Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

32
Facultat de Ciències Memòria del Treball de Fi de Grau Análisis comparativo de las comunidades epífitas en función del patrón arquitectónico de diferentes algas macrófitas Ana Menéndez Muntaner Grau de Biologia Any acadèmic 2016-17 Treball tutelat per Guillem Mateu Vicens Departament de Biologia S'autoritza la Universitat a incloure aquest treball en el Repositori Institucional per a la seva consulta en accés obert i difusió en línia, amb finalitats exclusivament acadèmiques i d'investigació Autor Tutor No No X X Paraules clau del treball: Epífitos, Macrófitas, Mesolitoral, Patrón Arquitectónico, Complejidad estructural

Transcript of Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

Page 1: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

Facultat de Ciències

Memòria del Treball de Fi de Grau

Análisis comparativo de las comunidades epífitas en función del patrón arquitectónico de diferentes

algas macrófitas

Ana Menéndez Muntaner

Grau de Biologia

Any acadèmic 2016-17 Treball tutelat per Guillem Mateu Vicens Departament de Biologia S'autoritza la Universitat a incloure aquest treball en el Repositori Institucional per a la seva consulta en accés obert i difusió en línia, amb finalitats exclusivament acadèmiques i d'investigació

Autor Tutor Sí No Sí No X X

Paraules clau del treball: Epífitos, Macrófitas, Mesolitoral, Patrón Arquitectónico, Complejidad estructural

Page 2: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

2

Page 3: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

3

ÍNDICE

RESUMENYABSTRACT 4

INTRODUCCIÓN 5

HIPÓTESISYOBJETIVOS 7

ÁREADEESTUDIO 8

METODOLOGÍA 11

RESULTADOS

A. Macrófitas

B. Fauna

• Análisisdescriptivo

• Análisisestadístico

13

DISCUSIÓN 24

CONCLUSIÓN 26

ANEXOS 27

REFERENCIAS 31

Page 4: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

4

RESUMEN

Lasmacroalgasconstituyenelhábitatdemultituddeorganismos,albergandodesdealgasepífitashastafauna invertebrada. La fauna epífita presenta adaptaciones morfológicas en función del sustrato quehabitan, por lo que variaciones en la complejidad estructural del alga, se reflejan en diferencias deabundanciaydiversidaddeespeciesepífitas.Enesteestudio, secomparan lascomunidadesepífitasdediferentesmuestrasdealgas,esperandoencontrardiferenciasúnicamenteenfuncióndelaarquitecturadel alga. Se recolectaron sobre la plataforma de abrasión de Son Verí, Cala Llamp y Port des CanongemacrófitasqueseclasificaroncomoBrocha (B), Laminar(L),Filamentosa(F)oArborescente (A) segúnsuestructuramorfológica.Sinembargo,losresultadosevidenciaronunamayorsimilitudentrelasmuestrasdebidoalalocalidad,dejandoensegundoplanoelpatrónarquitectónicoalquepertenecen.

ABSTRACT

Macroalgae constitute the habitat for a large scale of organisms, harbouring from epiphytic algae toinvertebrate fauna. Epiphytic fauna presentsmorphological adaptations in terms of the substrate theyinhabit. Therefore, structural complexity algae variations are reflected in the abundance and richnessdifferencesoffauna.Inthisstudy,epiphytecommunitiesofseveralalgaesamplesarecompared,hopingtofinddifferencesonlyintermsofalgaearchitecture.OvertheabrasiveplatformofSonVerí,CalaLlampandPortdesCanonge,macrophytesweresampledandclassifiedasBrush(B),Laminar(L),Filamentous(F)or Arborescent (A) according to their morphological structure. However, the results showed a highersimilaritybetweenthesamplesduetothelocality,leavingthearchitecturalfactorinthebackground.

Page 5: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

5

INTRODUCCIÓN

Lasmacroalgasbentónicasmarinas, songrandesproductorasprimariasquehan sidoobjetodeestudiodentrodesucontextoecológicodesdeladécadadelos60(Pérès&Picard,1964).Actúancomohábitat,albergandounamplionúmerodeorganismosinvertebrados,asícomodiversasalgasepífitas(Rodríguezetal., 2009). Independientemente de su clasificación taxonómica, existen una variedad de tiposmorfológicos. Por ejemplo,Griffithsia phyllamphora y Cladophora sericea son estructuras filamentosaspeseaquepertenecenalFiloRhodophytayClorophytarespectivamente.

Diferenciasencaracterísticasdetamaño,arquitecturaylongevidad,afectanasuvalorcomohábitat.Porlogeneral, seobservaunamayorabundanciay riquezade faunaen loshábitatsdemayorcomplejidad(Christieetal.,2009;Torresetal.,2015),debidoaquelavegetaciónreduceladepredación(e.gMartin-Smith 1993), mitiga perturbaciones físicas (e.g Gregg and Rose, 1982) incrementa la disponibilidad dealimentos(e.g.Orav-KottaandKotta,2004)yelnúmerodenichos(e.g.Willisetal.,2005).Sinembargo,nosiempre se encuentra una relación positiva (e.g Russo, 1990) y los mecanismos responsables de estarelacióndirectaaúnnosehancomprendidoporcompleto.

Los organismos no sólo se ven afectados por la cantidad disponible de hábitat, sino también por laestructuraarquitectónicadelmismo(e.gHauseretal.,2006;Torresetal.,2015).Eltérmino"arquitecturadel hábitat" se define por el número, tamaño, forma y disposición de los espacios habitables para unorganismodado(Hacker&Steneck,1990).McGuinness,(2000)yJohnsonetal.(2003),señalaronqueesdifícilsepararlosefectosdelaarquitecturadeaquellosdelacomplejidadqueproporcionaelhábitat.Poreste motivo, a menudo se recurre al uso de las medidas fractales. Este método resulta bastante útilcuandose trabaja sobreestructuras ramificadas (egMichaelGee&Warwick,1994;Torresetal., 2015;Veiga,Rubal,&Sousa-Pinto,2014).Sinembargo,apesardeproporcionarunaexpresiónnuméricafácildecalcular, lasmacroalgasnosonrealmenteobjetosfractalesy losresultadossobreestimanlaabundanciadelosanimalesmáspequeños(Gee&Warwick,1994;Torresetal.,2015).

Encuantoalosestudiosquetratansobrelaidentificacióndelafaunaasociadaamacroalgas(ensumayorparte crustáceos, moluscos y anélidos - e.g Taylor & Cole, 1994; Guerra-Garcia et al., 2010), sonmuyescasos, probablemente debido al considerable tiempo y esfuerzo que requieren para clasificar eidentificartodoelmaterial(Guerra-Garcíaetal.,2010).Sinembargo,lainformaciónobtenidaatravésdeeste tipo de estudios es esencial, no sólo como base para estudios ecológicos y biogeográficos, sinotambiéncomounaherramientadegestiónenprogramasdemonitoreomarino(Guerra-García&García-Gomez,2001;Sánchez-Moyano&García-Gómez,1998;Vaquer-Talavera,2015).Engeneral, losestudiossobre el papel de lasmacrófitas como hábitats, solo se centran en la fauna asociada a unas especiesconcretas (e.g Alos, 1990; Díaz-García, 2016; Guerra-Garcia et al., 2010) o están restringidos a lugaresespecíficos(e.gCastellanosetal.,2003).FucalesyKelps,sonelfocodeabundantesestudiosporalbergarunagranvariedaddehábitats,debidoaladestacadalongituddesusfacies(Hauseretal.,2006;Christieetal.,2007).

Másendetalle, losestudiossobrecomunidadesdelmesolitoralen lascostasde laPenínsula Ibérica,sehancentradoensumayoríaenelNordesteMediterráneo(Alos,1990;Gili&Ros,1982;Martin,1987;Roset al., 1984; Rull-Lluch & Gomez-Garreta, 1990) y sobre el Estrecho de Gibraltar (e.g Guerra-García &García-Gomez, 2001; Sánchez-Moyano & García-Gómez, 1998). Sobre Mallorca concretamente, sonescasos o están centrados en taxones determinados (e.g Rodríguez et al., 2009). Por estemotivo, sonbastanteútiles los estudiosque consideran lospatronesde abundancia faunística a lo largode toda la

Page 6: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

6

costadelaPenínsulaIbérica(e.gGuerra-Garcíaetal.,2010).

Por otro lado, los foraminíferos constituyen uno de los grupos más abundantes en las comunidadesmarinasbentónicas(Langer,1993).Tienenciclosdevidarelativamentecortosyrespondenconrapidezacambiosambientalesaescalaglobalylocal(Frontallinietal.,2009),loquepermiteevaluarlasvariacionesdelmedioalolargodeltiempo.

Page 7: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

7

HIPÓTESIS

Las diferencias arquitectónicas entre las comunidades macrófitas pueden afectar a la composición deespecies epífitas. Por otro lado, la complejidad del hábitat no está correlacionada con la riquezataxonómicadelosinvertebrados,sinoqueúnicamenteafectaasuabundancia(HackerandSteneck,1990;Christie et al. 2007; Hansen et al., 2010).Teniendo esto en cuenta, cabe esperar que entre diferentesestructuras arquitectónicas de macroalgas, se encontrarán diferencias en las proporciones faunísticasparaunostaxonesdados.

OBJETIVO

• Determinar losdiferentespatronesarquitectónicosmás representativosyclasificar lasespeciesdemacroalgassegúnacuálpertenezcan.

• Cuantificar y clasificar la fauna epífita presente en cada especie de macroalga con el fin derealizar un análisis comparativo entre las comunidades epífitas en función del patrónarquitectónicodelasdiferentesalgasmacrófitas.

Page 8: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

8

ÁREADEESTUDIO

Elmuestreose llevóacabosobretreszonasdel litoralrocosoMallorquín,España,en las localidadesdeSon Verí (39°29'46.2"N 2°44'39.0"E), Cala Llamp (39°32'01.5"N 2°23'18.3"E) y Port des Canonge(39°42'00.7"N2°33'16.3"E)(Figura1).Laclimatología,direccióndevientosehidrodinamismosonfactoresambientales que han sido considerados en cada zona (Figuras 2, 3 y 4). Se han tenido en cuenta porseparadoyaquecadaáreademuestreopresentaunrelievecosteroconmúltiplesaccidentesgeográficosquemodificanlaaccióndelosfactoresambientales.

Figura1.Ubicacióndelospuntosdemuestreo;(1)SonVerí,(2)CalaLlamp,(3)PortdesCanonge.(Google(s.f.)2017).

El litoraldeSonVerí, formadoporareniscascuaternariasconungrancomponentebioclástico,muestrauna líneade costabastante rectilínea, y está orientadohacia elNW. Ladistribuciónmedia anual de ladireccióndelvientoindicaunapredominanciadelosvientosdeltercercuadranteoSWporloque,apesardeserunazonaampliayabierta,raramentehayunimpactodirectodelasolassobreellitoral.Porotrolado, la litología de Cala Llamp se compone de brechas calcáreas, calizas, dolomías mesozoicas y suorientaciónsolarcoincideconladireccióndelosvientos,tambiénSW.Sinembargo,estaestaciónofreceunalíneacosteramássinuosaquepermitelaexistenciadeensenadasdondelaacciónhidrodinámicaesmenor. La tercera estación de muestreo, Port des Canonge, se trata de un puerto de la Sierra deTramuntana compuesto por areniscas y lutitas rojas del triásico que se caracteriza por estar dirigido yexpuesto por completo a los vientos del primer, segundo y tercer cuadrante (WNW, NE y ESErespectivamente).

Figura 2. Perfil de línea costera y orientación solar en detalle de Son Verí (primera imagen), Cala Llamp (segunda imagen) y Port desCanonge(terceraimagen).Lafigurarojaindicalaubicaciónexactadondesemuestreó.(Google(s.f.)2017).

Page 9: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

9

SV

CL

PC

Figura3.Distribucióndeladireccióndelvientoen(%%)paralaestacióndeSonVerí(SV),CalaLlamp(CL)yPortdesCanonge(PC).EstasestadísticasdelvientosegeneraronapartirdelasobservacionesdelvientoenlasestacionesmeteorológicasmáscercanasenPalmadeMallorcaAeropuerto,PeguerayPortdeValldemossa.PuedennocumplirnecesariamentelascondicionesenSonVerí,CalaLLampyPortdesCanongerespectivamente(Windfinder2017).

Encuantoa lascaracterísticasclimatológicas, lastresestacionespresentanen losmesesde invierno lasmayoresprecipitacionesymenorestemperaturas,mientrasqueen losmesesdeveranoseregistran lasmenoresprecipitacionesymayorestemperaturas(Figura4).Losvaloresexactosdelclimogramaquedanreflejados en la Tabla 1. Pese a que encontramos un patrón bastante similar de temperatura yprecipitaciónen lastresestaciones,SonVeríyCalaLlampseclasificancomounclimadeestepa localoBSksegúnKöppenyGeiger,mientrasquePortdesCanongeseclasificacomocálidoytempladooCsaporelsistemaKöppenyGeiger.

Figura4.ClimogramasdeSonVerí,CalaLlampyPortdesCanongerespectivamente(Climate-Data.org2017).

Tabla 1. Valores de temperatura media (Tm), temperatura media máxima (Tm.max),temperaturamediamínima (Tm.min),precipitaciónmediamáxima (Ppm.max) yprecipitaciónmediamínima(Ppm.min)paracadalocalidad.

LocalidadTemperatura(C°) Precipitación(mm)

Tm Tm.max Tm.min Ppt Ppm.max Ppm.min

SonVerí 16.8 24.5 10.3 466 81 6

CalaLlamp 17.0 24.9 10.4 450 79 6

PortdesCanonge 16.6 24.5 10.1 478 83 7

Otroaspectoadestacarsobrelaubicaciónenestaslocalidadeseslaprácticaausenciadenúcleosurbanospotencialmente contaminantes, que junto con los anteriores factores (viento, hidrodinamismo yorientación solar) condicionan el establecimiento de biocenosis sumamente ricas (Alos, 1990).Entendemos,portanto,quesonenclavesbienconservadosqueeliminan,enlamedidadeloposible,elfactorantrópicoydondepodemosobservarunaabundanciaydistribuciónnaturales(Guerra-Garciaetal.,2010).

Page 10: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

10

El requisito principal de las estaciones de muestreo fue presentar unaplataformadeabrasióno“tenassa”comobiotopoparalascomunidadesdelmesolitoral (Figura 5). Este medio físico permite que los talos de ciertasmacroalgas se fijen al sustrato y la confluencia de losmismosde lugar a labioconstrucción de trottoirs (Sanchis Solera, 1991). La formación de untrottoirapareceespecialmenteenlugaresbatidosdelazonamesolitoral(Rosetal.,1984)ypresentatresniveles;superior(iluminadoyemergido),frontal(batido) e inferior (sombrío y sumergido), por lo que observamos una grancomplejidadestructurale intensadiversificacióndehábitats(SanchisSolera,1991).

Figura5.PlataformadeabrasiónenCalaLlamp.

Page 11: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

11

METODOLOGÍA

Latomademuestrasserealizóentreoctubrede2015yenerode2016,esdecir,durantelaestacióndeotoñoenlaquehacesadolaprecedentetemporadaaltadeturismocostero(junio-septiembre).Estoesimportante ya que, como se demuestra en el estudio de Milazzo et al. (2004) sobre rocas costerassuperficialeseneláreadelMediterráneo,lacomposiciónyestructuradelascomunidadesdealgasseveafectadapordiferentesactividadeshumanas.Principalmentelaspisadascausanalteracionesmorfológicasquereflejancambiosevidentesenlafaunainvertebradaasociada,viéndosedirectamenteperjudicada.Sinembargo,unavezseeliminaelestrésasociadoalaspisadas,lasmacroalgassoncapacesderecuperarserápidamenteencuestióndepocosmeses.En cada estación de muestreo, las especies estudiadas se recolectaron de forma manual a pocoscentímetros(ca20cm)deprofundidad,separandolabasedelasmismasconuncuchillodebuceoparaasípoder separarlas íntegramente del sustrato rocoso sin provocar movimientos bruscos que pudieransacudirlostalos,eliminandopartedelafaunaasociada(Alos,1990).Asípues, lasituaciónsuperficialhapermitido que todas las muestras hayan sido obtenidas directamente y no fue necesario recurrir almétodo de la escafandra autónoma. En cada zona de estudio, fueron depositados un mínimo de dosindividuosdecadaespecieenbolsasherméticashastaalcanzarunvolumenaproximadode200ml.Elplandemuestreoconsistióen la recolecciónde formaaleatoria sobre laplataformadeabrasión, resaltandoúnicamentelaimportanciadelaestructuraalgal.Portanto,conestemétodonosepretendetomarunasuperficie normalizada como área de muestreo tal y como indica Bellan-Santini (1962) en estudiosfaunísticos previos, sino que el muestreo concluye cuando se han recolectado un mínimo de dosindividuosdetodaslasespeciesdealgascomprendidasenlosnivelessuperioryfrontaldelaplataformadeabrasión.Lacoleccióndemuestrasfuetrasladadaallaboratorioypreservadaa-20ºC.Conelfindesepararelalgaylafaunaepífitaasociadaaésta,setamizaronlasmuestrasdeformaindividualutilizandopapeldefiltroyhaciendopasaralalgaporlapropiaaguademarcontenidaenlabolsa.Por un lado, se separó la fauna atrapada en el papel de filtro con alcohol 70º y se depositó en botesindividuales para cada muestra de alga. Se realizó un estudio cualitativo y cuantitativo, anotando ladiversidad y número de organismos. En algunos casos, debido al elevado número de individuosencontrados no se analizó el 100% de la muestra sino solo una parte de la misma. Sin embargo, lasproporciones con lasqueaparecen los individuos seguirán siendo lasmismas. Elmétodoporel cual seanalizaronlasmuestrasconsistióensepararconunpequeñopincellosorganismosdeformaindividualyrecolocarlosendiferentestubosdeEppendorfsegúntaxonesdeapariciónmayoritaria.Lasdescripcionesdecadataxon,asícomosuidentificación,sehanbasadoenArmengoletal.(1986),Altabaetal.(1991),Riedl (2011), Calvín Calvo (2000) y Ferrero-Vicente et al. (2016). Ballesteros & Llobet (2015), Ortiz &Jimeno (2001), Thiel & Hinojosa (2009) y Gómez Cabrera (2000). Los foraminíferos, siguen lasclasificacionespormorfotipospropuestasporLanger(1993)yMateu-Vicensetal.(2014).LoscriteriosdenomenclaturaparatodalafaunasiguenelcatálogoWorldRegisterofMarineSpecies(WORMS),basededatosmundialdetaxonomía(Moraetal.,2011).Por otro lado, se separó el alga conunas pinzas y se revisó bajo la lupa (modelo LeicaMZ16) posiblefauna atrapada. Se realizaron fotografías de cadamuestra tanto a tamaño real como en detalle (estasúltimasconlacámaraLeicaDFC295).Seprocedióalaidentificación,tantodemacroalgascomodealgas

Page 12: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

12

epífitas,hastaniveldeespeciebasándoseenRodríguez-Prietoetal.(2013),Ballesteros&Llobet(2015)yGuiry,M.D.&Guiry,G.M.(2017)yRodríguez-Prietoetal.(2013).LoscriteriosdenomenclaturatambiénsiguenelcatálogoWoRMSEditorialBoard(2017).Posteriormente,lasespeciesdealgassecatalogaronyagruparonenfunciónsuaparienciayestructurageneral.Sedesignaronlassiguientesformasopatronesdearquitecturadelhábitat:Brocha(B),Laminar(L),Filamentosa(F)yArborescente(A),representadosenlaFigura6.

B

L F AFigura6.MorfologíastipoBrocha(B),Laminar(L),Filamentosa(F)yArborescente(A).Blueecosystems2017.

Losejemplaresseclasificanenbasealassiguientescaracterísticas:• B, presentan talos con un único disco basal del que parten varios ejes rígidos, erectos,

articulados, y parcialmente calcificados con ramificación di- o tricotómica generalmente en unsoloplano.

• L, incluye algas con talos constituidos por láminas planas, enteras o lobuladas en forma deabanicoydébilmentecalcificadas.

• F, presentan un talo decumbente con forma filiforme y ramificación radial, generalmenteformandounamarañafilamentosa.

• A,talosformandounampliodiscobasaldelqueparteunúnicocauloideerguidoqueseramificaentodasdirecciones,dandounaspectoarborescente.

Page 13: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

13

RESULTADOS

A)MACRÓFITASLasmuestrasnosecorrespondenaunaúnicaespeciedealga.Diferenciaremosentreespecieprincipalodominante, especies que aparecen en menor proporción junto a la principal y especies epífitas de laespecieprincipal (incrustantes).Sinembargo,es lamacroalgaprincipalodominante laqueseentiendecomo arquitectura del hábitat para invertebrados bentónicos que no superan los 2cm de longitud(Chemello&Milazzo,2002).TodaslasespeciesseclasificaronyquedanreflejadasenelAnexo1,dondeseespecifica el rango de cada una. No todas las algas principales que aparecen en el anexo fueronanalizadas,elcriteriodeseleccióncorrespondeaunmínimodetresalgasporlocalidad.LasfotografíasdecadamuestraseexponenenlaLámina1.Elmotivoporelquelaestructurainicialmentelaminarpasaaconsiderarse Laminar+Brocha (LB), es que únicamente se encontró la especie Padina pavonica comolaminaryaparececo-dominandoconespeciesdelgéneroJania,porloquenosepuedeaislarcomoformaexclusivamentelaminar.LasespeciesestudiadassonlassiguientesysemuestrandeformaresumidaenlaTabla2.BROCHA(B)Filo Rhodophyta; Clase Florideophyceae; Órden Crallinales; Familia Corallinaceae; Género Ellisolandia;EspecieEllisolandiaelongata(J.Ellis&Solander)K.R.Hind&G.W.Saunders,2013.

Descripción:ConocidamásbiencomoCorallinaelongata,algadehasta12cm,decolor rosadoconlaspuntasblancas.Deltalopartenvariosejesrígidosconramificacióntricotómicaenunsoloplano(pinnada).Especieabundantedurantetodoelañosobrefondosrocosos,umbríosono,demoderadoafuertehidrodinamismotantoenaguaslimpiascomopolucionadas.Presentesobreelinfralitoralymediolitoralinferior.Distribuidaportodaslascostasdeclimascálidosytemplados.Resultados:EspeciehalladaenCalaLlampySonVerí,acompañadadelgéneroJaniayLaurencia.Clasificadacomobrocha(B).Semuestraenlasimágenesnúm.1ynúm.2,Lámina1.

FiloRhodophyta;ClaseFlorideophyceae;ÓrdenCrallinales;FamiliaCorallinaceae;Género Jania;EspecieJaniaAdhaerensJ.V.Lamouroux,1816.

Descripción: Talos de hasta 30mm constituidos por ejes erectos, rígidos aunque frágiles,parcialmentecalcificados,conángulosderamificaciónmuyabiertos,ydecolorrosablanquecino.Relativamentecomún,epifitandonumerosasalgasenambientesbieniluminadossobreelmedioeinfralitoral.Repartidaportodoslosocéanosconregionestemplado-cálidas.Resultados:EspeciehalladasinalgasasociadasenPortdesCanongeyclasificadacomoformadebrocha (B). Además, presente en el restode las estaciones demuestreo epifitandootras algasprincipales(Anexo1).Semuestraenlaimagennúm.3,Lámina1.

FiloRhodophyta;ClaseFlorideophyceae;ÓrdenCrallinales;FamiliaCorallinaceae;Género Jania;EspecieJaniarubensJ.V.Lamouroux,1816.

Descripción:VisualmentebastanteparecidaaEllisolandiaelongata.Algarosada,deunos5cmdealto,contalosarticulados,parcialmentecalcificadosyramificacióndicotómica.Presenteentodaslascostasdelmundo,eshabitualencontrarlaenlazonaintertidalepifitandoaotrasmacrófitas.

Page 14: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

14

Resultados: Se observa en la muestra perteneciente a Cala LLamp como especie principal yacompañada de Sphacelaria plumula. Se observa también la presencia de esta especie en lasdemáslocalidades(Anexo1).Semuestraenlaimagennúm.4,Lámina1.

LAMINAR+BROCHA(LB)FiloOchrophyta;ClasePhaeophyceae;ÓrdenDictyotales; FamiliaDictyotaceae;GéneroPadina; EspeciePadinapavonica(Linnaeus)Thivy,1960.

Descripción: Alga laminar en forma de abanico, de hasta 20 cm de alto y de color pardo-blanquecinas. Especiemuy común, propia del infralitoral superior y mediolitoral sobre fondosrocososbien iluminados ydebajohidrodinamismo.Presentedurante todoel añoydistribuidaportodoslosocéanosdeclimascálidosytropicales.Resultados: Hallada en las tres localidades, siempre acompañada del género Jania con la quegeneralmente co-domina. Clasificada dentro del grupo Laminar+Brocha (LB) por no aparecercomoalgadominante.Semuestraenlasimágenesnúm.5,núm.6ynúm.7,Lámina1.

FILAMENTOSA(F)FiloChlorophyta;ClaseUlvophyceae;ÓrdenCladophorales;FamiliaCladophoraceae;GéneroCladophora;EspecieCladophoracoelothrixKützing,1843.

Descripción: Talos filamentosos que forman almohadillas compactas de hasta 3cm de alto, decolor verde oscuro. Epilítica o epífita en la zona infralitoral superior de moderadohidrodinamismo.Distribuciónsubcosmopolitaentodoslosocéanos.Resultados:HalladaúnicamenteenSonVeríjuntoapequeñasporcionesdealgasasociadas:Janiaadhaerens,Laurenciaobtusa,HerposiphoniasecundayCeramiumechionotum.Clasificadacomoformafilamentosa(F).Semuestraenlaimagennúm.8,Lámina1.

FiloChlorophyta;ClaseUlvophyceae;ÓrdenCladophorales;FamiliaCladophoraceae;GéneroCladophora;EspecieCladophoradalmáticaKützing,1843.

Descripción: Taloserectos, filamentosos,muy ramificados subdicotómicamente,dehasta20cmdealtoydecolorverde.Especieoportunista,casi inexistenteenverano,abundanteenelnivelmesolitoral inferiore infralitoral superior, tantoenzonasexpuestascomoresguardadas.Epífitaocasional deotras fanerógamas.Distribuidade forma casi cosmopolita por todas las costas deaguastempladasycálidas.Resultados:PresenteúnicamenteenCalaLlampjuntoaJaniaadhaerens.Clasificadacomoformafilamentosa(F).Semuestraenlaimagennúm.9,Lámina1.

FiloChlorophyta;ClaseUlvophyceae;OrdenCladophorales;FamiliaCladophoraceae;GéneroCladophoraKützing,1843.

Descripción: La familia Cladophoraceae incluye algas filamentosasmulticelulares ramificadas ofilamentosas uniseriadas no ramificadas con células plurinucleadas y bien diferenciadas portabiques divisorios. Generalmente se distribuyen en aguas tropicales sobre sustratos bieniluminadosdelpisomediolitoraloinfralitorial.Resultados: No se pudo llegar a nivel de especie para esta muestra, sin embargo, su aspectomorfológiconosindicaquepertenecealgénerodelasCladophoras.EsteejemplarserecolectóenCala LLamp y junto a él aparecen: Blidingia minima, Chaetomorpha aerea y Ceramiumechionotum.Seclasificacomofilamentosa(F).Semuestraenlaimagennúm.10,Lámina1.

Page 15: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

15

Filo Rhodophyta; Clase Florideophyceae; Órden Ceramiales; FamiliaWrangeliaceae; GéneroGriffithsia;EspecieGriffithsiaphyllamphoraJ.Agardh,1842.

Descripción: Alga con talos filamentosos y enmarañados de hasta 4cm de alto de color rosabrillante. Localizada en ambientes superficiales del piso infralitoral y distribuida por elMediterráneoyAtlánticooriental (Marruecos,Azores,MadeirayCanarias). LasalgasdelordenCeramiales,ecológicamenteactúancomoespeciesoportunistascongranresistenciaalcambiodecondicionesambientales.Resultados: La especie es localizada en Cala Llamp y junto a ésta, aparece asociada Janiaadhaerens.Seclasificadentrodelgrupodefilamentosas (F).Semuestraen la imagennúm.11,Lámina1.

Filo Rhodophyta; Clase Florideophyceae; Orden Ceramiales; Familia Rhodomelaceae; GéneroNeosiphonia;EspecieNeosiphoniasertularioides(Grateloup)K.W.Nam&P.J.Kang,2012.

Descripción: Anteriormente conocida como Polysiphonia sertularioides, esta especie presentatalos decumbentes, filiformes, cilíndricos, de hasta 5 cm de alto y de color marrón rojizo. Seramificaradialmenteconramasprogresivamentemásdelgadashaciaelápice.Esbastantecomúnyestápresentedurante todoel año sobreambientesexpuestosdelmediolitoral. Sedistribuyesobre aguas templadas del Mediterráneo, Atlántico oriental y occidental (desde Carolina delNorteaVenezuela),SudáfricayPacífico.Resultados:ApareceenlaslocalidadesdeCalaLlampySonVerí(Anexo1)aunqueúnicamentesetomará como objeto de estudio la presente en Cala Llamp. Este ejemplar aparece sin algasasociadasyseclasificacomoformafilamentosa(F).Semuestraenlaimagennúm.12,Lámina1.

ARBORESCENTE(A)FiloOchrophyta;ClasePhaeophyceae;OrdenFucales; Familia Sargassaceae;GéneroCystoseira; EspecieCystoseiramediterraneaSauvageau,1912.

Descripción: Alga erguida de aspecto arborescente, de hasta 40cm de altura y de color pardoverdoso. De la base parte un único cauloide cilíndrico, portando ramas que primarias que seramificanabundantementehastael cuartoorden.Especiebastantecomún,epilíticayexclusivadezonas superficialesybien iluminadas (0-1mdeprofundidad).Constituyepoblacionesdensas(trottoirs)sobrezonasconaltohidrodinamismoqueindicanunaaltacalidaddelasaguas.Esunendemismomediterráneopresentedurantetodoelaño.Resultados: Encontrada únicamente en Cala Llamp. En la base del talo, aparece de formainsignificanteJaniaadhaerens.Lamuestraseclasificacomoformaarborescente(A).Semuestraenlaimagennúm.13,Lámina1.

Page 16: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

16

Tabla2:Especiesmacrófitasestudiadas,clasificadassegúnarquitectura(B,LB,F,A).Seindicanlasespeciesmacrófitasasociadas,silashay,ylalocalidad(SV,SonVerí;CL,CalaLlamp;PC,PortdesCanonge).

B)FAUNALosresultadosdelafaunaasociadaalasmacrófitasestudiadassedividenencuantitativosparaaquellosgrupos demayor abundancia y semi-cuantitativos indicando la presencia/ausencia para los grupos queaparecende formaesporádicaypara los foraminíferos (Tabla3).Toda la fauna fueseparadadelalgaeidentificada en los siguientes grupos o taxones: anfípodos gammarideos, anfípodos caprélidos,tanaidáceos, copépodos harpacticoides, poliquetos, bivalvos, poliplacóforos, gasterópodos, ostrácodos,braquiuros, isópodos, ácaros, pignogónidos, briozoos (Patinella radiata), ofiuras y sipuncúlidos. Lasfotografíasdecadagrupoanimal,semuestranenlaLámina2.Losforaminíferossedeterminaronanivelde especie y aparecen agrupados por morfotipos (A, B, C, D, SB). La lista de especies totales deforaminíferos aparece en el Anexo 2. En la Lámina 3 se muestran algunos ejemplos de morfotiposobservados.RESULTADOSCUANTITATIVOSSecuantificaronuntotalde894individuosqueseincluyenenlosgruposqueseexplicanacontinuación.Lasproporciones(en%)conlasqueaparecencadamuestra,aparecenenelgráficodelaFigura7.Porotrolado,lasproporcionesmediasconlasqueaparecenencadaarquitectura(B,LB,F,A),quedanreflejadasenlaFigura8.ElanálisisestadísticoposteriorsemuestraenlaFigura9.Filo Arthropoda; Subfilo Crustacea; Superclase Multicrustacea; Clase Malacostraca; SubclaseEumalacostraca;SuperordenPeracarida;OrdenAmphipoda;SubordenGammarideaLatreille,1802.

Descripción:Grupobastantediversificadodeanfípodos(unas4700sp.)de3-12mmdelargoyconel cuerpo deprimido lateralmente. Abundantes en aguas continentales y epicontinentales,principalmentebentónicosconalimentaciónherbívoraodetritívora.Resultados:Secuantificaronuntotalde167 individuos.Demedia, representanel22.99%de lafauna en algas tipo B, 20.39% en LB, 8.45% en F y 25.76% en A. La mayor proporción degammarideos la encontramos en la especie Ellisolandia elongata (28.85%) y la menor enCladophoradalmatica(0%).Imágenesnúm.1y2,Lámina2.

Forma Especieprincipal Especiesasociadas LocalidadEllisolandiaelongata Janiaadhaerens SVEllisolandiaelongata JaniaadhaerensyLaurenciaobtusa CLJaniaadhaerens - PCJaniarubens Sphacelariaplumula CLJaniaadhaerens Padinapavonica CLPadinapavonica co-dominajuntoaJaniaadhaerens SVPadinapavonica JaniarubensyFeldmannophycus PCCladophoracoelothrix Janiaadhaerens,Laurenciaobtusa,HerposiphoniasecundayCeramiumechionotum SVCladophoradalmatica Janiaadhaerens CLCladophorasp Blidingiaminima,ChaetomorphaaereayCeramiumechionotum CLGriffithsiaphyllamphora Janiaadhaerens PCNeosiphoniasertularioides - CL

A Cystoseiramediterranea Janiaadhaerens CL

F

LB

B

Page 17: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

17

Filo Arthropoda; Subfilo Crustacea; Superclase Multicrustacea; Clase Malacostraca; SubclaseEumalacostraca; Superorden Peracarida; Orden Amphipoda; Suborden Senticaudata; InfraordenCorophiida;ParvordenCaprellidira;SuperfamiliaCaprelloidea;FamiliaCaprellidaeLeach,1814.

Descripción: Muy fácilmente reconocibles por mostrar un cuerpo delgado y cilíndrico (de 10-20mm)conpocosapéndicestorácicos,modificadosenformadegancho.Sonorganismosdevidalibre, aunque muchos habitan algas del litoral. Se alimentan de poliquetos, gammarideos ydiatomeas.Además,esungrupobioindicador(Guerra-García&García-Gomez,2001).Resultados: se cuantificaron un total de 56 individuos. De media, representan el 6.78% de lafaunasobrelasestructurastipoB,0.51%enLB,4.61%enFy3.03%enA.LamayorproporcióndecaprélidosseencuentrasobreelalgaCladophoracoelothrix(22%)ylamenorrepresentael0%envariasespecies(Ellisolandiaelongata,Janiaadhaerens,P.pavonica+J.adhaerens,P.pavonica+J.rubens,Griffithsiaphyllamphora, CladophoradalmaticayNeosiphonia sertularioides). Imágenesnúm.3y4,Lámina2.

Filo Arthropoda; Subfilo Crustacea; Superclase Multicrustacea; Clase Malacostraca; SubclaseEumalacostraca;SuperordenPeracarida;OrdenTanaidaceaDana,1849

Descripción: Los tanaidáceos son un grupo de crustáceos bentónicos principalmente de aguasmarinas y quemiden de 1-20mm de largo. Se encuentran desde zonas superficiales hasta los8200m de profundidad. Las especies más comunes del mediolitoral Mediterráneo son Tanaisdulongii(Audouin,1826)yChondrocheliasavignyi(Kroyer,1842).Resultados:Secuantificaronuntotalde42individuos.Representan,deformamedia,el13.06%de la fauna en algas tipo B, 8.57% en LB, 7.49% en F y 1.52% en A. Lamayor proporción detanaidáceosseencuentraenlaespecieEllisolandiaelongata (44%)y lamenorrepresentael0%en varias especies (Jania adhaerens, Cladophora coelothrix, P. pavonica+J. rubens, GriffithsiaphyllamphorayNeosiphoniasertularioides).Imágenesnúm.5y6,Lámina2.

Filo Arthropoda; Subfilo Crustacea; Superclase Multicrustacea; Clase Hexanauplia; Subclase Copepoda;InfraclaseNeocopepoda;SuperordenPodoplea;OrdenHarpacticoideaSarsM.,1903

Descripción: Los copépodos son organismos muy pequeños (0.5-2mm) que habitanprácticamente todos los ambientes acuáticos. Existen organismos de vida libre, bentónicos yparásitos.Losharpacticoidesrepresentandemaneracasiexclusivalasespeciesbentónicasenlaszonasdelitoralrocoso.Resultados:Secuantificaronuntotalde377individuos,siendoelgrupoepifaunísticoqueaparececonmayoríndicesobrelasmacroalgasestudiadas.Demedia,representanel40.14%delafaunaenalgasconestructuratipoB,52.44%enLB,36.77%enFy43.18%enA.LamayorproporcióndeHarpacticoides la encontramos sobre el alga Jania adhaerens (77.27%) y la menor sobreEllisolandiaelongata(12%).Imágenesnúm.7y8,Lámina2.

FiloAnnelida;ClasePolychaetaGrube,1850

Descripción: Los poliquetos se encuentran representados en todos los mares y océanos delmundo,especialmenteenlafranjalitoral.Aunqueexistenespeciesplanctónicas, lamayoríasonbentónicassobretodotipodefondosyhábitats.Resultados: Se observó una amplia diversidad de especies, algunas de la familia NereididaeBlainville,1818.Secuantificaronun totalde252 individuos,entre loscualeshayunapresenciaocasional de Nematodos que se han incluido en el mismo grupo por presentar ambos unaestructura corporal vermiforme.Demedia, representan el 17.03%de la fauna en algas tipo B,

Page 18: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

18

18.08%enLB,48.68%enFy26.52%enA.EncontramoslamayorproporciónsobreNeosiphoniasertularioides(78.48%)ylamenorsobreP.pavonica+J.adhaerens(0%).Imágenesnúm.9,10y11,Lámina2.

RESULTADOSSEMI-CUANTITATIVOS

FiloMollusca;ClaseBivalviaLinnaeus,1758.

Descripción: Casi todos los bivalvos hallados pueden clasificarse dentro de la familiaMytilidaeRafinesque, 1815 y cercanos al géneroMytilus Linnaeus, 1758. El géneroMytilus, es típico delhabitat mediolitoral inferior e infralitoral superior de costas rocosas con moderado a fuertehidrodinamismo.Resultados:Seobservaungrannúmero(másde50)depequeñosbivalvostodaslasespeciesdealgasexceptoenGriffithsiaphyllamphorayCladophoracoelothrix.Imagennúm.12,Lámina2.

FiloMollusca;ClasePolyplacophoraGray,1821.

Descripción: Se conocen unas 600 especies y su tamaño oscila entre 3-12cm. Son animalesbentónicosygeneralmenteaparecensobrefondosrocososdeaguasnomuyprofundas.Resultados:Seobservó lapresenciadeunpequeñonúmero (1-5 individuos)en lasespeciesdealgaCladophoracoelothrixyNeosiphoniasertularioides.Imagennúm.13,Lámina2.

FiloMollusca;ClaseGastropodaCuvier,1795.

Descripción:Eslaclasemásnumerosaydiversademoluscosconmásde75.000especies.Resultados: Se observa una gran diversidad de grupos gasterópodos bastante difíciles deidentificar. Parecenestarpresentes las familias PyramidellidaeGray, 1840,Cerithiidae Fleming,1822,yelsuperordenPteropodaCuvier,1804.Sonbastanteabundantes(másde50individuos)en las especies Jania Rubens y Cladophora sp. También se observan de forma ocasional y enmenornúmeroenEllisolandiaelongata,Janiaadherens,P.pavonica+J.Adhaerens,P.Pavonica+J.rubens,Griffithsiaphyllamphora,Cladophoradalmatica,NeosiphoniasertularioidesyCystoseiramediterranea.Imágenesnúm.14y15,Lámina2.

FiloArthropoda;SubfiloCrustacea;SuperclaseOligostraca;ClaseOstracodaLatreille, 1802.

Descripción: Se trata de organismos muy pequeños (0.4-23mm) que viven prácticamente entodos los ambientes acuáticos. Las especies bentónicas presentan apéndices pediformes,especializados en fijarse al sustrato. La composición de las especies en el Mediterráneooccidental es bastante uniforme y se distribuyen en función del sustrato, predominando losgénerosParadoxostomaFischer,1855yXestoleberisSars,1866.Resultados:Seobservalapresenciapuntual(1-5individuos)deostrácodosentodaslasmuestras.Las especies de Ellisolandia elongata y Cladophora sp. contenían un número desmesurado deindividuos(másde50).Imagennúm.16,Lámina2.

Filo Arthropoda; Subfilo Crustacea; Superclase Multicrustacea; Clase Malacostraca; SubclaseEumalacostraca;OrdenDecapoda;SubordenPleocyemata;InfraordenBrachyuraLatreille,1802.

Descripción: El grupo Brchyura, conocido como "cangrejos", es el más diversificado de losdecápodos.Jueganunpapelimportanteenlaestructuracióndelascomunidadesmarinasporsupapelcomodepredadores.Las familiascaracterísticasdezonasrocosasenelMediterráneoson

Page 19: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

19

Dromiidae De Haan, 1833, Majidae Samouelle, 1819, Xanthidae MacLeay, 1838 y GrapsidaeMacLeay,1838.Resultados: Únicamente se contabilizaron dos individuos en Cystoseira mediterranea. Imagennúm.17,Lámina2.

Filo Arthropoda; Subfilo Crustacea; Superclase Multicrustacea; Clase Malacostraca; SubclaseEumalacostraca;SuperordenPeracarida;OrdenIsopodaLatreille,1817.

Descripción: Constituye el único grupo de crustáceos capaz de vivir en ambientes terrestes yacuáticos.Lagrandiversificaciónserelacionaconunagrangamadeadaptaciones.Lamayoríadelosisópodosdezonaintermarealvivenasociadosacomunidadesdealgas,queasuvezlessirvendealimento.Resultados: Se observan individuos de los géneros Jaeropsis y Cymodoe. Aparecen demanerapuntual(2-4individuos)sobreJaniaadhaerens,Janiarubens,Padinapavonica+Janiaadhaerens(ambasmuestras),GriffithsiaphyllamphorayCystoseiramediterranea. Imagennúm.18,Lámina2.

FiloArthropoda;SubfiloChelicerata;ClaseArachnida;SubclaseAcariLeach,1817.

Descripción:SehacereferenciaalafamiliaHalacaridaeMurray,1877alhablardeácarosmarinos.Estegrupohacolonizadozonassubmarealespocoprofundasybentónicas.Sonmayoritariamentedepredadoresdepequeñosanimales.Resultados: Se observó la presencia de varias especies de ácaros en todas las especies demacroalgas con un máximo de 5 individuos por muestra. Únicamente en Neosiphoniasertularioidessecontabilizanmásde15individuos.Imagennúm.19,Lámina2.

FiloArthropoda;SubfiloChelicerata;ClasePycnogonidaLatreille,1810.

Descripción: Conocido como "arañas de mar", es un grupo principalmente bentónico yampliamentedistribuidoportodoslosocéanosdesdelazonalitoralhastaprofundidadesdemásde6000m.Resultados:Seobservandosindividuosdediferenteespecie,unoenEllisolandiaelongatayotroenJaniarubens.Imagennúm.20,Lámina2.

Filo Bryozoa; Clase Stenolaemata; Orden Cyclostomatida; Familia Lichenoporidae; Género Patinella:EspeciePatinellaradiata(Audouin,1826).

Descripción: Animales bentónicos presentes en todos los océanos y con amplia distribuciónbatimétrica,siendoenlaplataformacontinentaldondeseconcentralamayoríadeespecies.Lascoloniasaprovechancualquiersustratosólidoparafijarse,incluidaslasalgas.Resultados:Únicamenteseobservaunindividuo(especiePatinellaradiata)sobrelamuestradePadinapavonica+Janiaadhaerens.

FiloEchinodermata;SubfiloAsterozoa;ClaseOphiuroideaGray,1840.

Descripción:Sonlosequinodermosmásabundantesyaparecensobrecualquierfondoentodoslos océanos. Pueden ser carroñeros o filtradores, sirviéndose de sus brazos para atrapar elalimento.Resultados: Se observa la presencia de 6 individuos de especie desconocida sobre Griffithsiaphyllamphora. Por su aspecto espinado y su tamaño (unos 4cm), parece pertenecer al géneroOphiothrixMüller&Troschel,1840.Imagennúm.21,Lámina2.

Page 20: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

20

FiloSipuncula;ClasePhascolosomatidea;OrdenPhascolosomatida;FamiliaPhascolosomatidaeStephen&Edmonds,1972.

Descripción: Conocidos como gusanos cacahuete, son un filo de organismos exclusivamentemarinosbentónicos.Hansidopocoestudiadosporsudificultadparaclasificarlos.Sudistribucióncubre todos los océanos delmundo a todas las profundidades (incluyendo la zona abisal). Losgéneros Phascolosoma Leuckart, 1828y Aspidosiphon Diesing, 1851 son comunes de aguassuperficiales.Resultados: Solamente se observan 4 individuos enCystoseiramediterranea. Imagen núm. 22,Lámina2.

ReinoChromista;SubreinoHarosa;InfrareinoRhizaria;FiloForaminifera

Descripción: El morfotipo A comprende especies incrustantes de reducida movilidad y contiempos de vida larga (>10 meses). El morfotipo B se compone de especies generalmentemóviles, aunque pueden incrustarse, con un tiempo de vida de 2-5 meses. El morfotipo C,englobaespeciesmóvilesdelgéneroElphidiumconuntiempodevidade3-4meses.ElmorfotipoD,estáformadoporespeciesmóvilescontiemposdevidacorto.Losmiliólidos,seagrupanenelmorfotipoD(destacandolosgénerosMiliolinella,QuinqueloculinayTriloculina).ElmorfotipoSBagrupalasespeciesdeforaminíferossimbiontesypresentanuntiempodevidalargo(>10meses).Resultados:SeobservaunamayorriquezadeespeciesdelmorfotipoDparatodaslasmuestras,seguidodelmorfotipoB,A,CySBenesteorden.ImágenesenLámina3.

Lámina3.ImágenesejemplodemorfotiposA,B,C,DySB.

0.5mmA

0.25mmB 0.25mmB 0.2mmB

0.4mm

C

1mm

D 0.1mmD

0.1mm

D

0.8mm

SB

Page 21: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

21

Tabla3.Latablamuestraelresultadodelmuestreoepifaunísticoporcadamuestra.Sediferenciantressecciones;organismoscuantificados(númerodeindividuosdecadataxónporespeciedealgayrecuentototal),semi-cuantificados(marcadosconuna"x"dondehaypresencia)yforaminíferosagrupadospormorfotipos(elnúmeroal ladodecada"x"indicaelnúmerodeespeciespormorfotipo).Eltotaldelosforaminíferos,indicaelnúmerodeespeciesdecadamorfotipo.Lasmacrófitasaparecenagrupadasporpatronesdearquitecturayclasificadasporespecieylocalidad(SV-SonVerí;CL-CalaLlamp;PC-PortdesCanonge).

FAUNAEPÍFITA BROCHA LAMINAR+BROCHA FILAMENTOSA ARBORESCENTETotal

FILO TAXONES

Ellisolandiaelongata

Ellisolandiaelongata

Janiaadhaerens

Janiarubens

P.pavonica+J.adhaerens

P.pavonica+J.adhaerens

P.pavonica+J.rubens

Griffithsiaphyllamphora

Cladophoracoelothrix

Cladophoradalmatica

Cladophorasp

Neosiphoniasertularioides

Cystoseiramediterranea

SV CL PC CL SV CL PC PC SV CL CL CL CL

Cuantificados ARTHROPODA:

CRUSTACEA

Gammaridea 7 15 2 55 23 8 4 6 5 0 4 4 34 167

Caprellidae 0 4 0 35 0 1 0 0 11 0 1 0 4 56

Tanaidacea 11 4 0 1 12 2 0 0 0 6 4 0 2 42

Harpacticoida 3 18 34 66 18 33 53 16 25 3 38 13 57 377

ANNELIDA Polychaeta 4 11 8 23 0 21 16 4 9 9 50 62 35 252

Total 25 52 44 180 53 65 73 26 50 18 97 79 132 894

Presen

cia/ausencia

MOLLUSCA

Bivalvia x x x x x x x - - x x x x

Polyplacophora - - - - - - - - x - - x -

Gastropoda - x x x x x x x - x x x x

ARTHROPODA:CRUSTACEA

Ostracoda x x x x x x x x x x x x x

Brachyura - - - - - - - - - - - - x

Isopoda -

x x x x - x - - - - x

ARTHROPODA:CHELICERATA

Acari x x x x x x x x x x x x x

Pycnogonida - x - x - - - - - - - - -

BRYOZOA Patinellaradiata - - - - x - - - - - - - -

ECHINODERMATA Ophiuroidea - - - - - - - x - - - - -

SIPUNCULA Phascolosomatidae - - - - - - - - - - - - x

FORAMINIFERA:morfotipos

A x-4 x-3 x-3 x-2 x-2 x-1 - x-1 x-1 x-1 x-1 x-2 x-2 7

B x-5 x-2 x-9 x-5 x-9 x-6 x-6 x-6 x-3 x-4 x-8 x-3 x-15 25

C - - - x-4 x-2 x-4 - - - - x-1 - x-2 5

D x-7 x-4 x-14 x-10 x-13 x-6 x-2 x-10 x-1 x-8 x-4 x-6 x-6 34

SB x-1 x-3 x-1 x-3 x-3 x-2 x-2 x-2 - x-2 x-2 x-2 - 5

Page 22: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

22

ANÁLISISDESCRIPTIVO

Delosvaloresnuméricosobtenidosenlostaxonescuantificados(Gammarideos,Caprelidos,Tanaidáceos,

HarpacticoidesyPoliquetos),seobtuvieronlaproporciones(en%)conlasqueaparecenencadamuestra

macrófita(Figura7).Engeneral,lospatronesdeabundanciaqueseobtienenparecenserindependientes

encadaespeciedealgaynosepuedeobtenerningunaconclusiónclaraapriori.

Figura7.Gráficoencolumnasparacadaespeciemacrófitamostrandolasproporciones(%)decadataxóncuantificado.Sobreelnombrede

cada especie, aparecen las siglas que corresponden a la localidad (SV-Son Verí; CL-Cala Llamp; PC-Port des Canonge). Se indica entre

paréntesisal ladodecadanombredeespecie laarquitecturaen laque se clasifica (B, L+B, F,A). Lasbarrasque separan las columnas,

agrupanlasespeciesquecompartenunamismaestructura.

Posteriormente, se calculó la media de las proporciones faunísticas para cada patrón de estructura

arquitectónica (Figura 8). En general, se observa que el grupode copépodos harpacticoides es elmás

predominanteentodas lasestructurasyúnicamentesevesuperadopor lospoliquetosen laestructura

filamentosa. El grupo que aparece en menor abundancia sobre todas las arquitecturas es el de los

anfípodos caprélidos, excepto en la forma arborescente donde son aún menos abundantes los

tanaidáceos.

• En la estructura tipo brocha, se obtienen unos valores del 23% en gammarideos, 7% en

caprélidos,13%entanaidáceos,40%enharpacticoidesy17%enpoliquetos.

• Lasproporcionesdelaminar+brochamuestranun20%degammarideos,0.5%decaprélidos,9%

detanaidáceos,52%deharpacticoidesy18%depoliquetos.

• Sobre la estructura filamentosa, se obtienen unos valores del 8% en gammarideos, 5% en

caprélidos,7%entanaidáceos,37%enharpacticoidesy43%enpoliquetos.

• En la estructura arborescente, observamos una media del 26% en gammarideos, 3% en

caprélidos,1%entanaidáceos,43%enharpacticoidesy27%enpoliquetos.

Figura8.Mediade lasproporcionesde cada taxón cuantificado (%)por

estructuraarquitectónica.

0,00

10,00

20,00

30,00

40,00

50,00

60,00

BROCHA LAMINAR+BROCHA FILAMENTOSA ARBORESCENTE

Gammaridea Caprellidae Tanaidacea Harpacticoida Polychaeta

28 29

5

3143

125

2310 4 5

26

819

222

1

3

44

8

123

3 334

2

12

35

77

37

34

51 73

62 50

17

39

16

43

16 21 18 13

3222

15 18

50 52

78

27

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

SV CL PC CL SV CL PC PC SV CL CL CL CL

Ellisolandiaelongata(B)

Ellisolandiaelongata(B)

Janiaadhaerens(B)

Janiarubens(B) P.pavonica+J.adhaerens(LB)

P.pavonica+J.adhaerens(LB)

P.pavonica+J.rubens(LB)

Griffithsiaphyllamphora(F)

Cladophoracoelothrix (F)

Cladophoradalmatica (F)

Cladophorasp(F) Neosiphoniasertularioides(F)

Cystoseiramediterranea (A)

Gammaridea Caprellidae Tanaidacea Harpacticoida Polychaeta

Page 23: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

23

ANÁLISISESTADÍSTICO

Paraelanálisisestadístico,seutilizóelsoftwarePrimer6.0y losdatossebasanenlosvaloresdefauna

cuantificada. La semejanza entre las muestras se refleja en forma de cluster, donde se agrupan

dicotómicamenteenfuncióndelgrado(%)desimilaridad(Figura9).Losresultadosmuestranunaelevada

relaciónentreaquellasespeciesquefueronrecolectadasenlamismalocalidad,independientementede

laespecieoestructuraarquitectónicaa laquepertenezcan.LasalgasdePortdesCanonge, seagrupan

entreellasconunasimilaridadsuperioral90%,superandoinclusoel95%entreJaniaadhaerensyPadinapavonica+Janiarubens.Porlogeneral,lasespeciesdeCalaLlamptambiénseagrupansuperandoel90%

de similaridad, a excepción de Neosiphonia sertularioides y Cladophora dalmatica. Las especies quepertenecenalalocalidaddeSonVeríparecenserlasmenosrelacionadasentresí,nollegandoal70%en

el caso de Cladophora coelothrix y alcanzando valores máximos del 80% entre Ellisolandia elongata yPadinapavonica+Janiaadhaerens.

Figura9.Dendrogramadesimilaridadentrelasmuestrasdealgas,representadacomocluster.Alladodelnombredecada

especieseindicaentreparéntesislaarquitecturaalaquecorresponde(B,LB,F,A).

Page 24: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

24

DISCUSIÓNNosehantenidoencuentavaloracionesacercadelaabundanciaentérminosdenúmerodeindividuos

enestadiscusiónporque,talycomoseindicaenelapartadodemetodología,paraalgunasmuestrasse

cuantificópartedelamisma.Esteprocedimientosellevóacabogeneralmentesobremuestrasdeelevada

biomasa,puestalycomoindicanestudiosprevios(Christieetal.,2009;Torresetal.,2015),lariquezao

diversidad faunística depende de la arquitectura del alga, mientras que la abundancia depende de la

biomasadelhábitat.Sinembargo,semantienenlasproporcionesconlasqueaparecenlosindividuos,por

lo que se hace referencia a la abundancia en términos de mayor o menor proporción de taxones

faunísticospormuestra.

Generalmente,lospromediosdeabundanciaencadaestructuraarquitectónicacuadranconlaliteratura.

Sinembargo,puedeque los resultadosnoseanrepresentativosdebidoalbajonúmerodemuestras, lo

quehacedifícildistinguirloquehasidoresultadodelazardeloqueno.Esnecesariounmayornúmerode

réplicas de cada especie y unamayor diversidad especies por arquitectura para poder realizar análisis

estadísticosquepuedandarnosmayorsolidezenlosresultados(egChristieetal.,2009;Guerra-Garcíaetal.,2010;Torresetal.,2015;Veigaetal.,2014).Dentrodecadagrupoarquitectónico,seponendemanifiestoimportantesdiferenciasanivel individual.

Porejemplo,enlasestructurastipobrocha,lasmuestrasnoguardanningunarelaciónentresíencuanto

a lasproporcionesde la faunaque lascomponen. Janiaadhaerensparecetenerunasimilaridadmucho

mayor con algas de diferente morfología como Padina pavonia+Jania rubens (LB) o Griffithsiaphyllamphora (F). Estas tres especies provienen de la misma localidad, lo que da a pensar que la

composiciónepifaunísticaserigemáspor la localidadquepor laestructuradelalga.Tambiénpodemos

encontrarunclaroejemploenlaespecieEllisolandiaelongata.Estaespeciecorrespondeadosmuestras

obtenidas de dos localidades diferentes. Evidentemente, las dos se catalogan como arquitecturas tipo

brocha,sinembargo,sucomposiciónfaunísticanoseasemejaenabsoluto.Ambasmuestrasobtienenun

índicedesimilaridadbastantebajoentresíymuchomayorenrelaciónamuestrasconlasquecomparten

localidad respectivamente. Esta correlación, localidad-composición faunística, se ve reflejada y

corroboradaenelanálisisestadísticodelosresultados(Figura9).

Más en detalle, los anélidos poliquetos son el grupo de invertebrados marinos bentónicos quemejor

aprovecha sustratos calcáreos (Martin, 1987). Las muestras en las que predominan los poliquetos,

constituyendo más del 50% de su diversidad taxonómica, son las algas filamentosas Cladophoradalmatica,Cladophorasp. yNeosiphoniasertularioides.Pertenecena la localidaddeCalaLLampque,a

diferenciadelasdemáslocalidades,secomponedebrechascalcáreas,loqueexplicaríaenpartelagran

abundancia de poliquetos. Sin embargo, en las demás muestras de Cala Llamp no se encuentra una

abundanciatandesmesuradadepoliquetos.Deestemodo,laabundanciadepoliquetospuedeexplicarse

comolaconfluenciadedosfactores;arquitecturaylocalidad.

Teniendoencuentaquetodaslasestacionesseleccionadasnoteníaninfluenciaantrópicaimportante,las

variaciones podrían explicarse en base a diferencias naturales en la temperatura del agua, oxígeno,

conductividadyturbidez(Guerra-Garcíaetal.,2010),asícomolacomposicióndelsustrato.Debidoaque

elmuestreoserealizóduranteunperiodoqueabarcacuatromeses,esposiblequetambiénhayainfluido

la estación del año y la orientación de la zona muestreada (Alos, 1990), factores que afectan a la

Page 25: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

25

intensidad hidrodinámica e incidencia de la misma. Habrían sido necesarios análisis previos para

cerciorarsequelacomunidadepífitanoseveafectadaporlalocalidad(MichaelGee&Warwick,1994).

Labiomasadelalgatambiénparecejugarunpapelimportanteenladistribucióndelafauna.Torresetal.

(2015)señalaronunacorrelaciónpositivaentrelabiomasadelalgayelnúmerodeindividuospoliquetos.

Enesteestudioocurretodolocontrarioyelgrupodefilamentosassonunclaroejemplodeello,donde

las muestras de mayor biomasa, presentaron una menor proporción de poliquetos y viceversa.

Independientemente de la localidad, se observan dos grupos con patrones de abundancia bien

diferenciados entre sí, el primero formado por Cladophora dalmatica, Cladophora sp. y Neosiphoniasertularioides,elsegundoformadoporGriffithsiaphyllamphorayCladophoracoelothrix.Sinosfijamosen

elsegundogrupo,ambasmuestrasposeenunaestructurafilamentosaconunabiomasasuperioralasdel

primergrupo,loquemarcaríalaprincipaldiferenciaenladistribuciónfaunísticaentrelosdosgrupos.Por

tanto, en este grupo arquitectónico, la biomasa de las especies de algasmarca la principal diferencia

entrelasmuestras,siendolalocalidadunfactorquetambiéninfluyeaunqueenmenormedida.

Paraelrestodemuestras,encontramosqueelgrupomásdiversoyabundantefueeldelosartrópodos

(principalmente crustáceos), seguido de moluscos y poliquetos, al igual que ocurre en estudios sobre

patronesdeabundanciacomoeldeGuerra-Garcíaetal. (2010).Unade lascaracterísticasmorfológicas

másrepresentativasdelosanfípodoseslaadaptacióndesuspereiópodos.Lospereiópodossoneficientes

estructurasdeagarrequelespermitenaferrarsealsustrato,comopuedenseralgas,superficiesrocosasu

otros organismos (Thiel & Hinojosa, 2009), por lo que los encontramos mayoritariamente sobre

estructurasramificadas,seguidodefoliosasyfilamentosas.Losresultadosparaladensidaddeanfípodos

principalmente en función de la arquitectura del hábitat, concuerdan con estudios previos como el de

HackerSteneck (1990). Sinembargo, seobservanenmenorproporción (o inclusoestánausentesenel

casodelostanaidáceos)enPortdesCanonge,independientementedelaarquitecturadelasmuestrasde

lalocalidad,porloquenuevamenteelfactorlocalidadseevidenciaenlosresultados.Lagranabundancia

de copépodos es evidente en todas las muestras, independientes de cualquier factor, posiblemente

debidoaquesufuentedealimentaciónprincipalson los foraminíferos(Nomakietal.,2008),presentes

tambiénenabundanciasobretodaslasmuestras.

Anfípodos y otros crustáceos tienen unamovilidad relativamente elevada, así como los gasterópodos,

mientrasqueotrosgruposfaunísticosasociadosconmacrófitas,comopoliquetosybivalvos,tienenuna

movilidadrelativamentebaja(Christieetal.,2007).Losmoluscosbivalvos,únicamentenoaparecensobre

las filamentosas de gran biomasa anteriormente mencionadas, Griffithsia phyllamphora y Cladophoracoelothrix. Una posible explicación para ello puede ser que, al tratarse de organismos filtradores, la

marañade filamentosenestas especiespuededificultar el pasode la corrientedeagua. Sinembargo,

para el grupo de moluscos en general, no se detectan diferencias significativas entre las especies de

macroalgas (Torres et al., 2015). De igual forma, los ácaros y ostrácodos aparecen en la mayoría de

especies,dadoquecualquierambientepuedeseridóneoparasudesarrollo(Armengoletal.,1986).Los

poliplacóforos, aparecen de forma puntual sobre dos especies con las que aparentemente no guardan

ningunarelación,porloquesupresenciadebediscutirseteniendoencuentalacomplejidaddelaszonas

muestreadas. Torres et al. (2015) apuntan a que diferencias entre especies de macroalgas del litoral

rocoso,puedenserexplicadasporvariacionesenlosrespectivosentornosoalrededoresqueenvuelveno

componen la zona. Se necesitaría un trabajo experimental más a fondo para probar los efectos del

entornoenlaestructuracióndelosgruposepifaunísticossobremacroalgas.

Page 26: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

26

Cystoseiramediterráneadestacasobreelrestodeespeciesmuestreadasporquealbergataxonesqueno

aparecenenlasdemásmuestras,comolosbraquiurosysipuncúlidos,ademásdemostrarunapresencia

de casi todos los demás taxones semi-cuantificados. Se relaciona este hecho con la arquitectura tipo

arborescenteylagrancomplejidadestructuralqueimplica,yaqueunamayorcomplejidadestructuralen

términosarquitectónicosconllevaunamayordiversidaddeespeciesasociadas(Christieetal.,2009).Los

picnogónidospresentanunasadaptacionesmorfológicas(largaspatasacabadasenformadegancho)que

lespermitenagarrarsealsustrato,loquepuedejustificarqueúnicamenteaparezcansobreestructurasde

tipo brocha, que además compartían localidad. Por otra parte, Patinella radiata es un briozoo quenecesitade superficies lisasparapoder fijarse,por loqueaparecede formaexclusiva sobreunade las

muestrasdePadinapavonica.EstosresultadosreforzaríanlaideadeHackerySteneck(1990),indicandoqueelcomponentearquitectónicodelalgaesunfactorimportantealahoradedeterminarlospatrones

dedemografíafaunísticaenestas.

Enelgrupodelosforaminíferos,teniendoencuentalariquezadeespeciespormorfotipos,seintuyeuna

relaciónentrelosmorfotiposylaestructuradelalgadominante.Engeneral,noaparecenmorfotiposdel

tipoAdebidoaqueestánadaptadosasustratosplanosdealgasconuntiempodevidasuperior,comolas

fanerógamas. Es necesario un análisis exhaustivo que incluya la cuantificación de las especies de

foraminíferosparapoderconfirmarodescartarestahipótesis.

CONCLUSIONPara concluir, este estudio demuestra la necesidad de combinar tamaño del hábitat (biomasa) y

morfología(arquitectura)afindecaracterizarcorrectamentelacomplejidadestructuraldelamacroalga.

La relación entre la complejidad estructural del alga y la abundancia, riqueza y estructura de la fauna

asociada es bastante compleja y no siempre sigue un patrón que pueda generalizarse en todas las

macroalgasporque la“identidad”deesta, también juegaunpapel importante (Veigaetal.,2014).Por

otraparte,lalocalidadeselfactorquemáshainfluidoenlaconfiguraciónfaunísticadelasmuestras.De

estemodo,laconfluenciadeestosdosfactores(complejidadestructuralylocalidad)sonlosresponsables

delasdiferenciasenpatronesdeabundanciaobtenidosenelestudio.

Page 27: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

27

ANEXOS

Anexo1.Listadelasespeciesmacrófitasclasificadasentotal.Elnúmeroqueaparecealladodelassiglasdecadalocalidad

(SV, Son Verí; CL, Cala Llamp; PC, Port des Canonge), indica el número de lamuestra. Es posible que aparezcan varias

especiesparaunamismamuestra,porloqueseindicalaposicióndecadaespeciecomo"predominajuntoa"sisetratade

laespecieprincipalodominante, "juntoa" si esunaespeciequeacompañaa laprincipal y "epífitade" si esuna forma

incrustantequeepifitaalaespecieprincipal.

Page 28: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

28

Anexo2.Semuestralalistadeespeciesforaminíferastotalesyagrupadaspormorfotipos.Lapresenciaencadamacrófitaseindicaconuna"x".

ARBORESCENTEEllisolandiaelongata Ellisolandiaelongata Janiaadhaerens Janiarubens P.pavonica+J.adhaerens P.pavonica+J.adhaerens P.pavonica+J.rubens Griffithsiaphyllamphora Cladophoracoelothrix Cladophoradalmatica Cladophorasp Neosiphoniasertularioides Cystoseiramediterranea

SV CL PC CL SV CL PC PC SV CL CL CL CLCibicidellavariabilis xNubecularialucifuga x x x x x x x xPlanorbulinaacervalis xPlanorbulinamediterranensis x x xPlanorbulinasp xSphaerogypsinaglobulaSpirillinavivipara x x x x x x x x xAmmoniabeccarii xAmmoniainflata xAsterigerinatamamilla x xCibicidespseudoungerianus x xCibicidesrefulgens x x xDiscorbinellabertheloti x x x x x x x xDiscorbinelladiscorbis xDiscorbinellanitida x x x xDiscorbismira x xDiscorbissp x xEponidesrepandus x x x xGlabratellapatelliformis x x x x xGlabratellatorrei xLobatulalobatula x x x xPlanodiscorbisrarescens xRosalinabradyi x x x x x x x xRosalinafloridensis x x x xRosalinamediterranensis x x x x x xRosalinaobtusa x x x x x xRosalinaposidonicola x x x xRosalinasp. xRosallinaglobularis x x x x x xRosalinavilardeboana xStomatorbinaconcentrica x x xValvulineriaaraucana xCribroelphidiumcf.advenum xElphidiumaculeatum x x x xElphidiumadvenum xElphidiumcrispum x xElphidiummacellum x x x x xMILIOLIDOSpequeñosmil x xBolivinaalata xBolivinadilatata x x x x x xBolivinasp x xBulivinapupoides xCycloforinarugosa xMassilinasecans x x xMiliolinellacircularis x x xMiliolinelladilatata x x xMiliolinellaelongata xMiliolinellalabiosa x x xMiliolinellasidebottomi xMiliolinellasp x x x x x xMiliolinellasuborbicularis xMiliolinellasubrotunda x x x x xQuinqueloculinaberthelotiana x xQuinqueloculinairregularis xQuinqueloculinalaevigata x xQuinqueloculinalamarchiana xQuinqueloculinaparvula x x x xQuinqueloculinaparva xQuinqueloculinaseminula x x x x x x xQuinqueloculinasp. x x x xQuinqueloculinaungeriana x x x x x x xQuinqueloculinavulgaris x x x xSigmoilinitacostata xSiphonapertaaspera xSiphonapertaquadrata xSiphonapertairregularis x xSpiroloculinaornata xTriloculinacuneata xTriloculinaoblonga x x x xTriloculinarotunda x x x xTriloculinatrigonula x xVertebralinastriata x xLaevipeneroplisproteus x xParasories/Broeckina xPeneroplispertusus x x x x x x x x x xPeneroplisplanatus x x x x x x x xSoritesorbiculus x x

SB

LAMINAR+BROCHAFORAMINÍFEROMORFOTIPO

BROCHA FILAMENTOSA

A

B

C

D

Page 29: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

29

Lámina 1.Macrófitas estudiadas. 1 -Ellisolandia elongata, 2 -Ellisolandia elongata, 3 - Jania adhaerens, 4 - Jania rubens, 5 -Padina pavonica + Jania adhaerens, 6 -P. pavonica + J.adhaerens,7-P.pavonica+J.rubens,8-Cladophoracoelothrix,9-Cladophoradalmatica,10-Cladophorasp.,11-Griffithsiaphyllamphora,12-Neosiphoniasertularioides,13-Cystoseiramediterranea.

1cm

1cm 1cm

1cm

1 2 3 4

1cm 1cm1cm 1cm 1cm

8 9 10 11 12

1cm13

1cm1cm

1cm

75 6

Page 30: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

30

Lámina2.Imágenesdelafaunaanimalcuantificada(1-11)ysemi-cuantificada(12-22).1y2-Anfípodosgammarideos,3y4-Anfípodoscaprélidos,5y6-Tanaidáceos,7y8-Copépodosharpacticoides,9,10y11-Poliquetos,12-Bivalvo,13-Poliplacóforo,14y15-Gasterópodos,16-Ostrácodo,17-Braquiuro,18-Isópodo,19-Ácaros,20-Picnogónido,21-Ofiura,22-Sipuncúlido.

1mm

0.5cm 0.5cm 1mm

0.5mm2 mm

1 32 4 5 6

0.5mm

0.2mm

1 cm0.5cm

0.5cm

7 8 9 10

2mm

0.5cm 2mm 5mm 0.1mm

0.5cm

2mm

0.5mm 0.5cm 0.5cm

0.5cm

11

12 13 14 15 16

17 18 2019 21 22

Page 31: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

31

REFERENCIASAlos, C. (1990). ANÉLIDOS POLIQUETOS DEL CABO DE

CREUS (NE DE ESPAÑA). FACIES DE CORALLINAELLONGATAELLIS&SOLANDERYDECYSTOSEIRAMEDITERRANEA(J.FELDMANN),14,17–28.

Altaba, C. R. et al. (1991). Historia Natural dels PaïsosCatalans.Vol8.InvertebratsnoArtròpodes

Armengol,Joanetal.(1986).HistoriaNaturaldelsPaïsosCatalans.Vol.9:ArtròpodesI.

Ballesteros, E., & Llobet, T. (2015). La vida del marMediterráneo.GALLONCATA.

Blue ecosystems. 2017. Available at: http://www.blue-ecosystems.com.Calvín Calvo, J. C. (2000). El ecosistema marino

mediterráneo.Guíadesuflorayfauna.797pp.(2aEdición).Murcia.

Castellanos, C., Hernández-vega, S., & Junoy, J. (2003).Isópodos marinos ( Crustacea : Isopoda ) de lasislas Chafarinas ( Mediterráneo occidental ).Boletin.Instituto Espanol De Oceanografia,19(1995),219–233.

Chemello, R., & Milazzo, M. (2002). Effect of algalarchitectureonassociated fauna: Someevidencefrom phytal molluscs. Marine Biology, 140(5),981–990. https://doi.org/10.1007/s00227-002-0777-x

Christie, H., Jørgensen, N. M., & Norderhaug, K. M.(2007).Bushyorsmooth,highorlow;importanceof habitat architecture and vertical position fordistribution of fauna on kelp. Journal of SeaResearch, 58(3), 198–208.https://doi.org/10.1016/j.seares.2007.03.006

Christie,H.,Norderhaug,K.M.,&Fredriksen,S. (2009).Macrophytesashabitatforfauna.MarineEcologyProgress Series, 396, 221–233.https://doi.org/10.3354/meps08351

Climate-Data.org. 2017. Datos climáticos mundiales.Availableat:http://es.climate-data.org.

Díaz-García, E. (2016). Variabilidad espacial de labiomasayestructurade lascomunidadesepífitasen las hojas de Posidonia oceanica. Retrievedfromhttp://dspace.uib.es/xmlui/handle/11201/1720

Ferrero-Vicente, L. M., Saiz-Salinas,J. I.,Açik,S., &Sánchez-Lizaso, J. L. (2016). Guide to theMEDITERRANEAN SIPUNCULANS. Universitatd’Alacant.

Frontalini,F.,Buosi,C.,DaPelo,S.,Coccioni,R.,Cherchi,A., and Bucci, C. (2099). Benthic foraminifera asbio-indicators of trace element pollution in theheavilycontaminatedSantaGilla lagoon(Cagliari,Italy).MarinePollutionBulletin,58,858–877.

Gili,J.M.,&Ros,J.-D.(1982).BionomíadelosfondosdesustratodurodelasislasMedes(Girona).EcologiaAquatica,6,199–226.

Gómez Cabrera,M.M. (2000).Manual de Prácticas deZoología Marina. Retrieved fromhttp://scholar.google.com/scholar?hl=en&btnG=S

earch&q=intitle:Manual+de+Practicas+de+Zoología+Marina#0

Google (s.f.), 2017. Mapa Mallorca. Available at:https://www.google.es/maps/.

Gregg, W.W., Rose, F.L., 1982. The effects ofaquaticmacrophytes on the streammicroenvironment. vironment. Aquat. Bot. 14,309–324.

Guerra-García, J., Cabezas, M., Baeza-Rojano, E.,Izquierdo,D.,Corzo,J.,Ros,M.,…Soler-Hurtado,M. (2010). Abundance patterns of macrofaunaassociated to marine macroalgae along theIberianPeninsula.ZoologicaBaetica,22,3–17.

Guerra-García, J.M.,&García-Gomez, J. C. (2001). TheSpatial Distribution of Caprellidea (Crustacea:Amphipoda):A Stres Bioindicator in Ceuta (NorthAfrica, Gibraltar Area). Marine Ecology, 22(4),357–367.

Guerra-Garcia, J. M., Sánchez, J. A., Ros, M., Baeza-Rojano,E.,Cabezas,M.P.,Izquierdo,D.,&Corzo,J. (2010). Macrofauna Asociada Al AlgaStypocaulon.

Guiry,M.D.&Guiry,G.M.2017.AlgaeBase.World-wideelectronic publication, National University ofIreland, Galway. Available at:http://www.algaebase.org.

Hacker, S. D., & Steneck, R. S. (1990). HabitatArchitecture and the Abundance and Body-Size-Dependent Habitat Selection of a PhytalAmphipod. Ecological Society of America, 71(6),2269–2285.

Hauser, A., Attrill, M.J., Cotton, P.A., 2006. Effects ofhabitat complexity on the diversity andabundanceofmacrofaunacolonisingartificialkelpholdfasts.Mar.Ecol.Prog.Ser.325,93–100

Johnson,M.P.,Frost,N.J.,Mosley,M.W.J.,Roberts,M.F.,Hawkins,S.J.,2003.Thearea-independenteffectsof habitat complexity on biodiversity varybetweenregions.Ecol.Lett.6,126–132

Langer, M. R. (1993). Epiphytic foraminifera. MarineMicropaleontology, 20(3–4), 235–265.https://doi.org/10.1016/0377-8398(93)90035-V

Martin, D. (1987). Anélidos poliquetos asociados a lasconcrecionesdealgascalcáreasdellitoralCatalán.Publicaciones Del Departamento de Zoología deBarcelona,11,61–75.

Martin-SmithKM(1993)Abundanceofmobileepifauna:the roleofhabitat complexityandpredationbyfishes.JExpMarBiolEcol174:243–260

McGuinness,K.A.,2000.Distinguishingareaandhabitatheterogeneity effects: a simula- tion test oftheMacNally andWatson (1997) protocol. Aust.Ecol.25,8–15

Michael Gee, J., & Warwick, R. M. (1994). Body-sizedistributioninamarinemetazoancommunityandthe fractal dimensions of macroalgae. Journal ofExperimental Marine Biology and Ecology, 178,247–259. https://doi.org/10.1016/0022-0981(94)90039-6

Milazzo,M., Badalamenti, F., Riggio, S.,& Chemello, R.(2004).Patternsofalgal recoveryandsmall-scaleeffects of canopy removal as a result of human

Page 32: Análisis comparativo de las comunidades epífitas en ...

32

trampling on a Mediterranean rocky shallowcommunity.BiologicalConservation,117(2),191–202. https://doi.org/10.1016/S0006-3207(03)00292-1

Mora, C., Tittensor, D. P., Adl, S., Simpson, A. G. B., &Worm,B.(2011).Howmanyspeciesarethereonearth and in the ocean? PLoS Biology, 9(8), 1–8.https://doi.org/10.1371/journal.pbio.1001127

Nomaki, H., Ogawa, N. O., Ohkouchi, N., Suga, H.,Toyofuku, T., Shimanaga, M., … Kitazato, H.(2008). Benthic foraminifera as trophic linksbetween phytodetritus and benthic metazoans:Carbon and nitrogen isotopic evidence. MarineEcology Progress Series, 357, 153–164.https://doi.org/10.3354/meps07309

Orav-Kotta,H., Kotta, J., 2004. Foodandhabitat choiceof the isopod Idotea baltica in the northeasternBalticSea.Hydrobiologia514,79–85

Ortiz, M., & Jimeno, A. (2001). Guía ilustrada para laidentificaciónde las familias y los génerosde losAnfípodos del suborden Gammaridea de laPenínsulaIbérica.Graellsia,57(2),3–93.

Pérès, J. M., & Picard, J. (1964). Nouveau manuel debionomie benthique de la Mer Méditerranée.RecueilTravauxStationMarineEndoume.

Riedl, R. (2011). Fauna y flora del MarMediterráneo.Omega.Barcelona,858

Rodríguez-Prieto, C., Ballesteros, E., Boisset, F., &Afonso-Carrillo, J. (2013).Guíade lasmacroalgasy fanerógamas marinas del Mediterráneooccidental.(Omega).Barcelona.

Rodríguez, C., Box, A., Deudero, S., & Guerra-García, J.M. (2009). Amfípodes associats a comunitatsalgals i detritus ambpresència de l‘alga invasoraLophocladia lallemandii al Parc Natural de saDragonera (Illes Balears). Societat d’HistòriaNaturaldeLesBalears,52.

Rodríguez-Prieto, C., Ballesteros, E., Boisset, F., &Afonso-Carrillo,J.(2013).Guíadelasmacroalgasyfanerógamas marinas del Mediterráneooccidental.Omega,Barcelona.

Ros,J.,Prats,I.,&Sardà,J.(1984).Elssistemesnaturalsde les Illes Medes. Retrieved fromhttp://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=_GWy8aF3CxYC&oi=fnd&pg=PA11&dq=Els+Sistemes+Naturals+de+les+Illes+Medes.&ots=LSIfbHOJiB&sig=ZdVJtj3518Ph8DNTKEzqMpS9Lqs

Rull-Lluch,J.,&Gomez-Garreta,A.(1990).Estudiode lacomunidad de Cystoseira mediterranea en doslocalidadesdelapenínsuladelcabodeCreus(AltEmpordá, Nordeste de España). CollectaneaBotanica, 18(c), 5–19.https://doi.org/10.3989/egeogr.2001.i245.267

Russo, A.R., 1990. The role of seaweed complexity instructuringHawjaiianepiphytalamphipodcommunities.Hwhvhidogirr,Vol.94.pp.l-12

Sánchez-Moyano,J. .,&García-Gómez,J.C.(1998).Thearthropod community, especially Crustacea, as abioindicator in Algeciras Bay (Southern Spain)basedonaspatialdistribution.JournalofCoastalResearch,14(3),1119–1133.

Sanchis Solera, J. (1991). Lithophyllum lichenoides

PbiIippi1=Lithophyllumtortuosum(Esper)Foslie](Rhodophyta, Corallinaceae): Distribución en elMediterráneoIbérico.Lazaroa,51,43–51.

Taylor,R.B.,Cole,R.G.,1994.Mobileepifaunaonsubtidalbrown seaweeds in northeastern New Zealand.Mar.Ecol.Prog.Ser.115,271–282.

Thiel,M.,&Hinojosa, I. (2009).Peracarida–Anfípodos,Isópodos, Tanaidáceos & Cumáceos. MarineBenthic Fauna of Chilean Patagonia, Nature inFocus,671–738.

Torres, A. C., Veiga, P., Rubal, M., & Sousa-Pinto, I.(2015).Theroleofannualmacroalgalmorphologyin driving its epifaunal assemblages. Journal ofExperimental Marine Biology and Ecology, 464,96–106.https://doi.org/10.1016/j.jembe.2014.12.016

Vaquer-Talavera,E. (2015).Estudiode los foraminíferoscomobioindicadoresdelPuertodeSóller.

Veiga,P.,Rubal,M.,&Sousa-Pinto, I. (2014).Structuralcomplexity of macroalgae influences epifaunalassemblages associated with native and invasivespecies.Marine Environmental Research, 101(1),115–123.https://doi.org/10.1016/j.marenvres.2014.09.007

Willis,S.C.,Winemiller,K.O.,López-Fernández,H.,2005.Habitat structural complexity and morphologicaldiversity of fish assemblages in a neotropicalfloodplainriver.Oecologia142,284–295.

Windfinder. 2017. Available at:https://es.windfinder.com.

WoRMSEditorialBoard(2017).WorldRegisterofMarineSpecies. Available at:http://www.marinespecies.org at VLIZ.doi:10.14284/170.

.