Anemie = bloedarmoedeSamensteller: Matthias Steinebach

26-09-2008

Definitie

Bij anemie (bloedarmoede) is er een verminderd zuurstoftransporterend vermogen van het bloed door een afgenomen hoeveelheid hemoglobine (rode bloedkleurstof) per liter bloed.

Klachten I

De weefsel zullen hierdoor minder zuurstof aangeboden krijgen. Hierdoor ontstaan klachten als hoofdpijn, duizeligheid en vermoeidheid.

Klachten II

Er kan ook een gevoel van benauwdheid zijn. Het hart zal sneller gaan kloppen om het beschikbare hemoglobine maximaal te benutten. De mensen ervaren dit als hartkloppingen.

Klachten III

Indien er een ernstige anemie is dan kan er zelf een gevaarlijk tekort aan zuurstof in hart en spieren ontstaan. Dit kan zich uiten als angina pectoris (pijn op de borst) en etalagebenen. In beide gevallen is er dan meestal ook sprake van vernauwing van de bloedvaten.

Verschijnselen I

De mensen zullen door de verminderde hoeveelheid hemoglobine bleek gaan zien. Dit is het beste vast te stellen aan de conjunctiva (oogslijmvlies).

Verschijnselen II

Door de versterkte bloedstroom kunnen de hartklepopeningen relatief te nauw worden. Hierdoor is er soms een ruisje te horen.

OorzakenEr zijn verschillende groepen van oorzaken van anemie: een verminderde aanmaak door: * tekort aan voedingsstoffen * slecht functionerend beenmerg - langdurig gering bloedverlies - versnelde afbraak van erythrocyten (RBC= rode bloedcellen)

Verminderde aanmaak

De rode bloedcellen worden aangemaakt in het rode beenmerg. Hiervoor zijn bouwstoffen (ijzer en eiwitten) en hulpstoffen (vitamines B11 (=foliumzuur) en B12) nodig. Zijn deze niet voldoende beschikbaar dan kan het beenmerg geen RBC maken.

IJzergebrek

Gebrek aan ijzer kan ontstaan door verkeerde voeding of een te groot bloedverlies. IJzer zit in grote hoeveelheden in vlees. Vleesijzer (Fe2+)kan beter opgenomen dan ijzer uit plantaardig voedsel (Fe3+).

IJzergebrek II

De opname van ijzer uit groente en granen kan verbeterd worden door het gelijktijdig eten van vitamine C. Dus een gezond ontbijt bestaat uit volkorenbrood met een glas sinaasappelsap! Thee kan de opname van ijzer echter weer remmen.

IJzergebrek III

Als een vrouw zwanger is zal het groeiende kind veel ijzer vragen. Je spaart wel wat uit omdat de menstruatie niet meer plaatsvindt maar er is wel extra ijzer nodig.

Andere verschijnselen ijzergebrek

Bij langdurig ijzergebrek ontstaan er ook andere verschijnselen zoals: - zwakke nagels ontstoken mondhoek - lepeltjesnagels breekbaar haar - gladde tong (glossitis)

Gebrek aan vitamine B12

Vitamine B12 zit alleen in dierlijke producten. Niet alleen in vlees maar ook in melk , kaas en eieren. Mensen die streng vegetarisch eten (veganisten) zullen naar verloop van tijd een tekort kunnen krijgen. Het beenmerg kan dan niet goed RBCs aanmaken.

B12

Dat het gebrek niet direct duidelijk wordt komt omdat er een grote voorraad B12 in de lever zit, tenminste als ze voor die tijd wel vlees aten. Dit kan genoeg zijn voor JAREN!!

Vitamine B12 kan alleen goed uit het voedsel opgenomen worden als de maagwand intrinsic factor produceert. Dit bevordert de opname van B12 in het bloed vanuit het laatste gedeelte van de dunne darm (ileum). Het vitamine B12 is dan de extrinsic factor.

Is de maag verwijderd (bij maagkanker bijv.) of is het maagslijmvlies beschadigd door chronische ontsteking (gastritis) dan wordt er geen intrinsic factor meer geproduceerd. De opname van B12 neemt dan sterk af. De bloedarmoede die dan ontstaat wordt pernicieuze anemie genoemd. Pernicieus omdat men hier vroeger aan dood ging!

De behandeling bestaat dan uit maandelijkse injecties B12 in de spier.

Slecht functionerend beenmerg I

Alles wat het beenmerg beschadigt, kan de functie verminderen. Het beenmerg kan beschadigd worden door radio-actieve straling, chemotherapie en giftige stoffen zoals benzeen. Deze vorm van anemie heet aplastische anemie. Het beenmerg zal dan ook minder van de andere cellen produceren (witte bloedcellen en bloedplaatjes). Ook daar kunnen dan verschijnselen van ontstaan.

Slecht functionerend beenmerg II

Om goed rode bloedcellen te kunnen maken moet het rode beenmerg gestimuleerd worden door een stofje uit de nier; het erythropoietine. Als de nier dit niet meer produceert zal de productie van rode bloedcellen afnemen.

Langdurig gering bloedverlies

Als er gedurende lange tijd (kleine) hoeveelheden bloed verloren worden kan er een gebrek aan ijzer ontstaan. Het ijzer dat je met het eten binnen krijgt is dan niet meer voldoende om het verlies op te compenseren. Er ontstaat dan een ijzergebreksanemie (ferriprive anemie).

Belangrijke oorzaak bij vrouwen is (heftige) menstruatie al dan in combinatie met een ijzerarm dieet. Bij mannen en vrouwen na de overgang moet er serieus rekening gehouden worden met chronisch bloedverlies uit het darmslijmvlies t.g.v. kanker of ontsteking. Er is dan meestal sprake van occult bloedverlies. Dat wil zeggen dat het niet direct in de ontlasting te zien is. In de tropen kunnen mijnwormen een oorzaak van chronisch bloedverlies zijn.

Enmalig groot bloedverlies (bloeddonatie, operatie) leidt niet tot bloedarmoede. In de dagen/weken na het verlies is het bloed wel iets verdund maar het beenmerg zal extra rode bloedcellen aanmaken. Een gezond hart kan het tijdelijk verminderd zuurstoftransporterend vermogen makkelijk opvangen door sneller te kloppen. Wordt er vaak bloed gegeven dan kunnen de ijzervoorraden wel uitgeput raken. Vandaar dat je maar een aantal malen per jaar bloed mag geven.

Versnelde afbraak = hemolytische anemie IRode bloedcellen worden soms versneld afgebroken. Dit kan onder ander bij : antistoffen tegen de RBC afwijkende rode bloedcellen een vergrote milt

Hemolytische anemie II

Soms passen antistoffen gemaakt tegen iets anders op de kenmerken (antigenen) van de eigen bloedcel. Het gevolg hiervan is dat de rode bloedcel kapot gaat (hemolyse). Als het beenmerg de afbraak niet kan compenseren ontstaat er anemie. Het ijzer blijft echter beschikbaar voor de aanmaak van nieuwe bloedcellen.

Hemolytische anemie III

Ook als de rode bloedcellen afwijkend van vorm zijn, worden ze eerder afgebroken. Dit komt voor bij afwijkend hemoglobine zoals bij sikkelcelanemie en thalassemie.

Hemolytische anemie IV

Bij thalassemie en sikkelcelanemie zal er een sterke toename zijn van het rode beenmerg. Hierdoor kunnen met name de schedelbotten zichtbaar veranderen.

Hemolytische anemie V

Een bijzondere vorm van hemolytische anemie komt voor bij babys, soms zelfs al voor de geboorte. Er is dan sprake van rhesusantagonisme. De antistoffen tegen het D-kenmerk, gemaakt door de moeder passeren de placenta en breken de RBC van het kind af.

Hemolytische anemie VI

Normale rode bloedcellen leven 120 dagen. Ze worden daarna afgebroken in de milt. Als de milt vergroot is (splenomegalie) dan worden er meer rode bloedcellen dan normaal afgebroken Een vergrote milt kan voorkomen bij bijv. leukemie en portale hypertensie (te hoge druk in de poortader).

Onderzoek bij anemie

Een eerste indruk van de ernst van de anemie krijgt men door het bepalen van: Hb gehalte, normaal 8-10 mmol/liter aantal erys/volume normaal 5.000.000/mm3 hematocriet (ht) = dat gedeelte van het bloed dat uit cellen bestaat, normaal 0,40-0,45

Extra infoDoor handig te rekenen met deze getallen dan kan het volgende bepaald worden: - ht/aantal erys = gemiddelde grote van een ery = MCV - Hb/aantal erys = gemiddelde hoeveelheid Hb per ery = MCH - MCH/MCV = concentratie van Hb in een ery Deze getallen kunnen helpen bij het vinden van de oorzaak van de anemie. bijvoorbeeld: Bij B-12 gebrek zijn de RBC te groot (macrocytaire anemie) en bij ijzergebrek te klein (microcytaire anemie)

Een andere aanwijzing is het stijging van het percentage jonge erythrocyten in het bloed. Deze zijn te herkenen na een speciale kleuring. Er is dan een netwerk in de rode bloedcellen te zien. Daarom heten ze reticulocyten. Normaal ligt het aantal onder de 1,5%

Daarnaast kan het ijzergehalte in het bloed bepaald worden en eventueel het transferrine; een eiwit dat nodig is voor vervoer van ijzer in het lichaam.

Extra info

Vermoedt men dat een afwijking van het beenmerg de oorzaak is dan kan men een beenmergpunctie doen of een beemergbiopt. Het verschil is dat men bij de eerste alleen vocht opzuigt (uit borstbeen of heup) en bij de tweede een pijpje bot uit de heupkam boort.

Therapie anemie I

De therapie van anemie is natuurlijk afhankelijk van de oorzaak. Zomaar ijzer geven als er bloedarmoede is vastgesteld is niet goed. Dit mag alleen wanneer duidelijk is dat er een tekort aan ijzer is en er geen bloedverlies (meer) is.

Therapie IIAls er zomaar ijzer gegeven wordt kan in dit op de lange duur leiden tot ijzerstapeling overal in het lichaam. Dit leidt weer tot afwijkingen in allerlei organen zoals bijvoorbeeld hart, lever en pancreas. Dit heet dan hemosiderose.

Behandeling anemie III

Bij de andere oorzaken gaat het niet zo makkelijk. Afwijkende rode bloedcellen zijn niet te repareren en een zieke nier of beschadigd beenmerg herstelt zich meestal niet. Er zijn dan soms drastischer maatregelen nodig zoals levenslang epo of een beenmergtransplantatie.

Hh, afgelopen