ANKARA ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ...
Transcript of ANKARA ÜNĐVERSĐTESĐ FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ...
1
ANKARA ÜNĐVERSĐTESĐ
FEN BĐLĐMLERĐ ENSTĐTÜSÜ
YÜKSEK LĐSANS TEZĐ
ASARTEPE BARAJ GÖLÜ (ANKARA) ’NÜN ZOOPLANKTON FAUNASI VE MEVSĐMSEL DEĞĐŞĐMĐ
Özge BUYURGAN
BĐYOLOJĐ ANABĐLĐM DALI
ANKARA 2008
Her hakkı saklıdır
2
Özge BUYURGAN tarafından hazırlanan Asartepe Baraj Gölü (ANKARA)’nün
Zooplankton Faunası ve Mevsimsel Değişimi adlı tez çalışması 07.07.2008 tarihinde
aşağıdaki jüri tarafından oy birliği ile Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Biyoloji Anabilim Dalı’nda YÜKSEK LĐSANS tezi olarak kabul edilmiştir.
Danışman: Doç. Dr. Ahmet ALTINDAĞ
Başkan: Doç. Dr. Hasan H. ATAR
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Su Ürünleri A.B.D
Üye : Doç. Dr. Ahmet ALTINDAĞ
Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji A.B.D
Üye : Doç Dr. Sibel YĐĞĐT
Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji A.B.D
Yukarıdaki sonucu onaylarım
Prof. Dr. Orhan ATAKOL
Enstitü Müdürü
i
ÖZET
Yüksek Lisans Tezi
ASARTEPE BARAJ GÖLÜ (ANKARA)’NÜN ZOOPLANKTON FAUNASI VE
MEVSĐMSEL DEĞĐŞĐMĐ
Özge BUYURGAN
Ankara Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü
Biyoloji Anabilim Dalı
Danışman: Doç. Dr. Ahmet ALTINDAĞ
Kasım 2007- Haziran 2008 tarihleri arasında yürütülen bu çalışmada, Asartepe Baraj Gölü
(Ankara)’nün zooplankton faunasının mevsimsel değişimi ve yoğunluğu araştırılmıştır. Ayrıca
gölün bazı fiziksel ve kimyasal parametreleri de tespit edilmiştir.
Baraj gölünden seçilen 5 farklı özellikteki istasyondan mevsimlik örnekleme yapılmıştır.
Örnekler göz açıklığı 55 µm olan plankton kepçesi ile vertikal ve horizontal olarak toplanmış ve
%4’lük formaldehit ile tespit edilmiştir.
Çalışma sonucunda toplam olarak 43 tür Rotifera’dan, 3 tür Cladocera’dan, 2 tür Copepoda’dan
olmak üzere toplam 48 tür tespit edilmiştir. Rotifera’dan bir tür (Encentrum felis) Türkiye için
ve ayrıca tespit edilen türlerin tamamı Asartepe Baraj Gölü için yeni kayıttır. Göldeki toplam
zooplanktonik organizmaların sayısal (B/m3) olarak yüzde dağılımlarına bakıldığında ise, %
98’ini Rotifera, %1,3’ünü Cladocera, %0,7’sini Copepoda türlerinin oluşturduğu gözlenmiştir.
Rotifera grubu hem tür hem de türlere ait birey sayıları bakımından göldeki toplam
zooplanktonun en önemli grubunu oluşturmuştur.
2008, Haziran 78 sayfa
Anahtar Kelimeler: Asartepe Baraj Gölü, Zooplankton, Ankara, Mevsimsel Değişim
ii
ABSTRACT
Master Thesis
ZOOPLANKTONIC FAUNA AND SEASONAL CHANGES OF ASARTEPE DAM
LAKE (ANKARA)
Özge BUYURGAN
Ankara University
Graduate School of Natural and Applied Sciences
Department of Biology
Supervisor: Assoc. Prof. Dr. Ahmet ALTINDAĞ
In this study the zooplanktonic fauna and seasonal changes with some physical and
some chemical properties of Asartepe (Ankara) Dam Lake were investigated between
November 2007- June 2008.
Zooplankton samples were collected from five different station, seasonally with a
plankton net (mesh size 55µm) both horizontally and vertically. The plankton samples
were immediately fixed in 4 % formaldehyde.
As a result, 43 species of rotifers,3 species of cladocerans and 2 species of copepods, a
total of 48 species, were identified in the lake. Of these, Encentrum felis (Rotifera) is a
new record for Turkey’s inland waters. It was determined that zooplanktonic organisms
are composed of 98% Rotifera, 1,3% Cladocera, 0,7% Copepoda. Rotifera was the most
important grup in the zooplankton with respect to species to numbers and number of
individuals.
2008, June 78 pages
Key Words: Asartepe Dam Lake, Zooplankton, Ankara, Seasonal Change
iii
TEŞEKKÜR
Tüm çalışmam boyunca benden desteğini, ilgisini ve iyi niyetini esirgemeyen, değerli
bilgisiyle bana yol gösteren değerli danışman hocam Doç. Dr. Ahmet ALTINDAĞ’a en
içten teşekkürlerimi sunarım.
Çalışmam boyunca desteğini esirgemeyen değerli hocam Doç. Dr. Sibel YĐĞĐT’e
teşekkür ederim.
Tez çalışmam boyunca her alanda yardımını gördüğüm, benimle tüm bilgilerini
paylaşmaktan çekinmeyen Murat KAYA’ya teşekkür ederim.
Tez yazım aşamasında grafik ve çizelgelerin hazırlanmasında emeği geçen Arş. Gör.
Göksel SEZEN’e (A. Ü. Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Arş. Gör.), arazi
çalışmalarımda yardımını esirgemeyen Talip ÇETER’e, ve tezim boyunca verdiği
destek ve emeklerinden ötürü arkadaşım Mahir Ünsal ERĐŞ’e teşekkürlerimi sunarım.
Bu tezin yürütülmesinde bana maddi destek sağlayan TÜBĐTAK’a teşekkür ederim
Her koşulda yanımda olup, benden destek ve ilgilerini esirgemeyen aileme teşekkür
ederim.
.
Özge BUYURGAN
Ankara, Haziran 2008
iv
ĐÇĐNDEKĐLER
ÖZET…………………………………………………………………………….....…...i
ABSTRACT…………………………………………………………………….…..…..ii
TEŞEKKÜR………………………………………………………………………...….iii
SĐMGELER DĐZĐNĐ………………………………………………………………......vi
ŞEKĐLLER DĐZĐNĐ……………………………………………………………..…....vii
ÇĐZEGELER DĐZĐNĐ………………………………………………………..… ...…viii
1. GĐRĐŞ………………………………………………………………………...……….1
2. ZOOPLANKTON TÜRLERĐNĐN YAPISI VE ÖZELLĐKLERĐ………..…….…7
2.1 Rotifera……………………………………………………………..…………….…7
2.1.1 Morfolojisi……………………………………………………..……………….…7
2.1.2 Sinir sistemi ve duyu organları………………………...…...…….…………….13
2.1.3 Boşaltım sistemi………………………………………..………………….….…13
2.1.4 Üreme sistemi……………………………………..…………….……………….13
2.2 Cladocera……………………………………………………………….….………15
2.2.1 Morfolojisi…………………………………………………………………….....15
2.2.2 Üreme sistemi……………………………………………….……………….…..16
2.3 Copepoda……………………………………………………………………….….17
2.3.1 Morfolojisi………………………………………………………………….……17
2.3.2 Üreme sistemi……………………..………..……………………………………..19
3. MATERYAL VE METOD…………………………………………………….…..21
3.1 Çalışma Alanının Özellikleri……………………………………………………..21
3.2 Çalışma Alanında Daha Önce Yapılmış Çalışmalar……………………………23
3.3 Zooplankton Örneklerinin Alınması………………………………………….…23
3.4 Zooplankton Örneklerinin Đncelenmesi ve Hesaplanması…………………..…24
3.5 Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerin Tespiti……………………………………….25
4. ARAŞTIRMA BULGULARI……………………………………………………..26
4.1 Asartepe Baraj Gölü’nün Zooplanktonik Organizmaları……………………..26
4.2 Zooplanktonik Organizmaların Tür Kompozisyonu ve Mevsimsel
Dağılımları…………………………..............……………………………….…….29
v
4.3 Rotifera…………………………………………………………………….………31
4.3.1 Synchaeta oblonga (Ehrenberg, 1831)………………………………….……....32
4.3.2 Polyarthra vulgaris (Carlin, 1943)………………………………………….…..34
4.3.3 Keratella cochlearis (Gosse, 1851)………………………………………..….….34
4.3.4 Keratella quadrata (O.F. Müler, 1786)…………………………...……..……...34
4.4 Cladocera……………………………….…………………………………..….......35
4.4.1 Bosmina longirostris (O.F.Müller, 1785)………………………………...…......35
4.5 Copepoda…………………………………………………………………………..36
4.6 Zooplanktonik Organizmaların Đstasyonlara Göre Dağılımları………......…...36
4.7 Asartepe Baraj Gölü’nün Bazı Fiziksel ve Kimyasal Parametreleri…………..38
4.7.1 Elektriksel iletkenlik………………………………………………………....…38
4.7.2 Su yüzeyi sıcaklığı……………………………………………………………….39
4.7.3 pH…………………………………………………………………...…..……..…39
4.7.4 Çözünmüş O2……………………………………………………………….……39
4.7.5 Seki diski görünürlüğü………………………………………………………….40
5. TARTIŞMA VE SONUÇ…………………………………………………………..41
KAYNAKLAR…………………………………………………………………...……48
EKLER………………………………………………………..…………………….…55
ÖZGEÇMĐŞ…………………...………………………………………………………78
vi
SĐMGELER DĐZĐNĐ
µ Mikron
µm Mikronmetre
cm Santimetre
dk Dakika
DSĐ Devlet Su Đşleri
Et al Ve diğerleri
vd Ve diğerleri
Ha Hektar
Hm3 Hektametreküp
Km Kilometre
L Litre
m Metre
m3 Metreküp
mg Miligram
ml Mililitre
cc Mililitre
N North ( Kuzey)
E East (Doğu)
Co Santigrat derece
B/ m3 Birey sayısı / metreküp
vii
ŞEKĐLLLER DĐZĐNĐ Şekil 2.1 Rotiferin genel yapısı…………………………………………….……………8
Şekil 2.2 Farklı krona tipleri……………………………………………………..……..10
Şekil 2.3 Trofi tipleri……………………………………………………….…………..12
Şekil 2.4 Bir Daphnia (Takım: Cladocera) türünün genel görüntüsü (lateral)…………16
Şekil 2.5 A. Cyclopoida, B. Calanoida (Copepoda)’nın genel yapısı………………….18
Şekil 3.1 Asartepe Baraj Gölü’nün haritası………………………………………….…22
Şekil 3.2 Asartepe Baraj Gölü çalışma istasyonları……………………...…………….22
Şekil 4.1 Göldeki zooplanktonik organizma gruplarının yıllık toplam B/m3
olarak yüzde dağılımları……………………..........………………….….…….30
Şekil 4.2 Mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) zooplankton dağılımı……………...30
Şekil 4.3 Synchaeta oblonga’ nın mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri...…..33
Şekil 4.4 Polyarthra sp.’nin mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri………....33
Şekil 4.5 Keratella cochlearis’in mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri….....34
Şekil 4.6 Keratella quadrata’nın mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri….....35
Şekil 4.7 Bosmina longirostris’in mevsimlere göre sayısal B/m3 değeri……………...36
Şekil 4.8 Đstasyonlara göre zooplankton yoğunluğunun (B/m3) yüzde dağılımı……...37
Şekil 4.9 Đstasyonlara göre toplam zooplankton yoğunluğu (B/m3) dağılımı…….......37
Şekil 4. 10 Đstasyonlara göre zooplankton gruplarının yoğunlukları (B/m3)………....38
viii
ÇĐZELGELER DĐZĐNĐ Çizelge 4.1 Asartepe Baraj Gölü Rotifera türlerinin mevsimsel dağılımı…………...…31
Çizelge 4.2 Asartepe Baraj Gölü’nün Cladocera türlerinin mevsimsel dağılımı……....35
Çizelge 4.3 Asartepe Baraj Gölü’nün Copepoda türlerinin mevsimsel dağılımı………36
Çizelge 4.4 EC (µS/cm)’nin mevsimsel değişimi……………………………………...38
Çizelge 4.5 Su yüzeyi sıcaklığının (Co) mevsimsel değişimi………………………..…39
Çizelge 4.6 pH’nın mevsimsel değişimi………………………………………………..39
Çizelge 4.7 Çözünmüş oksijen miktarının (mg/L) mevsimsel değişimi……………….39
Çizelge 4.8 Seki diski görünürlüğünün mevsimsel değişimi……………………….….40
1
1. GĐRĐŞ
Plankton, suda serbest halde yaşayan, hareket organelleri olsa bile ancak sınırlı hareket
edebilen ve bu nedenle de su hareketlerinin etkisiyle az çok pasif şekilde yer değiştiren
tüm organizmalar olarak tanımlanır ( Özel 2007). Plankton, hareketsiz anlamına gelen
yunanca “Planktos” kelimesinden kaynaklanmış olup ilk kez Oseonoloji biliminde
Victor HENSEN tarafından kullanılmıştır. 1887 yılında HENSEN planktonu suda yüzen
her şey olarak tanımlamış, su içindeki canlı organizmalarla birlikte suda yüzen veya
askıda olan cansız maddeleri plankton kavramı içine almıştır (Cirik ve Gökpınar 2006).
Planktonik organizmalar, kökenlerine göre, fitoplankton ve zooplankton olarak iki
kısma ayrılır (Özel 2007).
Tatlı su sisteminde yaşayan zooplanktonlar başlıca üç hayvan grubu ile temsil edilirler.
Bunlar Crustacea’nin iki alt sınıfı olan Cladocera ve Copepoda ile Rotifera şubesidir
(Berzins and Pejler 1987).
Sucul ortamdaki besin zincirinin ilk halkasını primer üretici olan fitoplanktonik
organizmalar, ikinci halkasını da primer tüketici olan zooplanktonik organizmalar
oluştururlar. Zooplanktonik organizmalar balık larvalarına, sucul böceklere, bazı
omurgasızlara ve zaman zaman da kuşlara yem olurlar. Balıklar ve midye, ıstakoz,
yengeç gibi bazı omurgasızlar da insan besinlerini oluşturduklarından, zooplanktonik
organizmaların balıkçılık ve balık üretimi, dolayısıyla insan beslenmesi açısından önemi
büyüktür (Altındağ 1990). Zooplanktonik organizmalar, sucul ekosistemlerde kurulmuş
olan besin zinciri içerisinde, birincil üreticiler ile daha yüksek formlar arasında temel
besinsel halkayı oluşturduğundan büyük bir öneme sahiptir ( Moss 1988). Zooplankton
türlerinin büyük çoğunluğunun, su sistemlerinin kalitesi, trofik ve kirlilik düzeyinin
saptanmasında indikatör olarak kullanılmaları, önemlerini daha da artırmaktadır (Emir
1994).
Rotiferler, Cladocera ve Copepoda’ya nazaran daha küçüktürler ve fitoplanktonlardan
sonra ikinci besin halkasını oluştururlar. Günümüzde kültür balıkçılığında önemli bir
besin kaynağı olarak Brachionus plicatilis ve Brachionus calyciflorus gibi bazı rotifer
2
türleri kullanılmaktadır (Ustaoğlu ve Balık, 1987). Ayrıca rotiferler suyu filtre ederek
beslendiklerinden suyun temizlenmesinde de etkilidirler ( Cirik ve Cirik 1991, Cirik ve
Gökpınar 2006).
Kladoserler ve kopepodlar su ortamından besin olarak aldıkları fitoplanktonu hayvansal
proteine dönüştürürler. Kladoserler özellikle balık larvalarının (Ongan vd 1972),
Kopepodlar ise sardalya hamsi gibi balıkların en önemli gıdasını oluştururlar ( Cirik ve
Gökpınar 2006).
Planktonik organizmaların varlığının bilinmesi yaklaşık 150 yıl öncesine dayanır.
Ancak 19. yüzyıldan itibaren bilimsel çalışmalar başlatılmıştır. A.V. Leeuwenhoek
(1674) “Little Animals” adlı eserinde incelediği deniz suyunda dalan küçük
hayvancıkların bulunduğundan bahseder.
Türkiye’de zooplankton üzerine yapılmış çalışmalardan bazıları aşağıda verilmiştir.
Daday (1903)’ın Apolyont ve Đznik Gölleri’nde yaptığı çalışma ülkemizde zooplankton
üzerine yapılmış ilk çalışmadır.
Vavra (1905) ve Zederbauer ve Brehm (1907) Sarı Göl’ün zooplankton taksonomisini
çalışmışlardır.
Mann (1940), Sapanca, Đznik, Apolyont, Manyas, Mogan, Çıldır ve Kara Göl’lerin
zooplankton ve yaygın fitoplanktonları üzerine taksonomik çalışmalar yapmıştır.
Geliday (1949), Çubuk Barajı ve Eymir Gölü zooplanktonunu incelemiştir.
Hauer (1957) Van Gölü’nün zooplanktonunu çalışmıştır.
Margaritora ve Cottarelli (1970), Abant Gölü Cladocera, Copepoda ve Rotifera faunası
üzerinde; Margaritora ve Cottarelli (1977), Türkiye’nin 25 farklı lokalitesinde
zooplankton türlerini tespit etmişlerdir.
3
Tokat (1972) Elazığ Hazar Gölü’nün Copepoda ve Cladocera türlerini tespit etmiştir.
Aynı araştırmacı 1976 yılında Hazar Gölü’nün rotiferlerini çalışmış ve Rotifera grubuna
ait 7 tür belirlemiştir (Tokat 1976).
Dumont (1981), Konya Krater Gölü ve Türkiye’nin 19 farklı lokalitesinin Rotifera
faunasını çalışmış ve 79 tür içeren bir liste vermiştir.
Gündüz (1984), Karamuk ve Hoyran Gölleri’nin Cladocera, Copepoda ve Rotifera
türlerini belirleyen bir çalışma yapmıştır.
Ustaoğlu (1986), Karagöl (Đzmir)’de Rotifera’ya ait 18 tür, Cladocera’ya ait 6 tür ve
Copepoda’ya ait 6 tür olmak üzere toplam 30 tür belirlemiştir.
Ustaoğlu ve Balık (1987), Akgöl’ün rotifer faunası ile ilgili çalışmalarında 23 rotifer
türü tespit etmişlerdir.
Emir (1989, 1990a, 1990b, 1991) Samsun Bafra Gölü’nün Rotifera faunasını tespit
ederek baskın türlerin mevsimsel dağılımını ve Türkiye için 4 yeni tür kaydı vermiştir.
Ayrıca 19 farklı lokaliteden toplam 20 Rotifera türü içeren liste vermiştir.
Gündüz (1991), Bafra Balık Gölü’nün Cladocera türlerini çalışmış ve toplam 17 tür
tespit etmiştir.
Segers vd (1992), Doğu Karadeniz Bölgesi’nin 41 farklı lokalitesinden, 91 Rotifera türü
tespit etmişlerdir ve bunların 42 tanesi Türkiye faunası için yeni kayıttır.
Akbay (1993), Keban Baraj Gölü’nün fito ve zooplanktonun vertikal ve horizontal
dağılımı üzerine bir çalışma yapmıştır.
Altındağ ve Sözen (1996), Seyfe Gölü (Kırşehir) Rotifera faunasını incelemiş, 1 cinsi ve
3 türü Türkiye için yeni kayıt olan 12 cins ve 15 tür saptamışlardır.
4
Altındağ ve Özkurt (1998) Kunduzlar ve Çatören Baraj Gölleri’nin (Kırka Yöresi-
Eskişehir) zooplankton faunasını tespit etmişlerdir. Rotifera’dan 8 tür, Cladocera’dan 5
ve Copepoda’dan 2 tür olmak üzere toplam 15 tür teşhis etmişlerdir. Ayrıca göllerin
zooplankton yoğunluğu ve bazı fiziksel ve kimyasal parametrelerini vermişlerdir.
Altındağ ve Yiğit (1999), Akşehir Gölü Rotifera faunası üzerine taksonomik bir
araştırma yapmış ve Rotifera filumuna ait 32 tür ve 2 cins teşhis etmişlerdir.
Altındağ (1999), Abant Gölü Rotifera faunası taksonomik olarak incelemiştir. Bu
çalışmada 22 rotifer türü tespit edilmiş olup, bu türlerin 18’i Abant Gölü ve 4’ü Türkiye
için yeni kayıttır.
Emir (2000), Akşehir Gölü’nde yaptığı çalışmada rotiferlerin ve kabuklulara ait
zooplanktonik organizmaların mevsimsel dağılımlarını ve bolluklarını incelemiş ve
aralarında negatif bir korelasyon olduğunu saptamıştır.
Altındağ (2000), Yedigöller ( Bolu) Rotifera faunası üzerine bir çalışma yapmış ve
toplam 31 tür tespit etmiştir. Bu türlerin tamamı Yedigöller için ve 3’ü Türkiye için yeni
kayıttır.
Bekleyen (2001), Devegeçidi Baraj Gölü’nde (Diyarbakır) yaptığı çalışmada Rotifera
filumuna ait 34 tür tespit etmiştir. Bu türlerin tamamı göl için, 3 tanesi de Türkiye için
yeni kayıttır.
Altındağ ve Yiğit (2002), Burdur Gölü zooplankton faunası üzerine bir çalışma yapmış
ve Rotifera’dan 10, Cladocera’dan 5 ve Copepoda’dan 2 olmak üzere toplam 17
zooplankton türü tespit etmişlerdir.
Yiğit (2002), Kesikköprü Baraj Gölü (Ankara)’nde yaptığı çalışmada, zooplankton
faunası, biyomas değerleri ve mevsimsel değişimler, gölün bazı fiziksel ve kimyasal
özellikleri ile birlikte araştırılmıştır.
5
Bozkurt vd (2002), Doğu Akdeniz Bölgesinin önemli bir akarsuyu olan Asi Nehri’nin
Hatay sınırları içinde kalan bölümündeki Rotifer faunasını 1 yıl süreyle kalitatif yönden
incelemiştir. Araştırmada 31 tür ve 5 alt tür olmak üzere toplam 36 Rotifer türü
tanımlanmıştır.
Bekleyen (2003), Göksu Baraj Gölü (Diyarbakır)’nde yaptığı çalışmada zooplankton
faunasını incelemiş ve Cladocera’ya ait 16, Copepoda’ya ait 3 ve Rotifera’ya ait 28 tür
olmak üzere toplam 47 tür saptamıştır. Bu türlerden bir tanesi Türkiye için yeni kayıttır.
Ustaoğlu (2004), Türkiye içsularında yapılmış olan zooplankton araştırmalarını bir
araya getirerek bir kontrol listesi hazırlamıştır. Rotiferlerden 229, kladoserlerden 92 ve
kopepodlardan 106 olmak üzere toplam 427 takson listelemiştir.
Altındağ ve Yiğit (2004), Beyşehir Gölü’nün zooplankton faunasını tespit ederek,
teşhis edilen türlerin mevsimsel değişimlerini incelemişlerdir. Rotifera’dan 32,
Cladocera’dan 9 ve Copepoda’dan 2 tür olmak üzere toplam 43 tür tespit etmişlerdir.
Ayrıca gölün bazı fiziksel ve kimyasal parametrelerini tespit ederek zooplankton türleri
ile olan ilişkilerini ortaya koymuşlardır.
Yiğit ve Altındağ (2005), Hirfanlı Baraj Gölü zooplankton faunasını taksonomik olarak
çalışmış, toplam 32 tür belirlemişlerdir. Bunlardan 19 tür Rotifera’ya, 9 tanesi
Cladocera’ya ve 4 tanesi de Copepoda’ya aittir. Bu çalışma sonucunda bulunan türlerin
tamamı yeni kayıt olarak verilmiştir.
Yalım (2006), Akdeniz kıyısına yakın bir alanda yer alan, tatlısu gölü Yamansaz
Gölü’nün Rotifera faunasını incelemiş, 13 rotifer cinsine ait 17 tür saptanmıştır.
Türlerin tümü Yamansaz Gölü için yeni kayıttır.
Kaya ve Altındağ (2006), Türkiye’nin 13 farklı bölgesinden Chydoridae’ye ait 13 tür
teşhis edilmiştir. Teşhis edilen türlerin el çizimleri yapılarak kısa taksonomik notlar
verilmiştir.
6
Kaya vd. (2006), Türkiye iç sularında gerçekleştirilen bu çalışmada ülkemiz için 12 yeni
kayıt rotifer türü verilmiştir.
Kaya ve Altındağ (2007a), Gelingüllü Baraj Gölü (Yozgat)’nün zooplankton faunası ve
mevsimsel değişimini incelemiş, Rotifera grubundan 54 takson, Cladocera grubundan 9
takson, Copepoda grubundan 2 takson tespit etmişlerdir.
Yıldız vd. (2007), ötrofik bir göl olan Marmara Gölü’nün (Manisa) zooplankton
kompozisyonundaki mevsimsel değişimleri incelemiş, baskın türleri belirtmişlerdir.
Kaya ve Altındağ (2007b), Türkiye’nin 9 farklı bölgesinde yaptıkları çalışmada
Lepadellidae ve Trichocercidae familyalarına ait 13 rotifer türü tespit etmiş ve bir türü
yeni kayıt olarak vermişlerdir.
Kaya ve Altındağ (2007c), Türkiye’nin 13 sulak alanında yaptıkları çalışmalarında,
Brachionidae familyasına ait toplam 15 tür tespit etmişlerdir. Bunlardan bir türü yeni
kayıt olarak vermişlerdir.
Kaya ve Altındağ (2007d), Türkiye iç sularındaki bazı kladoser türleri taksonomik
olarak araştırmış ve 11 farklı tatlısu bölgesinden 13 kladoser türü teşhis etmişlerdir.
Kaya vd. (2008), Bismil’den Batman’a 22. km’deki bir gölcükten (Çeltikli Köyü,
Bismil-Diyarbakır) toplanan Rotifera türlerini taksonomik olarak incelemiş ve 18 rotifer
türü tespit etmişlerdir. Bu türlerden ikisi Türkiye Rotifera faunası için yeni kayıttır.
Asartepe Baraj Gölüyle ilgili şu ana kadar herhangi bir zooplankton faunası çalışması
yapılmamıştır ve bu tez çalışması bu alandaki literatür boşluğunu doldurmayı
amaçlamıştır. Asartepe Baraj Gölü’ndeki zooplankton faunasının tespiti ve mevsimsel
dağılımı, balıkçılık da yapılan bu gölde mevcut ekolojik dengenin korunmasına fayda
sağlayacaktır.
7
2. ZOOPLANKTON TÜRLERĐNĐN YAPISI VE ÖZELLĐKLERĐ
2.1 Rotifera
Rotifera türleri, tatlısu kommunitelerinde birçok predatör omurgasız canlının besinini
oluştururlar. Yine tatlısu ekosistemlerinde su kalitesini saptamada, indikatör olarak
kullanılırlar (Ganon and Stember 1978). Rotifera türleri tatlısu ekosistemlerinde trofik
düzeyin ve pH’nın indikatörü olmalarının yanı sıra, uzun yıllardan beri yaşlanma ve
yaşlılık konularında da model olarak kullanılmaktadır (Emir 1994).
2.1.1 Morfolojisi
Yaklaşık olarak 2000 tür ile temsil edilirler ve büyük bir kısmı tatlısu hayvanlarıdır.
Az bir kısmı denizlerde ve pek azı da yosunların içerisinde yaşamaktadır. Birkaç türü
parazit, bir kısmı sesil, birkaç türü de koloni halinde, geri kalan türleri serbest yaşarlar.
Fitoplanktonla beslenirler ya da yırtıcıdırlar. Yayılış alanları oldukça geniştir. Tatlı
sularda büyük miktarlarda ve aynı bölgede çok sayıda türle temsil edilirler. Yeterli
besin bulunduğu sürece litrede 5000 bireye, lağım sularında litrede 12.000 bireye
ulaşırlar. Bazı türler tuzlu ve acı sularda görülürler; yaklaşık 50 Rotifera türü
denizeldir. Bedelloid grubuna ait türlerin bir kısmı biyofilm, liken ve ciğer
yosunları üzerinde yaşarlar. Bunlar genellikle toprakta yoğundurlar (32.000-2
milyon/m3). Bu oran toprağın nem yoğunluğuna bağlı olarak değişir; topraktaki
besin döngüsünde oldukça önemli role sahiptirler.
Rotiferler çok hücreli hayvanların en küçüklerindendirler. Büyüklükleri yaklaşık 40-
1000 µ.’dur (erkeklerde), bazı türlerinde (dişiler) 3 mm. olabilir. Vücut genel olarak
uzamış ya da yuvarlak torba şeklidedir ve baş, boyun ve gövde olmak üzere 3 kısma
ayrılır. Bazı türlerde ise kısa bir boyun fark edilir. Ayak, gövdenin arka ucundan çıkar;
düz ya da iç içe geçebilen birçok bölmelerden oluşmuş dar bir kısımdır; kutikulanın
eklemli yapıda olması ve ince yapı göstermesi nedeniyle esneklik kazanmıştır. Vücut
yüzeyleri genel olarak hipodermis tarafından salgılanan bir kutikula ile kaplanmıştır.
8
Hipodermis kutikulanın altında ince bir tabakadır. Vücut duvarı kalın bir yapıda ise
lorikat, ince yapıda ise ilorikat form olarak adlandırılır. Halofil bir tür olan Brachionus
plicalitis’in vücut duvarı biyokimyasal olarak incelenmiş ve keratin benzeri iki
flamential proteinden oluştuğu bulunmuştur. Bu lorikat yapısını predatörlerden
korunmak için kullanırlar. Ayrıca bazı türler saydamlığı, bazıları dikensi yapılarıyla, bir
kısmı ise oldukça uzun uzantılarıyla yine predatörlerden kaçarlar. Asplanchna,
Brachionus, Keratella ve Sinantherina gibi cinsler ise predatörle karşılaştıklarında ölü
taklidi yaparlar (Wallace and Snell 1991).
Şekil 2.1 Rotiferin genel yapısı
9
Rotiferler bilateral simetrilidir ve iki önemli özelliği ile tanınır. Bunlardan birincisi,
başta besin alımına ve harekete hizmet eden silli kısım krona; ikincisi ise mastaks denen
kaslı bir farinksin bulunuşudur (Şekil 2.1) (Emir 1994).
Krona: Başta bulunan, harekete ve besin alımına yarayan silli kısımdır. Đki halka
şeklinde sil dizisinden oluşur. Bu çelenklerden içtekine (preoral olana) "Trochus",
kalın sillerden oluşmuş olan dıştakine (postoral olana) de "Cingulum" adı verilir.
Ağız anteriorda, kronanın merkezinde periferal, subterminal ya da ventral konumlu
olarak yerleşebilir. Krona yapısı Rotifera familyalarının tanımlanmasında önemli bir
karakterdir. Sil çelenginin yapısına ve konumuna göre farklı tiplerde krona ayırt edilir,
bunlardan bazıları şunlardır (Şekil 2.2).
Notommata tip: Bukkal alan oldukça uzamış ve geniş, ağız orta konumlu, trochus az
gelişmiştir (Şekil 2.2 a)
Brachionus ve Euchlanis tip: Planktonik ya da bitkiler arasında yaşayan türlerde
görülür. Sil çelengi ağzın üzerinde konumlanmış, apikal alan küçük, bukal alan çok az
sillidir (Şekil 2.2 b ve f)
Asplanchna tip: Genellikle planktonik türlerde bulunur. Apikal alanın oldukça geniş
olmasına karşın bukkal alan gelişmiştir (Şekil 2.2 c).
Conochilus tip: Sesil ve serbest yüzen türlerde görülür. Trochus, sirkumapikal bölge ve
cingulum iyi gelişmiş, ağız dorsal konumludur (Şekil 2.2 d).
Hexarthra tip: Apikal alan oldukça iyi gelişmiş, trochus ve cingulum gerilemiştir sesil
ve planktonik türlerde bulunur (Şekil 2.2 e).
Collotheca tip: Genellikle dip kısımlarda yaşayan türlerde bulunur. Bukkal alan alt
kısımda ağzı da içine alan bir huni şeklinde, siller gerilemiş, ancak bukkal alanın
kenarları duyu kılları taşıyan loblar şeklindedir.
10
Şekil 2.2 Farklı krona tipleri
a. Notammata tip (ventralden görünüş), b. Brachionus tip (ventralden görünüş)
c. Asplanchna tip (ventralden görünüş), d. Conochilus tip (lateralden görünüş),
e. Hexarthra tip (lateralden görünüş), f. Euchlanis tip (ventralden görünüş),
g. Colletheca tip (lateralden görünüş) (Koste 1978).
Mastaks: Mastaks, sindirim sisteminde iş gören kaslı farinkstir. Mastaksın iç kısmında
karmaşık yapılı, plaka, çubuk şeklinde dişler vardır, bunlara trofi denir. Asidik
polisakkaritten oluşmuş sert bir yapı olan trofi, tür teşhisi için kullanılan en önemli
kısımdır. Trofi av yakalanmasında ve parçalanmasında kullanılır. Besin önce kronadan
alınır ve ventralde ağız boyunca ilerleyip mastaksa ulaşır. Trofinin kısımları, bir çift
ramus ve fulkrumdan oluşan incus ve bir çift manibrium ile unkustur. Unkus ve
manibriumun ikisine birden malleus denir (Emir, 1994).
Malleat: Brachionidae familyasında görülen bu formdaki mastaks kavramaya ve
besinleri öğütmeye yarar. Unkus 4-7 dişe sahiptir. Đncus ve malleusun bütün kısımları
iyi gelişmiştir ve işlevlerini iyi sürdürürler (Şekil 2.3 a).
Virgat: Synchaectidae’de görülür. Çalışmalarına yardımcı olan güçlü hipofarinks
kasları vardır. Genellikle uzun fulkrum ve manibrium ile tanınır. Delme ve emme
şeklinde işlev görür (Şekil 2.3 b).
11
Cordat: Proales’te görülür. Fulkrum oldukça geniş, manibrium iki saplıdır, trofi
pompalama işlemi görür (Şekil 2.3 c).
Đnducat: Asplanchnidae’de görülen bu tipte ramus oldukça geniş, kıvrık ve kıskaç
şeklinde bir hareketle avı kavramaya yarar (Şekil 2.3 d).
Uncinat: Collothecidae familyasında görülen bu tipte unci çok az sayıda dişe sahiptir.
Genellikle bir büyük veya iki küçük dişlidir (Şekil 2.3 e).
Malleoramat: Hexarthridae ve Filinidae familyalarında görülen bu türde rami çok
kuvvetli dişlere sahiptir, unci ise çok fazla sayıda ince dişlere sahiptir (Şekil 2.3 f).
Forcipat: Dicranophoridae’de görülür. Đleriye doğru fırlatma ile avı yakalarlar.
Manibrium ince, uzun; unci bir ya da çok dişli, rami orak şeklinde kuvvetli dişlerle
donatılmıştır (Şekil 2.3 g).
Ramat: Bdelloidae’nin genel özelliğidir. Raminin oval şeklinde olması ve uncusların
çok sayıda ince dişle donatılmış olmasıyla ayrılırlar.
Fulkral: Seisonidae ve bir kısım denizel Rotifera gruplarında görülen bir tiptir ve yapısı
tam olarak tanımlanamamıştır.
12
Şekil 2.3 Trofi tipleri
a) Malleat, b) Virgat, c) Cordat, d) Đnducat, e)Uncinat, f) Malleoramat, g) Forcipat
in: intramallei; un: uncus; fu: fulkrum; bul: bulla; man: manubrium; ra: ramus; pra:
prauncal diş; ep: epifarinks; al: alula (Koste 1978)
Bir diğer önemli özellikleri ise, her organın içerdiği hücre sayısının sabit oluşudur.
(Kolisko, 1974 ve Pourriout 1977). Bu özellik Nematoda'da da gözlenir.
13
Gövde, vücut sıvısı ile doludur. Vücut, kas, sinir, sindirim, üreme ve boşaltım
organlarını içerisine alan yalancı söloma sahiptir. Solunum ve dolaşım sistemleri
bulunmaz.
2.1.2 Sinir Sistemi ve duyu organları
Merkezi sinir sistemi önbağırsağın üzerine yerleşmiş bir beyin gangliyonu (buradan silli
organa, kaslara ve duygu organlarına sinirler gider) ile mastaks üzerine yerleşmiş serebral
gangliyondan meydana gelen basit bir yapıdır. Mekanik uyarılara, ışığa ve kimyasal
maddelere olmak üzere üç tipte duyu almacı vardır. Mekanik almaçlar genellikle krona
üzerine yerleşmiştir. Kemoreseptörler (kimyasal almaçlar) de aynı zamanda krona
üzerindedir. Gövdede de çift ya da tek yapılı dorsal almaçlar; keza arkada kaudal almaç
vardır. Bu sonuncuların görevleri çok iyi bilinmemektedir. Baş bölgesinde, kronanın
yanı sıra duyu kılları, göz ve ağız açıklığı mevcuttur. Göz bir ya da iki fotoreseptör
hücresinden oluşur ve fotik regülatör görevi yapar.
2.1.3 Boşaltım sistemi
Rotifera türlerinin boşaltım sistemleri alev hücreleri ve tübüllerden oluşmuş bir çift
protonefridiyal sistemdir. Genellikle alev hücre sayısı 6-100 arasındadır ve idrar kesesi
ile kloaka açılırlar. Rotifera türlerinin tümünde idrar kesesi bulunmaz, bazılarında bu işi
kloak yürütür (Emir 1994).
2.1.4 Üreme sistemi
Erkek ve dişiler arasında genellikle dimorfizm görülür. Erkek hayvanlar dişilere oranla
çok küçüktürler. Birçoğunda erkekler ya çok az sayıda ya da hiç yokturlar. Ancak
Seisonidae türlerinde erkek ve dişiler hem sayıca hem de organizasyon gelişmişliği
bakımından birbirlerine eşit düzeydedirler. Bdelloidae’nin hiçbir türünde erkekler
tanımlanamamıştır. Çiftleşme davranışı dişilerden çok erkeklerde gözlenmiştir.
Çiftleşme, erkeğin kronasının dişinin kronasıyla karşı karşıya gelmesiyle başlar; kronaların
karşı karşıya gelmesiyle sperm transferi yapılır. Kavuşma kronal bölgedeki
14
kemoreseptörlerin varlığı ile gerçekleşir. Bu kemoreseptörler, kronal yüzeydeki
glikoproteinlerden oluşmuştur (Wetzel 1983). Çiftleşme, öncelikle, erkeğin dişinin
etrafında yüzme hareketleri ile başlar, lorikanın etrafında kayma hareketleri ile devam eder;
bu evrede penis deri kısmındadır; kronal kontak yitirilince penisten dişinin kronal bölgesine
sperma transferi yapılır. Penis dişinin herhangi bir yerine saplanır. Bu tip döllenmeye
"Hipodermik Đmpreginasyon" denir. Kopulasyondan 1-2 dakika sonra sperm transferi
tamamlanarak dişi ve erkek birey birbirinden ayrılır.
Rotifera türlerinin çoğu ovipar, bir kaçı ovovivipar ya da vivipardır (Asplanchna ve
Notommatidae). Yumurtalarını kloak yolu ile ya da bağırsağın olmadığı durumlarda
genital açıklıktan dış ortama bırakırlar. Planktonik Rotifera türlerinin çoğu
yumurtalarını vücuda ince bir uzantı ile bağlanmış olarak taşırlar (Brachionus); birkaç
tür ise yumurtalarını, içlerindeki embriyo açılıncaya kadar vücutta taşırlar, yani,
ovovivipardırlar (Asplanchna ve Cupelopagis).
Ovipar olanlar üç tip yumurta meydana getirir. Bunlardan yaz yumurtaları adı verilen
ince kabuklu yumurtaların biri küçük, diğeri daha büyük olmak üzere iki çeşidi vardır.
Döllenmelerine gerek olmayan, yani partenogenetik gelişen bu yumurtaların
büyüklerinden dişiler, küçüklerinden de erkekler oluşur. Üçüncü tip yumurtalara kış
yumurtası denir. Bunlar kalın kabuklu ve döllenmesi gereken yumurtalardır. Döllenmiş
olan kış yumurtaları bütün kış durağan kalır ve ilkbahar gelince gelişerek amiktik adı
verilen dişi bireyleri meydana getirir. Amiktik dişiler büyük yaz yumurtaları ile
partenogenetik olarak çoğalarak yeni miktik dişileri oluştururlar.
Partenogenez hızlı çoğalmaya bir uyumdur. Çünkü tatlısular ve yosunlar zaman zaman
kuruduğu için çoğalmalarını hızla tamamlamaları gerekir.
Bazen yağmur birikintilerinde bile bu gelişmenin tamamlanması gerekebilir. Erkeklerin
mevcut olmadığı zaman gözlenir.
Rotifera’nın üç grubunda üreme şekli farklıdır. Denizlerde yaşayan Sesionidae türleri
ayrı eşeylidir, yani gametler, mayoz bölünme sonucu gerçekleşir. Bdelloidea’da
partenogenez gözlenir; erkekleri tanımlanamamıştır. Monogononta’da ise heterogoniye
15
bağlı olarak periyodik partenogenez oldukça yaygındır, aynı zamanda eşeyli üreme de
bilinmektedir.
2.2 Cladocera
Arthropoda (eklem bacaklılar)’nın alt takımı, su pireleridir. Çoğunlukla mikroskobik
olan bu grubun yaklaşık 400 kadar türü bulunmaktadır. Cladeocera’ya ait türlerin çoğu
tatlısularda yayılış gösterir. Tatlısularda yaşayan türler göllerin limnetik bölgelerinde
bulunurlar. Bunun yanında gölcüklerde, küçük su birikintilerinde, akarsuların durgun
bölgelerinde, tuzlu ve acı göllerde de yayılış gösteren türleri vardır. Bazı türleri ise
makrofit sucul vejetasyon arasında yaşarlar (Goldman and Hornes 1983, Demirsoy
1992, Tanyolaç 2000)
2.2.1 Morfolojisi
Genellikle 0,2-0,3 mm. büyüklüğünde canlılar olan Cladocera üyelerinde, gövde kitin
bir kabukla örtülüdür. Vücut çok sayıda segmentten oluşmuştur. Toraks ve abdomen
olmak üzere iki belirgin kısım ayırt edilir.
Işığa karşı duyarlı olan organizmalarda baş kısmında duyu sistemi, bir çift büyük göz ve
ocellus adı verilen küçük duyu organından oluşmuştur. Başta 1. ve 2. anten olmak üzere
iki anten mevcuttur. 1. anten hiç hareket etmez. 2. anten en önemli hareket organıdır.
Antenin her bir dalında bulunan setalar taksonomide önem taşır. Göğüs bölgesinde
ventrale bağlı beş çift yassı bacak vardır ve bunlar ince tüylerle, uzun kıllarla örtülüdür.
Bu tüyler baştan kuyruğa doğru bir su akımı oluşturur. Bacakların kenarlarında bulunan
tarak şeklindeki tüylerle, su akıntısıyla gelen mikroorganizmalar süzülür (Cirik ve
Gökpınar 2006).
Duyu organlarının en önemlisi gözlerdir. Bileşik gözler mediyan çizgi üzerinde
birbiriyle birleşerek bir tek büyük göz haline gelmişlerdir. Üstü bir deri kıvrımı ile
örtülü olan bu tek göz, özel kaslar aracılığıyla, devamlı titreme hareketleri yapar.
Beynin ventral tarafında yer alan nauplius gözü çoğunda körelmiştir.
16
Şekil 2.4 Bir Daphnia (Takım: Cladocera) türünün genel görüntüsü (lateral).
(http://www.cladocera.de/cladocera/cladocera.html)
1- Anten, 2- Birleşik göz, 3- Enzim bezi, 4- Özafagus, 5- Kalp, 6- Nauplius gözü, 7-
Antenül, 8- Yüzme bacakları, 9- Ovaryum, 10- Postabdominal tırnak, 11- Postabdomen,
12- Kuluçka odacığı, 13- Karapaks, 14- Postabdominal seta ,15- Spin
2.2.2 Üreme sistemi
Kladoserler de rotiferler gibi partenogenetik olarak ürerler. Erkek bireyler dişilere
oranla küçüktür ve senede birkaç defa ortaya çıkarlar. Dişi bireylerde erkeklerin
olmadığı dönemlerde partenogenezle gelişen yumurtalar, kuluçka boşluğunda
bulunurlar. Torba içinde gelişen yumurtalardan, anneye benzer yavrular çıkar. Uygun
olmayan ortam koşullarında partenogenetik yumurta verimi azalır. Bu durumda
yumurtalardan bazıları erkek yavruları oluşturur. Erkekler dişilerle çiftleşir. Çiftleşmiş
17
bireyler diploid yumurtaları verir. Bu yumurtaların partenogenetik yumurtalardan
(haploid), biçim bakımından farkı yoktur. Ancak bu dişilerin dayanıklı yumurta (kış
yumurtası, latent yumurta) verimi çok düşüktür (Erençin ve Köksal 1981). Bunlar ya
serbest olarak suya bırakılır ya da önce kuluçka boşluğunda etrafları bir
"Ephippium" ile çevrilir.
2.3 Copepoda
Yunanca bir terim olan Copepoda “Dalsı ayaklı” anlamındadır. Deniz yaşamında bu
organizmalar çok önemli olup, diğer planktonik Crustacea gruplarına oranla daha fazla
sayıdadırlar. Hatta bazen denizin durumuna ve mevsimlere bağlı olarak sudaki toplam
zooplanktonun % 90’ını oluştururlar. Copepoda’ların tatlı, acı sular ve denizlerde
yaşayan toplam organizma sayısı yaklaşık 15.000 tür olarak saptanmıştır. Bu türlerin
10.000’den fazlası denizlerde yayılış gösterir (Cirik ve Gökpınar 2006). Denizel olanlar,
besin zincirinin önemli bir halkasını oluştururlar. Denizel hayvanların bir kısmının, bazı
balık ve balinaların besinlerini bu hayvanlar oluşturur.
2.3.1 Morfolojisi
Serbest yaşayanlarda boy en fazla 0.5 mm. (Ameira tau) ile 1 cm. (Valdiviella
oligarthra) arasında; parazit kopepotlarının en küçüğünde ise 0.09 mm. kadardır.
(Mysidion) en büyüğü de 32 cm. (Pennella balaenoptera'nın dişisi) olabilir.
Entomostraca'nın en büyük takımıdır. Birçoğu renksiz ve saydam olmasına karşın,
bazıları parlak kırmızı, portakal renkli, kurmay kırmızı, mavi ya da siyah olabilir.
Serbest yaşayanların vücudu kısa ve silindiriktir; segmentleri belirgin; baş, göğüs ve
abdomen kısmı birbirinden kolayca ayrılır.
Serbest yüzenler vücut yapıları, yaşama alışkanlıkları, hareketleri ve ekolojik rolleri
bakımından 3 takıma ayrılırlar. Calanoida, Cylclopoida, Harpacticoida (Cirik ve
Gökpınar 2006).
18
Şekil 2.5 A. Cyclopoida, B. Calanoida (Copepoda)’nın genel yapısı
1. birinci anten, 2. göz, 3. ikinci anten, 4. mandibul, 5. birinci maksil, 6. ikinci maksil, 7.
maksilliped, 8. sefalotoraks, 9. toraks, 10. toraks bacakları, 11. genital segment, 12.
yumurta kesesi, 13. anal segment, 14. furka, 15. furkal setalar (Barnes 1974)
19
Vücutları, baş, toraks ve abdomen olmak üzere 3 kısımdan oluşur (Şekil 2.5). baş
vücudun anterior tarafında yer alır ve çeşitli çıkıntılara sahiptir. Birinci anten
Cylopoida’da 17 segmentli ve kısa, Calanoida’da ise 25 segmentli ve uzundur.
Harpactoid kopepotların antenleri çok kısa olup 9 segmentten fazla değildir (Tanyolaç
2000).
Bir kısmı planktonik, bir kısmı bentik yaşar. Kural olarak göğüsteki üyeler hızlı yüzme için
ya da kürek çekmek için kullanılır. Bazıları da derinde kumlar ve çamurlar üzerinde
sürünme ve tırmanma hareketi yapar.
Özelleşmiş solunum organları bulunmaz, solunum vücut yüzeyi ile yapılır.
Kalp ve damar sistemi de kaybolmuştur. Yalnız Calanoidae'de 1. ya da 2. serbest göğüs
segmentinde yer alan torba ya da tüp şeklinde biri sırt tarafında, ikisi de yanlarda olmak
üzere üç ostiyumlu bir kalbe rastlanır. Kalbi bulunmayan kopepotlarda dolaşım bağırsak
hareketleri ile sağlanır. Bazı serbest yaşayan formlarda ve parazitlerin bazılarında
hemoglobine rastlanır.
Boşaltım organları maksilla bezleri halindedir.
Sinir sistemi tam anlamıyla belirli bir yere yoğunlaşmıştır; sinir sistemi beyin gangliyonu
ve karın gangliyon zincirinden oluşmuştur. Bazılarında karın gangliyonları bir araya
toplanarak büyük bir yutak kitlesi meydana getirir.
2.3.2 Üreme sistemi
Kopepodlar eşeyli olarak ürerler. Erkekler, bir veya iki testise ve vas deferense sahiptir.
Dişilerde genital sistem tek ve nadiren iki ovaryumdan oluşur. Bazıları yumurtaları tek
tek dışarı bırakır. Diğerleri ise oviduktlarının son kısımlarında özel bir yapışma bezi
ihtiva ederler. Bu bezin salgıları yumurta ile dışarı çıkar ve etrafında bir kese oluşur.
Oluşturulan yumurtalar, Cylopoidlerde iki, Kalanoidlerde bir yumurta kesesi ile
taşınırlar. Yumurtalardan nauplius larvaları çıkar. Kopepodların yaşam döngüsü altı
20
naupliar ve erginden önceki 5 kopepoit evreden oluşmaktadır. Altıncı kopepoit evresi
ergin evredir (Dussart and Defaye 2001).
21
3. MATERYAL VE METOD
3.1 Çalışma Alanının Özellikleri
Asartepe Baraj Gölü, Đç Anadolu Bölgesi’nde, Ankara-Ayaş il sınırları içerisinde,
Ankara’nın yaklaşık 47 km kuzeybatısında yer alır (44°44’21”N, 36°44’83”E). 1980
yılında sulama amaçlı olarak Đlhan Çayı üzerine kurulmuştur (Şekil 3.1 ve Şekil 3.2).
Đlhan Çayı, Sakarya Nehrine bağlı olan Kirmir Çayı’ının bir koludur. Asartepe Baraj
Gölü, Ayaş- Ankara iline bağlı olan Ortabereket ve Çanıllı köylerinin yanından geçen
Sulu dere ve Başpınar çayı ile 239 km2 lik drenaj alanında toplanan yağış suları ile
beslenmektedir. Normal su kotunda göl hacmi 20 hm3, normal su kotunda göl alanı 1,8
km2’dir. Toprak dolgu tipinde olan Asartepe Baraj Gölü’nde sulama alanı 2850 ha’dır
(http://www.dsi.gov.tr/baraj/detay.cfm?BarajID=67).
Deniz seviyesinden yüksekliği 904 m. olan baraj gölü, tipik Đç Anadolu karasal
ikliminin etkisi altındadır. Yaz ayları sıcak geçer ve kış aylarında sıcaklık çoğunlukla
sıfırın altında seyreder. Dolayısıyla bu sıcaklık rejiminin bir sonucu olarak kış aylarında
göl genellikle donmaktadır. Çalışma sırasında da sert geçen kış mevsimi dolayısıyla
göldeki buzlanma ortadan kalkmamış ve kış ayları boyunca arazi çalışması
yapılamamıştır. Baraj gölü kurak bir bölgede yer almaktadır ve bitki örtüsü de iklimin
özelliğini yansıtacak şekilde, tipik Đç Anadolu step bitki örtüsü formundadır.
Asartepe Baraj Gölü’nde balıkçılık faaliyetleri de yaygındır. Limnolojik etüd
çalışmaları sonucunda göldeki mevcut balık populasyonları, gümüş %50, barbus %3, in
balığı %40, tatlısu kefali %7 olarak belirlenmiştir. Daha sonra bu mevcut populasyonlar
dikkate alınarak rezervuarın kültür sazanı ile balıklandırılması uygun görülmüştür
(Altındağ 1991). Günümüzde ise aynalı sazan, pullu sazan, tatlısu kefali, kadife ve
turna, göl balık populasyonuna hakim durumdadır.
22
Şekil 3.1 Asartepe Baraj Gölü’nün haritası.
Şekil 3.2 Asartepe Baraj Gölü çalışma istasyonları.
23
3.2 Çalışma Alanında Daha Önce Yapılmış Çalışmalar
Gündüz (2004), Asartepe Sulama alanında yüzey sulama yöntemlerinin uygulandığı
koşullarda tuzlulaşma süresinin belirlenmesi amacıyla bir çalışma yürütmüştür.
Çalışmada bitki su tüketim değerlerinden yararlanılarak sulama ile toprağa verilecek
sulama suyu miktarları belirlenmiş, araştırma alanındaki toprakların mevcut tuz
miktarları, sulama suyunun tuz içeriği ve bitki özellikleri göz önüne alınarak kabul
edilen varsayımlara göre toprakların tuzlulaşma süreleri hesaplanmıştır. Bu çalışmadan
elde edilen sonuçlara göre; Asartepe Sulama alanı topraklarında, yüzey sulama
yöntemlerinin uygulanması koşulunda ortalama 4.47 yıl sonra tuzluluk sorununun
ortaya çıkacağı saptanmıştır. Bu tuzluluk sorununun ortaya çıkmaması için gerekli olan
yıkama ihtiyacı 71,18 mm/yıl olarak bulunmuştur.
Atıcı ve Çalışkan (2007), Asartepe Baraj Gölü’nün Bacillariophyta hariç kıyı alglerini
belirlemek amacıyla, epipelik, epifitik ve epilitik gibi değişik habitatlardan örnek alarak
bir çalışma yürütmüşlerdir. Nisan 2003 ve Haziran 2004 tarihleri arasında toplam yedi
istasyondan örnek alınmıştır. Toplam 95 takson tespit edilmiştir. Bunların 55’i
Chlorophyta’ya, 23’ü Cyanophyta’ya, 13’ü Euglenophyta’ya, 3’ü Pyrrophyta’ya ve 1
tanesi de Chrysophyta’ya aittir.
Asartepe Baraj Gölü’nde şimdiye kadar zooplankton faunası ile ilgili herhangi bir
çalışma yapılmamıştır.
3.3 Zooplankton Örneklerinin Alınması
Örnekler, Asartepe Baraj Gölü’nün tamamını karakterize edecek şekilde seçilen beş
istasyondan alınmıştır (Şekil 3.2). Kasım 2007- Haziran 2008 tarihleri arasında
sonbahar, ilkbahar, yaz olmak üzere toplam üç ay örnekleme yapılmıştır. Kış aylarında
gölün buz tutması nedeniyle örnekleme yapılamamıştır.
Zooplankton örneklerinin toplanmasında, ağız çapı 20 cm olan ve göz çapı 55 µm olan
naylon elek bezden yapılmış, Hydro- Bios Kiel marka, Hensen tipi plankton kepçesi
24
kullanılmıştır. Örnekler vertikal ve horizontal olmak üzere iki şekilde alınmıştır.
Vertikal örnekler derinliği belli bölgeden su yüzeyine doğru çekilerek alınmıştır ve
zooplankton sayımları bu örneklerden yapılmıştır. Horizontal çekimlerde ise motor
rolantide çalıştırılarak, yaklaşık 5 dakika süreyle, yüzeyden çekim yapılmıştır.
Horizontal çekim sırasında alınan örnekler de türlerin teşhisinde kullanılmıştır. Alınan
zooplankton örnekleri 500 ml’lik plastik şişelere koyulmuş ve üzerine %4 olacak
şekilde formaldehit eklenmiştir.
3.4 Zooplankton Örneklerinin Đncelenmesi ve Hesaplanması
Laboratuara getirilen zooplankton türlerinin teşhisleri inverted mikroskop altında, sayım
işlemi ise Leica marka DM-LS Type 020–518–500 marka mikroskop altında
yapılmıştır. Alınan her 500 ml’lik kaplardan homojen olacak şekilde 1 cc’lik örnek
alınarak, sayım lamında iki kez sayım yapılmıştır. Yapılan bu iki sayımın ortalaması
alınarak 1 m³ sudaki zooplankton sayısı aşağıdaki formüle göre hesaplanmıştır:
1 m³’deki birey sayısı = 100 cc × 1 cc’deki birey sayısı x 106
2 π r² h
r = Kepçe yarıçapı (cm)
h = Çekme derinliği (cm)
Zooplankton örneklerinin sayım işlemi Botrell et al. (1976)’a göre yapılmıştır.
Örneklerin tür teşhisinde, Ward and Whipple (1945), Kolisko (1974), Koste (1978),
Edmonson (1959), Harding and Smith (1974), Nogrady and Pourriot (1995), Segers
(1995), De Smet (1996), Simirnov (1996) gibi kaynaklardan yararlanılmıştır.
25
3.5 Fiziksel ve Kimyasal Özelliklerin Tespiti
Sıcaklık, YSI 51 model oksijenmetre ile pH, WTW340-A/SET pH metre ile, çözünmüş
oksijen, YSI 51 oksijen metre ile, EC ise WTW LF 92 marka konduktivite metre ile
ölçülmüştür. Suyun ışık geçirgenliği 20 cm çaplı Secchi disk ile belirlenen istasyonlarda
ölçülmüştür. Bütün aletler Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Algoloji
laboratuarından temin edilmiştir.
26
4. ARAŞTIRMA BULGULARI
4.1 Asartepe Baraj Gölü’nün Zooplanktonik Organizmaları
Kasım 2007- Haziran 2008 tarihleri arasında yapılan bu çalışmada Rotifera şubesinden
ait 43 tür, Cladocera takımına ait 3 tür, Copepoda takımına ait 2 tür teşhis edilmiştir.
Asartepe Baraj Gölü’nde teşhis edilen zooplanktonik organizma türlerinin sistematiği
aşağıdaki gibidir.
SĐSTEMATĐK
Şube Arthropoda
Alt Şube Crustacea
Sınıf Brachiopoda
Takım Cladocera
Familya Bosminidae
Tür Bosmina longirostris (O.F. Müller, 1785)
Familya Macrothricidae
Tür Macrothrix laticornis (Jurine, 1820)
Familya Chdorydae
Tür Chydorus sphaericus (O.F. Müller, 1785)
Alt Sınıf Copepoda
Familya Cyclopidae
Genus Cyclops sp. (O.F. Müller)
Familya Diaptomidae
Genus Diaptomus sp. (Westwood, 1836)
27
Şube Rotifera
Takım Monogononta
Familya Brachionidae
Tür Brachionus angularis (Gosse, 1851)
Brachionus quadridentatus (Hermann, 1783)
Anuraeopsis fissa (Gosse, 1851)
Keratella cochlearis (Gosse, 1851)
Keratella quadrata (O.F. Müller, 1786)
Notholca squamula ( O.F.Müller, (1786)
Familya Colurellidae
Tür Colurella adriatica (Ehrenberg, 1831)
Colurella colurus (Ehrenberg, 1830)
Familya Lecanidae
Tür Lecane luna (O.F.Müller, 1776)
Lecane lunaris (Ehrenberg, 1832)
Lecane closterocerca (Schmarda, 1859)
Lecane bulla (Gosse, 1851)
Familya Asplanchnidae
Tür Asplanchna priodonta (Gosse, 1850)
Familya Filinidae
Tür Filinia cornuta (Weisse, 1847)
Filinia limnetica (Zacharias, 1893)
Filinia terminalis (Plate, 18869
Familya Synchaetidae
Tür Polyarthra vulgaris (Carlin, 1943)
Polyarthra remata (Skorikov, 1896)
28
Synchaeta oblonga (Ehrenberg, 1831)
Synchaeta pectinata (Ehrenberg, 1832)
Familya Notommatidae
Tür Cephalodella catellina (O.F. Müller,1773)
Cephalodella gibba (Ehrenberg, 1838)
Cephalodella gracilis (Ehrenberg, 1832)
Cephalodella ventripes (Dixon-Nuttall, 1901)
Cephalodella intuta (Myers, 1924)
Monommata arndti ( Ramane, 1933)
Notommata cyrtopus (Gosse 1886)
Itura aurita (Ehrenberg, 1830)
Familya Trichocercidae
Tür Trichocerca pusilla (Lauterborn,1898)
Trichocerca bidens (Lucks, 1912)
Trichocerca similis (Lucks, 1912)
Familya Lepadellidae
Tür Lepadella patella (O.F. Müller 1786)
Lepadella quadricarinata (Stenroos, 1898)
Lepadella ovalis (O.F.Müller, 1786)
Familya Trichotridae
Tür Trichotria pocillum (O.F. Müller, 1776)
Familya Euchlanidae
Tür Euchlanis incisa (Carlin, 1939)
Euchlanis dilatata (Ehrenberg, 1832)
Familya Collothecidae
29
Tür Collotheca mutabilis (Hudson, 1885)
Collotheca ornata (Ehrenberg, 1832)
Familya Dicranophoridae
Tür Encentrum felis (O. F. Müller, 1773)
Dicranophorus grandis (Ehrenberg, 1832)
Takım Bdelloidae
Familya Philodinidae
Tür Philodina megalotrocha (Ehrenberg, 1832)
Rotaria rotatoria (Pallas, 1766)
4.2 Zooplanktonik Organizmaların Tür Kompozisyonu ve Mevsimsel Dağılımları
Asartepe Baraj Gölü’nde Seçilen 5 istasyonla gerçekleştirilen bu çalışmada, Rotifera’ya
ait 43 tür, Cladocera’ya ait 3 tür, Copepoda’ya ait 2 tür olmak üzere toplam 48 tür tespit
edilmiştir. Bu türlerden bazılarına her mevsim, bazılarına iki mevsim, bazılarına ise
sadece bir mevsimde rastlanmıştır. Rotifera’dan Keratella cochlearis, Keratella
quadrata, Synchaeta oblonga, Polyarthra vulgaris, Lecane luna, Lecane lunaris, Filinia
limnetica, Filinia terminalis, Colurella colurus, Colurella adriatica, Cephalodella
ventirpes, Lepadella patella ‘ya her mevsim rastlanmıştır. Dicranophorus grandis,
Encentrum felis, Collotheca ornata, Collotheca mutabilis, Euchlanis dilatata, Philodina
megalotrocha, Lepadella ovalis, Trichocerca bidens, Trichocerca similis, Cephalodella
intuta, Monommata arndti, Trichotria pocillum, Lecane bulla ‘ya ise sadece bir mevsim
rastlanmıştır. Cladocera’da Bosmina longirostris’e her mevsim, Macrothrix laticornis,
Chydorus sphaericus’ a yalnız bir mevsim rastlanmıştır. Copepoda’dan Diaptomus
sp.’ye her mevsim, Cyclops sp.’ye yalnız bir mevsim rastlanmıştır.
30
Gölden alınan zooplanktonik organizmaların sayısal (B/m3) olarak %98’ini Rotifera.
%1,23ünü Cladocera, % 0,7’sini de Copepoda oluşturmaktadır. Rotifera’ya ait türler
gölde hakim durumdadır (Şekil 4.1).
Rotifera98%
Cladocera1%
Copepoda1%
Şekil 4.1 Göldeki zooplanktonik organizma gruplarının yıllık toplam B/m3 olarak yüzde
dağılımları.
Mevsimlik olarak zooplanktonik organizmaların sayısal değeri incelendiğinde en fazla
organizma ilkbaharda, en az organizma yoğunluğu ise sonbaharda gözlenmiştir (Şekil
4.2).
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
B/m
3 x
1000
00
Sonbahar2007
Đlkbahar2008
Yaz 2008
Rotifera
Cladocera
Copepoda
Şekil 4.2 Mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) zooplankton dağılımı
31
4.3 Rotifera
%98’lik bir oranla gölün en baskın zooplankton grubunu oluşturan Rotifera, ilkbaharda
en fazla miktarda görülmesine rağmen, sonbaharda en az miktarda gölde yerini almıştır
(Şekil 4.2). Asartepe Baraj Gölü’nden belirlenen 5 istasyondan alınan mevsimlik
örnekleme sonucunda toplam 43 rotifer türü tespit edilmiştir. Bunlar, Brachionus
angularis, Brachionus quadridentatus, Anuraeopsis fissa, Keratella cochlearis,
Keratella quadrata, Notholca squamula, Colurella adriatica, Colurella colurus, Lecane
luna, Lecane lunaris, Lecane closterocerca, Lecane bulla, Asplanchna priodonta,
Filinia cornuta, Filinia cornuta, Filinia limnetica, Filinia terminalis, Polyarthra
vulgaris, Polyarthra remata, Synchaeta oblonga, Synchaeta pectinata, Cephalodella
catellina, Cephalodella gibba, Cephalodella intuta, Cephalodella gracilis,
Cephalodella ventripes, Monommata arndti, Notommata cyrtopus, Itura aurita,
Trichocerca pusilla, Trichocerca bidens, Trichocerca similis, Lepadella patella,
Lepadella quadricarinata, Lepadella ovalis, Trichotria pocillum, Euchlanis incisa,
Euchlanis dilatata, Philodina megalotrocha, Rotaria rotatoria, Collotheca mutabilis,
Collotheca ornata, Encentrum felis, Dicranophorus grandis türleridir. (Çizelge 4.1).
Çizelge 4.1 Asartepe Baraj Gölü Rotifera türlerinin mevsimsel dağılımı
TÜRLER SONBAHAR BAHAR YAZ
ROTĐFERA
Brachionus angularis + + - Brachionus quadridentatus - + - Anuraeopsis fissa + + - Keratella cochlearis + + + Keratella quadrata + + + Notholca squamula - + - Colurella adriatica + + + Colurella colurus + + -- Lecane luna + + + Lecane lunaris + + + Lecane closterocerca + + + Lecane bulla - - + Asplanchna priodonta + + -
32
Filinia cornuta + - - Filinia limnetica + + + Filinia terminalis + + + Polyarthra vulgaris + + + Polyarthra remata - + + Synchaeta oblonga - + + Synchaeta pectinata + + - Cephalodella catellina + - - Cephalodella gibba - - + Cephalodella intuta - - + Cephalodella gracilis + + - Cephalodella ventripes + + + Monommata arndti + - - Notommata cyrtopus + + Itura aurita + - + Trichocerca pusilla + - + Trichocerca bidens - - + Trichocerca similis - - + Lepadella patella + + + Lepadella quadricarinata + + + Lepadella ovalis - - + Trichotria pocillum + + - Euchlanis incisa - + - Euchlanis dilatata - - + Philodina megalotrocha - - + Rotaria rotatoria - - + Collotheca mutabilis - - + Collotheca ornata - - + Encentrum felis - - + Dicranophorus grandis - - +
4.3.1 Synchaeta oblonga (Ehrenberg, 1831)
Rotifera grubunun %46,7’lik oranıyla en baskın türüdür. Çalışma süresince her
mevsimde ve bütün istasyonlarda görülmüştür (Şekil 4.3). En fazla ilkbaharda
görülürken, en az sayıda sonbaharda görülmüştür.
33
Synchaeta oblonga
0
200
400
600
800
1000
1200
1400
1600
1800
Sonbahar 2007 Đlkbahar 2008 Yaz 2008
B/m
3 x
10
00
00
Şekil 4.3 Synchaeta oblonga’ nın mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri
4.3.2 Polyarthra vulgaris (Carlin, 1943)
%21,8’lik oranla Rotifera grubunun Synchaeta oblonga’dan sonra en baskın ikinci
türünü oluşturur. Çalışma süresince her mevsimde ve bütün istasyonlarda görülmüştür
(Şekil 4.4)
Polyarthra vulgaris
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
Sonbahar 2007 Đlkbahar 2008 Yaz 2008
B/m
3 x
10
00
00
Şekil 4.4 Polyarthra vulgaris’in mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri
34
4.3.3 Keratella cochlearis (Gosse, 1851)
Yine tüm istasyonlarda ve her mevsim görülen Keratella cochlearis, %10,8’lik oranla
Rotifera’nın en baskın üçüncü türüdür.
Keratella cochlearis
0
50
100
150
200
250
300
350
400
Sonbahar 2007 Đlkbahar 2008 Yaz 2008
B/m
3 x
10
00
00
Şekil 4.5 Keratella cochlearis’in mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri
4.3.4 Keratella quadrata (O.F. Müler, 1786)
Çalışma boyunca her mevsimde rastlanan diğer bir tür olan Keratella quadrata, toplam
rotifer yoğunluğunun %1,5’sini oluşturmaktadır. Sonbahar ve ilkbaharda maksimum
yoğunlukta iken, yaz aylarında en düşük seviyesine ulaşmıştır ( Şekil 4.6).
35
Keratella quadrata
0
5
10
15
20
25
30
35
Sonbahar 2007 Đlkbahar 2008 Yaz 2008
B/m
3 x
10
00
00
Şekil 4.6 Keratella quadrata’nın mevsimlere göre toplam sayısal (B/m3) değeri
4.4 Cladocera
Çalışma boyunca toplam 3 kladoser türüne rastlanmıştır ve kladoserler, Asartepe Baraj
Gölü zooplankton yoğunluğunun % 1,23’ünü oluşturmaktadırlar. Gölde teşhis edilen
Cladocera grubuna ait türler, Bosmina longirostris, Macrothrix laticornis, Chydorus
sphaericus türleridir (Çizelge 4.2). bunlardan Bosmina longirostiris’e her mevsim
rastlanırken, Macrothrix laticornis ve Chydorus spaericus’a sadece bir mevsim
rastlanmıştır.
Çizelge 4.2 Asartepe Baraj Gölü’nün Cladocera türlerinin mevsimsel dağılımı
TÜRLER SONBAHAR ĐLKBAHAR YAZ
CLADOCERA
Bosmina longirostris + + +
Macrothrix laticornis - - +
Chydorus sphaericus - - +
-
4.4.1 Bosmina longirostris (O.F.Müller, 1785)
%76’lık bir oranla Cladocera grubunun göldeki hakim türüdür. En fazla yaz aylarında
görülmüştür (Şekil 4.7).
36
0
500000
1000000
1500000
2000000
2500000
3000000
Sonbahar Đlkbahar Yaz
MEVSĐMLER
B/m3
Bosmina longirostris
Şekil 4.7 Bosmina longirostris’in mevsimlere göre sayısal B/m3 değeri
4.5 Copepoda
Copepoda grubu %0.70 lik oranla gölde en az bulunan gruptur. Cyclops sp. ve
Diaptomus sp. omak üzere iki türe rastlanmıştır. Diaptomus sp.’ye her mevsim
rastlanmışken, Cyclops sp.’ye sadece yaz ayında rastlanmıştır (Çizelge 4.3).
Çizelge 4.3 Asartepe Baraj Gölü’nün Copepoda türlerinin mevsimsel dağılımı
TÜRLER SONBAHAR ĐLKBAHAR YAZ
COPEPODA
Diaptomus sp. + + +
Cyclops sp. - - +
4.6 Zooplanktonik Organizmaların Đstasyonlara Göre Dağılımları
Zooplankton sayısına göre (B/m3) %25’lik oranla 5. istasyon en yoğun istasyon olarak
belirlenmiştir. Daha sonra %23 ile 3. istasyon ikinci sırada, %22 ile 4. istasyon üçüncü
37
sırada, %16 ile 1. istasyon dördüncü sırada ve %14 ile 2. istasyon en son sırada yer alır
(Şekil 4.8, Şekil 4.9).
16%
14%
23%
22%
25%
1 .Đst.
2. Đst
3. Đst
4. Đst
5. Đst
Şekil 4.8 Đstasyonlara göre zooplankton yoğunluğunun (B/m3) yüzde dağılımı
0
20000000
40000000
60000000
80000000
100000000
120000000
B/m3
1 .Đst. 2. Đst 3. Đst 4. Đst 5. Đst
ĐSTASYONLAR
Seri 1
Şekil 4.9 Đstasyonlara göre toplam zooplankton yoğunluğu (B/m3) dağılımı
Rotifera’nın yoğunlukça bulunma oranı; %28,6 ile 5. istasyon, %25,6 ile 1. istasyon,
%20,2 ile 2. istasyon, %16 ile 4. istasyon, %9,6 ile 3. istasyon şeklindedir.
Cladocera’nın en yoğun bulunduğu istasyon, %24,3 ile 4. istasyon, en az bulunduğu
38
istasyon ise % 16.2 ile 3. istasyondur. Copepoda’nın en yoğun bulunduğu istasyon ise,
%23 lük oran ile 5. istasyondur (Şekil 4.10).
0
10000000
20000000
30000000
40000000
50000000
60000000
70000000
80000000
90000000
B/m3
1. Đst 2. Đst 3. Đst 4. Đst 5. Đst
ĐSTASYONLAR
Rotifera
Cladocera
Copepoda
Şekil 4. 10 Đstasyonlara göre zooplankton gruplarının yoğunlukları (B/m3)
4.7 Asartepe Baraj Gölü’nün Bazı Fiziksel ve Kimyasal Parametreleri
4.7.1 Elektriksel iletkenlik
Asartepe Baraj Gölü’nde çalışma boyunca ölçülen ortalama elektriksel iletkenlik (EC)
377 µS/cm olup, en yüksek 450 µS/cm ile sonbaharda, en düşük 306 ile ilkbaharda
tespit edilmiştir ( Çizelge 4.4).
Çizelge 4.4 EC (µS/cm)’nin mevsimsel değişimi
Sonbahar Đlkbahar Yaz
EC (µS/cm) 450 306 375
39
4.7.2 Su yüzeyi sıcaklığı
Çalışma boyunca göl yüzeyinde ölçülen en yüksek sıcaklık 23,5 oC olarak yaz
ölçümünde, en düşük sıcaklık ise 10,45 oC olarak ilkbaharda kaydedilmiştir. Ortalama
sıcaklık değeri ise 16,43 oC olarak kaydedilmiştir.
Çizelge 4.5 Su yüzeyi sıcaklığının (oC) mevsimsel değişimi
Sonbahar Đlkbahar Yaz
Sıcaklık Co 10,45 15,34 23,5
4.7.3 pH
Asartepe Baraj Gölü’nün ortalama pH değeri 8,75 olarak tespit edilmiştir. En düşük pH
8,5 ile sonbaharda, en yüksek pH ise 9,16 ile yazın ölçülmüştür (Çizelge 4.6).
Çizelge 4.6 pH’nın mevsimsel değişimi
Sonbahar Đlkbahar Yaz
pH 8,6 9,16 8,5
4.7.4 Çözünmüş O2
Gölde ortalama çözünmüş oksijen miktarı 7,61 mg/L olarak ölçülmüştür. En düşük
çözünmüş oksijen miktarı sonbaharda 7,04 mg/L , en yüksek çözünmüş oksijen miktarı
ise ilkbaharda 8,2 mg/L olarak tespit edilmiştir (Çizelge 4.7).
Çizelge 4.7 Çözünmüş oksijen miktarının (mg/L) mevsimsel değişimi
Sonbahar Đlkbahar Yaz
Ç.O mg/L 7,04 8,2 7,6
40
4.7.5 Secchi diski görünürlüğü
Asartepe Baraj Gölü’nde yapılan ölçümler sonucu ortalama Secchi diski değeri 128,3
cm olarak tespit edilmiştir. En düşük Secchi diski değeri ilkbaharda ortalama 85 cm, en
fazla ise sonbaharda ortalama 178 cm olarak bulunmuştur (Çizelge 4.8).
Çizelge 4.8 Secchi diski görünürlüğünün mevsimsel değişimi
Sonbahar Đlkbahar Yaz
cm 178 85 122
41
5. TARTIŞMA VE SONUÇ
Asartepe Baraj Gölü’nde Kasım 2007- Haziran 2008 tarihleri arasında gölün
zooplankton faunası ve mevsimsel değişimini belirlemek amacı ile yürütülen bu tez
çalışmasında, Rotifera, Cladocera ve Copepoda gruplarına rastlanmıştır. Rotifera’dan 43
tür, Cladocera’dan 3 tür ve Copepoda’dan 2 tür olmak üzere toplam 48 tür teşhis
edilmiştir. Rotifera’dan Encentrum felis Türkiye için yeni kayıt olarak verilmiştir.
Toplam beş istasyondan mevsimsel olarak yapılan bu çalışmada, zooplanktonun
yoğunluk bakımından dağılımı (B/m3), %98 Rotifera, % 1,3 Cladocera, % 0.7
Copepoda olarak belirlenmiştir. Bu oranla göle hakim olan zooplankton grubu
Rotifera’dır.
Temmuz 2004- Haziran 2005 tarihleri arasında, Asartepe Baraj Gölü ile aynı karasal
iklimde bulunan Gelingüllü Baraj Gölü’nde yapılan çalışmada (Kaya 2007), tüm
zooplankton grupları içerisinde Rotifera grubu %92, Cladocera grubu %7, Copepoda
grubu ise %1’lik bir yoğunluk oranıyla temsil edilmiştir. Asartepe Baraj Gölü’ndeki
zooplankton gruplarının yoğunluk dağılımıyla, Gelingüllü Baraj Gölü’ndeki
zooplankton yoğunluk dağılımı benzerlik göstermektedir. Rotifera ‘dan Brachionus
angularis, Brachionus quadridentatus, Anuraeopsis fissa, Keratella cochlearis,
Keratella quadrata, Notholca squamula, Colurella adriatica, Lecane luna, Lecane
lunaris, Lecane closterocerca, Lecane bulla, Asplanchna priodonta, Filinia cornuta,
Filinia limnetica, Filinia terminalis, Polyarthra remata, Synchaeta oblonga,
Cephalodella catellina, Cephalodella gibba, Monommata arndti, Trichocerca similis,
Lepadella patella, Collotheca mutabilis, Dicranophorus grandis, Collotheca ornata
türleri, Cladocera’dan ise Bosmina longirostris iki çalışmada da ortak teşhis edilmiş
türleridir. Bu iki gölde aynı iklim şartlarının görülmesi nedeniyle bu 26 tür ortak olarak
görülmüş olabilir.
42
Temmuz 1997- Mayıs 1998 tarihleri arasında çalışılan Hirfanlı Baraj Gölü’nde
(Kırşehir), (Yiğit and Altındağ 2005) gölün zooplankton faunası belirlenmiş ve toplam
32 tür tespit edilmiştir. Bunlardan 19 tür Rotifera’ya, 9 tür Cladocera’ya, 4 tür de
Copepoda’ya aittir. Rotifera, Asartepe Baraj Gölü’yle aynı karasal iklime sahip bu göl
için de en baskın zooplankton grubunu oluşturmuştur. Her iki çalışmada da ortak teşhis
edilmiş türler ise, Asplanchna priodonta, Brachionus angularis, Brachionus
quadridentatus, Cephalodella catellina, Euchlanis dilatata, Keratella cochlearis,
Keratella quadrata, Lecane luna, Lecane lunaris, Lepadella patella, Notholca
squamula, Synchaeta pectinata, Chydorus sphaericus, Bosmina longirostris, Macrothrix
laticornis olmak üzere 15 türdür. Hirfanlı Baraj Gölü’nde teşhis edilen toplam 19 türden
15’inin Asartepe Baraj Gölü’nde de görülmesiyle birlikte, bu türlerin aynı karasal
iklime sahip olan baraj göllerinin karakteristik türleri olduğunu söyleyebiliriz.
Nisan 2002 Mart 2003 tarihleri arasında, aynı karasal iklim bölgesinde bulunan
Mamasın Baraj Gölü’nde (Aksaray) yapılan çalışmada (Gencer 2005), göldeki
zooplanktonik organizmaların sayısal olarak %78’ini Rotifera, % 17’sini Cladocera ve
%5’ini de Copepoda grubunun oluşturduğu belirtilmiştir. Asartepe Baraj Gölü’yle
benzer olarak bu gölde de zooplanktonların en baskın birinci grubunu Rotifera, ikinci
baskın grubunu Cladocera ve üçüncü baskın grubun ise Copepoda olduğu belirtilmiştir.
Cladocera’dan Bosmina longirostris, Chyorus sphaericus ve Rotifera’dan Brachionus
angularis, Brachionus quadridentatus, Keratella quadrata, Keratella cochlearis,
Euchlanis dilatata, Colurella adriatica, Lecane luna, Lecane lunaris, Lecane
closterocerca, Asplanchna priodonta, Filinia longiseta, Filinia terminalis, Synchaeta
oblonga, Synchaeta pectinata, Cephalodella gibba, Cephalodella catellina,
Cephalodella ventripes, Lepadella patella her iki baraj gölünde de görülen ortak
türlerdir.
Yine karasal bir iklimde bulunan baraj gölü olan Kapulukaya Baraj Gölü
(Kırıkkale)’nde yapılan bir çalışmada (Kök 2005) Rotifera grubu baskın grup olarak
belirlenmiştir. Rotifera’dan Anuraeopsis fissa, Brachionus angularis, Brachionus
quadridentatus, Keratella cochlearis, Keratella quadrata, Notholca squamula,
Colurella adriatica, Lepadella patella, Lecane luna, Monommata arndti, Synchaeta
43
pectinata, Trichocerca bidens, Trichocerca similis, Trichotria pocillum, Filinia cornuta,
Filinia longiseta türleri, Cladocera’dan Bosmina longirostris türleri her iki gölde de
görülen ortak türlerdir.
Yiğit (2002), Nisan 1995- Mayıs 1996 yılları arasında yaptığı çalışmada, Kesikköprü
Baraj Gölü’nün (Ankara) Rotifera faunasının mevsimsel ve bireysel değişimini çalışmış
ve rotifer türlerinin yıl boyunca gösterdiği bolluğu tespit etmiştir. Kesikköprü Baraj
Gölü ve Asartepe Baraj Gölü Ankara sınırları içerisinde yer alan hemen hemen aynı
özellikteki baraj gölleridir. Oligotrofik olan Kesikköprü Baraj Gölü ve Asartepe Baraj
Gölü’nün ortak rotifer türleri ise şu şekildedir; Brachionus angularis, Keratella
quadrata, Keratella cochlearis, Notholca acuminata, Notholca squamula, Colurella
adriatica, Lepadella patella, Lecane luna, Asplanchna priodonta.
Aynı karasal iklimde yer alan bu baraj göllerinin karşılaştırılmasında Rotifera grubu
diğer zooplanktonik gruplardan hem sayısal hem de tür sayısı bakımından daha baskın
olduğu belirlenmiştir. Birbirlerine yakın mesafede bulunan bu baraj gölleri, Đç Anadolu
karasal ikliminin etkisi altında kalmaktadır. Bu sonuçlara dayanarak, Đç Anadolu karasal
ikliminde bulunan baraj göllerinde bulunan zooplankton grupları içerisinde Rotifera
grubu baskın gruptur diyebiliriz. Rotifera grubu içerisinde, bu göllerde görülen
Brachionus angularis, Brachionus quadridentatus, Keratella cochlearis, Keratella
quadrata, Notholca squamula, Lecane luna, Lecane lunaris, Asplanchna priodonta,
Lepadella patella, Colurella adriatica, Synchaeta oblonga, Synchaeta pectinata,
Cephalodella catellina, Filinia longiseta, Euchlanis dilatata ve Bosmina longirostris
türleri ise bu baraj göllerinde görülen en yaygın türlerdir diyebiliriz. Son yıllarda gerek
baraj göllerinde gerekse diğer sulak alanlarda Rotifera’nın baskın olarak bulunduğu,
yapılan birçok çalışmada ( Altındağ and Yiğit 2002,2004, Yiğit and Altındağ 2005,
Kaya and Altındağ 2007) görülmüştür. Bunun nedeni olarak Rotiferlerin su kalitesinin
bozulmasına karşı diğer gruplardan daha az etkilenmeleri ve bu koşullara daha iyi uyum
göstermelerinden dolayı olduğu belirtilmektedir. Yine rotiferlerin eksterm şartların
fırsatçı ürünleri olduğu bilinmektedir (Gannon and Stremberger 1978). Son on yıl
içerisinde, küresel ısınmanın da etkisiyle birçok sulak alanın su kalitesinin çeşitli
nedenlerle (kirlilik, ötrofikasyon, vb.) bozulması ile rotifer türlerinin Türkiye’de
çalışılan birçok gölde baskın hale geldiği görülmüştür.
44
Asartepe Baraj Gölü’nde balıkçılık faaliyetleri yaygındır ve aynalı sazan, pullu sazan,
tatlısu kefali, kadife, turna gibi balıkların avlandığı bilinmektedir. Copepoda ve
Cladocera türleri, Rotifera türlerine oranla daha büyük türler olduğundan, balıklar
tarafından daha çok tercih edilir. Rotifera türlerinin genellikle ötrofik göllerde,
Copepoda türlerinin ise oligotrofik göllerde daha yoğun olarak bulundukları
belirtilmektedir (Herzig 1987). Göldeki rotifer yoğunluğunun fazla olması ve kladoser
ile kopepod türlerinin buna nispeten daha az olması, balıklar tarafından daha çok tercih
edilip tüketilmesine bağlanabilir.
Çalışmanın ilkbahar örneklemesinde Synchaeta oblonga’ nın erkek bireyine
rastlanılmıştır. Đlkbaharda alınan örneklerde Synchaeta oblonga’nın erkek bireyinin
tespit edilmesi, gölde şartların olumsuzlaştığının, bireylerin eşeyli üremeyle çoğalmaya
başladığının göstergesidir. Đlkbaharda artan pH da göldeki durumun kötüleştiğinin
göstergesidir. Çalışma süresi boyuca en yüksek pH, 9,16 ile ilkbaharda ölçülmüştür.
Çalışma boyunca Asartepe Baraj Gölü’nün ortalama pH’ı 8,75’tir ve bu ortalama pH
değerine göre Asartepe Baraj Gölü alkali özellik göstermektedir. pH, zooplankton
dağılımında diğer birçok kimyasal parametre ile ilişkilidir. 7 veya 7’nin altındaki pH
değerleri oligotrofik özellik gösterirken, pH 7 ve 7’nin üstündeki değerler ötrofik
göstergeler olarak belirlenmiştir (Berzin and Pejler 1987).
Alkalin sulardaki rotiferler için ortak bir ayrım çok zordur (Berzins and Pejler 1987).
Ötrofik şartların indikatörü olarak bilinen Brachionus angularis, Filinia longiseta
türlerinin alkalin sularda yaşanmasına rağmen, oligotrofik göllerin planktonu olarak
bilinen bazı Synchaeta türlerinin de alkalin pH derecesinde yaşaması (Koste 1978)
bunu kanıtlar niteliktedir.
Myers (1931,1934) pH’la ilişkilerine göre rotifer türlerini üç ekolojik gruba ayırmıştır.
Bunlar; alkalin su türleri, asit ve alkalin sularda ortak görülebilen geçiş türleri ve asidik
su türleridir. Myers’a göre Asartepe Baraj Gölü’nde tespit edilen Cephalodella,
Lepadella, Lecane, Trichocerca türleri asidik özellikteki suların indikatörleri ve
Asplanchna, Brachionus, Filinia, Notholca türleri ise alkalin özellikteki suların
45
indikatörleri olarak verilebilir. Asartepe Baraj Gölü’nde bu türlerin hepsine
rastlanmıştır.
Elektriksel iletkenlik (EC), göldeki iyon konsantrasyonunda meydana gelen
değişimlerin bir göstergesidir. su sıcaklığının artması sonucunda meydana gelen
buharlaşma, çözünmüş katı madde miktarını artırır. Yüksek EC değerinin ötrofik
sularının iyi bir göstergesi olduğu bilinmektedir (Radwan 1984). Remane ve Schlieper
(1958)’e göre 180-500 µS/cm arası EC değerleri birinci düşük seviyededir ve
oligokondüktivite-a olarak adlandırılır. Asartepe Baraj Gölü’nde ölçülen en düşük EC
değeri ilkbaharda 306 µS/cm olarak, en yüksek EC değeri ise sonbaharda 450 µS/cm
olarak ölçülmüştür. Baraj gölünde görülen ortalama EC değeri ise 377 µS/cm’dir. Buna
göre gerek mevsimsel gerekse ortalama EC değerleri göz önüne alındığında Asartepe
Baraj Gölü’nün oligotrofik özellik gösterdiği söylenebilir. Ayrıca su ürünleri açısından
kabul edilebilir EC değerinin maksimum 500 µS/cm olduğu düşünülürse (Mc Ke and
Wolf 1963) elde edilen EC verilerine göre Asartepe Baraj Gölü’nün su ürünleri
yetiştiriciliği açısından uygun olduğu da söylenebilir.
Asartepe Baraj Gölü’nde kaydedilen ortalama yüzey sıcaklığı 16,43 ºC’dir. Bu sıcaklık
derecesi Kuczynski (1987) ‘ye göre ılıman suların sıcaklık derecesi aralığındadır (16–24
ºC). Sadece sıcaklık genel olarak bir türün ne zaman ve nerede meydana geleceğini ve
gelemeyeceğini belirleyemez. Özellikle rotiferler çok geniş bir sıcaklık töleransına
sahiptirler (Berzins and Pejler 1989).
Secchi diski değeri trofik durum göstergesi olarak kullanılan değerlerden biridir. Ryding
and Rast (1989)’a göre Secchi diski derinliği 0-1 m arasında olan göller ötrofik, 1-2 m
aralığındaki göller mezotrofik, 2 m’den büyük olan göller ise oligotrofik olarak
nitelendirilebir. Asartepe Baraj Gölü’nde ölçülen ortalama Secchi diski derinliği 128,3
cm’dir. Bu değere göre Asartepe Baraj Gölü mezotrofik özellik göstermektedir.
Asartepe Baraj Gölü’nde ölçülen minimum çözünmüş oksijen miktarı 7,04 mg/l olarak
sonbaharda, maksimum çözünmüş oksijen miktarı ise 8,2 mg/l ile ilkbaharda
ölçülmüştür. Baraj gölünde görülen ortalama çözünmüş oksijen miktarı ise 7,61
46
mg/l’dir. Tatlısu ekosistemlerinde aerobik koşullarda sucul yaşamın sürdürülebilmesi
için çözünmüş oksijen miktarı değerinin 5,0 mg/l’den az olmaması gerekmektedir
(Gülle 1999). Asartepe Baraj Gölü için ortalama değer 7,61 mg/l olduğundan, bu baraj
gölü canlıların yaşamını rahatça sürdürebilmesi için gayet uygun bir ortamdır.
Bütün rotiferler aerobik organizmalardır ve sadece belli bir limnosaprobitede
görünürler. Saprobite; açık suların çamurlu dip kısım ve littoral zon arasında kalan
farklı komünitelerinde yayılış gösteren sucul mikroorganizmalar tarafından ayrıştırılan
çürüyebilen organik madde içeriğine verilen addır. Bu organizmalar saprob, bunların
oluşturduğu çevreye de saprobite denir (Sladecek 1983). Saprobite bazen ötrofikasyon
ile eş anlamlı olarak kullanılabilir (Sladecek 1977,1978). Saprobik organizmaların
sistemi ilk kez Kolkwitz ve Marsson (1902,1908,1909) tarafından, polysaprobik,
mesosaprobik ve oligosaprobik olarak formüle edilmiştir. Asartepe Baraj Gölü’nde
tespit edilen Anureopsis fissa ve Collotheca mutabilis türleri oligosaprobik rotiferler
sınıfına girmektedirler. Fakat yine Asartepe Baraj Gölü’nde tespit edilen Euchlanis
dilatata, Keratella quadrata, Notholca squamula ve Synchaeta pectinata türleri, beta-
mesosaprobik, Filinia longiseta, Rotaria rotatoria ve Colurella adriatica türleri alfa-
mesosaprobik ve polysaprobik rotiferler sınıfına girmektedirler (Sladecek 1983).
Oligosaprobik türler oligotrofik, beta-saprobik ve alfa-saprobik türler de ötrofik
şartların indikatörüdürler.
Brachionus türlerinin ötrofik sularla ve Trichocerca türlerinin oligotrofik sularla ilişkisi
olduğundan yola çıkarak bir Brachionus/Trichocerca katsayısı oluşturulmuştur (QB/T).
Bu katsayı değerine göre; QB/T’nin 1’den küçük olduğu durumlarda göl oligotrofik
karakter, 1-2 arasında olduğu durumlarda göl mezotrofik karakter ve 2’den büyük
olduğu durumlarda ise ötrofik karakter göstermektedir (Sladecek 1983).
Asartepe Baraj Gölü’nde yapılan çalışmalar sonucunda iki Brachionus türü (Brachionus
angularis ve Brachionus quadridentatus) ve üç Trichocerca türü (Trichocerca pusilla,
Trichocerca bidens ve Trichocerca similis) tespit edilmiştir. Bu tür sayıları QB/T oranına
uygulandığında baraj gölünün oligotrofik özellik gösterdiğini söyleyebiliriz.
47
Sonuç olarak; Asartepe Baraj Gölü’nde yapılan bu çalışma sonucunda tespit edilen
zooplankton türlerinin, diğer baraj göllerinde de görülen kozmopolit türler olduğu
görülmüştür. Bulunan türlerden Encentrum felis Türkiye Rotifera faunası için yeni kayıt
olarak verilmiştir.
Baraj göllerinde ölçümü yapılan su kalite parametrelerine göre, baraj gölünün sucul
yaşam için uygun değerlere sahip olduğu tespit edilmiştir. Baraj gölünün yakınlarında
bazı tarımsal faaliyet alanları dışında fazla yerleşim biriminin bulunmaması sonucu,
göle çok fazla miktarlarda besin girdisi gerçekleşmez. Bu nedenlerden dolayı ve yapılan
trofik indeks oranına (QB/T) göre, Asartepe baraj Gölü’nün mezotrofik- oligotrofik
karakter gösterdiği tespit edilmiştir.
Asartepe Baraj Gölü’ndeki bu durumun gelecekte de korunması, baraj gölündeki sucul
yaşamın olumsuz etkilenmemesi için kaçınılmaz bir zorunluluktur.
48
KAYNAKLAR Akbay, N. 1993. Keban Baraj Gölü’nün ova kısmında fito ve zooplanktonun horizontal
ve vertikal dağılımı. Yüksek lisans tezi. F. Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Elazığ. Altındağ, A. 1990. Seyfe (Kırşehir) Gölündeki zooplanktonik organizmaların cins ve
miktar olarak mevsimsel değişimi. Yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Altındağ, A. and Sözen, M. 1996. A Taxonomical Study on the Rotifera Fauna of Seyfe
(Kırşehir) Lake Doğa Tr. J. of Zoology, 20, 221–230 Altındağ, A. and Özkurt, Ş. 1998. A Study on the Zooplanktonic Fauna of the Dam
Lakes Kunduzlar and Çatören (Kırka-Eskişehir). Tr. J. of Zoology, 22, 323–331.
Altındağ, A. 1999. A taxonomical study on the Rotifera fauna of Abant Lake (Bolu). Tr.
J. of zoology, 24, 1–8. Altındağ, A. ve Yiğit S.1999. Akşehir Gölü Rotifera faunası üzerine taksonomik bir
araştırma. Tr. J. of Zoology, 23,Ek sayı 1, 1-6. Altındağ, A. 2000. A Taxonomical Study on the Rotifer Fauna of Yedigöller (Bolu-
Turkey). Tr. J. of Zoology, 24, 1–8. Altındağ, A. and Yiğit. S., 2002. The zooplankton fauna of Lake Burdur. E. Ü. Su
Ürünleri Dergisi, cilt 19, sayı (1-2); 129-132. Altındağ, A. ve Yiğit S., 2004. Beyşehir Gölü zooplankton faunası ve mevsimsel
değişimi. GÜ, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, cilt 24, sayı 3; 217-225. Altındağ, N. 1991. Orta Anadolu Bölgesi sulak alanları ve işletmeye açılan barajların su
kuşları ve balıklar açısından değerlendirilmesi. T.C. Başbakanlık Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı, Ankara.
Atıcı, T. and Çalışkan, H. 2007. Effects of Some Environmental Variables on the
Benthic Shore Algae (Excluding Bacillariophyta) of Asartepe Dam (Ankara). International Journal of Natural and Engineering Sciences, 1 (2): 09-22.
Barnes, R. 1974. Invertebrate zoology, W. B. Sounders Company, 870p., London. Bekleyen, A. 2001. Devegeçidi baraj gölünün (Diyarbakır-Türkiye) Rotifera faunası
üzerine taksonomik bir çalışma. Tr. J. of Zoology, 25, 251-255. Bekleyen A. 2003. A Taxonomical Study on the Rotifera Fauna of Devegeçidi Dam
Lake (Diyarbakır-TURKEY) Tr. J. of Zoology, 27, 95-100.
49
Berzins, B. and Pejler, B. 1987. Rotifer occurence in relation to pH. Hidrobiologia, 147; 107–116.
Berzins, B. and Pejler, B. 1989. Rotifer occurence in relation to temperature. Hidrobiologia, 175:223-231
Botrell, H. H. Duncan, A., Gliwicz, Z. M., Grygierek, E., Herzig, A., Hillbricht-Ilkowska, A., Kurasawa, H., Larson, P. And Weglenska, T. 1976. A review of some problems in plankton production studies. Norwegian Journal of Zoology, 24, 419-456.
Bozkurt, A., Göksu, M.Z.L., Sarıhan, E. ve Taşdemir, M. 2002. Asi Nehri Rotifera
faunası (Hatay, Türkiye). E. Ü. Su Ürünleri Dergisi, cilt no; 19, sayı;1-2, 63-67.
Cirik, S. ve Cirik, Ş. 1991. Limnoloji, Ege Üniversitesi Su Ürünleri Yüksek Okulu
Yayınları, No:21, Đzmir. Cirik S. ve Gökpınar Ş. 2006. Plankton Bilgisi ve Kültürü. Ege Üniversitesi Yayınları,
Su Ürünleri Fakültesi Yayın No: 47, 274 s., Đzmir. Daday, E. 1993. Mikroskopische Süsswassertiere Aus Kleinasien , Stz. Berk. K. Akad.
Wiss. Wien. Mathem. Naturh. KI, 112, 139–167. De Smet, W. H. 1996. Rrolidae (Monogononta). Vol. 4. State Universty of Gent,
Belgium. Demirsoy, A. 1992. Genel Türkiye Zoocoğrafyası. Meteksan A.Ş. 603s., Ankara. Dumont, H. J. 1981. Kratergöl, a deep hypersaline crater-lake in the steppic zone of
western-anatolia ( Turkey), subject to ocassional limno-meteorological perturbations. Hydrobiologia, 82, 271–279.
Dumont, H. J. 1987. Rotifers from Turkey. Hydrobiologia 147: 65–73. Dussart, B. H. and Defaye, D., 2001, Introduction of the Copepoda, guides to the
identification of the microinvertebrates of the continental waters of the world. SPB Academic Publishing, pp. 3-28. Amsterdam, The Netherlands.
Edmonson, W. T. 1959. Freshwater Biology 2nd edition John Wiley& Sons Inc.
London- Champman and Hall Limited. 1284 p. New York, USA. Emir, N. 1989. Samsun Bafra Gölü Rotatoria Türlerinin Mevsimsel Değişimi Üzerine
Ekolojik bir çalışma. Doğa Tr. J of Zooloji D. C. 13, S. 3, 220–227. Emir, N. 1990a. A note on four Rotifer species new to Turkey. Biol Sb. Donaea, 57, 78–
80.
50
Emir, N. 1990b. Samsun Bafra Göü Rotatoria faunasının taksonomik yönden
incelenmesi. Doğa Tr. J of Zooloji, C 14, S 1, 89–106. Emir, N. 1991. Some rotifer species from Turkey, Doğa Tr. J of Zooloji 15, 39–45. Emir, N. 1994. Đç Anadolu Bölgesi Çavuşlu, Akşehir, Eber ve Karamuk Gölleri
Rotatoria faunasının taksonomik ve ekolojik açıdan değerlendirilmesi. Doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Emir, N. 2000. Community Structure of Zooplanktonic Organisms in Lake Akşehir. Tr.
J. of Zoology, 24, 271-278. Erençin, Z. ve Köksal, G. 1981. Đçsular Temel Bilimleri. A. Ü. Veteriner Fak. Yayınları,
375, 160s. Ankara. Gannon, E. J. and Stemberger, S. R., 1978. Zooplankton as indicators of water quailty.
Trans Amer. Micros. Soc. Vol.97, No. 1, 67-35. Geliday, R. 1949. Çubuk Barajı ve Eymir Gölü’nün makro ve mikrofaunasının
mukayesi olarak incelenmesi. A. Ü. Fen Fak. Mec. 2; 146–252. Gencer, C. 2005. Mamasın Baraj Gölü (Aksaray)’nün zooplankton faunası ve
mevsimsel değişimi. Yüksek Lisans Tezi, A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Golman, C. R. and Horne, A. J. 1983. Limnology. Mc Hill Int. , Book Comp. 464p.,
New York. Gülle, Đ. 1999. Kovada Baraj Gölü zooplanktonunun sistematik ve ekolojik yönden
araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğirdir. Gündüz, E. 1984. Karamuk ve Hoyran Göllerinde zooplanton türlerinin tesbiti ve
kirlenmenin zooplanktonlar üzerindeki etkisi. H.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, 83 s.
Gündüz, E. 1991. Bafra Balık Gölü’nün Cladocera türleri üzerine taksonomik bir
çalışma. Doğa Tr. J of zooloji, 115–134. Gündüz, N. 2004. Asartepe sulama birliği alanında tuzluluk durumunun belirlenmesi.
Yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Harding, J. P. and Smith, W. A. 1974. A key to the British freshwater cyclopoid and
calanoid copepods. 2nd edition, Sci. Publ. Vol. 218, 54 p. Freshwater Biological Association, The ferry house, Ambleside, Westmorland.
Hauer, J. 1957, Rotatorien aus dem plankton des van sees. Arch. Hydrobiol, 53, 23–29.
51
Herzig, A.1987. The Analysis of Planktonic Rotifer Population. A plea for Long-Term Investigations. Hydrobiologia, 147: 163-180.
Kaya, M. and Altındağ, A, 2006. Some Chydorid (Crustacea, Cladocera) Species
Recorded from Turkish Inland Waters. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi, 8 (2): 33-48.
Kaya, M., Yigit, S. and Altındağ, A, 2006. Rotifers in Turkish Inland Waters. Zoology
in the Middle East, 40: 71-76. Kaya, M. and Altındağ, A. 2007a. Zooplankton Fauna and Seasonal Changes of
Gelingüllü Dam Lake (Yozgat, Turkey). Tr. J. of Zoology, 31, 347-351. Kaya, M. and Altındağ, A. 2007b. A taxonomic study on the families Lepadellidae and
Trichocercidae (Rotifera: Monogononta) of Turkey. Chinese Journal of Oceanology and Limnology, vol. 25, no. 4, p, 423-426.
Kaya, M. and Altındağ, A. 2007c. Brachionidae (Rotifera: Monogononta) species from
Turkey. Asian Journal of Animal Sciences, 1 (1); 40-47. Kaya, M. and Altındağ, A. 2007d. Türkiye içsularından bazı kladosera türleri. S.D.Ü
Fen Ebediyat Dergisi Fen Dergisi, 2(1), 60-76. Kaya, M., Altındağ, A. and Sezen, G. 2008. The Genus Sinantherina Bory de St.
Vincent, 1826, a New Record for the Turkish Rotifer Fauna. Tr. J. of Zoology, 32, 71-74.
Kolisko, R. 1974, Plankton Rotifers Biology and Taxonomy, E. Schweizerbart’sche
Verlagsbuchhandlung (Nagele u. Obermiller) Stuttgart, 974 p. Kolkwitz, R and Marsson, M., 1902. grundsatze für die biologische Beurteilung des
Wassers nach seiner flora an fauna. Mitt. Prüfungsanst. Wasserversong. Abwasserbeseit. 1: 33-72.
Kolkwitz, R and Marsson, M., 1908. Ökologie der pflanzlichen saprobien. Ber. Dt. Bot.
Ges. 26A: 505-515. Kolkwitz, R. and Marsson, M., 1909. Ökologie der tierschen saprobien. Int. Revue Ges.
Hydrobiol. 2: 126-152. Koste, W. 1978, Radertiere Mitteleeuropas. 2. Tafelband, Berlin & Stuttgart, 235 p. Kök, O. 2005. Kapulukaya Baraj Gölündeki (Kırıkkale) zooplankton populasyonunun
mevsimsel ve uzaysal dağılımı. Yüksek lisans tezi. Kırıkkale Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü, Kırıkkale.
52
Kuczynski, D. 1987. The rotifer fauna of Argentine Patagonia as a potential limnogigal indicator. Hydrobiologia, 150: 3-10.
Mann, K. 1940. Über pelagische Copepoden Türkischer Seen (mit Berücksictigung des
übrigen planktos), Int. Revue ges. Hydrobiol Hydrograph, 40, 1–87. Margaritora, F. G. and Cottarelli, V. 1970. Le biocenosi planctoniche estive del logo
Abant ( Turchia Asiatica, Regione del Mar Nero). Rendic., Accad. Lombardo sci., Lett., Cl. Sci B 104, 170-190.
Margaritora, F. G. and Cottarelli, V. 1977.Contributo allo studio della fauna ad
entomostraci delle acgue temporane della Turchia Asiatica, Riv. Hidrobiol, 16, 151–172.
Mc Ke, J. E. and Wolf, H. N., 1963. Water quality criteria. Second edition. The
Resources Agency of California State, Water Control Booard, 1-548. Moss, B. 1988. Ecology of Freshwaters, Blackwell Scientific Publications, 223–225. Myers, F. J., 1931.The distribution of Rotifera on Mount Desert Island. Am. Mus.
Nouit. 494: 1-12. Myers, F. J., 1934.The distribution of Rotifera on Mount Desert Island. Part VII. Am.
Mus. Nouit. 761: 1-8. Nogrady, T. and Pourriot, R. 1995. The Notommatidae. Queen’s Universty, Kingston,
Ont. Canada and Université 6, Paris, France. Ongan, T., Akdağ, O., Kırgız, T. Ve Kaftancıoğlu, M. 1972. Burdur, Yanşlı, Karataş ve
Beyşehir Gölleri Cladocera (Crustacea) Türleri. Đstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Hidrobiyoloji Araştırma Enstitüsü Yayınları, 12s.
Özel, Đ. 2007. Planktonoloji I. Ege Üniversitesi Yayınları, Su ürünleri Fakültesi Yayın
No: 56, 271 s., Đzmir. Pourriot, R., 1977, Food and feeding habits of Rotifera, Arch. Hydrobiol., Beih. Ergebn.
Limnol., 8, 243-260. Radwan, S. 1984. The influence of some ağabeyyotik factors on the Rotifera of Teczna
and Wtodawa Lake District. Hiydrobiologia, 112: 117-124. Ryding, S. O. And Rast, W. 1989. The control of eutrophication of lakes and reservoirs.
Man and The Biosphere Series, volume I. The Parthenon Puplishing Group. 1-314.
Remane, A. and Schlieper, C. 1958. Die biologie des Brackwassers. Binnengewasser.
22: 1-348.
53
Segers, H., Emir, N. and Mertens, J.1992. Rotifera from North and northest Anatolia (Turkey). Hydrobiologia, 245, 179–189.
Segers, H. 1995. The Lecanidae (Monogononta), Universty of Gent, Belgium. Simirnov, N. N. 1996. The Chorinae and Sayciinae (Chydoridae9 of the world, SPB
Academic Publishng, Amsterdam, The Netherlands. Sladecek, V. 1983. Rotifers as indicators of water quality. Hydorbiologia, 100; 169-201. Sladecek, V. 1977. Zum Verhaltnis Saprobitat: Trophic. Arch. Hydrobiol. Ergebn.
Limnol. 9: 79-93. Sladecek, V. 1978. Relation of saprobic to trophic levels. Verh. Đnt. Ver. Limnol.
20:1885-1889. Tanyolaç, J. 2000. Limnoloji. Hatipoğlu Yayınevi, 263s., Ankara. Tokat, M. 1972. Hazar (Gölcük) Gölünün Copepoda ve Cladocera Türleri. Đst. Üniv.
Fen. Fak. Hdirobiyoloji Araş. Enst. Yayınları, S. 10. Tokat, M. 1976. Hazar (Gölcük) Gölünün Rotatorları ve Yayılışları. Đst. Üniv. Fen. Fak.
Hdirobiyoloji Araş. Enst. Yayınları, S. 10. Ustağolu, R. 1986. Zooplankton (Metazoa) of the Karagöl (Yamanlar, Đzmir-
TURKEY). Biologia Callo helenica, vol. 12, 273–281. Ustağolu, R. ve Balık, S. 1987. Akgöl’ün (Selçuk- Đzmir) Rotifer Faunası. VIII. Ulusal
Biyoloji Kongresi, Zooloji, Hidrobiyoloji, Temel ve Endüstriyel Mikrobiyoloji Tebliğleri, 614–626, Đzmir.
Ustaoğlu, R. 2004. A check-list for zooplankton of Turkish inland waters. E. Ü. Su
Ürünleri Dergisi, cilt no; 21, sayı; 3-4, 191-199. Vavra, V. 1905. Rotatorien and Crustaceen, Ann. k.k. Medlist Hofmus, 20, 106–113. Wallace, R. and Snell, T. W. 1991. Rotifera, ecology and classification of North
Ameican Freshwater invertebrates, Academic pres, 187-249. Ward, H. B., and Whipple, G. C. 1945. Freshwater biology, 2nd edition, John
Wiley&Sons, 1111p. New York, USA. Wetzel, R. G. 1983. Limnology, Michigan state University, 767 p. Yalım, B.F 2006. Yamansız Gölü (Antalya) rotifer faunası. E. Ü. Su Ürünleri Dergisi,
cilt 23; sayı; (3-4): 395-397.
54
Yıldız, Ş., Altındağ, A. ve Ergönül, M.B. 2007. Ötrofik bir göl olan Marmara Gölü’nün (Manisa, Türkiye) zooplankton kompozisyonundaki mevsimsel değişimler. Tr. J. of Zoology, 31, 121-126.
Yiğit, S. 2002. Seasonal Fluctuation in the Rotifer Fauna of Kesikköprü Dam Lake
(Ankara, Turkey). Tr. J. of Zoology, 26, 341-348. Yiğit, S. ve Altındağ, A. 2005. Hirfanlı Baraj Gölü (Kırşehir, Türkiye) zooplankton
faunası üzerine taksonomik bir çalışma. G. Ü. En Bilimleri Dergisi, 18(4); 563-567.
http://www.cladocera.de/cladocera/cladocera.html Erişim Tarihi: 24.05.2008 http://www.dsi.gov.tr/baraj/detay.cfm?BarajID=67 Erişim Tarihi: 25.05.2008
55
5. EKLER EK 1 Asplanchna priodonta EK 2 Brachionus angularis EK 3 Cephalodella gracilis EK 4 Cepahlodella ventripes EK 5 Bosmina longirostris
EK 6 Colurella adriatica
EK 7 Filinia cornuta
EK 8 Filinia limnetica
EK 9 Keratella cochlearis EK 10 Keratella quadrata EK 11 Notholca squamula EK 12 Polyarthra vulgaris EK 13 Synchaeta oblonga EK 14 Synchaeta oblonga (Erkek birey) EK 15 Trichocerca pusilla EK 16 Lecane lunaris EK 17 Cephalodella intuta EK 18 Collotheca ornata EK 19 Collotheca mutabilis EK 20 Colurella colurus EK 21 Lecane clostrocerca Ek 22 Encentrum felis
56
EK 1 Asplanchna priodonta
57
EK 2 Brachionus angularis
58
EK 3 Cephalodella gracilis
59
EK 4 Cepahlodella ventripes
60
EK 5 Bosmina longirostris
61
EK 6 Colurella adriatica
62
EK 7 Filinia cornuta
63
EK 8 Filinia limnetica
64
EK 9 Keratella cochlearis
65
EK 10 Keratella quadrata
66
EK 11 Notholca squamula
67
Ek 12 Polyarthra vulgaris
68
EK 13 Synchaeta oblonga
69
EK 14 Synchaeta oblonga (Erkek birey)
70
EK 15 Trichocerca pusilla
71
EK 16 Lecane lunaris
72
EK 17 Cephalodella intuta
73
EK 18 Collotheca ornata
74
EK 19 Collotheca mutabilis
75
EK 20 Colurella colurus
76
EK 21 Lecane clostrocerca
77
Ek 22 Encentrum felis
78
ÖZGEÇMĐŞ
Adı Soyadı : Özge Buyurgan
Doğum Yeri : Ankara
Doğum Tarihi : 16. 05. 1984
Medeni Hali : Bekar
Yabancı Dili : Đngilizce
Eğitim Durumu (Kurum ve Yıl)
Đlkokul : Kalaba Đlköğretim Okulu ( 1990-1998)
Lise : Kalaba Yabancı Dil Ağırlıklı Lisesi (1998-2002)
Lisans : Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü (2002-2006)
Y. Lisans : Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi
Biyoloji Bölümü Hidrobiyoloji Anabilim Dalı (2006)