Ankara Ayaş Tarihi ve Arkeolojisi

ANKARA –AYAŞ www.arkeodenemeler.blogspot.com.tr

Taylan Köken Sayfa 1 / 30



AYAŞ İLÇESİ / ANKARA / GALATİA AYAŞ İLÇE MERKEZİ: Ayaş İlçesinin Yeri: Ankara’ya uzaklığı 57km olan tarihi bir ilçemizdir.

Ayaş Haritası (1925)

Ayaş Adı ve Anlamı: Ayaş adıyla ilgili doyurucu bir bilgi yoktur. Tüm bilgiler varsayımlar üzerine kurulmuştur. Ayaş isminin Ayas’dan geldiği söylenmektedir. Ayas, öz Türkçede “Parlak, aydınlık gece” demektir.

Ramsay’ın haritasında ise Ayaş merkezi veya çok yakınındaki bir noktaya lokalize edilebilecek kentin adı ise Prasmon’dur.

Başka bir kaynağa göre Ayaş Grekler tarafından Mnizos adıyla kurulmuştur.

Eski Ayaş (1925)

Ayaş Kısa Tarihçesi: Bölgenin Paleolitik Dönemden itibaren yerleşim gördüğü, bol miktarda mağara yerleşiminin bulunması, bu dönem imalatı tekil buluntuların ele geçmesiyle ispatlanmıştır. Yine bölgede bol miktarda bulunan İlk Tunç Çağı höyükleri, Düz Yerleşimleri, Kaleler ve Nekropoller bu bölgenin tarihi iskânlarıdır.



Ayaş ve ilçesi daha sonra bölge tarihiyle hareket ederek Hititliler, Frigler, Galatlar, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlıların hakimiyeti altında varlığını sürdürmeye devam edecektir.

Ayaş İlçesi merkezinde birçok ev, cami, çeşme ve diğer yapılar Koruma Kurulu kararlarıyla koruma altına alınmış ve vakıflara bağlı eserler restore edilerek yenilenmiştir. Ayaş Beypazarı’ndan sonra bölgenin en dikkat çekici ilçesidir.

Ovabağları Höyük (Hisartepesi)

Ovabağları Höyük Bilgileri: Ayaş halkının Hisartepesi olarak andığı höyük Ayaş’ın 2km batısında Ovabağları Mevkiindedir. 860 m rakıma sahip bir tepenin üzerindedir. Höyüğün doğu ve kuzeyini saran Ayaş Çayı höyüğün 60 m altından akmaktadır. Höyüğe güney kısmından 15-20 m.lik bir yükseklikten ulaşılması daha kolaydır. Tepe noktası, uzunluğu 50 m civarında bir duvarla çevrelenmiştir. Duvarın bazı bölümleri izlenememektedir. Duvar en iyi korunmuş yerinde 0,40m yüksekliğinde olup, harç kullanılmadan, orta büyüklükteki taşlarla, kuru teknikle inşa edilmiştir. Yüzeyde ele geçen seramik kırıntıları höyüğün Roma ve Bizans Dönemlerinde iskân gördüğünü göstermektedir.

Bünyamin Cami ve Türbesi

Bünyamin Cami ve Çeşmesi Bilgileri: Cami, Türbe ve Çeşme, Ayaş İlçesi merkezinde Derviş İmam Mahallesindedir.



Bünyamin Camisinin İçi

Selçuklu Döneminde yapılan cami ve türbe yığma taştan inşa edilmiştir. Cami alaturka kiremitli çatı ile örtülmüştür. Dikdörtgen planlı caminin içindeki ahşap direkler ve süslemeler dikkat çekicidir. Caminin bahçesinde ise Bünyamin Ayaşi Hazretlerinin türbesi vardır. Türbede dört tane sanduka mevcuttur.

Cami 1981 yılında Koruma Kurulu tarafından 1.Derece Anıt Eser olarak tescillenmiştir.

Bünyamin Çeşmesi

Bünyamin Çeşmesi: Osmanlı Dönemi yığma taş ve kesme taştan inşa edilmiştir. durumu gayet iyi durumdaki çeşme 1981 yılında Koruma Kurulu tarafından 1.Derece Anıt Eser olarak tescillenmiştir.

Eski Ulu Cami Bilgileri: Ulu Cami ilçe merkezinde bulunan Karakaya Caddesindedir.

Osmanlı Döneminde Selçuklu Tarzında yapılan cami 15.yüzyılda inşa edilmiştir. Ulu Cami yığma taştan inşa edilmiştir. Cami alaturka kiremitli çatı ile örtülmüştür. Dikdörtgen planlı caminin içindeki ahşap direkler, taşıyıcılar ve süslemeler dikkat çekicidir. Ahşaptan kadınlar mahfili bulunmaktadır.




Eski Ulu Cami

Çakmak Cami Bilgileri: Çakmak Cami veya diğer adıyla Aktaş Cami ilçenin merkezinde, Derviş İmam Mahallesi, Karadere Sokaktadır.

Çakmak (Aktaş) Cami

Osmanlı Döneminde yapılan cami16-17 yüzyıllar arasında inşa edilmiştir. Çakmak Cami yığma taştan inşa edilmiştir. Cami alaturka kiremitli çatı ile örtülmüştür. Dikdörtgen planlı caminin içindeki ahşap direkler ve taşıyıcılar dikkat çekicidir.


Karakaya Cami Bilgileri: Karakaya Cami ilçenin merkezinde, Hacı Recep Mahallesi, Killik Sokağının sonundadır.

Ayaş Killik Cami olarak adlandırılan cami, Selçuklu tarzında inşa edilmiş Osmanlı Dönemi yapısıdır. 1560 yılında inşa edilmiştir. Dikdörtgen plana sahip cami, yığma taştan inşa edilmiştir, eğimli çatı kiremitle örtülmüştür.

Koruma Kurulu tarafından 1981 yılında 1. Derece Anıt olarak tescillenmiştir.



Karakaya (Killik) Cami

Şıh Cami Bilgileri: Şıh Cami ilçe merkezinde Cumhuriyet meydanındadır.

Şıh Camisinin İçi

Yörede Şıh Cami olarak anılan cami tabelasında Şeyh Muhyiddin Cami yazmaktadır. Yapım tarihi 1570 yılıdır. Vakıflara bağlı olan cami dikdörtgen planlı, kerpiç yığma inşa edilmiştir. Eğimli kırma çatı, kiremitle kaplıdır. Caminin minaresi 1968 yılında halk tarafından yapılmıştır.

Cami Koruma Kurulu tarafından 1981 yılında 1.Derece Anıt eser olarak tescillenmiştir.

Ayan Yapısı Bilgileri: Ayan Yapısı ilçe merkezi, Karakaya mevkiindedir.

Ayan Yapısı yörede Kırkevler adıyla bilinmekte ve son yıllara kadar bazı kısımları iskân görmüştür. 17. yüzyıl Osmanlı Yapısıdır.

Yapı günümüzde metruk durumdadır. Dikdörtgen bir plana sahip yapı, yığma taş ve tuğla ile inşa edilmiş ve alaturka kiremit çatı ile örtülüdür. Yapı değişik zamanlarda değişik işlevlerle kullanılmıştır. Yıkıntılar arasında alçı ocak, kuyu ve ahşap işçilik parçaları bulunmaktadır.

Ayan Yapısı 1991 yılında Koruma Kurulu Tarafından Ayan Yapısı ve Voyvoda Yapısı olarak 1. Derece Anıt Eser olarak tescillenmiştir.



Ayan (Voyvoda) Yapısı

1. Selçuklu Dönemi Hamamın Bilgileri: Selçuklu Dönemi olan yapı Ayaş merkezinde Ulu Caminin karşısındadır. Paşa Hamamı olarak da anılmaktadır. Hamam yığma moloz taştan inşa edilmiştir. Hamam, iki bölümden oluşmaktadır. Hamam ve hazırlık bölümlerinden oluşmaktadır. Çatı beton örtüyle kaplıdır.

Hamam 1981 yılında Koruma Kurulu tarafından 1. Derece Anıt olarak tescillenmiştir.

1. Selçuklu (Paşa) Hamamı

2. Selçuklu Dönemi Hamamın Bilgileri: Selçuklu Dönemi olan Ayaş merkezinde İğdeli Sokaktadır. Hamam düzgün olmayan dikdörtgen yapıya sahiptir. Hamam yığma moloz taştan inşa edilmiştir. Hamam erkekler ve kadınlar bölümünden oluşmaktadır. Çatı beton örtüyle korunmuştur.

Hamam 1981 yılında Koruma Kurulu tarafından 1. Derece Anıt olarak tescillenmiştir.



ÇANILLI BELDESİ KALINTILARI:

Asartepe Kalesinin Yeri: Asartepe Kalesi, Çanıllı Beldesinin 1km güneyinde çevreye hakim bir tepenin üzerindedir.

Asartepe Kalesi

Kale Kalıntıları ve Araştırmalar: Asartepe veya Çanıllı Kalesi olarak anılan kale 1040mt rakıma sahip bir tepe üzerindedir. Kuzeyinde İlhan Çayı, güneyinde Endil Kanyonu yer alır. Günümüzde batısında İlhan Çayı üzerine kurulan Asartepe Barajı bulunmaktadır. Kalenin 30-50mt. genişliğinde ve 60-70mt uzunluğundadır. Batı yönünde yüksekliği 2mt’yi bulan yapı duvarları etkileyicidir.

Sur içinde ve dışında doğal kaya kütleleri bulunmakta, surlar yer yer bu kütlelerin üzerine yapılmıştır. Tek ulaşım imkanı olan doğu yönünde kulelerden 60mt uzaklıkta savunma amaçlı başka bir kule ve sur parçası bulunmaktadır. Kale içinde yıkılmış ve temelleri görülen yapı izleri mevcuttur. Seramik kırıntıları Orta Frig, Helenistik, Roma ve Bizans Döneminden kalmaktadır. Bu durum kalenin uzun yıllar kullanıldığını göstermektedir.

Ayrıca Çanıllı Beldesinde Hitit Döneminden kalma mühürler, Roma Dönemi aslan heykelleri ve vazoları ele geçmiştir.

Deliharman Mağarasının Bilgileri: Daliharman Mağarası, Çanıllı Beldesi, Deliharman Mevkiindedir.

Deliharman Mevkii Çanıllı merkezine 2,5km uzaklıkta bir yayla konumundadır. Bu mevkide bulunan dere yatağında insan yapımı mağara kalıntıları bulunmaktadır. Mağara orijinal kayaya oyularak oda oda oluşturulmuştur.



Deliharman Mağaraları

Endil Mağarasının Yeri: Endil Mağarası, Çanıllı Beldesi, Endil Kanyonundadır.

Endil Çayı ve Kanyonu

Mağara Bilgileri: Endil Çayının (Deresi) oluşturduğu kanyon duvarlarından biri üzerinde bulunan mağara Endil Mağarası olarak isimlendirilmiştir. Mağaraya zeminden 10-15mt’lik bir kayalık zeminden tırmanarak veya yukarıdan iple ulaşılabilmektedir.

Mağara dar bir geçitten sonra oda oda devam eder. Girişten sonra sağ tarafında dört, sol tarafında ise iki oda bulunmaktadır. Mağara 40mt uzunluğundadır.

Mağara 1992 yılında Anmak tarafından incelenmiş ve haritalandırılmıştır.



OLTAN BELDESİ KALINTILARI:

Barçın Höyüğün Yeri: Barçın Höyük, Oltan Kasabasının 6km güneybatısındadır. Höyük Sarıoba-Oltan arasındaki yol kenarındadır.

Barçın Höyük

Barçın Höyük Araştırmaları: Höyük 1994 yılında Sachihiro Omura tarafından İç Anadolu’da Yürütülen Yüzey Araştırması kapsamında ziyaret edilmiştir. 107x78mt boyutlarındaki höyüğün yüksekliği 2mt’dir. Höyük üzerinde çıkan seramik parçaları İlk Tunç Çağına tarihlenmektedir. Yanında Barçın Pınarı bulunmaktadır.

Bekbaşı Yerleşiminin Yeri: Bekbaşı Yerleşimi, Oltan Kasabasının güneybatısında Ankara Çayının kuzeyinde kalmaktadır.

Bekbaşı Yerleşimi Araştırmaları: Yerleşim 2006 yılında Levent Egemen Vardar tarafından Galatia Bölgesi Kaleleri/Yerleşmeleri Yüzey Araştırması kapsamında ziyaret edilmiştir. Yerleşim yüzeyde bulunan mimari ve keramik kırıntılarından dolayı tespit edilebilmektedir. Yerleşimin Geç Antik Çağda ve kısmen de olsa Demir Çağında iskân gördüğü tespit edilmiştir.

Bekbaşı Mevkii



Hamamboğazı Mağaralarının Yeri: Mağaralar, Oltan Kasabası sınırındaki Ankara Çayının oluşturduğu vadi içindedir.

Hamamboğazı Mağaraları

Mağara Bilgileri ve Araştırmalar: Mağaralar 2006 yılında Levent Egemen Vardar tarafından Galatia Bölgesi Kaleleri/Yerleşmeleri Yüzey Araştırması kapsamında ziyaret edilmiştir. Bekbaşı Yerleşiminin doğusunda kalan kayalığın en üst noktasındadır. Mağara Şıngırdaklıin, Çıngırdaklıin, Çıngırlıkuyu, Hamamboğazı adlarıyla anılmaktadır.

Çıngırdaklıin akarsu yatağından 60mt yükseklikte olup, derinliği 128mt’dir. Mağara ağzı 20mt genişliğinde olup, moloz taşlarla örülmüş iki sıra duvarla kapatılmıştır. Girişi kule gibi kapatan duvarın yükseikliği12-13mt kadardır. Bu yüksek kule üzerindeki ahşap hatıl izlerinden buranın en az üç katlı olduğu düşünülmektedir. Mağara içinde duvar kalıntıları, pencereler, sarnıç, bol miktarda seramik parçaları göze çarpmaktadır. Mimari parçalar Bizans Döneminden kalmasına rağmen, bu mağara ve çevresindeki küçük mağaralarda, çakmaktaşı dilgiler Epipaleolitik Dönemden, seramik parçaları Geç Kalkolitik ve İlk Tunç Çağından kalmaktadır. Yine başka bir araştırmada elde edilen seramik kırıntıları Hitit ve Roma Dönemine tarihlenmektedir

Şıngırdaklıin’in yaklaşık 500mt güneyinde kayalar üzerine oyulan 1,5mt boyundaki basamaklar mağaraya gelişi sağlayan bir yol hüviyetindedir.

Mağara yine MAD tarafından 1988 yılında araştırılmıştır. Çıngırdaklıin yatay mağara olarak anılmaktadır. Hemen yanında bir de dikey mağara bulunmaktadır.

Mağara Koruma Kurulu tarafından 1994 yılında 1. Derece Arkeolojik SİT olarak tescillenmiştir.



Kefirçeşme Yerleşiminin Yeri: Kefirçeşme Yerleşimi, Oltan Kasabasının güneybatısında Ankara Çayının yakınındadır.

Kefirçeşme Yerleşimi Araştırmaları: Yerleşim 2006 yılında Levent Egemen Vardar tarafından Galatia Bölgesi Kaleleri/Yerleşmeleri Yüzey Araştırması kapsamında ziyaret edilmiştir. Yerleşim yaklaşık 250mt uzunluğundadır. Bugün üzerinde tarım yapılmaktadır. Yerleşim üzerindeki keramik kırıntılarına göre İlk Tunç Çağı, Helenistik, Roma ve Bizans Çağında yerleşimin iskân gördüğü tespit edilmiştir.

Oltan Kasabası

Ortapınar Höyüğün Yeri: Ortapınar Höyük, Oltan Kasabasının 2km güneybatısındadır.

Ortapınar Höyük Araştırmaları: Höyük 1994 yılında Sachihiro Omura tarafından İç Anadolu’da Yürütülen Yüzey Araştırması kapsamında keşfedilmiştir. 130x155mt boyutlarındaki höyüğün yüksekliği 5-6mt’dir. Höyük üzerinde çıkan seramik parçaları İlk Tunç Çağı ve Demir Çağına tarihlenmektedir.

1995 Yılında Koruma Kurulu kararıyla 1. Derece Arkeolojik SİT Alanı olarak tescillenmiştir.

Oltan Kasabası



Oltan Uydu Görüntüsü

Diğer Oltan Kalıntılarının Bilgileri: Oltan Beldesi ve çevresi birçok antik devirde iskân gören mağaraları, höyükleri ve yerleşimleri dikkat çekicidir. Ayrı maddeler halinde yayınladığımız kalıntıların haricinde, Türkeli Boğazı mevkiinde kalıntılar vardır. Ayrıca Acıpınar ve Çetinaşı mevkilerinde kalıntılar bulunmaktadır.

Kasaba sınırlarındaki Termal Kaynak SİT alanı olarak belirlenmiş ve belediye imkanlarıyla işletilmektedir. Sanırım bu alan Boyralı Pınarı denilen yerdedir.

Boyralı Pınarı



SİNANLI BELDESİ KALINTILARI: Sinanlı Ilıcasının Yeri: Ilıca, eski Sinanlı Beldesi yeni Sinanlı Semtindedir.

Sinanlı Roma Ilıcası

Ilıcanın Bilgileri: Günümüzde ilavelerle işlevini kaybetmiş bir ılıcadır. Ilıcadan çıkan su sonradan yapılan bir havuza dökülmektedir. Ilıcanın taşıyıcı sistemi yığma taştan yapılmıştır. Tuğladan yapılan kubbe kaynağın üstüne inşa edilmiştir. Roma Dönemi ılıca Koruma Kurulu tarafından 1990 yılında 1.Derece Anıt eser olarak tescillenmiştir.

Sinanlı Ulu Camisinin Yeri: Ulu Cami, eski Sinanlı Beldesi, yeni Sinanlı Semtinde Akpınar Caddesi üzerindedir.

Sinanlı Ulu Cami

Ulu Cami Bilgileri: Selçuklu Mimari üslubuyla 1547 yılında Osmanlı Döneminde yapılmış bir camimizdir. Ulu Caminin banisi Elhaç Sinan bin Hacı Osman’dır. Vakıflara ait olan eser ahşap hatıllı, moloz taşla yapılmıştır. Eğimli, kırma çatı, kiremitle örtülüdür. Kadınlar mahfili iki katlıdır. İç mekan çıtalı ahşap tavana sahiptir.

Ulu Cami Koruma Kurulu kararıyla 1990 yılında 1.Derece Anıt eser olarak tescillenmiştir.



Pınaraltı Camisinin Yeri: Cami, eski Sinanlı Beldesi, yeni Sinanlı semtinin Pınaraltı Mahallesindedir.

Pınaraltı Cami

Pınaraltı Cami Bilgileri: Mülkiyetleri vakıflara ait bir camidir. Yığma taş ve düz kerpiçle inşa edilen cami, eğimli kırma çatıya ve kiremitle örtüye sahiptir. Tavan çıtalı ahşapla kaplıdır. Mihrabı çini kaplıdır.

Cami Koruma Kurulu kararıyla 1990 yılında Anıt eser olarak tescillenmiştir.

Sinanlı Çeşmeleri:

Hacıbeyin Çeşmesi: Yığma taştan inşa edilmiştir. Koruma Kurulu kararıyla 1992 yılında 1.Derece Anıt eser olarak tescillenmiştir.

Osmanlı Çeşmesi

Osmanlı Çeşmesi: Geç Osmanlı çeşmesi yığma taştan inşa edilmiştir. Moloz taşla örülen çeşme betonla derzlenmiştir. Koruma Kurulu kararıyla 1990 yılında 1.Derece Anıt eser olarak tescillenmiştir.



Pınaraltı Cami Çeşmesi: Cumhuriyet dönemi çeşme yığma taştan inşa edilen çeşme Pınaraltı Cami bahçesindedir. Moloz taşla örülen çeşme betonla sıvalanmıştır. Koruma Kurulu kararıyla 1990 yılında 1.Derece Anıt eser olarak tescillenmiştir.

Veli Çeşmesi: Cuma Mahallesindeki çeşme yığma kesme taştan inşa edilmiştir. Düzgün moloz taşla örülmüştür. Koruma Kurulu kararıyla 1992 yılında 1.Derece Anıt eser tescillenmiştir.

Yeni Cami Çeşmesi: Hoca Sinan Mahallesindeki çeşme yığma kesme taştan inşa edilmiştir. Düzgün moloz taşla örülen çeşme sıvalanmıştır. Koruma Kurulu kararıyla 1990 yılında 1.Derece Anıt eser tescillenmiştir.

Diğer Sinanlı Kalıntıları: Sinanlı Kasabası tescilli eski eserlerini maddeler halinde yayınladık. Osmanlı Dönemi eserleri arasında eski mezarlığı da sayabiliriz. Sinanlı Kasabası Osmanlı Döneminde Yeregömü adıyla anılmaktaydı. Sinanlı Yunanca Hierokome yani “Tapınakköy” olarak anılmaktaydı.

Sinanlı kalıntıları Roma Dönemine kadar gitmektedir. Ayaş’tan sonra bölgenin ikinci büyük yerleşim merkezinde değişik mevkilerde kalıntılar bulunmaktadır.

Sinanlı’da Bir Ev

Afşar ve Gökpınarı Mevkilerinde eski çağ kalıntılarına rastlanmaktadır. Keçeler Mevkiinde Roma Dönemi eserleri, kasabaya dağılmış durumda mermer sütun parçalarına da rastlanmaktadır.



AKKAYA KÖYÜ KALINTILARI: Kalıntıların Yeri: Kalıntıların yeri, Ankara İli, Ayaş İlçesi, Akkaya Köyü çevresindedir.

Kalıntıların Uydu Görüntüsü

Akkaya Köyü Kalıntıları: Akkaya Köyünde terracotta Dionysos başı bulunmuştur.

Akkaya’nın 2km güneyinde yer alan ve Ayaş İçmeceleri olarak adlandırılan tesislerin bahçesinde sütun parçaları, aslan heykelleri dikkat çekmektedir.

Yine Akkaya Köyünün 3km güneybatısında Ankara-Beypazarı Karayolunun yanında yer alan mevkide yer alan kaplıca kalıntıları dikkat çekicidir. Bu alanda resimlerden anladığımız kadarıyla kurtarma kazısı yapılmıştır. Kalıntıların Roma Döneminden kaldığını sanıyorum.

Birçok kaynakta anılan fakat yeri ve dönemi belli olmayan bir höyüğün varlığından söz edilmektedir.

Ayaş İçmeceleri



BAŞAYAŞ KÖYÜ KALINTILARI:

Kalıntıların Yeri: Başayaş Kalıntıları Ankara İli, Ayaş İlçesi Başayaş (Köyü) Mahallesi Bahçearası Mevkindedir.

Başayaş Köy Evi Başayaş Kalıntıları: Başayaş Köyünün Bahçe Arası denilen eski yerleşimde Roma Döneminden kalma antik malzemeler vardır. Ayrıca eski Başayaş Köyünde Osmanlı Döneminden kalma Ramazan Fakih Camisi bulunmaktadır. Caminin şimdiki durumu hakkında herhangi bir bilgimiz yoktur. 500 yıllık tarihiyle eski Başayaş Köyü mimarisi ve tarihi değerleriyle ilgiyi hak eden başka bir köşemiz. BAYAT KÖYÜ KALINTILARI:

Kalıntıların Yeri: Bayat Kalıntıları Ankara İli, Ayaş İlçesi Bayat (Köyü) Mahallesine dağılmış durumdadır. Bayat Kalıntıları: Bayat Oğuz Türklerinin en bilinen ve büyük boylarından biridir. Bayat adına Anadolu coğrafyasında birçok köy isminde rastlanmaktadır.

Bayat Köyü Bayat Köyünde Gavur Mezarlığı Mevkiinde Bakır Dönemine uzanan keramik kırıntıları ve köyün yapılarında kullanılan devşirme malzemeler bulunmaktadır. Muhtemelen Gavur Mezarlığında getirilmiş olan üzerinde haç kazılmış olan mezar taşları bina duvarlarında kullanıldığı görülmektedir.



BAYRAM KÖYÜ KALINTILARI: Kalıntıların Yeri: Kalıntılar Ankara İli Ayaş İlçesi Bayram (Köyü) Mahallesi ve çevresindedir.

Bayram Köyü Mil Taşı

Bayram Köy ve Derebağ Höyük Kalıntıları: Roma Döneminde kalma bir höyüktür. Bu höyükten alınan bazı mimari parçalar Bayram Köyüne taşınmıştır. Bu parçalar arasında cami yakınına taşınan bir “Mil Taşı” dikkat çekicidir. Köyün için Osmanlı Döneminde kalma 1758 ve 1819 tarihli iki tarihi çeşme de bulunmaktadır.

FERUZ KÖYÜ KALINTILARI:

Kalıntıların Yeri: Değirmenönü Höyük ve diğer kalıntılar, Feruz Köyü çevresine yayılmıştır.

Feruz Köyü Kalıntıları

Değirmenönü Höyük Araştırma Sonuçları: Höyük Feruz Köyünün 2km güneyinde Feruz-Bayat yolunun kenarında kalmaktadır. 8mt yüksekliğindeki höyüğün boyutları 120x115mt’dir. Höyük tarla olarak kullanılmakta ve üzerinde kaçak kazı çukurları tespit edilmiştir. Derlenen çanak çömlek parçalarının İlk Tunç Çağına ait olduğu tespit edilmiştir.

1995 yılında 1.Derece Arkeolojik SİT olarak tescillenmiştir.



Feruz Köyü Kalıntıları: Feruz Köyünün kuzeyinde kalan Tönbü, Yeniceköy ve Beşpınar Mevkilerinde eski yerleşim izleri göze çarpmaktadır.

GENÇALİ KÖYÜ KALINTILARI:

Kalıntıların Yeri: Kalıntılar, Gençali Köyü çevresine dağılmıştır.

Gençali Kalıntıları

Gençali Kalıntılarının Bilgileri: Acıdere Mevkiinde, İnönü ve Yayla Mevkilerinde mağaralar geçmişten izler taşımaktadır. Yine tarlalarda kazılarda ara sıra sikkeler ele geçmiştir.

GÖKÇEBAĞ KÖYÜ KALINTILARI:

Gökçebağ Kalesinin Yeri: Gökçebağ Kalesi, Gökçebağı Köyünün kuzeydoğusundadır.

Gökçebağ Kalesi

Gökçebağ Köyü ve Kale Araştırmaları: Gökçebağ Köyünün eski Tiske, Tisge veya Tikse olarak anılmaktadır. Tiske yerel ağızlarda “Fiske”, “İdare Lambası” demektir. Kale 2000



yılında Levent Egemen Vardar tarafından “Galatia Bölgesi Kaleleri ve Yerleşmeleri Yüzey Araştırması” kapsamında ziyaret edilmiştir.

Kale Gökçebağlılar tarafından, Kedi Kalesi olarak adlandırılmaktadır. Kuzeydoğu duvarları 2m yüksekliğiyle bir hayli korunmuş durumdadır. Diğer kesimlerde surların temelleri kalmıştır. Tespit edilen ölçülere göre 30x26x25m ölçülerindedir. Kale içinde az sayıda seramik kırıntısı tespit edilmiştir.

GÖKLER KÖYÜ KALINTILARI:

Kalıntıların Yeri: Kalıntılar Gökler Köyü merkezine ve çevresine yayılmış durumdadır.

Gökler Köyü ve Cami Kalıntı Bilgileri: Gökler Köyü ve çevresi Frig Döneminden beri iskân gören bir yerleşimdir. Köyün hemen yanında bulunan Abdülselam Mağarasında Geç Roma ve Bizans döneminde kullanılmıştır. Gökler Köyünün Kalay Deresi mevkiinde Frig Döneminden kalma günlük kullanım kapları ele geçmiştir. Cami bahçesinde antik malzemeler de bulunmaktadır. Abdülselam Mağarasının Yeri: Abdülselam Mağarası Gökler Köyünün batısında yer alan Abdülselam Dağının eteklerindedir.

Abdülselam Mağarası



Abdülselam Mağarası ve Kalıntıları: Mağara ağzı yaklaşık 1525mt. yükseklikte güneydoğuya bakan doğal bir mağaradır. Mağara içinde birbirine geçişli 14 adet göz bulunmaktadır. Mağaranın gözlerinden birinde harçlı tuğlayla örülmüş dikdörtgen planlı bir yapının duvar bakiyesi bulunmaktadır. Yine mağaranın güneyinde alan düzlükte duvar temellerine rastlanmıştır. Mağara içinde başka bir gözde yan yana düzenli sıralanmış gömülere ait insan kemiklerine rastlanmıştır. Mağara içindeki seramik kırıntıları, Geç Roma ve Bizans Dönemine aittir. Ankara Koruma Kurulu tarafından 2008 yılında Abdülselam Mağarası ve Önü Yerleşimi olarak 1. Derece Arkeolojik SİT Alanı olarak tescillenmiştir. Mağara 1992 yılında MAD (Mağara Araştırma Derneği) tarafından araştırılarak projesi çıkarılmıştır. Girişi büyük olan mağaranın uzunluğu 50mt kadardır.

İLHAN KÖYÜ KALINTILARI:

Kalıntıların Yeri: Kalıntılar, İlhan Köyü Rasattepe denilen mevkiindeki ören ve köyün kuzeyinde bulunan tekil buluntulardan oluşmaktadır. İlhan Köyü Araştırmaları: Rasattepe veya diğer adıyla Mantarlık Mevkii diye adlandırılan tepenin güney yönündeki eteklerinde bulunan Geç Roma Döneminden kalma bir yerleşiminin izleri bulunmaktadır. Bu küçük yerleşimin doğu sınırı DSİ’ne ait su kanalıyla kesilmektedir. Ören yeri tarım, kaçak kazı ve taş alınmasıyla tahrip edilmektedir. Ören Koruma Kurulunun 1989 yılı kararıyla 1.Derece Arkeolojik SİT alanıdır.

Rasattepe Öreni İlhan Köyü Tekil Buluntuları: 1945 yılında Prof.Dr. Kılıç Kökten tarafından İlhan Köyünün kuzeyinde Paleolitik Çağdan kalma aletler toplamıştır. Yine köyün batısında 1951 yılında yonga aletler toplanmıştır.



ILICA KÖYÜ KALINTILARI:

Asarcık Höyüğün Yeri: Asarcık Höyük, Ilıca Köyünün kuzeyinde kalan bir tepe üzerindedir.

Asarcık Höyük ve Ilıca Köyü Asarcık Höyük Kazı ve Araştırma Sonuçları: Höyüğün kuzeyi Ilıca Suyunun oluşturduğu dik ve sarp vadidir. Höyüğün güney tarafı ise Ilıca Suyunun bir kolunun oluşturduğu vadiye kadar eğim yaparak inmektedir. Bazalt bir tepe üzerinde 8mt yüksekliğe ve 70x120mt ölçülerine sahiptir. Höyüğün ilk incelmesi Prof.Dr. Kılıç Kökten tarafından 1945 yılında yapılmıştır. Daha sonra 1964 yılında Prof.Dr. Winfried Ortmann tarafından kazılan höyüğün, Erken Bronz, Eski Hitit, Geç Frig, Helenistik ve Roma –Galat Dönemlerinde iskân gördüğü saptanmıştır. Höyük kazısında beş açma yapılmış ve beş katmana rastlanmıştır. Çok sayıda kap insitu olarak ele geçmiştir. Çıkan malzemeleri kaseler, fincanlar, bardaklar, testiler, gaga ağızlı testiler, çömlekler, pişirme kapları, pithoslar vb. olarak özetleyebiliriz. Ayrıca mimari yapıların temelleri de ortaya çıkarılmıştır. Sachihiro Omura tarafından 1994 yılında Asarcık Höyük yüzey araştırması için ziyaret edilmiştir. Asarcık Höyük 1988 yılında 1. ve 3. Derece Arkeolojik SİT olarak tescillenmiştir.

Asarcık Höyük Buluntusu



Ilıca Nekropolünün Yeri: Ilıca Nekropolü, Ilıca Köyünün güneyinde Harmanyeri Mevkiinde bulunmaktadır.

Ilıca Asarcık Nekropolü Ilıca Nekropolü Kazı ve Araştırma Sonuçları: Nekropolis Alanı ilk olarak Prof. Dr. Kılıç Kökten tarafından tespit edilmiş ve sondaj kazıları yapılmıştır. Daha sonra yine Asarcık Höyüğü kazan Prof. Dr. Winfried Orthmann 1963-1964 yıllarında nekropolü kazmıştır. Açığa çıkarılan mezarlar üç evrede değerlendirilmektedir. Küp Mezarlar A evresi, Yakma ve Toprak Mezarlar B evresi, Sandık ve Oda Mezarlar C evresi olarak tanımlanmıştır. Nekropolis alanı Asarcık Höyük ile aynı dönemlere tarihlenmektedir. Ayrıca yine yapılan tespitlerde nekropolün kuzey kısmının bugün köyün altında kalmış olduğu düşünülmektedir. Nekropolis Alanı 1987 tarihinde Koruma Kurulu Kararıyla Ilıca Asarcık Mezarlığı adıyla 1. Derece arkeolojik SİT alanı olarak tescillenmiştir.

Ilıca Eski Camisinin Bilgileri: Ilıca Eski Cami, Ilıca Köyünün içindedir. Bugün aktif olarak kullanılmayan Cami, Geç Osmanlı yapısıdır. Yapım tarihi 1887 yılıdır. Yığma moloz taş ile inşa edilmiştir. Eğimli çatı ve kiremit örtüye sahiptir. Cami harap durumdadır. Resimlerde de görüleceği üzere restorasyonu hak eden bir camimizdir.

Cami 2010 yılında Koruma Kurulu tarafından 1. Derece anıt olarak tescillenmiştir.

Ilıca Eski Camisinin İçi



ORTABEREKET KÖYÜ KALINTILARI:

Ortabereket Höyüğün Yeri: Ortabereket Höyük, eski Ortabereket Köyü yeni Ortabereket Mahallesinin kuzeyinde Ayaş-Feruz yolunun kenarındadır.

Ortabereket Höyük

Ortabereket Höyük Araştırmaları: Höyük 1994 yılında Sachihiro Omura tarafından İç Anadolu’da Yürütülen Yüzey Araştırması kapsamında keşfedilmiştir. Höyük 1974 yılında defineciler tarafından açılan yarma ile bir hayli tahrip olmuştur. Höyük 75x85mt boyutunda, 10,5mt yüksekliğindedir. Düzensiz mimari parçalar ve seramik kırıntıları Neolitik ve İlk Tunç Çağında höyüğün yoğun iskân gördüğünü düşündürmektedir. Höyük üzerinde az miktarda Demir Çağından kalma seramiğe rastlanmıştır. Höyük özel mülkün içindedir. Bu yüzden yoğun tarım yapılmakta ve define terörüne açık durumdadır.

Höyük Koruma Kurulu tarafından 1995 yılında 1.Derece Arkeolojik SİT Alanı olarak tescillenmiştir.

Ortabereket Cami Bilgileri: Osmanlı Dönemi yapısıdır. 15-16. yüzyılda yapılmıştır. Yığma taş taşıyıcıyla inşa edilen cami dikdörtgen plana sahiptir. Kırma çatı, kiremitle örtülüdür. Cami içindeki ahşap detaylar dikkat çekicidir. Osmanlı Camisi 2011 yılında Koruma Kurulu kararıyla 1.Derece Anıt olarak tescillenmiştir.

Ortabereket Cami



PINARYAKA KÖYÜ KALINTILARI:

Kalıntıların Yeri: Pınaryaka Kalıntıları eski Pınaryaka Köyü, yeni Pınaryaka Mahallesindedir.

Pınaryaka Köyü

Pınaryaka Köyü ve Kalıntıları: Pınaryaka Köyünün eski adı Şeylek’dir. Köyde türbesi bulunan Derviş Gazi’nin ismi Şeyhlek’tir. Zamanla bu isim Şeylek olmuştur. 1960 senesinde bol pınarları sebebiyle ismi Pınaryaka olarak değiştirilmiştir.

Pınaryaka –Evci Köyleri arasında fosil kalıntıları 6-10 milyon yıl öncesine tarihlenmektedir.

Yine Pınaryaka Köyünde Köyyeri ve Asartepe Mevkilerinde Frig ve Roma Döneminden kalma seramik parçalarının bu alanların o devirlerde iskân edildiğini göstermektedir. Pınaryaka Köyü Ağılkaya Mevkii Koruma Kurulu kararıyla 2000 yılında 1.Derece Arkeolojik SİT Alanı olarak tescillenmiştir.

TEKKE KÖYÜ KALINTILARI:

Çayağzı Höyüğün Yeri: Höyük Tekke Köyü Çayağzı Mevkiindedir.

Çayağzı Höyük



Çayağzı Höyük Bilgileri: 30x30mt ebadında 3mt yüksekliğinde olan höyük üzerindeki keramik kırıntılarına göre höyük Kalkolitik ve İlk Tunç Çağında iskân görmüştür. Höyük üzerinde bulunan kaçak kazı çukuru 3mt ağzı 10mt derinliğiyle höyüğe çok büyük zarar vermiştir. Defineciler höyüğü muhtemelen Tümülüs olarak düşünüp mezar odasına ulaşmak için tahrip etmişlerdir. Çayağzı Höyük Koruma Kurulu Kararıyla 1.Derece Arkeolojik SİT Alanı olarak 1989 yılında tescil edilmiştir. Hanağzı Höyüğün Yeri: Höyük Tekke Köyünün 5km güneyinde Temelli-Tekke Köyü yolunun kenarındadır.

Hanağzı Mevkii Hanağzı Höyük Bilgileri: 70x70mt ebadında 5mt yüksekliğinde olan höyük üzerindeki keramik kırıntılarına göre höyük İlk Tunç Çağında iskân görmüştür. Höyüğün güney yamacında mimari kalıntıların varlığını işaret eden duvar kalıntıları bulunmaktadır. Höyük Sachihiro Omura tarafından “1994 Yılı İç Anadolu’da Yürütülen Yüzey Araştırmaları” kapsamında tespit edilmiştir. Hanağzı Höyük Koruma Kurulu Kararıyla 1.Derece Arkeolojik SİT Alanı olarak 1995 yılında tescil edilmiştir. Datçabelen Höyüğün Yeri: Höyük Ankara İli Ayaş İlçesi Tekke Köyünün 500m güneyindedir.

Tekke Köyü Höyükleri



Datçabelen Höyük Bilgileri: 115x60m ebadında 18m yüksekliğinde olan höyük üzerindeki keramik kırıntılarına göre höyük Orta ve Geç Tunç Çağında iskân görmüştür. Yine bol miktarda Hitit Dönemi keramik kırıntıları toplanmıştır. Höyüğün kuzey yamacında mimari kalıntılar bulunmaktadır. Höyük üzerinde çok miktarda kaçak kazı çukurları tespit edilmiştir. Höyük Sachihiro Omura tarafından “1994 Yılı İç Anadolu’da Yürütülen Yüzey Araştırmaları” kapsamında tespit edilmiştir. Höyük Koruma Kurulu Kararıyla 1.Derece Arkeolojik SİT Alanı olarak 1995 yılında tescil edilmiştir.

UĞURÇAYIRI KÖYÜ KALINTILARI:

Balçiçek Höyüğün Yeri: Höyük, Uğurçayırı Köyünün 700m güneybatısında bulunan Balçiçek Çiftliğinin sırtındadır.

Balçiçek Höyük ve Çiftliği Balçiçek Höyük Bilgileri: Höyük Balçiçek Çiftliğinin yakınındaki doğal tepe üzerindedir. Höyüğün kuzeyinden Ayaş Deresi geçmektedir. Balçiçek Höyüğünün kuzey kısmı tarla yoluyla, güney cephesiyse tarla açılmasıyla tahrip edilmiştir. Höyük Ayaş Deresinden 26m yüksekliktedir. Höyük, üzerinde toplanan seramiklere göre Roma ve Bizans Döneminde iskân görmüştür. Balçiçek Höyük 1991 yılında Koruma Kurulu kararıyla 1.Derece Arkeolojik SİT Alanı olarak tescillenmiştir.



YAĞMURDEDE KÖYÜ KALINTILARI:

Kalıntıların Yeri: Yağmurdede kalıntıları Yağmurdede Köyü Örenköy yanında bulunan İlhan Çayı Ağan vadisinde bulunan mağaralar ve Yağmurdede yakınında bulunan kalıntılardır.

Yağmurdede Mağaraları

Yağmurdede Köyü ve Kalıntı Bilgileri: Yağmurdede’nin eski adı Dastarlı’dır. Dastar, Türkçede “Başörtüsü”, “Kalın bez, yelken bezi”, “Yünden dokunmuş kilim” “Sofrası bol” anlamındadır.

Yağmurdede Köyünün mahallesi olan Örenköy batısında yer alan ve Ayaş-Güdül İlçeleri arasındaki sınırı oluşturan İlhan Çayının oluşturduğu kanyon Ağan Kanyonu –Ulupınar Kanyonu olarak anılmaktadır. Bu kanyonda bulunan mağaralar yerleşim izleri taşımaktadır.

Yağmurdede Köyünün yakınındaki çayın yanında Roma Döneminden kalma sütun başlıkları bulunmuştur. Köyün cami ve çeşmeleri eski dönemlerden kalmıştır.



KAYNAKÇA: 1-) www.envanter.gov.tr 2-) www.kulturvarliklari.gov.tr 3-) www.tayproject.org 4-) www.ankararehberi.com 5-) www.nedir.antoloji.com (Sayın Hasan Tezcan’a teşekkürlerimle) 6-) www.panoramio.com 7-) www.ayasvakfi.com.tr 8-) www.canilli.com 9-) www.ayasbayramkoy.org 10-) www.sozce.com 11-) www.ankarasevdam.net 12-) www.ayas.gov.tr 13-) www.nisanyanmap.com 14-) Levent Egemen Vardar –Nalan Akyürek Vardar - Galatia Bölgesi Kaleleri Yerleşmeleri Yüzey Araştırması – 15. Araştırma Sonuçları Toplantısı Cilt.1 -1998 15-) Levent Egemen Vardar –Galatia Bölgesi Kaleleri Yerleşmeleri Yüzey Araştırması Ankara ve Bolu İlleri 2000 -19. Araştırma Sonuçları Toplantısı Cilt:1 2001 16-) Levent Egemen Vardar- Galatia Bölgesi Kaleleri Yerleşmeleri Yüzey Araştırması -25. Araştırma Sonuçları Toplantısı Cilt:3 -2007 17-) Sachihiro Omura -1994 Yılı İç Anadolu Yürütülen Yüzey Araştırmaları -13. Araştırma Sonuçları Toplantısı Cilt:2 -1995 18-) Bilge Umar –Türkiye’deki Tarihsel Adlar –İnkılâp Kitabevi -1993 19-) Ankara Valiliği –Ankara İl Çevre Durum Raporu -2006 20-) MADPOSTER Ankara Mağaraları. (PDF Dosya) 21-) Ayaş Tanıtım Dosyası (PDF Dosya) NOT: Bu dosya 2014 yılında www.arkeodenemeler.blogspot.com.tr adresinde yayınlamış olduğumuz maddelerin düzenlenmiş bir toplamıdır.

Ankara Ayaş Tarihi ve Arkeolojisi

Documents

Transcript of Ankara Ayaş Tarihi ve Arkeolojisi