>> ‹ lke Ba lkan

Günümüzden 11 bin y›löncesindeki bir yerleflimbirimini hayal etmekbile ne kadar zor…Arkeolojik çal›flmalar,

henüz günümüzden 11 bin y›löncesine kadar gidebildi¤iiçin bu s›n›r› koyuyoruz amabu rivayetler Hz Adem ve efliHz. Havva’n›n hayatlar›n›nbir döneminde sözünüetti¤imiz bu bölgedeyerleflti¤ini söylüyor. Hz.Adem ile Hz. Havva’n›nyerleflerek ilk bu¤day›ektikleri bu yer, HarranOvas›… Biz de bu yaz›m›zda

bugünkü Harran Ovas›’nakurulan fianl›urfa flehrinitan›taca¤›z sizlere… Ünlütarihçi Ebul Farac’a göre,fianl›urfa; Nuh tufan›ndansonra kurulan ilk flehirlerdenbiri… fianl›urfa, dünyadaMusevi, H›ristiyan veMüslümanlar taraf›ndankutsanan bir flehir.

Hristiyanl›k devlet diniolarak ilk defa Urfa’da kabulgörmüfl. ‹sa Peygamber,Urfa'y› kutsad›¤›na dair birmektubunu ve yüzünü sildi¤imendile ç›kan mucizevi,portresini havarilerindenAddai ile Urfa Kral› AbgarUkkama'ya göndermifl.Bunun için H›ristiyanlarUrfa'ya “Kutsanm›fl fiehir”anlam›na gelen “The BlessedCity” diyorlar. Musevi, H›ristiyan veMüslümanlar taraf›ndantan›nan Hz. ‹brahim (a.s.)fianl›urfa'da do¤mufl. Hz.‹brahim’in do¤du¤u ma¤ara,atefle at›ld›¤› tepe ve düfltü¤ü

‹nsanl›¤›ndo¤du¤u flehir

fianl›urfa’n›n tarihio kadar eski ki,

Adem ve Havva’yakadar uzand›¤›

söyleniyor.Peygamberler flehri

olarak an›lanfianl›urfa’da, hem

gözleriniz, hem demideniz bayram

edebilir…‹SMMMO YAfiAM > Ocak/fiubat 2008

>52

Bal›kl› Göl

yerde oluflan Halil-ürRahman ve Ayn-Zeliha gölleribugün her üç dininmensuplar› taraf›ndan ziyaretediliyor. fianl›urfa; tarihi, mimarisi,konukseverli¤i gibiözellikleriyle akl›m›zda yereden özgün bir flehir. Herfleyden önce de peygamberlerflehri. Ve flehir merkezi ile ikiilçe merkezi, kentsel sit alan›olan bir müze flehir. Urfa tafl›ile yap›lm›fl han, hamam,konak ve evleri, geleneksel elsanatlar›, mutfak zenginli¤i,dünyaya ün salm›fl musikiustalar›, yaflanan ve yaflat›lanotantik ve mistik yap›s›ylakültür ve folklor flehri. Ayn›

zamanda, Atatürk Baraj›’ylagiderek zenginleflen tar›m vesanayi kenti…

11 B‹N YIL’DAN ÖTE fianl›urfa, haritayabakt›¤›n›zda uzak gibi…Oysa ‹stanbul AtatürkHavaliman›’ndan kalkan biruçakla 1.5 saatte bu flehreulaflabiliyorsunuz.fianl›urfa’ya ayak bast›ktanhemen sonra insan›, tarihi,yerleflimindeki farkl›atmosferiyle bu flehre nedenPeygamberler fiehridenildi¤ini anl›yorsunuz.Neredeyse insanl›k tarihikadar eski bu topraklardageçmiflten kalan öylesine

çok izler var ki,keflfedilmesi gereken…fianl›urfa, Türkiyes›n›rlar›nda en çokarkeolojik kaz› yap›lan ilözelli¤ine sahip. Kültür vemedeniyetin dünyayayay›ld›¤› bölge anlam›nda“Bereketli Hilal” topraklar›üzerinde. Son y›llardayap›lan arkeolojik kaz›larlada Anadolu'nun ilk mimarieserlerinin günümüzden 9bin y›l önce fianl›urfa'daortaya ç›kt›¤› anlafl›lm›fl.Ünlü seyyah Evliya Çelebi,Urfa’y›, Nuh tufan›ndansonra kurulan en eskiflehirlerden biri olaraktan›ml›yor.

HZ. ‹BRAH‹M fiEHR‹fianl›urfa’ya Hazreti‹brahim damgas›n› vurmufl.Bu yüzden de Hazreti‹brahim flehri olarak daan›l›yor. Hz. ‹brahim’inatefle at›lmas›yla oluflanBal›kl› Göl, fianl›urfa’n›n enönemli simgelerinden. Hz.Lût, Hz. ‹shâk , Hz. Ya’kûb,Hz. Yûsuf, Hz. Eyyûb, Hz.Elyesâ', Hz. fiu’ayb, Hz.Mûsâ’n›n bölgede yaflamas›,Hz. ‹sâ (a.s.)'n›n bu flehrikutsamas› vepeygamberlerin makamlar›,bu tarihi flehre mistik biranlam kat›yor… Havaalan›ndan ayr›l›p,özgün fianl›urfa mimarisi

gezi türkiye

NEREDE KALINIR?fianl›urfa’daki oteller Edessa Oteli 0414 2159911Devlet Konuk Evi 0414 2159377Köran Oteli 0414 3131809Harran Bazda Oteli 0414 4413590Hotel Arte 0414 3147060Hotel El-Ruha 0414 2154411Asur Otel 0414 3131396Karban Oteli 0414 3132860Koran Otel 0414 3131809Güven Oteli 0414 2151700Günbay Oteli 0414 313590211 Nisan Oteli 0414 2151089Bakay Oteli 0414 2158975‹pek Palas Oteli 0414 2151546Do¤u Otel 0414 2151228Hotel ‹stiklal 0414 2169295

Ocak/fiubat 2008 < ‹SMMMO YAfiAM

53<

‹SMMMO YAfiAM > Ocak/fiubat 2008

>54

korunarak yap›lan, Bal›kl›Göl-Kale-Hasanpafla Camiiaras›nda yer alan EdessaOteli’ne geliyoruz. Görmedenayr›lman›z›n mümkünolamayaca¤›, flehirleözdeflleflen Bal›kl› Göl,otelimize birkaç dakikal›kyürüyüfl mesafesinde. Otelintarihi atmosferinden ç›k›pBal›kl› Göl’e yürüyoruz.Çocuklar sar›yor etraf›m›z›ve bir ç›rp›da mistikhikayeyi anlat›veriyorlar. Bal›kl› Göl’ün ihtiflam›n›foto¤raflardananlayabilmeniz zor,görmeniz gerek. fiehrinmerkezinde yer alan bubölge, sizi büyüleyebilir. Gölçevresinde yürüyüflle tarihihazineleri keflfederken, gölçevresinde dizili küçük,al›ml› dükkanlardan Urfa iflitak›lara bakabilir, al›flveriflyapabilirsiniz. Bu arada,ola¤anüstü ›fl›kland›rmas›ylaBal›kl› Göl ve çevresigeceleri bir baflka büyülüyor.

SIRA GECELER‹ Mistik havas›yla biraz daArap flehirlerini an›msatanfianl›urfa’daki akflamprogram›m›zda ise, s›radanbir e¤lence olmay›p çeflitlianlamlarla yüklü “s›ra

gecesi” var. S›ra gecesimüzik ve çi¤ köfteyle özdefl.S›ra gecelerinde, ustalar›hüzünlü fianl›urfatürkülerini söylerken, birtaraftan da çi¤ köfteyo¤ruluyor. Çi¤ köftedenönce, Urfa’n›n gelenekselyemeklerini al›yor, geceyekat›ld›¤›n›z andan itibarentürkülere efllik etmeyebafll›yorsunuz. ‹lerleyensaatlerde türkülerintemposu h›zland›kça Urfaoyunlar› için kalkmazaman›. Yer minderlerineba¤dafl kurarak, önünüzesinilerde sunulan urfa ifliyemeklerin bitimi veprogram›n sonunagelindi¤inde ise Urfa’n›nünlü ac› kahvesi M›rraikram ediliyor. Tad›nabak›yorsunuz asl›nda,çünkü m›rra kulpsuz ayn›fincandan, davetlilerin bireryudum almas›yla içiliyor. S›ra geceleri, Urfa’n›nbüyüleyici atmosferine ayr›bir güzellik kat›yor.Turistik olarak büyükavlular›, genifl odalar›ylatarihi Urfa konaklar›ndadüzenleniyor. Kap›dangirdi¤iniz andan itibaren,size hizmet verenler dedahil her fley yerel,

fianl›urfa’n›n en önemli çekim merkezlerinden Harran’› duymayan›m›z yok gibidir.Harran’a gitmemifl de olsan›z, dünyada baflka örne¤i olmayan konik evleri hemenakl›n›za gelir. Bölge iklimine uyumlu, yaz›n serin, k›fl›n s›cak olan bu evlerden baz›lar›günümüzde restore edilerek turizm amaçl› olarak da kullan›l›yor. Harran evlerinin tu¤lakubbe ile örtülmesinin en önemli nedenleri, bölgenin çöl olmas› nedeniyle a¤açmalzemenin bulunmamas› ve Harran harabelerindeki tu¤la bollu¤undan kaynaklan›yor.Befl bin y›ll›k geçmifli simgeleyen bu flehir, çepeçevre surlar›, alt› flehir kap›s›, iç kalesi,Anadolu’nun en eski, en büyük, en zengin tafl süslemeli Ulu Camii, gözetleme kulesiylegöz kamaflt›r›yor. fianl›urfa’ya 44 kilometre uzakl›kta olan Harran, tarihte önemli birkültür merkezi olmas› ve ilk ‹slam üniversitesi olan bu topraklarda yetiflen bilgin vefilozoflar›yla tan›n›yor. Hz. ‹brahim’in Filistin’e gitmeden önce bu flehirde oturmas›nedeniyle, tarihte Harran’›n ismi Hz. ‹brahim'in flehri olarak da geçiyor.

Befl bin y›ll›k cazibe merkezi Harran

Ocak/fiubat 2008 < ‹SMMMO YAfiAM

55<

gezi türkiye

geleneksel… Urfa’da s›ra gecelerideyince akla gelen ilk isimrahmetli Kazanc› Bedih.O’nun kendine özgü okudu¤ugazeller, s›ra gecelerinipopülefltirmifl. Bedih’lebirlikte Urfal› çok say›dakifli ve müzik grubu ‘s›ragecesi’ flemsiyesi alt›nda yeral›nca, s›ra geceleri biraz dae¤lence organizasyonu gibialg›lanmaya bafllanm›fldurumda…Oysa geçmiflten günümüzegelen s›ra geceleri geleneksadece müzik veçi¤köfteden ibaret de¤il.Urfal› folklor araflt›rmac›s›Abuzer Akb›y›k, s›ragecesinin bugünkümanas›ylade¤erlendirilemeyece¤ini,tarihte önemli fonksiyonlarüstlendi¤ini belirtiyor.Öylesine önemli kararlar ki,Millî Mücadele dönemindeUrfa’daki direnifl karar› birs›ra gecesinde al›nm›fl. ‹flgalkuvvetlerinin, Urfa’n›n ilerigelenlerinin buluflmas›ndanflüphelenmemesinin nedeniise, s›ra gecesinin herseferinde farkl› bir evdeyap›lmas›. Abuzer Akb›y›k:“Gecelerin, her seferindefarkl› bir mekândayap›lmas› gelenektir.Dolay›s›yla toplant›larfarkl› yerlerde yap›l›nca çokdikkat çekmemifl. Bir des›ray› bilmediklerinden, bugecelerde sadece insanlar›nçi¤köfte yiyip müziklee¤lendiklerini sanm›fllar”diyor. Ve bu arada, 11 Nisan1920’de Frans›zlar› kesin

yenilgiye u¤ratanUrfal›lar’›n, bu zaferlerininan›s› olarak TBMM’ninkarar›yla 1984 y›l›nda“fianl›” ünvan›n› ald›¤›bilgisini de verelim.

OLA⁄ANÜSTÜ MUTFAKfianl›urfa mutfa¤› deyincehemen akl›m›za, Türkyeme¤i olarak dünyada dakabul gören Urfa kebab› veÇi¤ Köfte gelir. Bunlar›nd›fl›nda, “K›yma kebab›,patatesli kebap, hafl haflkebab›, kemeli kebap, tikekebab›, kazan kebab›, tepsikebab›, kemeli tas kebab›,balcanl› kebap, so¤anl›kebap, müftehi tas kebab›,frenkli (domatesli) kebap,ci¤er kebab›’n› da Urfa’datadabilirsiniz. “Kemeli,bostana, zeytun bostanas›,koruk salatas›, pencer” gibicac›klardan alabilirsiniz.“Peynirli kaday›f, katmer,dafl ekme¤i, afl›r afl›, pal›za,fakir fl›ll›¤›, fl›ll›k, haside,küncülü ak›t, kuymak,zingil, zerde, kad› beyni,pendirli helva, unbulamac›, pal›za” tatl›çeflitleri aras›nda seçim isesize kalm›fl! Urfa’n›n her noktas›nayay›lm›fl kebapç›larda birtabureye çöküp kebap yemekson derece keyifli. Küçüklü

büyüklü bu restoranlarda,sabah kahvalt›s› olarak ci¤erve so¤an›n servis edilmesi dede Urfa’ya ilk gidenlereilginç geliyor. Bir flehrin bir yaz›yas›¤amayacak zenginlikleriolursa, çarfl›lar› da çoktur.Osmanl› döneminden kalmaifl hanlar› ve çarfl›lar, eskiticaret merkezi GümrükHan› etraf›nda yo¤unluk

gösteriyor. En büyükleri;Gümrük, Hac› Kamil,Barutçu, Mencek, fiaban,Kumluhayat, Fesad›, SamsatKap›s›,Millet, Bican A¤a veTopçu Hanlar›..Gümrük Han›’na bitiflik yeralan Kazaz Han’da, Urfayöresi mahalli kad›n veerkek giysileri sat›l›yor.Yine Gümrük Han›'na bitiflikolan Sipahi Pazar›’nda hal›,kilim, kürk ve keçe türündenotantik eflyalar alabilirsiniz.Mençek Han›’n›n bat›s›ndakiK›nac› Pazar›’nda kuyumcudükkanlar›n› bulabilir,Çad›rc› Pazar›’nda bak›r elsanatlar›ndan hediyeliklerseçebilirsiniz. fiunu da belirtmeliyiz ki,GAP Projesi ve AtatürkBaraj›’n›n yap›m›yla birliktefianl›urfa, mistik yap›s›n›nyan› s›ra modern, geliflmiflbir flehir havas›n› yans›t›yor.Bunu gece veya gündüzcaddelerinde gezerken çoknet görüyorsunuz. Özelliklede akflamlar›, tarihi yap›lar›n›fl›kland›rmalar›n›n yan› s›rama¤aza reyonlar› her yerirengarenk ayd›nlat›yor; otel,al›flverifl merkezleri yap›m›h›zla devam ediyor. Urfa’dakendinizi Arap tarz›n› dayans›tan mistik bir yap› vemodern bir flehir kar›fl›m›ndamutlu hissedebiliyorsunuz….

Gül kokulu cennet: Halfeti

fianl›urfa’n›n önemli turizm potansiyeli tafl›yan ve gitmiflken mutlaka görmenizi önerece¤imiz ilçelerinden biri de Halfeti.Ad›n› Birecik Baraj›’n›n yap›m›ndan sonra büründü¤ü farkl› görünümüyle duydu¤umuz Halfeti, baflta bölgeye has siyah gülü,tarihi yap›lar›, görkemli konaklar›, tekne gezileriyle son derece etkileyici. Halfeti’ye ilk kez geliyorsan›z ve birkaç saatli¤ineu¤ram›flsan›z, geziniz uzayabilir. F›rat göl havzas›ndaki tekne lokantalarda sadece F›rat’ta olan 15 kiloluk flabut bal›¤›ndanyiyebilir, çok çeflitli kebaplar›n yan› s›ra yöresel baharatlarla terbiye edilen etin Halfeti usulü piflirimiyle unutulmaz birtan›flabilirsiniz. Derler Halfetililer, çi¤köftenin F›rat k›y›s›nda yenmesiyle lezzetinin iki kat artt›¤›n› söylüyor.

> Bal›kl›göl ve çevresindeki tarihi eserlerigörün.

> Gümrük Han'da ac› kahve (m›rra),nargile, çay için.

> Harran'› gezin. > Halfeti’yi görün. > Restore edilmifl bir Urfa kona¤›nda

kal›n.> S›ra gecesine kat›l›n. > Sokak kebapç›lar›n›n taburelerine

oturarak kebap yiyin.> Geleneksel yemekleri ve fl›ll›k tatl›s›n›

tad›n.> ‹sot k›rm›z› biberi almay› unutmay›n. > Atatürk Baraj›’n› gezin. > Hanlar›ndan al›flverifl yap›n.

BUNLARIYAPMADANDÖNMEY‹N!