Anna Frankis Dgiurebi

130
gamomcemloba `nakaduli“ 1988w. mTargmneli neli amaSukeli ana frankis dRiuri 12 ivnisi, 1942 1 agvisto, 1944 germanulidan Targmna, winasityvaoba da SeniSvnebi daurTo neli amaSukelma winasityvaoba am wignze mSralad da Cveulebrivi miudgomlobiT laparaki SeuZlebelia, radgan metad uCveuloa misi damweris bedi. oTxkedelSua gamoketili 13 wlis gogona ori wlis manZilze gulwrfelad aqsovda dRiurSi sakuTar gancdebs, fiqrebs, imedebs, wuxils, SiSs, xan emociis gamomwvev, xanac Rimilis momgvrel STabeWdilebebs. Cveulebrivi bavSvuri uSualobiT dawyebuli dRiuri, erTsa da imave adamianebTan yoveldRiuri urTierTobiT da yofiTi wvrilmanebiT SezRudul, mZime, saxifaTo garemoSi, gogonas uaxloesi megobari da mesaidumle gaxda. ararsebul megobars anam kiwi daarqva da misgan eloda nugeSsa da Semweobas. Tu sikvdils ver gaeqceoda, anas undoda, misi dRiuri masTan erTad daRupuliyo, magram moxda ise, rom ana daiRupa, dRiuri ki gadarCa. gadarCa mxolod dRiuri, kacobriobis istoriaSi erT-erTi usaSinlesi drois mamxilebeli dokumenti. germanelma faSistebma totaluri saxelmwifos Seqmnisa da msoflioSi gabatonebis ideas msxverplad moutanes yvelaferi adamianuri. faSistebi gegmianad, meTodurad spobdnen ara marto xalxs, aramed kacobriobis zneobriv monapovarsac. es iyo dro, roca evropaSi milionobiT udanaSaulo adamianis sisxli iRvreboda da sakoncentracio banakebSi krematoriumebi bolavda. swored am TavaSvebuli rbevis, Zaladobisa da masobrivi mkvlelobis msxverpli gaxda patara ana. anas mama, oto franki, daibada germaniaSi, mainis frankfurtSi; universitetis damTavrebis Semdeg komerciul saqmianobas mihyo xeli. monawileobda pirvel msoflio omSi. 1933 wels, rogorc ki germaniaSi faSisturi reJimi damyarda, oto frankma ojaxi holandiaSi gadaiyvana da faSistebis risxvas ganerida. amsterdamSi, prinsengraxtze, saxli daiqirava da firma gaxsna. axlad dawyebuli cxovreba TiTqos mSvidad, normalurad mimdinareobda, magram germanelebma holandia daipyres da kvlav daiwyo ebraelTa sastiki devna. anas mamam germanelebis xelSi Cavardnas damalva arCia; 1942 wlis zafxulSi, holandieli TanamSromlebis daxmarebiT, firmis Senobis ukana nawili saTanadod moawyo da, roca mis ufros qaliSvils, margos, gestapodan uwyeba mouvida, col-Svili winaswar momzadebul `TavSesafarSi~ gadaxizna. amave TavSesafarSi gadmovida kidev erTi ojaxi, van daani coliTa da vaJiSviliT. bolos maT `ojaxs~ merve wevri, kbilis eqimi duseli Seemata. amgvarad rva adamiani iatakqveS aRmoCnda da TavSesafris mkacr reJims daemorCila. patara ana xalisianad, ndobiT, udardelad Sescqeroda cxovrebas; celqobda, keklucobda, alerssa da yuradRebas moiTxovda. uecrad bedma gare samyaros moswyvita, oTx kedelSi gamoketa, dRis sinaTle da haeri moanatra. amieridan is mxolod qurdulad, fardis WuWrutanidan uyurebda cxovrebis ulazaTo dinebas, xolo TavSesafarSi Zalauneburad erTad Seyrili adamianebis ubadrukobas, angariSianobas da kinklaobas xedavda. am sulis SemxuTav garemoSi TiTqos unda damWknariyo, daClungebuliyo jer kidev moumwifebeli goneba da grZnoba, magram moxda piriqiT; swored aq gaiSala, naadrevad momwifda da gamomJRavnda anas niWi.

description

13 wlis gogona ori wlis manZilze gulwrfelad aqsovda dRiurSi sakuTar gancdebs, fiqrebs, imedebs, wuxils, SiSs, xan emociis gamomwvev, xanac Rimilis momgvrel STabeWdilebebs. Cveulebrivi bavSvuri uSualobiT dawyebuli dRiuri, erTsa da imave adamianebTan yoveldRiuri urTierTobiT da yofiTi wvrilmanebiT SezRudul, mZime, saxifaTo garemoSi, gogonas uaxloesi megobari da mesaidumle gaxda. ararsebul megobars anam kiwi daarqva da misgan eloda nugeSsa da Semweobas. Tu sikvdils ver gaeqceoda, anas undoda, misi dRiuri masTan erTad daRupuliyo, magram moxda ise, rom ana daiRupa, dRiuri ki gadarCa.

Transcript of Anna Frankis Dgiurebi

  • gamomcemloba `nakaduli 1988w. mTargmneli neli amaSukeli

    ana frankis dRiuri 12 ivnisi, 1942 1 agvisto, 1944 germanulidan Targmna, winasityvaoba da SeniSvnebi daurTo neli

    amaSukelma winasityvaoba am wignze mSralad da Cveulebrivi miudgomlobiT laparaki SeuZlebelia,

    radgan metad uCveuloa misi damweris bedi. oTxkedelSua gamoketili 13 wlis gogona ori wlis manZilze gulwrfelad aqsovda dRiurSi sakuTar gancdebs, fiqrebs, imedebs, wuxils, SiSs, xan emociis gamomwvev, xanac Rimilis momgvrel STabeWdilebebs. Cveulebrivi bavSvuri uSualobiT dawyebuli dRiuri, erTsa da imave adamianebTan yoveldRiuri urTierTobiT da yofiTi wvrilmanebiT SezRudul, mZime, saxifaTo garemoSi, gogonas uaxloesi megobari da mesaidumle gaxda. ararsebul megobars anam kiwi daarqva da misgan eloda nugeSsa da Semweobas. Tu sikvdils ver gaeqceoda, anas undoda, misi dRiuri masTan erTad daRupuliyo, magram moxda ise, rom ana daiRupa, dRiuri ki gadarCa.

    gadarCa mxolod dRiuri, kacobriobis istoriaSi erT-erTi usaSinlesi drois mamxilebeli dokumenti. germanelma faSistebma totaluri saxelmwifos Seqmnisa da msoflioSi gabatonebis ideas msxverplad moutanes yvelaferi adamianuri. faSistebi gegmianad, meTodurad spobdnen ara marto xalxs, aramed kacobriobis zneobriv monapovarsac. es iyo dro, roca evropaSi milionobiT udanaSaulo adamianis sisxli iRvreboda da sakoncentracio banakebSi krematoriumebi bolavda. swored am TavaSvebuli rbevis, Zaladobisa da masobrivi mkvlelobis msxverpli gaxda patara ana.

    anas mama, oto franki, daibada germaniaSi, mainis frankfurtSi; universitetis damTavrebis Semdeg komerciul saqmianobas mihyo xeli. monawileobda pirvel msoflio omSi. 1933 wels, rogorc ki germaniaSi faSisturi reJimi damyarda, oto frankma ojaxi holandiaSi gadaiyvana da faSistebis risxvas ganerida. amsterdamSi, prinsengraxtze, saxli daiqirava da firma gaxsna. axlad dawyebuli cxovreba TiTqos mSvidad, normalurad mimdinareobda, magram germanelebma holandia daipyres da kvlav daiwyo ebraelTa sastiki devna. anas mamam germanelebis xelSi Cavardnas damalva arCia; 1942 wlis zafxulSi, holandieli TanamSromlebis daxmarebiT, firmis Senobis ukana nawili saTanadod moawyo da, roca mis ufros qaliSvils, margos, gestapodan uwyeba mouvida, col-Svili winaswar momzadebul `TavSesafarSi~ gadaxizna. amave TavSesafarSi gadmovida kidev erTi ojaxi, van daani coliTa da vaJiSviliT. bolos maT `ojaxs~ merve wevri, kbilis eqimi duseli Seemata. amgvarad rva adamiani iatakqveS aRmoCnda da TavSesafris mkacr reJims daemorCila.

    patara ana xalisianad, ndobiT, udardelad Sescqeroda cxovrebas; celqobda, keklucobda, alerssa da yuradRebas moiTxovda. uecrad bedma gare samyaros moswyvita, oTx kedelSi gamoketa, dRis sinaTle da haeri moanatra. amieridan is mxolod qurdulad, fardis WuWrutanidan uyurebda cxovrebis ulazaTo dinebas, xolo TavSesafarSi Zalauneburad erTad Seyrili adamianebis ubadrukobas, angariSianobas da kinklaobas xedavda. am sulis SemxuTav garemoSi TiTqos unda damWknariyo, daClungebuliyo jer kidev moumwifebeli goneba da grZnoba, magram moxda piriqiT; swored aq gaiSala, naadrevad momwifda da gamomJRavnda anas niWi.

  • dauokebelma cnobismoyvareobam, STabeWdilebaTa Rrma gancdam, rTulma, winaaRmdegobebiT savse bunebam, sakuTari Tavisadmi da gare samyarosadmi kritikulma damokidebulebam gauRrmava anas aRqmis unari, xedvas SeaCvia da ufaqizesi grZnobis gadmocema aswavla.

    ana Zalze saxifaTo da daZabul momentebSic ki amCnevs cxovrebis sasacilo movlenebs. misi ironia erTsa da imave dros javSanicaa da adamianuri sisustisa da yofiTi wvrilmanebisadmi Semwynarebloba da siyvarulic.

    damoukidebeli, kritikuli xedvis unari dRiTi dRe Rrmavdeba da miukerZoeblobisa da simarTlisaken swrafvas verc axlo naTesauri damokidebuleba axSobs da verc pirveli siyvaruli. ane gacilebiT mets amCnevs da ukeTesadac, vidre TavSesafris danarCeni mkvidrni, ufro realurad uyurebs cxovrebas, met uSualobas iCens adamianebTan urTierTobaSi da cdilobs gaerkves sakuTar grZnobebSi, amaRldes, daZlios SiSi, gaTavisufldes eWvebisa da meryeobisagan, ipovos mtkice sayrdeni, Rirseulad Seegebos damcirebasa da sikvdils. magram rac ufro izrdeba gonebrivad, miT ufro rTuldeba cxovreba. ana grZnobs sakuTar gaorebas, Sinagan winaaRmdegobas gare samyarosTan da bolos im daskvnamde midis, rom maTi morigeba an sasurveli mimarTulebiT warmarTva mis Zal-Rones aRemateba. misTvis bevri ram aris amqveynad bneliT moculi da gaugebari, magram erTi ram yovelTvis cxadia: adamiani Sromismoyvare, keTili da faqizi unda iyos.

    axla zedmeti da Znelicaa imaze laparaki, Tu ra gziT ganviTardeboda anas niWi da ras SesZenda literaturas, magram ase naTlad gamokveTili mxatvruli alRo, msjelobis unari, mignebebi da saTqmelis mokled, ZiriTad StrixebSi gadmocemis niWi mis asakSi bevr did mweralsac ar hqonia. SeiZleba amas dromac Seuwyo xeli. ebraelTa sastikma devnam, darbevam, wamebam, mTeli eris mospobis saSiSroebam, omiT gamowveulma siduxWirem, adamianTa dakninebam da binZuri, veluri instinqtebis zeimma igi Zalauneburad miiyvana im aucileblobamde, rom TviTon garkveuliyo movlenaTa viTarebaSi, gaeazrebina yvelaferi, rac mis irgvliv da qveyanaze xdeboda. ori wlis ganmavlobaSi anaam bevri ram Seigno, gadaafasa, uaryo da miiRo, magram bavSvuri sibrZniT ganWvretili cxovrebisa da adamianobisaTvis arasodes ar uRalatnia. igi gulxeldakrefili rodi eloda sikvdils; mecadineobda, Sromobda, werda, gulaxdilad esaubreboda ucnob megobars da am adamianuri iaraRiT ebrZoda araadamianur Zaladobas, romelic miuxedavad sikvdilisa, mainc ukuagdo da daamarcxa.

    ori weliwadi elodnen ltolvilebi sikvdils an Tavisuflebas da bolos Tavisuflebas isev sikvdilma daaswro.

    1944 wlis 4 agvistos gestapom TavSesafari aRmoaCina da yvelani daapatimra. faSistebis risxva Tavs daatyda agreTve ebraelebis mfarvel holandielebsac. oto frankis TanamSromlebis da megobrebis eli vosenis, mip da henk van santenebis Tavdauzogavi zrunva amao aRmoCnda, maT ver ixsnes ganwirulni. kraleri da koophoisi ki, rogorc firmis mmarTvelebi, ltolvilebTan erTad daapatimres. mZime avadmyofi koophoisi cixidan male gaaTavisufles, xolo kraleri amersfortis banakSi moxvda, saidanac germaniaSi upirebdnen wayvanas, magram gaqceva moaxerxa da omis damTavrebis Semdeg col-Svils daubrunda.

    anas Segnebuli hqonda, Tu ra mZime tvirTi awva maT holandiel megobrebs da maTi bediT Sewuxebuli werda: `gana damalvas da amdeni saSinelebis gadatanas sikvdili ar jobda. maSin arc Cvens mfarvelebs CavagdebdiT safrTxeSi~.

    dapatimrebuli ebraelebi cixidan vesterborkis gamanawilebel banakSi moxvdnen. 3 seqtembers anas ded-mama da van daanebis ojaxi osvencimSi gagzavnes, 30 oqtombers ki margo da ana bergen-belzenis sakoncentracio banakSi gadaiyvanes. am banakSi ana Sexvda Tavis skolis megobars lis goosens, romlis Sesaxebac 1943 wlis 27 noembers werda: `guSin saRamos... Tvalwin naTlad warmomidga lisi. idga Cems win dakonkili, gamxdari, ybebCacvenili; misi didi

  • sevdiani Tvalebi sayveduriT micqerdnen, TiTqos meubnebodnen: ana, ratom mimatove, damexmare, mixseni am jojoxeTidan! ...ratom unda gadavrCe me, is ki sadRac Cakvdes?~. magram anas varaudi ar gamarTlda. lisi gadarCa da bergen-belzenSi anasTan Sexvedras ase igonebs: `anas ZonZebi ecva. sibneleSic ki Canda, rogor gamxdariyo. loyebi Cascvenoda, Tvalebi kidev ufro gafarToeboda... oriveni vtirodiT, videqiT da vtirodiT erTmaneTs ekliani mavTulxlarTebi gvaSorebda~.

    osvencimSi daiRupnen anas deda, col-qmari van daanebi, peteri da duseli. 1945 wlis TebervalSi bergen-belzenSi SimSilisagan gardaicvala margo, gazafxulis damdegs anamac dalia suli.

    ltolvilTagan gadarCa mxolod anas mama. igi ixsna sabWoTa armiam, romelmac osvencimi daikava da visac suli edga, mzrunveloba ar moaklo. ganTavisuflebis Semdeg oto franki holandiaSi dabrunda, magram maxlobelTagan cocxali veRaravin ipova. damwuxrebuls elim da mipma anas dRiuri gadasces, romelic saxlis gaCxrekis Semdeg uwesrigod dayril Zvel wignebsa da Jurnal-gazeTebs Soris aRmoaCines da Seinaxes.

    ra icoda saidumlo policiam, rom uyuradRebod migdebuli bavSvis rveuli mTel msoflios aaRelvebda. ana frankis dRiuri aTjer gamoica holandiaSi, ocze met enaze iTargmna da msoflioSi milioniani tiraJiT gavrcelda. am dRiuris mixedviT Seqmnes piesebi da kinofilmebi. wignze mravali gamokvleva daiwera.

    ra kuTxiTac unda miudgeT anas dRiurs, umTavresi mainc misi gonebrivi ganviTarebis procesi da cxovrebisadmi damokidebulebaa. anam icoda, rom cxovrebam igi ori ukiduresobis zRvramde miiyvana an sikvdili, an gamarjveba; magram icoda isic, rom zogjer wamebiT sikvdili igive gamarjvebaa, momavlis sakeTildReod gamarjveba. amitom SerCa mas bolomde Sinagani Tavisufleba da sakuTari Rirsebis Segneba. ai, ras ambobs de viki, romelic anasTan erTad vesterborkis banakSi iyo: `ana franksa da peter van daans yoveldRe vxedavdi. mudam erTad iyvnen... anas Tvalebi ubrwyinavda... da ise Tavisuflad eWira Tavi, iseTi pirdapiri gamoxedva hqonda, rom Cems Tavs veubnebodi: igi xom aqac bednieria!~

    neli amaSukeli am wignis Sesaxeb (germanuli gamocemidan) am Semzarav cxovrebiseul dokumentSi erT mTlianobadaa qceuli devnili

    ojaxis bedi da uCveulod niWieri da mgrZnobiare bavSvis sulieri cxovreba. arsebobis simZimem da sikvdilis mudmivma muqaram gaamZafra gogonas sulisa da gonebis gancdebi da grZnobebis gamoxatvis iseTi unari SesZina, romelmac misi dRiuri naadrevad mowifulTa sakuTrebad aqcia. SeuZlebelia, daiviwyo bavSvi, romelic misi ojaxis TavSesafris sazarel sxvenze aparula, raTa varskvlavebiT moWedil zecas ucqiros.

    sapyrobileSi, sadac adamianebma Seagdes, ana franki wers: `rodesac axloblebze fiqrob, tirili gindeba, SeiZleba mTeli dRe itiro. amitom isRa grCeba, rom RmerTs Seevedro, saswauli moaxdinos da zog maTgans sicocxle SeunarCunos! da me suliTa da guliT vloculob~.

    dRiuri 12 ivnisi, 1942 imedi maqvs, SemiZlia gando Sen yvelaferi, gando ise, rogorc aqamde

    aravis mivndobivar, imedi maqvs, Sen Cemi didi nugeSi iqnebi.

  • kvira, 14 ivnisi, 1942 paraskevs dilis eqvs saaTze gameRviZa. es gasagebicaa, Cemi dabadebis dRe

    iyo. magram ase adre adgomis ufleba ar mqonda da sanam Svids TxuTmeti daakldeboda, cnobismoyvareoba unda dameokebina. met xans veRar gavZeli. gaviqeci sasadilo oTaxSi, sadac Cveni patara kata, morheni, Zalze alersianad Semomegeba. rva rom daiwyo, mSoblebs mivakiTxe da maTTan erTad sastumro oTaxSi gavedi: mindoda, saCuqrebi menaxa da amomelagebina. yvelaze adre Sen daginaxe, Cemo dRiuro, da es marTlac saucxoo saCuqari iyo. damxvda agreTve vardebis Taiguli, kaqtusi, tyis yayaCos ramdenime Sto. es iyo yvavilebis pirveli salami, Semdeg ki ufro meti momarTves.

    mamam da dedam ra ar maCuqes, megobrebmac Zalze gamanebivres. sxvaTa Soris miviRe `Camera Obscura~1, ( bneli kamera (laT.) holandiaSi Zalian gavrcelebuli wigni. (SeniSvna yvelgan mTargmnelisaa) TavSesaqcevi da Tavsamtvrevi saTamaSoebi, uamravi sasusnavi, gulis qinZisTavi, iozef kohenis `holandiuri sagebi da legendebi~, kidev erTi mSvenieri wigni: `dezis saardadegebo mogzauroba mTebSi~ da fuli. am fuliT mere berZnuli da romauli sagmiro Tqmulebebi viyide. SesaniSnavia!

    Semdeg lisim gamomiara da skolaSi wavediT. jer maswavleblebsa da Tanaklaselebs kanfetebiT gavumaspinZldi1, ( aseTi wesia holandiaSi dabadebis dRes) mere swavlas SevudeqiT.

    jer es iyos. ra mixaria, Sen rom gamiCndi! orSabaTi, 15 ivnisi, 1942 SabaTs, nasadilevs, dabadebis dRis aRsaniSnavad wveuleba mqonda.

    stumrebs vaCveneT filmi `Suquris daraji~ (rin-tin-tinis monawileobiT); suraTi Cems megobar gogonebs Zalze moewonaT. bevri vicelqeT, uzomod kmayofilni viyaviT. wveulTa Soris bevri gogo da biWi iyo. dedaCems yovelTvis ainteresebs, am biWebidan romelze visurvebdi gaTxovebas momavalSi. vfiqrob, Zalze gaukvirdeboda, rom gaego es ymawvili peter veselia, radganac, roca masze sityvas Camomigdebda, mudam gulubryvilo gamometyvelebas vRebulobdi. lis goosenssa da sane houtmans didi xania vicnob da aqamde Cemi saukeTeso megobrebi iyvnen. magram am bolo dros ebraelTa liceumSi iopi van der vaali gavicani. Cven xSirad varT erTad da axla is aris Cemi saukeTeso megobari. lisi axla sxva gogonasTan megobrobs, sane ki sxva skolaSi dadis da iqa hyavs Tavisi megobrebi.

    SabaTi, 20 ivnisi, 1942 ramdenime dRea, araferi damiweria; jer mindoda, seriozulad

    gavrkveuliyavi dRiuris arssa da mizanSi. ucnauri grZnoba maqvs, amieridan dRiuri unda vwero. da ucnauria ara mxolod imitom, rom dRemde araferi `damiweria~. me mgonia, momavalSi arc me da arc sxvas ar dagvainteresebs cameti wlis moswavle gogonas gulwrfeli aRsareba. Tumca amas ra mniSvneloba aqvs. me minda vwero da, rac mTavaria, Cemi gulis nadebi gamovTqva.

    `qaRaldi adamianze amtania~. ase vfiqrobdi xSirad im dReebSi, roca msubuqi melanqolia Semipyrobda, roca xelebze Tavdayrdnobili vijeqi da ar vicodi, ra momexerxebina sakuTari TavisTvis. xan Sin darCena mindoda, xan sadme wasvla, magram kvlav imave adgilas vijeqi da fiqrs ganvagrZobdi. diax, qaRaldi amtania. me ar ganmizraxavs, odesme vinmes vaCveno es sqelydiani rveuli maRalfardovani saxelwodebiT `dRiuri~, da Tu vaCveneb, mxolod megobar vaJs an qals, radganac sxvebs igi arc daainteresebs. da ai, me ukve vTqvi, ram maiZula dRiuri vwero: me ara myavs megobari qali!

    axsna-ganmartebis gareSe veravin gaigebs, ratom grZnobs martoobas 13 wlis gogona. ucnauri ambavia, myavs kargi, sayvareli mSoblebi, 16 wlis da, da Tu yvelas CamovTvliT, ocdaaTamde nacnobi, anu egreT wodebuli megobari,

  • Tayvanismcemlebis mTeli amala, romlebic TvalebSi miyureben da gakveTilze manamde aTamaSeben sarkes, sanam Cems Rimils ar daiWeren. myavs naTesavebi, SesaniSnavi biZebi da bicolebi. gvaqvs mSvenieri saxli. araferi maklia, garda megobari qalisa. nacnobebTan mxolod sisuleleebiT virTob Tavs da yovelgvar wvrilmanebze vlaqlaqeb. guli veravisTvis gadamiSlia. iseTi grZnoba maqvs, TiTqos erTianad SemboWes. SeiZleba es Cemi naklia, SeiZleba meti ndobiT unda vekidebode adamianebs, magram, samwuxarod, es asea da me arafris Secvla ar SemiZlia. ai, ratom mWirdeba dRiuri. me minda didixnis nanatr megobars Cems fantaziaSi xorci Seesxas da amitom dRiurSi marto mSral faqtebs ar Sevitan, rogorc amas bevri akeTebs; me minda, es dRiuri Cemi megobari gaxdes da am megobars erqmeva: kiwi!

    yvelas gauWirdeboda gageba, pirdapir rom gameba saubari kiwisTan,

    amitom movyvebi Cem biografias, Tumca sruliadac ar mexaliseba. roca Cemi mSoblebi daqorwindnen, mama 36 wlisa iyo, deda 25-isa. Cemi

    da margo 1926 wels daibada mainis frankfurtSi, me ki 1929 wels movevline qveyanas. Cven ebraelebi varT da amitom 1933 wels, rogorc emigrantebi, holandiaSi wamovediT, sadac mama saaqcio sazogadoeba `travi~-is direqtori gaxda. es firma muSaobs `kolen da kompaniasTan~ mWidro kavSirSi da amave firmis SenobaSia moTavsebuli.

    sxvebiviT Cvenc ar gamogvelia sadardebeli cxovrebaSi, radganac germaniaSi darCenili naTesavebi ver ascdnen hitleruli kanonebis klanWebs. 1938 wels, ebraelTa darbevis Semdeg, dedaCemis orive Zma amerikaSi gaiqca. bebiaCemi CvenTan Camovida. maSin is 73 wlisa iyo. 1940 wlidan JamTa siavem iZala. jer omi dagvatyda Tavs, mere kapitulacia, germanelebis SemoWra. axla ki daiwyo Cveni sacodaoba. diqtatoris brZanebas brZaneba mosdevda. gansakuTrebiT ebraelTa mdgomareoba gauaresda. ebraelebs unda etarebinaT yviTeli varskvlavi, CaebarebinaT velosipedebi, ekrZalebodaT tramvaiT mgzavroba, avtomobilebze xom laparakic zedmetia. raimes yidva mxolod samidan xuT saaTamde SeeZloT isic mxolod ebraelTa savaWroebSi. saRamos rva saaTis Semdeg ara marto quCaSi gamosvlis, aramed baRSi da aivanze gaCerebis uflebac aRar hqondaT. ebraelebs aukrZales Teatrsa da kinoSi siaruli, verc sxva gasarTob adgilebSi Sedgamdnen fexs. maT ekrZalebodaT curva, CogburTisa da hokeis TamaSi, saerTod, sportis yvela saxeoba. ebraelebs aRar hqondaT ufleba qristianebs swveodnen. ebrael bavSvebs ebraul skolebSi unda eswavlaT. ase mozRvavda gankargulebebi. amieridan mTeli Cveni cxovreba amgvari Zaldatanebis qveS moeqca. iopi mudam ambobs: veRaraferi gamibedia, sul imis SiSi maqvs, akrZaluli ar iyoso. ama wlis ianvarSi bebiko gardaicvala. aravin icis, rarig miyvarda da rogor damaklda. 1934 wels montesoris skolis sabavSvo baRSi mimabares, Semdeg ki amave skolaSi damtoves. ukanasknel wels Cemi klasis damrigebeli iyo skolis direqtori qalbatoni k... wlis damlevs erTmaneTs gulTbilad gamoveTxoveT da oriveni cxare cremliT vtirodiT. 1941 wlidan me da margo ebraelTa skolaSi (liceumSi) SevediT, margo meoTxe klasSi, me ki pirvelSi.

    jerjerobiT Cven oTxs ara gviSavs ra. da ai movatane dRevandel dRemde da ricxvamde.

    SabaTi, 20 ivnisi, 1942 Zvirfaso kiwi! axlave unda daviwyo. irgvliv saocari siCumea. deda da mama Sin ar arian,

    margo megobarTan wavida ping-pongis saTamaSod. bolo dros mec didi siamovnebiT vTamaSob ping-pongs. radganac Cven, ping-pongistebs, Zalian gviyvars nayinis Wama, gansakuTrebiT zafxulobiT, TamaSi Cveulebriv ebraelTaTvis erT-erT xelmisawvdom kafeSi, `delfSi~ an `oazisSi~ gaseirnebiT Tavdeba. imis dardi ar gvawuxebs, savse gvaqvs safule Tu carieli. sakonditroebi mudam gaWedilia xalxiT. maT Soris yovelTvis moiZebneba romelime keTilismyofeli

  • Cveni nacnobebidan an Tayvanismcemeli, da imden nayins gvTavazoben xolme, rom erT kvirasac ver moerevi.

    warmomidgenia, rogor gikvirs, Cems asakSi rom Tayvanismcemlebze vlaparakob. samwuxarod, Cvens skolaSi es gardauvali senia. rogorc ki romelime biWi uflebas mTxovs, velosipediT saxlamde gamacilos, me ukve vici, rom xsenebul biWs TavdaviwyebiT vuyvarvar da Tvals ver maSorebs. mcire xnis Semdeg siyvaruli uneldeba, gansakuTrebiT maSin, roca arafrad vagdeb Seyvarebulis gamoxedvas da mxiarulad vatrialeb pedalebs. zogjer Tu vinme Zalian miwyalebs guls, velosipedze odnav Sevtortmandebi, CanTa mivardeba, da zrdilobiani ymawvili iZulebulia velosipedidan Camoxtes. sanam CanTas momawvdides, gonzec modis. aseTi Tayvanismcemlebi yovlad ucodvelebia, magram arian iseTebic, romlebic haerovan kocnas migzavnian da Tavs mabezreben. CemTan amgvari ram ar gadis. maSinve Camovxtebi velosipedidan da warbSekruli vucxadeb, rom mis gverdiT yofna ar msurs, ase vTqvaT, Seuracxyofili var da vurCev Sin wabrZandes.

    ase, Cemo kiwi! Cvens megobrobas safuZveli Caeyara! xvalamde! kvira, 21 ivnisi, 1942 Zvirfaso kiwi! mTel Cvens klass cieb-cxeleba sWirs: pedagogiuri sabWo karze mogvadga.

    naxevarma klasma sanaZleo dado vis gadaiyvanen da vin darCeba. me da mip de iongi siciliT vkvdebiT Cveni ori mezoblis Semyure, romelTac naZlevSi mTeli jibis fuli waages. `gadagiyvanen, dagtoveben, xo, ara...~ ase grZeldeba dilidan saRamomde. Cveni mezoblebi verc mipis mavedrebelma mzeram moiyvana gons da verc Cemma energiulma aRmzrdelobiTma RonisZiebebma. me rom mkiTxon, naxevari klasi dasatovebelia, iseTi zarmacebi arian. marTalia, maswavleblebi yovlad Wirveuli xalxia, magram, vin icis, iqneb Cvenda sasikeTod arian Wirveulni.

    me kargi urTierToba maqvs yvela maswavlebelTan. sul cxra maswavlebeli gvyavs, Svidi kaci da ori qali. batoni kepleri, moxuci maTematikis maswavlebeli, erT dros Zalian gabrazebuli iyo Cemze, radgan ganuwyvetliv vybedobdi. man araerTxel gamafrTxila da bolos damsaja damavala, damewera Txzuleba Temaze `ybedi~. hm, ybedi! aba ras dawer amaze? magram didad ar Semiwuxebia Tavi. davalebebis rveuli CanTaSi Sevinaxe da vcade pirze klite damedo. saRamos, roca sxva gakveTilebs movrCi, kepleris davaleba momagonda. avtokalams vRrRnidi da vfiqrobdi, ra damewera. raRacis dawera da striqonebis aWreleba yvelas SeuZlia, magram didi xelovnebaa, monaxo damajerebeli sabuTi ybedobis sasargeblod. vfiqrobdi, didxans vfiqrobdi da uecrad goneba gaminaTda. mocemuli sami gverdi sulmouTqmelad gavavse, saqme gaiCarxa. sabuTad is moviyvane, rom ybedoba qaluri Tvisebaa, magram me, cxadia, Sevecdebi Tavi Sevikavo, rom dedaCemic CemsaviT bevrs laparakobs da rom memkvidreobiT gadmocemuli Tvisebebis aRmofxvra, samwuxarod, TiTqmis SeuZlebelia.

    baton keplers gaecina Cems axsna-ganmartebaze. magram roca gakveTilze isev gavabi laqlaqi, meore Txzulebis dawera damavala: `gamousworebeli laqlaqa~. es davalebac Sevasrule da or gakveTilze sanimuSod viqceodi. mesameze kvlav metismeti momivida: da ai, anem isev miiRo sasjeli Txzuleba: `yi, yi, yi, froilain yiyina~. mTelma klasma gadaixarxara. mec gamecina, Tumca Cemi SemoqmedebiTi niWi laqlaqTan dakavSirebuli Txzulebebis weraSi amowurulad mimaCnda. unda mepova raime axali, originaluri. Cemma megobarma sanem, SesaniSnavma poetma, leqsis dawera mirCia da daxmarebac aRmiTqva. me aRfrTovanebuli viyavi. keplers undoda abuCad avegde, magram me mas ormagad, sammagad gadavuxdi samagieros, Tavad gavxdi sasacilod.

    leqsi daiwera da didi warmateba xvda wilad. gavleqse deda batis, mama gedisa da sami Wukis ambavi; mamam Wukebi bevri yiyinis gamo sasikvdilod dakortna. sabednierod, kepleri mimixvda xumrobas da leqsi xmamaRla waikiTxa

  • komentarebiT CvenTanac da sxva klasebSic. mas Semdeg Tavisuflad SemiZlia vilaqlaqo. kepleri aRar msjis, magram xSirad damcinis amis gamo.

    ana oTxSabaTi, 24 ivnisi, 1942 Zvirfaso kiwi! autaneli sicxea, yvela qSinavs da oflad iRvreba. me ki am papanaqebaSi

    sul fexiT davdivar. mxolod axla davrwmundi, Tu ra sasiamovno ramaa tramvai, gansakuTrebiT ki Ria vagonebi. magram es siamovneba ebraelebisaTvis aRar arsebobs. ra gaewyoba, sakuTari fexebiTac iolad gavalT. guSin SuadRisas, Sesvenebaze, kbilis eqimTan unda wavsuliyavi, ian-liukenstraatze. Cveni skolidan sakmaod Sorsaa. gza qalaqis baRs mihyveba. ise daviRale, rom bolo gakveTilebze kinaRam CameZina. kidev kargi, keTili adamianebi bevria qveynad, wyals mainc mogawvdian. kbilis eqimis asistenti qali ebraelebisadmi TanagrZnobiTaa ganwyobili.

    Cven ufleba gvaqvs visargebloT mxolod erTaderTi transportiT, patara naviT, romelic iozefizraelskadesTan dgas. rogorc ki vTxoveT menaves, maSinve meore napirze gadagviyvana. ra holandielebis bralia, ebraelebi rom aseT dReSi varT. netav skolaSi siaruli ar mWirdebodes! saaRdgomo ardadegebze velosipedi mompares, dedaCemis velosipedi ki mamam nacnobebs miabara Sesanaxad. sabednierod ardadegebi axlovdeba, kidev erTi kvirac da aRaraferi miWirs.

    guSin diliT iseTi ram moxda, rac Zalian mesiamovna. roca im adgils Cavuare, sadac Cveulebriv velosipedi medga, viRacam damiZaxa. movtrialdi da davinaxe simpaTiuri ymawvili, romelsac wina saRamos Cemi skolis amxanagTan, evasTan, Sevxvdi. ymawvili odnav darcxvenili Canda, Tavisi gvari da saxeli miTxra: hari goldbergi. cota ar iyos gamikvirda, ver gamego, ra undoda. male yvelaferi gairkva. skolamde surda gavecilebine. `Tu gza aqeT gaqvs, wamodi~, vupasuxe me da gverdiT gavyevi. hari ukve 16 wlisaa da SesaniSnavad yveba aTasgvar ambebs. am diliT isev melodeboda, amieridan, albaT, ase gagrZeldeba.

    ana samSabaTi, 30 ivnisi, 1942 Zvirfaso kiwi! dRemde ver movicale SenTvis, mTeli xuTSabaTi nacnobebTan gavatare.

    paraskevs stumrebi gvyavda da ase grZeldeba aqamde. me da hari am erT kviraSi davuaxlovdiT erTmaneTs. man bevri ram miambo Tavis Tavze. Turme marto Camosula holandiaSi bebiasTan da babuasTan, mSoblebi ki belgiaSi hyavs. adre hari erT gogonasTan, fanisTan, dadioda. me vicnob fanis. Tvinierebisa da mowyenilobis gansaxierebaa. magram mas Semdeg rac me gamicno, hari mixvda, rom fanis gverdiT lamis CaeZinos. etyoba me gamovacocxle. arasodes ar ici, vis raSi gamoadgebi!

    SabaTs iopim CemTan gaaTia Rame, kviras ki lisisTan wavida. saSinlad mowyenili viyavi.

    saRamos hari unda mosuliyo. eqvsze damireka. hari goldbergi gaxlavarT, Tu SeiZleba sTxoveT anas. ana var, hari. saRamo mSvidobisa, ana, rogor xar? gmadlobT, kargad. samwuxarod, am saRamos ver moval, magram SenTan salaparako maqvs.

    SegiZlia aT wuTSi dabla Camoxvide? kargi, Camoval. tansacmeli swrafad gamovicvale da Tma gaviswore. Semdeg ki

    fanjarasTan videqi da vRelavdi. bolos hari movida: moxda saocari ram kibe kisristexiT ar Camirbenia, mSvidad videqi da velodi, rodis darekavda zars.

  • xolo roca zaris xma gavigone, dabla Cavedi. hari ise Semovarda saxlSi, rom karis gaReba arc ki macala.

    momismine, bebiaCems miaCnia, rom Sen CemTan SedarebiT bavSvi xar. meubneba, lursebTan unda iaroo. etyoba mixvda, rom fanisTan urTierToba aRar minda.

    ratom, gana Sen da fanim iCxubeT? ara, piriqiT, magram vuTxari, rom erTmaneTisaTvis Seufereblebi varT

    da xSirad SenTan yofna ar minda, vuTxari isic, rom SegiZlia Tavisuflad iaro CvenTan stumrad da zogjer me gestumrebi-meTqi. garda amisa, me megona, fani sxva ymawvilebTanac megobrobs, magram Cemi varaudi ar gamarTlda da axla biZaCemi meubneba: bodiSi mouxadeo. me ki ar minda, amitom gadavwyvite, sul aRar Sevxvde. bebiaCemi mainc mTxovs fanisTan viaro da ara SenTan, magram maTTan loliavisaTvis ar mcalia. moxucebs zogjer dromoWmuli Sexedulebebi aqvT. marTalia, me damokidebuli var bebiaze, magram ramdenadme isic aris damokidebuli Cemze. oTxSabaTobiT Tavisufali var, bebias da babuas hgoniaT, xelobas vswavlob, me ki sionistTa krebebze davdivar. Cven sionistebi ara varT, magram mainteresebda gamego, ras warmoadgenen sionistebi. bolo dros raRac ar momwonan da aRarc vivli maTTan. ase rom, SegviZlia oTxSabaTs da SabaTs dRisiTac SevxvdeT erTmaneTs da saRamosac, kviras ki naSuadRevs, SeiZleba ufro xSiradac.

    mismine, hari, Tu Sens bebias da babuas Cveni Sexvedra ar surT, Sen ar unda eurCebode maT!

    siyvaruls win veravin aRudgeba! Cven wignebis maRazias gavcdiT da quCis kuTxesTan gavuxvieT, iq davinaxe

    peter veseli viRac or biWTan erTad. ardadegebis Semdeg ar menaxa da Zalze gamexarda. me da harim ramdenjerme SemoviareT mTeli kvartali. bolos SevTanxmdiT, xval saRamos Svids rom xuTi wuTi daakldeba, mis saxlTan davelodebi.

    ana paraskevi, 3 ivlisi, 1942 Zvirfaso kiwi! guSin CvenTan hari movida Cemi mSoblebis gasacnobad. viyide torti, keqsi

    da tkbileuloba. davlieT Cai, magram me da haris saxlSi jdoma mogvbezrda da saseirnod wavediT. cxris aT wuTze ukanve momacila. mama saSinlad gajavrda, gvian rom davbrundiT. ebraelTaTvis rva saaTis Semdeg Zalze saxifaToa quCaSi siaruli. piroba miveci, rva saaTisaTvis mudam saxlSi viqnebi-meTqi.

    xval harisTan var dapatiJebuli. Cemi megobari iopi ganuwyvetliv damcinis haris gamo. me sruliadac ara var Seyvarebuli. nuTu ar SeiZleba megobari gyavdes. ra aris cudi imaSi, rom megobari, anu rogorc dedaCemi ambobs, kavaleri gyavdes. evam miambo: amas winaT hari yofila masTan da evas ukiTxavs, vin ufro mogwons, fani Tu aneo. mas upasuxia: es Seni saqme araao. am Temaze meti aRar usaubriaT, magram wasvlisas haris uTqvams: ra Tqma unda ana, magram nuravis etyvio da oTaxidan gavardnila.

    me vamCnev, haris TavdaviwyebiT vuyvarvar da mravalferovnebisaTvis momwons kidec es ambavi. margom Tqva: `kargi ymawviliao~. mec ase mgonia. ara, kargze ufro metia. deda aRfrTovanebulia: `mSvenieri axalgazrdaa, sandomiani, zrdilio!~ mixaria, hari rom mTel ojaxs moewona, masac moswons yvela. mxolod esaa, rom Cemi megobari gogonebi bavSvebad miaCnia da amaSi marTalicaa.

    ana kvira, 5 ivlisi, 1942 Zvirfaso kiwi! paraskevs gimnaziis wliuri aqti Cinebulad Catarda. Cven Semdeg klasSi

    gadagviyvanes. cudi niSnebi ara maqvs. mxolod erTi `susti~ mirevia. xuTi myavs

  • algebraSi, or sxva saganSi eqvsianebi, danarCenebSi Svidianebi da bolos ori rviani1. (1 holandiis skolebSi aTbaliani sistemaa. 10 saukeTeso niSania.) Cvenebi kmayofilni darCnen. Tumca Cemi mSoblebi sxvebs ar hgvanan. maincdamainc did yuradRebas ar aqceven kargsa da cud niSnebs, upiratesobas `wesier~ qcevas, janmrTelobas da keTilganwyobilebas aniWeben. oRond aq iyos yvelaferi rigze, danarCeni TavisTavad mova. me ki piriqiT, guliT mindoda, kargi mowafe vyofiliyavi. me pirobiT mimiRes liceumSi, radgan montesoris skolis ukanaskneli klasi ar damimTavrebia. raki moxda ise, rom yvela ebraeli moswavle ebraelTa skolebSi unda gadasuliyo, direqtorma xangrZlivi molaparakebis Semdeg me da lisi pirobiT migviRo. ar minda imedi gavucruo. niSnebi Cemma dam, margomac moitana, rogorc yovelTvis, brwyinvale. jildo rom arsebobdes, uTuod miiRebda da Semdeg klasSi qebis sigeliT gadavidoda, iseTi Wkuis kolofia!

    bolo dros mama xSiradaa saxlSi, kontoraSi veRar dadis. saSineli grZnobaa, roca uecrad zedmeti aRmoCndebi. `travisi~ Caibara

    batonma koophoisma, xolo batonma kralerma firma `koleni da kompania~, romlis Tanamonawile mamac iyo. amas winaT, roca me da mama erTad vseirnobdiT, `TavSesafarze~ Camomigdo sityva. miTxra, rom cudi dRe dagvadgeba, Tu mTel qveyanas movwydebiT. vkiTxe, ratom ambob amas-meTqi. Sen ici, miTxra man, rom ager erTi welia, rac tansacmeli, aveji da sursaT-sanovage nacnob-megobrebTan gadagvaqvs. ar gvinda, germanelebma miiTvison Cveni qoneba da miT umetes ar gvinda, Cven TviTon CavuvardeT maT xelSi. amitom Tavad gaveclebiT, sanam Segvipyrobdnen.

    mamas iseTi seriozuli saxe hqonda, rom SemeSinda. rodis? es nu gawuxebs, Svilo, mova dro da gaigeb. manamde ki isargeble

    TavisuflebiT. es iyo da es. ah, neta Sors, Zalze Sors iyos is dRe! ana oTxSabaTi, 8 ivlisi, 1942 Zvirfaso kiwi! kvira dilidan dRemde TiTqos wlebma ganvlo. imdeni ram moxda, TiTqos

    dedamiwa ayiravda. magram, kiwi, jerjerobiT cocxali var da, rogorc mama ambobs, mTavari swored esaa. diax, me jer kidev varsebob, magram nu mkiTxav, sad da rogor. dRes, albaT, sruliad ar gesmis Cemi. amitom jer imas mogiyvebi, Tu ra moxda kviris Semdeg.

    sam saaTze (is iyo hari wavida da mogvianebiT isev unda mobrunebuliyo) zari darekes. me araferi gamigonia, radgan aivanze nebivrad movikalaTe Sezlongze da wigns vkiTxulobdi. uecrad karebs SeSinebuli margo moadga. ana, mamas gestapodan uwyeba mouvida, miTxra man CurCuliT, deda baton van daanTan gaiqca. me SiSma amitana. uwyeba... yvelam icis, ras niSnavs uwyebis miReba: sakoncentracio banaks... Tvalwin warmomidga cixis sakani nuTu mama iq unda gavuSvaT! ra Tqma unda, mama ar wava, Tqva margom mtkiced. Cven ukve sastumro oTaxSi visxediT da dedas velodebodiT. deda van daanebTan wavida, unda gadawyviton, gadavalT Tu ara xval `TavSesafarSi~. CvenTan erTad van daanebic wamovlen. sul Svidni viqnebiT... irgvliv siCume sufevda. laparaks ver vaxerxebdiT. vfiqrobdiT mamaze. is cuds arafers moelis, ebraelTa TavSesafarSia wasuli davrdomilebis sanaxavad, romelTac mfarvelobas uwevs. velodiT dedas... sicxem da sulierma daZabulobam sruliad dagvamunja.

    uecrad zari darekes. `es haria~, wamoviZaxe me. `ar gaaRo~, SemaCera margom, magram SiSi amao aRmoCnda. Cvenamde moaRwia dedisa da baton van daanis xmam, romlebic haris elaparakebodnen. hari male wavida. deda da batoni van daani ki saxlSi Semovidnen da karebi gadarazes. zaris yovel darekvaze me da

  • margo Cumad miviparebodiT dabla, rom gvenaxa, mama xom ar movida. gadavwyviteT, sxva aravin SemogveSva saxlSi. me da margo oTaxidan gagvistumres. van daans pirispir surda dedasTan saubari. rodesac oTaxSi marto davrCiT, margom miTxra, rom uwyeba mas mouvida da ara mamas. margo Teqvsmeti wlisaa. nuTu am xnis gogonebi marto unda gaasaxlon?.. sabednierod, Cven mas arsad gavuSvebT. ase Tqva dedam, mamac uTuod amas gulisxmobda, roca TavSesafarze melaparakeboda.

    TavSesafari! sadaa netav? qalaqSi, soflad, romelime SenobaSi Tu qoxSi, rodis wavalT, ra gziT, sad? ufleba ara mqonda am kiTxvebiT mimemarTa vinmesTvis, magram gamudmebiT miRrRnida tvins.

    me da margo SevudeqiT saskolo CanTebSi yvelaze saWiro nivTebis Calagebas. pirveli, rac xelSi momxvda, es sqelydiani rveuli iyo. Semdeg yvelaferi uwesrigod airia erTmaneTSi: bigudi, cxvirsaxocebi, saxelmZRvaneloebi, savarcxeli, Zveli werilebi. vfiqrobdi, rogor davimalebodiT da, RmerTma icis, ras ar vyridi CanTaSi. magram ar vnanob, mogonebebi CemTvis kabebze ufro Zvirfasia.

    xuT saaTze, rogorc iqna, mama dabrunda. mamam baton koophoiss daureka da sTxova saRamos Semoevlo CvenTan. batoni van daani mipis mosayvanad wavida. male mipi movida. fexsacmelebi, tansacmeli, paltoebi, cota TeTreuli da windebi CemodanSi Caalaga da Segvpirda, saRamos isev movalo. saxlSi siCume Camowva. arc erTs ar gvSioda. jer kidev Zalian cxeloda da yvelaferi metad ucnaurad gamoiyureboda.

    Cvens zemoT didi oTaxi daqiravebuli aqvs vinme baton goudsmits. colTan gaSorebulia. ocdaaT wels iqneba mitanebuli. etyoba kvira dRes saqme ar hqonda da aT saaTamde ijda CvenTan. verafriT ver movicileT. TerTmet saaTze mipi da henk van santeni movidnen. mipi mamis kontoraSi 1933 wlidan muSaobs da igi da misi axladgamoCekili qmari, penki, Cveni erTguli megobrebi gaxdnen. mipis CemodanSi da penkis Rrma jibeebSi kvlav gauCinarda fexsacmelebi, windebi, wignebi da sacvlebi. Tormetis naxevarze mZimed datvirTulni gamogveTxoven. ise daviRale, rom arafris Tavi aRar mqonda. Tumca vicodi, rom ukanasknelad vwvebodi sakuTar sawolSi, mainc imwamsve CameZina. meore dRes, eqvsis naxevarze, dedam gamaRviZa. sabednierod, guSindeliviT aRar cxeloda. mTeli dRe Tbili wvima scrida. oTxivem ise Tbilad CavicviT, TiTqos macivarSi vapirebdiT Ramis gaTevas. magram Cven rac SeiZleba meti tansacmeli unda wagveRo Tan. Cvens mdgomareobaSi veravin gabeda, mZime CemodnebiT datvirTuli gamosuliyo gareT. mecva ori perangi, ori wyvili winda, sami qveda sacvali, kaba, zed gadacmuli qvedatani, Jaketi, sazafxulo palto, Cemi saukeTeso fexsacmeli, botebi, mexura qudi, zevidan kidev Sali da raRac-raRacebi. kinaRam saxlSive davixrCvi, magram CemTvis aravis scaloda.

    margom saskolo CanTa saxelmZRvaneloebiT gatena, velosipedze dajda da mips CemTvis ucnob Soreul mxareSi gahyva. me jer kidev ar vicodi, romeli saidumloebiT aRvsili adgili Segvikedlebda... Svidis naxevarze Cvenc gamoviketeT kari. erTaderTi, visac gamovemSvidobe, Cemi sayvareli patara kata morheni iyo. igi axali kargi patronis, Cveni mezoblis, xelSi rCeboda. baton goudsmits amasTan dakavSirebiT baraTi davutoveT. samzareuloSi, magidaze, katisTvis erTi girvanqa xorci davdeT. WurWeli aulagebeli dagvrCa, sawolebi gausworebeli. yovelive es iseT STabeWdilebas tovebda, TiTqos Tavqudmoglejilni gaviqeciT. CvenTvis sul erTi iyo, ras ityodnen sxvebi. mxolod is gvindoda, droze gavclodiT aqaurobas, mSvidobianad migveRwia daniSnul adgilamde.

    danarCens xval mogwer! ana xuTSabaTi, 9 ivlisi, 1942 Zvirfaso kiwi!

  • ase mivrbodiT TavsxmaSi mama, deda da me, xelSi TiToeuls piramde gatenili portfeli da xelCanTa gveWira. adrianad samuSaoze mimavali muSebi TanagrZnobiT gviyurebdnen. saxeze etyobodaT, rom wuxdnen da vebralebodiT, radgan amdeni tvirTi Tavad unda gvezida, transportiT sargeblobis ufleba ki ar gvqonda. yvelas TvalSi xvdeboda yviTeli varskvlavi, rac sakmarisad metyvelebda Cvens bedze. gzaSi mSoblebma dawvrilebiT miambes, rogor SeimuSaves gaqcevis gegma. Tveebis manZilze saimedo adgilas gadagvqonda Cveni aveji da tansacmlis nawili. axla yvelaferi mzad iyo da 16 ivliss TviTonve vapirebdiT gaqcevas, magram uwyeba aTi dRiT adre movida da unda SevrigebodiT im garemoebas, rom Senoba jer ar iyo saTanadod SekeTebuli. TavSesafari mamis kantoraSia mowyobili. gareSe pirTaTvis es Zneli gasagebia, amitom ufro dawvrilebiT agixsni. mamas mosamsaxureTa mcirericxovani Stati hyavda yovelTvis: batoni kraleri, batoni koophoisi, mipi da eli voseni, ocdasami wlis stenografisti. Cveni adgilsamyofeli yvelam icis. saidumlo ar gavandeT mxolod elis mamas, romelic sawyobSi muSaobs da mis or xelqveiT muSas.

    saxlis gegma aseTia: pirvel sarTulze didi sawyobia, aqvea saeqspedicioc. sawyobis karis gverdiT saxlSi Sesasvleli karia, romelic ormagia da patara kibemde miyavxar. Tu am kibes ahyvebi, miadgebi mqrqalminian kars, romelzedac odesRac Savi asoebiT ewera `kontora~. es mTavari kontoraa, Zalze didi da Zalian naTeli, mudam xalxiT gaWedili. dRisiT aq muSaoben mipi, eli da batoni koophoisi. gasasvleli oTaxis gavliT, sadac dgas sxvadasxva zomis karadebi, didi bufeti da seifi, moxvdebi naxevrad bnel ukana oTaxSi. aq adre baton kraleri da batoni van daani isxdnen, axla ki mxolod kraleri darCa. am oTaxSi derefnidanac SeiZleba Semosvla minis karis meSveobiT, romelic Signidan advilad iReba, garedan ki gaWirvebiT. kraleris oTaxidan derefans gahyvebi, oTxsafexurian kibes aivli da saukeTeso oTaxSi aRmoCndebi. esaa direqtoris kabineti muqi, didebuli avejiT, noxebiT mofenili linoleumgadakruli iataki, radiomimRebi, Zvirfasi, moxdenili lampebi, yvelaferi saukeTeso xarisxisa da iSviaTi naxelavia. kabinetis gverdiT, didi farTo samzareuloa, sadac dgas Tbili wylis rezervuari `titani~ da gazis ori qura. iqvea sapirfareSoc. aseTia pirveli sarTuli.

    grZeli gasasvlelidan xis kibiT adixar wina oTaxSi, romelic derefanSi gadadis. marjvniv da marcxniv karebia. marcxena kari uerTdeba Senobis mTavar nawils, sadac sawyobis saTavsoebia, sakuWnao, mansarda da sxveni. meore mxridan Senobas aqvs kidev erTi grZeli, metismetad cicabo, namdvili holandiuri kisrismosatexi kibe, romelic quCis meore mxares gamavali karisken gagiyvans.

    marjvena kari Cveni TavSesafrisaa. aravis mouva azrad, rom am ubralo, nacrisfrad SeRebili karis ukan amdeni oTaxia ganlagebuli. erT safexurs aivli da maSinve TavSesafarSi aRmoCndebi. am Sesasvlelis pirdapir cicabo kibea. marcxniv momcro derefniT Sedixar im oTaxSi, romelic frankebis ojaxis sasadilo da sawoli iqneba. gverdiT kidevaa erTi, SedarebiT patara oTaxi. frankebis ori norCi mandilosnis sawoli da samuSao oTaxi. kibidan mxarmarjvniv ufanjro oTaxia, sadac mowyobilia pirsabani da calke gamoyofili sapirfareSo. am oTaxsa da me da margos sawols Soris karia datanebuli. roca kibes zeviT ahyvebi da kars gaaReb, gakvirvebs is ambavi, rom am Zveli saxlis ukana nawilSi aseT did, lamaz da naTel oTaxs waawydi. am oTaxSi dgas gazis qura da WurWlis sarecxi magida (Cvens gadmosaxlebamde aq firmis laboratoria iyo). axla aq iqneba samzareulo, sasadilo da van daanebis kabineti da sawoli oTaxi. pawia, gasasvlel oTaxs peter van daani daeufleba. rogorc saxlis wina nawilSi, aqacaa sxveni da mansarda. ai, ukve gagacani mTeli Cveni TavSesafari.

    ana paraskevi, 10 ivlisi, 1942 Zvirfaso kiwi!

  • iqneb saSinlad mogabezre Tavi Cveni TavSesafris gauTavebeli aRweriT, magram xom unda icode, sad gamomriya talRam! da radganac jer yvelaferi ar miambnia, ganvagrZob. mivaRwieT Tu ara prinsengraxtamde, mipma maSinve agviyvana zeviT, TavSesafarSi, kari mogviketa da martoni davrCiT. margo velosipediT gacilebiT adre mosuliyo da ukve gvelodeboda. ara marto Cveni, aramed sxva oTaxebic ZvelmanebiT movaWris sakuWnaos gavda. SeuZlebelia amis aRwera! mTeli muyaos yuTebi da Cemodnebi, romlebic Tveebis ganmavlobaSi aq gadmohqondaT, uwesrigod eyara irgvliv. patara oTaxi Weramde aevsoT sawolebiT da qveSagebliT. Tu saRamos wesierad gawyobil sawolebSi vapirebdiT Zils, axlave unda SevdgomodiT dalagebas. dedas da margos arafris Tavi ar hqondaT. gunebamowamlulni iyvnen da leibebze miwvnen. me da mamaCemi, Cveni ojaxis ori `damlagebeli~ maSinve SevudeqiT saqmes. bargi gavxseniT, mivalag-movalageT, vferTxeT, vwmindeT, vrecxeT da saRamos saSinlad daRlilebi mkvdrebiviT daveyareT sufTa sawolebze. mTeli dRis ganmavlobaSi cxeli saWmeli ar Cagvsvlia pirSi. Tumca es arc iyo saWiro. dedas da margos zedmeti nervulobisagan Wama ar SeeZloT, me da mamas ki amisTvis ar gvecala. samSabaTs dilidan kvlav saqmes movkideT xeli. elim da mipma Cveni sasursaTo baraTebiT raRaca gviyides, mamam SuqSeniRbva moagvara, bolos jagrisiT movrecxeT samzareuloSi iataki, erTi sityviT, yvelani dilidan saRamomde vmuSaobdiT. oTxSabaTamde sruliad ar mqonda dro mefiqra im did gardatexaze, romelic Cems cxovrebaSi moxda. TavSesafarSi mosvlis droidan mxolod oTxSabaTs vcade pirvelad gavrkveuliyavi mTel am ambavSi, meambna SenTvis yvelaferi, rac SegvemTxva da rac SeiZleba SegvemTxvas amieridan.

    ana SabaTi, 11 ivlisi, 1942 Zvirfaso kiwi! mama, deda da margo verafriT ver SeeCvivnen vesterturmis zaris rekvas,

    romelic yovel meoTxed saaTSi gaismis. me ki SeveCvie da momwons kidec, gansakuTrebiT RamRamobiT rogorRac mamSvidebs. albaT, Zalian ginda icode, rogor momwons Cveni TavSesafari. marTali rom giTxra, jer Tavadac ar vici, ase mgonia, aq verasodes ver vigrZnob Tavs ise, rogorc saxlSi. amiT imis Tqma ki ar minda, rom aqauroba Semzaravi da uRimRamoa. zogjer iseTi grZnoba maqvs, TiTqos raRac saocar pansionSi aRmovCndi. TavSesafris aseTi aRqma ucnauria, ara, Sen ras ityvi? Tumca saxlis is nawili, sadac Cven vimalebiT, idealuri TavSesafaria, ra vuyoT, rom nestiani da cota mibrecil-mobrecilia. aseT moxerxebul samalavs verc amsterdamSi ipovi da albaT verc mTel holandiaSi.

    aqamde Cveni oTaxis kedlebi sruliad SiSveli iyo. sabednierod, mamas mTeli Cemi kinovarskvlavebisa da peizaJebis koleqcia wamoeRo da funjisa da webos daxmarebiT kedlebi avaWrele. axla Cveni oTaxi Tvals axarebs. roca van daanebi movlen, sxvenze dawyobili ficrebisagan ganjinebsa da sxva saWiro nivTebs gavakeTebT.

    margo da deda Tavs ukeT grZnoben. guSin dedam pirvelad gadawyvita, muxudosagan wvniani moemzadebina. magram qveviT Cavida, laparaks Sehyva da sadili sruliad gadaaviwyda. wveni amoSra, muxudo danaxSirda, verafriT ver amovfxikeT qvabidan. mwyins, rom Cvens maswavlebels, keplers, am ambavs ver vuambob... memkvidreobis Teoria!

    guSin saRamos yvelani kabinetSi CavediT. gvindoda inglisis radiogadacema mogvesmina. me saSinelma SiSma amitana, megona romelime mezobeli SegvamCnevda da vemudarebodi mamas, isev zeviT avsuliyaviT. deda mimixvda da isic gamogvyva. saerTod, yvelas gvawuxebs is ambavi, rom SeiZleba vinmem dagvinaxos an Cven saubars mohkras yuri. pirvel dResve SevkereT fardebi. sinamdvileSi es mxolod sxvadasxva formisa da feris nakuwebia, romlebic me da mamam SevakowiweT. Cveni iSviaTi naxelavi knopebiT fanjrebis CarCoebze davamagreT da, sanam aq viqnebiT, ar CamovxsniT. Cveni saxlis gverdiT didi

  • kontoraa. marcxniv avejis saxelosno. am SenobaSi samuSao dRis damTavrebis Semdeg aRaravin rCeba, magram xom SeiZleba xma gavides. margos, romelic saSinlad gaciebulia, Rame daxveleba avukrZaleT. sabralom dausruleblad kodeini unda ylapos.

    maxarebs is ambavi, rom samSabaTs van daanebi gadmovlen. ufro myudrod viqnebiT, aRarc aseTi siCume iqneba. siCume Zalze manerviulebs, gansakuTrebiT saRamoobiT da RamiT. ras ar mivcemdi, erT-erTi Cveni mfarveli rom CvenTan aTevdes Rames. ver SevCvevivar im ambavs, rom sruliad ar SegviZlia quCaSi gasvla, meSinia. iseTi grZnoba maqvs, TiTqos aRmogvaCenen da dagvxvreten. amgvari fiqrebi guls miRrRnis. dRisiTac Zalian Cumad unda viyoT. ar SeiZleba bakuniT siaruli da Cveni xma rom dabla, sawyobSi ar gaigonon, TiTqmis CurCuliT gvixdeba laparaki. viRac meZaxis!

    ana paraskevi, 14 agvisto, 1942 Zvirfaso kiwi! erTi Tvea, xma ar gamicia SenTvis, magram raime axali da mniSvnelovani

    yoveldRe ar xdeba. camet ivliss van daanebi gadmovidnen. Tumca pirobis Tanaxmad ToTxmetSi velodiT, magram germanelebi im dReebSi sul ufro da ufro met ebraelebs iZaxebdnen. saerTod, didi areulobaa. amitom sabediswero dagvianebas amjobines erTi dRiT adre gadmosuliyvnen. diliT, aTis naxevarze, roca, Cven jer kidev vsauzmobdiT, peter van daani mogvadga. 16 wlis ymawvilia, sakmaod mosawyeni da morcxvi, romlis mezoblobisagan bevrs arafers veli. naxevari saaTis Semdeg gamocxaddnen col-qmari van daanebi: colma saqude yuTiT Ramis qoTani moitana, ramac saerTo mxiaruleba gamoiwvia. `ar SemiZlia am WurWlis gareSe arseboba~, ganacxada man da saWiro sagani maSinve sawolis qveS moaTavsa. marTalia, qmars Ramis qoTani ar moutania, magram iRliaSi dasakeci magida hqonda amoCrili. pirvel dRes yvelani erTad visxediT myudrod, sami dRis Semdeg ki iseTi grZnoba gvqonda, TiTqos mudam erT did ojaxad gvecxovros. TavisTavad cxadia, im erTi kviris ganmavlobaSi, romelic van daanebma adamianebs Soris gaatares, bevri ram ganicades da yvelaferi gviambes. Cven yvelaze metad gvainteresebda Cveni binisa da baton goudsmitis ambavi.

    batonma van daanma gviambo: orSabaTs, dilis cxra saaTze, goudsmitma damireka da mTxova Semevlo masTan. maCvena baraTi, romelic Tqven dautoveT (werdiT, visTvis mieca kata). goudsmits Zalze eSinoda saxlis gaCxrekis, amitom magida avalageT da iqauroba odnav movasufTaveT. uecrad frau frankis saweri magidis kalendris furcelze raRac warweras movkari Tvali. maastrixtis misamarTi aRmoCnda. me imwamsve mivxvdi, rom es Segnebuli `daudevrobaa~, magram gakvirvebuli saxe miviRe da SeSinebuli vemudarebodi baton goudsmits sabediswero kalendris furceli daewva. sanam iq viyavi, mxolod imas vuCiCinebdi, rom araviTari warmodgena ar mqonda Tqvens ganzraxvaze. da uecrad, TiTqos es-esaa movisazre, raSia saqme, veubnebi: `batono goudsmit, mivxvdi, visicaa es misamarTi. daaxloebiT naxevari wlis winaT CvenTan kontoraSi Semovida gavleniani germaneli oficeri, romelic batoni frankis bavSvobis megobari aRmoCnda. dapirda, Tu aq SenTvis saxifaTo mdgomareoba Seiqmneba, dagexmarebio. am oficris samxedro nawili maastrixtSi idga. SeiZleba dapireba Seasrula da frankebis ojaxi belgiaSi gadaiyvana, iqidan ki maT naTesavebTan SveicariaSi. es ambavi SegiZliaT gaandoT frankebis yvela karg nacnobs, Tu maT moikiTxaven, oRond gTxovT, maastrixts nu axsenebT~. me male wamovedi. axla es ambavi Tqveni nacnobebis umravlesobam icis. am versiam Cemamdec bevrjer moaRwia sxvadasxvanairad.

    van daanebis naambobma aRtacebaSi mogviyvana, gulianad vicineT, ras ar warmoidgens xalxi. Turme erTi ojaxi amtkicebda, TiTqos dagvinaxa, rogor mivqrodiT dilaadrian yvelani velosipedebiT. xolo viRac qalbatoni imasac ki yveboda, TiTqos SuaRamiT samxedro manqanam wagviyvana.

  • ana paraskevi, 21 agvisto, 1942 Zvirfaso kiwi! Cveni TavSesafari namdvil samalavad iqca. baton kralers brwyinvale

    azri daebada, amogveqola kari, romelic Cveni saxlis ukana nawilSi gamodis da winidan rame migveSenebina. am bolo dros velosipedebs eZeben da xSirad Cxreken saxlebs. gegma batonma vosenma ganaxorciela: gaakeTa moZravi Taro, romelic erT mxares kariviT iReba. cxadia, amis gamo misTvisac unda gagvendo saidumlo da axla mzadaa, yvelaferSi dagvexmaros. roca qveviT Cadixar, jer unda daixaro da mere gadaxte, radgan safexuri moxsnilia. sami dRis Semdeg yvelas saSineli kopebi gvajda Sublze. daxra gvaviwydeboda da SubliT dabal kars vexeTqebodiT. bolos karis Tavze burbuSeliT gatenili baliSi mivaWedeT. vnaxoT, ra samsaxurs gagviwevs.

    cotas vkiTxulob, jerjerobiT isic ki gadamaviwyda, rac skolaSi maswavles. cxovreba aq erTferovania. batoni van daani da me xSirad vCxubobT. misi azriT, margo Cemze ufro sandomiania. deda ise meqceva, rogorc patara bavSvs, me ki amas ver vitan. arc peteri uqnia RmerTs. baiyuSia, mTeli dRe usaqmurad goravs sawolze, Cxirkedelaobs, xandaxan raRacas Tlis da mere isev Tvlems. namdvili Zilis gudaa! amindebi Tbilia da sxvenze gatanil Sezlongebze vnebivrobT.

    ana oTxSabaTi, 2 seqtemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! batonma da qalbatonma van daanebma saSinlad iCxubes. aseTi ram jer ar

    minaxavs cxovrebaSi. deda da mama arafris gulisTvis ar Seuyvirebdnen ase erTmaneTs. Cxubis sababi imdenad umniSvnelo iyo, rom amaze laparakic ki ar Rirs. Tumca yvelas erTnairi xasiaTi rodi aqvs. peterisTvis or cecxls Sua dgoma saSinelebaa, magram mas angariSs aravin uwevs, radgan zarmaci da zlozniaa. guSin ena mTlianad gaulurjda, saSinlad aRelda, magram silurjem male gauara. dRes ki yelze sqeli Sali Semouxvevia da ambobs, Wvlebi maqvs, filtvebi, guli da Tirkmelebi mtkivao. ras ar moigonebs es biWi, namdvili ipoxondrikia (mgoni, amas ase hqvia, ara?).

    qalbaton van daans verc deda ewyoba maincdamainc: saamisod uamravi mizezi aqvs. Tundac erTi magaliTi: TeTreulis saerTo karadaSi qalbatonma van daanma mxolod sami zewari Cado yovlad keTilSobiluri ganzraxviT, rom Cveni TeTreuli exmara da sakuTars gafrTxileboda. erTob gaukvirdeba, roca gaigebs, rom dedam mis karg magaliTs mibaZa. qalbatoni ganuwyvetliv javrobs imis gamo, rom mis WurWels vxmarobT da ara Cvensas, sul imis cdaSia, Cvens faifurs miagnos da warmodgena ara aqvs, ra axlos zis masTan! servizi sxvenze SevinaxeT sxvadasxva reklamebis qveS. da sanam aq viqnebiT, isic iq ideba. Zalze marcxiani xeli maqvs. guSin maTlafa gamivarda. gacofebulma qalbatonma iyvira: `o, frTxilad! meti araferi gamaCnia!~ magram batoni van daani ratomRac melaquceba.

    am diliT deda Wkuas didxans marigebda. amas ver vitan. Cveni Sexedulebebi Zalze gansxvavdeba erTmaneTisagan. mama sul sxvanairia, Cemi esmis, maSinac ki, roca xuTiode wuTiT gamibrazdeba.

    wina kviras erTi ambavi moxda. sababi qalebze dawerili wigni... da peteri iyo. saWiroa icode, kiwi, rom margos da peters ufleba aqvT waikiTxon yvela wigni, romelic baton koophoiss biblioTekidan moaqvs, magram am wignis wakiTxvis ufleba arc erTs ar misces.

    cxadia, peters cnobismoyvareoba aReZra, albaT, fiqrobda, ra unda eweros wignSi, romlis wakiTxvasac ukrZalavdnen. wigni Cumad mopara dedamiss da nadavliTurT sxvenze daimala. or dRes simSvide sufevda. dedamisma yvelaferi gaigo, magram ar gasca. uecrad saqmeSi mamamisi Caeria. gabrazda,

  • peters wigni waarTva da amiT sakiTxi amowurulad CaTvala. magram man ver gansazRvra, Tu rogorma cnobismoyvareobam Seipyro misi vaJi. peteris azriT, mamis energiuli moqmedeba sruliad ar niSnavda imas, rom sakuTar ganzraxvaze xeli aeRo. daiwyo fiqri, Tu rogor Caegdo kvlav xelSi `idumalebiT savse~ wigni. qalbatonma van daanma dedaCems rCeva hkiTxa. dedam uTxra, es wigni margosTvisac Seuferebelia, Tumca sxva wignebis sawinaaRmdego araferi maqvso.

    qalbatono van daan, margosa da peters Soris didi gansxvavebaa, ganagrZo dedam, jer erTi, gogonebi metwilad biWebze ufro adre mwifdebian, meorec, margo Zalian bevrs kiTxulobs da icnobs Rrma, seriozul nawarmoebebs, xolo mesame, margo peterze ufro ganaTlebuli da gonebagaxsnilia. margom TiTqmis daamTavra liceumi.

    principSi qalbatoni van daani daeTanxma dedas, magram mainc ganacxada, rom araferi saWiroa, axalgazrdebs igive wignebi mivceT, romelTac ufrosebi kiTxulobeno.

    wignis xelSi Casagdebad peteri mxolod xelsayrel SemTxvevas eloda. meore saRamos, roca mTeli ojaxi direqtoris kabinetSi ijda da radiogadacemas usmenda, peterma wigni moipara da sxvenze aZvra, cxris naxevarze dabla unda Camosuliyo, magram kiTxvam ise gaitaca, rom dro gadaaviwyda, da sxvenidan im dros CamoZvra, roca mamamisi oTaxSi Sevida. SegiZlia warmoidgino, ra ambavi atyda... mogvesma gamayruebeli silis lawani, xelis kvra, wigni magidisaken moisroles, peteri ki, albaT, oTaxis kuTxisaken. col-qmari marto gamovida savaxSmod. peteri aravis mohgonebia, uvaxSmod datoves, mSieri unda dawoliliyo. gadavediT dRis wesrigze, e. i. SevudeqiT vaxSmobas. uecrad moisma yurTasmenis wamRebi stvena. gavqvavdiT, gafiTrebulni SevyurebdiT erTmaneTs, dana-Cangali xelidan gagvivarda. magram am dros Rumlis milidan mogvesma peteris xma:

    tyuilad ggoniaT, rom dabla Camoval. batoni van daani wamovarda da WarxaliviT gawiTlebulma iyvira: ara, es ukve metismetia! mama baton van daans xelebSi swvda, eSinoda peters cudi araferi

    damarToso da zeviT erTad avidnen. gaSmagebuli winaaRmdegobisa da saSineli xmauris Semdeg peteri Zirs Camoiyvanes da Tavis oTaxSi Caketes. gulkeTil dedikos surda SvilisaTvis buterbrodi gadaenaxa, magram mamamisi ulmobeli aRmoCnda.

    Tu axlave bodiSs ar moixdis, sxvenze daiZinos! Cven yvelam protesti ganvacxadeT da vamtkicebdiT, rom uvaxSmod

    datoveba sakmarisi sasjelia. sxvenze SeiZleba gacivdes, xolo aq eqimsac ki ver moviwvevT.

    peterma bodiSis moxda ar indoma da sxvenze avida. baton van daans Tavi ise eWira, TiTqos Svilis dardi ar hqonda, magram meore diliT darwmunda, rom mis vaJiSvils sakuTar sawolSi eZina. Svid saaTze peteri isev sxvenze avida. mamamisma xangrZlivi Segonebis Semdeg, rogorc iqna, daiyolia, Zirs Camosuliyo.

    sami dRis ganmavlobaSi yvela moRuSuli dadioda da jiutad dumda. Semdeg yvelaferi Zveleburad warimarTa.

    ana oTxSabaTi, 21 seqtemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! dRes yoveldRiur wvrilmanebze minda giambo. qalbatoni van daani

    autanelia. yovel wuTs mTaTxavs imis gamo, rom bevrs vlaparakob. raRacas moigonebs da sicocxles gvimwarebs. xan ityvis WurWels aRar gavrecxavo da Tu mainc garecxa, qvabis Zirze darCenil saWmels CvensaviT minis TefSze ki ar amoiRebs, aramed Sig tovebs, afuWebs. amis gamo margos orjer meti WurWlis garecxva uxdeba da am dros es qalbatoni eubneba:

    Cemo margo, Sen marTlac bevri saqme gaqvs.

  • me da mamam SesaniSnavi TavSesaqcevi movnaxeT. vadgenT Cveni ojaxis genealogias da drodadro yovel winaparze raRacas miambobs. me maTTan erTgvar kavSirs vgrZnob. yovel or kviraSi baton koophoiss moaqvs gogonebisaTvis gankuTvnili ramdenime wigni. aRtacebuli var `iop-ter-heulis~ seriiT, amasTan erTad Zalian momwons cisi fon maksfeldis nawarmoebebic. `mxiaruli zafxuli~ ramdenjerme wavikiTxe da axlac vicini, roca sasacilo adgilebs vawydebi. kvlav SevudeqiT swavlas. yoveldRe xuT uweso zmnas vizepireb da saRamoTi mondomebiT vswavlob franguls. peteri inglisurs CasCiCinebs da xvneSis. miviReT axali saxelmZRvaneloebi; rveulebis, fanqrebis, warwerebis, saSlelebisa da amdagvaris maragi saxlidan gamogvyva.

    xSirad vismen `oranes~ gadmocemas. axlaxan laparakobda princi bernhardi da gamogvicxada, rom ianvarSi isev elodebian memkvidres.

    yvelas ukvirs, ratom miyvars ase holandiis samefo ojaxi. ramdenime dRis win vsaubrobdiT imaze, rom jer kidev bevri ram maqvs

    saswavli da amitom gaorkecebuli gulmodginebiT Sevudeqi zuTxvas. aba ra saxalisoa momavalSi yvelafris Tavidan dawyeba. aRiniSna isic, rom am bolo dros xeiriani araferi wamikiTxavs. deda axla kiTxulobs wigns, romlis saTauria `batonebi, qalbatonebi da mosamsaxureebi~. am wignis wakiTxva CemTvis ar SeiZleba. jer iseTive ganaTlebuli unda gavxde, rogoric Cemi Wkviani, niWieri daa. visaubreT agreTve filosofiaze, fsiqologiasa da fiziologiaze (rom vicode, rogor iwereba es Zneli sityvebi, leqsikonSi Cavixede), razedac jerjerobiT araviTari warmodgena ar maqvs. imedia, momaval wels cotaTi mainc Sevavseb am xarvezs!

    Cemda samwuxarod aRmovaCine, rom zamTrisaTvis mxolod erTi grZelsaxeloiani kaba da sami Salis Jaketi maqvs. mamam neba damrTo cxvris TeTri matylisagan puloveri momeqsova. matyli Tumca uxeiroa, magram Tbilia. Cven uamravi tansacmeli gvaqvs gabarebuli nacnobebTan, magram misi wamoReba mxolod omis damTavrebis Semdeg SeiZleba da isic Tu raime gadarCeba.

    swored im dros, roca qalbaton van daanze raRacas vwerdi, igi oTaxSi Semovida. dRiuri, ra Tqma unda, maSinve davxure.

    oh, ana, wamakiTxe Tu SeiZleba! ara, qalbatono van daan, ar SeiZleba! Tundac ukanaskneli gverdi? ara, arc ukanaskneli! Zalian SemeSinda, swored am gverdze ewera arcTu ise sasiamovno ram

    qalbaton van daanze. ana paraskevi, 25 seqtemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! guSin isev avedi zeviT, `vestumre~ van daanebs, waviWoraveT. zogjer

    maTTan yofna sasiamovnoa. mivirTviT `naftalinis keqsi~ (keqsiani kolofi ido tansacmlis karadaSi, sadac blomad eyara naftalini) da limonaTi davayoleT.

    vlaparakobdiT peterze. vTqvi, rom xSirad Tavs mabezrebs, me ki es ar momwons, radgan ver vitan biWebs, romlebic `xelebs afaTureben~. maT, rogorc mSoblebs sCveviaT, mkiTxes: xom ar visurvebdi ufro metad davaxloebodi peters, radganac aSkarad Zalian movwonvar. `rogor ara~, gavifiqre me, magram vTqvi: `o, ara~. peteri morcxvi da mouqnelia, rogorc yvela biWi, romelsac naklebad uvlia gogoebTan.

    Cveni samalavis `iatakqveSa komiteti~ Zalze moxerxebuli aRmoCnda. yuri damigde, ai ra gamoigones am vaJbatonebma! Zalian undaT, batonma van diikma, `travisis~ firmis mTavarma warmomadgenelma da Cvenma kargma nacnobma, romelsac bevri ram mivabareT, miiRos Cvengan raime cnoba. am mizniT ziuivS-flandernis erT meafTiaqes misweres werili, sadac raRacas ekiTxebodnen. pasuxisaTvis werilSi Cades konverti, romelsac mamam sakuTari xeliT daawera Cveni firmis misamarTi. roca es werili ukan mova, meafTiaqis pasuxs amoiReben

  • da mis magivrad mama Tavis werils Cadebs. ase gaigebs van diiki, rom mama cocxalia. arCevani SeaCeres zeelandze. romelic belgiis sazRvarTan mdebareobs da amitom iq advilad SeiZleba werilis kontrabandiT gagzavna.

    ana kvira, 27 seqtemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! dedasTan usiamovneba momivida da es ukve meramdened am bolo dros! Cven

    xSirad ar gvesmis erTmaneTis, verc margosTan vaxerxeb saerTo enis gamonaxvas. Cvens ojaxSi, ra Tqma unda, arasodes ar gaimarTeba iseTi scenebi, rogorc zeviT, magram me arc Cveni urTierToba momwons. me sul sxva xasiaTi maqvs, vidre dedas da margos. zogjer ukeT mesmis Cemi megobari gogonebis, vidre sakuTari dedis. o, rarigad mwyins!

    qalbatoni van daani kvlav ucnaurad iqceva. cdilobs, rac SeiZleba meti gadamalos da Caketos im nivTebidan, rac ojaxs sWirdeba. kargi iqneba, dedac rom aseve moiqces!..

    etyoba, zogierT mSoblebs gansakuTrebul siamovnebas hgvris ara marto sakuTari Svilebis aRzrda, aramed nacnobebisac. swored aseTebi arian van daanebi. margos aRzrda ar sWirdeba. igi siyvarulis, sikeTisa da gonierebis gansaxierebaa. magram is, rac mas Warbad aqvs, me Zalze maklia. CemTvis araerTxel mouciaT SeniSvnebi sufrasTan, me ki Tavs ver vikaveb ukmexi da gamomwvevi pasuxebisagan. mama da deda mudam Cems mxarezea, ar vici, ra meSveleboda uimaTod! `zemourebi~ Zalian xSirad misayvedureben, bevrs laparakob, yvelaferSi erevi, Tavmdabloba gakliao, magram me mainc Zvel Secdomebs vimeoreb. mama rom ase momTmeni ar iyos, me albaT didi xania davkargavdi gamosworebis imeds. Tumca is, rasac Cemgan Cemi mSoblebi moiTxoven, Zneli gansaxorcielebeli araa.

    bostneuli ar miyvars. Tu bevr kartofils da cota bostneuls gadmoviReb, van daanebi, amas `ganebivrebas~ aweren da saSinlad javroben.

    cota kidev daimate bostneuli, meubneba im wamsve qalbatoni van daani.

    ara, gmadlobT, me marto kartofili minda. bostneuli Zalian margebelia, xom xedav dedaSenic amasve ambobs,

    gadaiRe kidev! daJinebiT moiTxovs igi da ase grZeldeba manamde, sanam mama ar Caereva.

    CvenTan unda ecxovra, ambobs gacxarebuli qalbatoni, CvenTan aseTi ram ar gauvidoda! es ra aRzrdaa! ane saSinlad ganebivrebulia! Cemi qaliSvili unda yofiliyo!

    sayvedurebis niaRvars mudam am sityvebiT amTavrebs. ra bednierebaa, rom misi qaliSvili ara var!

    davubrundeT isev aRzrdis sakiTxs. guSin, roca qalbatonma van daanma enis tartali moaTava da dumili Camovarda, mamam ai, ra uTxra:

    me mgoni, ana kargadaa aRzrdili. imasac ki mixvda, rom jobia Tqven gauTavebel qadagebas yuradReba ar miaqcios, xolo rac Seexeba bostneuls, me mxolod erTi ram SemiZlia vTqva: `Vice versa!~1 (1 piriqiT (laT.))

    axla ki gvarianad moxvda qalbaton van daans. Vice versa imas niSnavda, rom TviTonac cota bostneuls miirTmevs. Tavs imiT imarTlebs, Zilis win bevri bostneuli mawyinariao. rac unda is qnas, oRond Tavi damanebos! sasaciloa, roca xedav, ra advilad wiTldeba qalbatoni van daani. me es ar momdis da amazec javrobs.

    ana orSabaTi, 28 seqtemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! guSin bevri ram mqonda kidev dasaweri, magram iZulebuli gavxdi

    Semewyvita. minda mogiyve erTi Cxubis ambavi, magram manamde ai, ra unda giTxra.

  • me mezizReba da Tanac ar mesmis, roca ufrosebi xSirad, raRac umniSvnelo wvrilmanebis gamo, uecrad aReldebian da Cxubs iwyeben. aqamde megona, Cxubi mxolod bavSvebis saqmea da ufrosebs ar axasiaTebs. Tumca zogjer marTlac arsebobs Cxubis mizezi, magram gamudmebuli kinklaobis atana SeuZlebelia. kacma rom Tqvas, aqamde unda SevCveodi am ambavs, radgan Cxubi maT ojaxSi lamis Cveulebrivi movlenaa, magram araferi gamomdis. `diskusiebi~ (ase uwodeben aq Cxubs) mudam Cems irgvliv trialebs. yovelmxriv maqiaqeben, yvelafers msjelobis sagnad xdian, Cems xasiaTs, qcevas, TavdaWeras. yvelafers mikritikeben da miwuneben. adre me ar vicodi, ras hqvia uxeSi sityva da yvirili, axla ki yvelaferi unda avitano. me es ar SemiZlia. fiqradac ar momdis daTmobaze wavide. me maT vaCveneb, rom ane franki is aRar aris, rac guSin iyo! SeiZleba Tavad mixvdnen amas da ena gaaCeron. aRsazrdelebi TviTon arian da ara me. maZrwunebs amgvari usaqcieloba da sibriyve (qalbatoni van daanisa), magram male amasac SeveCvevi da maSin ki, icocxle, vetyvi Cems saTqmels. nuTu me marTla ise uzrdeli, cnobismoyvare, abezari, briyvi da zarmaci var, rogorc `zemourebi~ amtkiceben? me kargad vici, rom bevri nakli da susti mxare gamaCnia, magram `zemourebi~ mainc usaSvelod aWarbeben.

    rom icode, kiwi, rogor miduRs SigniT yvelaferi ganuwyveteli lanZRva-ginebisagan, magram rodisme Cemi boRma gadmoinTxeva.

    SeiZleba Tavi mogabezre, magram mainc unda gadmogce erTi saintereso saubari, romelic sufraze gaabes. sityva Camovarda pimis (mamis saalerso saxelia) did Tavmdablobaze. es imdenad naTelia, rom yvelaze briyvi adamianic ver uaryofs. uecrad qalbatonma van daanma, romelsac yvelaferi Tavis Tavze gadaaqvs, ganacxada: mec Tavmdabali adamiani var, Cems qmarze bevrad Tavmdabalio! baton van daans undoda Seerbilebina misi SeniSvna da Zlier wynarad Tqva:

    me arc minda zedmetad Tavmdabali viyo, radgan Tamami adamianebi met warmatebas aRweven cxovrebaSi.

    mere ki me momibrunda: nu iqnebi zedmetad Tavmdabali, ana, da gacilebiT met warmatebas miaRwev.

    dedam baton van daans dauWira mxari, magram qalbaton van daans xom unda daesxa cecxlze navTi. amjerad me aRaraferi miTxra da Cems mSoblebs miubrunda.

    rogor eqceviT anas, amgvari araferi minaxavs. Cven ase ar gvzrdidnen. aseT rames, garda Tqveni Tanamedrove ojaxisa, axlac versad SexvdebiT.

    mxedvelobaSi hqonda dedaCemis Sexedulebebi aRzrdaze, razedac xSirad daobdnen. qalbatoni van daani WarxaliviT gawiTlda. roca moTminebidan gamodixar, advilad marcxdebi.

    dedas, rogorc yovelTvis, undoda bolo moeRo kamaTisaTvis da mSvidad Tqva: qalbatono van daan, mec im azrisa var, rom zedmeti Tavmdabloba ar varga. Cemi qmari, margo da peteri zedmetad Tavmdabalni arian. marTalia Tavmdabloba arc Cven gvaklia, magram Tqven, Tqveni qmari, me da ana Tavs aravis davaCagvrinebT!

    me Zalze Tavmdabali adamiani gaxlavarT, qalbatono frank! rogor SegiZliaT amis uaryofa?

    deda: me ar miTqvams, rom sruliad ar gagaCniaT Tavmdabloba, magram ar SeiZleba iTqvas, rom zedmetad Tavmdabali brZandebiT.

    qalbatoni van daani: minda vicode, rodis maklda Tavmdabloba. me rom aq Cems Tavze ar mezruna, albaT, SimSiliT movkvdebodi. me swored iseTive Tavmdabali var, rogorc Tqveni qmari!

    am briyvulma Tavisqebam deda gulianad gaacina, `sabralo~ qalbatoni vani daani ki ise gajavrda, rom gaCereba veRar SeZlo da sul laparakobda. bolos sakuTarma mWevrmetyvelebam daabnia, saTqmeli veRar moaTava, Seuracxyofili wamodga da wasvla daapira. uecrad me gadmomxeda. samwuxarod, roca igi wasasvlelad Sebrunda, me TanagrZnobiT da ironiulad Tavi gavaqnie, ufro Cemda uneburad, vidre ganzrax. igi ukanve Semotrialda da msuqani, beberi

  • meTevzis coliviT sazizRrad da uxeSad ayvirda. saintereso sanaxavi iyo. xatva rom SemeZlos, swored am saxiT ukvdavvyofdi am Cia, sasacilo models. erTi ram SemiZlia giTxra: Tu ginda adamiani gaicno, erTxel mainc unda waeCxubo, mxolod amis Semdeg SeZleb mis Sefasebas.

    ana samSabaTi, 29 seqtemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! CvenTan yovelTvis xdeba raRac iseTi, risi moyolac Rirs. aq Cven abazana

    ara gvaqvs da varclSi vbanaobT. qvemoT kontoraSi (ase veZaxi pirvel sarTuls) Tbili wyali modis da Cven Svidive, rigrigobiT CavdivarT dabla. radgan yvelas sxvadasxva xasiaTi gvaqvs, erTi ufro morcxvia, vidre meore, amitom sabanao adgils yvela Tavisi gemovnebis mixedviT irCevs. peteri banaobs samzareuloSi, Tumca mas minis kari aqvs. banaobis win yvelas afrTxilebs da sTxovs, naxevari saaTis ganmavlobaSi karebTan nu gaivliTo. mamamisi zeviT banaobs, sakuTar oTaxSi; oRond myudrod moewyos da Tbili wylis zeviT atana ar ezareba. qalbaton van daans aqamde ar ubanavia. igi jer sabanaod moxerxebul adgils eZebs. mama kabinetSi ibans tans, deda samzareuloSi, Rumels amofarebuli. me da margom didi kontora varCieT da saabazanod vaqcieT. yovel SabaTs, nasadilevs, fardebs CamovuSvebT da naxevrad bnel oTaxSi vbanaobT. erT-erTi Cvengani banaobs, meore ki fardebs Soris darCenili WuWrutanidan gareT iyureba da erToba gamvlelTa sasacilo manWva-grexiT. magram gasuli kviridan es sabanao oTaxi aRar momwons da ufro komfortabelur adgils veZeb. peters kargi azri mouvida: winadadeba momca Cemi sabanao mowyobilobiT gadavbargebuliyavi did sapirfareSoSi, romelic kontoras ekuTvnis. sapirfareSoSi marto viqnebi, CavrTav sinaTles, davketav karebs da wyals sxvis dauxmareblad gadavaqcev. dRes sazeimod gavxseni axali `saabazano~ da Zalze kmayofili davrCi.

    guSin saxlSi wyalsadenis ostati movida. qveda derefanSi unda SeefuTa milebi, romlebic Cvens wyalsadens da sapirfareSos uerTdeba. es aucileblad unda gagvekeTebina, rom milebi ar gayinuliyo Tu Zalian civi zamTari dadgeboda. am kacis stumroba CvenTvis arc ise sasiamovno iyo, radgan verc wyals viRebdiT da verc sapirfareSoTi vsargeblobdiT. iqneb amis Txroba sasiamovno araa, magram mainc unda giamboT, ra movigoneT, gansacdeli rom Tavidan agvecdina. me ara var imdenad morcxvi, rom aseT rameze laparaki miWirdes. me da mamam winaswar vizruneT da yoveli SemTxvevisaTvis qilebi movimarageT. axla gamogvadga, mxolod esaa, rom mTeli dRe oTaxis kuTxeSi gvedga. magram es kidev araferi, gacilebiT Znelia mTeli dRe Cumad, xmis amouReblad jdoma, gansakuTrebiT iseTi enatartalasaTvis, rogoric me var. Cven xom isedac mxolod CurCuliT vlaparakobT. magram Cumad, gaunZrevlad jdoma TiTqmis autanelia. sajdomi gamibrtyelda, ise momeTela, rom sami dRe mtkioda.

    saRamos vivarjiSeT. aman gviSvela! ana xuTSabaTi, 1 oqtomberi, 1942 Zvirfaso kiwi! guSin usazRvro SiSi ganvicade. rva saaTze zari darekes da me yvelaze

    saSineli ram warmovidgine Sen ici, razedac vlaparakob. yvela marwmunebda, zari quCaSi moxetiale biWebma darekeso da me nel-nela davmSviddi.

    dReebi duned miizlazneba. dabla, samzareuloSi muSaobs farmacevti, batoni levini, romelic firmisaTvis qimiur cdebs atarebs. es kaci mTeli saxlis ganlagebas icnobs da zogjer gveSinia, zeviT, yofil laboratoriaSi amosvla ar moisurvos. Cven Zalze Cumad varT. vin ifiqrebda sami Tvis winaT, rom mousvenari ane saaTobiT ijdeboda erT adgilas da xmas ar gaiRebda.

  • 29-Si qalbaton van daanis dabadebis dRe aRvniSneT. didi zeimi ar mogviwyvia. mivarTviT yvavilebi, umniSvnelo saCuqrebi da sadilad sagangebo kerZi. qmarma wiTeli mixakebi uZRvna ojaxuri tradiciaa. marTla, minda raRac giTxra qalbaton van daanze. mudam imis cdaSia, rom mamaCems gaearSiyos da me es saSinlad mabrazebs. rogorc ki SesaZlebloba miecema, an loyaze moucacunebs xels, an Tavze gadausvams. siamovnebiT aCens Tavis `lamaz~ fexebs, enamaxvilobs, erTi sityviT, yvelafers akeTebs imisaTvis, rom pimis yuradReba miiqcios. magram pims igi arc lamaz qalad miaCnia da arc sasiamovno adamianad. misi kurkuri sruliad ar aRelvebs. me veWvianob, ubralod ver vitan aseT rames. amas winaT pirSi vuTxari: `me mgonia, deda, Tqvens qmars ar ekekluceba-meTqi~.

    peteri zogjer Zalian sasaciloa. orives gviyvars gasarTobad tansacmlis gamocvla da amiT Tavs viqcevT. amjerad dedamisis viwro kaba Caecva, Tavze ki qalis qudi Camoefxata. me misi kostiumiT gamovcxaddi da misive qudi davixure. ufrosebi siciliT ixocebodnen da Cvenc aranakleb vimxiaruleT.

    elim me da margos maRaziaSi qvedatani gviyida. qsovili metismetad uxarisxo da Zviria. samagierod Zalze sasiamovno rame gvelis. elim margo, me da peteri stenografiis dauswrebel kursebze Cagvwera. momaval wels SesaniSnavi stenografistebi viqnebiT. urigo rodia aseTi `kriptografiis~ codna!

    ana SabaTi, 3 oqtomberi, 1942 Zvirfaso kiwi! guSin isev saSineli Setakeba moxda. dedam mamas mTeli Cemi codvebi

    gadauSala da Tanac Zalze gaazviada. deda tiroda, cxadia, mec vRrialebdi. saSinlad amtkivda Tavi. me mamikos gamovucxade, rom yvelaze metad miyvars. pimma mipasuxa, momavalSi yvelaferi Seicvlebao, magram me es ar mjera. dedas rom mSvidad velaparako, Tavs Zala unda davatano. mama moiTxovs dedas movuaro, roca Tavs cudad grZnobs, magram araferi gamomdis.

    mondomebiT vswavlob franguls da vkiTxulob `La belle Nivernaise~.1 (1 `mSvenieri nivernezeli qali~, alfons dodes romani.)

    ana paraskevi, 9 oqtomberi, 1942 Zvirfaso kiwi! dRes bevri usiamo da samwuxaro ambavi gavige. bevri Cveni nacnobi da

    megobari ebraeli daapatimres, gestapo maT ar eloliaveba. dapatimrebulebs saqonlis gadasazid vagonebSi yrian da ebraelTa sakoncentracio banakSi, vesterborkSi mihyavT. saSineli adgilia. uamravi xalxia Tavmoyrili, arc dabanis saSualeba aqvT da arc fexsadgilebi hyofniT. amboben, banakebSi teva araa da kacebs, qalebs da bavSvebs erTad sZinavTo. gaqceva SeuZlebelia. patimrebs advilad scnoben gadaparsuli TaviT Tu wminda ebrauli garegnobiT.

    Tuki holandiaSi ase cudadaa saqme, ra saSineleba eliT maT iq, sadac mierekebian. inglisis radio iuwyeba, rom maT gazis kamerebSi amoaxrCoben. iqneb es mospobis yvelaze swrafi saSualebaa. mipi saSinel ambebs gviambobs da TviTonac Zalze Relavs. amas winaT misi saxlis win koWli dedaberi Camomjdara. dedaberi gestapos manqanas ucdida, romelic gzadagza krefda xalxs. moxuci qali SiSisagan caxcaxebda.

    sazenito qvemexebi quxda, proJeqtorebis Suqi sibneles apobda, inglisis TviTmfrinavebis gugunis gamoZaxili saxlidan saxls exeTqeboda. mipma ver gabeda dedabris saxlSi Seyvana. germanelebi amis gamo mkacrad sjian yvelas.

    elic mdumare da mowyenili dadis. misi megobari germaniaSi gagzavnes iZulebiTi begaris mosaxdelad. eSinia bombardirebis dros ar daiRupos. ingliseli mfrinavebi milionobiT kilogram yumbarebs yrian. me Zalian

  • uadgilod da uxeSad mimaCnia amgvari oxunjoba: oh, mTeli milioni mas xom ar moxvdeba, anda: erTi yumbarac ikmarebs. marto dirki xom araa am dReSi, cxadia, ara. yoveldRe axalgazrdebs vagonebSi yrian da germaniaSi agzavnian iZulebiT samuSaoze. zogi gzidan garbis, zogi droze imaleba, magram aseTebi Zalze cotaa.

    Cemi sevdiani simRera jer ar damTavrebula. gagigonia raime mZevlebis Sesaxeb. germanelebma daxvewili wameba moigones. ufro saSineli, vidre sxva yvelaferi. udanaSaulo moqalaqeebs ganurCevlad apatimreben da cixeebSi amwyvdeven. xolo roca sadme `sabotaJs~ aRmoaCenen da damnaSaves ver ipovian, mZevlad wayvanilTa nawils xvreten. Semdeg amas gazeTebSi aqveyneben da mosaxleobas afrTxileben. ra xalxia es germanelebi! odesRac mec maT vekuTvnodi, Tumca didi xani gavida mas Semdeg, rac hitlerma kanongareSe gamogvacxada. qveynad ar arsebobs ufro didi mtroba, vidre amgvar germanelebsa da ebraelebs Sorisaa Camovardnili.

    ana paraskevi, 16 oqtomberi, 1942 Zvirfaso kiwi! uamravi saqme gamiCnda, axlaxan vTargmne erTi Tavi `La belle Nivernaise~-dan

    da amoviwere yvela ucnobi sityva. Semdeg uZnelesi ariTmetikuli amocana gadavwyvite, bolos daviswavle sami gverdi frangulad. amocanebis gadawyveta ar miyvars da davalebas xSirad gverdze gadavdeb xolme. amocanebis gadawyveta mamasac uWirs; zogjer me ukeTesad viyvan, magram mainc gviWirs da dasaxmareblad margos veZaxiT. stenografiaSi yvelas gavaswari. guSin davamTavre `dampyroblebis~ kiTxva, kargi wignia, magram ioop ter heuls ar Seedreba.

    SenTvis bevrjer miTqvams, rom cisi fon maqsveldi SesaniSnavad wers. momavalSi Cemma Svilebma aucileblad unda waikiTxon yvela misi wigni. mamam kerneris piesebi momca wasakiTxad: `bremeneli biZaSvili~, `guvernanti qali~ da `mwvane domino~. kargi mweralia.

    me, deda da margo isev SexmatkbilebiT vcxovrobT da es yvelafers jobia. guSin saRamos margo CemTan iwva. Zalze viwrod viyaviT, magram araCveulebriv myudroebas vgrZnobdiT. margom mkiTxa: SeiZleba Seni dRiuri wavikiTxoo mxolod zogi adgili, vupasuxe me. Semdeg misi dRiuri movikiTxe. dampirda wagakiTxebo. vlaparakobdiT momavalze; vkiTxe, ra ginda gamoxvide-meTqi. am ambavs igi saidumlod inaxavs. me yuri movkari, TiTqos maswavleblobas apirebs. da me mgoni, asec unda iyos. Tumca amden cnobismoyvareobas ar unda viCende.

    am diliT peteri sakuTari sawolidan wamovagde da Tavad wamovweqi. peteri gacecxlda, magram me misTvis yuradReba ar mimiqcevia. kacma rom Tqvas, ufro Tavazianad unda mepyrobodes, radgan guSin saRamos vaSli vaCuqe.

    margos vkiTxe: rogor ggonia, gonji var? sasacilod gamoiyurebi, magram lamazi Tvalebi gaqvso, mipasuxa man. gaurkveveli pasuxia, Sen rogor fiqrob?

    naxvamdis! ana samSabaTi, 20 oqtomberi, 1942 Zvirfaso kiwi! Tumca mas Semdeg ori saaTi gavida, magram iseTi SiSi ganvicade, rom

    xelebi axlac mikankalebs. saxlSi hkidia xuTi cecxlmqrobi `minimaqsi~. aravis gaufrTxilebivarT, rom maT asavsebad movidodnen. amitom sanam winkaridan CaquCis xma ar momesma, gansakuTrebul sifrTxiles ar vicavdi. megona durgali movida da gavafrTxile eli, romelic CvenTan sadilobda, rom axla Zirs Casvla ar SeiZleba. me da mama kars ukan CavsafrdiT da yurs vugdebdiT, rodis morCeboda is kaci muSaobas da wavidoda. meoTxedi saaTis Semdeg man iaraRi

  • karadaze dado da Cvens karze daakakuna. oriveni gavfiTrdiT, nuTu rame SeniSna da gadawyvita Seamowmos, ra imaleba kars ukan. mgoni asec iyo, radgan kakuni, karis gamoweva, jajguri da biZgebi ar wydeboda. kinaRam guli Semiwuxda imis gafiqrebaze, rom Cvens mSvenier TavSesafars viRac gadamTieli aRmoaCens. ase megona, mTeli saukune gavida, sanam baton koophoisis xma ar gavigone: gaaReT, me var. kari maSinve gavaReT. Turme, saketi, romliTac kari Signidan iketeboda da romlis gaReba garedanac SeeZlo saidumloebagandobils, raRacas gamosdeboda, amitom droze ver gagvafrTxiles, rom xelosani movidoda. roca muSa wavida, koophoisma elis gamoZaxeba gadawyvita, magram mbrunavi kari ver gaaRo da xmauri atexa. gulidan uzarmazari tvirTi momwyda. kaci, romelic CvenTan unda Semosuliyo, Cems warmodgenaSi swrafad izrdeboda da bolos uZlevel goliaTad iqca. axla ki SegviZlia vTqvaT, rom bedma ar gvimtyuna, yvelaferi keTilad damTavrda!

    orSabaTs bevri vimxiaruleT. mipma da henkma CvenTan gaaTies Rame. me da margo ded-mamasTan `gadavsaxldiT~, col-qmars ki Cveni oTaxi davuTmeT. SesaniSnavad visadileT. Tumca am dRes uxifaTod mainc ar Cauvlia. mamis magidis lampaSi mokle CarTva moxda da erTbaSad bnelSi aRmovCndiT.

    eleqtromricxveli, romelSic mcveli ixraxneba, sadRac sawyobis boloSi hkidia da arc ise sasiamovnoa bnelSi xelis faTuri, magram bedma gagviRima da dazianebuli xazi aT wuTSi SeakeTes. axla ukve SeiZleboda sanTlebisagan mowyobili iluminaciis Caqroba. diliT adre avdeqiT. henki cxris naxevarze unda wasuliyo da gvindoda myudrod gvesauzma. gareT saSinlad wvimda. mixaroda, rom aseT amindSi quCaSi gasvla ar mixdeboda. me da mamam yvelaferi mivalageT da franguli zmnebis dazepirebas Sevudeqi. mere vkiTxulobdi SesaniSnav wigns `tyeebi marad mRerian~. mwyins, rom male vamTavreb.

    Semdeg kviras eli CvenTan gaaTevs Rames! ana xuTSabaTi, 29 oqtomberi, 1942 Zvirfaso kiwi! ver visveneb. mama avadaa. didi sicxe aqvs da raRacam gamoayara, rogorc

    wiTelam icis. warmoidgine, eqimis gamoZaxebac ki ar SegviZlia. deda uvlis. bevri ofli adenina. iqneb sicxem dauwios.

    diliT mipma gviambo, rom van daanebis bina germanelebs gauZarcvavT. qalbaton van daanisaTvis araferi gviTqvams. bolo dros igi Zalze nervulobs da Cven sruliad ar gvainteresebs saaTobiT visminoT, ra saucxoo WurWeli da Zvirfasi aveji darCa saxlSi. Cvenc xom yvelaferi Zvirfasi bedis anabara mivatoveT. Civili am saqmeSi verafers gviSvelis.

    am bolo dros mec momces ufleba mozrdilTaTvis gankuTvnili zogierTi wigni wavikiTxo. vkiTxulob niko van suxtelenis `evas siymawviles~. kacma rom Tqvas, me ver vxedav did gansxvavebas am wignsa da gogonebis sakiTxav wignebs Soris. mxolod esaa, rom am wignSi zogjer qalebi sakuTari sxeuliT vaWroben da ucxo mamakacebisagan bevr fuls iReben. me, albaT, sircxviliT movkvdebi, ucxo mamakacTan marto rom davrCe. Semdeg weria, evas `avadmyofoba~ daewyoo. mec Zalian minda damewyos, radgan vici, raoden mniSvnelovania es. mamam karadidan goeTesa da Sileris dramebi gadmoiRo da apirebs saRamoobiT xmamaRla gvikiTxos yvelas. daviwyeT `don karlosiT~. dedam mamis magaliTs mibaZa da locvani maCuqa. wigni zrdilobis gamo gadavikiTxe. TiTqos momwons kidec, magram arafers maZlevs. ratom cdilobs deda iZulebiT gamxados morwmune?

    xval pirvelad gavaCaRebT Rumels. albaT, gabolil oTaxSi mogviwevs jdoma. didi xania sakvamuri ar gauwmendiaT.

    ana SabaTi, 7 noemberi, 1942 Zvirfaso kiwi!

  • deda Zalze nervulobs da es CemTvis saxifaTo meCeCia. nuTu SemTxveviT xdeba, rom Cemi mSoblebi arasodes ar uwyrebian margos da yovelTvis mxolod me mxvdeba? magaliTad, guSin saRamos margo lamazad ilustrirebul wigns kiTxulobda. mere zeviT avida, wigni ki gverdze gadado, raTa mobrunebuls kiTxva ganegrZo. radgan saqme araferi mqonda, wigni aviRe da suraTebs vaTvalierebdi. margo dabrunda. roca dainaxa, `misi~ wigni xelSi meWira, Subli Seikra da wignis warTmeva daapira. me ki Zalian mindoda bolomde dameTvalierebina. margo gabrazda. dedam miTxra: wigns margo kiTxulobs da axlave daubruneo.

    oTaxSi mama Semovida. Tumca man araferi icoda, magram gadawyvita, rom margos usamarTlod Cagraven da miTxra: rodisme margoc wagarTmevs wigns da vnaxoT, rogor moiqcevio!

    me Tavi aRar gamomidvia. wigni davde da oTaxidan gavedi. maT egonaT, guli momivida, magram me arc guli momsvlia da arc Seuracxyofilad migrZvnia Tavi. mxolod sevda Semomawva gulze.

    mama usamarTlod moiqca, roca arc ikiTxa, raSia saqme da ganaCeni gamoitana. mSoblebi rom ar Careuliyvnen da margosTvis ar daeWiraT mxari, me ufro male davubrunebdi wigns. CemTvis gasagebia, rom deda margos gamoeqomaga, isini mudam erTmaneTs uWeren mxars. me ise SeveCvie am ambavs, rom gulgrilad aRviqvam dedis tuqsvas da margos mouTmenlobas. me isini imitom miyvars, rom deda da margo arian. rac Seexeba mamas, masTan sul sxvagvari damokidebuleba maqvs. roca mama margos upiratesobas aniWebs, aqebs, yvelafers uwonebs da alersianad eqceva, SigniT raRac mRrRnis, radgan mama CemTvis yvelaferia. mamaa Cemi naTeli ideali da yvelaze metad miyvars amqveynad. magram mamas ar esmis, rom margos sul sxvanairad eqceva, vidre me. margo misTvis yvelaze Wkviani, yvelaze lamazi da yvelaze ukeTesia, magram mec xom maqvs ufleba seriozuli damokidebuleba moviTxovo. ojaxis azriT, me jambazi da uqnara var, rac ormag usiamovnebas mayenebs: jer erTi, mudam sayvedurebiT mavseben, meorec, sakuTar Tavs ver verevi. me aRarc zerele alersi makmayofilebs da aRarc egreT wodebuli `seriozuli saubari~; me raRac iseTs moveli mamisagan, risi mocemac mas ar SeuZlia. ara, me ar veWvianob margoze, arc misi silamaze mWirdeba da arc misi Wkua. me mxolod erT rameze vocnebob: namdvilad, guliT vuyvarde mamas da ara rogorc sakuTari Svili, aramed rogorc adamiani, vuyvarde me, ana.

    mamas imitom veWidebi ase, rom mxolod igi minarCunebs ojaxisadmi siyvaruls. mamas ar esmis, rom CemTvis xandaxan aucilebelia dedaze laparaki da azris gamoTqma. mas ar surs, dedis uaryofiT mxareebs Seexos. am Temaze yovelgvar saubars gaurbis. me ki dedis damokidebuleba mZime tvirTad mawevs. xSirad Tavs ver vikaveb da pirSi veubnebi, ramdenad gulgrili, damcinavi da mkacria, radgan marTlac ara var yovelTvis damnaSave.

    saerTod, me da deda sruliad sxvadasxva adamianebi varT da amitom mogvdis xSirad usiamovneba. me ar vmsjelob mis xasiaTze, aq msajulad ar gamovdgebi, mxolod ise vuyureb, rogorc dedas. magram igi araa iseTi deda, rogoric me mWirdeba. amitom me TviTon unda viyo Cemi deda. me maT sruliad gamoveTiSe Sinaganad da Cemi gziT mivdivar. vin icis, romel napirs mivadgebi? gonebaSi mesaxeba dedisa da qalis ideali, magram am qalsa da im adamians Soris, visac dedas veZaxi, veraviTar msgavsebas ver vpoulob.

    mudam vcdilob Tvali avarido dedis uaryofiT mxareebs, minda mxolod kargze gavamaxvilo yuradReba da CemSi ganvaviTaro is, rac mas aklia. magram yovelTvis rodi gamomdis ase. yvelaze cudi ki isaa, rom arc mamas da arc dedas ar surT dainaxon, ra maklia cxovrebaSi da amis gamo Zalze nawyeni var maTze. nuTu mSoblebs arasodes ar SeuZliaT samarTlianad moepyron sakuTar Svilebs.

    xandaxan vfiqrob: iqneb RmerTi mcdis? me TviTon unda mivide srulyofamde, yovelgvari misabaZi magaliTisa da daxmarebis gareSe. samagierod, momavalSi Zlieri da amtani viqnebi.

  • Cems garda vin waikiTxavs odesme am werilebs? vin damexmareba? o, rogor mWirdeba daxmareba, da nugeSi. xSirad suliT vecemi da ver vaxerxeb viyo iseTi, rogoric minda. me vici es da yoveldRe vcdilob daviwyo Tavidan, gamovsworde.

    magram Zalze usamarTlod mepyrobian! erT dRes mozrdil adamianad mTvlian da ufleba maqvs yvelaferi vicode, meore dRes ki Zveleburad meqcevian: ane jer kidev briyvi batkania, hgonia, wignebidan bevri ram iswavla, magram cxadia, jer araferi esmis. sinamdvileSi me arc ZuZumwovara bavSvi var da arc ganebivrebuli Tojina, romliTac erTobian, Tumca jer ar SemiZlia amis sityvebiT gamoTqma, magram me Cemi idealebi, azrebi da gegmebi maqvs. ah, ramdeni eWvi mipyrobs saRamoobiT, roca marto var, an dRisiT, roca am gamomwyvdeul adamianebs Sevyureb, romelTac saSinlad momabezres Tavi, radgan arc Cemi esmiT da arc is, rac me mawuxebs. amitom bolos isev Cems dRiurs vubrundebi. mudam amiT viwyeb da amiT vamTavreb. kiwi yvelafers iTmens da mec pirobas vaZlev, rom yvelafers gavuZleb, davZlev Cems mwuxarebas da gzas gavikafav, magram ra did siyvaruls momgvrida warmateba, rogor minda mosiyvarule adamiani mxarSi amomidges, gamamxnevos, momealersos!

    nu gamkicxav! gamige, rom zogjer SeiZleba mec damekargos moTmineba. ana orSabaTi, 9 noemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! guSin peteris dabadebis dRe iyo, mSvenieri saCuqrebi miiRo, maT Soris

    saintereso saTamaSo, eleqtrosamarTebeli da sanTebela. ara imitom, rom mwevelia, aramed aseT saCuqars Tavisi Sno aqvs.

    magram yvelaze saocari ram batonma van daanma gvacnoba: ingliselebma tunisSi, kasablankaSi, alJirsa da oranSi desanti gadasxeso es dasasrulis dasawyisia, Tqva yvelam, magram CerCilma, inglisis premierma, romelsac, albaT, inglisSic xSirad smenia aseTi azri, Tavis gamosvlaSi ganacxada:

    desantis gadasxma uaRresad didmniSvnelovani etapia, magram nuravin fiqrobs, rom es dasasrulis dasawyisia, ufro swored es dasawyisis dasasrulia.

    didi gansxvavebaa, ara? magram optimizmisaTvis safuZveli mainc arsebobs. germanelebma jerac ver aiRes ruseTis didi qalaqi, stalingradi, romelic ager ukve sami Tvea, rac alyaSemortymulia. axla ki yoveldRiur ambebs davubrundeT: roca Cvens TavSesafarze vlaparakobT, isic unda giTxra, Tu rogor gvamarageben sursaTiT. Sen unda icode, rom `zemourebi~ namdvili Rormucelebi arian. purs gvawvdis Zalze keTili mepure, koophoisis nacnobi. cxadia, imdeni ara gvaqvs, ramdenic saxlSi gvqonda, magram mainc sakmarisia. sasursaTo baraTebs CvenTvis yiduloben Sav bazarze. maTi fasi ganuwyvetliv izrdeba. am pawia qaRaldis naglejSi adre 27 guldens vixdidiT, axla ki ocdacamets.

    saxlSi rom konservebis garda raime maragi gvqondes, viyideT 270 girvanqa cercvi da lobio, rac axla tomrebiT hkidia derefanSi mbrunav karTan. simZimisagan tomrebi ramdenime adgilas gairRva da gadavwyviteT zamTris maragi sxvenze agvetana. tomrebis gadazidva peters daavales. eqvsi tomridan xuTi mSvidobianad gadaitana, magram rogorc ki meeqvses mohkida xeli, qveda nakeri gairRva da kibeze yavisferi lobio wvimasaviT wamovida, wvima ki ara, setyva iyo. Zirs darCenilebma ifiqres, Zveli saxli Tavze gvengrevao. sabednierod, kontoraSi ucxo aravin iyo... peters Zalian SeeSinda, magram roca daminaxa kibis qveda safexurze Tavze lobiogadayrili da koWebamde lobioSi Cafluli, gamayruebeli xarxari morTo. daviwyeT lobios akrefa, magram marcvlebi ise patara da ise srialaa, rom TiTebs Soris gvisxlteba da RreWoebsa da xvrelebSi cviva. axla, roca vinme am kibeze adis, yovelTvis poulobs lobios da qalbaton van daans abarebs.

    kinaRam damaviwyda umTavresi: mama gamojansaRda. ana

  • P. S. es wuTia radiom gamoacxada, rom alJiri aiRes. maroko, kasablanka da oranic ukve ramdenime dRea ingliselebis xelSia. male tunissac aiReben.

    samSabaTi, 10 noemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! ambavi, romelic axla unda gacnobo, epoqaluri mniSvnelobisaa. gvinda

    merve `iatakqveSeli~ SemovixiznoT. xSirad gvifiqria, rom aq erTi kacisaTvis adgilic ikmarebs da sakvebic. Cven mxolod imitom vikavebdiT Tavs, rom kraleris da koophiosis zedmetad Sewuxebas veridebodiT. magram Cvenamde ebraelTa gasaxlebasTan dakavSirebis saSineli ambebi aRwevda da mamam scada gaego, ra azris iyvnen Cveni megobrebi. maT Zalian mogviwones ganzraxva: gind Svidni yofilxarT, gind rvani, safrTxe igivea, daaskvnes maT sruliad marTebulad. raki saqme aqamde mivida, daviwyeT Cvens nacnobebs Soris iseTi martoxela kacis Zebna, romelic Cveni i`atakqveSa~ ojaxisaTvis Sesaferisi aRmoCndeboda. aseTi kacis povna Zneli ar iyo. mas Semdeg, rac mamam uaryo van daanebis yvela winadadeba Semogvexiznebina romelime maTi naTesavi, arCevani xvda erT-erT Cvens nacnob kbilis eqims, albert dusels, romlis coli sazRvargareT wavida. amboben, sasiamovno kaciao, Tanac Cven da van daanebi keTilad varT misdami ganwyobili. mipi am kacs kargad icnobs da yvelafers gaakeTebs. albert duseli margos adgils daiWers Cems oTaxSi, margo ki Tavisi dasakeci sawoliT mSoblebTan gadabargda.

    ana xuTSabaTi, 12 noemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! duseli sixaruliT cas ewia, roca mipma uTxra, rom misTvis TavSesafari

    eguleba. urCia, rac SeiZleba male gadmosuliyo CvenTan, umjobesia zego. duseli yoymanobda. jer erTi, Tavisi karToteka wesrigSi unda moeyvana, meorec, ori pacienti mieRo da yovelgvari angariSebi gaesworebina. yovelive es am diliT mipma gviambo. Cveni azriT, ajobebda, saqme ar gaeWianurebina. yovelgvari samzadisi axsna-ganmartebas moiTxovs, Cven ki gverCia, aravis araferi scodnoda. mipma kidev erTxel urCia dusels SabaTs gadmosuliyo, magram man uari ganacxada da mxolod orSabaTs gadmova. sasaciloa, rom igi maSinve ar moeWida amgvar SesaZleblobas. xom SeiZleba SemTxveviT Seipyron quCaSi da maSin verc karTotekas moiyvans wesrigSi, verc angariSs gaasworebs da verc pacientebs miiRebs. Cemi azriT, mamam tyuilad dauTmo! jerjerobiT axali sxva araferia.

    ana samSabaTi, 17 noemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! duseli CvenTanaa. yvelaferi keTilad damTavrda. mipma igi mTavar

    fostasTan daibara. duseli zustad daniSnul droze movida. koophoisi, romelic mas saxiT icnobda, miuaxlovda da uTxra, TiTqos is kaci, romelmac igi daibara, mogvianebiT mova da manamde mipTan, kontoraSi daicadeTo. koophoisi tramvaiT gamoemgzavra, duseli ki fexiT wamovida da Tormetis naxevarze ukve kontoraSi iyo. yviTeli varskvlavi rom ar daenaxaT, duselma palto gaixada, damlageblis wasvlamde koophoisis kabinetSi icdida. cxadia, ar icoda, ra mizeziT alodinebdnen. bolos mipma kabinetSi TaTbiris dawyeba moimizeza da zemo sarTulSi amoiyvana. enaCavardnili duselis win mbrunavi kari gaiRo da oriveni SeumCnevlad amovidnen CvenTan.

    yvelam zeviT, van daanebTan, moviyareT Tavi. axalmosuls yava da koniaki davaxvedreT. mipma igi Cvens oTaxSi Semoiyvana. duselma maSinve icno Cveni aveji, magram azradac ar mosvlia, rom Cvenc aqa varT. mipma yvelaferi uambo. magram man mainc veraferi gaigo. bolos gaognebuli zemoT amoiyvana. duseli skamze daeca, rigrigobiT yvelas dagvaSterda, da mainc sakuTar Tvalebs ar ujerebda. rogorc iqna, xma amoiRo, borZikiT aluRluRda: ki magram... ara...

  • gana Tqven belgiaSi ara xarT? nuTu oficeri ar Camovida? manqana? nuTu gaqceva ver moaxerxeT?..

    maSin vuambeT, rom zRapari oficrisa da manqanis Sesaxeb TviTonve gavavrceleT xalxisa da gansakuTrebiT germanelebis mosatyueblad, cxadia, im SemTxvevisaTvis, Tu Zebnas dagviwyebdnen. duseli aseTma gamWriaxobam daamunja, xolo roca Cveni moxdenili, eSmakurad mowyobili TavSesafari vaCveneT, gaocebisagan aRar iyo. yvelam erTad visadileT, Semdeg duselma cota daisvena, mere Cai davlieT, da bolos igi Tavisi avla-didebis amolagebas Seudga. duseli male gaSinaurda, gansakuTrebiT mas Semdeg, rac `iatakqveSelTa~ Sinaganawess gaecno (van daanma Seadgina).

    TavSesafris prospeqti da gzis maCvenebeli ebraelTa da maT msgavsTa droebiTi sacxovrebeli dawesebulebis

    Sinaganawesi. Riaa mTeli wlis ganmavlobaSi. moxdenili, wynari, utyeo adgili

    amsterdamis centrSi. transporti: tramvai #17 da 13, avtomobili da velosipedi, xolo visac germanelebma yovelgvari saxis transportiT sargebloba aukrZales, fexiTac moaRwevs.

    binis qira. ufaso. cximgaclili dieturi sakvebi. gamdinare wyali: saabazanoSi (abazana ar dgas) da, samwuxarod, zogierT

    kedelzec. mozrdili sawyobi yovelgvari saqonlis Sesanaxad. sakuTari radiosadguri: uSualo kavSiri londonTan, niu-iorkTan, tel-

    avivTan da mraval sxva sadgurTan. radiomimRebi mdgmurebis gankargulebaSia saRamos 6 saaTidan.

    dasvenebis saaTebi: Ramis aTi saaTidan dilis rvis naxevramde, kviraobiT dilis aT saaTamde. TavSesafris mmarTvelobis gankargulebiT gansakuTrebul pirobebSi dasvenebis saaTebi SeiZleba dawesdes dRisiTac. sayovelTao uSiSroebis uzrunvelsayofad miTiTeba zustad unda Sesruldes!..

    ardadegebi: jerjerobiT gauqmebulia. salaparako ena: yvela kulturuli ena... oRond CurCuliT. tanvarjiSi: yoveldRe. mecadineoba: stenografia, kviraSi erTi saaTi (weriTi samuSao),

    inglisuri, franguli, maTematika da istoria dRis yovel dros. sakvebis miRebis dro: sauzme yoveldRe 9 saaTze, kvira dReebisa da

    dResaswaulebis gamoklebiT. sadili 115-dan 1 45 saaTamde. vaxSami civi an cxeli, sxvadasxva dros. damokidebulia ukanaskneli

    cnobebis gadmocemaze. valdebulebani sursaTiT mommaragebeli komisiis winaSe: mudam mzad unda

    viyoT kontoris saqmis warmoebaSi dasaxmareblad. tanis dabana: `abazana~ yovel kvira dRes dilis 9 saaTidan yvela

    mobinadris gankargulebaSia: tanis dabana SeiZleba sapirfareSoSi, samzareuloSi, kabinetSi da kontoraSi visac rogor urCevnia.

    alkoholiani sasmelebi nebadarTulia mxolod eqimis rCeviT. ana xuTSabaTi, 19 noemberi, 1942 Zvirfaso kiwi! rogorc velodiT, duseli marTla Zalze sasiamovno adamiani aRmoCnda.

    Tumca gulaxdilad rom giTxra, arc ise sasiamovnoa, roca ucxo kaci Sens oTaxSi cxovrobs da yvelafers xels hkidebs, magram keTili saqmisaTvis zogi

  • ram unda daTmo. mTavaria, adamians uSvelo, yvelaferi danarCeni wvrilmania, ambobs mama da marTalicaa.

    duselma pirvelsave dRes dawvrilebiT gamomkiTxa yvelaferi, magaliTad, ra drosaa kontoraSi damlagebeli qali, rodis SeiZleba sapirfareSoTi sargebloba, sad jobia banaoba. Sen, albaT,