโภค และ

ปจจยทมผลตออายการวางจาหนายของผลตภณฑอาหาร คอ ภาชนะบรรจ หรอบรรจภณฑ ซงจะทาหนาทคมครองและปองกนใหอาหารปลอดภย มราคาพอสมควร และสามารถใชงานไดสะดวก บรรจภณฑแตละชนดจะมคณสมบตในการคมครองผลตภณฑแตกตางกน โดยเฉพาะอยางยงสมบตการยอมใหกาซและไอนาผาน ซงจะมผลใหผลตภณฑเปลยนแปลงคณภาพ ความตองการอาหารทมความสะดวก รวดเรว หรอพรอมบรโภคเปนกระแสความนยมในปจจบน จงมการพฒนาผลตภณฑขาวและขาวสมนไพรขมนหงสกเรวทงขาวขาวและขาวกลอง จากขาวหอมพนธปทมธาน1 โดยทขมนชนเปนสมนไพรทมประโยชนตางๆ มากมาย นอกจากแกทองอดทองเฟอแลว ยงมผลดตอรางกาย โดยเฉพาะเปน antioxidant (ชฎา, 2557) ขาวหงสกเรวนสามารถหงใหสกไดโดยการตมในนาเดอดนาน 7-10 นาท โดยใชอปกรณงายๆเหมาะสาหรบการเดนปาทองเทยว คอใชกอนแอลกอฮอลเปนเชอเพลง ซงมความสะดวกในการหงตมและพกพางาย ดงนน จงควรมการศกษาการเปลยนแปลงสมบตของขาวหงสกเรวในบรรจภณฑตางๆ เพอใหไดบรรจภณฑทเหมาะสมตอไป 2. วธการทดลอง

เตรยมตวอยางขาวสมนไพรขมนหงสกเรวจากขาวหอมปทมธาน 1 ทงขาวขาวและขาวกลอง ตามวธของใจทพย (2556) เพอศกษาอายการวางจาหนายโดยเลอกใชถงพลาสตก 4 ชนด คอ ถงโพลโพรพลน (PP) ถง K-nylon ถงโพลเอทธลนแบบซบ (PE) และถง Nylon โดยมการตรวจวเคราะหคาความชน (Moisture content) คาปรมาณนาอสระ และคาปรมาณกรดไขมนอสระของขาวหงสกเรวทก 1 เดอน เปนเวลา 6 เดอน การทดลองมขนตอน ดงน

1. ตรวจวเคราะหฉลากโภชนาการของขาวสมนไพรขมนหงสกเรวทงขาวขาวและขาวกลองทบรษท หองปฏบตการกลาง (ประเทศไทย) จากด สาขาฉะเชงเทรา

2. บรรจขาวขาว ขาวขาวสมนไพรขมน ขาวกลอง และขาวกลองสมนไพรขมนหงสกเรว จานวน 70 กรมในถงทง 4 ชนดๆ ละ 20 ถง สาหรบ การสมตวอยางเพอตรวจวดการเปลยนแปลง

3. ตรวจวดคาความชนของตวอยาง โดยใชวธมาตรฐาน Oven method โดยชงตวอยางทบดแลว 2 กรม นาเขาตอบ (Hot air oven) อณหภม 105 องศาเซลเซยส นาน 24 ชวโมง

4. การตรวจวดคาปรมาณนาอสระ ใชเครอง LabMaster Novasina, Switzerland 5. การตรวจวดปรมาณกรดไขมนอสระในตวอยางขาวโดยวธการไตเตรทดวยสารละลายโปรแตสเซยม ไฮดรอกไซด ประยกตวธการจาก AOAC

Method No. 923.03, (1995)


28

3. ผลการทดลองและวจารณผล ขาวหงสกเรวทงขาวขาว ขาวขาวสมนไพร ขาวกลอง และขาวกลองสมนไพรมคณคาทางโภชนาการตอ 100 กรม (ตารางท 1) ใหพลงงาน

358.86-370.94 กโลแคลอร และมปรมาณโปรตน ระหวาง6.51-8.45 กรม เชนเดยวกบปรมาณคารโบไฮเดรท มคาระหวาง 77.38-82.08 กรม โดยขาวสมนไพรหงสกเรวทงขาวขาวและขาวกลองมปรมาณโปรตนและปรมาณคารโบไฮเดรท มากกวาขาวธรรมดา นอกจากนยงพบวาขาวกลองสมนไพรหงสกเรวมปรมาณใยอาหารมากทสด ถง 5.65 กรม ขาวกลองและขาวกลองสมนไพรมวตามนบ 1 เทากบ 0.17 และ 0.16 มลลกรม สวนขาวขาวตรวจไมพบวตามนบ 1 ในสวนของเกลอแร ตรวจพบ โซเดยม แคลเซยม และเหลกในขาวขาว ขาวขาวสมนไพร ขาวกลอง และขาวกลองสมนไพร มโซเดยมเทากบ 6.49 6.08 7.36 และ 7.18 มลลกรม ตามลาดบ มแคลเซยม 8.46 8.77 24.7 และ 19.07 มลลกรม ตามลาดบ นอกจากนยงมธาตเหลก 0.24 0.26 1.04 และ 0.91 มลลกรม ตามลาดบ โดยมคณคาทางโภชนาการไมแตกตางจากขาวปกต

ตารางท 1 คณคาทางโภชนาการของขาวหงสกเรว ปรมาณสารอาหารตอขาวดบ 100 กรม สารอาหาร

ขาวขาวปทมธาน 1 ขาวขาวสมนไพรปทมธาน 1 ขาวกลองปทมธาน1 ขาวกลองสมนไพรปทมธาน1 พลงงาน (กโลแคลอร) 358.86 362.53 370.63 370.94 โปรตน (กรม) 6.51 6.82 7.74 8.45 ไขมน (กรม) 0.82 0.77 3.35 2.94 คารโบไฮเดรต (กรม) 81.36 82.08 77.38 77.67 ใยอาหาร (กรม) 1.74 1.62 4.5 5.65 วตามนบ 1 (มก.) 0.17 0.16 โซเดยม (มก.) 6.49 6.08 7.36 7.18 แคลเซยม (มก.) 8.46 8.77 24.7 19.07 เหลก (มก.) 0.24 0.26 1.04 0.91

จากตารางท 2 คาความชนของขาวหงสกเรวทศกษา พบวามคาเพมขนเลกนอยทกเดอนจนเดอนท6 ในบรรจภณฑทง 4 แบบและมคาไมแตกตางกนทางสถต (p>0.05) โดยเรมตนมคาความชน 7.29-11.17% และเมอเกบในถงทง 4 แบบ นาน 6 เดอน คาความชนเพมขนเปน 110..-14.75% โดยขาวกลองมการเปลยนแปลงคาความชนมากทสด

ตารางท 2 คาความชนของขาวหงสกเรวในบรรจภณฑ 4 แบบ Sample Storage Time (mo) PP K-NY PE NY

ขาวขาว 0 7.96a 7.29a 8.27a 8.85a 1 10.50ab 11.00ab 10.25a 11.50b 2 11.25a 10.50a 11.50a 10.50a 3 10.00a 10.50ab 11.00ab 11.50b 4 10.75a 10.88a 11.38a 11.63a 5 11.50a 11.25a 11.75a 11.75a 6 11.75a 12.25a 12.00a 12.25a ขาวขาวสมนไพร 0 9.93a 9.82a 9.40a 9.80a 1 11.75c 11.00b 9.50a 9.75a 2 10.75a 10.25a 11.75b 9.75a 3 11.50a 11.75a 10.75a 11.00a 4 10.75a 11.13a 10.75a 10.88a 5 12.50d 11.50b 11.00a 12.00c 6 13.25c 12.00ab 11.75a 12.50b ขาวกลอง 0 11.17b 10.10a 10.89b 10.89b 1 12.50a 11.75a 12.50a 12.25a 2 11.00a 11.00a 12.25b 12.50b 3 12.00a 12.75a 12.25a 12.75a 4 12.00a 12.63a 12.25a 12.50a 5 13.50ab 13.00a 13.00a 13.75b 6 14.00a 14.00a 14.00a 14.75b


29

ตารางท 2 (ตอ) Sample Storage Time (mo) PP K-NY PE NY

ขาวกลองสมนไพร 0 8.25a 8.00a 9.00a 9.25a 1 11.50a 11.25a 12.50b 12.25b 2 12.50a 11.50a 11.75a 12.25a 3 10.50a 11.50a 11.75a 11.25a 4 11.00a 11.63a 11.88a 11.63a 5 10.75a 11.75a 12.00a 12.00a 6 11.00a 12.25a 12.50a 12.50a หมายเหต: ตวอกษรทตางกนในแนวนอนแสดงถงความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนต (P<0.05)

จากตารางท 3 การเปลยนแปลงคาปรมาณนาอสระของขาวหงสกเรว ซงคาปรมาณนาอสระ คอนาในอาหารทจลนทรยสามารถนาไปใชเพอ การเจรญเตบโต โดยมผลกระทบกบปฏกรยาทางเคมและปฏกรยาของเอนไซม จลนทรยทกตวมคาปรมาณนาอสระ ในการเจรญเตบโตของมน ตามกฎหมายถาอาหารมคาปรมาณนาอสระ 0.85 หรอตากวา จดอยในประเภทไมมอนตราย เพราะไมมนาอสระมากพอไปทาใหจลนทรยทกอโรคเจรญเตบโตได โดย คา 0.85 ไดมาจากคาปรมาณนาอสระตาทสดทแบคทเรย S.aureus ตองการใชสาหรบผลตสารพษ โดยอาหารทมความชนตาควรมคาปรมาณนาอสระตากวา 0.60 จะเปนระดบทปลอดภย (นธยา, 2545) จากการทดลองพบวาขาวหงสกเรวทผลตและบรรจในบรรจภณฑ 4 แบบ เปนเวลา 6 เดอนเรมตนมคาปรมาณนาอสระ 0.369-0.598 และเมอเกบนาน 6 เดอน คาปรมาณนาอสระเพมขนเปน 0.530-0.625 โดยคาปรมาณนาอสระของขาวหงสกเรว ในบรรจภณฑทง 4 แบบมคาไมแตกตางกนทางสถต (p>0.05)

ตารางท 3 คาปรมาณนาอสระของขาวหงสกเรว ในบรรจภณฑ 4 แบบ Time (mo) PP K-NY PE NY ขาวขาว 0 0.377a 0.387b 0.369a 0.384b 1 0.532b 0.556d 0.537c 0.511a 2 0.543a 0.557a 0.540a 0.541a 3 0.465a 0.554b 0.561b 0.523a 4 0.519a 0.573c 0.583d 0.547b 5 0.568b 0.573bc 0.583c 0.538a 6 0.612d 0.579b 0.594c 0.562a ขาวขาวสมนไพร 0 0.455b 0.445b 0.422a 0.451b 1 0.489b 0.487b 0.452a 0.459a 2 0.490a 0.514a 0.489b 0.492a 3 0.492a 0.525c 0.504c 0.492b 4 0.488a 0.556c 0.547c 0.525b 5 0.492a 0.555c 0.555c 0.500b 6 0.555b 0.585d 0.571c 0.530a ขาวกลอง 0 0.557a 0.595b 0.598b 0.563a 1 0.638b 0.634b 0.636b 0.610a 2 0.618c 0.610b 0.598a 0.609b 3 0.644a 0.614a 0.619a 0.600a 4 0.633b 0.610ab 0.633b 0.599a 5 0.626b 0.617ab 0.624b 0.603a 6 0.625a 0.610ab 0.624b 0.600a ขาวกลองสมนไพร 0 0.559d 0.555c 0.549b 0.544a 1 0.561a 0.578b 0.611c 0.583b 2 0.572a 0.593c 0.578b 0.605d 3 0.576a 0.598c 0.602c 0.586b 4 0.595a 0.616b 0.609b 0.590a 5 0.599a 0.625b 0.626b 0.591a 6 0.616c 0.608b 0.622c 0.584a หมายเหต: ตวอกษรทตางกนในแนวนอนแสดงถงความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนต (P<0.05)

จากตารางท 4 เมอตรวจวดปรมาณกรดไขมนอสระ (FFA%) โดยการไตรเตรทดวยสารละลาย โปแตสเซยมไฮดรอกไซด พบวา ขาวสมนไพรหง

สกเรวทงขาวขาวและขาวกลองม คา FFA นอยกวาขาวธรรมดาโดยเรมตนมคา FFA ประมาณ 0.007-0.198 เมอเกบนาน 6 เดอน คาFFA เพมขนเปน 0.024-0.415 โดยคา FFA ของขาวหงสกเรว ในบรรจภณฑทง 4 แบบมคาไมแตกตางกนทางสถต (p>0.05)


30

ตารางท 4 คาปรมาณกรดไขมนอสระ (Free fatty acid %) ของขาวหงสกเรว Storage time (mo) PP K-NY PE NY ขาวขาว 0 0.019a 0.019a 0.019a 0.019a 1 0.039a 0.040a 0.039a 0.040a 2 0.056a 0.055a 0.064a 0.063a 3 0.055b 0.047a 0.048a 0.054b 4 0.051ab 0.044a 0.036a 0.060b 5 0.080b 0.060a 0.064a 0.064a 6 0.080a 0.072a 0.068a 0.080a ขาวขาวสมนไพร 0 0.007a 0.008a 0.010a 0.008a 1 0.014a 0.020b 0.016ab 0.020b 2 0.022a 0.024a 0.024a 0.023a 3 0.020a 0.020a 0.024a 0.024a 4 0.024a 0.016a 0.020a 0.020a 5 0.029a 0.028a 0.028a 0.024a 6 0.024a 0.032a 0.028a 0.032a ขาวกลอง 0 0.198b 0.196a 0.198b 0.198b 1 0.242a 0.240a 0.230a 0.225a 2 0.269c 0.253bc 0.241ab 0.234a 3 0.336b 0.263a 0.253a 0.254a 4 0.268a 0.262a 0.261a 0.266a 5 0.328c 0.270a 0.281ab 0.289b 6 0.414b 0.365a 0.357a 0.415b ขาวกลองสมนไพร 0 0.115a 0.115a 0.116a 0.117a 1 0.171a 0.171a 0.169a 0.189b 2 0.213b 0.195ab 0.184a 0.201ab 3 0.209c 0.187ab 0.196bc 0.175a 4 0.186b 0.183b 0.148a 0.171ab 5 0.195a 0.204a 0.208a 0.196a 6 0.285a 0.277a 0.322b 0.266a หมายเหต: ตวอกษรทตางกนในแนวนอนแสดงถงความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนต (P<0.05)

เมอวเคราะหคาทางสถตของขาวหงสกเรวทง 4 ชนด ในถงพลาสตก 4 แบบ เกบนาน 6 เดอน พบวา คาเฉลยของคาปรมาณนาอสระ คาความชน และ ปรมาณไขมนอสระของขาวหงสกเรวในถงทง 4 แบบมคาไมแตกตางกนทางสถต (p>0.05) ดงนน ถง PP จงมความเหมาะสมทสดเนองจากมตนทน ทตาทสด โดยมอายการวางจาหนายไมนอยกวา 6 เดอน

4. สรปผล ขาวขาวและขาวสมนไพรขมนชนหงสกเรวทงขาวขาวและขาวกลองมคณคาทางโภชนาการไมแตกตางจากขาวปกต และเมอบรรจในถงพลาสตก

4 แบบ ขนาดบรรจ 70 กรม เปนเวลา 6 เดอนพบวา ขาวหงสกเรวทง 4 ชนด ในถง 4 แบบ มการเปลยนแปลงคาความชน คาปรมาณนาอสระ และคาปรมาณกรดไขมนอสระเลกนอย โดยมคาไมแตกตางกนทางสถต (p>0.05) ดงนน ถง PP จงมความเหมาะสมทสดเนองจากมตนทนทตาทสด โดยมอายการวางจาหนายไมนอยกวา 6 เดอน

5. เอกสารอางอง ใจทพย วานชชง ผดงศกด วานชชง นฤมล บญกระจาง และ เพยงขวญ วานชชง. 2556. นวตกรรมเพอการทองเทยว:

ขาวหงสกเรว. เอกสารประกอบการประชมวชาการมหาวทยาลยเทคโนโลยรามงคล ครงท 5 วนท 15-16 กรกฎาคม 2556 ณ ศนยประชมบางกอกคอนเวนชนเซนตเตอร เซนทรลเวลด ปทมวน กรงเทพ.

ชฎา พศาลพงศ. 2557. เรองนารของขมนชน (ตอนท 2). [online] เขาถงจาก http://www.gpo.or.th/rdi/html/turmeric_2.html (สบคนวนท 7 มนาคม 2557) นธยา รตนาปนนท. 2545. เคมอาหาร. โอ.เอส.พรงตงเฮาส, กรงเทพ.

การประชมสมมนาทางวชาการ มทร.ตะวนออก มรภ.กลมศรอยธยา และ มร.ราชนครนทรวชาการและวจย วนท 14-16 พฤษภาคม 2557

31

การศกษาคณภาพดานสของขาวนงทผลตเปนการคา Study on Optical Properties of Commercial Parboiled Rice

ผดงศกด วานชชง1 ใจทพย วานชชง1 และ เพยงขวญ วานชชง2 Padongsak Wanitchang1, Jaitip Wanitchang1 and Pheungkhan Wanitchang2

1 คณะเกษตรศาสตรและทรพยากรธรรมชาต 2คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก ชลบร 20110 E-mail: [email protected] โทร 081-9452926

บทคดยอ จากผลการทดสอบพบวา การจาแนกกลมขาวนงใชสมบตดานส 4 โมเดล ทานายขาวนงเปน 3 กลมโดยใช cluster Analysis การวเคราะห

discriminant โดยใชสมบตดานสทงหมด 17 ตวแปร คอ Whiteness, Transparent, MD, L, a, b, DE, L*, a*, b*, DE*, X, Y, Z, WIE313, YIE313 และ 457 Brightness เปนตวทานาย ไดคาการทานายถกตองสงทสด 99.80% เมอลดตวแปรเหลอ 6 ตวแปร คอ X, Y, Z, WIE313, YIE313 และ 457 Brightness เปนตวทานาย คาการทานายถกตองจะลดลงเหลอ 95.80% จากผลการทดสอบพอสรปไดวา ขาวนงในกลมท 3 เปนขาวนงทมสออน ซงมคาความขาวเฉลย 32.20 มคาความใสเฉลย 3.14 และอตราการขดเฉลย 62.70 มคาความสวาง(L*)เฉลย 67.86 คาสแดง(a*)เฉลย 1.05 คาสเหลอง (b*) เฉลย 22.05 และคา DE* เฉลย 33.12 มคาความสวาง(L)เฉลย 61.46 คาสแดง(a)เฉลย 0.93 คาสเหลอง(b)เฉลย 16.04 และคา DE เฉลย 33.65 มคา X เฉลย 36.15 คา Y เฉลย 37.79 และคา Z เฉลย 24.69 มคา WI E313 เฉลย -93.09 คา YI E313 เฉลย 49.38 มคา 457 Brightness เฉลย 24.13 ขาวนงในกลมท 1 เปนขาวนงสปานกลาง ซงมคาความขาวเฉลย 25.98 มคาความใสเฉลย 2.97 และมคาอตราการขดเฉลย 32.92 มคาความสวาง(L*)เฉลย 64.69 คาสแดง (a*) เฉลย 2.03 คาสเหลอง(b*)เฉลย 22.59 และคา DE* เฉลย 36.03 มคาความสวาง(L) เฉลย 58.02 คาสแดง(a) เฉลย 1.76 คาสเหลอง(b)เฉลย 15.95 และคา DE เฉลย 36.75 มคา X เฉลย 32.51 คา Y เฉลย 33.68 และคา Z เฉลย 21.26 มคา WI E313 เฉลย -104.94 คา YI E313 เฉลย 53.05 และคา 457 Brightness เฉลย 20.72 ขณะทขาวนงในกลมท 2 เปนขาวนงสเขมมคาความขาวเฉลย 22.68 มคาความใสเฉลย 2.79 และมคาอตราการขดเฉลย 16.05 มคาความสวาง(L*)เฉลย 62.46 คาสแดง(a*)เฉลย 3.02 คาสเหลอง(b*)เฉลย 25.32 และคา DE* เฉลย 39.55 มคาความสวาง(L) เฉลย 55.63 คาสแดง(a)เฉลย 2.59 คาสเหลอง(b)เฉลย 17.18 และคา DEเฉลย 39.54 เปนขาวนงสเขม มคา X เฉลย 30.15 Y เฉลย 30.95 และคา Z เฉลย 17.84 มคา WI E313 เฉลย -127.41 คา YI E313 เฉลย 60.47 และคา 457 Brightness เฉลย 17.72 คาสาคญ : ขาวนง คณภาพดานส

Abstract The experiment was conducted at the Department of Agricultural Engineering and Technology, Faculty of Agriculture and

Natural Resource, Rajamangala University of Technology Tawan-ok, Bangpra Campus, Sriracha, Chonburi. The results showed that the discriminant analysis using 4 models of optical properties to classify parboiled rice. The cluster analysis using optical properties to classified parboiled rice into 3 groups. The discriminant using 17 parameters ; Whiteness, Transparent, MD, L, a, b, DE, L*, a*, b*, DE*, X, Y, Z, WIE313, YIE313 and 457 Brightness showed highest %correctly classified as 99.80. The reduction of parameter using 6 parameters ; X, Y, Z, WIE313, YIE313 and 457 Brightness decrease % correctly classification as 95.80. From the study, it can be concluded that the light color parboiled rice was 3rd group with present 32.20, 3.14 and 62.70 of whiteness, transparent and milling degree, respectively ; 67.86, 1.05, 22.05 and 33.12 of L*, a*, b* and DE*, respectively ; 61.46, 0.93, 16.04 and 33.65 of L, a, b and DE, respectively ; 36.15, 37.79 and 24.69 of X, Y and Z, respectively ; -93.09, 49.38 and 24.13 of WI E313, YI E313 and 457 Brightness, respectively. the medium color parboiled rice was 1st group with present 25.98, 2.97 and 32.92 of whiteness, transparent and milling degree, respectively; 64.69, 2.03, 22.59 and 36.03 of L*, a*, b* and DE*, respectively; 58.02, 1.76, 15.95 and 36.75 of L, a, b and DE, respectively ; 32.51, 33.68 and 21.26 of X, Y and Z, respectively ; -104.94, 53.05 and 20.72 of WI E313, YI E313 and 457 Brightness, respectively. While the dark color parboiled rice was 2nd group with present 22.68, 2.79 and 16.05 of whiteness, transparent and milling degree, respectively; 62.46, 3.02, 25.32 and 39.55 of L*, a*, b* and DE*, respectively; 55.63, 2.59, 17.18 and 39.54 of L, a, b and DE, respectively ; 30.15, 30.95 and 17.84 of X, Y and Z, respectively ; -127.41, 60.47 and 17.72 of WI E313, YI E313 and 457 Brightness, respectively. Keywords: Parboiled rice, Optical properties 1. บทนา

ขาวนงเปนขาวทมคณคาทางอาหารสงและสามารถเกบไวไดนาน เนองจากขาวนงทผานกระบวนการผลตทเหมาะสม จะทาใหขาวนงมคณภาพและคณคาทางอาหารสงกวาขาวสารเนองจากในกระบวนการความรอนระหวางการนง จะทาใหวตามนและเกลอแรตางๆในเนอเยอชนราถกเคลอนเขาไปในเนอแปงมากขนสงผลใหขาวนงมคณคาทางอาหารสงขน หลงการสขาวนงจะมวตามนและเกลอแรเหลออยในเมลดประมาณ 80 เปอรเซนตของทมในเมลดขาวเปลอก นอกจากนนในกระบวนการนงขาวจะทาใหเนอเยอตางๆ เกดการยดเกาะตดกนแนนเปนเนอเดยวกนสงผลใหเมลดเกดการแตกหกนอยลง ไดเนอขาวและตนขาวหลงการขดมากขน (Gariboldi, F, 1984)

ปจจบนการผลตขาวนงทางการคาแตละโรงสจะมกรรมวธในการผลตทแตกตางกนทงในการแช การนง การลดความชน และการสขาวนง จงทาใหไดรบขาวนงทมคณลกษณะและคณภาพทแตกตางกน ในทางการคาขายขาวนงจงไดมการกาหนดมาตรฐานขาวนงขนเปน 8 ประเภท คอขาวนง


32

100% คด ขาวนง 100% ขาวนง 5% คด ขาวนง 5% ขาวนง 10% คด ขาวนง 10% ขาวนง 15% และขาวนง 25% ซงจาแนกตามลกษณะของพนขาว สวนผสมของขาว ปรมาณสงเจอปน และระดบการส (ผดงศกด, 2551) โดยยงไมมการระบคณสมบตดานสซงเปนตวบงชสาคญในการผลตขาวนงดานคณภาพ ถาไดมการตรวจสอบคณสมบตดานสของขาวนงแลวนาขอมลมาจาแนกประเภทขาวนงดานคณภาพ กจะเปนแนวทางในการควบคมกระบวนการผลต และอาจใชเปนขอมลมาตรฐานคณสมบตดานสของขาวนงในอนาคตได จงควรมการศกษาคณสมบตดานสของขาวนงทผลตเปนการคาในโรงสขาวนงในเขตภาคกลางซงเปนแหลงผลตขาวนงหลกของประเทศ เพอจะไดมขอมลสาหรบผผลตและผบรโภคไดทราบระดบของสทเหมาะสมในการแปรรป ไดขาวนงทมคณภาพสง และใชเปนพนฐานในการตรวจสอบคณภาพการผลตขาวนงเพอการสงออกตอไป วตถประสงคของโครงการวจย

1. ตรวจสอบคณสมบตพนฐานของขาวนงทผลตเปนการคา 2. ตรวจสอบคณสมบตดานสของขาวนงทผลตเปนการคา 3. เปรยบเทยบคณสมบตพนฐานและคณสมบตดานสของขาวนง 4. จาแนกประเภทขาวนงตามคณสมบตดานส

2. วธการทดลอง 2.1 เกบตวอยางขาวนงจากโรงสขาวนงในเขตภาคกลางซงเปนแหลงผลตขาวนงหลกของประเทศ 10-20 โรง 2.2 ตรวจสอบสมบตทางกายภาพของขาวนงแตละตวอยาง 2.2.1 วดความชนของขาวนงดวยเครองวดความชน 2.2.2 วดขนาดของเมลดทงดาน ยาว กวาง และหนา โดยใชเวอรเนยแคลบเปอรวด ขนาดเมลด 2.2.3 ชงนาหนก 100 เมลด ดวยเครองชงละเอยด 2.2.4 หารปรางของเมลดโดยการเปรยบเทยบความยาวตอความกวางของเมลด 2.3 ตรวจสอบสมบตดานสของขาวนงทผลตเปนการคา

2.3.1 วดคาความขาว ความใส และอตราการขดขาวดวยเครองตรวจสอบความขาว SATAKE Whiteness Meter - สอบเทยบเครอง (calibrate) ดวนแผนมาตรฐานสนาตาล และสขาวทมมากบเครอง - นาขาวใสถวยวดวางทชองวางตวอยาง อานคาสทวดได - ทาการวด 3 ซา แลวหาคาเฉลย 2.3.2 วดคาระดบส L, a, b ; L*, a*, b* ; คา DE ; DE* โดยใชเครองวดส (spectrophotometer Hunter Color Flex 450) - เปดเครองวดสเลอกฟงชนการทางานทแสงตอนกลางวน (Day light : 65) - สอบเทยบเครอง (Calibrate) ดวนแผนมาตรฐานสดา และสขาวทมมากบเครอง - นาขาวใสถวยวดวางทชองวางตวอยาง อานคาสทวดได - ทาการวด 3 ซา แลวหาคาเฉลย

2.4 จาแนกประเภทของขาวนงตามสมบตดานสโดยใช Cluster analysis แบงกลมขาวนงเปน 3 กลม ใชโปรแกรม SPSS for Window 10

3. ผลการทดลองและวจารณผล 3.1 การจาแนกประเภทของขาวนงตามสมบตดานส ตารางท 1 การวเคราะหคาสจากการวดดวยเครอง Milling meter SATAKE ของขาวนงจากแหลงผลตตางๆโดยใช Post

Hoc Tests ของ Duncan ความขาว ความใส อตราการขด 1 25.98b 2.97a 32.92b 2 22.68a 2.79a 16.05a 3 32.20c 3.14a 62.70c

ตารางท 2 การแบงกลมคาสของขาวนงดวย เครอง Hunter Lab ในหนวย L*a*b* DE* L* a* b* DE* 1 64.69b 2.03b 22.59b 36.03b 2 62.46a 3.02c 25.32c 39.55c 3 67.86c 1.05a 22.05a 33.12a

ตารางท 3 การแบงกลมคาสของขาวนงดวย เครอง Hunter Lab ในหนวย Lab DE L a b DE 1 58.02b 1.76b 15.95a 36.79b 2 55.63a 2.59c 17.18b 39.54c 3 61.46c 0.93a 16.04a 33.65a


33

ตารางท 4 การแบงกลมคาสของขาวนงดวย เครอง Hunter Lab ในหนวย XYZ

X Y Z 1 32.51b 33.68b 21.26b 2 30.15a 30.95a 17.84a 3 36.15c 37.79c 24.69c

ตารางท 5 การแบงกลมคาสของขาวนงดวยคาเฉลยดชนสจากการวดดวยเครอง Hunter Lab WI YI 457 Brightness 1 -104.94b 53.05b 20.72b 2 -127.41a 60.47c 17.41a 3 -93.09c 49.38a 24.13c

3.2 การทานายประเภทของขาวนงตามสมบตดานส สมบตดานสทใชในการทานายคณภาพของขาวนงแบงเปน 4 โมเดล โมเดลท 1 ประกอบดวยตวแปรทใชในการทานาย 17 ตวแปร คอ คา L, a, b, DE, L*, a*, b*, DE*, Whiteness, Transparent, MD (milling degree), X, Y, Z, WI, YI, Bright โมเดลท 2 ประกอบดวยตวแปรทใชในการทานาย 4 ตวแปร คอ คา L, a, b, DE โมเดลท 3 ประกอบดวยตวแปรทใชในการทานาย 4 ตวแปร คอ คา L*, a*, b*, DE* และโมเดลท 4 ประกอบดวยตวแปรทใชในการทานาย 6 ตวแปร คอ คา X, Y, Z, WI, YI, Bright (ตารางท 6)

ตารางท 6 สมบตดานสทใชในการทานายคณภาพของขาวนง โมเดล จานวนตวทานาย สมบตทใชในการทานาย

1 17 L, a, b, DE, L*, a*, b*, DE*, White, Trans, MD, X, Y, Z, WI, YI, Bright 2 4 L, a, b, DE 3 4 L*, a*, b*, DE* 4 6 X, Y, Z, WI, YI, Bright

ตารางท 7 คา Classification Results ของการแบงกลมขาวนงเปน 3 กลม โดยใชตวแปรในการทานายในโมเดล 1 (L, a, b, DE, L*, a*, b*, DE*, White, Trans, MD, X, Y, Z, WI, YI, Bright)

Average Linkage Predict Group Membership (Between Groups) 1 2 3

Total

Original Count 1 314 0 0 314 2 0 241 0 241 3 0 0 40 40 % 1 100.0 0.00 0.00 100 2 0.00 100.0 0.00 100 3 0.00 0.00 100.0 100 Cross- validated Count 1 313 1 0 314 2 0 241 0 241 3 0 0 40 40 % 1 99.70 .30 0.00 100 2 0.00 100.0 0.00 100 3 0.00 0.00 100.0 100

a. Cross validation is done for those cases in the analysis. In cross validation, each case is classified by the functions

derived from all cases other than that case. b. 100.0% of original grouped cases correctly classified. c. 99.8% of cross-validated grouped cases correctly classified.


34

Canonical Discriminant Functions

Analysis Number 1.

Function 1

6420-2-4-6-8

Func

tion

2

8

6

4

2

0

-2

-4

Average Linkage (Bet

Group Centroids

3

2

1

3

2

1

ภาพท 1 การแบงกลมขาวนงเปน 3 กลม โดยใชตวแปรในการทานายในโมเดล 1

ตารางท 8 คา Classification results ของการแบงกลมขาวนงเปน 3 กลม โดยใชตวแปรในการทานาย ในโมเดล 2

(L, a, b, DE) Average Linkage Predict Group Membership (Between Groups) 1 2 3

Total

Original Count 1 268 31 15 314 2 6 235 0 241 3 0 0 40 40 % 1 85.4 9.9 4.8 100 2 2.50 97.50 0.00 100 3 0.00 0.00 100.0 100 Cross- validated Count 1 265 34 1 314 2 0 241 0 241 3 0 0 40 40 % 1 84.4 10.80 4.80 100 2 0.00 100.0 0.00 100 3 0.00 0.00 100.0 100

a. Cross validation is done for those cases in the analysis. In cross validation, each case is classified by the functions

derived from all cases other than that case. b. 91.3% of original grouped cases correctly classified. c. 90.8% of cross-validated grouped cases correctly classified.


35


Analysis Number 1.

Function 1

420-2-4-6

Func

tion

2

4

3

2

1

0

-1

-2

-3


Group Centroids

3

2

1

3

2

1


ตารางท 9 คา Classification results ของการแบงกลมขาวนงเปน 3 กลม โดยใชตวแปรในการทานายในโมเดล 3 (L*, a*, b*, DE*)

Average Linkage Predict Group Membership (Between Groups) 1 2 3

Total

Original Count 1 283 29 2 314 2 6 235 0 241 3 1 0 39 40 % 1 90.1 9.2 .6 100 2 2.50 97.50 0.00 100 3 2.50 0.00 97.50 100 Cross- validated Count 1 283 29 2 314 2 6 235 0 241 3 1 0 39 40 % 1 90.1 9.2 .6 100 2 2.50 97.50 0.00 100 3 2.50 0.00 97.50 100 a. Cross validation is done for those cases in the analysis. In cross validation, each case is classified by the functions derived from all cases other

than that case. b. 93.6% of original grouped cases correctly classified. c. 93.6% of cross-validated grouped cases correctly classified.


Function 1

6420-2-4

Func

tion

2

3

2

1

0

-1

-2

-3

-4


Group Centroids

3

2

1

3

2

1



36

4. สรปผล 1. ขาวนงในกลมท 3 ซงมคาความขาวมากทสดเฉลย 32.20 มคาความใสมากทสดเฉลย 3.14 และอตราการขดมากทสดเฉลย 62.70

เปนขาวนงทมสออน กลมท 1 ซงมคาความขาวเฉลย 25.98 มคาความใสเฉลย 2.97 และมคาอตราการขดเฉลย 32.92 เปนขาวนงสปานกลาง ขณะทกลมท 2 ซงมคาความขาวนอยทสดเฉลย 22.68 มคาความใสนอยทสดเฉลย 2.79 และมคาอตราการขดนอยทสดเฉลย 16.05 เปนขาวนงสเขม

2. ขาวนงในกลมท 3 ซงมคาความสวาง (L*) มากทสดเฉลย 67.86 คาสแดง (a*) นอยทสดเฉลย 1.05 คาสเหลอง(b*)นอยทสดเฉลย 22.05 และคา DE* นอยทสดเฉลย 33.12 เปนขาวนงทมสออน กลมท 1 ซงมคาความสวาง (L*) ปานกลางเฉลย 64.69 คาสแดง(a*)ปานกลางเฉลย 2.03 คาสเหลอง (b*) ปานกลางเฉลย 22.59 และคา DE* ปานกลางเฉลย 36.03 เปนขาวนงสปานกลาง ขณะทกลมท 2 ซงมคาความสวาง(L*) นอยทสดเฉลย 62.46 คาสแดง (a*) มากทสดเฉลย 3.02 คาสเหลอง (b*) มากทสดเฉลย 25.32 และคา DE* สงทสดเฉลย 39.55 เปนขาวนงสเขม

3. ขาวนงกลมท 3 ซงมคาความสวาง (L) มากทสดเฉลย 61.46 คาสแดง (a) นอยทสดเฉลย 0.93 คาสเหลอง (b) เฉลย 16.04 และคา DE นอยทสดเฉลย 33.65 เปนขาวนงทมสออน กลมท 1 ซงมคาความสวาง (L) ปานกลางเฉลย 58.02 คาสแดง (a) ปานกลางเฉลย 1.76 คาสเหลอง(b)เฉลย 15.95 และคา DE ปานกลางเฉลย 36.75 เปนขาวนงสปานกลาง ขณะทกลมท 2 ซงมคาความสวาง (L) นอยทสดเฉลย 55.63 คาสแดง(a)มากทสดเฉลย 2.59 คาสเหลอง (b) มากทสดเฉลย 17.18 และคา DE สงทสดเฉลย 39.54 เปนขาวนงสเขม

4. ขาวนงกลมท 3 ซงมคา X มากทสดเฉลย 36.15 คา Y มากทสดเฉลย 37.79 และคา Z มากทสดเฉลย 24.69 เปนขาวนงทมสออน กลมท 1 ซงมคา X ปานกลางเฉลย 32.51 คา Y ปานกลางเฉลย 33.68 และคา Z ปานกลางเฉลย 21.26 เปนขาวนงสปานกลาง ขณะทกลมท 2 ซงมคา X นอยทสดเฉลย 30.15 Y นอยทสดเฉลย 30.95 และคา Z นอยทสดเฉลย 17.84 เปนขาวนงสเขม

5. ขาวนงกลมท 3 ซงมคา WI E313 มากทสดเฉลย -93.09 คา YI E313 นอยทสดเฉลย 49.38 แตมคา 457 Brightness มากทสดเฉลย 24.13 เปนขาวนงทมสออน กลมท 1 ซงมคา WI E313 ปานกลางเฉลย -104.94 คา YI E313 ปานกลางเฉลย 53.05 และคา 457 Brightness ปานกลางเฉลย 20.72 เปนขาวนงสปานกลาง ขณะทกลมท 2 ซงมคา WI E313 นอยทสดเฉลย -127.41 คา YI E313 มากทสดเฉลย 60.47 และคา 457 Brightness นอยทสดเฉลย 17.72 เปนขาวนงสเขม

6. การใช Model 1 (White, Trans, MD, L, a, b และ DE, L*, a*, b* และ DE*, X, Y, Z, WIE313, YIE313 และ 457 Brightness) เปนตวทานายคาการทานายถกตองจะมคาสงและมคาลดลงเลกนอยเมอใชวธ Cross-validated โดยเมอใชวธ Original จะทานายถกตองเฉลย 100.00% ขณะทใชวธ Cross-validated จะทานายถกตองเฉลย 99.80% สามารถแบงกลมขาวนงเปน 3 กลมไดอยางชดเจน

7. การใช Model 2 (L, a, b และ DE) เปนตวทานายคาการทานายถกตองจะมคาคอนขางสงและมคาลดลงเลกนอยเมอใชวธ Cross-validated โดยเมอใชวธ Original จะทานายถกตองเฉลย 91.30% ขณะทใชวธ Cross-validated จะทานายถกตองเฉลย 90.80% สามารถแบงกลมขาวนงกลม 3 ออกไดคอนขางชดเจน

8. การใช Model 3 (L*, a*, b* และ DE*) เปนตวทานายคาการทานายถกตองจะมคาสงและมคาเทาเดมเมอใชวธ Cross-validated โดยเมอใชวธ Original จะทานายถกตองเฉลย 93.60% ขณะทใชวธ Cross-validated จะทานายถกตองเฉลย 93.60% สามารถแบงกลมขาวนงเปน 3 กลมไดคอนขางชดเจน 9. การใช Model 4 (X, Y, Z, WIE313, YIE313 และ 457 Brightness) เปนตวทานายคาการทานายถกตองจะมคาสงและมคาเทาเดมเมอใชวธ Cross-validated โดยเมอใชวธ Original จะทานายถกตองเฉลย 95.80% ขณะทใชวธ Cross-validated จะทานายถกตองเฉลย 95.80% สามารถแบงกลมขาวนงเปน 3 กลมไดอยางชดเจน 10. เมอใชสมบตดานสทงหมดในการทานายจะสามารถแบงกลมขาวนงไดแมนยาทสด และเมอใชตวแปรลดลงจะสงผลใหการทานายจะสามารถแบงกลมขาวนงไดแมนยานอยลง

5. เอกสารอางอง ผดงศกด วานชชง. 2551. ปจจยทมอทธพลตอการผลตขาวนงคณภาพสงเพอการสงออก. รายงานวจยมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

ตะวนออก Gariboldi, F .1984. Rice Paboiling. Food and Agriculture Organization of United Nation. Rome, Italy.


37

การปรบปรงผลตภาพการดาเนนงานโรงสขาวสหกรณ Milling Productivity Improvement of the Co-operative Rice Mills

ผดงศกด วานชชง1 ใจทพย วานชชง1 และ สมควร มณพทกษสนต2 Padongsak Wanitchang1, Jaitip Wanitchang1 and Somkoun Maneepitaksanti2

1สาขาวชาวศวกรรมเกษตรและเทคโนโลย คณะเกษตรศาสตรและทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก ชลบร 2 สานกพฒนาธรกจสหกรณ กรมสงเสรมสหกรณ กระทรวงเกษตรและสหกรณการเกษตร กรงเทพฯ

E-mail: [email protected] โทร 081-9452926

บทคดยอ ผลการวจยพบวา โรงสขาวสหกรณฯทดาเนนกจกรรมสแปรรปขาวมดชนการสแปรรปอยในเกณฑด โดยมคาดชนขาวตนระหวาง 88.15-

102.18 เปอรเซนต คดเปนคาเฉลย 93.74 เปอรเซนต และหลงการปรบปรงมคาดชนขาวตนเพมขนระหวาง 91.38-108.79 เปอรเซนต คดเปนคาเฉลย 97.97 เปอรเซนต โดยมดชนขาวตนเพมขนเฉลย 4.22 เปอรเซนต โรงสสหกรณฯสวนใหญจะสแปรรปไมเตมความสามารถเนองจากมวตถดบขาวเปลอกไมเพยงพอ ขณะเดยวกนขาวเปลอกสวนหนงทสหกรณฯรวบรวมไดจะมคณภาพไมเหมาะสมกบการแปรรปกจะจาหนายเปนขาวเปลอกตอใหกบโรงสขาวเอกชนในทองถน ดานการตลาดโรงสสหกรณสวนใหญจะสแปรรปขาวจาหนายใหกบสมาชกสหกรณ และจาหนายสงใหรานคาในทองถน บางสหกรณสแปรรปสงใหกบหางสรรพสนคา และสงไปจาหนายใหกบสหกรณอนๆทไมมการสแปรรปขาว และบางสหกรณฯจะสแปรรปขาวสงใหบรษทฯคาตรงเพอจาหนายในตราสนคาของบรษทฯนน แตในปปจจบนโรงสสหกรณฯจะรบจางสแปรรปขาวสงใหกบองคการคลงสนคา และองคการตลาดเพอการเกษตรตามนโยบายรบจานาขาวของรฐบาล ดานการเงนเนองจากสหกรณการเกษตรสวนใหญจะประกอบธรกจหลายดานทงธรกจสนเชอ ธรกจจดหาสนคามาจาหนาย ธรกจปรบปรงประสทธภาพเมลดพนธ ธรกจรวบรวมผลผลต และธรกจแปรรปผลตผลการเกษตรและการผลตสนคา ทาใหหลายสหกรณฯมงบประมาณจากดจงมการดาเนนการสแปรรปขาวเมอมวตถดบขาวเปลอกเทานน มบางสหกรณทดาเนนกจกรรมสแปรรปขาวอยางเตมท จากผลการวจยพอสรปไดวา โรงสสหกรณสวนใหญยงมโอกาสเพมประสทธภาพไดอกถามการตรวจประเมนระหวางการสแปรรปเปนระยะอยางสมาเสมอ และใชหลกปฏบตทดในการทางาน คาสาคญ : โรงสขาวสหกรณการเกษตร การปรบปรงผลตภาพ

Abstract The results showed that all co-operative rice mills demonstrated a good milling index with 88.15-102.18 percent head

rice index (ratio of head rice from milling and from lab) at the average of 93.74 percent. After improvement their milling indexes were increased 4.22 percent, during 91.38-108.79 percent head rice index at the average of 97.97 percent. Most co-operative rice mills could not reached maximum production capacity because of insufficient raw materials. While some paddy received from farmers had less quality for processing so most of them were sold to the local private rice mills. Most of the finished products were sold not only to co-operative members and local market but also sold to superstores and others co-operatives. Some co-operative rice mill produced rice products for direct sale company with their own brands. Nowadays the co-operative rice mills were milling as custom works for Public Warehouse Organization, Ministry of Commerce and Marketing Organization for Farmers, Ministry of Agriculture and Extension in case of government rice policy for rice pledging scheme. Most of the agricultural co-operatives had many business such as farm credit, products selling, seed improvement, agricultural products collection, and agricultural processing and production. So most of them had limited budget otherwise they produced their own paddy, which could not work all year. Only few co-operative rice mills could produced the whole year. From the study, it can be concluded that most co-operative rice mills still have opportunity to improve their productivity by continuously testing and evaluating their own rice milling process and using the best manufacturing practice. Keywords: Co-operative rice mills, Productivity improvement

1. บทนา ปจจบนโรงสขาวสหกรณทไดจดตงขนเพอชวยเหลอเกษตรกรกลบประสบปญหาตางๆ หลายดาน ทาใหการดาเนนงานยงไมประสบ

ความสาเรจเทาทควร บางสหกรณประสบปญหาขาดทนไมสามารถแบกรบภาระหนสน และบางแหงตองการคนโรงสขาวใหกบรฐบาล ปญหาตางๆ ทเกดขนอาจเกดจากการทคณะกรรมการ ผจดการ และผปฏบตการสขาว ยงขาดความเขาใจในการดาเนนงานธรกจการสขาว ซงเปนธรกจทตองอาศยความรและประสบการณในการบรหารงาน ทงทางดานการผลต การเงน และการตลาด จงจะสามารถทาการผลตขาวสารไดอยางมประสทธภาพและมตนทนตา ในกระบวนการสขาวปจจยการผลตคอ ขาวเปลอกกยงมความแปรปรวนอยมาก ผลผลตทผลตไดกยงคงมปญหาดานการตลาดอย แตปญหาสาคญในโรงสขาวสหกรณกคอ ยงไมสามารถผลตขาวสารใหไดคณภาพและปรมาณทควรจะเปนโดยในกระบวนการสขาวจะไดรบเนอขาวอยในเกณฑคอนขางตาเพยง 630 กโลกรม ในขณะทเกณฑมาตรฐานการผลตควรไดรบ 680 กโลกรม และไดรบปรมาณตนขาวคอนขางตาประมาณ 400 กโลกรม (IRRI, ____) และคณภาพของขาวสารกยงดอยกวาโรงสขาวของภาคเอกชน รวมทงตนทนในการสของโรงสขาวสหกรณกยงสงมากเนองจากมกาลงการผลตตอปตาและเกดของเสยในการผลตมาก สงผลใหการดาเนนงานไมสามารถสรางผลประโยชนใหกบ


38

โรงสขาวของสหกรณมากนก และบางแหงกถงกบขาดทน นอกจากนนโรงสขาวสหกรณหลายแหงยงมปญหาทางดานการบรหารเงนทนหมนเวยนในการผลตทาใหไมสามารถจดหาวตถดบไดเพยงพอตอการผลตตลอดทงป สงผลใหไมสามารถมอานาจการแขงขนทางดานการตลาดไดอยางมประสทธภาพ หากไดมการศกษาหาจดบกพรองในการบรหารกระบวนการสขาวของโรงสสหกรณวาในกระบวนการตางๆมขนตอนใดบางททาใหเกดการสญเสยในการผลตและทาใหเกดตนทนในการผลตทสงเกนไป และมขนตอนใดทเปนอปสรรคตอการบรหารธรกจการสขาวทงทางดานการเงนและการตลาด จากนนกจะไดนาขอมลมาวางแผนแกไขปญหา ปรบปรงกระบวนการในการผลต ใหความร และพฒนาผปฏบตงานใหสามารถผลตขาวไดอยางมประสทธภาพมากขน กจะสามารถชวยใหโรงสขาวสหกรณสามารถเพมผลตภาพในการสขาว มผลกาไรในการสขาวมากขน สงผลใหสามารถรบซอขาวเปลอกจากเกษตรกรไดมากขนทงปรมาณ และราคารบซอทสงขนได กจะสามารถแกปญหาราคาขาวทตกตาไดอกทางหนง โดยเฉพาะกลมเกษตรกร ทเปนสมาชกและเกษตรกรทอยใกลกบโรงสขาวสหกรณกจะมทางเลอกในการจาหนายขาวเปลอกไดมากขน สงผลใหชมชนมสภาพทางเศรษฐกจทดขน วตถประสงคของการวจย

1. ศกษาและเกบขอมลการดาเนนการผลต การเงน และการตลาดของโรงสขาวสหกรณ 2. ทดสอบประสทธภาพการสขาวและการสญเสยในกระบวนการผลต 3. ปรบปรงกระบวนการทเปนปญหาในระบบเพอเพมผลตภาพการดาเนนงานโรงสขาว

4. จดฝกอบรมและเผยแพรความรในการปฏบตการทดในการสขาว

2. วธการทดลอง การวจยไดดาเนนการตามขนตอนดงตอไปน

2.1 สารวจขอมลเบองตนการผลตขาวของโรงสขาวสหกรณ และทดสอบประสทธ ภาพการสแปรรปขาวของโรงสขาวแตละแหง 2.2 นาขอมลทไดรบมาวเคราะหและออกแบบแนวทางการเพมผลตภาพรวมกน 2.3 เกบขอมลดานการผลต และการสญเสยของโรงสขาวสหกรณ 2.4 สมภาษณขอมลการดาเนนการของโรงสขาวฯ และขอมลดานการตลาด โดยสมภาษณคณะกรรมการสหกรณฯ ผจดการสหกรณฯ ผปฏบตงานในกจกรรมการสแปรรปขาว 2.5 ศกษาและสรปขอมลดานการเงนของโรงสขาวสหกรณจากรายงานกจการประจาป และการสมภาษณ 2.6 หาแนวทางในการปรบปรงประสทธภาพในจดทยงมประสทธภาพตารวมกน 2.7 อบรมใหความรในการเพมประสทธภาพการสขาวและลดตนทน 2.8 ดาเนนการปรบปรงแกไขจดทเปนปญหาของระบบ และเลอกปรบปรงผลตภาพการสขาวในสวนทไมตองมการ ลงทนเพม 2.9 ตรวจสอบผลการปรบปรงผลตภาพการสแปรรปขาว 2.10 เผยแพรความรแกผสนใจทวไป

3. ผลการทดลองและวจารณผล ผลการตรวจประเมนเครองจกรและกระบวนการผลต ตารางท 1 เปรยบเทยบดชนการสแปรรปขาวตนของโรงสขาวสหกรณการเกษตร

ดชนการสแปรรปขาวตน ลาดบท โรงสสหกรณฯ กอนปรบปรง หลงปรบปรง เพมขน

1 สกก. ทาโขลง 91.00 91.38 0.38 2 สกก. สามชก 96.81 98.00 1.19 3 สกก. เมองเพชรบรณ 92.39 98.80 6.41 4 สกก. เมองรอยเอด 91.64 92.46 0.82 5 สกก. บรรมย(ชมนม) 96.95 104.27 7.32 6 สกก. เกษตรวสย 88.15 95.78 7.63 7 สกต.รอยเอด 102.18 108.79 6.61 8 สกก. ลบแล 90.84 94.28 3.44

เฉลย 93.74 97.97 4.23

จากตารางท 1 โรงสขาวสหกรณฯทดาเนนกจกรรมสแปรรปขาวจะมดชนการสแปรรปอยในเกณฑด (มากกวา 90 เปอรเซนต) โดยมคาดชนขาวตนระหวาง 88.15-102.18 เปอรเซนต คดเปนคาเฉลย 93.74 เปอรเซนต และมเพยงโรงสเดยวทสไดขาวตนสงกวาพนขาว แตภายหลงการปรบปรงซงบางแหงมการปรบเพยงเลกนอยโดยการปรบตงเครองจกร ขณะทบางแหงมการปรบปรงมากโดยมการเปลยนเครองจกร หลงการปรบปรงมคาดชนขาวตนเพมขนระหวาง 91.38-108.79 เปอรเซนต คดเปนคาเฉลย 97.97 เปอรเซนต และมโรงสสองโรงทสไดขาวตนสงกวาพนขาว โดยมดชนขาวตนเพมขนเฉลย 4.23 เปอรเซนต และยงมโอกาสเพมขนไดอกถามการตรวจประเมนระหวางการสแปรรปเปนระยะอยาง


39

สมาเสมอ ขณะทโรงสสหกรณฯสองแหงทมเฉพาะผลการสแปรรปขาวหลงจากมการปรบตงเครองจกรใหทางานไดอยางเหมาะสมเนองจากในชวงตรวจสอบเบองตนไมมขาวเปลอกในการสแปรรปโดยมคาดชนการสแปรรปขาวตนเฉลย 95.76 เปอรเซนตซงมคาอยในเกณฑด (ตารางท 2) ตารางท 2 เปรยบเทยบดชนการสแปรรปขาวตนหลงการปรบปรง

ดชนการสแปรรปขาวตน ลาดบท โรงสสหกรณฯ

กอนปรบปรง หลงปรบปรง เพมขน 1 สกก. ชนแดน - 98.18 - 2 สกก.เมองอตรดตถ - 93.35 -

เฉลย - 95.76 -

4. สรปผล 1. โรงสขาวสหกรณฯทดาเนนกจกรรมสแปรรปขาวเบองตนมดชนการสแปรรปอยในเกณฑด โดยมคาดชนขาวตนระหวาง 88.15-

102.18 เปอรเซนต คดเปนคาเฉลย 93.74 เปอรเซนต และมเพยงโรงสเดยวทสไดขาวตนสงกวาพนขาว 2. หลงการปรบปรงบางแหงมการปรบเพยงเลกนอยโดยการปรบตงเครองจกร ขณะทบางแหงมการปรบปรงมากโดยมการเปลยน

เครองจกร หลงการปรบปรงมคาดชนขาวตนเพมขนระหวาง 91.38 – 108.79 เปอรเซนต คดเปนคาเฉลย 97.97 เปอรเซนต และมโรงสสองโรงทสไดขาวตนสงกวาพนขาว โดยมดชนขาวตนเพมขนเฉลย 4.22 เปอรเซนต และยงมโอกาสเพมขนไดอกถามการตรวจประเมนระหวางการสแปรรปเปนระยะอยางสมาเสมอ

3. โรงสสหกรณฯสองแหงทมเฉพาะผลการสแปรรปขาวหลงจากมการปรบตงเครองจกรใหทางานไดอยางเหมาะสมแลวมคาดชนการสแปรรปขาวตนเฉลย 95.76 เปอรเซนต

4. โรงสสหกรณฯสวนใหญจะสแปรรปไมเตมความสามารถเนองจากมวตถดบขาวเปลอกไมเพยงพอโดยเฉพาะในปปจจบนทเกษตรกรจะเขารวมโครงการรบจานาขาวกบรฐบาลทาใหมขาวเปลอกไมเพยงพอกบการสแปรรป นอกจากนนขาวเปลอกกยงมราคาสงดวย ขณะเดยวกนขาวเปลอกสวนหนงทสหกรณฯรวบรวมไดจะมคณภาพไมเหมาะสมกบการแปรรปเชน มความชนสงและไมมเครองลดความชน หรอมปรมาณตนขาวตาไมคมกบการสแปรรปสหกรณกจะจาหนายเปนขาวเปลอกตอใหกบโรงสขาวเอกชนในทองถน โดยไมเกบขาวเปลอกเอาไวสแปรรป

5. โรงสขาวสหกรณฯสวนใหญยงมความตองการรบความชวยเหลอในการจดหาเครองจกรสแปรรปขาวเพมเพ อปรบปรงประสทธภาพโดยเฉพาะในสวนของเครองคดแยกดวยส และเครองลดความชน รวมทงเครองจกรหลกเดมทเร มเสอมคณภาพ แตกมโรงสสหกรณบางแหงทเรมใชงบประมาณของตนเองปรบปรง เปลยนแปลง และเพมเครองจกรเพอเพมกาลงการผลตใหมากขน

6. ดานการตลาดโรงสสหกรณสวนใหญจะมตลาดหลกคอสแปรรปขาวจาหนายใหกบสมาชกสหกรณ และจาหนายสงใหรานคาในทองถน บางสหกรณสแปรรปสงใหกบหางสรรพสนคา และสงไปจาหนายใหกบสหกรณอนๆทไมมการสแปรรปขาว เชนตลาดในภาคใตของประเทศไทย โดยความรวมมอชวยเหลอของกรมสงเสรมสหกรณ และบางสหกรณฯจะสแปรรปขาวสงใหบรษทฯคาตรงเพอจาหนายในตราสนคาของบรษทฯนน แตในปปจจบนโรงสสหกรณฯจะรบจางสแปรรปขาวสงใหกบองคการคลงสนคา และองคการตลาดเพอการเกษตรตามนโยบายรบจานาขาวของรฐบาล เนองจากขาดวตถดบขาวเปลอกในการสแปรรปเพราะเกษตรกรสวนใหญจะเขารวมโครงการรบจานาขาวของรฐบาล

7. ดานการเงนแมวาสหกรณการเกษตรจะมผลประกอบการมผลกาไรจากการประกอบการทางธรกจ แตเน องจากสหกรณการเกษตรสวนใหญจะประกอบธรกจหลายดาน ทาใหหลายสหกรณมเงนทนไมเพยงพอในการนามาใชจดซอวตถดบในธรกจสแปรรปขาวจงมการดาเนนการสแปรรปขาวไมมากนกโดยจะดาเนนการสแปรรปขาวเมอมวตถดบขาวเปลอก มบางสหกรณเทานนทดาเนนกจกรรมสแปรรปขาวอยางเตมทโดยมตลาดรองรบทแนนอนจงตองมการรวบรวมขาวเปลอกไวใหเพยงพอกบการสแปรรปสงลกคาประจา

8. สหกรณหลายแหงขาดสถานทเกบรกษาขาวเปลอกโดยมโรงเกบไมเพยงพอกทาใหมวตถดบในการสแปรรปไมเพยงพอสาหรบการสแปรรปไดทงปโดยเฉพาะสหกรณฯทตงอยในพนททมการผลตขาวเพยงปละครง นอกจากนนในชวงฤดการเกบเกยวทมขาวเปลอกมากกไมสามารถซอขาวเปลอกชนเพอการแปรรปไดเนองจากไมสามารถลดความชนขาวเปลอกไดทนเพราะไมมเครองลดความชนขาวเปลอก และลานตากทพยงพอ จงทาหนาทรวบรวมขาวเปลอกชนแลวจาหนายตอใหโรงสขาวเอกชนในพนทแทนการสแปรรปขาว จงสงผลใหการดาเนนการธรกจสแปรรปไดไมเตมท


40

ขอเสนอแนะ การเพมผลผลตของโรงสขาวสหกรณการเกษตร

กระบวนการแปรรปขาวเปลอกเปนขาวสารโดยโรงสขาวของสหกรณการเกษตรโดยทวไปใชเครองจกรในกระบวนการผลตทไดมาตรฐานเดยวกนกบโรงสขาวของผประกอบการเอกชนทดาเนนกจการเปนการคาแตมกาลงการผลตตากวา เครองจกรในโรงสขาวสวนใหญจะไดรบงบประมาณสนบสนนจากภาครฐเพอสงเสรมใหเกดการทาธรกจสหกรณทงในลกษณะใหฟร และบางสวนตองมการจายเงนคนในภายหลง และอยในความดแลของกรมสงเสรมสหกรณ กระทรวงเกษตรและสหกรณฯ ในปจจบนบางสหกรณกเรมมการลงทนเพมเตมเอง และบางสวนไดรบความชวยเหลอจากงบประมาณขององคกรในทองถน สวนงบประมาณในการดาเนนงานอยในความรบผดชอบของสหกรณเอง จงทาใหหลายสหกรณการเกษตรมไดมการดาเนนการโรงสขาวเพอการสแปรรปขาวเปนการคา บางสหกรณฯดาเนนการแปรรปเพอใชบรโภคของกลมสมาชก และบางสหกรณฯกมไดมการดาเนนการใดๆเลยปลอยใหเครองจกรเสอมราคาไปเรอยๆเปนภาระของสหกรณฯ และมผลใหประสบปญหาขาดทน ในระยะหลงม หนวยงานหลายหนวยงานท ง ในกระทรวง เกษตรฯ กระทรวงอตสาหกรรม กระทรวงพาณชย และกระทรวงวทยาศาสตร โดยความรวมมอกบมหาวทยาลยตางๆ ไดเขามาชวยสงเสรมปรบปรงทาใหโรงสขาวสหกรณหลายแหงมการประกอบกจการเปนการคามากขน และมหลายสหกรณประสบความสาเรจเปนอยางด และไดรบผลกาไรจากการดาเนนกจการ มตลาดทมนคง และมการดาเนนกจการตลอดทงป

รปท 1 ระบบการผลตและแปรรปขาวในโรงสขาว

ในระบบการผลตของโรงสขาวสหกรณการเกษตรจะไดรบการสนบสนนปจจยเครองจกรจากภาครฐทจดหาเครองจกรและอปกรณรวมทงโรงเรอนมาให สวนทดน เงนทน และแรงงานสหกรณจะตองรบผดชอบเอง การดาเนนงานจะประกอบดวยคณะกรรมการสหกรณ และทมงานจดการ มผจดการเปนผรบผดชอบ วตถดบขาวเปลอกทใชจะไดจากการซอจากสมาชกและเกษตรกรทวไป สวนใหญคณภาพของวตถดบทไดจะไมคอยดนก เพอลดความเสยงสหกรณบางแหงกจะขายขาวเปลอกตอใหกบโรงสขาวเอกชนในทองถน โดยเฉพาะขาวเปลอกชนทไมสามารถลดความช นไดทนเน องจากไมมเคร องอบลดความชนและลานตากเพยงพอ จงทาใหสหกรณหลายแหงมผลการดาเนนงานนอย นอกจากนนสหกรณจะขาดขอมลทางการตลาด ทงสภาวะการซอขาย และความตองการของตลาดทาใหสหกรณขาดการวางแผนในการผลต ขณะเดยวกนผลตภณฑทจาหนายกมเพยงขาวสารทสวนใหญกจดจาหนายใหกบสมาชกของสหกรณเอง รวมทงผลพลอยได เขน รา ปลายขาว และแกลบ โดยเฉพาะราเปนทตองการของสมาชกเพอนาไปเลยงสตว ททารายไดกคอการขายขาวเปลอกใหกบโรงสขาวเอกชนซงไมไดใชเครองจกรในโรงสขาว ปญหาสวนหนงในการดาเนนงานของสหกรณกคอขาดแรงงาน และพนกงานทมความร ความสามารถในการสแปรรปขาว ขาดเครองจกรชวยปฏบตงานและอานวยความสะดวก ซงปจจยหลงนเปนหวใจของการดาเนนงานทสาคญ ซงปญหาเหลานอาจแกไดดวยการจดการทด โดยทาใหคณะกรรมการสหกรณ และฝายจดการรวมมอกนในการวางแผนการผลตรวมกนใหมากขน

รปท 2 กระบวนการเพมผลผลตในโรงสขาว

กระบวนการแปรสภาพขาวในโรงสขาว

ปจจยการผลต -เครองจกร -โรงเรอน -ทดน -ขาวเปลอก -เงนทน -แรงงาน -การจดการ

ผลผลต -ขาวสาร -รา -ปลายขาว ขอมลการตลาด: ราคาขาว, ตนทน

และการสญเสย

คณะกรรมการฯ, กฎระเบยบเครองจกรขดของ

การปรบปรงการผลตใหมประสทธภาพ

การกาหนดมาตรฐานการผลต

การควบคมการผลต การปรบปรงวธ/กระบวนการทางาน

การใชมาตรฐานวตถดบ

การเพมผลผลต

การวางแผนการผลต

การขนถายผลผลต

หลกการ เปาหมาย


41

การลดตนทนของโรงสขาวสหกรณการเกษตร เพอลดปญหาในการดาเนนงานสหกรณการเกษตรทดาเนนกจกรรมการสแปรรปขาวจงควรกาหนดเปาหมายการดาเนนงานในดาน

การเพมผลผลตของโรงสขาวใหดขน โดยใชหลกการปรบปรงการผลตใหมประสทธภาพ เรมตงแตคณะกรรมการฯและฝายจดการจะตองมการกาหนดมาตรฐานการผลตในการสแปรรปขาวใหตรงกบความตองการของลกคาแตละกลม ในกระบวนการผลตตองใชวตถดบทมมาตรฐาน มการตรวจสอบคณภาพวตถดบอยางถกตองดวยวธมาตรฐาน เพอใชขอมลสวนนในการวางแผนการผลตโดยใชขอมลทางการตลาด ทงความตองการของผบรโภค สถานการณทางการตลาด ราคาและปรมาณความตองการผลตภณฑสาเรจรป รวมในการวางแผน การมขอมลคณภาพของพนขาวกอนการสแปรรปจะทาใหสามารถควบคมกระบวนการผลตและสามารถปองกนการสญเสยในกระบวนการระหวางการผลต ผผลตจะสามารถแกไขปญหาทอาจจะเกดขนกอนทจะเกดการสญเสย การใชขอมลในการทางานจะสามารถปรบปรงวธการและกระบวนการทางานใหมประสทธภาพดข น การตรวจสอบกระบวนการระหวางการทางานโดยเฉพาะระบบขนถายลาเลยงผลผลตจะตองมความสมดลโดยในกระบวนการไมควรจะมการตดขดระหวางเครองจกรททางานตอเนองกน เพอใหการทางานสามารถควบคมไมใหเกดการตดขดโดยมการใชถงพกผลผลตเปนระยะทสามารถเกบผลผลตไดปรมาณเพยงพอ และมระบบลาเลยงทสามารถลาเลยงผลผลตใหทนกบความสามารถของเครองจกรในลาดบตอไป ซงจะทาใหสามารถเพมผลผลตในการสขาวได

รปท 3 กระบวนการลดคาใชจายในโรงสขาว

ในการปฏบตงานนอกจากการเพมผลผลตใหมากขนแลว จะตองลดคาใชจายทจะเกดขนในการผลตโดยใชหลกการบรหารงานใหมประสทธภาพ จดระบบการควบคมคาใชจายจายในสงทมความจาเปนทจะทาใหเกดความสญเสย และลดการใชจายในกจกรรมทยงไมมความจาเปนทจะตองดาเนนการในระยะเวลาอนสน มการพฒนาบคลากรใหมความรและความเขาใจในการใชและบารงรกษาเครองจกรใหสามารถทางานไดอยางมประสทธภาพ มความพรอมในการใชงานไดตลอดเวลา ปรบทศนคตในการปฏบตงานของทงผบรหาร และผปฏบตการ สรางขวญและกาลงใจในการปฏบตงานเพอรกษาบคลากรทมความสามารถไวใชงานไดนานขน สนบสนนเครองมอและอปกรณทจาเปนในการทางานและการตรวจวดประสทธภาพไดโดยไมเกดการสญเสย ควบคมการใชเครองจกรและอปกรณใหมโอกาสใชงานไดเตมความสามารถและเกดการสญเสยนอยทสดหรอไมเกดการสญเสยเลย ควบคมการใชพลงงานและสาธารณปโภคใหเหมาะสมกบการแปรรปและเกดผลงานตามมาตรฐาน ซงจะสามารถควบคมคาใชจายในการทางานไดอยางมระบบ ใชจายในสวนทจะสามารถเพมประสทธภาพการผลตอยางเตมท และไมใชจายในสวนทไมกอใหเกดผลผลต นอกจากนนจะตองมการจดการระบบการเกบรกษาผลผลตทงกอนและหลงการแปรรปเพอไมใหเกดการสญเสยทงคณภาพและปรมาณของผลผลต การทางานไดเตมความสามารถของเครองจกร และการไมทางานเกนขดความสามารถของเครองจกรจะทาใหเกดการสญเสยนอย ดงนนการบรหารจดการทดจะตองมขอมลเพยงพอในการตดสนใจมากกวาการใชความคดเหนสวนตวซงอาจทาใหการตดสนใจในการแกปญหาเกดคาใชจายมากขน

5. เอกสารอางอง IRRI. ------. Paddy Rice Postharvest Technology Rice Knowledge Bank. Los Banos Laguna, Philippines.

การบรหารงานใหมประสทธภาพ

จดระบบควบคมคาใชจาย

การควบคมการใชพลงงาน/สาธารณปโภค

การปรบปรงระบบการเกบรกษาวตถดบ

ควบคมการใชเครองมอ/อปกรณ

การลดคาใชจายในการผลต

การบรหารกาลงพล

หลกการ เปาหมาย


42

สมรรถนะการผสมของขาวโพดหวาน 5 พนธ ในการปลกโดยใชปยอนทรย Combining Ability of Five Super Sweet Corn Cultivars under Organic Fertilizer Planting System

พรทพย พรสรยา1 ปราโมทย พรสรยา1 และ ปฏยทธ ขวญออน2 Pornthip Pornsuriya1 Pramote Pornsuriya1 and Patiyut Kwan-on2

1คณะเกษตรศาสตรและทรพยากรธรรมชาต 2คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตบางพระ จ. ชลบร E-mail: [email protected] โทร. 086-845-3795

บทคดยอ ผลการวเคราะหทางสถต พบวาลกษณะทศกษามนยสาคญ (P < 0.05 และ 0.01) จานวน 7 ลกษณะ ไดแก ความกวางฝก ความยาวฝก

จานวนเมลดตอแถว คาความหวานของเมลด นาหนกฝกปอกเปลอก ผลผลตฝกทงเปลอก และผลผลตฝกปอกเปลอก ผลการวเคราะหทางพนธกรรมพบวาสมรรถนะการผสมทวไปมนยสาคญ (P< 0.05 และ 0.01) ในลกษณะความกวางฝก ความยาวฝก จานวนเมลดตอแถว คาความหวานของเมลด และนาหนกฝกปอกเปลอก สมรรถนะการผสมเฉพาะมนยสาคญ (P< 0.05 และ 0.01) ในลกษณะความกวางฝก ความยาวฝก คาความหวานของเมลด นาหนกฝกปอกเปลอก ผลผลตฝกทงเปลอก และผลผลตฝกปอกเปลอก คผสมไฮบรกซ#3 x ออโรรา และ ทอปสวท#801 x อนทรย#2 ใหผลผลตฝกทงเปลอกสง (2,681 และ 2,684 กโลกรมตอไร) และยงใหสมรรถนะการผสมเฉพาะในทางบวกสงเปนอนดบท 1 และ 2 ตามลาดบ ในขณะทคผสมอนๆ มนยสาคญในทางลบ หรอไมมนยสาคญ ดงนนคผสมดงกลาวจงเปนพนธทเหมาะสมในการผลตลกผสมคทใหผลผลตสงในสภาพการปลกโดยใชปยอนทรย คาสาคญ: ขาวโพดหวาน ปยอนทรย สมรรถนะการผสม

Abstract The results from statistical analysis revealed that the studied characters were significant (P < 0.05 and 0.01) for ear

width, ear length, kernels per ear row, kernel sweetness (total soluble solid), husked ear weight, un-husked ear yield and husked ear yield. The genetical analysis showed that GCA effects were significant (P < 0.05 and 0.01) for ear width, ear length, kernels per ear row, kernel sweetness and husked ear weight. SCA effects were significant (P < 0.05 and 0.01) for ear width, ear length, kernel sweetness, husked ear weight, un-husked ear yield and husked ear yield. The crosses Hybrix#3 x Aurora and Topsweet#801 x Insee#2 gave high un-husked ear yield of 2,681 and 2,684 kg/rai, respectively, and highly positive SCA in the first and second order, respectively, whereas the others were negatively significant or non significant. Thus, these two crosses were the fit cultivars suitable for double cross production for planting under organic fertilizer planting system. Keywords: Zea mays saccharata, Organic fertilizer, Combining ability. 1. บทนา ขาวโพดหวาน อยใน ตระกล Poaceae ซงเปนตระกลเดยวกบหญาหรอขาว มชอวทยาศาสตรวา Zea mays L. var.saccharhata (Sturtev.) L.H. Bailey. (Porcher,.2005) เปนพชทมความสาคญทางเศรษฐกจพชหนง ทารายไดใหประเทศคดเปนมลคาปละหลายพนลานบาท ในประเทศไทยขาวโพดหวานเรมมบทบาทและความสาคญมากยงขน นอกจากการปลกเพอจาหนายฝกสดแลวยงสามารถปลกเปนพชอตสาหกรรมเพอจาหนายโรงงานแปรรปและสงจาหนายไปยงตางประเทศทารายไดเขาสประเทศเปนจานวนมาก ในป พ.ศ. 2556 ประเทศไทยมพนทปลกขาวโพดหวาน 207,618 ไร ไดผลผลตประมาณ 2.86 แสนตน (กรมสงเสรมการเกษตร, 2557) แผนการผสมพนธแบบพบกนหมด เปนเครองมอสาคญทใชในงานปรบปรงพนธ โดยศกษาขอมลการถายทอดทางพนธกรรมในรปแบบของคาสมรรถนะการรวมตวทวไป (GCA) และสมรรถนะการรวมตวจาเพาะ (SCA) ซงเปนลกษณะของพชทมการถายทอดทซบซอนและเปนลกษณะเชงปรมาณ การวเคราะหลกผสมทไดจากการผสมแบบพบกนหมดสามารถใชไดทงแบบหนคงท (fixed model) หรอแบบหนไมคงท (random model) ถาสนใจชดของพอแมทเจาะจงควรใชวธวเคราะหแบบหนคงท (Gardner and Eberhart, 1966) เสนอวาควรใชแบบหนคงทเมอตองการเปรยบเทยบสมรรถนะการผสมของพอแมทใชในการทดลองสวนหนแบบไมคงทนนใชเมอพอแมเปนตวอยางจากประชากรและใชวเคราะหความผนแปรทางพนธกรรม โดยทการวเคราะหทเสนอนนสามารถใชกบประชากรพชทมระดบของ heterozygosity ระดบใดกได และใชกบประชากรพชทเปน polyploidy ไดเชนกน ขาวโพดหวานเปนพชเศรษฐกจชนดหนงทเกษตรกรจานวนมากปลกจาหนายเปนรายไดหลกและรายไดเสรม การปลกขาวโพดหวานในระบบเกษตรปกตทวไปมการใสปจจยการผลตเขาไปทกรปแบบ โดยเฉพาะในรปของสารอนนทรย เชน ปยเคม และสารปองกนกาจดศตรพช ซงพนธ ปลกทใชอย ท วไปเหลานนกจะตอบสนองไดดตอการใสปจจยการผลตดงกลาวลงไป แตถาเปนการปลกในระบบเกษตรอนทรยแลว การตอบสนองของพนธพชยอมมความแตกตางไป ลกษณะทพงประสงคของพนธพชในการปลกแบบอนทรย จะมความแตกตางไปจากระบบการปลกแบบทวไป (Lammerts van Bueren et al., 2002) จากการทดสอบพนธขาวโพดหวานเพอศกษาพนธทเหมาะสมในสภาพการปลกแบบอนทรย โดยเปรยบเทยบกบการปลกในสภาพการใชปยเคม และการใชปยเคมรวมกบปยอนทรย (พรทพย และคณะ, 2555) พบวา ขาวโพดหวานทง 6 พนธ มการตอบสนองตอระบบปลก 3 แบบ ทแตกตางกน สวนลกษณะนาหนกฝกกอนและหลงปอกเปลอก และผลผลตตอไรของฝกกอนและหลงปอกเปลอกนนไมพบปฏกรยาสมพนธระหวางพนธกบระบบปลก โดยการปลกแบบใหปยเคม และแบบใหปยเคมรวมกบปยอนทรยใหนาหนกฝกทงเปลอกและนาหนกฝกปอกเปลอกมากกวาการปลกโดยใหเฉพาะปยอนทรยอยางเดยว ในสวนของผลผลตตอไรพบวาการปลกแบบใหปยเคมรวมกบปยอนทรยใหผลผลตตอไรมากกวาการปลกแบบใหเฉพาะปยอนทรยและแบบใหเฉพาะปยเคม งานวจยนจงมวตถประสงคเพอเปรยบเทยบผลผลตและประเมนสมรรถนะในการผสมของลกผสมแบบพบกนหมดของขาวโพดหวานพนธการคา 5 พนธ


43

2. วธการทดลอง การวางแผนการทดลองแบบสมในบลอกสมบรณ (RCBD) ม 3 ซา และ 10 ทรตเมนต คอลกผสมแบบพบกนหมดโดยไมผสมสลบของขาวโพดหวานพนธการคา 5 พนธ ไดแก ทอปสวท#801 ไฮบรกซ#3 ออโรรา ชการ#75 และอนทรย#2 เตรยมแปลงปลกจานวน 30 แปลงยอย แตละแปลงยอยมขนาดกวาง 1 เมตร ยาว 3 เมตร ระยะหางระหวางแปลงและบลอก 50 เซนตเมตร ระยะปลก 25 × 75 เซนตเมตร (ระยะตน × ระยะแถว) แตละแปลงยอยปลก 2 แถว จานวน 24 หลมตอแปลงยอย การปลก กอนปลกทาการผสมปยอนทรย (มลโค) คลกเคลากบดนในแปลงปลก จานวน 13.5 ตนตอไร การใหนาในชวงระยะแรกจะใหทกวน วนละ 1 ครง เมอขาวโพดอาย 15 วน ใหนาวนเวนวน การกาจดวชพช กาจดวชพชสองครง ครงแรกเมอขาวโพดอาย 15 วน พรอมกบพรวนดนและถอนแยกไว 1 ตนตอหลม ครงทสองเมอขาวโพดอาย 45 วนพรอมการพนโคนตน การเกบเกยวหลงขาวโพดออกไหมประมาณ 20 วน บนทกขอมลลกษณะฝกและผลผลตตอแปลงยอย การวเคราะหผลทางสถต วเคราะหความแปรปรวนตามแผนการทดลองแบบสมในบลอกสมบรณ (RCBD) และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยดวยวธ Duncan’s new multiple range test (DMRT) การวเคราะหผลทางพนธกรรม วเคราะหตามวธการ Griffing’s method 4 (fixed model) ทาการทดลองทมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก วทยาเขตบางพระ จงหวดชลบร ระหวางเดอนมกราคม – เมษายน 2556

3. ผลการทดลอง การวเคราะหผลทางสถตและการเปรยบเทยบลกผสมค (Table 1, 2) ความกวางฝก มความแตกตางกน (P < 0.05) โดยทลกผสม ไฮบรกซ3 x ชการ75, ทอปสวท801 x ออโรรา, ไฮบรกซ3 x อนทรย2 และ ไฮบรกซ3 x ออโรรา มความกวางฝกมากเปนอนดบท 1-4 (4.65, 4.53, 4.53 และ 4.52 เซนตเมตร ตามลาดบ) โดยทลกผสม ออโรรา x อนทรย2 มความกวางฝกอยในอนดบทายสด คอ 4.25 เซนตเมตร ความยาวฝก มความแตกตางกน (P < 0.01) โดยทลกผสม ชการ75 x อนทรย2, ทอปสวท801 x ชการ75, ทอปสวท801 x อนทรย2 และ ทอปสวท801 x ออโรรา มความยาวฝกมากเปนอนดบท 1-4 (20.87, 20.57, 20.30 และ 19.97 เซนตเมตร ตามลาดบ) โดยทลกผสม ทอปสวท801 x ไฮบรกซ3 มความยาวฝกอยในอนดบทายสด คอ 18.07 เซนตเมตร จานวนเมลดตอแถว มความแตกตางกน (P < 0.01) โดยทลกผสม ชการ75 x อนทรย2, ออโรรา x ชการ75, ทอปสวท801 x ชการ75 และ ไฮบรกซ3 x ชการ75 มจานวนเมลดตอแถวมากเปนอนดบท 1-4 (39.60, 38.63, 38.13 และ 37.50 เซนตเมตร ตามลาดบ) โดยทลกผสม ทอปสวท801 x ไฮบรกซ3 มจานวนเมลดตอแถวอยในอนดบทายสด คอ 29.30 เมลด คาความหวานของเมลด (total soluble solid) มความแตกตางกน (P < 0.01) โดยทลกผสม ชการ75 x อนทรย2, ออโรรา x ชการ75, ทอปสวท801 x ไฮบรกซ3 และ ทอปสวท801 x อนทรย2 มคาความหวานของเมลดมากเปนอนดบท 1-4 (11.75, 11.34, 11.29 และ 11.09 องศา บรกซ ตามลาดบ) โดยทลกผสม ทอปสวท801 x ชการ75 มคาความหวานของเมลดอยในอนดบทายสด คอ 9.38 องศาบรกซ นาหนกฝกทงเปลอก ไมมความแตกตางกน (P > 0.05) โดยทลกผสมทมแนวโนมใหนาหนกฝกทงเปลอกมากทสดและรองลงมาไดแก ทอปสวท801 x ชการ75, ชการ75 x อนทรย2 และ ทอปสวท801 x ออโรรา (358.7, 358 และ 339.3 กรม ตามลาดบ) และลกผสมทอปสวท801 x ไฮบรกซ3 มแนวโนมใหนาหนกฝกทงเปลอกนอยทสดคอ 247.7 กรม นาหนกฝกปอกเปลอก มความแตกตางกน (P < 0.01) โดยทลกผสม ไฮบรกซ3 x ชการ75, ชการ75 x อนทรย2, ทอปสวท801 x ชการ75 และ ไฮบรกซ3 x ออโรรา มนาหนกฝกปอกเปลอกมากเปนอนดบท 1-4 (259.7, 250.7, 245.7 และ 236.7 กรม ตามลาดบ) โดยทลกผสม ทอปสวท801 x ไฮบรกซ3 มนาหนกฝกปอกเปลอกอยในอนดบทายสด คอ 182.3 กรม Table 1 Ear width, ear length, kernels per ear row and kernel sweetness (total soluble solid) of

10 super sweet corn double crosses planted under organic fertilizer system. Crosses Ear width

(cm) Ear length

(cm) Kernels per ear row

(kernels) Kernel sweetness (°Brix)

Topsweet 801 x Hibrix 3 4.40 bcd 18.07 d 29.30 e 11.29 b Topsweet 801 x Aurora 4.53 ab 19.97 abc 34.57 cd 9.67 de Topsweet 801 x Sugar 75 4.45 abcd 20.57 ab 38.13 abc 9.38 e Topsweet 801 x Insee 2 4.28 cd 20.30 abc 35.63 bcd 11.09 b Hibrix 3 x Aurora 4.52 abc 19.30 c 33.50 d 10.42 c Hibrix 3 x Sugar 75 4.65 a 19.70 bc 37.50 abc 10.17 c Hibrix 3 x Insee 2 4.53 ab 19.47 bc 34.60 cd 9.84 d Aurora x Sugar 75 4.30 bcd 19.70 bc 38.63 ab 11.34 b Aurora x Insee 2 4.25 d 19.87 abc 37.20 abc 9.67 de Sugar 75 x Insee 2 4.50 abc 20.87 a 39.60 a 11.75 a F-test * ** ** ** CV. (%) 2.80 2.87 5.39 1.69 ns and ** = not significant and significant at P < 0.01, respectively. Means in a column followed by the same letter are not significantly different at DMRT0.05


44

Table 2 Un-husked and husked ear weight, un-husked and husked ear yield of 10 super sweet corn double crosses planted under organic fertilizer system.

Crosses Un-husked ear weight (g)

Husked ear weight (g) Un-husked ear yield (kg/rai)

Husked ear yield (kg/rai)

Topsweet 801 x Hibrix 3 247.7 182.3 e 1,787 c 1,237 c Topsweet 801 x Aurora 339.3 228.3 abcd 2,411 ab 1,577 ab Topsweet 801 x Sugar 75 358.7 245.7 abc 2,413 ab 1,574 ab Topsweet 801 x Insee 2 301.0 212.0 cde 2,684 a 1,737 a Hibrix 3 x Aurora 337.3 236.7 abcd 2,681 a 1,583 ab Hibrix 3 x Sugar 75 338.0 259.7 a 2,470 ab 1,729 ab Hibrix 3 x Insee 2 303.7 222.7 bcd 2,299 ab 1,517 abc Aurora x Sugar 75 304.0 209.7 de 2,119 bc 1,420 bc Aurora x Insee 2 309.3 216.3 cd 2,252 abc 1,483 abc Sugar 75 x Insee 2 358.0 250.7 ab 2,536 ab 1,620 ab F-test ns ** * * CV. (%) 12.46 7.90 11.14 10.40

* and ** = significant and significant at P < 0.05 and 0.01, respectively. Means in a column followed by the same letter are not significantly different at DMRT0.05

ผลผลตฝกทงเปลอก มความแตกตางกน (P < 0.05) โดยทลกผสม ทอปสวท801 x อนทรย2, ไฮบรกซ3 x ออโรรา, ชการ75 x อนทรย2 และ ไฮบรกซ3 x ชการ75 มผลผลตฝกทงเปลอกมากเปนอนดบท 1-4 (2,684, 2,681, 2,536 และ 2,470 กโลกรมตอไร ตามลาดบ) โดยทลกผสม ทอปสวท801 x ไฮบรกซ3 มผลผลตฝกทงเปลอกอยในอนดบทายสด คอ 1,787 กโลกรมตอไร ผลผลตฝกปอกเปลอก มความแตกตางกน (P < 0.05) โดยทลกผสม ไฮบรกซ3 x ชการ75, ชการ75 x อนทรย2, ไฮบรกซ3 x ออโรรา และ ทอปสวท801 x ออโรรา มผลผลตฝกปอกเปลอกมากเปนอนดบท 1-4 (1,729, 1,620, 1,583 และ 1,577 กโลกรมตอไร ตามลาดบ) โดยทลกผสม ทอปสวท801 x ไฮบรกซ3 มนาหนกฝกปอกเปลอกอยในอนดบทายสด คอ 1,237 กโลกรมตอไร การวเคราะหผลทางพนธกรรม สมรรถนะการผสมทวไปมนยสาคญในลกษณะความกวางฝก ความยาวฝก จานวนเมลดตอแถว คาความหวานของเมลด และนาหนกฝกปอกเปลอก และไมมนยสาคญในลกษณะผลผลตฝกทงเปลอก และผลผลตฝกปอกเปลอก (Table 3) สมรรถนะการผสมเฉพาะมนยสาคญในลกษณะความกวางฝก ความยาวฝก คาความหวานของเมลด นาหนกฝกปอกเปลอก ผลผลตฝกทงเปลอก และผลผลตฝกปอกเปลอก และไมมนยสาคญในลกษณะจานวนเมลดตอแถว (Table 3) ความสาคญของ GCA เมอเทยบกบ SCA (The relative importance of GCA vs. SCA) พบวา GCA vs. SCA มคาตาในลกษณะคาความหวานของเมลด ผลผลตฝกทงเปลอก และผลผลตฝกปอกเปลอก มคาปานกลางในลกษณะความกวางฝก และนาหนกฝกปอกเปลอก และมคาสงในลกษณะความยาวฝก และจานวนเมลดตอแถว (Table 3)

Table 3 Mean squares from the analysis of variance and the diallel analysis for general combining ability (GCA) and specific combining ability (SCA) effects for ear width, ear length, kernels per row, kernel sweetness, husked ear weight, un-husked ear yield and husked ear yield of 10 super sweet corn double crosses planted under organic fertilizer system.

Mean squares Sources df Ear width Ear length Kernels

per ear row Kernel

sweetness Husked

ear weight Un-husked ear yield

Husked ear yield

Blocks 2 0.024NS 0.300NS 3.370NS 0.026NS 398.10NS 20,826.43NS 21,557.63NS

Crosses 9 0.051* 1.796** 27.749** 2.137** 1,573.47** 219,406.73* 64,844.15* GCA 4 0.052* 2.915** 57.121** 0.405** 1,310.91* 45,046.30NS 21,657.72NS

SCA 5 0.050* 0.901* 4.251NS 3.523** 1,783.51** 358,895.07** 99,393.29* Error 18 0.015 0.323 3.745 0.031 320.21 69,384.250 25,898.34 C.V. (%) 2.80 2.87 5.39 1.69 7.90 11.14 10.40 GCA vs. SCA Z

0.51 0.76 0.93 0.10 0.43 0.11 0.18 Z The relative importance of GCA vs. SCA = GCA/(GCA + SCA) NS = Not significant. * and ** = Significant at P < 0.05 and 0.01, respectively.


45

สมรรถนะการผสมทวไปของพนธพอแมและสมรรถนะการผสมเฉพาะของคผสม ความกวางฝก พนธไฮบรกซ3 เปนพนธเดยวทมนยสาคญของสมรรถนะการผสมทวไปในทางบวก (gi = 0.1111 เซนตเมตร, P < 0.01) ในขณะทพนธอนๆ ไมมนยสาคญ คผสม ทอปสวท801 x ออโรรา เพยงคเดยวทมสมรรถนะการผสมเฉพาะในทางบวกและมนยสาคญ (sij = 0.1806 เซนตเมตร, P < 0.01) แสดงวาคผสมดงกลาวเปนคทเหมาะสมทใหลกผสมทมความกวางฝกมาก (Table 4) ความยาวฝก พนธชการ75 และพนธอนทรย2 เปนพนธทมสมรรถนะการผสมทวไปเปนคาบวกและมนยสาคญ (gi = 0.5711 เซนตเมตร, P < 0.01 และ gi = 0.4600 เซนตเมตร, P < 0.05 ตามลาดบ) เมอพจารณาสมรรถนะการผสมเฉพาะ พบวาไมมคผสมใดทใหคาสมรรถนะการผสมทมนยสาคญในทางบวก (ตารางท 8) อยางไรกตาม จากการทความสาคญของ GCA เมอเทยบกบ SCA มคาสง (0.7638, ตารางท 5) ดงนนการเลอกคผสมทเหมาะสมเพอใหไดลกผสมทดจงสามารถพจารณาจากพนธทมคาสมรรถนะการผสมทวไปสง ซงไดแกพนธชการ75 และพนธอนทรย2 (Table 5) จานวนเมลดตอแถว พนธชการ75 และพนธอนทรย2 เปนพนธทมสมรรถนะการผสมทวไปเปนคาบวกและมนยสาคญ (gi = 3.4667 เมลด, P < 0.01 และ gi = 1.1889 เมลด, P < 0.05 ตามลาดบ) เมอพจารณาสมรรถนะการผสมเฉพาะ พบวาไมมคผสมใดทใหคาสมรรถนะการผสมทมนยสาคญในทางบวก (ตารางท 9) อยางไรกตาม จากการทความสาคญของ GCA เมอเทยบกบ SCA มคาสง (0.9307, ตารางท 5) ดงนนการเลอกคผสมทเหมาะสมเพอใหไดลกผสมทดจงสามารถพจารณาจากพนธทมคาสมรรถนะการผสมทวไปสง ซงไดแกพนธชการ75 และพนธอนทรย2 (Table 6) คาความหวานของเมลด พนธชการ75 และพนธอนทรย2 เปนพนธทมสมรรถนะการผสมทวไปเปนคาบวกและมนยสาคญ (gi = 0.2631 องศา บรกซ, P < 0.01 และ gi = 0.1664 องศาบรกซ, P < 0.01 ตามลาดบ) เมอพจารณาสมรรถนะการผสมเฉพาะ พบวาคผสม ทอปสวท801 x ไฮบรกซ3, ออโรรา x ชการ75 และ ชการ75 x อนทรย2 มสมรรถนะการผสมเฉพาะมนยสาคญในทางบวกสงเปนอนดบท 1 ถง 3 ตามลาดบ (Table 7) นาหนกฝกปอกเปลอก พนธชการ75 เปนพนธทมสมรรถนะการผสมทวไปสงทมเปนคาบวกและมนยสาคญ (gi = 20.0222 กรม, P < 0.01) เมอพจารณาสมรรถนะการผสมเฉพาะ พบวาคผสม ทอปสวท801 x ออโรรา และ ไฮบรกซ3 x ชการ75 มสมรรถนะการผสมเฉพาะมนยสาคญในทางบวกสงเปนอนดบท 1 และ 2 ตามลาดบ) (Table 8) ผลผลตฝกทงเปลอก สมรรถนะการผสมทวไปของทกพนธในลกษณะนมคาไมตางจากศนย (P > 0.05) เมอพจารณาสมรรถนะการผสมเฉพาะ พบวามคผสม ไฮบรกซ3 x ออโรรา และ ทอปสวท801 x อนทรย2 มสมรรถนะการผสมเฉพาะมนยสาคญในทางบวกสงเปนอนดบท 1 และ 2 ตามลาดบ ในขณะทคผสมอนๆ มนยสาคญในทางลบ หรอไมมนยสาคญ (Table 9) ผลผลตฝกปอกเปลอก สมรรถนะการผสมทวไปของทกพนธในลกษณะผลผลตฝกปอกเปลอกมคาไมตางจากศนย (P > 0.05) เมอพจารณาสมรรถนะการผสมเฉพาะ พบวามคผสม ไฮบรกซ3 x ชการ75 และ ทอปสวท801 x อนทรย2 มสมรรถนะการผสมเฉพาะมนยสาคญในทางบวกสงเปนอนดบท 1 และ 2 ตามลาดบ ในขณะทคผสมอนๆ มนยสาคญในทางลบ หรอไมมนยสาคญ (Table 10)

Table 4 Estimates of general combining ability (gi) (diagonal) and specific combining ability (sij) (upper diagonal) for ear width of 10 super sweet corn double crosses planted under organic fertilizer system. Varieties Topsweet 801 Hybirx 3 Aurora Sugar 75 Insee 2

Topsweet 801 -0.0333NS -0.1194* 0.1806** -0.0028NS -0.0583NS

Hybirx 3 0.1111** 0.0194NS 0.0528NS 0.0472NS

Aurora -0.0556NS -0.1306* -0.0694NS

Sugar 75 0.0444NS 0.0806NS

Insee 2 -0.0667NS

NS = Not significant. * and ** = Significant at P < 0.05 and 0.01, respectively.

Table 5 Estimates of general combining ability (gi) (diagonal) and specific combining ability (sij) (upper diagonal) for ear length of 10 super sweet corn double crosses planted under organic system. Varieties Topsweet 801 Hybirx 3 Aurora Sugar 75 Insee 2

Topsweet 801 -0.0733NS -0.7778** 0.3556NS 0.2889NS 0.1333NS

Hybirx 3 -0.8622** 0.4778NS 0.2111NS 0.0889NS

Aurora -0.0956NS -0.5556* -0.2778NS

Sugar 75 0.5711** 0.0556NS

Insee 2 0.4600* NS = Not significant. * and ** = Significant at P < 0.05 and 0.01, respectively.


46

Table 6 Estimates of general combining ability (gi) (diagonal) and specific combining ability (sij) (upper

diagonal) for kernels per ear row of 10 super sweet corn double crosses planted under organic fertilizer system. Varieties Topsweet 801 Hybirx 3 Aurora Sugar 75 Insee 2

Topsweet 801 -1.9444** -1.7667* 0.5000NS 0.7444NS 0.5222NS

Hybirx 3 -2.8556** 0.3444NS 1.0222NS 0.4000NS

Aurora 0.1444NS -0.8444NS 0.0000NS

Sugar 75 3.4667** -0.9222NS

Insee 2 1.1889* NS = Not significant. * and ** = Significant at P < 0.05 and 0.01, respectively.

Table 7 Estimates of general combining ability (gi) (diagonal) and specific combining ability (sij)

(upper diagonal) for kernel sweetness of 10 super sweet corn double crosses planted under organic fertilizer system. Varieties Topsweet 801 Hybirx 3 Aurora Sugar 75 Insee 2

Topsweet 801 -0.1380* 1.0128** -0.4039** -1.2061** 0.5972** Hybirx 3 -0.0424NS 0.2506** -0.5150** -0.7483** Aurora -0.2491** 0.8617** -0.7083**

Sugar 75 0.2631** 0.8594** Insee 2 0.1664** NS = Not significant. * and ** = Significant at P < 0.05 and 0.01, respectively.


(upper diagonal) for husked ear weight of 10 super sweet corn double crosses planted under organic fertilizer system. Varieties Topsweet 801 Hybirx 3 Aurora Sugar 75 Insee 2

Topsweet 801 -12.4222* -30.2222** 19.2222* 11.6667NS -0.6667NS

Hybirx 3 -1.4222NS 16.5556* 14.6667NS -1.0000NS

Aurora -4.8667NS -31.8889** -3.8889NS

Sugar 75 20.0222** 5.5556NS

Insee 2 -1.3111NS



(upper diagonal) for un-husked ear yield of 10 super sweet corn double crosses planted under organic fertilizer system. Varieties Topsweet 801 Hybirx 3 Aurora Sugar 75 Insee 2

Topsweet 801 -55.47NS -448.33** 100.56NS 77.22NS 270.56* Hybirx 3 -74.80NS 389.56** 153.89NS -95.11NS

Aurora 0.98NS -272.89* -217.22NS

Sugar 75 25.98NS 41.78NS

Insee 2 103.31NS



47

Table 10 Estimates of general combining ability (gi) (diagonal) and specific combining

ability (sij) (upper diagonal) for husked ear yield of 10 super sweet corn double crosses planted under organic fertilizer system. Varieties Topsweet 801 Hybirx 3 Aurora Sugar 75 Insee 2

Topsweet 801 -21.89NS -247.11** 93.56NS -2.33NS 155.89* Hybirx 3 -41.33NS 119.67NS 172.11* -44.67NS

Aurora -42.67NS -135.89* -77.33NS

Sugar 75 50.56NS -33.89NS

Insee 2 55.33NS


4. สรปผล สมรรถนะการผสมทวไป (GCA) และสมรรถนะการผสมเฉพาะ (SCA) ของขาวโพดหวานลกผสม 5 พนธ ในสภาพการปลกแบบอนทรย

(ไมใชสารเคมและปยเคม) โดยใชวธการของ Griffing (Griffing’s method 4, fixed model) จากผลการวเคราะหทางสถต พบวาลกษณะทศกษามนยสาคญจานวน 7 ลกษณะ ไดแก ความกวางฝก ความยาวฝก จานวนเมลดตอแถว คาความหวานของเมลด นาหนกฝกปอกเปลอก ผลผลตฝกทงเปลอก และผลผลตฝกปอกเปลอก ผลการวเคราะหทางพนธกรรมพบวาสมรรถนะการผสมทวไปมนยสาคญในลกษณะความกวางฝก ความยาวฝก จานวนเมลดตอแถว คาความหวานของเมลด และนาหนกฝกปอกเปลอก และไมมนยสาคญในลกษณะผลผลตฝกทงเปลอก และผลผลตฝกปอกเปลอก สมรรถนะการผสมเฉพาะมนยสาคญในลกษณะความกวางฝก ความยาวฝก คาความหวานของเมลด นาหนกฝกปอกเปลอก ผลผลตฝกทงเปลอก และผลผลตฝกปอกเปลอก และไมมนยสาคญในลกษณะจานวนเมลดตอแถว เมอพจารณาผลผลตฝกทงเปลอก พบวาคผสม ไฮบรกซ3 x ออโรรา และ ทอปสวท801 x อนทรย2 มสมรรถนะการผสมเฉพาะมนยสาคญในทางบวกสงเปนอนดบท 1 และ 2 ตามลาดบ ในขณะทคผสมอนๆ มนยสาคญในทางลบ หรอไมมนยสาคญ ดงนนคผสมดงกลาวจงเปนพนธทเหมาะสมในการนามาสรางลกผสมคทใหผลผลตสงในการปลกแบบใชปยอนทรย

5. เอกสารอางอง กรมสงเสรมการเกษตร. 2557. ระบบสารสนเทศการผลตดานเกษตร, รายงานขอมลภาวะการผลตพช. [online]. เขาถงไดจาก

http://production.doae.go.th/report/report_main2.php?report_type=1. 21 ม.ค. 2557. ธาน ศรวงศชย. 2556. สมรรถนะการผสมพนธ (Combining ability) และการเปรยบเทยบผลผลต (yield trials) ในงานวจยขาวลกผสม.

เอกสารประกอบการฝกอบรมขาวลกผสม ระหวางวนท 30 เมษายน – 3 พฤษภาคม 2556 ณ ศนยวจยขาวปทมธาน กรมการขาว. พรทพย พรสรยา ปราโมทย พรสรยา และ ปฏยทธ ขวญออน. 2555. การทดสอบพนธขาวโพดหวานลกผสมในการปลกแบบอนทรย เคมและ

เคมรวมกบอนทรย. วารสารวจยมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลตะวนออก 5(2): 6-13. Baker, R.J. 1978. Issues in diallel analysis. Crop Sci. 18: 533-536. Becker, A.W. 1984. Manual of quantitative genetics. 4th edition. Washington: Academic Enterprises, Pullman. Gardner, C.O. and S.A. Eberhart. 1966. Analysis and interpretation of the variety cross diallel and related populations.

Biometrics 22: 439-452. Hallaur, A.R. and J.B. Miranda. 1988. Quantitative Genetics in Maize Breeding. 2nd ed. Iowa, USA: Iowa State Univ.

Press, Ames. Lammerts van Bueren, E.T., P.C. Struik and E. Jacobsen. 2002. Ecological aspects in organic farming and its consequences

for an organic crop ideotype. Netherlands Journal of Agricultural Science 50: 1-26. Lopez-Sese, A.I. and J. Staub. 2002. Combining ability analysis of yield components in cucumber. J. Amer. Soc. Hort. Sci.

127: 931-937. Porcher, M.H. Sorting Zea Namers, 2005. Multilinguel Multiscript Plant Names Database. [online]. The University of

Melbourne, Australia. Available : http://www.plantnames. Unimelb. Edu. Au/Sorting/zea.html. April 26, 2011.


48

การพฒนาสตรอาหารสาหรบการเพาะเลยงโปรโตคอรมกลวยไมปากะเรกะรอน Media Development for Protocorm Culture of Cymbidium sp.

สนษา กนเอยง และ วราภรณ ฉยฉาย Sunisa Kanaeung and Waraporn Chouychai

สาขาวชาชววทยา ภาควชาวทยาศาสตร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค E-mail: [email protected]

บทคดยอ ผลของการใชกลวยนาวาและเครองดมบารงกาลงเปนสวนประกอบในอาหารสตร Vacin and Went (VW) สาหรบเพาะเลยงโปรโตคอรม ของกลวยไมเปรยบเทยบกบสตรทใชกลวยหอม 100 g/l และนามะพราว 150 ml/l โดยนาโปรโตคอรมของกลวยไมปากะเรกะรอนทไดจากการเพาะเมลดอาย 4 เดอน มาเลยงลงในอาหารสตร VW ทเตมกลวยนาวาและเครองดมบารงกาลงชนดตางๆเปนเวลา 8 สปดาห ผลปรากฎวา ในอาหารสตร VW ทเตมนามะพราว 150 ml/l รวมกบชนดกลวยทตางกนนน พบวา ไมมผลตอการเจรญของกลวยไม สวนในอาหารสตร VW ทเตมกลวยหอม 100 g/l รวมกบเครองดมตางชนดกน พบวาเฉพาะอาหารทเตมคาราบาวแดง 20 ml/l ททาใหการเจรญของรากกลวยไมสงกวาอาหารทเตมนามะพราว 150 ml/l แตไมตางจากทรทเมนตอน สาหรบในอาหารทปรบทงชนดของกลวยและเครองดม พบวา อาหารทเตม M150 10 ml/l รวมกบกลวยหอม 100 g/l หรอ อาหารทเตมคาราบาวแดง 10 ml/l รวมกบกลวยนาวา 50 g/l ทาใหกลวยไมมการเจรญของรากสงกวาทรทเมนตอนอยางมนยสาคญทางสถต ดงนน จงสามารถใชกลวยนาวาและเครองดมบารงกาลงทดแทนนามะพราวและกลวยหอมในอาหารสตร VWสาหรบเพาะเลยงโปรโตคอรมของกลวยไมปากะเรกะรอนได คาสาคญ: กะเรกะรอน การเพาะเลยงเนอเยอพช กลวยนาวา เครองดมบารงกาลง

Abstract The effect of banana type and energy drink used in Vacin and Went media for protocorm culture and compared with banana and coconut water were studied. Four month-old protocorm of Cymbidium sp. were cultured in VW combined with different banana and energy drink for 8 weeks. VW + 150 ml/l coconut water which add different banana type was not affected on orchid growth differently. Only VW + 100 g/l banana which add 20 ml/l ‘Carabao dang’© increased root growth of Cymbidium sp. more than VW + 100 g/l banana+ 150 ml/l coconut water but were not different from other treatments. For VW which adjust both of banana and energy drink, VW + 10 ml/l M150 © + 100 g/l banana and VW+ 10 ml/l ‘Carabao dang’© + 50 g/l banana ‘Kluai Nam Wa’ increased root growth to higher than other treatments significantly. With these results, banana ‘Kluai Nam Wa’ and energy drink can use in culture media instead of banana and coconut water for protocorm culture of Cymbidium sp. Keywords: Cymbidium, Plant tissue culture, Banana, Energy drink

1. บทนา การเพาะเลยงเนอเยอกลวยไมจดเปนวธการขยาพนธกลวยไมทเปนทนยมมาก เพราะเพมจานวนกลวยไมไดอยางรวดเรว ไดตนใหมเปน

จานวนมาก อยางไรกตาม สตรอาหารทใชในการเพาะเลยงเนอเยอมกมตนทนสง การศกษาวจยเพอลดตนทนของอาหารเพาะเลยงเนอเยอจงมอยางตอเนอง ทงการเพมสารอนทรยจากธรรมชาต เชน การใชอาหารสตร VW ทเตมมนฝรงบด 100 g/l หรอ มนฝรงบด 50 g/l + กลวยหอมบด 50 g/l ทาใหโปรโตคอรมของวานหางชางมจานวนใบและจานวนรากดทสด (บญสนองและจรณฐ, 2554) การใชคารโบไฮเดรตจากธรรมชาตเพอทาใหอาหารแขงทดแทนการใชผงวน เชน อาหารเพาะเลยงเนอเยอททาใหแขงดวยแปงจากตนสาคทาใหอาหารคงตวไดถง 6 เดอน และทาใหเนอเยอมนฝรงเจรญไดด (Naik and Sarkar, 2001) การใชปยอนนทรยทดแทนธาตอาหารอนนทรย และใชเครองดมบารงกาลงทดแทนวตามน เชน การใชปยสตร 30 – 20 – 10 รวมกบเครองดมบารงกาลงเอม 150 10 ml/l ทาใหตนกระชายดาสงทสด ถาเพมเครองดมบารงกาลงเอม 150 เปน 20 ml/l ทาใหความยาวรากของกระชายดามากทสด

อาหารเพาะเลยงเนอเยอสตร VW ดดแปลงทเตมกลวยหอม 100 g/l และนามะพราว 150 ml/l เปนสตรอาหารทนยมใชโดยทวไปในการเพาะเลยงโปรโตคอรมของกลวยไมหลงงอก แตเนองจากในบางฤดกาล กลวยหอมและมะพราวออนมราคาแพง ในทน จงไดพฒนาสตรอาหารสาหรบการ2005เพาะเล ยงโปรโตคอรมของกลวยไมโดยทดสอบผลของการใชกลวยนาวาและเครองดมบารงกาลงปรมาณตางๆกนในอาหารสตร VW ดดแปลง เปรยบเทยบกบอาหารสตร VW ดดแปลงทเตมกลวยหอมและนามะพราว ในการเพาะเลยงโปรโตคอรมกลวยไมปากะเรกะรอนซงเปนกลวยไมพนเมองของไทยชนดหนง เพอประเมนความเปนไปไดในการนาไปใชประโยชนในการขยายพนธกลวยไมพนเมองของไทยตอไป

2. วธการทดลอง ตอนท 1 ผลของชนดกลวยตอการเจรญของโปรโตคอรมกลวยไมปากะเรกะรอน ใชตนออนกลวยไมปากะเรกะรอนทไดจากการเพาะเมลดในสภาพปลอดเชออาย 4 เดอน นามาเลยงในอาหารในอาหารสตร VW ดดแปลง

(ครรชต, 2541) ทเตมนามะพราวออน 150 ml/l แตเตมกลวยตางชนดกน จานวน 4 ทรทเมนต ไดแก 1) กลวยนาวา 50 g/l 2) กลวยนาวา 100 g/l 3) กลวยนาวา 200g/l 4) กลวยหอม 100 g/l โดยใน 1 ขวดมตนออนของกลวยไม 1 ตน ทรทเมนตละ 20 ขวด เพาะเลยงในหองปลอดเชอ ทอณหภม


49

25 - 27 องศาเซลเซยส โดยใหแสง 24 ชวโมง บนทกผลการเจรญในสปดาหท 8 โดยนบจานวนยอด จานวนราก จานวนใบ บนทกความยาวราก ความยาวยอด นาหนกสดราก นาหนกสดยอด นาหนกแหงราก และนาหนกแหงยอด

ตอนท 2 ผลของเครองดมบารงกาลงตอการเจรญของโปรโตคอรมกลวยไมปากะเรกะรอน ใชตนออนกลวยไมปากะเรกะรอนทไดจากการเพาะเมลดในสภาพปลอดเชออาย 4 เดอน นามาเลยงในอาหารในอาหารสตร VW ดดแปลง

(ครรชต, 2541) ทเตมกลวยหอม 100 g/l แตเตมเครองดมตางชนดกน จานวน 5 ทรทเมนต ไดแก 1) เครองดม M 150 10 ml/l 2) เครองดม M 150 10 ml/l 3) เครองดมคาราบาวแดง 10 ml/l 2) เครองดมคาราบาวแดง 20 ml/l 5) นามะพราว 150 ml/l โดยใน 1 ขวดมตนออนของกลวยไม 1 ตน ทรทเมนตละ 20 ขวด เพาะเลยงในหองปลอดเชอ ทอณหภม 25 - 27 องศาเซลเซยส โดยใหแสง 24 ชวโมง บนทกผลการเจรญในสปดาหท 8 โดยนบจานวนยอด จานวนราก จานวนใบ บนทกความยาวราก ความยาวยอด นาหนกสดราก นาหนกสดยอด นาหนกแหงราก และนาหนกแหงยอด

ตอนท 3 ผลรวมของชนดกลวยและเครองดมบารงกาลงตอการเจรญของโปรโตคอรมกลวยไมปากะเรกะรอน ใชตนออนกลวยไมปากะเรกะรอนทไดจากการเพาะเมลดในสภาพปลอดเชออาย 4 เดอน นามาเลยงในอาหารในอาหารสตร VW ดดแปลง

(ครรชต, 2541) ทเตมกลวยและเครองดมตางกนจานวน 6 ทรทเมนต ไดแก ทรทเมนตท 1 (T1) เตมนามะพราวออน 150 ml/l และกลวยหอม 100 g/l ทรทเมนตท 2 (T2) เตมนามะพราวออน 150 ml/l และกลวยนาวา 50 g/l ทรทเมนตท 3 (T3) เตมเครองดม M 150 10 m/l และกลวยหอม 100 g/l ทรทเมนตท 4 (T4) เตมเครองดม M 150 10 ml/l และกลวยนาวา 50 g/l ทรทเมนตท 5 (T5) เตม) เครองดมคาราบาวแดง 10 ml/l และกลวยหอม 100 g/l ทรทเมนตท 6 (T6) เตม) เครองดมคาราบาวแดง 10 ml/l และกลวยนาวา 50 g/l โดยใน 1 ขวดมตนออนของกลวยไม 1 ตน ทรทเมนตละ 20 ขวด เพาะเลยงในหองปลอดเชอ ทอณหภม 25 - 27 องศาเซลเซยส โดยใหแสง

24 ชวโมง บนทกผลการเจรญในสปดาหท 8 โดยนบจานวนยอด จานวนราก จานวนใบ บนทกความยาวราก ความยาวยอด นาหนกสดราก นาหนกสดยอด นาหนกแหงราก และนาหนกแหงยอด วเคราะหความแตกตางทางสถตของคาเฉลยดวย One-way ANOVA และเปรยบเทยบคาเฉลยรายคดวย Tukey‘s test ทระดบนยสาคญ 0.05

3. ผลการทดลองและวจารณผล การเพาะเลยงโปรโตคอรมของกลวยไมปากะเรกะรอนในอาหารสตร VW ทเตมนามะพราว 150 ml/l รวมกบการเตมกลวยตางชนดกนพบวา ไมวาจะเตมกลวยหอม หรอกลวยนาวาทปรมาณเทาใดกตาม หลงจากผานไป 8 สปดาห การเจรญของโปรโตคอรมกลวยไมปากะเรกะรอนไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ไมวาจะพจารณาจากจานวนยอด จานวนใบ จานวนราก ความยาว นาหนกสดหรอนาหนกแหงของตนกลวยไม (ตารางท 1) กลวยไมสวนใหญม 1 ยอดตอชน เปนสวนนอยทมมากกวา 1 ยอดตอชน มรากขนาดสน (ภาพท 1A-1D) ดงนน จงเลอกใชกลวยนาวา 50 g/l ในการทดลองตอนท 3

ตารางท 1 การเจรญของยอดและรากของกลวยไมปากะเรกะรอนในอาหารสตร VW ดดแปลง ทเตมชนดและปรมาณ ของกลวยทแตกตางกนเปนเวลา 8 สปดาห

กลวยหอม 100 g/l กลวยนาวา 50 g/l กลวยนาวา 100 g/l กลวยนาวา 200 g/l จานวนใบตอยอด 3.3 ± 0.6a 4.0 ± 2.4a 4.3 ± 2.4a 4.8 ± 3.1a จานวนยอดตอชน 1.3 ± 0.6a 1.8 ± 1.0a 1.8 ± 1.0a 2.2 ± 1.2a จานวนรากตอชน 1.0 ± 0.0a 1.2 ± 0.4a 1.5 ± 0.4a 1.4 ± 0.6a ความยาวยอด (cm) 1.6 ± 0.4a 0.9 ± 0.2a 1.2 ± 0.2a 0.9 ± 0.4a นาหนกสดยอด (mg) 28.6 ± 8.9a 42.4 ± 21.4a 33.2 ± 21.4a 31.7 ± 11.9a นาหนกแหงยอด (mg) 3.1 ± 1.7a 3.1 ± 3.2a 3.0 ± 3.2a 3.9 ± 1.4a ความยาวราก (cm) 1.0 ± 0.7a 0.8 ± 0.4a 1.4 ± 0.4a 1.0 ± 0.5a นาหนกสดราก (mg) 4.8 ± 3.3a 5.6 ± 4.5a 8.7 ± 4.5a 7.7 ± 7.4a นาหนกแหงราก (mg) 0.9 ± 0.6a 1.4 ± 1.3a 1.1 ± 1.3a 0.7 ± 0.4a

อกษรภาษาองกฤษตวเลกตางกนแสดงความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตระหวางทรทเมนตทระดบนยสาคญ 0.05

การเพาะเลยงโปรโตคอรมของกลวยไมปากะเรกะรอนในอาหารสตร VW ทเตมกลวยหอม 100 g/l รวมกบนามะพราวหรอเครองดมบารงกาลงตางชนดกนนนพบวา นามะพราวหรอเครองดมบารงกาลงตางชนดกนนน ไมมผลตอการเจรญของยอดกลวยไมปากะเรกะรอน แตมผลตอการเจรญของราก โดยการเตมคาราบาวแดง 20 ml/l ทาใหจานวนรากตอชน ความยาวราก นาหนกสดและนาหนกแหงของรากสงกวาการเตมนามะพราว 150 ml/l อยางมนยสาคญทางสถตทระดบนยสาคญ 0.05 แตไมตางจากทรทเมนตทเหลอ (ตารางท 2) และกลวยไมทเลยงในอาหารทเตมคาราบาวแดง 10 ml/l ยอดจะมลกษณะคอนขางผอมและยาวเมอเทยบกบทรทเมนตอน (ภาพท 1E-1H) อยางไรกตาม เนองจากเมอเปรยบเทยบระหวางเครองดมชนดเดยวกนแลว ทความเขมขนตางกนจะไมมผลทาใหการเจรญของกลวยไมตางกน ดงนน ในการทดลองตอนท 3 จงเลอกใช เอม 150 10 ml/l และ คาราบาวแดง 10 ml/l


50

ภาพท 1 ลกษณะของตนกลวยไมปากะเรกะรอนทเจรญในอาหารสตร VW ดดแปลงเปนเวลา 8 สปดาห สญลกษณ

กลวยหอม 100 g/l รวมกบนามะพราว 150 ml/l (A) กลวยนาวา 50 g/l (B) กลวยนาวา 100 g/l (C) กลวยนาวา 200 g/l (D) M 150 10 ml/l (E) M 150 20 ml/l (F) คาราบาวแดง 10 ml/l (G) คาราบาวแดง 20 ml/l (H)

ตารางท 2 การเจรญของยอดและรากของกลวยไมปากะเรกะรอนในอาหารสตร VW ดดแปลง ทเตมชนดและปรมาณ ของเครองดมบารงกาลงทแตกตางกนเปนเวลา 8 สปดาห

นามะพราว 150 ml/l เอม 150 10 ml/l เอม 150 20 ml/l คาราบาวแดง 10 ml/l คาราบาวแดง 20 ml/l จานวนใบตอยอด 3.2 ± 1.8a 3.9 ± 1.9a 3.6 ± 1.5a 3.2 ± 1.2a 3.0 ± 1.3a จานวนยอดตอชน 1.1 ± 0.4a 1.5 ± 0.8a 1.4 ± 0.7a 1.1 ± 0.4a 1.2 ± 0.7a จานวนรากตอชน 1.1 ± 0.4b 1.2 ± 0.5ab 1.6 ± 0.5ab 1.5 ± 0.5ab 2.2 ± 1.0a ความยาวยอด (cm) 1.4 ± 0.6a 1.8 ± 1.1a 1.7 ± 0.9a 2.6 ± 0.9a 2.2 ± 0.6a นาหนกสดยอด (mg) 41.1 ± 21.8a 42.0 ± 15.0a 38.9 ± 13.2a 60.3 ± 19.1a 57.2 ± 21.6a นาหนกแหงยอด (mg) 5.2 ± 3.2a 4.1 ± 0.9a 3.7 ± 1.7a 5.1 ± 2.3a 4.8 ± 1.9a ความยาวราก (cm) 1.9 ± 0.9b 1.7 ± 0.7 ab 1.6 ± 0.6ab 2.2 ± 0.5a 2.2 ± 0.7a นาหนกสดราก (mg) 14.1 ± 6.0b 14.6 ± 7.6b 22.5 ± 11.7b 33.6 ± 16.9ab 52.0 ± 27.1a นาหนกแหงราก (mg) 1.8 ± 0.9b 1.8 ± 0.8b 2.4 ± 1.7ab 2.9 ± 1.6ab 4.2 ± 2.0a อกษรภาษาองกฤษตวเลกตางกนแสดงความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตระหวางทรทเมนตทระดบนยสาคญ 0.05

การเพาะเลยงโปรโตคอรมของกลวยไมปากะเรกะรอนในอาหารสตร VW ทเตมกลวยตางชนดกนรวมกบเครองดมบารงกาลงตางชนดกน (T1 – T6) พบวาอาหารทกสตรไมมผลตอจานวนใบตอยอด จานวนยอดตอชน จานวนรากตอชน ความยาวยอด และนาหนกสดตอยอด ในขณะทอาหารททาใหนาหนกแหงของยอดกลวยไมสงสดคอ อาหารVW ทเตมนามะพราว 150 ml/l + กลวยหอม 100 g/l ทาใหมนาหนกแหงของยอดเปน 3.2 ± 1.7 mg สวนอาหารททาความยาวรากสงสดคอ อาหารVW ทเตมM 150 10 ml/l + กลวยหอม 100 g/l มความยาวรากเฉลย 2.6 ± 0.7 cm และอาหารททาใหนาหนกสดและนาหนกแหงของรากสงสดคอ อาหารVW ทเตมคาราบาวแดง 10 ml/l + กลวยนาวา 50 g/l มนาหนกสดและนาหนกแหงเฉลยเปน 48.1 ± 15.3 mg และ 3.3 ± 1.0 mg ตามลาดบ (ตารางท 3) กลวยไมในแตละทรทเมนตจะออกรากไดยาว ลาตนลกษณะคอนขางผอม โดยเฉพาะอาหาร VW ทเตมคาราบาวแดง 10 ml/l + กลวยหอม 100 g/l (ภาพท 2)

ตารางท 3 การเจรญของยอดและรากของกลวยไมปากะเรกะรอนในอาหารสตร VW ดดแปลง ทเตมชนดและปรมาณ ของเครองดมบารงกาลงทแตกตางกนเปนเวลา 8 สปดาห

T1 T2 T3 T4 T5 T6 จานวนใบตอยอด 2.2 ± 0.5a 2.1 ± 0.4a 2.8 ± 1.0a 2.2 ± 0.5a 2.8 ± 0.9a 2.9 ± 0.4a จานวนยอดตอชน 1.0 ± 0.0a 1.0 ± 0.0a 1.1 ± 0.3a 1.0 ± 0.0a 1.0 ± 0.0a 1.0 ± 0.0a จานวนรากตอชน 1.0 ± 0.0a 1.0 ± 0.0a 1.4 ± 0.5a 1.2 ± 0.5a 1.2 ± 0.5a 1.4 ± 0.5a ความยาวยอด (cm) 0.9 ± 0.3a 0.8 ± 0.2a 1.5 ± 0.6a 1.2 ± 0.4a 1.4 ± 0.6a 1.4 ± 0.6a นาหนกสดยอด (mg) 44.2 ± 18.9a 20.2 ± 9.6a 42.8 ± 17.9a 21.8 ± 6.8a 46.2 ± 31.4a 46.6 ± 11.3a นาหนกแหงยอด (mg) 3.2 ± 1.7a 1.5 ± 0.8b 2.7 ± 1.2ab 1.1 ± 0.5b 2.4 ± 1.3ab 2.9 ± 0.7a ความยาวราก (cm) 2.0 ± 0.8ab 1.3 ± 0.4b 2.6 ± 0.7a 1.5 ± 0.6ab 2.2 ± 0.8ab 2.2 ± 0.7ab นาหนกสดราก (mg) 27.7 ± 18.0ab 11.2 ± 5.6b 43.2 ± 18.0a 17.1 ± 8.8b 18.3 ± 12.6b 48.1 ± 15.3a นาหนกแหงราก (mg) 1.9 ± 1.4ab 0.8 ± 0.8b 2.9 ± 1.0a 1.5 ± 1.1b 1.3 ± 0.8b 3.3 ± 1.0a

อกษรภาษาองกฤษตวเลกตางกนแสดงความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถตระหวางทรทเมนตทระดบนยสาคญ 0.05


51

การใชเครองดมบารงกาลงในการเพาะเลยงเนอเยอมรายงานในการเพาะเลยงเนอเยอกระชายดา ซงการใช M 150 10 ml/l รวมกบนามะพราว 150 ml/l ทาใหความสงตนและความยาวรากของกระชายดาดกวาทรทเมนตอน (พงศยทธ, 2551) แตในการศกษาน ทงคาราบาวแดงและ M150 ทาใหการเจรญของรากกลวยไมปากะเรกะรอนเทานนทตางจากการเจรญในอาหารสตร VW + นามะพราว 150 ml/l + กลวยหอม 100 g/l การใชกลวยนาวาในอาหารเพาะเลยงเนอเยอกลวยไมนนยงไมมรายงาน สวนใหญจะใชกลวยหอม หรอกลวยหอมรวมกบมนฝรง (บญสนองและจรณฐ, 2554; ศรลกษณและคณะ, 2545) และเมอเปรยบเทยบกบสารอนทรยจากธรรมชาตอนๆ การใสกลวยหอมในอาหารจะทาใหการเจรญของโปรโตคอรมเอองเงนหลวงดกวาการเตมมะเขอเทศหรอมะละกอ (อญจนาและคณะ, 2549) แตในการศกษาน การใชกลวยนาวาไมมผลตอการเจรญของกลวยไมแมจะใชในปรมาณทตากวา แสดงวาสามารถใชกลวยนาวาแทนกลวยหอมได

ภาพท 2 ลกษณะของตนกลวยไมปากะเรกะรอนทเจรญในอาหารสตร VW ดดแปลงทเตมกลวย

รวมกบเครองดมปรมาณตางๆกบเปนเวลา 8 สปดาห 4. สรปผล

การเจรญของโปรโตคอรมของกลวยไมปากะเรกะรอนในอาหารสตร VW ทเตมนามะพราว 150 ml/l รวมกบชนดกลวยทตางกนนนไมมผลตอการเจรญของกลวยไม สวนในอาหารสตร VW ทเตมกลวยหอม 100 g/l รวมกบเครองดมตางชนดกน พบวาเฉพาะอาหารทเตมคาราบาวแดง 20 ml/l ททาใหการเจรญของรากกลวยไมสงกวาอาหารทเตมนามะพราว 150 ml/l แตไมตางจากทรทเมนตอน สาหรบในอาหารทปรบทงชนดของกลวยและเครองดม พบวา อาหารทเตม M150 10 ml/l รวมกบกลวยหอม 100 g/l หรอ อาหารทเตมคาราบาวแดง 10 ml/l รวมกบกลวยนาวา 50 g/l ทาใหกลวยไมมการเจรญของรากสงกวาทรทเมนตอนอยางมนยสาคญทางสถต ดงนน จงสามารถใชกลวยนาวาและเครองดมบารงกาลงทดแทนนามะพราวและกลวยหอมในอาหารสตร VWสาหรบเพาะเลยงโปรโตคอรมของกลวยไมปากะเรกะรอนได

5. เอกสารอางอง ครรชต ธรรมศร. 2541. เทคโนโลยการผลตกลวยไม. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง. บญสนอง ชวยแกว และจรณฐ ทางมศร. 2554. การพฒนาสตรอาหารเพอเพาะเมลดวานหางชางในสภาพปลอดเชอ. การประชมวชาการ

พฤกษศาสตรแหงประเทศไทยครงท 5. 30 ม.ค. – 1 เม.ย. 2554 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. พงศยทธ นวลบญเรอง อภชาต ชตบร และยทธนา เขาสเมร. 2551. ศกยภาพของสารทดแทนธาตอาหารและวตามนในสตรอาหารเพาะเลยง

เนอเยอพช. วารสารวทยาศาสตรเกษตร. 39 (พเศษ): 528-531. ศรลกษณ เจรญด สรยา ตนตววฒน จตราพรรณ พลก และศรสม สวรรณวงศ. 2545. การงอกและระยะพฒนาการของตนออนกลวยไมเออง

เงนหลวงในสภาพปลอดเชอ. เรองเตมการประชมทางวชาการมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครงท 40. 4-7 กมภาพนธ พ.ศ. 2545 ท มหาวทยาลยเกษตรศาสตร หนา 54-58.

อญจนา จนทรปะทว ปรศน สขจบ และนาตยา มนตร. 2549. ผลของ benzyladenine (BA) และสารอนทรยบางชนดตอการเจรญเตบโต ของกลวยไมเอองเงนหลวงในสภาพปลอดเชอ.เรองเตมการประชมทางวชาการของมหาวทยาลย เกษตรศาสตร ครงท 44. 30 มกราคม -2 กมภาพนธ พ.ศ. 2549 ท มหาวทยาลยเกษตรศาสตรหนา 695-702.

Naik, P.S., and Sarkar, D. 2001. Sago: an alternative cheap gelling agent for potato in vitro culture. Biologia Plantarum. 44, 293-296.

ผลของใยอาหารจากแกนสับปะรดต...

Documents

Transcript of ผลของใยอาหารจากแกนสับปะรดต...