HERRI KOLONIZATZAILEAK

FENIZIARRAK GREZIARRAK KARTAGOTARRAK

FENIZIARRAKFENIZIARRAK

Feniziarrak penintsularen hegoalden kokatu Feniziarrak penintsularen hegoalden kokatu ziren, eta Gadir eta Malaca bezalako ziren, eta Gadir eta Malaca bezalako koloniak sortu zituzten, denborarekin koloniak sortu zituzten, denborarekin Cadiz eta Malaga hiriak bilakatu direnak.Cadiz eta Malaga hiriak bilakatu direnak.

Feniziarrak iristean aportazio handiak Feniziarrak iristean aportazio handiak ekarri zituzten, hala nola, idazketa, ekarri zituzten, hala nola, idazketa, eltzegilearen tornua, edota arrainak eltzegilearen tornua, edota arrainak konserbatzeko gazitzea.konserbatzeko gazitzea.

GREZIARRAKGREZIARRAKGreziarrak polietatik edo estatu-hirietatik zetozen. Greziarrak polietatik edo estatu-hirietatik zetozen.

Balear uharteetan eta penintsularen hegoaldean Balear uharteetan eta penintsularen hegoaldean eta ekialdean hartu zuten asentua.eta ekialdean hartu zuten asentua.

Sortu zituzten kolonien artean, honakoak daude: Sortu zituzten kolonien artean, honakoak daude: Emporion, gau egun Ampurias, Hemeroskepeidon, Emporion, gau egun Ampurias, Hemeroskepeidon, gero Denia izatera igaro zena, eta Rhodes, gaur gero Denia izatera igaro zena, eta Rhodes, gaur egun Rosas.egun Rosas.

Aportazio handiak ere ekarri zituzten: landaketa Aportazio handiak ere ekarri zituzten: landaketa berriak (adibidez olibondoa) eta txanpongintza, berriak (adibidez olibondoa) eta txanpongintza, esaterako.esaterako.

KARTAGOTARRAKKARTAGOTARRAKKartagotarrak Kartagotik zetozen, Afrika Kartagotarrak Kartagotik zetozen, Afrika

iparraldetik. Balear Uharteetan eta iparraldetik. Balear Uharteetan eta penintsula hego-ekialdean sortu zituzten penintsula hego-ekialdean sortu zituzten beren koloniak. Kolonietako batek Qart-beren koloniak. Kolonietako batek Qart-Hadast izena zuen, gero erromatarrak Hadast izena zuen, gero erromatarrak Cartago Nova izena emango ziotena, eta Cartago Nova izena emango ziotena, eta gaur egun Cartagena izena duena. gaur egun Cartagena izena duena. Kartagotarren kolonizazioak izena militarra Kartagotarren kolonizazioak izena militarra izan zuen.izan zuen.

GIZARTEAGIZARTEA

Erromatar gizarte antolakuntza oso Erromatar gizarte antolakuntza oso hierarkizatuta zegoen.hierarkizatuta zegoen.

Emperadorea inperioko gidari nagusia zen, Emperadorea inperioko gidari nagusia zen, ejertzitoaren burua, legeak ezartzen zituen ejertzitoaren burua, legeak ezartzen zituen eta Jainkotzat zeukaten.eta Jainkotzat zeukaten.

Senatuak inperioko gai garrantzitsuez Senatuak inperioko gai garrantzitsuez eztabaidatzen zuen eta enperadoreari eztabaidatzen zuen eta enperadoreari aholkua ematen zion.aholkua ematen zion.

Erromatar ejerzitoak legioek osatzen zuten. Erromatar ejerzitoak legioek osatzen zuten. Legio bakoitzean jeneral batek gidatutako Legio bakoitzean jeneral batek gidatutako 5.000 soldadu zeuden5.000 soldadu zeuden

PATRIZIOAKPATRIZIOAK

Patrizioak herritar askeak ziren, eta Patrizioak herritar askeak ziren, eta oso ugariak es ziren arren, lur eta oso ugariak es ziren arren, lur eta abere gehienak zituzten beraiek. abere gehienak zituzten beraiek. Ejerzitoko eta inperioko politikako Ejerzitoko eta inperioko politikako kargurik garrantzitsuenak ere kargurik garrantzitsuenak ere zituzten.zituzten.

PLEBEIOEKPLEBEIOEKPlebeioek ere herritar askeak ziren eta Plebeioek ere herritar askeak ziren eta

inperioko biztanle gehienak talde inperioko biztanle gehienak talde honetakoak ziren. Nekazaritzan, honetakoak ziren. Nekazaritzan, artisautzan, merkataritzan eta jende artisautzan, merkataritzan eta jende kopuru handiak ejerzitoan jarduten zuten. kopuru handiak ejerzitoan jarduten zuten. Hasieran,ezin zuten erromatar bizitza Hasieran,ezin zuten erromatar bizitza politikoan parte hartu, baina politikoan parte hartu, baina denborarekin kargu politikoak lortu ahal denborarekin kargu politikoak lortu ahal izan zuten.izan zuten.

ESKLABUAKESKLABUAK

Esklabuak ez zituzten herritartatzat Esklabuak ez zituzten herritartatzat hartzen, beste pertsona baten hartzen, beste pertsona baten jabetzapekoak ziren. Meatzetan, jabetzapekoak ziren. Meatzetan, zalaietan, patrizioen eta plebeioen zalaietan, patrizioen eta plebeioen etxeetan lan gogorrak egiten etxeetan lan gogorrak egiten zituzten. Ez zeuzkaten eskubiderik.zituzten. Ez zeuzkaten eskubiderik.

HIRIAKHIRIAK

Erromatar hirietan etxebizitza mota desberdinak Erromatar hirietan etxebizitza mota desberdinak zeuden, eraikuntza eta tenplu, eta ingenieritza zeuden, eraikuntza eta tenplu, eta ingenieritza lan garrantzitsuekin batera.lan garrantzitsuekin batera.

Emperadorea eta patriziorik garrantzitsuenak Emperadorea eta patriziorik garrantzitsuenak domus izeneko luxuzko jauregietan bizi ziren, domus izeneko luxuzko jauregietan bizi ziren, edota kanpoaldeko etxebizitza handietan.edota kanpoaldeko etxebizitza handietan.

Plebeioak insulae izeneko sei eta zortzi solairu Plebeioak insulae izeneko sei eta zortzi solairu bitarteko etxebizitza apaletan bizi ziren.bitarteko etxebizitza apaletan bizi ziren.

Tenpluetan erromatarrek beren jainkoak gurtzen Tenpluetan erromatarrek beren jainkoak gurtzen zituzten, jainko grekoak bezala, giza itxurakoak.zituzten, jainko grekoak bezala, giza itxurakoak.

Termak bainu publikoak ziren.Termak bainu publikoak ziren.Antzokiak, akueduktoak, zubiak…etb ere zeuden.Antzokiak, akueduktoak, zubiak…etb ere zeuden.

HISPANIAK.a.218an erromatarrak Iberiar penintsula

konkista hasi ziren.Erromatar zabalkuntzak ia 200 urte iraun

zuen K.a.19. urte arte.Erromatarrek penintsulari Hispania deitu

zioten eta probintzietan banatu zuten.Behin lurraldearen konkista amaitu eta gero,

erromatarrek beren kultura eta bizimodua zabaldu zuten.

ZER ALDAKETAK SORTU ZIRENLatina, erromatar inperioko hizkuntza,

ahozko eta idatzitako komunikazio hizkuntza nagusitzat sartu zen.

Inperioko bizitza antolatzeko lege sail bat sartu zen. Lege sail hori erromatar zuzenbidea esaten zaio.

Landa bizimoduan aldaketak sartu ziren. Nekazaritza eta abeltzaintza lursail handiak herrien inguruetan zabaldu ziren. Batez ere zerealak, olibondoak eta mahastiak landatzen zituzten. Nekazaritza teknika berriak ere sartu ziren, ongarri berrien erabilera, ureztatzen teknika berriak, etb.

ERAINKUNTZAK

Erromatarrak eraikuntza teknika berriak ere sartu zituzten Penintsulan, eta zubiak, akueduktuak, galtzarak, antzokiak, anfiteatroak, zirkuak etb egin zituzten.