POJAM ANESTEZIJE

Anestezija (od grčkih riječi an estos - figurativno, „bez osjećaja“ ili „izvan osjećaja“) medicinska je metoda anesteziologije koja uz primjenu anestetika i drugih madikamenata u organizmu čovjeka dovodi do "isključenja boli" i "medikamentnima izazvanog sna", a primjenjuje se tijekom operativnih zahvata i drugih metoda dijagnostike i liječenja vrlo složenih stanja vezanih za pojam "intenzivnog liječenja".

Anestetici su razne vrste lijekova u plinovitom, tekućem ili drugom obliku koji kada se unesu u organizama svojim djelovanjem dovode do gubitka osjećaja i svijesti uz minimalno štetno djelovanje i mogućnost vraćanja organizma u normalno stanje, nakon prestanka njihove primjene.

ETIMOLOGIJA

Medicinski naziv ''anestezija'' za označavanje efekta udisanja etra, hloroforma, azotsuboksida i sličnih supstanci skovao je Oliver vendel Homs(Oliwer Wendell Holmes (1809.-1894.) 21. Novembra 1864 u svom pismu poslatom zubaru Vilijamu Mortonu, prvom ljekaru koji je 16. Oktobra 1846. Javno prikazao upotrebz etra tokom operacije i koji je tražio njegovo mišlje.

Pošteno govoreći naziv anestezija nije bio nov. Njega su prvi koristili Grci ( što se može vidjetu u platonovim djelima ) među kojima i ljekar, travar i hirurg Pedanije Disokoridis koristio vino napravljeno od mandragore u svrhe anestezije. Nešto kasnije u par navrata u Bejlijevom engleskom rječniku anestezoja se definiše kao '' defekt senzacija''. Prvi u u istoriji medicine ostaje Holms koji je predlažio da se riječ anestezija počne označavati.

ISTORIJA1

Operacije su se nekad izvodile bez anestezije

U davna vremena, prva sredstva koja su korištena za anesteziju kod bolesnika s ozljedama bila su marihuana i opijum.

„Prave“ anestezije nije bilo sve do devetnaestog vijeka, kada su se započela provoditi prva istraživanja u ovom području. Tokom 1800. britanski kemičari Humphry Davy i Thomas Beddoes opisuju neka svojstva kiseonikovog oksida (tzv. "rajskog plina"), ali u tim je danima ovaj plin rabljen samo za zabavu. Za rajski plin koriste se još dva naziva (kiseonikov suboksid i dušikov oksidul ukoliko je kemijska formula oksida N2O). Prvi, ovaj plin koristi za anesteziju američki stomatolog Horacy Bunare, koji 1844. uz upotrebu dušikovog oksida obavlja vađenje zuba, ali on ubrzo gubi podršku medicinskih krugova zbog stručne pogreške (pacijent umire).

Drugi značajan medikament koji se koristio u anesteziji bio je kloroform, otkriven 1831. godine. Njegova je djelotvornost potvrđena u 1847. godini.

Anesteziju je osmislio Oliver Wendell Holmes 1846. godine , a modernu anesteziju Joseph Lister. Joseph Lister osmislio je i karbolnu kiselinu (fenol u tekućem stanju) koja se koristi u sterilizaciji.

U martu 1842. u Danielsvilleu, Georgia, Dr. Crawford Long bio je prvi u korištenju anestezije tokom operacija, dajući je svom prijatelju, koji je takođe bio školski učitelj (James M. Venable) prije ekscizije jedne ciste iz njegova vrata.

Prvu uspješnu operaciju pod anestezijom na bojišnici 1847. proveo je ruski kirurg, Nikolai Ivanovich Pirogow.

Do 19. vijeka anestezija nije primjenjivana u medicini, pa su ljudi tokom operacije osjećali jaku bol, a postojala je osoba zadužena da ih umiri. Osobito je bilo bolno kada su ljude operirali Grci i Rimljani, iako su Grci samo ponekad operirali ljude, kada je to bilo potrebno, tako da su najčešće pri porođaju umirale nekadašnje trudnice i ljudi koji su bili teže bolesni, a umirali su zbog toga što se tada nije znalo za viruse i bakterije te ostale mikroorganizme.

2

VRSTE ANESTEZIJE

1. Opšta anestezija

Inhalacijska, Intravenska,

Rektalna .

2. Lokalna anestezija

Površinska Inflitracijska,

Regionalna:

o centralni blok

o periferni blok

instrumenti iz 19. Vijeka

3

OPŠTA ANESTEZIJA

Inhalacijska anestezija započinje intubacijom

Opšta anestezija podrazumijeva primjenu posebne grupe lijekova koji organizmu osiguravaju potpuno odsustvo svijesti (amnezija) i bola (anelgezija) uz mišićnu relaksaciju tokom operacije. Za vrijeme ove vrste anestezije u nazočnosti anesteziologa pacijentu se kontrolišu sve vitalne funkcije kako bi se primjenom lijekova i drugih metoda organizam bolesnika tijekom operacije održavao u optimalnom stanju. I pored primjene najsavremenijih lijekova i suvremenih metoda ponekad nije moguće eliminirati neke neželjene efekte poslijeoperativne boli, mučninu, povraćanje itd.). Umjerena doza straha od gubitka svijesti tokom anestezije je normalna pojava kod većine bolesnika što zahtijeva dobru premedikaciju i psihološku pripremu bolesnika od strane ljekara.

Prema načinu unosa anestetika opšta anestezija se dijeli na:

1 .Inhalacijsku anesteziju:Koja se postiže i održava anesteticima u plinovitom obliku, koji u organizam dospijevaju s udahnutim zrakom u plućima. Za ovu vrstu anestezije koristi se smjesa plinova , čija se smjesa priprema u posebnim aparatima i sustavom plastičnih cijevi (endotrahealni tubus) ili putem maske za lice, u strogo kontroliranim uslovima unosi u disajni sistem bolesnika. Uz plinove za anesteziju dodaju se i lijekovi koji osiguravaju relaksaciju mišića i neosetljivost na bol.

Ova je vrsta anestezije najčešće primjenjivani oblik anestezije zbog sljedećih dobrih osobina;

brzog učinka, dozirane dubine anestezije,

lakog održavanja i kontrole i

brzog buđenja bolesnika iz anestezije.

Nedostaci ove vrste anestezije su;

nadražaj dišnih puteva uz nagon na kašalj, prolazna bol u grlu,

ozljede u usnoj šupljini,

povraćanje i udisanje želučanog sadržaja uz moguću upalu pluća.

2.Intravensku anesteziju: Koja se se postiže i održava injektiranjem anestetika u venu. Prednost ove anestezije jednostavan je i lak način primjene i brzo uspavljivanje bolesnika. Uglavnom se koristi kao uvod u inhalacijsku anesteziju kako bi se izbjegli negativni učinci

4

udisanje plinovitih anestetika. Kao samostalna anestezija koristi se kod kratkotrajnih operativnih zahvata (manje operacije, invazivna dijagnostika, namještanje kostiju i zglobova itd..)

Glavni nedostatak ove metode slaba je kontrola anestetika čija sudbina ovisi od individualne sposobnosti organizma za njegovu razgradnju i eliminaciju iz organizma.

Moguće komplikacije: prolazno peckanje i bol duž vene u koju je injektiran anestetik, alergijske reakcije na anestetik, zbunjenost, pospanost, mučnina.

1 .3. Rektalnu anesteziju: Koja se postiže uvođenjem anestetika u debelo crijevo. Ona se najrjeđe primjenjuje i to uglavnom kod male djece.

LOKALNA ANESTEZIJA

Lokalna je anestezija postupak koji izaziva neosetljivost na bol određenog dijela tijela primjenom lijekova koji prekidaju provođenje impulsa kroz živce u toj regiji.

Prema načinu primjene anestetika dijeli se na:

1. Površinsku:postiže se primjenom anestetika u obliku kapi, spreja ili masti na površinu tijela (oči, sluznica usne šupljine, disajnih putova, mokraćnog mjehura u cilju dijagnostike ili manjih operativnih zahvata. Ovu vrstu anestezije obično primjenjuju sami hirurzi ili liječnici dijagnostičari.

2. Inflitracijsku: kod ove vrste anestezije, anestetik se aplicira na mjestu i oko mjesta operacijskog polja, s ciljem da se to područje obezboli. Anestetik se primjenjuje injektiranjem oko operacijskog polja na potrebnu dubinu ovisno o operativnoj tehnici. Ova se vrsta anestezije primjenjuje kod manjih operativnih zahvata (ušivanje rana, odstranjivanje kožnih i potkožnih promjena, ingvinalnih hernija kod kojih je kontraindicirana druga vrsta anestezije i sl.) Ovu vrstu anestezije provodi kirurg. Radi potenciranja ove anestezije, (smirivanje pa i uspavljivanje bolesnika tijekom operativnog zahvata) u ovu vrstu anestezije može se uključiti i anesteziolog koji će primijeniti i druge medikamente pored lokalnog anestetika.

5

3. Regionalnu: kod ove vrste anestezije anestetik se injektira u blizinu živca ili kičmene moždine, pri čemu se postiže neosetljivost na bol (blokada) jedne veće regije na tijelu. Zavisno od lokacije primjene anestetika dijeli se na: centralnu perifernu i regionalnu anesteziju.

Centralni blok: kod ove vrste anestezije djelovanje anestetika traje 2 – 4 sata, a anestetik se uštrcava oko leđne moždine, te tako blokira prenos bolnih podražaja do mozga. Ako se slučajno dogodi da izvođenje ove vrste anestezije ne uspije, prelazi se na opštu anesteziju. Ovisno o mjestu uštrcavanja centralni blok dijelimo na spinalni i epiduralni.

Spinalna anestezija: tehnika je u kojoj se anestetik daje u tekućinu koja okružuje kičmeni stub (spinalnu) moždinu. Spinalna anestezija može se primjeniti na gotovo sve zahvate na nogama, kukovima, karlici, donjem dijelu trbuha (uključujući i carski rez). Komplikacije ove vrste anestezije su veoma rijetke i prolazne, a da bi se one ublažile, nakon spinalne anestezije, bolesnik 24 sata mora ležati na ravnom i piti puno tekućine.

Epiduralna anestezija: tehnika je u kojoj anestetik dajemo u prostor između pršljena i ovojnice kičmene moždine (epiduralni prostor). Ovom vrstom anestezije možemo anestezirati određenu regiju na trupu i tako je učiniti neosjetljivu na bol, dok je u ostataku trupa osjet očuvan. Također primjenom nižih koncentracija anestetika možemo blokirati samo osjećaj boli dok je mišićna snaga očuvana (što je iskorišteno kod bezbolnog porođaja). Ako se u epiduralni prostor postavi tanka plastična cjevčica (epiduralni kateter) postoji mogućnost trajnog davanja anestetika te na taj način osiguravanje dugotrajne anestezije. Epiduralna anestezija primjenjuje se za zahvate na nogama, karlici, donjem dijelu trbuha, grudnom košu i plućima. Također se primjenjuje kao metoda trajnog uklanjanja boli kod pacijenata s malignom bolesti.

6

Periferni blok: tehnika je kod koje se anestetik uštrcava u blizinu živca ili živčanog snopa koji inervira određeni dio tijela. Ovom se tehnikom može anestezirati puno manje tjelesne regije, npr. anestezija šake, ruke , ramena, stopala, noge.

Regionalna intravenska anestezija: (RIVA), tehnika je koja se koristi za anesteziju ekstremiteta (ruku ili nogu). RIVA se izvodi tako da se prvo zaustavi cirkulacija krvi u željenom ekstremitetu, zatim se u venu tog ekstremiteta ubrizga anestetik koji izlazi u tkivo i dolazi do živaca.

NEFARMAKOLOŠKA ANESTEZIJE

Hipnoza ima dugu povijest upotrebe kao anesteziološka tehnika. Rashlađivanje tkiva (npr. led) može izazvati privremeni prekid provođenja kroz živčana vlakna (aksone) i gubitak osjećaja, a izazivanjem kratke hiperventilacije, produbljenim i ubrzanim disanjem, može se privremeno suzbiti osjećaj boli. Suvremena anesteziološka praksa rijetko koristi ove metode.

KOMPLIKACIJE ZA VRIJEME ANESTEZIJE

Pravilnim radom anesteziologa mogu se spriječiti komplikacije

Učestalost komplikacija u anesteziji u odnosu na broj izvršenih anestezija je oko 9%.

Najučestalije komplikacije

nedostatna ventilacija pluća, hipotenzija,

aritmije,

ozljede živaca

nuspojave anestetika i drugih lijekova

Najčešće komplikacije nastaju kod

dugotrajnih zahvata, bolesnika u poodmakloj dobi,

hitnih zahvata

u porodiljnoj anesteziji

7

Uzroci komplikacija

ljudska pogreška (nesavjestan rad ili loša obučenost) loš monitoring vitalnih parametara,

neispravna oprema

loša organizacija rada

IZBOR ANESTEZIJE

Nakon što hirurg ili drugi ljekar postavi indikaciju za operativni ili neki drugi zahvat, obavljaju se prijeanesteziološke pretrage i donosi konačna odluka o izboru anestezije. Ako postoji mogućnost primjene više vrsta anestezije, bolesniku se daje mogućnost da sudjeluje u njenom izboru.

Glavne smjernice koje anesteziologa rukovode pri odlučivanju o vrsti anestezije su:

vrsta bolesti lokalizacija promjena (bolesti)

vrsta operativnog zahvata

trajanje operacijskog zahvata.

zdravstveno stanje i prethodne bolesti bolesnika

lijekovi koje bolesnik troši,

odluka bolesnika o izboru anestezije.

8

ZAKLJUČAK

Otkrićem anestezije medicinina je dobila više slobode u svome radu. Bolesti i oštećenja koje se nekada nisu liječile zbog bolova pacijenta ili nemogućnosti obavljanja operativnog zahvata sada su uz pomoć anestezije u nekim slučajevima vrlo rutinske procedure. Anestezija kao vrlo korisno medicinsko sredstvo omogućilo je da se danas skoro sva ortopedska oštećenja kao i većina drugih oštećenja vrlo brzo saniraju na bezbolan način. Počevši od porođaja koji su nekada zbog bolova i komplikacija često fatalno završavali anestezija je omogućila da se na jedan bezbolan i vrlo malo štetan efekat po organizam ti a i drugi medicinski zahvati obavljaju uspješno uz manje štetne posljedice nakon samih zahvata. Upotrebom anestezije danas je u mogućnosti zamijeniti oštećeni zglob, kost, bezbolno izvaditi zub, zašiti ranu i sve što je nekada bilo vrlo komplikovano, bolno a za sobom je vuklo i mnogo veće posljedice. Uz stručan nadzor i pravlan rad anesteziologa kao i cijelog tima koji učestvuje u zahvatu posljedice i bolovi su svedeni na minimum a komplikacije su vrlo rijetke ako se pravilno radi.

9

LITERATURA

- www.wikipedia.com

- www.google.ba

- Morris Fishbein, M.D., ed (1976). "Anesthesia". The New Illustrated Medical and Health Encyclopedia. 1 (Home Library Edition ed.). New York, N.Y. 10016: H. S. Stuttman Co. pp. 87.

10

SADRŽAJ

Pojam anestezije 1

Etimologija 1

Istorija 2

Vrste anestezije 3

Opšta anestezija 4

Lokalna anestezija 5

Nefarmakološka anestezije 7

Komplikacije za vrijeme anestezije 7

Izbor anestezije 8

Zaključak 9

Literatura 10

Sadržaj 11

11