วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน ANALYSIS OF THE ROLE OF BUDDHIST ECCLESIATIAL MONKS TO

CULTIVATE FAITH TO CHILDREN AND YOUTH

พระอธการจตรงค อธปญโญ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาตรมหาบณฑต

สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๕๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน

พระอธการจตรงค อธปญโญ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาตรมหาบณฑต

สาขาวชาพระพทธศาสนา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๕๖ (ลขสทธเปนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ANALYSIS OF THE ROLE OF BUDDHIST ECCLESIATIAL MONKS TO CULTIVATE FAITH TO CHILDREN AND YOUTH

Phra Athikan Chaturong Athipanyo

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of The Requirement for The Degree of

Master of Arts (Buddhist Studies)

Graduate School Mahachulalongkornrajavidyalaya University

Bangkok, Thailand C.E. 2013

(Copyright by Mahachulalongkornrajavidyalaya University)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ก

วทยานพนธ : วเคราะหบทบาทพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน

ผวจย : พระอธการจตรงค อธปญโญ (เถยรอ า) ปรญญา : พทธศาสตรมหาบณฑต (พระพทธศาสนา) คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ : พระราชวชรเมธ ดร. ป.ธ.๙ พธ.บ., ศษ.บ., อ.ม., กศ.ด. : ผศ.อานนท เมธวรฉตร ป.ธ.๖, พธ.บ., ศษ.บ., กศ.ม. วนส าเรจการศกษา : ๑๒ เมษายน ๒๕๕๗

บทคดยอ

งานวจยเร อง “วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในอาเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน” มจดประสงค ๑) เพ อศกษาหลกความศรทธาในพระพทธศาสนาเถรวาท ๒) เพ อศกษาบทบาทของพระสงฆาธการในพระพทธศาสนาเถรวาท และ ๓) เพ อวเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในอาเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน ผลการวจยพบวา ๑. หลกความศรทธาในพระพทธศาสนาเถรวาท พบวา ตามหลกความศรทธาในพระพทธศาสนาเถรวาท หลกของความเช อหรอความศรทธาทางพระพทธศาสนาแบงไดเปน ๒ แบบ คอ แบบท ๑ เปนศรทธาแบบท ถกตองเปนศรทธาท นาไปสปญญาเกดจากการสบคน สนใจและเขาไปหาในเร องราวตาง ๆ แบบท ๒ เปนศรทธาแบบท ผดเปนศรทธาท ปดกนปญญา หามถาม หามสงสย ประพฤตปฏบตตามอยางเดยว หลกการปลกฝงศรทธา ไดแก ๑) ดานรปปปมาณกา บคคลผเล อมใสในรป ๒) ดานลขปปมาณกา บคคลผเล อมใสในความเศราหมอง ๓) ดานโฆสปปมาณกา บคคลผเล อมใสในเสยง ๔) ดานธมมปปมาณกา บคคลผเล อมใสในธรรม ๒. บทบาทการปลกฝงศรทธาของพระสงฆาธการในพระพทธศาสนาเถรวาท ในสมยพทธกาลพระสงฆสาวกของพระพทธเจามบทบาทอยางมากในการเผยแผ

หลกธรรมคาสอนของพระพทธองค บทบาทหนาท หลกของพระสงฆนนม ๓ ประการ พระสงฆไดทา

หนาท เปนครมาตงแตสมยพทธกาล พระสงฆไดทาหนาท เปนทงผใหความรท จะนาไปประกอบอาชพ

และใหคณธรรม คอ ความประพฤตดปฏบตชอบสาหรบเปนเคร องอปถมภคาจนวชาชพของประชาชน

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ข

ใหเจรญรงเรองและคงอยตลอดไป พระพทธเจาปรนพพานแลว พระสงฆในสมยนน สวนใหญจะม

บทบาทในการเผยแผหลกธรรมคาสอนโดยเขาไปสรางศรทธาใหเกดขนแกผนาในภมภาคนนกอน

เปนอนดบแรก หลงจากนน จงคอยสอนธรรมแกผนาชมชน และใชผนาเปนฐานขยายพระพทธศาสนา

ใหกวางขวางออกไปสบเน องจากการท พระเจาอโศกมหาราชทรงเปนผอปถมภบารงพระพทธศาสนา

พระองคไดจดสงพระสมณะทต คอ พระโสณะเถระกบพระอตรเถระนาพระพทธศาสนาเขามาส

ประเทศไทย ตามเสนทางของชาวอนเดยเขามาสสวรรณภม ประชาชนคนไทยจงไดรบอทธพลยอมรบ

นบถอพระพทธศาสนาเปนศาสนาของตนและนบถอตลอดมาจนกระท งบดน

บทบาทของพระสงฆ สาหรบพระสงฆไทยมหนาท และบทบาทท ตองร บผดชอบ

ซ งไดรบการแตงตงโดยตรงและเปนหนาท ท ตองปฏบต ๕ ดาน คอ (๑) บทบาทดานการปกครองคณะ

สงฆ (๒). บทบาทดานการจดการศกษาแกพระภกษสามเณรและประชาชนท วไป (๓) บทบาทดานการ

เผยแผพระพทธศาสนา (๔) บทบาทดานการกอสรางและการบรณปฏสงขรณวดวาอาราม (๕)

บทบาทดานการบาเพญสาธารณประโยชนแกสงคม

๓. วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในอาเภอบางมลนาก จงหวดพจตรในการปลกฝง

ศรทธาแกเดกและเยาวชน

พบวา พระสงฆาธการในอดตมบทบาทในการปลกฝงศรทธาแกประชาชน ๒ ดาน ใชวธ

ปลกฝงศรทธาดวยกน ๔ วธ สาหรบพระสงฆาธการในเขตอาเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ๑๐ รป

จะมการปลกฝงศรทธาโดยยดรปแบบหรอวธการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนท หลากหลาย

แตกตางกนออกไปขนอยกบสถานการณและในโอกาสตาง ๆ ท เปล ยนแปลงไป

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ค

Dissertation Title : ANALYSIS OF THE ROLE OF BUDDHIST ECCLESIATIAL MONKS TO CULTIVATE FAITH TO CHILDREN AND YOUTH

Researcher : Phraathikarn Jaturong Athipunyo (Tianum) Degree : Master of Arts (Buddhist Studies) Dissertation Supervisory Committee : Dr. Phrarajavachiramethee Pali. IX., B.A, M.A., Ph.D. : Asst. Prof. Anond Metheevarachatra Pali. VI., B.A, B.Ed., M.Ed. Date of Graduation : 12 April 2014

ABSTRACT This research on “Analysis of the role of Buddhist ecclesiastical monks to

cultivate faith to children and youth” had 3 purposes : 1) to study the faith in Theravada Buddhism, 2) to study the role on cultivating the faith of Buddhist ecclesiastical monks in Theravada Buddhism, and 3) to analyze the Buddhist ecclesiastical monks’ role on cultivating the faith to the children and youth in Bang Munnak District, Phichit Province.

The results of the research were: 1. The faith in Theravada Buddhism, the confidence or the faith of

Buddhism was divided into two types: 1) the correct faith is the faith that lead to the wisdom, resulting from the search of the interesting stories and 2) it is incorrect faith that blocked the wisdom, did not ask, but practice a lot.

The principle of the instilled faith were: 1) Rupappamanika – the person who was interested in the figure, 2) Lukuppamanika – the person who was interested in the sadness, 3) Khosappamanika – the person who was interested in the sound, and 4) Dhammapamanika – the person who was interested in the Dhamma.

2. Role on cultivating the faith of the Buddhist ecclesiastical monks in Theravada Buddhism were that in the Buddha's life time, the monks played the three important roles on teaching the Dhamma: the role of the monks as a teacher since that era: the monk had served as both a knowledge that would lead to a career and the good behavior for a professional. After the Buddha’s death, the monks were the

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ง

first propagation of giving doctrinal faith to the leaders in that regions, then to teach community leaders. Buddhist leader as Ashoka ; the Great was a patron of Buddhism. He had sent two monks; Pra Sona and Pra Uttara to Suvarnabhumi. Thai people accepted the Buddhism as their religion from the past to this present.

Roles of the monks were responsible for 5 actions : (1) to take care the Ministry, (2) to manage education for monks and the public, (3) to teach the Buddhism, (4) to construct and look after the temples and (5) to perform public roles in society.

3. The analysis of the Buddhist ecclesiastical monks’ role on cultivating the faith to the children and youth in Bang Munnak District, Phichit Province was found that the Buddhist ecclesiastical monks in the past that played two roles on cultivating the faith to the people and applied 4 ways for cultivating the faith. However, the ten Buddhist ecclesiastical monks in Bang Munnak District, Phichit Province cultivated the faith in various ways depending on the different situations and opportunities.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

จ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบน ส าเรจลงไดอยางสมบรณดวยความอนเคราะหชวยเหลอจากผมพระคณ

หลายทาน ผวจยจงขอแสดงความขอบคณทานทงหลายไว ณ ทน ไดแก พระราชวชรเมธ , ดร.

ประธานทปรกษาวทยานพนธ และ ผศ. อานนท เมธวรฉตร กรรมการทปรกษาวทยานพนธ ทชวยให

ค าชแนะแนวทางในการเขยนวทยานพนธ จนไดเนอหาครบถวนส าเรจสมบรณ

กราบขอบพระคณ พระเทพปรยตเมธ , ผศ. ดร. ผอ านวยการวทยาลยสงฆนครสวรรค

และพระมหาวรญญ วรญญ, ดร. หวหนาศนยบณฑตศกษาวทยาลยสงฆนครสวรรค ทไดใหโอกาสเปด

การเรยนการสอนในระดบปรญญาโท สาขาวชาพระพทธศาสนาขน อนเปนประโยชน อยางยงตอ

การศกษาของนสตทงภกษ สามเณร และประชาชน ขอขอบคณ เพอน ๆ สหธรรมกนสตปรญญาโท

รนท ๖ ทกรป ทกทาน ซงเปนกลยาณมตรทด เสมอมา ขอเจรญพรขอบคณ เจ าหนาทศนย

บณฑตศกษาวทยาลยสงฆนครสวรรคทกทาน ชวยอ านวยความสะดวกตดตอประสานงานตาง ๆ ให

เกดผลส าเรจเปนอยางด

ขอกราบขอบพระคณพระสงฆาธการผใหสมภาษณทกทานทสละเวลาใหสมภาษณในเรอง

วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ในการปลกฝงศรทธาแกเดก

และเยาวชน เพอเปนขอมลในการน ามาวเคราะห เพอท าใหวทยานพนธฉบบนไดมเนอหาทสมบรณ

มากยงขน

ขอขอบพระคณ คณพอ คณแม ผคอยสนบสนนทกสงทกอยางใหผวจยไดมโอกาสศกษา

เลาเรยนจนถงในระดบปรญญาโทโดยไมเคยขาดตกบกพรองในเรองใด ขอขอบพระคณครบาอาจารย

ทกทานผคอยสงสอนใหความรทกอยางแกผวจยมา นบตงแตชนประถมศกษาถงระดบชนปรญญาโท

ทก ๆ ทาน และขอขอบพระคณพระมหาทว พทธวโร พระจรวฒน อภนนโท รวมถงกลยาณมตร

ทกทานทคอยชวยเหลอผวจยในเรองเกยวกบการศกษาทผานมา

กรรมอนใดทขาพเจาไดลวงเกนแกพระพทธ พระธรรม พระสงฆ โดยเจตนาหรอไมเจตนา

กด โดยรเทาไมถงการณกด จากการเขยนวทยานพนธฉบบน ผวจยกราบขอขมาตอพระรตนตรยไว ณ

ทน

ขออาราธนาบารมแหงพระพทธเจาทกพระองค พระปจเจกพทธเจาทก ๆ พระองค

พระอรยสาวกทก ๆ พระองค พระธรรมทงแปดหมนสพนพระธรรมขนธ พระมหาจกรพรรดเจาทก ๆ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ฉ

พระองค เทพพรหมทกเหลาชน หลวงพอเชอ จนทสโร ขอโปรดมาปกปกษรกษา พอแม ครบา

อาจารย และผมอปการคณแกผวจยทกทาน รวมทงปวงชนชาวไทยทกคนชาวโลกทกทาน ภพภม

ทงหมดทงปวงในสามโลกธาต ใหประสบแตความด ปราศจากความทกข มศลมธรรมประจ าใจ เขาใจ

ในพระศาสนาอยางถกตอง ตราบจนเขาถงมรรคผลนพพานเปนทสดทกทานทกคนทกภพทกภม

เทอญ

พระอธการจตรงค อธปญโญ (เถยรอ า)

๑๕ ธนวาคม ๒๕๕๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ช

สารบญ

เรอง หนา

บทคดยอภาษาไทย ก

บทคดยอภาษาองกฤษ ค

กตตกรรมประกาศ จ

สารบญ ช

ค าอธบายสญลกษณและค ายอ ญ

บทท ๑ บทน า ๑

๑.๑ ความเปนมาและความส าคญของปญหา ๑

๑.๒ วตถประสงคของการวจย ๔

๑.๓ ขอบเขตของการวจย ๔

๑.๔ ปญหาทตองการทราบ ๔

๑.๕ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย ๕

๑.๖ ทบทวนเอกสารและรายงานวจยทเกยวของ ๕

๑.๗ วธการด าเนนการวจย ๘

๑.๘ ประโยชนทไดรบจากการวจย ๙

บทท ๒ หลกความศรทธาในพระพทธศาสนาเถรวาท ๑๐

๒.๑ ความหมายของศรทธา ๑๐ ๒.๒ ความส าคญของศรทธา ๑๙ ๒.๓ เหตใหเกดศรทธา ๓๐

๒.๔ ประเภทของศรทธา ๓๘

๒.๕ ลกษณะของศรทธาในหลกค าสอนพระพทธศาสนา ๓๙

๒.๖ พฒนาการของศรทธา ๕๒

บทท ๓ บทบาทการปลกฝงศรทธาของพระสงฆาธการในพระพทธศาสนาเถรวาท ๕๔

๓.๑ ความหมายและความเปนมา ๕๔ ๓.๒ บทบาทของพระสงฆสมยพทธกาล ๕๕ ๓.๓ บทบาทของพระสงฆหลงพทธกาล ๕๘

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ซ

สารบญ (ตอ) เรอง หนา

๓.๔ บทบาทของพระสงฆในประเทศไทย ๖๑

๓.๕ บทบาทของพระสงฆาธการในจงหวดพจตรในการปลกฝงศรทธา ๖๔

๓.๕.๑ ประวตและบทบาทของพระสงฆาธการในอดต ๖๔ ๓.๕.๒ ประวตและบทบาทของพระสงฆาธการในปจจบน ๗๓ บทท ๔ วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาแกเดกและ

เยาวชนในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ๘๙

๔.๑ วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาในอดต ๘๙

๔.๑.๑ ดานการเผยแผพระพทธศาสนา ๙๑ ๔.๑.๒ ดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม ๙๑

๔.๒ วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาในปจจบน ๙๒

๔.๒.๑ ดานการเผยแผพระพทธศาสนา ๙๒ ๔.๒.๒ ดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม ๙๓

บทท ๕ สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ ๙๔

๕.๑ สรปผลการวจย ๙๔ ๕.๒ ขอเสนอแนะ ๙๖ ๕.๒.๑ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ๙๗

๕.๒.๒ ขอเสนอแนะในการท าวทยานพนธ ๙๗

บรรณานกรม ๙๘ ภาคผนวก ๑๐๓ ก รายนามผใหสมภาษณ ๑๐๔ ข แบบสมภาษณเพอการวจย ๑๐๖ ค หนงสอขอความอนเคราะหใหสมภาษณ ๑๐๙ ง ภาพการใหสมภาษณของพระสงฆาธการในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ๑๒๐ ประวตผวจย ๑๓๑

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ฌ

ค ำอธบำยสญลกษณและค ำยอ

ก. ค ำยอเกยวกบพระไตรปฎก

วทยานพนธฉบบน ใชพระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก และพระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยในการอางอง โดยจะระบ เลม/ขอ/หนา หลงคายอชอคมภร เชน ม.ม. (บาล) ๑๒/๔๘๘/๔๓๑ หมายถง สตตนตปฏก มชฌมนกาย มลปณณาสกปาล พระไตรปฎกภาษาบาล เลมท ๑๒ ขอท ๔๘๘ หนา ๔๓๑, ม.ม. (ไทย) ๑๒/๕๐๕/๕๔๐ หมายถง สตตนตปฎก มชฌมนกาย มลปณณาสก พระไตรปฎกภาษาไทย เลมท ๑๒ ขอท ๕๐๕ หนา ๕๔๐ ซงไดเรยงตามคมภร ดงน

พระวนยปฎก ว.มหา. (ไทย) = วนยปฎก มหาวภงค (ภาษาไทย) ว.จ. (ไทย) = วนยปฎก จฬวรรค (ภาษาไทย)

พระสตตนตปฏก ม.ม. (บาล) (ไทย) = สตตนตปฏก มชฌมนกาย มลปณณาสกปาล (ภาษาบาล) ม.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย มลปณณาสก (ภาษาไทย) ม.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก มชฌมนกาย มชฌมปณณาสก (ภาษาไทย) ส.น. (ไทย) = สตตนตปฎก สยตตนกาย นทานวรรค (ภาษาไทย) ส.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก สยตตนกาย มหาวารวรรค (ภาษาไทย) อง.เอกก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย เอกกนบาต (ภาษาไทย) อง.ตก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ตกนบาต (ภาษาไทย) อง.จตกก. (บาล) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย จตกกนปาตปาล (ภาษาบาล) อง.จตกก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย จตกกนบาต (ภาษาไทย) อง.ปญจก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ปญจกนบาต (ภาษาไทย) อง.ทสก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ทสกนบาต (ภาษาไทย) ข.ธ. (บาล) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ธมมปทปาล (ภาษาบาล) ข.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย มหานทเทส (ภาษาไทย) ข.อป. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย อปทาน (ภาษาไทย)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ญ

พระอภธรรมปฏก

อภ.ป. (ไทย) = อภธมมปฎก ปคคลบญญต (ภาษาไทย)

อรรถกถำพระสตตนตปฎก

ท.ปา.อ. (ไทย) = ทฆนกาย สมงคลวลาสน ปาฏกวคคอฏฐกถา (ภาษาไทย) ข.ข.อ (ไทย) = ขททกนกาย ปรมตถกโชตก ขททกปาฐอฏฐกถา (ภาษาไทย) .

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทท ๑

บทน ำ

๑.๑ ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

การเผยแผพระพทธศาสนาใหเปนทแพรหลายในทกยคทกสมยนน พระสงฆสาวกนบวา

เปนผมบทบาททส าคญในการเผยแผพระพทธศาสนา พระสงฆเปนสวนหนงของพระรตนตรย และยง

ถอวาเปนองคประกอบหนงของหลกการศาสนา การเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆนน ท ากน

หลายรปแบบ กลาวคอ มการประพฤตปฏบตตนทนาเลอมใส มการสนทนาธรรม การแนะน าหลกการ

ประพฤตปฏบตดปฏบตชอบ การตอบปญหาขอของใจและการแสดงธรรม เปนตน ในฐานะทพระสงฆ

เปนผเผยแผพระพทธศาสนา จงไดกลายเปนผน าทางจตใจของประชาชน และจากการทพระสงฆเปน

ผประพฤตดประพฤตชอบ สงผลท าใหชาวบานเหนวาพระสงฆเปนผมศลธรรม มความบรสทธ และ

เสยสละตนเพอผอน จงยอมรบนบถอและยนดปฏบตตามค าแนะน าอยางเตมใจ ตลอดระยะเวลาท

ผานมาวดและสถาบนสงฆยงคงเปนศนยรวมแหงศรทธาความเชอ พระสงฆจงมบทบาทในการพฒนา

ทองถนและมบาทบาทในการชวยอบรมจตใจของคนไทยใหสงขน

บทบาทของพระสงฆในครงพทธกาลนน พระพทธองคทรงเนนใหพระสงฆมหนาทตอ

ชาวบานในดานการสงเคราะหทางธรรม เปนทพงทางใจของชาวบานเปนกลยาณมตรของชาวบาน

หนาทดงกลาวนจดไดวาเปนหนาทในดานการอบรมสงสอนโดยตรง เปนพทธประสงคทจะท าให

พระภกษสงฆไดมความสมพนธทดกบชาวบานแนะน าชาวบานใหมศลธรรม ใหตงอยในคณธรรมอนด

ของพระศาสนา พระพทธศาสนาจะมความหมายกตอเมอมประโยชนทแทจรงตอสงคม แตถา

พระพทธศาสนาไมมประโยชนทแทจรงตอสงคมแลวพระพทธศาสนากจะเสอม การทพระพทธศาสนา

จะมประโยชนตอสงคมกตอเมอมพทธบรษท มพระสงฆ เปนตน รเทาทนสงคม การรเทาทนเกดจาก

การเรยนร การเรยนรท าใหเกดปญญา ปญญาท าใหรความจรง การรความจรง ท าใหรความถกตอง

การรความถกตองท าใหปฏบตถกตอง การปฏบตถกตองท าใหเจรญ ในสงคมไทยปจจบน พระสงฆ

ยงคงมประโยชนเปนพเศษส าหรบชมชน ถาหากด าเนนการใหดพระสงฆจะเปนผสามารถทจะน า

อนนต วรยะพนจ, บทบำทของพระสงฆกบกำรพฒนำชมชน, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๖), หนา ๔.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒

ชนบทไปสความเจรญได โดยวถทางทเหมาะสมและมหลกเกณฑ ถามองตามโครงสรางของสงคมไทย

จะเหนวาในแตละชมชนจะมสถาบนสงฆหรอมวดอยคกบชมชนมาชานาน พระพทธศาสนามอยคกบ

สงคมไทยมาชานาน มอทธพลตอสงคมไทย ทงดานศลปวฒนธรรม ประเพณ วถชวตความเชอ

ทศนคต ฉะนน คนไทยทนบถอพระพทธศาสนาจงใหความเคารพกบพระสงฆ เชอค าแนะน าของ

พระสงฆ เพราะพระสงฆเปนผทรงศล จงมอทธพลตอสภาพจตใจของคนไทย และสามารถโนมนาว

จตใจของประชาชนใหเปนคนมความคดทด และการประพฤตปฏบตตนทดของสงคมได จากการท

พระสงฆเปนผรกษาศลและเปนผศกษาหลกธรรมของพระพทธเจา พระสงฆจงน าหลกธรรมตาง ๆ มา

สงสอนประชาชนใหตงอยในความด ฉะนน ค าพดหรอค าชแนะของพระสงฆจงนาเชอถอ พระสงฆ

นอกจากจะมหนาทในการสบตออายพระพทธศาสนาใหอยจนถงปจจบนแลวยงตองท าหนาทในการ

ชวยเหลอสงเคราะหสงคมในดานตาง ๆ ในสงคมปจจบนพระสงฆทจะเขาไปชวยเหลอสงคมตองปรบ

ตนและเพมบทบาทใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางสงคม๒

พระพทธศาสนามความเกยวพนธกบวถชวตของคนไทยชาวพทธ ในฐานะทเปนสถาบน

หนงของสงคมไทยทมความส าคญทงในดานความหมาย และสญลกษณแหงความเปนอนหนงอนเดยว

ของชาต เปนทมาและถายทอดวฒนธรรม รวมถงขนบธรรมเนยมประเพณของชาตไทย กลาวโดยรวม

พระพทธศาสนาเปรยบเสมอนรากเหงาความเปนชาตและเอกลกษณดงเดมของชาตไทย ทงทางดาน

สงคม วฒนธรรม การเมอง องคประกอบของพทธศาสนา คอ พระพทธเจา พระธรรมค าสงสอนของ

พระพทธเจา พระภกษสงฆ วด อบาสก อบาสกา แตสวนทส าคญและเกยวของกบวถชวตประชาชน

ชาวพทธมากทสดกคอหลกธรรมค าสงสอนขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาในรปแบบตาง ๆ โดย

มพระสงฆและวดเปนสวนประกอบทเปนรปธรรมและมปฏสมพนธกบสงคมอยตลอดเวลา ตงแตใน

อดตพระสงฆและวดมความสมพนธเกยวของกบประชาชนมากทสดเพราะเปนทเคารพสกการะและ

เปนทพงทางใจทงในยามสขหรอทกข แตปจจบนสงคมเปลยนแปลงไปตามกระแสโลกาภวฒนท

มงเนนใชคณคากบวตถ เงนตรา เกรยตยศ ชอเสยงมากกวาคณคาทางจตใจ สงผลใหประชาชนลด

ความสนใจในพระพทธศาสนาตามการเปลยนแปลงของสงคม

๒ ประเวศ วะส, พระสงฆกบกำรรเทำทนสงคม, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร : หมอชาวบาน,

๒๕๔๐), หนา . ยคลธร เพญโรจน, “ความศรทธาของประชาชนในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน จงหวดอบลราชธานท

มตอพระสงฆ”, วทยำนพนธปรญญำโท, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๕ )

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

เมอสงคมเปลยนไปตามกระแสโลกาภวฒน มการหลงไหลวฒนธรรมจากตะวนตก น ามา

ซงการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยและการสอสาร มการตดตอแขงขนดานการคากบตางชาตสงผลให

วถการด าเนนชวตของคนในสงคมไทยเปลยนแปลงไป ประชาชนทวไปหนไปสนใจรบเอาวฒนธรรม

ใหม ๆ เขามา โดยไมอาจกลนกรองและเลอกเฟนไดทน พระสงฆจะตองเปลยนบทบาทจากอดตใหเขา

กบสงคมยคของความคดใหม คานยมใหม และยงตองน าหลกค าสอนทางพระพทธศาสนามาชวยเหลอ

แนะน าขอมลทถกตองใหสอดคลองกบความเขาใจของเดกและเยาวชนคนรนใหม๔

ส าหรบการเผยแผพระพทธศาสนาแกเยาวชน ในอดตเยาวชนคนไทยนนปรชญาและ

รากเหงาเกดจากวด คนสมยกอนใหพระสงฆสอนดานศลธรรมจรรยาและวถการอยรวมกนอยางม

ความสข เดกและเยาวชนสมยนนจงมคณภาพเพราะเขาไดรบการปลกฝงความศรทธาใน

พระพทธศาสนาทงดานศลธรรมจรยธรรมใหซมซบเขาสสายเลอด จงท าใหเปนบคคลทมจตใจดงาม

มคณธรรมและจรยธรรมและมความเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนา ดงนน การเผยแผจงตองหนมา

เนนทการปลกฝงความศรทธาใหแกเดกและเยาชน โดยเฉพาะการสงเสรมการปฏบตธรรมใน

ชวตประจ าวนเพอใหเขาสามารถน าไปใชในการพฒนาสงคมและพฒนาตนเองและอยในสงคมอยางม

ความสข ซงในสมยกรงรตนโกสนทรนนมวดเปนทใหความรแกพลเมอง การอบรมสงสอนเดกและ

เยาวชนจงเปนภาระของวด๕

จากเหตผลดงทไดกลาวมา ท าใหผวจยมความสนใจในการศกษาวเคราะหบทบาทของ

พระสงฆาธการระดบเจาอาวาสในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนอ าเภอบางมลนาก จงหวด

พจตร อนจะชวยใหภาพสรปของบทบาทของพระสงฆาธการทมตอการปลกฝงศรทธาแก เดกและ

เยาวชนใหมประสทธภาพ เปนศนยรวมจตใจ เปนผน าทมอทธพลในดานการจงใจ ซงผลจากการวจย

จะชวยใหทราบถงบทบาททสงผลหรอเออตอการปฏบตงานของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาสใหม

ประสทธภาพ เพอจะไดน าไปใชเปนขอมลในการปรบปรงแกไข และเปนแนวทางยทธศาสตรของ

องคกรสงฆ เพอจรรโลงพระพทธศาสนาใหอยคกบสงคมสบไป

๔ กองแกว เจรญอกษร, ควำมรเรองธรรมวทยำ, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, ๒๕๔ ), หนา ๖ - ๖๔. ๕ สมชาย เทพแสง, “การปฏรปการศกษาคอการปฏรปจตและวญญาณ” วทยำจำรณ ๑๐๐ (๒๕๔๔),

หนา ๒๗.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔

๑.๒ วตถประสงคของกำรวจย

.๒. เพอศกษาหลกความศรทธาในพระพทธศาสนาเถรวาท

.๒.๒ เพอศกษาบทบาทการปลกฝงศรทธาของพระสงฆาธการในพระพทธศาสนาเถรวาท

.๒. เพอวเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน

ในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร

๑.๓ ขอบเขตของกำรวจย

ผวจยก าหนดขอบเขตของการวจยไวดงน

๑.๓.๑ ขอบเขตดำนประชำกร

การศกษาวจยเรอง วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในอ าเภอบางมลนาก จงหวด

พจตร ในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน ซงไดก าหนดขอบเขตการศกษา ๒ กลม คอ )

พระสงฆาธการในอดต ๗ รป ๒) พระสงฆาธการระดบเจาอาวาสในอ าเภอบางมลนากจงหวดพจตร

จ านวน ๘ ต าบล รวม ๐ รป

๑.๓.๒ ขอบเขตดำนเนอหำ

การวจยในครงนมงศกษาเนอหาเกยวกบความศรทธาในพระพทธศาสนาเถรวาทและ

บทบาทของพระสงฆาธการระดบเจาอาวาสในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน ซงการศกษา

วเคราะหจะเนนเนอหาขอมลจากในคมภรประไตรปฎก ฎกา อรรถกถา หนงสอ เอกสาร และ

ผลงานวจยทเกยวของตาง ๆ ทเปนทยอมรบแกนกวชาการและบคคลทวไป

๑.๓.๓ ขอบเขตดำนสถำนท

ในการวจยครงน ไดท าการศกษาเฉพาะพระสงฆาธการในเขตอ าเภอบางมลนาก จงหวด

พจตร จ านวน ๘ ต าบล

๑.๔ ปญหำทตองกำรทรำบ

.๔. หลกศรทธาในพระพทธศาสนาเถรวาทมอะไรบาง

.๔.๒ พระสงฆาธการในพระพทธศาสนาเถรวาทมบทบาทอยางไร

.๔. พระสงฆาธการในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตรมบทบาทอยางไรในการปลกฝง

ศรทธาแกเดกและเยาวชน

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕

๑.๕ นยำมศพทเฉพำะทใชในกำรวจย

ศรทธำ หมายถง ความเชอ เชอในสงทควรเชอ ความเชอทประกอบดวยเหตผล

ความเชอมนในสงทดงาม มกใชคกบปสาทะ คอ ความเลอมใส เรยกวา ศรทธาปสาทะ

พระสงฆำธกำร หมายถง พระสงฆาธการผทลวงลบไปแลว ๗ รป ในจงหวดพจตร ไดแก

) หลวงพอครฑ ๒) หลวงปภ ) หลวงปจนทา ๔) หลวงพอเขยน ๕) หลวงพอเงน ๖) หลวงพอเตยง

๗) หลวงพอปน และพระภกษผด ารงต าแหนงปกครองทางคณะสงฆตงแตระดบเจาคณะใหญลงไป

จนถงเจาอาวาส รองเจาอาวาส และผชวยเจาอาวาส ผทมชวตอย ๐ รป ในอ าเภอบางมลนาก ไดแก

) พระครพสฐคณาภรกษ ๒) พระครวทตวรธรรม ) พระครพพฒนสตคณ ๔) พระครพศาลสภทร

คณ ๕) พระครวจารณวหารกจ ๖) พระครวภชสรคณ ๗) พระครวมลธรรโมภาส ๘) พระครพบลธรรม

ทศน ๙) พระครวมลปญญาภรณ ๐) พระครวจตรสงฆไพโรจน

บทบำท หมายถง กจกรรมในการปลกฝงศรทธา ไดแก ) ดานการปกครอง ๒) ดาน

การศกษา ) ดานการสงเสรมการปฏบตธรรม

๑.๖ ทบทวนเอกสำรและงำนวจยทเกยวของ

ส าหรบเอกสารและงานวจยทเกยวของผวจยไดรวบรวมหนงสองานวจย และวทยานพนธ

ทเกยวของมาเปนสวนประกอบการในการวจย ดงตอไปน

สงวน สทธเลศอรณ กลาววาบทบาท คอ การประกอบพฤตกรรมตามต าแหนงหนาทซ ง

เปนไปตามความคาดหวงของสงคม ตามลกษณะการรบรและตามทแสดงจรง บทบาทเปนผลรวมของ

สทธและหนาท เชน บคคลทเปนคร กตองประกอบพฤตกรรมในการสอนและอบรม เมอแสดง

พฤตกรรมดงกลาวแลวจะเปนไปตามทสงคมคาดหวงหรอไมกตาม๖

สมน อมรววฒน กลาวถง กระบวนการจดการศกษาเพอพฒนามนษย ตามแนวทางพทธ

ศาสนา โดยใชการสอนตามวธการของพระพทธเจาและการน าหลกของศรทธาและโยนโสมนสการ

มาประยกตใชในการจดการเรยนการสอนในปจจบน เพอใหสอดคลองกบวธการสมยใหม๗

๖ สงวน สทธเลศอรณ, กำรนเทศกำรศกษำ, พมพครงท , (กรงเทพมหานคร : โรงพมพอกษรพฒนา

พานชย, ๒๕๒๗), หนา ๖๘ ๗ สมน อมรววฒน, กำรสอนโดยสรำงศรทธำและโยนโสมนสกำร, พมพครงท ๒, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพโอเดยนสโตร, ๒๕ ๐.)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖

สพฒตรำ สภำพ ไดใหความหมายของบทบาทไววา บทบาท หมายถง พฤตกรรมท

คาดหวงส าหรบผทอยในสถานภาพตาง ๆ วาจะตองปฏบตอยางไร เปนบทบาททคาดหวงโดยกลมคน

หรอสงคมเพอท าใหคสมพนธมการกระท ากนทางสงคม๘

เออน เลงเจรญ ไดแบงความศรทธาหรอความเชอออก เปน ๒ ประเภท คอ

. ศรทธาญาณสมปยต ไดแก ความเชอทประกอบดวยปญญา คอใชปญญาพจารณา

ใครครวญโดยแยบคายแลวจงเชอ ศรทธาประเภทนเปนศรทธาทควรใหม ควรแสวงหา บคคลท

ประกอบดวยความเชอประเภทน ไดชอวา “มจดยน” ของตนเองไมมใครเอาเปนเครองมอได กลาวคอ

“โยนโสมนสการ” ไดแก การใครครวญดวยการใชปญญาเปนเครองมอในการตดสนวาควรเชอหรอไม

เชอ บคคลประเภทน ฟงกสกแตวาฟง คอไมเชอในทนททนใด แตจะใชปญญาพจารณากอนเมอม

เหตผลควรเชอกจะเชอ หากไมมเหตผลพอ กไมเชอ ความเชอประเภทน บณฑตสรรเสรญเปนความ

เชอทน ามาซงความเจรญโดยสวนเดยว เปนความเชอทมนคง ประกอบดวยปญญา

๒. ศรทธาญาณวปปยต ไดแก ความเชอทขาดปญญา คอ ความเชออยางงมงาย

ขาดปญญาและเหตผล ผทมศรทธาประเภทนจะมลกษณะ “หเบา” ขาดจดยนทแนนอน ท าตนเปน

ทาสรบใชลมปาก ใครบอกอะไรกเชอทนท๙

อทย เอกสะพง ไดใหความหมายไววา ศรทธา คอ ความเชอในสงใดสงหนงของบคคลวา

เปนจรงตามนน ศรทธาประกอบไปดวย ๒ อยาง คอ ศรทธาทประกอบไปดวยปญญา เปนความเชอท

เกดขนกบบคคลเมอพจารณาอยางมเหตผลแลวจงลงความเหนวามเหตผลควรเชอถอศรทธาอกอยาง

หนง คอ ศรทธาทประกอบดวยโมหะ เปนความเชอของบคคลทไมตองใชเหตผลในการพจารณา

พอไดยนไดฟงกเชอทนท เปนศรทธาของบคคลประเภทสทธาจรต อาจกลายเปนศรทธาอยางมดบอด

ได ๐

ผดพรรณ ศภพนธ จากวทยานพนธน ในสวนทเกยวของกบเรองศรทธานน พบอยใน

วถทางของการปฏบตของศาสนกชน เนองจากทงสองฝายมความคดเกยวกบพระพทธเจาในลกษณะท

๘ สพฒตรา สภาพ, จตวทำสงคม, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕ ๘),

หนา ๗ . ๙ เออน เลงเจรญ, “โลกทรรศนในพระพทธศำสนำ”, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพโอเดยนสโตร,

๒๕ ๗), หนา ๖๐–๖ . ๐ อทย เอกสะพง, พทธศำสนำเถรวำท, (ปตตาน : มหาวทยาลยสงขลานครนทร ปตตาน, ๒๕๔๗)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗

ตางกน จงท าใหวถทางของการปฏบตแตกตางกน ฝายเถรวาทเหนวาพระพทธเจาเปนบคคลธรรมดา

ทมอยในประวตศาสตร มลกษณะตรงกบพระมานสสพทธะของฝายมหายาน การปฏบตบชาจะเนนให

บคคลปฏบตตามค าสอนของพระองค โดยมการกราบไหวขออ านาจพทธานภาพปกปองคมครอง ทงน

บคคลจะตองเปนผกระท าความดเปนส าคญ สวนฝายมหายานมพระพทธเจาประเภท พระอาทพทธะ

และพระธยานพทธะ ดวย ซงชาวพทธมหายานมความศรทธาวาเปนผคอยชวยเหลอและน าทางใหคน

พนทกขและมชวตทดขนได โดยการเคารพรก การบชาสวดออนวอนภาวนาพระนามพระพทธเจา

ซงจะเปนการปฏบตบชาดวยความศรทธาและภกดเดนชดกวาการปฏบตแบบเนนการพงตนเองของ

ฝายเถรวาท

พนชย ปนธยะ วทยานพนธนกลาวถง อตตสมมาปณธ หมายถง หลกการตงตนไวอยาง

ถกตอง เปนหลกการส าคญทประกอบดวยขอธรรมอนๆ อนจะท าใหผปฏบตตงตนไวอยางถกตองและ

ถกวธ สามารถบรรลถงเปาหมายชวตจากระดบโลกยะจนถงระดบโลกตระ อยางสอดคลองและผสม

กลมกลนและในการปฏบตหลกอตตสมมาปณธจะไดผลตองปฏบตใหสอดคลองปจจย ประการ คอ

ถกทาง ถกวธ และถกเปาหมายของชวต ( ระดบ คอ ความสขในปจจบน ความสขในอนาคต และ

ความสขยง) จากการศกษาพบวาในสวนของการปฏบตนเองทมสวนเกยวของกบเรองศรทธา

การปฏบตในระดบโลกยะ อตตสมมาปณธเนนทจะควบคมพฤตกรรมทางกาย วาจา และใจ ใหอยใน

ทศทางทถกตองดงาม พบวา ศรทธา เปนคณธรรมขอหนงในการตงตนไวตามล าดบคณธรรม โดยวาง

เกณฑในการปฏบตเปนล าดบ คอ ศล ศรทธา และจาคะ สวนในระดบโลกตระ อตตสมมาปณธเนน

ความเขาใจหลกปฏบตทถกตองทเรยกวา สมมาปฏบตหรอมรรคมองค ๘ อยางไรกตามแมหลกอตต

สมมาปณธจะมวธการและเปาหมายตางระดบกน แตทสดแลวกเพอบรรลจดหมายสงสดเดยวกน คอ

นพพาน ๒

ผดพรรณ ศภพนธ, “การศกษาเปรยบเทยบความคดเกยวกบพระพทธเจาในพทธปรชญาเถรวาทกบ

พทธปรชญามหายาน”, วทยำนพนธอกษรศำสตรมหำบณฑต, (บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๒๘).

๒ พนชย ปนธยะ, “การศกษาเชงวเคราะหเรองอตตสมมาปณธในพระพทธศาสนา”, วทยำนพนธศลปศำสตรมหำบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔ )

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘

เหลอ เอกตะค ไดสรปวา บทบาท หมายถง รปแนวทางของการแสดงพฤตกรรมแสดง

ความคดเหน และการปฏบตของบคคลตามต าแหนงหนาททไดรบจากสงคม เชน ครมบทบาทหนาท

ในการสงสอนใหความรแกนกเรยน

พระมหำจตตภทร อจลธมโม ไดศกษาบทบาทของพระอานนทในการเผยแผ

พระพทธศาสนา พบวา ทานมบทบาทในการเผยแผในลกษณะการใหค าแนะน าให ค าปรกษา

สนทนา ตอบปญหาขอของใจและแสดงธรรม โดยททานไดรบฟงจากพระพทธเจา แลวน าไปถายทอด

หรอเผยแผแกภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา และบคคลทวไปดวยวธการท ตาง ๆ เชน การบรรยาย

การอธบายขยายขอความ เปรยบเทยบและถามตอบ เปนตน จนเปนทศรทธาเลอมใสและยอมรบนบ

ถอพระรตนตรยกนอยางแพรหลาย แตกมบางสวนทมไดหนมา นบถอพระรตนตรย เพราะยงยดตดอย

กบลทธดงเดม ถงกระนนกยงมความเคารพนบถอในตวทานเปนกรณพเศษ ซงกเทากบวา ทานได

สรางความเขาใจอนดระหวางกลมความเชอตาง ๆ นบวาเปนตวแทนแหงการประกอบ ศาสนกจ

ด าเนนชวต และเผยแผพระพทธศาสนาแกพทธศาสนกชนในปจจบนไดเปนอยางด ๔

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของท าใหผวจยมความสนใจในบทบาทของพระ

สงฆาธการในการในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนเพอจะไดน าขอมลทไดจากการศกษาวจย

ครงนในการปรบปรงแกไข และเปนแนวทางยทธศาสตรในการเผยแผศาสนาตอไป

๑.๗ วธกำรด ำเนนกำรวจย

ในการวจยครงน เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยจดล าดบไดดงน

.๗. ศกษาคนควาเอกสาร จากเอกสารปฐมภม (primary source) คอพระไตรปฎก

และอรรถกถาทเกยวของ เอกสารทตยภม (secondary source) คอ หนงสอ เอกสาร และงานวจยท

เกยวของกบศรทธา

เหลอ เอกตะค, “บทบาทหนาทของคระกรรมการโรงเรยนมธยมศกษา ในทศนของผบรหารโรงเรยน

มธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดนครราชสมา”, วทยำนพนธปรญญำโท, (ศกษาศาตรมหาบณฑต :มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๔๒).

๔ พระมหาจตตภทร อจลธมโม, “การศกษาบทบาทของพระอานนทในการเผยแผพระพทธศาสนา”, วทยำนพนธพทธศำสตรมหำบณฑต, (สาขาพระพทธศาสนา : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕ ๗).

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙

.๗.๒ ศกษาภาคสนามโดยการสมภาษณพระสงฆาธการระดบเจาอาวาสในอ าเภอ

บางมลนาก จงหวดพจตร เกยวกบบทบาทในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนในปจจบน ไดแก

) พระครพสฐคณาภรกษ สพจโจ (ปญญา)

๒) พระครวทตวรธรรม วรธมโม (จ านล)

) พระครพพฒนสตคณ เตชธโร (จ านล)

๔) พระครพศาลสภทรคณ สภทโท (จลพนธ)

๕) พระครวจารณวหารกจ ฐตพโล (เชาวโชต)

๖) พระครวภชสรคณ สรปญโญ (ข าเกด)

๗) พระครวมลธรรโมภาส อตถมยตโต (ถงปญญา)

๘) พระครพบลธรรมทศน ธมมวโร (เรองศร)

๙) พระครวมลปญญาภรณ ผลปญโญ (มนรกคง)

๐) พระครวจตรสงฆไพโรจน กนตวโร (หมอทอง)

.๗. น าขอมลทไดศกษาคนควาทงหมด มารวบรวมเรยบเรยงสรปผลเพอน าเสนอ

ผลงานวจย

๑.๘ ประโยชนทไดรบจำกกำรวจย

.๘. ท าใหทราบและเขาใจถงหลกศรทธาในพระพทธศาสนาเถรวาทมากยงขน

.๘.๒ ท าใหทราบถงบทบาทของพระสงฆาธการในพระพทธศาสนาเถรวาท

.๘. ท าใหไดแนวทางในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนของพระสงฆาธการระดบ

เจาอาวาสทมประสทธภาพ สามารถน าเสนอใหคณะสงฆจงหวดน าไปก าหนดยทธศาสตรในการ

บรหารงานคณะสงฆในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร และเขตอน ๆ ไดตอไป

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทท ๒

หลกความศรทธาในพระพทธศาสนาเถรวาท

ศรทธา (Faith) หมายถง ความเชอ เปนค าสอนทปรากฏอยในคมภรส าคญของทก

ศาสนาเนองจากเปนหลกปฏบตทจ าเปนและส าคญยง อนจะท าใหคนเรายอมรบนบถอและมความมนใจในการประพฤตปฏบตตาม ดวยเหตน เมอเรากลาววา “พทธศาสนกชนตองมศรทธา” การใหความหมายค าวา “ศรทธา” ในพระพทธศาสนา โดยเฉพาะนกายเถรวาทน จงแตกตางจากศาสนาสวนใหญในโลก และมไดมความหมายเพยง “ความเชอ” ดงทเขาใจกนโดยทวไป หากแตศรทธาในพทธศาสนาเถรวาทนน ปรากฏอยในหลายความหมายและหลายลกษณะ ในการรวบรวมขอมลจากพระไตรปฎกซงเปนคมภรทส าคญของพระพทธศาสนา ทงพระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง พ.ศ.๒๕๒๕ และฉบบสงคายนา พ.ศ. ๒๕๓๐ กลาวถงศรทธาไวจ านวน ๔๓ เลม จากทงหมด ๔๕ เลม รวมทง อรรถกถา ฎกาตาง ๆ และความหมายตามแนวคดนกวชาการ ผวจยศกษาตามประเดนดงตอไปน

๒.๑ ความหมายของศรทธา

๒.๑.๑ ความหมายตามศพท

ความหมายตามศพท ค าศพทภาษาไทยสองค าทมความหมายวา “ความเชอ” เหมอนกน ออกเสยงเหมอนกนแตมรปศพทตางกน คอค าวา “สทธา” ทเขยนในรปศพทภาษาไทย-บาล สวนค าวา “ศรทธา” เขยนในรปศพทภาษาไทย-สนสกฤต ในพระไตรปฎกภาษาไทยฉบบหลวง พ.ศ. ๒๕๒๕ และฉบบสงคายนา พ.ศ. ๒๕๓๐ ปรากฏวามการใชทงสองค า “สทธา” มรากศพทมาจากภาษาบาลวา “สทธา” เปนศพทสมาสระหวางค าวา “สท” กบ “ธา” ศพท “สท” มาจากธาต “สท” แปลวา ยนด ชอบใจ เพลดเพลน สวน “ธา” เปนตวธาต แปลวา ทรง ตง รบ วาง เมอแปลตามพยญชนะน จงแปลวา ทรงไวอยางชอบใจ ตงไวโดยชอบใจ รบไวอยางยนด “ศรทธา” มรากศพทมาจากภาษาสนสกฤตวา “ศรทธา” เปนศพทสมาสระหวางค าวา “ศรท” กบ “ธา” ศพท “ศรท” เปนนบาต แปลวา อยางจรงใจ สวน “ธา” แปลวา ทรงไวเมอแปล

หลวงเทพดรณานศษฏ, ธาตปปทปถา, (กรงเทพมหานคร : มหามกฎราชวทยาลย, ๒๕ ๘), หนา

๒๐๙-๒๘๙.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ตามพยญชนะ จงแปลวา ทรงไวอยางจรงใจ อนง “ศรทธา” ในภาษาสนสกฤตน ไดรบการแปลงมาจากศพท “สทธา” ในภาษาบาล๒ “สทธา” นนเปนนามศพท (อตถลงค) เปนกรณสาธนะ ลง อ ปจจย โดยมรปวเคราะหวา “สททหต เอตายาต สทธา” ดงนนหากจะแปลใหไดความหมายทครบถวน จงควรแปลวา “เครองตงจตโดยชอบ” “ธรรมชาตเครองตงจตโดยชอบ” ซงหมายถง ความเชอ๓ ศพทบาลทมความหมายเหมอนกบค าวา “สทธา” และใชสอความหมายกนไดมปรากฏดงตอไปน สทธ (คณศพท) มความเชอ มศรทธา สทธาย (กรยาวเศษณ) โดยศรทธา โดยความเชอ สททหต (กรยา) ศรทธา (เปนค าสมาสระหวาง “สท” กบ “ทหต” ซงเปนรปสมฤทธของ “ธา” ธาต สทธาตร ผมความเชอ (ตปจจย จากสททหต คอ สท+ธาตร) สทธายก (คณศพท) ควรแกศรทธา เชอถอได (จาก สทธาย, ตนาทปจจยของ สททหต) สทธายต (กรยากตก ของ สททหต) ผไดรบความเชอถอ (นปงสกลงค) สงทคนเชอ ความเชอ สททหนา (อตถลงค) ความเชอ ความไววางใจ ความศรทธา สททหต ความเชอ เพอจะเชอถอ สททหตพพ , สทธพพ พงเชอ ควรเชอ สทธายโก (คณศพท) ผเชอถอ ผมศรทธา สทเธยโย (คณศพท) ควรเชอถอ สทโธ มความเชอ (ตทธต) อนวา บคคลผมศรทธา สทธายตโต ประกอบดวยศรทธา เชอถอ สทธาล ผมากดวยศรทธา กระกอบดวยศรทธา เชอถอ๔

สรปไดวา ค าวา ศรทธา มรากศพทมาจากภาษาบาล และสนสกฤต โดยในภาษาบาล จะใชค าวา สทธา สวนภาษาสนสกฤต จะใชค าวา ศรทธา แตเมอมาใชในภาษาไทย จะใชค าวา ศรทธา

๒ หลวงเทพดรณานศษฏ, ธาตปปทปถา, (กรงเทพมหานคร : มหามกฎราชวทยาลย, ๒๕ ๘), หนา ๒ ๐. ๓ มหามกฏราชวทยาลย, พระบาฬลปกรม, (กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๒), หนา

๖๗๔, ๔ สมเดจพระสงฆราชเจา พระเจาวรวงศเธอ กรมหลวงชนวรสรวฒน, พระคมภรอภธานปปทปกา,

(กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๐๘), หนา ๔๗๐.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒

ซงไมวาจะเปนภาษาบาล หรอ สนสกฤต กลวนแตแปลวา ความเชอ ดวยกนทงนน ซงไมไดจ าแนกไววา จะประกอบดวยเหตผลหรอไม

๒.๑.๒ ความหมายตามพระไตรปฎกและอรรถ

ความหมายตามอรรถ โดยเนอความและหมายมงหมาย พระอรรถกถาจารยหลายทานไดใหความหมายของศรทธาไวดงน สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส ทรงใหความหมายวา “เชอสงทควรเชอ ความเชอทควรเชอ อนประกอบดวยเหตผล”๕ สมเดจพระสงฆราชเจากรมหลวงวชรญาณวงศ ทรงใหความหมายวา “ความเชอ ความเชอการณทควร อนประกอบดวยเหตผล”๖ พระธรรมปฎก ใหความหมายวา “ศรทธา หมายถง เชอสงทควรเชอ ความเชอทประกอบดวยเหตผลความมนใจในความจรง ความดงามและในการท าความด”๗ นอกจากนยงพบวาในคมภรอภธมมตถสงคหะใหความหมายวา “ความเชอความเลอมใสในกศลธรรม”๘ สวนในวสทธมรรคใหความหมายไววา “ความเชอ ความไววางใจ” จากความหมายทพระอรรถกถาจารยแสดงไว รวมกบหลกฐานทปรากฏในพระไตรปฎกสามารถแยกความหมายตามอรรคของศรทธาได ๒ ประการดงน . ศรทธา คอ ความเชอทประกอบดวยเหตผล เชอสงทควรเชอ เชอการณทควรเชอ โดยไตรตรอง ใครครวญ และพจารณาดวยปญญา (โยนโสมนสการ) หาเหตผลใหเหนจรงแกใจจงเชอ เปนศรทธาทสมปยตดวยปญญา เรยกอกอยางวา อาการวตศรทธา ดงท พระพทธเจาทรงตรสสอนไวอยางชดเจนในพระสตรหลายสตร อยางเชนใน “เกสปตตยสตร” หรอทนยมเรยกกนวา “กาลามสตร” เปนพระสตรททรงแสดงพทธพจน เกยวกบการตดสนในเชอ โดยใชปญญาพจารณาวา “กาลามชนทงหลาย กควรแลวททานเคลอบแคลงสงสย และทานทงหลายเกดความเคลอบแคลงสงสยในฐานะทควรแลว มาเถดทานทงหลาย ทานทงหลาย อยาไดเชอถอ ตามถอยค าทไดยนไดฟงมา อยาไดเชอถอ ตามถอยค าสบ ๆ กนมา อยาไดเชอถอ โดยตนขาววา ไดยนอยางน

๕ สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส, สารานกรมพระพทธศาสนา, (กรงเทพมหานคร :

มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๒๙), หนา๔๗๐. ๖ สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ, ธรรมานกรม, (กรงเทพมหานคร : มหามกฏราช

วทยาลย, ๒๕ ๕), หนา ๓๙๘. ๗ พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, หนา ๓๒๓. ๘ วรรณสทธ ไวทยะเสว, ผแปล, คมอการศกษาพระอภธมมตถสงคหะ ปรเฉทท ๒ เจตสกสงคหวภาค,

(กรงเทพมหานคร : ธเนศวรการพมพ, ๒๕๒๗), หนา ๔๙.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓

อยาไดเชอถอ โดยอางต ารา อยาไดเชอถอ โดยเดาเอาเอง อยาไดเชอถอ โดยคาดคะเน อยาไดเชอถอ โดยความตรงตรองตามเอกสาร อยาไดเชอถอ โดยชอบใจวาตองกนกบทฏฐของตน อยาไดเชอถอ โดยเชอวาผพดสมควรจะเชอได อยาไดเชอถอ โดยความนบถอวาสมณะนเปนครของเรา เมอใดทานทงหลายถงรดวยตนเองวา ธรรมเหลานเปนอกศล ธรรมเหลานเปนโทษธรรมเหลาน ผรตเตยน ธรรมเหลานใครสมาทานใหบรบรณแลว เปนไปเพอสงไมเปนประโยชน เพอทกข เมอนน ทานทงหลายควรละธรรมนเสย เมอใดทานทงหลายพงรดวยตนเองวา ธรรมเหลานเปนกศล ธรรมเหลานไมมโทษ ธรรมเหลานผรสรรเสรญธรรมเหลาน ใครสมาทานใหบรบรณแลว เปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอความสข เมอนนทานทงหลายควรเขาถงธรรมเหลานอย๙ สวนใน “วมงสกสตร” ทวาดวยการตรวจดธรรมและการสอบถาม เหนการตรวจดธรรมในพระผมพระภาคเจาวาเปนพระสมมาสมพทธเจาหรอไม เปนพระสตรททาใหสอบสวนคณความดหรอขอบกพรองของพระพทธเจา ดงขอความทปรากฏวา สมยหนง พระมพระภาคเจาประทบอย ณ พระวหารเชตวน อารามของอนาถบณฑกเศรษฐ ใกลพระนครสาวตถ ณ ทนนแล พระผมพระภาคเจาตรสเรยกภกษทงหลายวาดกอน ภกษทงหลาย ภกษผพจารณา เมอไมรวารจตของผอน พงท าการตรวจดในตถาคตเพอทราบวา พระผมพระภาคเจาเปนพระสมมาสมพทธเจาหรอไม ดกอน ภกษทงหลายตถาคตอนภกษผพจารณา เมอไมรวารจตของผอน ถงตรวจดในธรรม ๒ ประการ คอ ธรรมทพงรแจงดวยจกษและโสตวา ธรรมทถงรแจงดวยจกษและโสตอนเศราหมองของตถาคตมอยหรอไม เมอตรวจดตถาคตนน กจะรวา ธรรมทพงรแจงดวยจกษและโสตอนเศราหมองของตถาคต มไดม เมอใด ตรวจดตถาคตนนรอยางนวา ธรรมทพงรแจงดวยจกษและโสตอนเศราหมองของตถาคตมไดม แตนนกตรวจดตถาคตตอไปวา ธรรมทพงรแจงดวยจกษและโสตอนเจอกน (ด าบาง ขาวบาง คอ เปนอกศลบาง กศลบาง) ของตถาคต มอยหรอไม เมอตรวจดตถาคตนนกจะรวา ธรรมทพงรแจงดวยจกษและโสตอนเจอกนของตถาคต มไดม เมอใด ตรวจดตถาคตนนรอยางนวา ธรรมทพงรแจงดวยจกษและโสตอนเจอกนของตถาคต มไดม แตนนกตรวจดตถาคตตอไปวา

๙ อง. ตก. (ไทย) ๒๐/๕๐๕/ ๘๐- ๘๓.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔

ธรรมทพงรแจงดวยจกษและโสตอนผองแผวของตถาคต มอยหรอไม เมอตรวจดตถาคตนนกรวา ธรรมทพงรแจงดวยจกษและโสตอนผองแผวของตถาคต มอย เมอใดตรวจดตถาคตนนรอยางนวา ธรรมทพงรแจงดวยจกษและโสดอนผองแผวของตถาคต มอยแตนนกตรวจดตถาคตตอไปวา พระศาสดาผมอายนถงพรอมกศลธรรมน สนกาลนาน (มานานแลว) หรอวา พระศาสดาผมอายถงพรอมสนกาลนดหนอย (เมอเรว ๆ น) เมอตรวจดตถาคตนนกจะรวา พระศาสดาผมอายนถงพรอมกศลธรรมนสนกาลนาน มใชวา พระศาสดาผมอายถงพรอมสนกาลนดหนอยเมอใด ตรวจดตถาคตนนกจะรวา พระศาสดาผมอายถงพรอมกศลธรรมนสนกาลนาน มใชวา ตรวจดตถาคตนนกจะรวา พระศาสดาผมอายถงพรอมกศลธรรมนสนกาลนาน มใชวา พระศาสดาผมอายถงพรอมสนกาลนดหนอย แตนนกตรวจดตถาคตตอไปวา ภกษผมอายน (ผเปนศาสดาของเรา) ถงความปรากฏ (ความเปนผมคนรจก) ถงความมยศ (ความยกยองนบถอ) แลว โทษบางชนดในโลกน ชวเวลาทตนไมถงความปรากฏถงความมยศ แตเมอใด ภกษถงความปรากฏ ถงความมยศแลว เมอนน จงมโทษบางชนดในโลกน (เชน ความเหอเหมถอตว) ภกษผพจารณาเมอตรวจดตถาคตนนกรวา ภกษผมอายนถงความปรากฏ ถงความมยศแลว มไดมทาบางชนดในโลกน เมอใด ตรวจดตถาคตนนกรอยางนวา ภกษผมอายน ถงความปรากฏ ถงความมยศแลว มไดมโทษบางชนดในโลกนแตนนกตรวจดตถาคตตอไปวา ทานผมอายน ไมประกอบดวยภย ทานผมอายน หาประกอบดวยภยไม เพราะมราคะไปปราศแลว ไมเสพกามทงหลาย เพราะสนราคะ เมอตรวจดตถาคตนนยอมรอยางนวาทานผมอายน ประกอบดวยความไมมภย หาเปนผประกอบดวยภยไม เพราะมราคะไปปราศแลว ไมเสพกามทงหลาย เพราะสนราคะ อาการกรยาทสอแสดงของทานผมอาย ทเปนเหตใหกลาววาเชนนน ทานผมอาย บางทกอยในหม บางทกอยผเดยว ในหมนนพวกทด าเนนไปดวยดกม พวกทด าเนนไปชวกม พวกทสงสอนคณะกม บางพวกทตดอยในอามสทงหลายในโลกนกม บางพวกทไมตดเพราะอามสในโลกนกม ทานผมอายนหาดหมนบคคลนนดวยเหตผลนนไม ภกษทงหลาย ในพวกภกษผพจารณานน ภกษผพจารณารปหนงควรสอบถามตถาคตตอไปวา ธรรมทถงรแจงดวยจกษและโสตอนเศราหมองของตถาคต มอยหรอไม ภกษทงหลาย ตถาคตเมอจะพยากรณ ถงพยากรณอยางนวา ธรรมทถงรแจงดวยจกษและโสตอนเศราหมองของตถาคต มไดม ภ. ธรรมทพงรแจงดวยจกษและโสตอนเจอกนของตถาคต มอยหรอไม พ. ธรรมทพงรแจงดวยจกษและโสดอนเจอกนของตถาคต มไดม ภ. ธรรมทพงรแจงดวยจกษและโสตอนผองแผวของตถาคต มอยหรอไม

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕

พ. ธรรมทพงรแจงดวยจกษและโสดอนผองแผวของตถาคต มอย เราเปนผมธรรมทผองแผวนนเปนทาง มธรรมทผองแผวนนเปนโคจร เพราะเหตนนเราจงไมใชเปนผมตณหาดกอนภกษทงหลาย สาวกตถาคตจะเขาหาศาสดาผมวาทะอยางน เพอฟงธรรม ศาสดายอมแสดงธรรมอนยง ๆ อนประณตๆ อนเปรยบดวยสวนด าสวนขาวแกภกษดวยประการใด ๆ ภกษนน รยงธรรมบางอยางในธรรมนนดวยประการนน ๆ ยอมถงความตกลงใจในธรรมทงหลาย ยอมเลอมใสในศาสดาวา พระผมพระภาคเจาเปนพระสมมาสมพทธเจา พระธรรมอนพระผมพระภาคเจาตรสดแลว พระสงฆเปนผปฏบตดแลว พระผมพระภาคเจาตรสวา ภกษทงหลาย ศรทธาของบคคลใดบคคลหนงตงมนแลวในพระตถาคต (สทธา นวฏฐา โหต) มมล มทอาศย ดวยอาการเหลาน ดวยบทเหลานดวยพยญชนะเหลาน ดกอนภกษทงหลาย ศรทธานเรากลาววา มเหต (อาการวตศรทธา) มทสสนะ (โสดาปตตมรรค) เปนมลมนคง อนสมณะพราหมณ เทวดา มาร พรหมหรอใคร ๆ ในโลกไมถงกวดแกวงได ดกอนภกษทงหลาย การตรวจดธรรมในตถาคต ยอมมอยางนแล กแหละตถาคตอนภกษผพจารณาตรวจดแลวดแลวโดยธรรมเปนอยางน ๐ หรออยางใน “อปณณกธรรม” ทพระพทธเจาไดตรสกบพราหมณ และคฤหบดสาลคามวา “ดกอนคฤหบดทงหลาย ศาสดาคนใดคนหนงซงเปนทชอบใจของทานทงหลาย เปนเหตทใหไดศรทธา (อาการวตศรทธา) เขาหลกเกณฑ มอยหรอ” และยงมในปฐมขตสตร ทกลาวถง ผเปนบณฑตประกอบดวยธรรม ๔ ประการ คอ ใครครวญสบสวนรอบครอบแลว กลาวตเตยนผทควรตเตยน ใครครวญสบสวนรอบคอบแลว กลาวสรรเสรญผทควรสรรเสรญ ใครครวญรอบคอบแลว ยงความไมเลอมใสใหเกดในฐานะทไมควรเลอมใส ใครครวญสบสวนรอบคอบแลว ยงความไมเลอมใสใหเกดในฐานะทไมควรเลอมใส ใครครวญสบสวนรอบคอบแลว ยงความเลอมใสใหเกดในฐานะทควรเลอมใส ผเปนบณฑต ฉลาด เปนสตบรษ ยอมบรหารตนไมใหถกขจด ไมใหถกท าลาย เปนผหาโทษมได ทงนกปราชญไมตเตยน และยอมประสบบญเปนอนมาก ๒ นอกจากนใน “จงกสตร” กมค าสอนทใหใชปญญาพจารณาใครครวญกอนทจะตงศรทธาลงไป ดงน ภกษในธรรมวนยน เขาไปอาศยบานหรอนคมแหงหนงอย คฤหบดกด บตรคฤหบดกดเขาไปหาภกษนนแลว ยอมใครครวญในธรรม ๓ ประการ คอ ในธรรมเปนทตงแหงความโลภ ในธรรม

๐ ม.ม. (ไทย) ๒/๔๘๗-๔๙๐/๕๔๐-๕๔๔. ม.ม. (ไทย) ๓/๙๓/๙๘. ๒ อง.จตกก. (ไทย) ๒ /๓/๓.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖

เปนทตงแหงความประทษราย ในธรรมเปนทตงแหงความหลง เมอเขาใครครวญเธออยนน ยอมรไดอยางนวา ทานผนไมมทตงแหงความโลภ, ความประทษราย, ความหลง ไมมจตอนธรรมเปนทตงแหลงความโลภ, ความประทษราย, ความหลงครอบง า ทานผนเมอไมรจะถงกลาววาร เมอไมเหนจะถงกลาววาเหน หรอสงใดถงเปนไปเพอมใชประโยชนเกอกล เพอทกขสนกาลนานแกผอน ทานผนถงชกชวนผอนเพอความเปนเชนนน ไมมเลย อนง ทานผนมกายสมาจาร วจสมาจาร เหมอนของบคคลผไมโลภ, ไมประทษราย, ไมหลง ฉะนนทานผนแสดงธรรมใด ธรรมนนลกซง เหนไดยาก รตามไดยาก สงบ ประณต ไมหยงลงไดดวยความตรก ละเอยด บณฑตถงรธรรมนนอนคนโลภ บคคลผประทษราย บคคลผหลง แสดงไมไดโดยงาย เมอใด เขาใครครวญเธออย ยอมเหนแจงชดวา เธอบรสทธจากธรรมเปนทตงแหงความโลภ, ความประทษราย, ความหลง เมอนน เขายอมตงศรทธาลงในเธอนนมนคง ๓ ๒. ศรทธา หมายถง ความเชอในกศลธรรม เปนการเชอในสงทเปนความจรงความดงามและการท าความด รวมถงเชอเหตผลในกฎแหงกรรม ดงจะเหนไดจากขอความทปรากฏอยใน พระสตรหลายสตร ดงน ในสาฬหสตร กลาวา “อยาไดเชอถอ ตามถอยค าทไดยนไดฟงมา ฯลฯ อยาไดเชอถอโดยความนบถอวาสมณะนเปนครของเรา จนกวา เมอใดทานทงหลายถงรดวยตนเองวาธรรมเหลานเปนกศล ธรรมเหลานไมมโทษ ธรรมเหลานผรสรรเสรญ ธรรมเหลาน ใครสมาทานใหบรบรณแลวเปนไปเพอประโยชนเกอกล เพอความสข เมอนนทานทงหลายควรเขาถงธรรมเหลานอย” ๔ ในปฐมนฤกปานสตร ทวาดวยผไมมศรทธาในกศลธรรมถงไดความเสอม กลาวไววา “ผใดมศรทธาในกศลธรรมทงหลาย ฯลฯ กลางคนหรอกลางวนของผนนยอมผานพนไป ผนนถงหวงไดความเสอมอยางเดยวในกศลธรรมทงหลายเทานน ไมมความเจรญเลย แตหากวา ผใดมศรทธาในกศลธรรม ฯลฯ กลางคนหรอกลางวนของผนนยอมผานไป ผนนถงหวงเฉพาะความเจรญอยางเดยวในกศลธรรมทงหลายเทานน ไมมความเสอมเลย” ๕ หรออยางใน กามสตร ทกลาววา “กลบตรผออกบวชนน จะไดชอวาเปนภกษผมความสามารถรกษาตนเองไดแลว กตอเมอเปนผกระท าดวยศรทธาในกศลธรรม” ๖ นอกจากนใน อบาสกธรรม มขอทวาดวย อบาสกตองเปนผไมถอมงคลตนขาว เชอกรรม ไมเชอมงคล และขอทวาดวย การไมแสวงหาเขตบญภายนอกศาสนา ๗ ซงกคอความตองการให

๓ ม.ม. (ไทย) ๓/๖๕๗/๔๙ -๔๙๓. ๔ อง.เอก. (ไทย) ๒๐/๖๗/๒๖๒. ๕ อง.ทสก. (ไทย) ๒๔/๖๗/ ๔๘– ๕ . ๖ อง.ปญจก. (ไทย) ๒๒/๗/๕-๖ ๗ อง.ปญจก. (ไทย) ๒๒/ ๗๕/๒๐๙.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗

ศาสนกชน มความศรทธาในกฎแหงกรรม และในการบ าเพญบญอนเปนกศลตามหลกธรรมของพระพทธศาสนา ดงนน ค าวา “ศรทธา” เปนภาษาสนสกฤต สวนภาษาบาลใชค าวา “สทธา” มความหมายโดยพยญชนะวา “ทรงไวพรอม” หมายความวา ความเชอ ไดแก ความมนใจในประโยชนทตนเองกระท าอย เมอกระท าอะไรกตาม ตองมศรทธาเปนปจจยส าคญ แตการมศรทธาจะตองมปญญาก ากบดวย จงจะเปนศรทธาทถกตอง มฉะนนแลว ศรทธากจะเปนความเชอทผด ซงอาจน าไปสเปาหมายทผด ซงการพจารณาถงหลกศรทธาทถกตอง มหลกการวเคราะห ดงน

๒.๑.๓ ความหมายของศรทธาตามแนวคดของนกวชาการ

ศรทธาโดยทวไปนน หมายถง ความเชอ หรอ ความเลอมใส ทเกดจากอารมณความรสกนกคด และมกใชกบความเชอในเรองความสามารถของบคคลทส าคญของสงคม เหตการณหรอเรองราวตาง ๆ ทผคนสวนมากพากนนยมชมชอบเชน สงลลบ เรองเหนอธรรมชาต ฯลฯ หรอใชในกรณทมความพงพอใจ ประทบใจ และมนใจในความเชอลทธหรอศาสนาตาง ๆ จากการศกษาคนควาต ารา เอกสารตาง ๆ พบวา ไดมผใหความหมายของศรทธาไวตาง ๆ กน ดงน พทธทาสภกข ไดใหความหมายเกยวกบศรทธาตามความหมายโดยทวไปในหนงสอชมนมเรองสนไววา เปนความเชอในเรองความสามารถของบคคลส าคญหรอผน าของสงคม ในเรองของศาสนาทกองคศาสดายกเวนจากพระพทธเจา สอนใหยดเอาสงใดสงหนง ซงสาวกไมมความรพสจนวาเปนสงศกดสทธสงสด เปนผสรางโลกและอ านวยสขแกสตวโลกเปนทพงของตน ใหนบถอบชาสงนนโดยแนนแฟน ปราศจากการพสจนและทดสอบแตอยางใด ๘ พระเทพเวท (ประยทธ ประยตโต) ไดใหความหมายเกยวกบศรทธาไววา ศรทธาหรอความเชอนจะม ๒ ประเภท ศรทธาประเภทท เปนศรทธาแบบปดกนปญญา ใชวธปลกเราหรอแมแตบงคบใหเชอ และพอเชอแลวกตองมอบความไววางใจใหสนเชง หามถาม หามสงสย คอยรอท าตามอยางเดยว ศรทธาประเภทนไมท าใหมการสบคนทางปญญาตอไป ในศาสนาตาง ๆ จะเนนแบบนศรทธาประเภทท ๒ เปนศรทธาแบบสอน าสปญญา คอความเชอนนเปนตวชกน าใหสนใจ เรมตนศกษาสบคน สงทงหลายในโลกนมมากมาย เมอยงไมมจดเรมตนวาจะสนใจเรองใด แตเมอเกดศรทธาตอบคคลหรอเรองราวหลกการใด ศรทธานนกจะเปนปจจยทท าใหมจดเรมตน ศรทธาท าใหมความ

๘ พทธทาสภกข, “เรองเรยน พทธศาสนา ใน ๕ นาท”, หนงสอชมนมเรองสน พทธทาสภกข,

[ออนไลน]. แหลงทมา : http://www.buddhadasa.com/shortbook/learnbud15min.html [๒ มกราคม ๒๕๕๖].

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘

สนใจและเขาไปหา โดยเฉพาะศรทธาในคนกเพอจะชกน าใหเขาไปซกถามเขา การทศรทธาในพระกเพอจะเขาไปหาและซกถามทาน เพอใหเกดความร และเขาใจความจรงยงขนไป ๙ พระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช) ไดใหความหมายของศรทธาไววา ศรทธา ความเชอ หมายถงเฉพาะทเชอดวยปญญา เชอในสงทควรเชอ เชอดวยเหตและผล ถาเชอโดยปราศจากปญญา เรยกวา อธโมกข (ความนอมใจเชอ หรอเชอตามเขา)๒๐ ราชบณฑตยสถาน ไดใหความหมายของศรทธาไววา ศรทธา (สดทา) หมายถง ความเชอ ความเลอมใส เชน สนศรทธา ฉนมศรทธาในความดของเขา บางทกใชรวมกบประสาทะเปนศรทธาประสาทะ ก. เชอ, เลอมใส, เชน เขา ศรทธาในการรกษาแบบแพทยแผนโบราณ๒ พระภาวนาวรยคณ (เผดจ ทตตชโว) ไดใหความหมายของศรทธาไววา ศรทธา หมายถง ความเชอปกใจ เพราะหมดความสงสยโดยสนเชง เนองจากไดใชปญญาพจารณาไตรตรองตามหลกเหตผลกลบไปกลบมา ซ าแลวซ าอกอยางรอบครอบ โดยปราศจากการใชอารมณ จนเกดเปนมลฐาน (ทสสนมลกา) มนคง และเกดความเขาใจอยางลกซงถงขนไมมใคร ๆ ในโลกมาเปลยนแปลงความเชอนได๒๒ พระมหายทธกร ปญญาสร (สจจรตนพงศ) ใหความหมายของศรทธาไววา ศรทธามความหมายทงอยางกวาง ปานกลางและไมไดแคบเพยงแค “ความเชอ” เพราะยงมความหมายอน ๆ เชน ความเชอถอ ความเลอมใส การปลงใจเชอ ความซอสตย การยอมรบ การยอมตามลทธความเชอ ศาสนา ความจงรกภกด ดงนน ศรทธาโดยทวไปจงมความหมายเปนความเชอทเกยวของกบอารมณ ไมเกยวของกบปญญาและเหตผล๒๓ พระมหาปรม โอภาโส (กองค า) ใหความหมายของศรทธาไววา ศรทธา คอ ความเชอ ซงท าใหมนษยมความหวงในการด ารงชวตในอนาคต และสมปรายภพดวย คอมนษยมศรทธาเปน

๙ พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต), พทธศาสนาในฐานะเปนรากฐานของวทยาศาสตร ,

(กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕), หนา . ๒๐ พระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช ปธ.๙ ราชบณฑต), พจนานกรมเพอการศกษาพทธศาสน ชดค า

วด, (กรงเทพมหานคร : ส านกพมพเลยงเชยง, ๒๕๔๘), หนา ๙๕๐. ๒ ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๔๒, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

นานมบคสพบลเคชนส, ๒๕๔๖), หนา ๐๙๓. ๒๒ พระภาวนาวรยคณ (เผดจ ทตตชโว), ศรทธา รงอรณแหงสนตภาพโลก , พมพครงท ๒,

(กรงเทพมหานคร : โรงพมพ บรษท รงศลปการพมพ ( ๙๗๗) จ ากด, ๒๕๕ ), หนา ๘๒. ๒๓ พระมหายทธกร ปญญาสร (สจจรตนพงศ), “ศกษาวเคราะหศรทธาในพระพทธศาสนา”, วทยานพนธ

พทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๗)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙

เครองก าหนดวถชวต และมความผกพนอยกบลทธ และศาสนาเปนส าคญ มนษยมความเชอในสง ตาง ๆ พรอมไปกบความเชอในเรองของศลธรรมดวย๒๔ สรปไดวา ศรทธา คอ ความเชอ ความเชอถอ ความเชอทไมงมงาย มเหตผลประกอบดวยปญญา ความเชอมนในสงทดงาม ไมงมงายไรเหตผล เปนความเชอทประกอบดวยปญญา ศรทธาทมนคง หมายถง ศรทธาทมความรก ากบ ไมหวนไหวเอนเอยงไปเพราะความไมร ความหลงงมงาย ศรทธาจงเปนธรรมเบองตนทจะท าใหบคคลได ประกอบคณงามความดทเปนบญกศล เชน เชอวาท าดยอมไดรบผลด ท าชวยอมไดรบผลชว เชอวา ท ากรรมอะไรไวยอมจะไดรบผลของกรรมนนอยางแนนอน เปนตน ซงศรทธาของแตละบคคล ยอมขนอยกบภมร หรอภมธรรมของบคคลนน ๆ

๒.๒ ความส าคญของศรทธา

ความศรทธาหรอความเชอ ถอวาเปนจดเรมตนทส าคญในการพฒนาชวตและการท างานใหประสบความส าเรจ อกทงเปนกญแจส าคญทจะน ามนษยเขาไปสจดสงสดของชวต ดงจะเหนไดจากศาสนาตาง ๆ ในโลกน เรมตนจากการนบถอศาสนา จงตองเรมตนดวยศรทธาดงทพระพทธเจาทรงย าเตอนวา “ศรทธาตงมนแลว ยงประโยชนใหส าเรจ” (สทธา สาธ ปตฏฐตา) ซงความส าเรจทเกดจากความเชอและความเลอมใสทมความตงมน จะกอใหเกดความสขแกบคคลใดบคคลหนงในบนปลายของการท าหนาท หรอภารกจอยางใดอยางหนง ดงพทธพจนทวา “ศรทธาตงมนแลว น าสขมาให” (สขา สทธา ปตฏฐตา) อยางไรกตาม ความเชอมนทเปนแรงผลกดนใหเกดความมงมนมกจะสงผลในเชงบวกตอการพฒนาชวตและการท างาน แตถงกระนน ศรทธากตองมปญญาคอยก ากบอยดวยเสมอ เพราะเปนองคธรรมทชวยใหมศรทธาอยางถกตอง จะเหนวา เมอใดทพระพทธเจาเนนสอนเรองศรทธา พระองคจะจบลงดวยการย าเตอนใหน าปญญามาคดทายเสมอ ดงจะไดอธบายตามหลกดงตอไปน ๑. ศรทธาท าใหเกดการยอมรบและคลอยตาม ศรทธา หรอความเชอเปนแรงจงใจอนส าคญ ทจะท าใหเกดการโนมใจสธรรม หรอเสรมสรางความเพยร ทงนเราจะเหนไดวา การเชอเปนแรงจงใจทตองมากอนสงอน จะเหนไดจากกลมคนทมทศนคต ความเชอในเรองเดยวกน มกจะใหการยอมรบตอผน า ไมคอยมอะไรขดแยง จงมการชกจงไดงาย แตถาไมมความเชอเปนพนฐานอยกอนแลว กจะยากแกการชกจงใหเกดการยอมรบและคลอยตามได

๒๔ พระมหาปรม โอภาโส (กองค า), “ศกษาวเคราะหศรทธาของชาวไทยในปจจบน”, วทยานพนธพทธ

ศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔ )

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๐

ตวเชอมทท าใหมตรนนเขามามอทธพลชกจงได หรอปจจยเครองเชอระหวางมตรกบอทธพลทเกดขนในใจ กไดแก ความเชอ ความเลอมใส ความนยม ชมชอบ ความซาบซงใจ ทเรยกวาศรทธา เมอมศรทธาแลว หรอท าใหเกดศรทธาไดแลว ถงตวมตรจะอยไกล ไมคลกคล กมอทธพลได ถงตวมตรจะอยใกล แตถาไมศรทธา กหามอทธพลชกจงไดไม เมอศรทธาแลว ใจรบ กน าความคดได น าพฤตกรรมได อาจท าใหเกดการเลยนแบบ หรอชกจงใหรจกคดอยางถกตอง ซงเปนอกขนหนงตอไป จะเหนไดวา ศรทธาเปนหลกธรรมขนพนฐานทท าใหเกดการคลอยตาม ซงเปนหลกธรรมทใชส าหรบผกใจของคนทวไป ดงพทธพจนทวา

ภกษทงหลาย กลบตรผมศรทธา ยอมไดอานสงส ๕๒๕ ประการนแล เปรยบเหมอนตนไทรใหญททางใหญสแพรง มพนราบเรยบ ยอมเปนทพงของหมนกโดยรอบ ฉนใด กลบตรผมศรทธากฉนนนเหมอนกน ยอมเปนทพงของคนหมมาก คอ ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา ถากลบตรทเขาใหความศรทธา เปนผทตงอยในศลธรรมอนด ยอมจะท าใหผทคลอยตาม หรอยอมกระท าตาม เปนผมศลมธรรมไปดวย ดงนน ศรทธาจงมความส าคญส าหรบการชกน าหรอชกจงใหคนอนไดด าเนนรอยตาม ๒. ศรทธาท าใหเกดการรวมกลมทางสงคม การเชอเปนพลงทางสงคมทส าคญครอบคลมกจกรรมของมนษยไปทกดาน เชน การเมอง เศรษฐกจ การศกษา และจรยธรรม การเชอหรอศรทธา จงเปนปจจยก าหนดพฤตกรรมของมนษยปจจยหนง ดงนนจงสามารถกลาวไดวา การเชอ หมายถง ความคด ความเขาใจของบคคลทมตอสงใดสงหนง อนเปนสาเหตใหบคคลแสดงพฤตกรรมออกมาตามความเชอนนออกมา การรวมกลมกนทางสงคมและวฒนธรรมอนเกดจากความเชอเปนเหตปจจยน ปรากฏชดเจนในเรองขนบธรรมเนยมและประเพณทเกดขนของลทธศาสนาตาง ๆ เชน ประเพณสงกรานต กลมชนทมความเชอไปในทศทางเดยวกน กจะรวมกลมกนขนเพอประกอบพธตามความเชอของตน อยางเตมใจ เปนอนหนงอนเดยวกน หรอกลมการเมอง ทมความเชอ ความคด ไปในแนวทางเดยวกน กจะรวมตวกนขนเปนพรรคการเมอง หรอท ากจกรรมทางการเมอง เหลานเปนตน นอกจากท าใหเกดการรวมกลมกนแลว ศรทธายงท าใหเกดความมนคงแกหมคณะและความมนคง จงรกภกด ในศาสนาของตน และแมกระทงการรวมกลมกนตงเปนกลมเลก ๆ ดง พทธพจนทไดสนทนากบหมภกษวา ภกษทงหลาย สตวทงหลายยอมคบคากน ยอมสมาคมกนโดยธาตเทยว คอสตวจ าพวกทมอธยาศยเลว ยอมคบคากน ยอมสมาคมกน กบสตวจ าพวกทมอธยาศยเลว สตวจ าพวกทมอธยาศยด

๒๕ อง.ปญจก (ไทย) ๒๒/๓๗/๕๙

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒

ยอมคบคากน ยอมสมาคมกน กบสตวจ าพวกทมอธยาศยด แมในอดตกาล สตวทงหลายกไดคบคากนแลว ไดสมาคมกนแลว โดยธาตเทยว คอสตวจ าพวกทมอธยาศยเลวไดคบคากนแลว ไดสมาคมกนแลว กบสตวจ าพวกทมอธยาศยเลว สตวจ าพวกทมอธยาศยด ไดคบคากนแลว ไดสมาคมกนแลว กบสตวจ าพวกทมอธยาศยด แมในอนาคตกาล สตวทงหลายกจกคบคากน จกสมาคมกน โดยธาตเทยวคอสตวจ าพวกทมอธยาศยเลว จกคบคากน จกสมาคมกน กบสตวจ าพวกทมอธยาศยเลว สตวจ าพวกทมอธยาศยด จกคบคากน จกสมาคมกน กบสตวจ าพวกทมอธยาศยด แมในปจจบนกาล สตวทงหลายกยอมคบคากน ยอมสมาคมกน โดยธาตเทยว คอสตวจ าพวกทมอธยาศยเลว ยอมคบคากน ยอมสมาคมกน กบสตวจ าพวกทมอธยาศยเลว สตวจ าพวกทมอธยาศยด ยอมคบคากน ยอมสมาคมกนกบสตวจ าพวกทมอธยาศยด ฯ๒๖ ดงนน ศรทธา หรอการเชอ จงมความส าคญ เพราะมบทบาทและอทธพลในการด าเนนชวตในสงคมแบบพทธ โดยยดเอาค าสอนทางศาสนามาใชเปนเปาหมายของชวต และก าหนดกรอบของการด าเนนชวต ตามหลกธรรมทเปนเอกลกษณของตน คอ ศล สมาธ ปญญา ศรทธา หรอความเชอ มกจะท าใหเกดพฤตกรรมตามมา เพราะความคด เปนปจจยท าใหเกดความเชอ สงทมนษยแสดงออกมา ลวนมาจากเจตจ านงภายในจตใจ ทสงสมผานประสบการณ ความร ทไดรบมาดวยกนทงนน หากความเชอนน เปนความเชอทประกอบดวยธรรม ไมมโทษ ไมเบยดเบยนทงตนเองและผอน มเหตผล ไมงมงาย พฤตกรรมทแสดงออกจากความเชอนน กจะเปนประโยชนแกชวต สงคม ประเทศชาต อกทงท าใหเกดสงตางๆ ดงนวา

ความเชอทวามเทพเจาคมครอง มเทวดา นางฟา ดแลรกษามนษย มเจาพอ เจาแม พระภมเจาท สงสถตตามสงตาง ๆ เพอความมงคล จงสรางเทวรป มศาลเจา ศาลพระภมขนบชา ท าใหงานดานศลปกรรมเกดขน ไดแกจตรกรรมฝาผนง ภาพวาด รปปนตาง ๆ และสถาปตยกรรม

ความเชอ มผลท าใหเกดงานทางวจตรศลปไดแก งานแกะสลก งานดอกไม งานประดษฐ เครองหอมตาง ๆ เพอเปนเครองสกการะ

ความเชอท าใหเกดการก าหนดบทสวด ออนวอน สรรเสรญ สดด ฯลฯ เปนการแสดงความกตญญกตเวทตอสงนน และสวดเพอ

๒๖ ดรายละเอยดใน ส .น. (ไทย) ๖/๙๙/ ๙๗- ๙๙.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๒

เปนสรมงคลกบตวเอง จงท าใหเกดวรรณกรรมมขปาฐะ หรอวรรณกรรมปากขน

ความเช อท า ให เกดการรวมกล มทางด านส งคมและวฒนธรรม มความเปนอนหนงอนเดยวกนในสงคม มขนบธรรมเนยมประเพณเกดขน

ความเชอท าใหเกดความมนใจทจะกระท า หรอไมกระท า ท าใหคนเขมแขงมหลกยด

จากแนวคดน แสดงใหเหนวา ทกสงคม ถกครอบง าดวยความคด ความเชอ ทท าใหเกดทศนคต และแรงจงใจ ทจะน าไปสพฤตกรรม คอการแสดงออกอยางใดอยางหนง และพฤตกรรมทเกดจากความเชอนน จะท าใหเกดการปรบเปลยนพฤตกรรม โดยจะมการเปลยนแปลงไปในลกษณะศรทธาทท าใหเกดคณคาความส าคญในดานพฤตกรรมทแสดงออกน นบวามความส าคญมาก เพราะเมอบคคลรเหนสงใด ๆ หากไมเกดศรทธาตอสงนน ๆ กจะไมเกดการเปลยนพฤตกรรมใด ๆ แตหากเกดศรทธาแลว กจะมการแสดงพฤตกรรมอยางใดอยางหนงออกมา ยงศรทธามาก ความรนแรงของพฤตกรรมกมากขนตามไปดวย ๓. ศรทธาท าใหเกดพลง ศรทธา เพราะเปนองคธรรมขอหนง ทท าใหเกดพลงกาย พลงใจ คอท าใหความคดมพลงมากขนในการคด เพราะถามความเชอมนเสยแลว กจะสามารถทจะรวบรวมเอาก าลงทงหมดมาใช เพอใหเกดประโยชนมากทสด ดงจะเหนไดจากพละ คอก าลง ๕ ตามพระพทธพจนวา

ภกษทงหลาย พละ ๕๒๗ ประการน พละ ๕ ประการ อะไรบาง คอ

. สทธาพละ ๒. วรยพละ

๓. สตพละ ๔. สมาธพละ

๕. ปญญาพละ สทธาพละ เปนอยางไร

คอ อรยสาวกในธรรมวนยนเปนผมศรทธา คอเชอปญญาเครองตรสรของตถาคตวา ‘แมเพราะเหตน พระผมพระภาคพระองคนน เปนพระอรหนต ตรสรดวยพระองคเองโดยชอบ เพยบพรอมดวยวชชาและจรณะ

๒๗

อง. ตก. (ไทย) ๒๒/ ๔/ ๗

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๓

เสดจไปด รแจงโลกเปนสารถฝกผทควรฝกไดอยางยอดเยยม เปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลายเปนพระพทธเจา เปนพระผมพระภาค’ นเรยกวา สทธาพละ

ศรทธาพละในทนคอ ความเชอ เชอแนวแนในคณงามความดวาท าดไดด ท าชวไดชว ไมมใครคนอนรบแทนได ตนท าตนตองไดรบผลนนแนนอน “ทาน” มพลงเตมท สามารถทจะสละสงของของตนทมอยให “จาคะ” บรจาคไปได ไมวาสงนนจะเปนของมากของนอยยอมสละได เมอเปนเชนนนแลว จงบ ารงรกษาใหเจรญงอกงาม ยนดพอใจกบการท าทานนนใหแกกลาเสยกอน ใหมนก าลงเตมทเสยกอน เราจะเอาศรทธานนไปใชในทางอนอกตอไป คนประมาทดถกศรทธาเลยไมกลาท าความดตอไป ทหลงศรทธาทจะเกดในศล สมาธ ปญญากเลยหมดไป ครนศรทธาในการทจาคะบรจาคไมมแลว บญอนนนกหมดไปเหมอนกน ศรทธาในการรกษาศลกใหแนวแน เตมทในการรกษาไมวาจะเปนศล ๕ ศล ๘ กรรมบถ ๐ อะไรตาง ๆ อยาไปหวงศล ๒๒๗ อยางพระภกษเลย ถงศล ๒๒๗ กตามเถด ถาศรทธาไมแนวแนเตมทแลว กไมมประโยชนอะไร สมาธกเหมอนกน ถาหากไดสมาธ ขณกะ อปจาระ อะไรตาง ๆ นด ๆ หนอย ๆ กไมยนดพอใจ กเลยท าสมาธไมไดทหลง เมอสมาธมเลกนอยกพอใจยนดกบสมาธนนแหละ ตงใจขยนหมนเพยรในสมาธนนใหเตมทมนจงคอยเลอนไหลขนไปเอง ปญญากเหมอนกน ถาหากวาเราเกดอบายปญญาอะไรขนมานด ๆ หนอย ๆ ถาไมตงใจพจารณาอนนน ไมประกอบศรทธาอนนนใหแกกลา มนกไมมประโยชนอกเหมอนกน การทท าอะไรหละหลวมกเพราะเหตไมมศรทธา และท าอะไรไมแนวแนเตมทกเพราะไมมศรทธาเหมอนกน เราพลง ๆ เผลอ ๆ หลง ๆ ลม ๆ นนคอศรทธาของเราไมเตมท ศรทธามนขาดตรงนแหละ เหตนนจงพากนบ ารงศรทธาใหแกกลาเปนขนตอน ใหศรทธางอกงามเสยกอน เจรญเตมทเสยกอน เมอศรทธามแลว วรยะความเพยร มนวงเขามาสนบสนน ชวยเหลอเปนก าลงเลยขยนหมนเพยรประกอบกจตาง ๆ เชน ท าบญสนทานขยนหมนเพยรแสวงหาสงทจะตองน ามาท าบญท าทานหามาไดกคดถงการท าทาน หามาไดเทาไรไมวาของเลกของนอยของมากกคดถงการท าทาน นศรทธามนสนบสนนชวยเหลออยางน ๔. ศรทธาท าใหเกดความกลาหาญ ศรทธาท าใหเกดความกลา ทจะตอสกบภยนตรายตาง ๆ กลาคด กลาพด กลาท า เพอสงทเชอ ไมหวาดหวน ออนไหว ดงทไดจดเอาศรทธาเปนองคธรรมหมวดหนง ในเวลารชชกรณธรรม ๕ ประการ ธรรมทท าใหเกดความกลาหาญ มศรทธาเปนองคธรรมขอแรกและปญญาเปนขอสดทาย ๕. ศรทธาเปนทพง ทอาศยยดเหนยวของจตใจ เมอเกดศรทธาในสงใด ๆ บคคลสามารถทจะยดเอาสงนน ๆ มาเปนทพง ทอาศย ยดเหนยวจตใจใหระลกถงไดและท าใหเกดความอนใจแกคนเองได ดงพทธภาษตทวา สทธา วตต ปรสสส

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๔

เสฏฐ แปลวา ศรทธาเปนทรพยอนประเสรฐของคนในโลกน คนเมอประสพกบความทกข กมกจะแสวงหาทพงตามความเชอ ความคดของตน ดงเชนในยคทยงไมมศาสนา คนกอยกบธรรมชาต เมอ ฟาแลบ ฟารอง น าทวม มนษยกเชอวา มสงลกลบ อยเบองหลงปรากฏการณตาง ๆ ทางธรรมชาต เหลานน เมอถกความกลวเขาควบคม ตางกยดถอภเขาบาง ปาไมบาง วาเปนทพงของตน และพยายามท าทกวถทางทจะใหสงลกลบนนพอใจ ดวยการคดหาเครองบวงสรวงตาง ๆ มาเซนไหว ตามความเชอของตน ๖. ศรทธาท าใหเกดความเจรญอยางอรยชน ในขอนศรทธาท าใหเกดความเจรญอยางอรยชน ดงทไดจดเอาไวในอรยวฑฒ ๕๒๘ ประการ มศรทธาเปนขอแรก ในอบาสกธรรมและในธรรมของสตตบรษ ทจดศรทธาไวเปนอนดบแรก แสดงใหเหนวาศรทธาเปนสงจ าเปนประการแรกส าหรบอบาสก สตตบรษหรออรยชน บคคลทมศรทธาทถกตอง ประกอบดวยเหตผล พงหวงความเจรญไดโดยสวนเดยว ดงพทธพจนวา ภกษทงหลาย . พวกภกษจกเปนผมศรทธา... ๒. มใจประกอบดวยหร... ๓. มโอตตปปะ.. ๔. เปนพหสต... ๕. ปรารภความเพยร.... ๖. มสตตงมน.. ๗.พวกภกษจกเปนผมปญญา อยเพยงใด พงหวงไดซงความเจรญอยางเดยว ไมมเสอมเพยงนน๒๙ และแสดงถงบคคลทมศรทธาวาเปนผสามารถยดเอาสงทเปนสาระในโลกไวได ภกษทงหลาย อรยสาวกผเจรญดวยธรรมเปนเหตเจรญ ๕ ประการ ชอวายอมเจรญดวยธรรมเปนเหตเจรญอยางประเสรฐ ชอวาเปนผยดถอ สาระ และยดถอสงประเสรฐแหงกาย ธรรมเปนเหตเจรญ ๕ ประการเปนไฉน คอ ยอมเจรญดวยศรทธา ยอมเจรญดวยศล ยอมเจรญดวยสตตะ ยอมเจรญดวยจาคะ ยอมเจรญดวยปญญา ภกษทงหลาย อรยสาวกผเจรญดวยธรรมเปนเหตเจรญ ๕ ประการนแล ชอวายอมเจรญดวยธรรมเปนเหตเจรญอยางประเสรฐ ชอวาเปนผยดถอสาระ และยดถอสงประเสรฐแหงกาย อรยสาวกผใด ยอมเจรญดวยศรทธา ศล สตะ จาคะ และปญญา ทงสองฝายอรยสาวกผเชนนน เปนสปบรษมปรชาเหนประจกษ ชอวายอมยดถอสาระแหงตนในโลกนไวไดทเดยว๓๐ จะเหนไดวา พระพทธพจนนไดแสดงใหเหนวาศรทธาท าใหสาวกทมความศรทธา เชอมนในหลกธรรมค าสอนของพระพทธเจา ยอมเจรญงอกงามในศาสนาอยางชดเจน

๒๘ ดรายละเอยดใน พจนานกรม ฉบบประมวลศพท พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต), (ช าระ-เพมเตม

ชวงท /ยต), พมพครงท ๒ , หนา ๔๒๙. ๒๙ อง. ปญจก (ไทย) ๒๒/๖๒/ . ๓๐ อง. ปญจก. (ไทย) ๒๒/๖๓/๘๐-๘ .

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๕

ศรทธาท าใหชวตคประสบความสข และความเจรญกาวหนา จดไวในสมชวตธรรม ๔ (หลกธรรมของคชวต)๓

สมศรทธา มศรทธาเสมอกน สมสลา มศลเสมอกน สมจาคา มจาคะเสมอกน สมปญญา มปญญาเสมอกน

ขอนชใหเหนวา ความเทาเทยมกนเกดมขนไดเพราะศรทธาเปนตน ท าใหเพอนผรวมงานและรวมชวตสามารถพฒนาตนเองไดอยางเทาเทยมกนอยดวยกนอยางผาสก และศรทธายงมน าหนกเปนทหนงอยเชนกน

๗. ศรทธาเปนเหตปจจยเพอพฒนาตนเองพนทกขได ศรทธาทถกตองตามหลกพระพทธศาสนาเปนเหตปจจยท าใหจตหลดพนจากความทกข

ได เมอเปนศรทธาทถกตองตามหลกพทธศาสนา ศรทธาจงถกจดเปนคณสมบตประการหนงของ พระโสดาบน คอ การละสงโยชน ๓ ขอ ขางตน เปนคณสมบตของพระโสดาบน จดเปนคณสมบตฝายลบหรอฝายทหมดสนไป และมคณสมบตฝายบวกหรอฝายม คอ คอคณสมบตฝายละอกศลธรรมไดระดบหนง กบคณสมบตฝายมกศลธรรมระดบหนงเกดขน ซงกศลธรรมฝายหล งน จดรวมอยในหลกธรรมส าคญ ๕ ประการ คอ ศรทธา ศล สตะ จาคะและปญญา มพระพทธพจนกลาวถงลกษณะความส าคญของศรทธาทเปนเหตใหพนทกขไววา

ภกษทงหลาย สวนผใดมศรทธาตงมน มความรกตงมน มศรทธาไมหวนไหว มความเลอมใสยง ยอมไปเหนพระตถาคต หรอสาวกพระตถาคต การเหนนยอดเยยมกวาการเหนทงหลาย ยอมเปนไปเพอความบรสทธแหงสตวทงหลาย เพอกาวลวงความโศกและความร าไร เพอความดบสญแหงทกขและโทมนส เพอบรรลญายธรรม เพอท าใหแจงซงพระนพพาน ภกษทงหลาย ขอทบคคลผมศรทธาตงมน มความรกตงมน มศรทธาตงมน มศรทธาไมหวนไหว มความเลอมใสยงไป เหนพระตถาคต หรอสาวกของพระตถาคตน เราเรยกวา ทสสนานตตรยะ๓๒ ภกษทงหลาย ผลสองอยางคอ อรหตตผลในปจจบน หรอเมอขนธปญจกทกรรมกเลสเขาไปยดถอเปนสวนเหลอยงมอย ความเปนพระอนาคาม

๓ อง. จตกก. (ไทย) ๒ /๕๕/๘๐ อางใน พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต) พจนานกรมพทธศาสน ฉบบ

ประมวลธรรม, ขอ ๘๐ หนา ๖๖. ๓๒ ม. ม. (ไทย) ๓/ ๘๔/๒ ๔.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๖

อยางใดอยางหนง อนสาวกผมศรทธา ผหยงลงในค าสอนของพระศาสดาแลวประพฤต พงหวงได๓๓ ชางไมทงหลาย อรยสาวกผประกอบดวยธรรม ๔ ประการ ยอมเปนพระโสดาบน มความไมตกต าเปนธรรมดา เปนผเทยงจะตรสรในเบองหนา ธรรม ๔ ประการเปนไฉน ? อรยสาวกในธรรมวนยน ประกอบดวยความเลอมใสอนไมหวนไหวในพระพทธเจาวา แมเพราะเหตน ๆ พระผมพระภาคพระองคนน ฯลฯ ในธรรม ฯลฯ ในพระสงฆ ฯลฯ มใจปราศจากความตระหนอนเปนมลทน มจาคะอนปลอยแลว มฝามออนชม ยนดในการสละ ควรแกการขอ ยนดในการจ าแนกทาน อยครองเรอน อรยสาวกผประกอบดวยธรรม ๔ ประการเหลานแล ยอมเปนพระโสดาบน มความไมตกต าเปนธรรมดา เปนผเทยงทจะตรสรในเบองหนา๓๔

ขอนแสดงใหเหนวา ศรทธาเปนเหตปจจยทจะชวยใหบคคลพฒนาตนเองตอไปเพอบรรล

ธรรมพนทกขไดในทสด

ศรทธาเปนคณสมบตประการหนงของพระโสดาบน แตเปนศรทธาทเชอตรงตอความเปน

จรง กฎแหงเหตผล เชอมนสงคมทดงาม มความมนคงแนวแน เปนศรทธาทด าเนนอยในกรอบของ

ปญญา และสงเสรมปญญาไปพรอม ๆ กน ดงค าอธบายถงลกษณะของศรทธาดงนวา

เชอมนในความจรง ความดงาม และกฎธรรมดาแหงเหตผล มนใจใน

ปญญาของมนษยทจะดบทกขหรอจะแกปญหาไดตามทางแหงเหตผล และ

เชอในสงคมทดงามของมนษยซงจะเจรญงอกงามขนไดตามแนวทางเชนนน

ความเชอมนนแสดงออกดวยความเลอมใสอนหยงลงมนดวยปญญาในพระ

รตนตรย เปนศรทธาทแนวแน มนคง ไมมทางผนแปร เพราะเกดจากญาณ

คอความรความเขาใจ๓๕

พระอรยบคคลระดบพระโสดาบน ทใชศรทธาเปนเครองน า จดเปน ๒ กลม

ไดแก

๓๓ ส . ม. (ไทย) ๙/ ๐๐๒/๔๙๙-๕๐๐. ๓๔ ม.ม. ๓/๒๓๙/ ๘๒. ๓๕ พระธรรมปฏก (ประยทธ ปยตโต), พทธธรรม, หนา ๓๙๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๗

๑) ศรทธานสาร ( ผมศรทธาแรงกลาหรอผแรงกลาดวยศรทธา) ไดแก ผปฏบต

เพอบรรลโสดาปตตผล ทมศรทธนทรยแรงกลา อบรมอรยมรรคโดยมศรทธาเปนตวน า ทานผน

ถาบรรลผลแลวกลายเปนศรทธาวมต แตมค าเตอนไมใหประมาท ดงพทธวจนะวา

ภกษทงหลาย กศรทธานสารบคคลเปนไฉน ภกษทงหลาย บคคลบางคนในโลกน ไมไดถกตองวโมกขอนละเอยด คอ อรปสมาบตลวงรปสมาบตดวยกายอย แตอาสวะบางเหลาของผนนสนไป เพราะเหน (อรยสจ) ดายปญญา อนง ผนนมแตเพยงความเชอความรกในพระตถาคต อกประการหนง ธรรมเหลาน คอ ศรทธนทรย วรยนทรย สตนทรย สมาธนทรย ปญญนทรย ยอมมแกผนน บคคลนเรากลาววา ศรทธานสารบคคล

ภกษทงหลาย เรากลาววา กจทควรท าดวยความไมประมาท ยอมมแกภกษแมน ขอนน เพราะเหตไร เพราะเราเหนผลแหงความไมประมาทของภกษเชนนวา ไฉนทานผนเสพเสนาสนะ ทสมควร คบหากลยาณมตร ท าอนทรยใหเสมออย พงท าใหแจงซงทสดพรหมจรรย อนไมมธรรมอนยงกวา ทกลบตรทงหลายผออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตโดยชอบตองการดวยปญญา อนยงดวยตนเองในปจจบน แลวเขาถงอย ดงน จนกลาววา กจทควรท าดวยความไมประมาทยอมมแกภกษน๓๖

๒) ศรทธาวมต (ผหลดพนดวยศรทธา) ไดแก ผท เขาใจอรยสจจธรรมถกตองแลว เหนธรรมทพระตถาคตประกาศโดยแจมชด ประพฤตปฏบตถกตองด และอาสวะบางสวนกสนไปเพราะเหน (อรยสจจ) ดวยปญญา แตมศรทธาเปนตวน า (หมายถงผบรรลโสดาปตตผลแลวขนไปจนถงผปฏบตเพอบรรลอรหตตผล ทมศรทธนทรยแรงกลา ถาทานผนบรรลอรหตตผลกลายเปนปญญาวมต)๓๗ ดงพทธพวจนะวา บคคลบางคนในโลกน ไมไดถกตองวโมกขอนละเอยด คออรปสมบตลวงรปสมาบตดวยกายอย แตอาสวะบางเหลาของผนนสนไป เพราะเหน (อรยสจ) ดวยปญญา อนง ความเชอใน พระตถาคตของผนนตงมนแลว มรากหยงลงมนแลว บคคลนเรากลาววาศรทธาวมตบคคล ภกษทงหลาย เรากลาววากจทควรท าดวยความไมประมาท ยอมมแกภกษแมน๓๘

๓๖ ม.ม. (ไทย) ๓/๒๓๗/ ๘ . ๓๗ พระธรรมปฏก (ประยทธ ปยตโต), พทธธรรม, หนา ๒๙ . ๓๘ ม.ม. (ไทย) ๓/๒๓๕/ ๘๐.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๘

สรปเปนแผนภาพแสดงสทธานสารบคคลและสทธาวมตบคคล๓๙

ทกขไณยบคคล อนทรยทแรงกลา ทกขไณยบคคล ๘

. ศรทธานสาร ศรทธา . ทานผปฏบตเพอโสดาปตตผล

๒. ธมมานสาร ปญญา ๒. พระโสดาบน

๓. ผปฏบตเพอสกทาคามผล

๓. ศรทธาวมต ศรทธา ๔. พระสกทาคาม

๔. ทฏฐปปตตะ ปญญา ๕. ผปฏบตเพออนาคามผล

๕. กายสกข สมาธ ได ๖. พระอนาคาม

๗. ผปฏบตเพออรหตตผล

๖. ปญญาวมต ปญญา

๘. อภโตภาควมต สมาธ ได ๘. พระอรหนต

ถาแสดงใหเหนล าดบตอเนองกน กจะไดดงน

. ศรทธานสาร ๓. ศรทธาวมต ๖.ปญญาวมต

๒. ธมมานสาร ๔ทฏฐปปตตะ

+ วโมกข ๕. กายสกข ๗. อภโตภาควมต

ในขอทศรทธาท าใหพนทกขไดนมตวอยางของผพนทกขเพราะอาศยศรทธา มทงพระภกษ พระภกษณ อบาสก อบาสกา ทไดรบการยกยองจากพระพทธองคโดยเกยวของกบเรองศรทธาหรอใชศรทธาเปนเบองตนของการบรรลธรรมมจ านวนหลายทาน มดงน พระวกกล เปนผเลศกวาพวกภกษสาวกของเราผพนกเลสไดดวยศรทธา๔๐ พระรฐบาล เปนผเลศกวาพวกภกษสาวกของเราผบวชดวยศรทธา๔ พระสคาลมาตาภกษณ เปนผเลศกวาภกษณ

๓๙ พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พทธธรรม ฉบบเดม, พมพครงท ๒๙, (กรงเทพมหานคร : โรง

พมพ บรษทสหธรรมก จ ากด, ๒๕๔๙), หนา ๒๓๔. ๔๐ อง.เอก. (ไทย) ๒๐/ ๔๗/๒๕. ๔ อง.เอก (ไทย) ๒๐/ ๔๘/๒๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒๙

สาวกาของเราผพนจากกเลสไดดวยศรทธา๔๒ และมค าทแสดงบคคลทเกยวของกบการใชศรทธาประเภทประสาทศรทธา คอ ความเชอเลอมใส ไววา นางกาตยาน เปนผเลศกวาพวกอบาสกาสาวกาของเราผเลอมใสอยางแนนแฟน๔๓ นางกาฬอบาสกาชาวกรฆรกา เปนผเลศกวาพวกอบาสกาสาวกาของเราผเลอมใสโดยไดยนไดฟงตาม๔๔ พระอปเสนวงคนตบตร เปนผเลศกวาพวกภกษสาวกของเราผน าความเลอมใสมาโดยรอบ๔๕ พระกาฬทาย เปนผเลศกวาภกษสาวกของเราผท าสกลใหเลอมใส๔๖ หมอชวกโกมารภจจ เปนผเลศกวาพวกอบาสกสาวกของเราผเลอมใสในบคคล๔๗ ศรทธาเปนทพง ทอาศย หรอทยดเหนยวของจตใจ ท าใหบคคล มความรสกอนใจ ท าใหเกดการยอมรบและคลอยตามผทตนศรทธาตอไดโดยงาย และการรวมกลมทางสงคม เมอมศรทธาเปนอนหนงอนเดยวกน จะท าใหเกดการรวมกลมไดอยางรวดเรวและเหนยวแนน มนคง ทงหมดนเปนสงทสะทอนใหเหนความส าคญของศรทธาในฐานะเปนองคธรรมทท าใหบคคลมการรวมกลมทางสงคมอยางเหนยวแนน มความสามคคเปนน าหนงใจเดยวกนและมความเปนเอกภาพ ศรทธาท าใหเกดพลง ความกลาหาญ ความเจรญอยางอรยชน และการพนทกขดวยศรทธา คอ ศรทธานสาร และศรทธาวมต เปนสงทสะทอนใหเหนความส าคญของศรทธาในฐานะเปนองคธรรมทท าใหบคคลมการพฒนาตนเองอยางเขมแขง มนคง มพลง มความกลาหาญไมออนแอ มความเจรญไมมเสอม จนในทสดแหงการพฒนาตนเองคอการพนทกขไดในระดบหนง ดวยเหตนศรทธาจงมความส าคญตอสงคมสวนรวมในฐานะท าใหเกดสามคค มเอกภาพ และตอปจเจกบคคลในฐานะท าใหเกดการพฒนาตนเองไปสเปาหมายสงสดได สรปความไดวา ศรทธา เปนหลกธรรมเบองตนของการด าเนนชวต ของมนษยทกคน เพราะการทคน ๆ หนงจะท าอะไรลงไป กลวนแตเกดมาจากความเชอ หรอประสบการณ ความรทตนไดรบมา แลวแสดงออกทางพฤตกรรมทกระท า ศรทธาจงเปนแรงจงใจทอยเบองหลงของเจตนาทกอยาง

๔๒ อง.เอก. (ไทย) ๒๐/ ๕๐/๒๖. ๔๓ อง.เอก. (ไทย) ๒๐/ ๕๒/๒๗. ๔๔ อง.เอก. (ไทย) ๒๐/ ๕๒/๒๗. ๔๕ อง.เอก. (ไทย) ๒๐/ ๔๘/๒๕. ๔๖ อง.เอก. (ไทย) ๒๐/ ๔๙/๒๕. ๔๗ อง.เอก. (ไทย) ๒๐/ ๕ /๒๗.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๐

๒.๓ เหตใหเกดศรทธา

บคคลในโลกเปนผทมศรทธา จะมเหตใหเกดศรทธาทตางกน มการถอเอาคณสมบตของศรทธาทตาง ๆ กน มาเปนหลกเกณฑทท าใหเกดศรทธาของแตละบคคลไมเหมอนกน ในคมภรพระพทธศาสนาไดแบงมลเหตใหเกดศรทธาออกเปน ๔ จ าพวกคอ ๒.๓.๑ รปปปมาณกา (รปประมาณ) หมายถง บคคลผถอรปเปนประมาณเลอมใสในรป๔๘ ผถอเอารปราง เปนประมาณ บคคลบางคนในโลกนเหนรปทสง รปทผอมรปทอวน รปทมอวยวะสมสวน ถอเอาประมาณในรปนนแลวจงชอบใจเลอมใสนอมใจทจะเชอถอ เกดความเลอมใส ศรทธา บคคลประเภทนเรยกวา ผถอรปเปนประมาณเลอมใสในรป๔๙ ดงทพระวกกล บวชเปนบรรพชต เปนผทไมรจกอมอยในความพงพอใจทจะไดเหนใน พระรปขอพระพทธเจา เฝาคอยตดตามดอยตลอดเวลา เพราะยนดทไดเหนพระรปกายทประเสรฐของพระผมพระภาค ท าใหเกดศรทธาในพระรปของพระพทธเจาเปนอยางยง เมอพระผมพระภาคทรงทราบความยนดของพระวกกล จงไดตรสสอนวา อยายนดในรปทชนพาลชอบ ผใดเหนพระสทธรรม ผนนชอวาเปนบณฑตเหนพระผมพระภาค (สวน) ผไมเหนพระสทธรรม ถงจะเหนพระผมพระภาคกชอวาไมเหน รางกายมโทษไมสนสดเหมอนตนไมมพษ เปนทอาศยของโรคทกชนด ลวนเปนทประชมของทกข เพราะฉะนน จงเบอหนายในรป พจารณาเหนความเกดขน และความเสอมไปแหงขนธทงหลาย จะถงทสดแหงสรรพกเลสไดโดยงายเถด๕๐ จะเหนไดวา พระวกกลเกดศรทธาในพระรปของพระพทธเจา เปนศรทธาทเกดจากบคคลผถอเอารปเปนประมาณเลอมใสในรป มความพงพอใจอยในรปรางลกษณะ จงท าใหเกดศรทธา เมอไมไดเหนกจะท าใหเกดความทกขภายในใจ มความกระวนกระวายใจ ดนรนขวนขวายใหตนไดพบไดเหนตามทใจมความปรารถนาอยตลอดเวลา จงจะเกดความสบายใจแกตน เมอเกดศรทธาในรป โดยทปญญาไมไดเกดขนเลย การบรรลธรรมนนกจะไมเกดขนแนนอน เพราะจะหยดนงอยเพยงศรทธาในรปเทานน เมอพระผมพระภาคทรงอนเคราะหพระวกกลใหเกดความรสกตว เพอใหเกดความรเหนทถกตอง วาแทจรงแลวการเหนธรรมกเทากบไดเหนพระผมพระภาคอยดวยตลอดเวลานนเอง ดงนน บคคลผถอรปเปนประมาณ เลอมใสในรป เปนเหตใหเกดศรทธาแลว การทจะเขาถงเปาหมายไดนน ตองอาศยความเลอมใสในรปเปนจดเรมตน ในการสรางความสมพนธกบเปาหมาย หมายถง การทบคคลเกดศรทธาในรปแลว ตองน าศรทธานนมาสรางปญญาใหเกดขนดวย ไมยดตดอยทตวบคคลทเปนเหตใหเกดศรทธาเทานน ตองรในพระธรรมคอค าสอนอยางทพระผมพระ

๔๘ ดรายระเอยดใน อง.จตกก. (ไทย) ๒ /๖๕/ ๐๘- ๐๙. ๔๙ อภ.ป. (ไทย) ๓๖/ ๗ - ๗๒/๒๐๔. ๕๐ ดรายระเอยดใน ข.อป. (ไทย) ๓๓/๕ -๖ /๒๔๔-๒๔๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓

ภาคเจาทรงไดสอนธรรมไว เพราะพระธรรมจะเปนเครองน าไปสการพนทกข และบรรลถงเปาหมายในทสด ดงทพระผมพระภาคตรสไวแลววา ผไมเหนพระสทธรรม ถงจะแมวาเหนพระผมพระภาค กชอวาไมไดเหนพระองค หากศรทธานนไมมความสมพนธกบเปาหมายกเปนเพยงจลศรทธาเพราะไมมปญญาเกดขน โอกาสทเขาถงเปาหมายคอนพพานนนไมม ๒.๓.๒ ลขปปมาณกา (ลขประมาณ) หมายถง บคคลผถอความเศราหมองเปนประมาณ เลอมใสในความเศราหมอง๕ บคคลบางคนในโลกนเหนจวรเศราหมอง บาตรเศราหมอง เสนาสนะเศราหมอง หรอเหนทกกรกรยาตาง ๆ ถอเอาประมาณในความเศราหมองนนแลวเกดความเลอมใส๕๒ จงชอบใจเลอมใสนอมใจทจะเชอถอดงท พระโมฆราชไดถกโรคเรอนรบกวนทงในเวลากลางคนกไมไดรบความสขในการนอน เมอไดเหนโทษของรางกาย จงบวชเปนบรรพชตเปนศษยของพราหมณชอ พาวร ไดถามปญหาทละเอยดลกซงวา โลกน โลกหนา พรหมโลก และเทวโลก แตไมไดรบค าตอบ เมอเปนเชนน จงไดไปถามปญหานกบพระผมพระภาควา ขาพระองคพจารณาเหนโลกอยางไร มจจราชจงจะมองไมเหน พระผมพระภาคตรสวา

โมฆราช เธอจงเปนผมสตทกเมอ พจารณาเหนโลกโดยความเปนของวางเปลา ถอนความเหนวาเปนอตตาเสย เม อเปนเชนน จะพงขามพนมจจราชได เธอเมอพจารณาเหนโลกดวยอบายอยางน มจจราชจงจะมองไมเหนเมอพระมพระภาคตรสจบพระคาถา โมฆราชกปราศจากผมและหนวด นงหมผากาสาวะไดเปนภกษและเปนพระอรหนต พระโมฆาชไดเกบผามาจากกองขยะ ปาชา และทางรถทางเกวยนมาท าเปนผาสงฆาฏจากผานน ใชสอยจวรทเศราหมอง พระผมพระภาคทรงพอพระทยในคณขอนนของทานโมฆราช จงทรงตงไวในต าแหนงแหงภกษผเลศกวาภกษทงหลายฝายทใชสอยจวรเศราหมอง เพราะเปนผไมมอาสวะดบสนทเหมอนเปลวไฟทหมดเชอดบไปกเลสทงหลายกเผาไดแลว ภพทงปวงกถอนไดแลว สามารถตดกเลสเครองผกมดไดแลวจงอยอยางผไมมอาสวะ๕๓

การเปนผมสตทกเมอพจารณาเหนโลกโดยความเปนของวางเปลา ถอนความเหนวาเปนอตตา จงท าใหมความยนดทใชสอยจวรทเศราหมองมากกวา เพราะการเกดในตระกลด มทรพยสมบตมากมาย กไมไดท าใหหายจากความทกขแตอยางใด ความสขทแทจรงทเกดจากการตดกเลสเครอง

๕ ดรายระเอยดใน อง.จตกก. (ไทย) ๒ /๖๕/ ๐๘- ๐๙. ๕๒ อภ.ป. (ไทย) ๓๖/ ๗๒/๒๐๔. ๕๓ อง.เอกก. (ไทย) ๒๐/๒๓๔/๓๐.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๒

ผกมดได อยอยางผไมมอาสวะ ตดขาดจากเครองพนธนาการ อยอยางอสระ ไมยดตดกบอตตา การใชสอยจวรเศราหมอง หรอบาตรเศราหมอง เสนาสนะเศราหมอง หรอเหนทกกรกรยาตาง ๆ ถอเอาประมาณในความเศราหมองนนแลวดวยความพงพอใจ ความสขทไดไมมความตางจากสงทไมเศราหมองเลย เพราะมปญญาความรเหนถกตองตามความเปนจรง จงเปนบคคลผถอความเศราหมองเปนประมาณ เลอมใสในความเศราหมอง เปนเหตใหเกดศรทธาสรางใหเกดปญญา เพอน า สเปาหมายสงสดในพระพทธศาสนา ๒.๓.๓ โฆสปปมาณกา (โฆษประมาณ) บคคลผถอเสยงเปนประมาณ หมายถง เลอมใสในเสยง ๕๔บคคลบางคนในโลกนถอเอาประมาณในเสยงนนทผอนกลาวสรรเสรญ ทผอนชมเชย ทผอนกลาวยกยอง ทผ อนกลาวสรรเสรญสบ ๆ กนมาแลวเกดความเลอมใส๕๕ บคคลทไดยนไดฟงเสยงพดจาทไพเราะ จงชอบใจเลอมใสนอมใจทจะเชอถอแลวเกดความเลอมใส๕๖ นอมใจไปเพอศรทธา บคคลผถอเสยงเปนประมาณ ทงททไดยนหรอฟงเสยงสรรเสรญเกยรตคณหรอเสยงพดจาทไพเราะ อนเปนเหตใหเกดศรทธา ดงทอนาถบณฑกคหบดเกดศรทธาในพระพทธเจา เพยงแคไดยน ค าวา “พระพทธเจา” ท าใหอนาถบณฑกคหบดอยากเหน และอยากเขาเฝา อยากทจะไดเขาใกลในพระพทธเจาเปนอยางมาก เมอฟงธรรมอนปพพกถา๕๗ และอรยสจ ๔ ท าใหปราศจากมลทนไดเกด ณ ทนงฟงธรรมนนวา “สงใดสงหนงมความเกดขนเปนธรรมดา สงนนทงปวงมความดบไปเปนธรรมดา” อนาถบณฑกคหบดไดเหนธรรมแลว บรรลธรรมแลว รแจงธรรมแลว หยงลงสธรรมแลว ขามความสงสยแลว ปราศจากความแคลงใจ ถงความเปนผแกลวกลา ไมตองเชอผอนในค าสอนของพระศาสดา บรรลโสดาบน ผเขาถงกระแสแหงนพพานเปนทสด ขอถงพระผมพระภาค พรอมทงพระธรรมและพระสงฆเปนสรณะ ขอเปนอบาสกผถงสรณะไปจนตลอดชวต๕๘ เมอบคคลผถอเสยงเปนประมาณเปนเหตเกดศรทธา ในทางพระพทธศาสนาศรทธานนจะตองประกอบดวยปญญา เมอมศรทธาทเกดจากเสยงแลวจะตองพฒนาตอไปใหเปนปญญา

๕๔ ดรายระเอยดใน อง.จตกก. (ไทย) ๒ /๖๕/ ๐๘- ๐๙. ๕๕ อภ.ป. (ไทย) ๓๖/ ๗ /๒๐๔. ๕๖ พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม, หนา ๒๓. ๕๗ อนปพพกถา เทศนาทแสดงไปโดยล าดบ เพอฟอกอธยาศยของสตวใหหมดจดเปนชน ๆ จากงายไปหา

ยาก เพอเตรยมจตของผฟงใหพรอมทจะรบฟงอรยสจจ ม ๕ คอ . ทานกถาพรรณนาทาน ๒. สลกถาพรรณนาศล ๓. สคคกถา พรรณนาสวรรค คอ ความสขทพรงพรอมดวยกาม ๔. กามาทนวกถา พรรณนาโทษของกาม ๕. เนกขมมานสงสกถา พรรณนาอานสงสแหงการออกจากกาม อนปพพกถา กมใช; พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, หนา ๔๙ .

๕๘ ดรายละเอยดใน ว.จ. (ไทย) ๗/๓๐๔-๓๐๕/ - ๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๓

เปนปญญาประเภททจะน าไปสความหลดพนจากวฏฏทกข แลวใหปญญาเปนตวท าหนาทสงตอไปใหถงเปาหมาย ศรทธานนจะตองหมดหนาทไปเมอเกดปญญาแลว หากยงมศรทธาทมเสยงเปนเหตอย ปญญานนกจะไมเกดขนและกไมมความสมพนธใด ๆ กบเปาหมายในทางพระพทธศาสนา เพราะบคคลจะตดอยเพยงแคศรทธาเทานน ๒.๓.๔ ธมมปปมาณกา (ธรรมประมาณ) หมายถง บคคลผถอธรรมเปนประมาณ เลอมใสในธรรม๕๙ บคคลบางคนในโลกนเหนศล สมาธ ปญญา แลวถอเอาประมาณในศลเปนตนนนแลว เกดความเลอมใส บคคลนเรยกวา ผถอธรรมเปนประมาณ เลอมใสในธรรม๖๐ จงเกดความชอบใจเลอมใสนอมใจทจะนบถอ

ดงทเหลาปญจวคคย เมอครงเกดศรทธาในธรรมของพระพทธเจา จงปรารถนาทจะเขาไปหา นงใกล เงยหลงฟง ฟงธรรม จดจ าธรรม พจารณาเนอความ ความเพงพนจธรรม มความยนพอใจ มความขยนอดทน ไตรตรอง และอทศกายและใจ เพราะเชอในปญญาการตรสรของพระพทธเจา ท าใหเหลาปญจวคคย ไดบรรลเปนพระอรหนตทงหมด ดวยธรรมทพระผมพระภาคตรสกบเหลา ปญจวคคยวา

ภกษทงหลาย ตถาคตเปนอรหนตตรสรเองโดยชอบ พวกเธอจงเงยโสตสดบ เราไดบรรลอมตธรรมแลว จะสงสอน จะแสดงธรรม พวกเธอเมอปฏบตตามทเราสงสอน ไมนานนกกจกท าใหแจงซงประโยชนอนยอดเยยม อนเปนทสดแหงพรหมจรรย ท เหล ากลบตรผออกจากเรอนบวชเปนบรรพชตโดยชอบ ตองการดวยปญญาอนยงเอง เขาถงอยในปจจบนนแนแท ท าใหปญจวคคยจงเกดศรทธา และตงใจฟงเพอความรยงแลว เปนผลท าใหทานพระโกณฑญญะหนงในปญจวคคย ไดเกดปญญาเหนธรรมเปนคนแรก ในขณะทพระผมพระภาคตรสธมมจกกปปวตตนสตรอย และตอมาทานพระวปปะ ทานพระภททยะ ทานพระมหามานะ และทานพระอสสช กไดปญญาเหนธรรมเชนเดยวกน๖ พระผมพระภาคตรสไววา ภกษทงหลาย บคคลทรคณภายในและเหนแจงขอปฏบตภายนอกเหนธรรมปราศจากเครองกน ยอมไมถกเสยงชกน าไป๖๒

๕๙

ดรายระเอยดใน อง.จตกก. (ไทย) ๒ /๖๕/ ๐๘- ๐๙. ๖๐

ดรายระเอยดใน อภ.ป. (ไทย) ๓๖/ ๗๒/๒๐๔-๒๐๕. ๖ ดรายระเอยดใน ว.ม. (ไทย) ๔/ ๒- ๙/ ๘-๒๗. ๖๒ ดรายระเอยดใน อง.จตกก. (ไทย) ๒ /๖๕/ ๐๘- ๐๙.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๔

บคคลทรคณภายใน หมายถงรคณมศลเปนตนทมอยภายในตวของบคคลเอง๖๓ และเหนแจงขอปฏบตภายนอก หมายถงเหนขอเฉพาะปฏบตภายนอกของตวบคคล๖๔ บคคลนนมปญญาเกดขนแกตน ปญญาท าใหบคคลสามารถพจารณาธรรมตาง ๆ ทเกดขนไดอยางถกตองไมมสงใดทจะท าใหบคคลเกดความไขวเขว หรอมาปดกนในการรเหนความจรง หรอแมวาจะมเสยงอน ๆ เขามากระทบกบประสาทสมผสทางห ปญญาทเกดจากศร ทธาจะ เป น เคร อ งก าจ ด เ ส ย งน น ๆ ออกไป และ ไม เ ก ดกา รกระทบกระเทอนหรอเกดการผนแปรไปตามเสยงนน ๆ แตอยางใด

จะเหนไดวา ผศรทธาในธรรม เมอบคคลมเหตคอธรรม มผลคอศรทธา ศรทธานนเปนปจจยเกอกลตอการเขาถงเปาหมาย ดงทเหลาปญจวคคยเมอเกดศรทธาในธรรมของพระพทธเจา เพราะถอเอาธรรมในพระพทธเจาแลว ไมไดหยดอยเพยงแคศรทธาในธรรมเทานน แตเกดความสนใจแลวจงไดเขาไปหา นงใกล เงยหฟงธรรม วาพระผมพระภาคจะตรสเรองอะไร แลวจงจดจ าในธรรม นน ๆ น าธรรมนนมาพจารณาในเนอความ ความเพงพนจในธรรม เกดความดยนพอใจ เกดความขยนอดทน ไตรตรอง และยอมอทศทงกายและใจ จงเกดปญญารแจงธรรม เมอไดฟงธรรมอนเปนผลแหงพระอรหต กสามารถส าเรจเปนพระอรหนตไดในทสด ลกษณะทควรกลาวถง “ศรทธา” เพอท าความเขาใจในเรองความหมาย บทบาท และความส าคญของศรทธาในระบบพทธธรรม มดงน . ศรทธาเปนเพยงขนหนงในกระบวนการพฒนาปญญา และกลาวไดวาเปนขนต าทสด ๒. ศรทธาทประสงค ตองเปนความเชอความซาบซงทเนองดวยเหตผล คอมปญญารองรบและเปนทางสบตอแกปญญาได มใชเพยงความรสกมอบตวมอบความไววางใจใหสนเชง โดยไมตองถามหาเหตผล อนเปนลกษณะทางฝายอาเวค (Emotion) ดานเดยว ๓. ศรทธาทเปนความรสกฝายอาเวคดานเดยว ถอเปนความเชอทงมงาย เปนสงทจะตองก าจดหรอแกไขใหถกตอง สวนความรสกฝายอาเวคทเนองอยกบศรทธาแบบทถกตอง เปนสงทน ามาใชในกระบวนการปฏบตธรรมใหเปนประโยชนไดมากพอสมควรในระยะตน ๆ แตจะถกปญญาเขาแทนทโดยสนเชงในทสด ๔. ศรทธาทมงหมายในกระบวนการพฒนาปญญานน อาจใหความหมายสน ๆ วาเปนความซาบซงดวยความมนใจในเหตผลเทาทตนมองเหน คอมนใจตนเอง โดยเหตผลวา จดหมายทอยเบองหนานนเปนไปไดจรงแท และมคาควรแกการทตนจะด าเนนไปใหถง เปนศรทธาทเราใจใหอยาก

๖๓ อง.จตกก.อ. (บาล) ๒/๖๕/๓๕๕. ๖๔ อง.จตกก.อ. (บาล) ๒/๖๕/๓๕๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๕

พสจนความจรงของเหตผลทมองเหนอยเบองหนานนตอ ๆ ยง ๆ ขนไป เปนบนไดขนตนสความร ตรงขามกบความรสกมอบใจใหแบบอาเวค ซงท าใหหยดคดหาเหตผลตอไป ๕. เพอควบคมศรทธาใหอยในความหมายทถกตอง ธรรมหมวดใดกตามในพทธธรรม ถามศรทธาเปนสวนประกอบขอหนงแลว จะตองมปญญาเปนอกขอหนงดวยเสมอไป อาท สมปรายกตถะ (สทธาสมปทา สลสมปทา จาคสมปทา ปญญาสมปทา) พละ ๕ และ อนทรย ๕ (สทธา วรยะ สต สมาธ ปญญา) สมชวธรรม ๔ (สมสทธา สมสลา สมจาคา สมปญญา) เวสารชชกรณธรรม ๕ (ศรทธา ศล พาหสจจะ วรยารมภะ ปญญา) อรยวฑฒ หรอ อารยวฑฒ ๕ (ศรทธา ศล สตะ จาคะ ปญญา) อรยทรพย ๗ (ศรทธา ศล หร โอตตปปะ พาหสจจะ จาคะ ปญญา) สปปรสธรรม ขอแรก คอ สทธมมสมนนาคโต ประกอบดวยธรรมเจดประการ อนไดแก มศรทธา มหร มโอตตปปะ เปนพหสต มความเพยรอนปรารภแลว มสตมนคง มปญญาตามปกตศรทธายอมมาเปนขอหนง พรอมกบทปญญาเปนขอสดทาย แตในกรณทกลาวถงปญญา ไมจ าเปนตองกลาวถงศรทธาไวดวย เชน อธษฐานธรรม โพชฌงค และนาถกรณธรรมเปนตน ปญญาจงส าคญกวาศรทธา ทงในฐานะเปนตวคมและในฐานะเปนองคประกอบทจ าเปน แมในแงคณสมบตของบคคล ผทไดรบยกยองสงสดในพระพทธศาสนา กคอผมปญญาสงสด เชน พระสารบตรอครสาวก เปนตน ไมไดถอเอาศรทธาในศาสนาเปนเกณฑ ๖. คณประโยชนของศรทธา เปนไปใน ๒ ลกษณะ คอ ในแนวหนง ศรทธาเปนปจจยใหเกดปต ซงท าใหเกดปสสทธ (ความสงบเยอกเยน) น าไปสสมาธและปญญาในทสด อกแนวหนงศรทธาท าใหเกดวรยะ คอความเพยรพยายามทจะปฏบต ทดลองสงทเชอดวยศรทธานน ใหเหนผลประจกษจรงจงแกตน ซงน าไปสปญญาในทสด คณประโยชนทงสองน จะเหนวาเปนผลจากความรสกในฝายอเวค แตตองมความใฝประสงคปญญาแฝงอยดวยตลอดเวลา ๗. ศรทธาเปนไปเพอปญญา ดงนน ศรทธาจงตองสงเสรมความคดวจยวจารณ จงจะเกดความกาวหนาแกปญญาตามจดหมาย นอกจากน แมตวศรทธานนเอง จะมนคงแนนแฟนได กเพราะไดคดเหนเหตผลจนมนใจ หมดความเคลอบแคลงสงสยใด ๆ โดยนยน ศรทธาในพทธธรรมจงสงเสรมการคนคดหาเหตผล การขอรองใหเชอกด การบงคบใหยอบรบความจรงตามทก าหนดกด การขดวยภยแกผไมเชอกด เปนวธการทเขากนไมไดเลยกบหลกศรทธาน ๘. ความเลอมใสศรทธาตดในบคคล ถกถอวามขอเสยขอบกพรอง แมแตความเลอมใสตดในองคพระศาสดาเอง พระพทธเจากทรงสอนใหละเสย เพราะเปนศรทธาทแรงดวยความรสกทาง อาเวคกลบกลายเปนอปสรรคตอความหลดพนเปนอสระโดยสมบรณในขนสดทาย

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๖

๙. ศรทธาไมถกจดเปนองคมรรค เพราะตวการทจ าเปนส าหรบการด าเนนกาวหนาตอไปในมรรคาน คอปญญาทพวงอยกบศรทธานนตางหาก และศรทธาทจะถอวาใชไดกตองมปญญารองรบอยดวย นอกจากน ทานทมปญญาสง เชน องคพระพทธเจาเอง และพระปจเจกพทธเจา ทรงเรมมรรคาทตวปญญาทเดยว ไมผานศรทธา เพราะการสรางปญญาไมจ าตองเรมทศรทธาเสมอไป (คอเรมทโยนโสมนสการ) ดวยเหตน เรองศรทธา ทานจงกลาวซอนแฝงไวในตอนตนวาดวยการสรางสมมาทฏฐ ไมจดแยกไวเปนเรองตางหาก ๐.แมแตศรทธาท พนจากภาวะเปนความเชองมงายนนเองถาไมด าเนนตอไปถงขนทดลองปฏบตเพอพสจนใหเหนความจรงประจกษแกตน กไมนบวาเปนศรทธาทถกตองตามความหมายแทจรง เพราะเปนศรทธาทมไดปฏบตหนาทตามความหมายของมน จดเปนการปฏบตธรรมผดพลาด เพราะปฏบตอยางขาดวตถประสงค . แมศรทธาจะมคณประโยชนส าคญ แตในขนสงสด ศรทธาจะตองหมดไป ถายงมศรทธาอยกแสดงวายงไมบรรลจดหมาย เพราะตราบใดทเชอตอจดหมายนน กยอมแสดงวายงไมไดเขาถงจดหมายนนรเหนจรงดวยตนเอง และตราบใดทยงมศรทธา กแสดงวายงตององอาศยสงอน ยงตองฝากปญญาไวกบสงอน ยงไมหลดพนเปนอสระโดยสมบรณ โดยเหตนศรทธาจงไมเปนคณสมบตของพระอรหนต ตรงขามพระอรหนตกลบมคณสมบตวา ผไมมศรทธา ซงหมายความวา ไดรเหนประจกษ จงไมตองเชอตอใคร ๆ หรอตอเหตผลใด ๆ อก ๒. โดยสรป ความกาวหนาในมรรคา ด าเนนมาโดยล าดบ จากความเชอ (ศรทธา) มาเปนความเหนหรอเขาใจโดยเหตผล (ทฐ) จนเปนการรการเหนในทสด ซงในขนสดทาย เปนอนหมดภาระของศรทธาโดยสนเชง ๓. ศรทธามขอบเขตความส าคญและประโยชนแคไหนเพยงใด เปนสงทจะตองรเขาใจตามเปนจรง ไมควรตคาสงเกนไป แตกไมควรดแคลนโดยเดดขาด เพราะในกรณทดแคลนศรทธาอาจกลายเปนการเขาใจความหมายของศรทธาผด เชน ผทคดวาตนเชอมนในตนเอง แตกลายเปนเชอตอกเลสของตน ในรปอหงการมมงการไป ซงกลบเปนผลรายไปอกดานหนง ๔. ในระดบศลหา หรอทเรยกกนวาศลธรรม ศรทธาเปนองคธรรมส าคญซงเกอกลมากท าใหคนมหลกตงตวเปนก าลงเหนยวรง และตานปะทะไมใหยอมตามสงชกจงลอเราเยายวนใหท าความชว อกประการหนง การมศรทธาเปนเหมอนมรองไหลประจ าของกระแสความคด เมอไดรบรอารมณอยางใดอยางหนง ซงไมเกนก าลงของศรทธาทมอย กระแสความคดกจะวงเลนไปตามรองหรอแนวทางทศรทธาเตรยมไวท าใหไมคดไปในทางอนหรอทางทผดศลธรรม ดงนน ส าหรบผยงไมหมดกเลส ศลจงด ารงอยไดดดวยศรทธา ศรทธาแบบนมคณมากในระดบหนง แตพรอมกนนนถาเปนศรทธาทไมประกอบดวยปญญา กอาจมโทษมาก โดยกลายเปนตวการขดขวางการสรางปญญาเสยเอง

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๗

๕. ในกระบวนการแหงความเจรญของปญญา (หรอการพฒนาปญญา) อาจก าหนดขนตอนทจดวาเปนระยะของศรทธาไดคราว ๆ คอ ) สรางทศนคตทมเหตผล ไมเชอหรอยดถอสงใดสงหนง เพยงเพราะฟงตาม ๆ กนมา เปนตน (ตามแนวกาลามสตร) ๒) เปนผคมครองสจจะ คอ ยนดรบฟงหลกการ ทฤษฎ ค าสอน ความเหนตาง ๆ ของทกฝายทกดาน ดวยใจเปนกลาง ไมดวนตดสนสงทยงไมรไมเหนวาเปนเทจจรง ไมยนกรานยดตดแตสงทตนรหรอคดเหนเทานนวาถกตองเปนจรง ๓) เมอรบฟงทฤษฎ ค าสอน ความเหนตาง ๆ ของผอนแลว พจารณาเทาทเหนดวยปญญาตนวาเปนสงทมเหตผล และเหนวาผแสดงทฤษฎ ค าสอนหรอความเหนนน ๆ เปนผมความจรงใจ ไมล าเอยงมปญญา จงเลอมใสรบเอามาเพอคดหาเหตผลทดสอบความจรงตอไป ๔) น าสงทใจรบมานน มาขบคดทดสอบดวยเหตผล จนแนแกใจวา เปนสงทถกตองแทจรงอยางแนนอน จนซาบซงดวยความมนใจในเหตผลเทาทตนมองเหนแลว พรอมทจะลงมอปฏบตพสจนทดลองใหรเหนความจรงประจกษตอไป ๕) ถามความเคลอบแคลงสงสย รบสอบถามดวยใจบรสทธ มงปญญา มใชดวยอหงการ มมงการ พสจนเหตผลใหชดเจนเพอใหศรทธานนมนคงแนนแฟน เกดประโยชนสมบรณตามความหมายของมน๖๕ การศกษาเกยวกบเรองศรทธาความเชอไมวาจะเปนของชนชาตใดกตาม ยอมเปนเรองทละเอยดออนลกซงยากทจะอธบายใหครบถวนสมบรณ การศกษาเกยวกบความคดความเชอของคนไทยกไมมขอยกเวน ชนชาตไทยมประวตความเปนมาทยาวนานและซบซอน มการผสมผสานความคดความเชอ มความหลากหลายทางวฒนธรรม มการพฒนาทางสงคมหลายขนตอน และมการเปลยนแปลงทางการเมองทส าคญอยหลายระยะ ปจจยสงแวดลอมทงหมดนลวนมสวนก าหนดความเปนไปของวถชวตของผคนในระดบตาง ๆ ในสงคมไทย ใหมลกษณะรวมและลกษณะทแตกตางกน ออกไปตามกาละสมยและตามสภาพการณ หลกธรรมเกยวกบลกษณะพนฐานของการด ารงชวตอยตามคตของพระพทธศาสนาทวา สรรพสงลวนแตไมเทยง เปนทกข และปราศจากตวตน ความเปนพทธ กเปนสงทครอบคลมไปกบการอธบายเกยวกบวถชวตไทยอยแลวไมนอย ดงจะเหนไดจากการเรยกชวต ของมนษยวา ชาตภพ อนเปนคตซงแสดงถงความตอเนอง ระหวางชวตหลายชวตของคน ๆ เดยว ในแงของกาลเวลา ชาตภพบงถงภาวะของชวตทเปนอยในแตละชวงเวลา ซงโดยทวไปเปนทเขาใจกนวา หมายถง

๖๕ พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พทธธรรม, พมพครงท ๗, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลง

กรณราชวทยาลย, ๒๕๔ ), หนา ๖๔๗-๖๕๐.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๘

ชวงเวลาทงชวตในชาตภพน ซงยอมจะชบงถงสชาตภพในอดตและชาตภพในอนาคตอยในตวและในแงสถานทดวย “ชาตภพชบงบอกถงภาวะของชวตซง ด ารงอยระหวางภพภมทงหลายซงประกอบกนเขาเปนจกรวาลวทยา ตามคตไตรภมของไทยพจารณาในแงนจะเหนไดวา ชาตภพบงบอกวาชวตของมนษยเปนความตอเนองอนสบมากจากการเวลาอน ซงครอบคลมเกนกวาระยะเวลาในชวตน อกทงมความสมพนธกบภพภมอนในขณะเดยวกน”๖๖ สรปไดวา มลเหตของการเกดศรทธาทางพระพทธศาสนาเถรวาทเรยกวา สทธาญาณสมปยต หมายถง ศรทธาทประกอบดวยปญญา และศรทธาญาณวปยต หมายถง ศรทธาทปราศจากญาณ ไมประกอบดวยปญญา ปราศจากปรชาหยงร ปราศจากเหตและผล เปนความงมงาย ความเชอของแตละบคคล ตามหลกพระพทธศาสนา ลวนเปนไปตาง ๆ กน ซงบางคน อาจมมความเชอ เลอมใส ในดานรปราง หนาตาทดด บางคนอาจเลอมใสในดานความเศราหมอง ของเกาโบราณ อาจเลอมใสศรทธาในดานเสยงพดทไพเราะ ฟงแลวรสกสบายใจ และบางคนกมความเลอมใสศรทธาในหลกธรรมค าสอนทเปนแกนของพระศาสนา

๒.๔ ประเภทของศรทธา

กลาวไดวา เมอมนษยเกดมาลมตาดโลก ในสมยทโลกยงอยในยคปาเถอนมนษยยงไมมสตปญญานกคดถงชวตโดยประอน วาระจตประการแรกทเกดขนคอความกลวและความตองการใหชวตรอดพนจากภย มความหนาว ความรอน และความหวกระหาย มนษยตองตอสดวยความสามารถของตนเองเพราะมนษยเชอวา ตนเองสามารถตอสได แตเมอมนษยตอสดวยตนเองไมไดแลว มนษยกจะแสวงหาอาวธอน หรอแรงก าลงอนจากสงอนทอยใกลตวเองมาเปนเครองตอส ตรงนเองทแสดงใหเหนวามนษยมศรทธาตงแตแรกเกดและมศรทธาตงแตสมยดกด าบรรพ ครงแรกจรง ๆ ศรทธามอย ๒ ประเภท๖๗ คอ . ศรทธาในตวเอง คอ เชอวาฤทธอ านาจเปนของตนอยทตวเอง เปนผบนดาลความส าเรจ หรอความไมส าเรจไดดวยตนเอง ๒. ศรทธาในผอนหรอสงอน คอ ศรทธาในสงซงมนษยเชอวา มอ านานเหนอตน เชน สงรอบขางทอยใกลตน มตนไม ภเขา ดวงอาทตย ดวงจนทร เปนตน มนษยในสมยโบราณเชอวา สงเหลานนมฤทธมอ านานเหนอตนได

๖๖ สวรรณา สถาอานนท และเนองนอย บณยเนตร , ค า : รองรอยความเชอไทย, (กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๗), หนา ๖. ๖๗ เสฐยร พนธรงษ, ศาสนาโบราณ, (กรงเทพมหานคร : รงเรองธรรม, ๒๕๒ ), หนา ๒๘.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓๙

ศรทธาทง ๒ ประเภทน มประจ าตวมนษยมาตงแตสมยโบราณมาจนถงสมยปจจบน ศรทธาทงสองอยางนมอยในศาสนาของมนษยกลมอารยนสมยพทธกาล ภายหลงทไดพจารณาแลว จงไดเหนศรทธาตามความเปนจรงของมนษย จงไดประกาศลกษณะของศรทธาไวเปน ๒ ประเภท คอ๖๘ . สทธาญาณวปปยต คอ ศรทธา อนมไดประกอบดวยปญญาญาณ เปนศรทธาแบบ งมงาย เชอวาผอนและ สงอนเปนผมอ านาจเหนอตน ๒. สทธาญาณสมปยต คอ ศรทธาอนประกอบดวยปญญาญาณ เปนศรทธาทมเหตและผล เชอวาการกระท าของตนเองนนแหละ คอ ฤทธและอ านาจทเกดแกตนจะมผลส าเรจหรอไมส าเรจกอยท

๒.๕ ลกษณะของศรทธาในหลกค าสอนพระพทธศาสนา

๒.๕.๑ ลกษณะของศรทธา ๔ หลกค าสอนทเกยวกบศรทธา พระสมมาสมพทธเจา ทรงสอนพทธบรษทใหมศรทธาทประกอบดวยปญญาทตองเปนสมมาทฏฐ อนเปนความเชอทประกอบดวยเหตและผล ในทางคมภรพระไตรปฎกไดจดหมวดหมของศรทธาไดวามอย ๔ ประเภท๖๙ คอ ๒.๕.๑.๑ ลกษณะของกมมสทธา เชอกฎแหงกรรม เชอวากรรมมอยจรง คอ เชอวาชวตของมนษยนตกอยภายใตกฎแหงกรรม อนเปนกฎแหงการกระท าทเปนเหตเปนผลสบ เนองกน ดงค ากลาวทวา “กมมนา วตตต โลโก” สตวโลกยอมเปนไปตามกรรม๗๐ กรรม หมายถงการกระท าทประกอบดวยเจตนา เปนการท าดวยความจงใจ มทงดและชว ภายใตกฎแหงกรรมน ถาหากเปนกรรมด เรยกวา กศลธรรม ซงเปนการกระท าทเกดจากกศลมล คอ อโลภะ อโทสะ อโมหะ ยอมใหผลด ถาหากเปนกรรมชว เรยกวา อกศลกรรม ซงเปนการกระท าทเกดจากอกศลมล คอ โลภะ โทสะ โมหะ ยอมใหผลชว ดงนนเมอเราเจตนาจงใจกระท าการใด ๆ ไมวาจะเปนทางกาย วาจา ใจ ยอมเปนกรรม เปนความดความชวทมขนในตน เปนเหตปจจยใหเกดผลดผลรายสบเนองตอไปการกระท านน ๆ ไมวางเปลา ยอมมผลตามมาเสมอ ดงค ากลาวทวาท าดไดด ท าชวไดชว เมอเชอดงน จงเชอไดไปอกวา หากตองการจะประสบผลส าเรจในสงใดนน ตองไดมาดวยการกระท าของตนเอง มใชดวยการออนวอน หรอนอนคอยโชค ชวตมนษยจะประสบแตสงทดได

๖๘ เสฐยร พนธรงษ. ศาสนาโบราณ, (กรงเทพมหานคร : รงเรองธรรม, ๒๕๓ ), หนา ๒๘. ๖๙ พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม , พมพครงท ๘,

(กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๘), หนา ๖๔. ๗๐ ม.ม. (ไทย) ๓/๗๐๗/๕๒๙.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๐

กดวยกรรมดทตองสรางเอง ไมจ าเปนตองพงพงอ านาจจากเทวดา หรอเทพเจาใด ๆ มาดลบนดาลให และเชนเดยวกน ถาหากตองการจะหลดพน บรรลมรรคผลนพพาน กดวยกศลธรรมทตนกอขนเอง ๒.๕.๑.๒ ลกษณะของวปากสทธา คอ เชอวบาก เชอผลของกรรม เชอวาผลของกรรมมอยจรง “วปาก” ในภาษาบาล แปลวา สก สกวเศษ หมายถงวา ตอเนองมาจากเหต เปนสวนผล๗ เหมอนทเราเรยกวา ผลไม กเพราะเกด และสกมาจากตนไม วปากสทธา จงเปนการเชอผลทสกมาจากกรรม เชอวากรรมทท าแลวตองมผล และผลตองมเหต ผลดมาจากกรรมด ผลชวมาจากรรมชว กรรมทบคคลท าไปแลวยอมใหผลสมควรแกเหตเสมอ ดงททานไดกลาวไววา กรรมด า มวบากด า ไดแก การกระท าทมเจตนากระท าแตความชว ทงทางกาย วาจา ใจ ใหเปนไปเพอความเบยดเบยน ผทมเจตนาประกอบกรรมชวน ยอมไดรบผลทเปนการเบยดเบยนยอมเสวยเวทนาทมการเบยดเบยน ยอมไดรบความทกขแตเพยงอยางเดยว กรรมขาว มวบากขาว ไดแก การกระท าทมเจตนากระท าแตความด ทงทางกาย วาจา ใจ ใหเปนไปเพอความไมเบยดเบยน ผทมเจตนาประกอบกรรมชวน ยอมไดรบผลทเปนการเบยดเบยนยอมเสวยเวทนาทมการเบยดเบยน ผทมเจตนาประกอบกรรมดน ยอมไดรบผลทไมมการเบยดเบยน ไมเสวยเวทนาทมการเบยดเบยน ยอมไดรบความสขแตเพยงอยางเดยว กรรมทงด าทงขาว มวบากทงด าทงขาว ไดแก การกระท าทมเจตนากระท าความชวบาง ความดบาง เพอความเบยดเบยนบาง เพอความไมเบยดเบยนบาง ผทมเจตนาประกอบกรรมชวบาง ประกอบความดบาง ยอมไดรบผลทเปนการเบยดเบยนบาง ทไมมการเบยดเบยนบางยอมเสวยเวทนาทมการเบยดเบยน ยอมไดรบความทกขบาง ความสขบาง กรรมไมด าไมขาว มวบากไมด าไมขาว ยอมเปนไปเพอความสนกรรม ไดแก การกระท าทเปนไปเพอการละกรรม มเจตนาทจะละกรรมขาว ทมวบากขาว และเจตนาทจะละกรรมด า ทมวบากด า ไมกอใหเกดกรรมอกตอไป เปนการกระท าทมเจตนามงความหลดพน เปนจดหมายปลายทาง๗๒ ถงแมในบางครงกรรมจะไมแสดงผลในทนท แตวบากของกรรมนนยอมสงผลอยางแนนอน เมอสบโอกาส ดงทมพระอรรพกถาจารยไดแสดงไวเกยวกบหลกเกณฑการใหผลของกรรม ๒ อยาง อนจะเปนเครองยนยนถงความแนนอนในผลของกรรม คอ กรรมทจ าแนกตามเวลาทใหผล ๔ อยาง ไดแก ทฏฐธรรมเวทนยกรรม คอกรรมใหผลในปจจบน คอในภพน อปปชชเวทนยกรรม คอ กรรมใหผลในภพทจะไปเกด คอในภพหนา อปราปรยเวทนยกรรม คอ กรรมใหผลในภพตอ ๆ ไป ไมก าหนดวาเมอไร

๗ สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ, ธรรมานกรม, หนา ๓๙๗. ๗๒ อง.จตกก. (ไทย) ๒ /๒๓๕/๒๖๘.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔

อโหสกรรม คอ กรรมเลกใหผล เพราะไมสบชองทจะใหผล จงออนก าลงลง จนในทสดกหายไป หรออกนยหนงวา กรรมทใหผลเสรจแลว กรรมทจ าแนกการใหผลตามหนาท ๔ อยาง ไดแก ชนกกรรม คอ กรรมแตงใหเกด หรอกรรมน าไปเกด กรรมดกน าไปเกดในภพทด กรรมชวกน าไปเกดในภพทชว อปตถมภกกรรม คอ กรรมสนบสนน จะเขาสนบสนนหรอซ าเตมตอจากชนกกรรม อปปฬกกรรม คอ กรรมบบคน กดกน เบยดเบยน คอเขามาบบคนผลแหงชนกกรรมนนใหแปรเปลยน ทเลาเบาลง หรอสนเขา อปฆาตกกรรม หรอ อปจเฉทกกรรม คอ กรรมตดรอน ท าหนาทคลายอปปฬกกรรมแตรนแรงกวา ถงขนเขาตดรอนการใหผลของกรรมเดม ใหขาดและหยดไปอยางสนเชง แลวเขาใหผลแทน กรรมจ าแนกตามล าดบก าลงทใหผล ๔ อยาง ไดแก ครกรรม คอ กรรมหนก กรรมทมก าลงมาก ใหผลกอน พหลกรรม หรออาจณณกรรม คอ กรรมทท ามาก ท าเปนประจ า หรอท าเสมอ ๆ ใหผลรองลงมา อาสนนกรรม คอ กรรมจวนเจยน หรอกรรมใกลตาย ถาไมมครกรรมและพหลกรรม อาสนนกรรมจะใหผลกอน กตตตากรรม หรอ กตตตาวาปนกรรม คอ กรรมสกแตวาท า เปนการกระท าโดยไมมเจตนา หรอ ผดเจตนา ใหผลตอเมอไมมกรรมอนใหผล๗๓ ๒.๕.๑.๓ ลกษณะของกมมสสกตาสทธา คอ เชอความทสตวมกรรมเปนของ ๆ ตน แตละคนเปนเจาของและตองรบผดชอบเสวยวบากทเปนไปตามกรรมของตน ดงทพระพทธองคทรงกลาวไววา “กมมสสกา มาณว สตตา กมมโยน กมมพนธ กมมปฏสรณา , กมม สตเต วภชต ยทท หนปณตตาย” หมายความวา มาณพ สตวทงหลาย มกรรมเปนของตน เปนผรบผลของกรรม มกรรมเปนก าเนด มกรรมเปนพวกพอง เปนผตตาม มกรรมเปนทพง กรรมยอมจ าแนกสตวทงหลาย ใหเปนผเลวทรามกม ใหเปนผปราณตกม๗๔ เปนการเชอวา สตวทไดดมความสขสบาย กเพราะไดประกอบกรรมดไว สตวทไดรบความทกขยากไมสบาย กเพราะไดประกอบกรรมชวไว ดงนนผลทเราไดรบอยในปจจบนน ทกอยางเปนผล

๗๓ พระธรรมปฏก (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, หนา ๕. ๗๔ สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส, สารานกรมพระพทธศาสนา, (๒๕๓๙) : หนา

๕๒๙.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๒

จากการกระท าของเราเอง บางอยางอาจเปนผลของกรรมในชาตน แตบางอยางอาจเปนผลของกรรมในอดตชาต เปรยบกรรมและวบาก อนเปนผลของกรรม เหมอนดงเงาทตดตามตวผเปนเจาของ ในพระไตรปฎกนนปรากฏเพยง ตถาคตโพธสทธา เทานน แตถาวาโดยใจความแลวกมมสทธา วปากสทธา และกมมสสกตาสทธา กสามารถรวมลงในตถาคตโพธสทธาไดทงหมดเพราะถอไดวาเปนการเชอในค าสอนของพระพทธเจา นอกจากน สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส ยงไมทรงยอศรทธาสประเภท เปนสองประเภท คอ ตถาคตโพธสทธา จดเปนการเชอศาสนา และกมมสกตาสทธา โดยรวมกมมสทธาและวปากสทธาลงในขอน จดเปนการเชอเหตผล๗๕ ๒.๕.๑.๔ ลกษณะของตถาคตโพธสทธา คอ เชอในปญญาตรสรของพระพทธเจา โดยมความมนใจในองคตถาคตวาทรงเปนพระสมมาสมพทธะ ทรงพระคณทง ๙ ประการ๗๖ คอ . อรห หมายถง เปนพระอรหนต คอเปนผไกลจากกเลสและบาปธรรม ทรงความบรสทธ เปนผหกก าแหงสงสารจกร อนไดแก อวชชา ตณหา อปาทาน กรรม ไดแลว เปนผควรแนะน าสงสอนผอน เปนผควรรบความเคารพ ควรแกการทกษณา ๒. สมมาสมพทโธ หมายถง เปนผตรสรเองโดยชอบ คอ รอรยสจส โดยไมเคยไดเรยนรจากผอน จงทรงเปนผเรมประกาศสจธรรม เปนผประดษฐานพระศาสนา ๓. วชชาจรณสมปนโน หมายถง ถงพรอมดวยวชชาและจรณะ คอ เปนผถงพรอมดวยความรแจง อนไดแก วชชา ๓ และ วชชา ๘ และ เปนผถงพรอมดวยปฏปทาเครองบรรลวชชานน อนไดแกจรณะ ๕ ๔. สคโต หมายถง เปนผเสดจไปดวยด คอ ทรงมทางเสดจทดงามอนไดแกอรยมรรค เสดจไปสทดงามกลาวคอพระนพพาน เสดจไปทใดกทรงบ าเพญพทธกจไวบรบรณ ประดษฐานพระศาสนาไวเปนประโยชนใหแกมหาชน ๕. โลกวท หมายถง เปนผรแจงโลก คอ ทรงรสภาวะอนเปนคตธรรมดาแหงโลก คอ สงขารทงหลายทรงหยงทราบอธยาศยสนดานแหงสตวโลกทงปวง ผเปนไปตามอ านาจแหงคตธรรมดาโดยถองแทเปนเหตใหพระองคด าเนนเปนอสระ พนจากอ านาจครอบง าแหงคตธรรมดานน และทรงเปนทพงแหงสตวทงหลายผยงจมอยในกระแสโลกได ๖. อนตตโร หมายถง ปรสทมสารถ เปนสารถฝกบรษทควรฝก ไมมผอนยงกวา คอ ทรงเปนผฝกคนไดดเยยมไมมใครเทยมเทา ทรงรจกใชอบายใหเหมาะแกบคคล สอนเขาโดยไมตองใชอาชญาและท าใหเขาบรรลผลทพงได ตามก าลงความสามารถของเขา

๗๕ สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส, สารานถกรมพระพทธศาสนา, (๒๕๓๙) : หนา

๓๗๐. ๗๖ ส .ม. (ไทย) ๙/๙๙๗/๔๙๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๓

๗. สตถา เทวมนสสาน หมายถง เปนศาสดาของเทวดาและมนษยทงหลาย ๘. พทโธ หมายถง เปนผตนและเบกบาน คอ ทรงเปนผตนไมหลงงมงาย และทรงปลกผอนใหพนจากความหลงงมงายนนดวย อนง เพราะไมตด ไมหลง ไมหวงกงวลกบสงใด จงทรงเปนผเบกบานมพระทยผองแผว บ าเพญพทธกจ ไดถกตองบรบรณ ๙. ภควา หมายถง เปนผจ าแนกธรรม อกนยหนงกลาววาเปนผมโชค คอหวงพระโพธญาณกไดสมหวง ประกาศศาสนากชกจงผคนใหไดบรรลธรรมสมปรารถนา ผคดรายกไมอาจท ารายได๗๗ การเชอในตถาคตโพธสทธานจ าเปนและส าคญมาก เพราะพระพทธเจาเปนผใหก าเนดพระพทธศาสนา และพระพทธศาสนาเกดขนเพราะการตรสรของพระพทธเจา ถาไมเชอวาพระพทธเจาตรสรจรง กเทากบไมเชอศาสนาทงหมด นอกจากนการมตถาคตโพธสทธา ยงหมายถง การมความเชอมนในศกยภาพของมนษยทจะสามารถตรสรสจธรรม พฒนาตนเองใหเขาถงความดสงสด ดวยความเพยรพยายามฝกตนเองของมนษยเอง โดยทไมมอ านาจภายนอกใด ๆ ไมวาจะเปนเทวดา มาร หรอพรหม ทจะท าใหดกวา ยงกวาหรอเกดกวาตวมนษยเอง ดงพระพทธเจาน น าไปสความศรทธาในอกสองสงคอ พระธรรม และพระสงฆ ศรทธาในพระธรรม คอ เชอในค าสงสอนของพระพทธเจา อนเปนหลกแหงความจรงและความดงาม ความถกตอง ตามทพระพทธเจาทรงแสดงไว และทรงปฏบตจนประจกษดวยตวพระองคเอง เชอวาหากเราปฏบตตามหลกธรรมค าสอนน กจะสามารถประจกษแจงตรสรสจธรรมไดเชนกน พรอมทงเชอในคณของพระธรรมทง ๖ ประการ๗๘ . สวากขาโต ภควตา ธมโม พระธรรมอนพระผมพระภาคเจาตรสไวดแลว คอ ตรสไวเปนความจรงแท อกทงงามในเบองตน งามในทามกลาง งามในทสด พรอมทงอรรถ พรอมทงพยญชนะ เปนหลกการครองชวตอนประเสรฐ บรสทธ บรบรณสนเชง ๒. สนทฏฐโก อนผปฏบตจะพงเหนไดชดดวยตนเอง คอ ผใดปฏบต ผใดบรรล ผนนยอมเหนประจกษดวยตนเอง ไมตองเชอตามค าของผอน ผใดไมปฏบต ไมบรรล ผอนจะบอกใหเหนไมได ๓. อกาลโก ไมประกอบดวยกาล คอ ไมขนกบเวลา พรอมเมอใดบรรลไดทนท อกนยหนงวา เปนจรงอยอยางไร กเปนอยางนน ไมจ ากดดวยกาล ๔. เอหปสสโก ควรเรยกใหมาด คอ เชญชวนใหมาชมและพสจน หรอทาทายตอการตรวจสอบ เพราะเปนของจรงหรอดจรง

๗๗ พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, หนา ๙๕-๓๗๐. ๗๘ ส.ม. (ไทย) ๙/๙๙๗/๔๙๗.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๔

๕. โอปนยโก ควรนอมเขามา คอ ควรนอมเขามาไวในใจ หรอนอมใจเขาไปใหถง ดวยการปฏบตใหเกดมขนในใจ หรอใหใจบรรลถง ๖. ปจจตต เวทตพโพ วญญห อนวญญชนจะพงรได เปนของจ าเพาะตน คอ เปนวสยของวญญชนจะพงรได เปนของจ าเพาะตน ตองลงมอปฏบตดวยตนเองจงจะร ท าใหกนไมได และประจกษไดทใจของตนเอง๗๙ จะเหนไดวา ศรทธา ๔ ประเภทตามทกลาวมานน พระพทธศาสนาเถรวาทเรยกวาสทธาญาณสมปยต หมายถง ศรทธาทประกอบดวยปญญา ประกอบดวยญาณ เปนการเชอเพราะมความเขาใจในเหตผลเปนมลฐาน พระพทธศาสนาเถรวาทเหนวาศรทธาในลกษณะเชนน เปนการเชอทถกตอง เปนศรทธาสวาง เพราะไมมดมนดวยอวชชา เปนศรทธาของมนษยผมความคดเปนของตน ตามหลกเหตผล ละความงมงายเสยได เพราะปรบสทธนทรย กบ ปญญนทรยใหสมดลกน๘๐ ศรทธาญาณสมปยตนนกปราชญทางพทธศาสนาชนหลงไดแสดงใหเหนวา เปนหลกการเชอหรอศรทธาทพระพทธเจาทรงปฏวตความคดใหเปลยนไปจากความเชอเดม ๆ ๓ ประการ คอ๘ ) ถอหลกกฎธรรมชาต พระพทธศาสนาเถรวาทถอวาความจรงนนเปนกฎธรรมชาต เปนสงทมอยตามธรรมดาของมน พระพทธเจาอยในฐานะเปนผคนพบความจรงทมอยตามธรรมชาต โดยทกฎนนมนอยอยางธรรมดาอยางนน พระพทธเจาจะเสดจอบตหรอไมอบตกตาม มนกเปนหลกยนตวอยตามธรรมดา และกฎแหงกรรมดงกลาวขางตนกจดเขาในกฎธรรมชาตนดวย นอกจากนนกฎธรรมชาตยงแสดงวา สงทงหลายเกดมาจากเหตปจจย เปนสงไมคงทเกด ๆ ดบ ๆ ไมคงตว ถกปจจยทขดแยงบบคนใหคงสภาพอยไมได ธรรมจรงดงกลาว เปนพนฐานของธรรมชาต ๒) เปนการประกาศอสรภาพของมนษย พระพทธศาสนาเถรวาทไดอบตขนทามกลางศาสนาพราหมณ ทมความเชอวาพระพรหมเปนผสรางโลก เปนผบนดาลทกสงทกอยาง มนษยจงตองบวงสรวงออนวอนดวยพธกรรม และดวยการบชายญ เพอเอาใจเทพเจาใหโปรดปราน นอกจากนนคมภรพระเวทยงก าหนดหลกของวรรณะ ๔ ไวอก ทกอยางถกครอบง าอยอยางนน เมอพระพทธเจาตรสรแลวจงทรงประกาศอสรภาพของมนษยวามนษยมศกยภาพในการพฒนาตนเองไดสงสด ดงทพระองคทรงกระท าเปนตวอยาง ๓) เอาปญญามาแทนศรทธา กลาวคอจากลทธศาสนาเดม ๆ นนเนนการใชศรทธาอยางเดยว โดยไมค านงถงปญญา แตพอมาถงสมยของพระพทธศาสนา พระพทธเจาทรงสอนใหใชปญญา คอความเขาใจในเหตปจจย ความร ความเขาใจในกฎธรรมชาต เขามาแทน ทรงสอนวากอนจะเชอสง

๗๙ พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม, หนา ๙๐– ๙ . ๘๐ วสทธ. (ไทย) / ๖๔. ๘ พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต), พทธศาสนา ในฐานะเปนรากฐานของวทยาศาสตร, หนา ๙๒–๙๓.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๕

ใดตองผานการตรวจสอบกอนเสมอ ถงแมตวพระองคเองกทรงอนญาตใหพระภกษตรวจสอบกอน กอนทจะเชอพระองคเชนกน๘๒ หลกการทง ๓ นน ท าใหพระพทธศาสนาเถรวาทมความเชอตางไปจากแนวความคดเดม โดยเฉพาะมจดเนนอยทการใชปญญาเขามาตรวจสอบใหความเชอนนมเหตผล และเปนความจรง หลกการหรอวธการพจารณาสอบสวนแหลงทมาของความเชอมปรากฏในพระไตรปฎก ทชาวพทธรจกกนในนาม กาลามสตร ดงน . อยาปลงใจเชอ ดวยการฟงตามกนมา (มา อนสสเวน) ๒. อยาปลงใจเชอ ดวยการถอสบๆกนมา (มา ปรมปราย) ๓. อยาปลงใจเชอ ดวยการเลาลอ (มา อตกราย) ๔. อยาปลงใจเชอ ดวยการอางต ารา หรอคมภร (มา ปฏกสมปทาเนน) ๕. อยาปลงใจเชอ เพราะตรรกะ (การคดเอาเอง) (มา ตกกเหต) ๖. อยาปลงใจเชอ เพราะอนมาน (มา นยเหต) ๗. อยาปลงใจเชอ ดวยการคดตรองตามแนวเหตผล (มา อาการปรวตกเกน) ๘. อยาปลงใจเชอ เพราะเขาไดกบทฤษฎทพนจไวแลว (มา ทฏฐนชฌานกขนตยา) ๙. ยาปลงใจเชอ เพราะมองเหนรปลกษณะนาจะเปนไปได (มา ภพพรปตาย) ๐. อยาปลงใจเชอ เพราะนบถอวา ทานสมณะนเปนครของเรา (มา สมโณ โน ครต)๘๓ หลก ๐ ประการเหลาน เปนสงทกระตนเตอนวา ยงไมควรดวนเชอสงใดสงหนงวาเปนจรง จนกวาจะไดพสจนดวยประสบการณของตนเอง และในตอนทายของพระสตรน พระพทธองคทรงเนนวาควรท ากรรมดและเชอกฎแหงกรรม เพราะจะท าใหไดรบประโยชนในโลกนและโลกหนา๘๔ แตอยางไรกตาม บคคลทจะมการเชอคอศรทธาอนประกอบดวยปญญาด ารงตนอยดวยเหตผล สามารถใชปญญาไดดนน จะตองอาศยสงทเปนมลเหต ๕ ประการ คอ . เปนคนไมมความเหนผดเปนอธยาศย ๒. เปนคนไมคบหาสมาคมกบดวยบคคลผเปนมจฉาทฏฐ ๓. ไมเปนคนหนหลงใหพระสทธรรม ๔. เปนคนไมมมจฉาวตก ๕. เปนคนทจมลงอยในอารมณโดยอบายอนแยบคาย๘๕

๘๒ ม.ม. (บาล) ๒/๔๘๘/๔๓ –๔๓๒. ๘๓ อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๖๖/๒๕๗. ๘๔ อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๖๖/๒๖๒. ๘๕ มลนธอภธรรมมหาธาตวทยาลย, ปรมตถธรรม ๔, (พระนครศรอยธยา : เลยงเชยงเจรญ, ๒๕ ๒), หนา ๒๗.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๖

สวนการเชอทมลกษณะตรงขามกบศรทธา ๔ ประการ ตามทกลาวมานน ทางพะพทธศาสนาเรยกวาศรทธาญาณวปยต หมายถง ศรทธาทปราศจากญาณ ไมประกอบดวยปญญา ปราศจากปรชาหยงร ปราศจากเหตและผล เปนความงมงาย เพราะเชอผอนและสงอนวาสามารถเปนทพงของตนได ดงเนอความทปรากฏในพระไตรปฎกวา “มนษยเปนอนมากถกภยคกคามแลว ยอมถงซง ภเขา ปา สวน และตนไมศกดสทธวาเปนทพง ทพงนนแลไมเกษม ทพงนนไมอดม เพราะบคคลอาศยทพงนน ยอมไมพนจากทกขทงปวงได......๘๖” ศรทธาญาณวปยต จงเกดจากการเชอของมนษยผไมไดเรยนร เกดจากความกลว การเชอทเกดเพราะความไมรเชนนจงแสดงออกในลกษณะทเชอในอ านาจของสงเหนอธรรมชาต ในอ านาจของวญญาณ ในอ านาจของภตผ หรอในอ านาจของเทพเจา๘๗ คนทมศรทธาญาณวปยต จงมลกษณะยกความสามารถของตนใหสงอนทมองไมเหน ยอมตนใหอยใตอ านาจของธรรมชาตทเหนอตนหรอทมนษยสรางขนเอง ซงจะเรยกวาเทพเจา (Deity) ผลทเกดตามมากคอมนษยตองยอมใหเครองเซนสงเวย แกธรรมชาตนน ๆ ลกษณะเชนน จงเทากบมนษยยอมเสยความเปนใหญในตน ยอมอยใตอ านาจสงทตนคดวา มอ านาจเหนอตน (Supreme Being) และยอมเปนผหมดเสรภาพในตน ศรทธาญาณวปยตจงมลกษณะทไมเชอกฎแหงธรรมชาตหรอกฎแหงกรรม เพราะมการเชออยบนพนฐานวา ปจจยทเปนตวก าหนดผลตาง ๆ กคอการดลบนดาลของอ านาจเหนอธรรมชาต ไมใชเปนผลจากการกระท าของมนษย ตวโยงความสมพนธระหวางมนษยกบอ านาจดลบนดาลเหลานนกคอความศรทธา และวธปฏบตตออ านาจเหลานนคอการบวงสรวงออนวอน เพอใหอ านาจดงกลาวดลบนดาลใหมนษยสมปรารถนา นอกจากนนสงทคนสวนมากเขาใจและปฏบตตามกนอย กจดเปนศรทธาญาณวปยตได เชน การเชอเรองการปฏบตเพอพนทกขทปรากฏในพระไตรปฎก คอ อตตกลมถานโยค การปฏบตแบบการทรมานตนมากเกนไป อยางเชนนครนถนาฏะบตร๘๘ ยดถอปฏบต และกามสขลลกานโยค การหมกมนในกามคณ หรอการปฏบตแบบสบายเกนไป อยางเชนพวกจารวาก ทงสองพวกนพระพทธศาสนาเถรวาทถอวาเปนญาณวปยต เพราะปฏบตตาม ๆ กนมาจนเปนการเชอปรมปรา พระองคเคยทดลองแนวทางนนแลวกไมพนทกข จงตรสบอกวา ทางทงสองนนเปนมจฉาทฏฐไมถกตอง ศรทธาญาณวปยต ดงกลาวนน มพนฐานมาจากสาเหต ๔ ประการ คอ

๘๖ ข.ธ. (บาล) ๒๕/ ๘๘/๕๐. ๘๗ เสฐยร พนธรงษ, ศาสนาเปรยบเทยบ, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย,

๒๕๓๔), หนา ๔๙๔. ๘๘ นครนถ นาฏะบตร ทปรากฏในพระไตรปฎกคนนไดแกศาสดามหาวระของศาสนาเชน อางใน กรต

บญเจอ, ปรชญาอนเดย (โดยเฉพาะอยางยงพทธปรชญา), (กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๒๒), หนา ๓๙–๔ .

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๗

. ปญญาสงวตตะนกกมมะอปนสสะยะตา อาศยกรรมทไมเปนเหตใหเกดปญญา ๒. สพยาปชชะโลกปปตต เกดในโลกทมความพยาบาท ๓. อนทะรยะอะปะรปากะตา มปญญนทรยยงไมแกกลา ๔. กเลสะอะวทระตา หางไกลจากกเลส เมอบคคลประกอบดวยเหตทง ๔ ประการดงกลาวน กจะเปนปจจยสงผลใหบคคลนน กลายเปนมจฉาทฏฐ หรอสงผลใหประสบกบสงอนไมเปนไปเพอปญญา ๕ ประการ คอ ) มความเหนผดเปนอธยาศย ๒) มกคบกบบคคลผทเปนมจฉาทฏฐ ๓) มกจะเปนคนหลงใหพระสทธรรม ๔) เปนคนผมากไปดวยมจฉาวตก ๕) เปนคนทจมลงในอารมณโดยอบายไมแยบคาย

สรปไดวา ในคมภรดงเดมของพระพทธศาสนาเถรวาทไดกลาวถงหลกการเชอหรอศรทธาไวอยางเดยวคอ ตถาคตโพธสทธา แตในสมยตอมาพระโบราณาจารยได จดศรทธาไว ๔ ประเภทคอ กมมสทธา วปากสทธา กมมสสกตาสทธา และตถาคตโพธสทธา ศรทธาทง ๔ ประเภทนน ตงอยบนพนฐานแหงการเชอในสงทควรเชอ เปนการเชอประกอบดวยเหตผล ความมนใจในความจรง ความด และในการท าความดไมลไหลไปตามลกษณะภายนอก จงจดเขาในสทธาญาณสมปยต สวนศรทธาทมลกษณะตรงกนขาม คอศรทธาทเกดจากอวชชาปราศจากปญญา เปนศรทธาทไมมเหตผล ไมสามารถพสจนได ไมเปนไปเพอความสนทกข จดเขาในศรทธาญาณวปยต ซงเปนการเชอคอศรทธาทพระพทธศาสนาปฏเสธ

๒.๕.๒ ลกษณะศรทธาในสงคมไทย พระพทธศาสนา หรอ ศาสนาพทธ เปนศาสนาทประชาชนสวนใหญในสงคมไทยยดถอและปฏบตสบทอดตอกนมาจากอดจนถงปจจบน ผานการหลอหลอมมาหลายชวอายคน ท าใหเกดทศนะ วถการด าเนนชวต การแสดงออกทางสงคม ดงนน ศรทธา จงหมายถงความเชอน าใหบคคลเขาไปใกล เขาไปศกษา ฉะนน ความสงสยจงท าใหมนษยมศรทธาเขาไปศกษาวาอะไรและท าไมของเรองราวตาง ๆ นน จงไดเปนเชนนนจงไดผลอยางน ท าไมเรองบางเรองจงท าใหมนษยเปนทกขทรมาน ท าไมมนษยจงไมมความสขใจ ท าไมมนษยจงไมมความส าเรจตามความตองการ ความสงสยตาง ๆ จงเกดขนแกมนษยมากมายคอ ) อะไรเปนสงสรางโลก และสรางเมอไร ๒) โลกเปนของใคร และถกสรางมาเพอใคร ๓) ท าไมจงตองมสงมชวตตางๆมากมายในโลก

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๘

๔) ใครเปนผทมอ านาจปกครองสงเหลาน จะเหนไดวา มนษยไมสามารถทจะหาค าตอบเหลาน จากค าถามโดยเพยงขอสงเกตของมนษยเอง ทงไมสามารถทจะรไดดวยเพยงเหตและผล มนษยจงความเชอวา จะตองมจดมงหมายตอชวตของคน และตอชวตทว ๆ ไป ถงแมวามนษยจะยงไมสามารถรถงจดมงหมายนนเปนอยางไร มนษยจงสรปจากขอสงเกตของตนเองวา จะตองมระเบยบอยในธรรมชาต จากความเชอน ชวตมนษยนนจงมจดมงหมายโดยทวไป ซงแตละบคคลทอาศยอยดวยกน จงท าใหเกดสถาบนทางศาสนาขน ดวยเหตน พระพทธศาสนาจงสอนถงเรองศรทธา มนษยเราเมอมศรทธาแลวยอมจะมธรรมอน ๆ ตามมาดวย ศรทธาเปนเพยงเครองน าทาง ศรทธาเปนผชกน าใหบคคลเขาหา ใหสนทนา ใหตงใจฟง ใหจดจ า ใหน าไปพจารณาใหบคคลไดบรรลจดมงหมายอนสงสดแหงชวต ดงบาลวา “สทธาย ตรต โอฆ ” แปลวา คนยอมขามโอฆะไดดวยเพราะมศรทธา ศรทธา คอ ธรรมอนเปนก าลงทท าใหมนษยเกดความคด ซงเปนเครองเกอหนนแกการทจะน าไปสการบรรลอรยมรรค คนเราจะท าอะไรใหประสบกบผลส าเรจไดนน เบองตนตองเปนคนทมศรทธา คนเราเมอมศรทธาแลว ยอมจะมก าลงกาย ก าลงใจ ก าลงความคด ท าใหมนษยเกดความวรยะอสาหะ ในการทจะเกดความพยายามกระท ากจการทงหลายทางโลกและทางธรรม ในการด าเนนกจการไปดวยความพยายามนน จะด าเนนไปดวยความไมประมาท เพราะบคคลผทมความประมาทนนเปนเปนหนทางน าไปสความตาย ความเสยหายและความพนาศ การด าเนนกจการทงทางโลกและทางธรรม จงตองอาศยบคคลผมสต และสตนนจะสงผลใหคนมสมาธ สตควบคมสมาธ คอ ธรรมอนเปนพลงแหงความมนคงใหบคคลด าเนนชวตไปดวยความมนใจ กลาหาญ ไมหวาดกลวแกภยตาง ๆ ทจะเกดขน ในทสดกจะท าใหคนไดรบสงทพงปรารถนา คอ แสงสวางแหงปญญา ปญญาท าใหคนรดรชว รผดรถก รคณรโทษ รประโยชนและสงทมใชประโยชน รบญและรบาป เพราะฉะนน ศรทธาจงเปนธรรมทท าใหเกดก าลงอยางมหาศาลในทางพระพทธศาสนา จงเรยกวาพละธรรม ๕ ประการ คอ ) ศรทธา คอ เชอสงทควรเชอ ๒) วรยะ คอ ความขยนหมนเพยรในทางทชอบธรรม ๓) สต คอ ความระลกได จ าไดหมายร ๔) สมาธ คอ ความตงใจมน มนคงเดดเดยวแนวแน ๕) ปญญา คอ ความรอบรในสงตาง ๆ ตามสภาวะความเปนจรง ศรทธา ตามความเชอของมนษยนน คนไทยกเปนมนษยทมความเชอในเรองราวตาง ๆ เชน เชอเรองผสางเทวดา เชอเรองพระพรหม และเชอเรองสตวในอบายภม คนไทยยงมความเชอเรองชวตทมใชมนษย และสตวอกจ าพวกซงอยในภพภมระดบเดยวกนกบมนษย แตอยตางมตและตาง

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๔๙

สภาวะชวตกน เรยกสงทมชวตตางมตกนนวา ผสางเทวดา ผสางและเทวดาเหลานน กเปนความเชอทองถนซงมอย อนเปนความเชอพนฐานของสงคมไทยสมยกอน พอทจะจบประเดนไดวา คนไทยสมยกอนนนมแนวความคด ความเชอผสมผสานกน เพราะความทยง ไมเปนปกแผนของบานเมอง เมอใครมอ านาจปกครองกน าเอาลทธความคดความเชอของตนไปใชปฏบต ผทถกปกครองกตองจ าใจปฏบตตามกลมชนในสงคมนน ๆ ศรทธา ตามคตความเชอของพราหมณไดมแนวความคดความเชอเขามาสแผนดนไทยตงแตกอนสมยสโขทย เมออาณาจกรกมพชาของชนชาตขอมไดแผขยายอ านาจทางการเมองการปกครองเขามาทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และบางสวนของพนทภาคกลางของไทย เมอไทยไดตงอาณาจกรสโขทยขนเปนอสระจากอ านาจทางการเมองของพวกขอมแลว ไทยกไดสรางความเปนอสรภาพทางวฒนธรรมทงในดานแนวความคดความเชอ แนวทางการด าเนนชวตอยางไทย ตามหลกค าสอนในพระพทธศาสนาเถรวาท อาณาจกรสโขทยจงเปนอาณาจกรทนบถอพระพทธศาสนาเถรวาทเปนหลก ผวจยมความเหนวาความทคนไทยเราเคยมความสมพนธกบอาณาจกชาตขอมมากอนรองรอยทางวฒนธรรมของไทยแบบพราหมณจงยงมอย มขอทนาสงเกต คอ ระยะตนๆนน คตแบบพราหมณทมอยในสมยสโขทย เปนเพยงรองรอยทางวฒนธรรมดงเดมเทานนอ านาจแหงแนวความคดความเชอตามคตน จงจ ากดขอบเขตอยแตภายใน เทวสถานอนศกดสทธ เทานน มไดมอ านาจมไดมบทบาทตอวถการด าเนนชวตของประชาชน และสงคมไทยสวนรวมแตประการใดเลย ความเชอในอ านาจของไสยศาสตร อ านาจของสงศกดสทธ ตลอดถงบญฤทธและ วทยาคมตาง ๆ นนนาจะเปนความเชอ และการปฎบตทมมาตงแตสมยกอนสโขทยความรเรองนชาวไทยนาจะมอย เพราะตกอยในการปกครองของชนชาตขอมมากอน ในชวงทสมยขอมรงเรองอ านาจนน แตกไมมหลกฐานทปรากฏชด จะมกแตหลกฐานในศลาจารกของวดปามะมวงทไดกลาวไวในหลกศลาจารก เมอ พ.ศ. ๙๐๔ วา “พระมหาธรรมราชาลไทยทรงมความรความเชยวชาญในทางโหราศาสตร มการพยากรณสงตาง ๆ ไดแมนย า” อยางไรกตาม คงจะเปนทยอมรบกนไดโดยทวไปวา ไมใชพระพทธศาสนาเทานนทไดอธบายเรองศรทธา ยงมลทธความเชออนอกทมอทธพลตอความเขาใจในเรองความเชอของชาวไทยพทธ ชวตของชาวไทยพทธ ทานพระยาอนมานราชธนไดกลาวไววา “ชนชาตไทยไดนบถอศาสนา ตาง ๆ ซอนกนอยในรปแบบของเจดย จะเหนไดวา ชาวไทยพทธนนยงไดนบถอผสางเทวดา เปนพนฐานของความเชอถอมากอน ถดขนไปกเปนการนบถอไสยศาสตร ซงมคตมาจากศาสนาพราหมณและฮนด สงขนไปอกกนบถอพระพทธศาสนา อนเปนการววฒนาการทางความคดความเชอของชาวไทยพทธนนเอง

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๐

ตามลกษณะความคดความเชอเรองไสยศาสตร และเรองศาสนาของชาวไทยพทธนนจะมระดบความคดความเชอแตกตาง เชน ถาเปนชาวบานสามญชนโดยทวไป ทไมมการศกษา กจะมความคดความเชอตาม ๆ กน คอ ตามผน าในสงคมในชมชนนนๆถาเปนระดบของผทมการเรยนรมความเขาใจทางพธการ มการศกษากการศกษากจะมความคดความเชอตามครอาจารยทสอนสบ ๆ กนมา และอาจจะถกยกยองใหเปนเจาพธการ หรอเจาพธกรรมใหเปนคร เปนอาจารยเปนทเคารพนบถอของชมชนนนสบตอไป ถาเปนระดบทมการประพฤตปฏบตตามหลกค าสงสอนของพระศาสนาอยางเครงครดและจรงจง กจะมความคดความเชอทถกตองมากขน กจะไดบรรลมรรคผลตามบญวาสนาบารมของแตละบคคล และกจะเปนผทมความเขาใจหลกธรรมค าสงสอนตามสภาวธรรมตามความเปนจรง แลวกจะพฒนาความคดความเชอของตนเองจนเกดเปนปญญาอนสงสดได ธรรมเนยม รตประเพณ และศาสนาทปฏบตกนอยในชวตประจ าวนของบคคลและสงคมไทยทมในปจจบน ถงแมวาจะมความคดความเชอท เขาใจตางกน แตกมการพฒนาของพระพทธศาสนาในสงคมไทย พฒนาหลกพธกรรม และการจดระเบยบองคกรของพระพทธศาสนาในประเทศไทย เพอใหสอดคลองกบการด าเนนชวตของมนษยในสงคม ถงจะอยางไรกตองเนนบทบาทความคดความเชอแบบพทธเขาไปในสถาบนตาง ๆ ทมบทบาทส าคญตอองคกรทางสงคม โดยเนนวฒนธรรมไทย เอกลกษณไทย ตงแตอดตจนถงปจจบน ดงนน ศรทธาทพงประสงคในพระพทธศาสนา จงเปนความคดความเชอ ความเลอมใสทมปญญามารบรอง คอ สทธาญาณสมปยต ซงเปนศรทธาทมกระบวนการพฒนาทางปญญา และเมอพฒนาไดถงขนสงสดแลว กจะเปนศรทธาทมลกษณะตรงกนขาม คอ “อสสทธา” ซงเปนคณสมบตของพระอรหนต อสสทธา คอ ความไมเชอ หมายถงไมเชอถอผอนซงเปนคณลกษณะ คณสมบตของพระอรหนต เพราะวาพระอรหนตจะมคณลกษณะท เปน อสสทธา ทงนเพราะพระอรหนตไดรไดเหนประจกษแลวจงไมตองเชอใคร ๆ หรอตอเหตผลใด ๆ อกอยางไรกตามศรทธากยงคงมความส าคญเปนอยางยง ศรทธาเปนพลงทสามารถยดเหนยวบคคลไว ไมใหลไหลไปตามกระแส ไมใหคลอยตามไปกบสงจงใจอน ๆ ศรทธา เปนพลงผลกดนใหกระแสความคดของมนษยเปนไปตามกระบวนทศนทด ตามแนวทางทศรทธาไดตระเตรยมไว ท าใหมนษยมแนวความคดความเชอทถกตองตามศลธรรม ส าหรบปถชนสามญโดยทวไปแลว ศลธรรมทจะด ารงอยได กเพราะอาศยศรทธาโดยเรมตนดวยกระบวนทศน ทการฝกอบรมศลธรรมดวยแนวความคดความเชอในลกษณใดลกษณะหนงเสยกอน เชน การฝกอบรมดวยการอาศยค าแนะน าสงสอนจากผอน ท าใหบคคลนนไดรบความพอใจในเหตผลเบองตน แลวจงเชอในความมเหตผลนน หรอลกษณะอนสมควรแกเหตผล การอบรมจะท าใหเกดความเขาใจเพมขน และกพฒนาความคดความเชอน าไปสการมองเหตผลทถกตองไดดวยการปฏบต

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕

ตามหลกของพระพทธศาสนาทเปนสมมาทฏฐ สมเดจพระสมมาสมพทธเจาตรสไววา “ดกอนพราหมณ กลบตรผม ศรทธาออกบวชจากเรอน เปนบรรพชตอทศเฉพาะเรา ยงกลบตรเหลานนใหถอตาม และยงประชมชนเหลานนใหปฏบตตามแบบอยางของเรา” นอกจากน ศรทธายงมมาในหวขอธรรมอน ๆ เพอควบคมศรทธาใหอยในความหมายทถกตอง ถาทใดมธรรมขอทวาดวยศรทธากจะตองมธรรมขอทวาดวยปญญาอยดวยเสมอ เชน ) ในสมปรายกตถธรรม คอ สททาสมปทา สลสมปทา จาคสมปทา และปญญาสมปทา ๒) ในสมชวธรรม คอ สทธา สละ จาคะ และปญญา ๓) ในเวสารชชกรณธรรม คอ สทธา สละ พาหสจจะ วรยารมภะ และปญญา ๔) ในอรยทรพย คอ สทธา สละ หร โอตปปะ พาหสจจะ จาคะ และปญญา ตามปกตแลว ศรทธา ยอมจะมาเปนขอทหนง และปญญาจะมาเปนขอสดทาย แตถาในกรณใดทกลาวถงปญญาแลว ไมจ าเปนตองกลาวถงศรทธาอก จะเหนไดวาปญญานนส าคญกวาศรทธา โดยทวไปปญญาอยในฐานะเปนตวควบคม และอยในฐานะทเปนองคประกอบทส าคญ ครงหนง พระโมคลลานะไดกลาวกบ พระสารบตรตอนหนงวา “ทานผมอายกลบตร เหลาใด เปนผทมศรทธาออกบวชจากเรอนเปนบรรพชต จะเปนผไมโออวด ไมมมารยา ไมหลวกลวง ไมฟงซาน ไมถอตว ไมกลบกลอก จะคมครองอนทรยทงหลาย ไดรประมาณในโภชนะ ประกอบความเพยรอยเปนนตย มความเคารพอยางแรงกลาในสกขา ไมเปนคนมกมาก มสตสมปชญญะตงมน มจตใจมนคงแนวแน มปญญา และฟงธรรมของทานพระสารบตรแลว จะเปนเหมอนไดดมกลนไวดวยใจ พระสารบตรเปนเพอนพรหมจรรยทท าใหกลบตรออกจาก “อกศล และ ใหตงอยในกศล” ตามความหมายน ศรทธาจงเปนคณสมบตทจะน าไปสคณความด เปนองคธรรมกระตนใหบคคลมความใฝด ถาบคคลเมอไมมศรทธาแลว กจะเปนคนทไมสนใจออกบวชไมศกษาธรรมจะเปนคนโออวด ไมมมารยาท หลอกลวง ฟงซาน ถอตว กลบกลอก ปากกลา ไมคมครองอนทรยทงหลาย ไมรประมาณในโภชนะ ไมประกอบความเพยร ไมมความเคารพในสกขา เปนคนมกมากและยอหยอน เกยจคราน มสตสมปชญญะฟนเฟอน มจตใจฟงซาน มปญญาทรามและเปนดงคนใบ ศรทธา มก าลงไดโอกาสแลว เพราะในเวลานไมมเหตเครองกงวล คอ วตกวจารณ แมสมาธกปรากฏไดเพราะไดสหายคอศรทธาเปนก าลง ฉะนน พงทราบวา ทตยฌานนเทานน พระผมพระภาคเจา จงไดตรสไวอยางนฯ แตในคมภรวภงค พระผมพระภาคเจาไดตรสถงสมปสาทนสทธา คอ ความเชอถอ ความปลงใจเชอ ความเลอมใสยงแลว จะเหนไดวา มนษยทมศรทธานนสามารถทจะท าอะไรกได แตถาเปนศรทธาทขาดปญญา (สทธาญาณวปปยต) คอ ศรทธาทขาดปญญาพจารณา ไมรไมเขาใจในเหตและผลวาทท าไปแลวจะ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๒

เปนประโยชนอยางไรหรอไม ผทมศรทธากไมทนไดพจารณา กใหไดทกสงทกอยาง แมชว ตเลอดเนอของตวเองกยงสามารถทจะใหได ผทมศรทธากตองพจารณาเหมอนกน ถาผทมศรทธายงไมทนพจารณา ศรทธาถาขาดปญญาแลวกเปนศรทธาทมโทษได เชน ทพระผมพระภาคเจาไดตรสไววา “ดกอนภกษทงหลาย บรรดาคนทมศรทธาเลอมใสนนมอย เขาสามารถทจะสละเลอดเนอของตนถวายพระกได ดกอนภกษทงหลาย ฉะนนภกษไมพงฉนเนอมนษย ภกษรปนนตองอาบตถลลจจย อนง ภกษยงมไดพจารณาไมพงฉนเนอ รปใดฉน รปนนตองอาบตทกกฏ”

๒.๖ พฒนาการของศรทธา ความเชอของคนไทยเรา สวนใหญแลวไดรบอทธพลมาจากพระพทธศาสนาลทธพราหมณ และอทธพลจากวฒนธรรมอน ๆ ตลอดถงความเชอความรจากนกคดของคนไทยสมยโบราณ โดยไดปฏบตสบ ๆ กนมาจนกลายเปนความเชอทางวฒนธรรมและประเพณจนทกวนน สงคมของคนไทย ไดนบถอพระพทธศาสนาซงมสถาบนวดและพระสงฆทมบทบาทเกยวกบวถชวตของประชาชนชาวไทย วดและพระสงฆเปนศนยกลางทางความเชอเปนศนยกลางทางวฒนธรรม พระสงฆไดมอทธพลตอสงคมคนไทยเปนอยางมาก โดยความเปนผน าทางจตใจและเปนศนยกลางแหงความเชอความเลอมใส ท าใหคนไทยไดเคารพนบถอพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาต การนบถอพระพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาตนน ชาวพทธไทยทงทเจรญแลวและยงไมเจรญ กยอมจะมความเชอแตกตางกนไป ผทมความเชอไสยศาสตรกมมากและจะแตกตางกนกแตวาใครจะมความเชอมาก หรอใครจะมความเชอนอยกวากนเทานนความเชอนไมใชวาจะมอยแตในหมชมชนทเรยกกนวาชาวบานเทานน แมแตในชมชนทเรยกตวเองวาปญญาชนแลว กยงปรากฏวามความเชอเรองไสยศาสตรอยเหมอนกน เพราะฉะนน จงสามารถทจะกลาวไดวา เดมทเดยวนนมนษย ไดนบถอไสยศาสตรกนมากอน ไมใชแตเฉพาะชาวไทยเราเทานน แมวาจะเปนจน แขก ฝรงหรอชนชาตใดภาษาใดในโลกนกนบผเปนสรณะกนมากอนดวยกนทงนน ตลอดจนถอเครองรางของขลง สงศกดสทธและถอโชคลางดวย ในปจจบนนกยงมการนบถอไสยศาสตรกนอยจะตางกนกแตระหวางชนชาตหรอผทนบถอนนวาจะมลกษณะทประณต หรอหยาบกวากน อนเปนเรองปลกยอยเทานนเอง หาใชตางกนดวยมลฐานแหงความเชอไม ดงมค ากลาวของคนไทยอยบทหนงวา พทธกบไสยยอมอาศยกน พทธในทนหมายถงพระพทธศาสนา สวนค าวาไสยในทน กหมายถงลทธอน ๆ อนเนองดวยเวทมนตรคาถา ซงสวนใหญไดมาจากลทธในประเทศอนเดย ถาเปนต าราวาดวยเรองเวทมนตรคาถานกจะเรยกวา ไสยศาสตร ซงหมายถงความเชอและความรอนเนองดวยสงลกลบทเขาใจวาอยเหนอธรรมชาต ทไมสามารถจะ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๓

ทราบหรอพสจนไดดวยเหตและผลทางวทยาศาสตร เชน เรองผสางเทวดา สงศกดสทธ เครองรางของขลงรวมทงเรองโชคลาภ และเคราะหกรรมดวย สรปไดวา สงคมไทยมศาสนาพทธเปนเครองยดเหนยวจตใจมาแตอดต และเปนศาสนาทคนไทยนบถอมากทสด หลกธรรมค าสอนของพระพทธศาสนาเปนแนวปฏบตในการด ารงชวต เปนสงทชวยอบรมขดเกลา ใหชาวไทยมเมตตา ออนนอม จตใจด ชวยเหลอซงกนและกนทงนหลกธรรมค าสอนในพระพทธศาสนาลวนสอนใหพทธศาสนกชนเปนคนด มศลธรรมยดหลกเหตผล และความเปนจรง นอกจากหลกค าสอนแลว ยงมประเพณทางพระพทธศาสนาทพทธศาสนกชนไทยไดประกอบพธกรรม เพอกศล และเพอสบทอดพระพทธศาสนา เชน ประเพณทอดกฐน แหเทยนพรรษา เปนตน จะเหนไดวาพทธศาสนาไดมบทบาทในการด าเนนชวตของคนไทยตงแตอดต จวบจนปจจบนน

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทท ๓

บทบาทการปลกฝงศรทธาของพระสงฆาธการในพระพทธศาสนาเถรวาท

ในบทท ๓ นผวจยจะศกษาวเคราะหความหมายและความเปนมา บทบาทของพระสงฆสมยพทธกาล บทบาทของพระสงฆหลงพทธกาล บทบาทของพระสงฆในประเทศไทย และบทบาทของพระสงฆาธการในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ในการปลกฝงศรทธา

๓.๑ ความหมายและความเปนมา

พระสงฆ หมายถง หมหรอคณะของพระภกษผเปนสาวกของพระพทธเจาผไดสละบานเรอนออกบวชถอเพศเปนบรรพชตในพระพทธศาสนาเพอศกษาพระธรรมวนยตามพทธประเพณ สามารถแบงพระสงฆในพระพทธศาสนาออกเปน ๒ ประเภท คอ . สมมตสงฆ หมายถง กลบตรผเขามาบวชเปนพระภกษดวยญตตจตตถกรรม เพอปฏบตและรกษาพระธรรมวนย ตามความร ความสามารถ และปฏบตตนเพอความสะอาด สวาง และสงบแหงจตใจ สมมตสงฆแบงออกเปน ๔ ประเภท ตามลกษณะการประกอบสงฆกรรม คอ . จตวรรค คอ ภกษสงฆ จ านวน ๔ รป สามารถท าสงฆกรรมไดทกชนด ยกเวนการบวชพระปวารณา (พธกรรมทกระท าในวนออกพรรษา) .๒ วสตวรรค คอ ภกษสงฆ จ านวน ๒๐ รป สามารถท าสงฆกรรมไดทกชนด ๒. อรยสงฆ หมายถง สาวกของพระพทธเจาผบรรลธรรมตงแตระดบตนจนถงระดบสง แตเดมเรยกวา สาวกสงฆ แบงออกเปน ๔ ประเภท คอ ๒. พระโสดาบน หมายถง ผละกเลส ๓ ชนด คอ สกกายทฏฐ (ความเหนวามตวตนหรอความยดมนในตวตน) วจกจฉา (ความลงเลสงสย) สลพพตปรามาส (การยดถอศลและวตรอยางงมงาย) ๒.๒ พระสกทาคาม หมายถง ผละกเลส ๓ ขอขางตนไดและท าราคะ โทสะ โมหะ ใหเบาบางลง ๒.๓ พระอนาคาม หมายถง ผละกเลสเพมขนอก ๒ อยาง คอ กามราคะ (ความตดใจในกามคณ) ปฏฆะ (ความกระทบกระทงในใจ)

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, พมพครงท ๕, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ บรษท สหธรรมก จ ากด, ๒๕๕๒), หนา ๓๙๕.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๕

๒.๔ พระอรหนต หมายถง ผละกเลสทประณตได ๕ อยาง คอ รปราคะ (ความตดในรปธรรมอนประณต) อรปราคะ (ความตดในอรปธรรม) มานะ (ความส าคญตน) อทธจจะ (ความฟงซาน) อวชชา (ความไมรจรง) สงฆ หรอ สงฆ ในภาษาบาลแปลวา หม เชนในค าวาภกษสงฆ แปลวา หมภกษ ใชในความหมายวา ภกษทงปวงกได เชน “จวรนเปนของสงฆ ควรจะจดเปนพธสงฆถวาย” เมอใชควบกบค าวา พระ เปน พระสงฆ ซงมความหมายวาภกษ เชน “นมนตภกษสงฆมาฉนในงานเมอวาน มพระสงฆมาเปนจ านวนมาก” ตามพระวนย ภกษตงแต ๔ รปขนไปจงเรยกวาสงฆ เชนในค าวา สงฆกรรม (กรรมทสงฆ คอภกษตงแต ๔ รปขนไปพงท ารวมกน)

๓.๒ บทบาทของพระสงฆสมยพทธกาล

ในสมยพทธกาล สภาพทวไปในอนเดยสมยนน ดานการเมอง สวนใหญมระบบการปกครองแบบราชาธปไตย ดานเศรษฐกจ การคาขายขยายตวอยางกวางขวาง ดานสงคม แบงเปน ๔ วรรณะอยางชดเจน วรรณะสง คอ กษตรยและพราหมณ มอ านาจและเงนทอง สวนคนวรรณะต า ซงมเปนจ านวนมาก มความยากจน ไดรบการดถกเหยยดหยาม และถกตดสทธตาง ๆ ดานศาสนา พวกพราหมณซงเปนนกบวชดงเดม กมงเนนการประกอพธกรรมอยางใหญโต เพอตอบสนองตอคนมอ านาจ ขณะเดยวกน กมนกบวชอกกลมหนงเรยกวา สมณะ เกดความเบอหนายในสภาพสงคมเชนน จงออกแสวงหาสจธรรมจนตงเปนลทธตาง ๆ มากมาย นอกจากนน ยงมการเผยแผลทธความเชอของตน พรอมกบโจมตลทธอน ๆ เพอดงคนในวรรณะตาง ๆ โดยเฉพาะคนวรรณะทมบทบาททางสงคมสงมาเปนสาวกของตนเอง

๓.๒.๑ บทบาทหนาทของพระสงฆสมยพทธกาล

พระพทธศาสนา กเปนอกลทธหนงในสมยนน เมอพระพทธองคและพระสงฆสาวกได ตรสรธรรมแลว กไดออกไปเผยแผและสอนธรรมแกประชาชนทกชนวรรณะ ในทามกลางการตอสแยงชงคนมาเปนสาวกขอเจาลทธตาง ๆ ในสมยนน จนกระทงประชาชนเปนจ านวนมาก โดยเฉพาะชนชนทมอ านาจทางสงคม คอ กษตรยและพราหมณเกดความศรทธาเลอมใส ไดเขามาบวชและอปถมภพระพทธศาสนา ดวยปจจย ๔ เปนจ านวนมาก ดงนน พอจะแบงบทบาทหลก ๆ ของพระสงฆทเขาไปท างานในชมชนในสมยนนได ๓ ประการ คอ . บทบาทในการใหความรและพฒนาจตใจแกคนในชมชน ในสมยพทธกาล บทบาทของพระสงฆในสวนนเปนบทบาททเดน ชดเจน ดงทมปรากฏหลายแหงในพระไตรปฎก คอ ในวนยปฎกมหาวรรค สรปไดวา “พระอสสช แสดงธรรมแกสารบตรปรพาชก ถงเหตเกดของธรรมและการดบของธรรม จนอปตสสปรพาชกไดฟงธรรมนนจากสารบตรผ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๖

เปนสหายกไดส าเรจพระโสดาบน” ในสงยตตนกายขนธวารวรรค สรปไดวา “พระสารบตร ไดชแจงถงการฉนขาวของพระทบรสทธ ถกตองตามหลกธรรม แกนางปรพาชกา ชอวา สจมข จนนางหายสงสยและเลอมใสในพระศาสนา” ในมฌชมนกาย อปรหณณาสก สรปไดวา “พระสารบตรไปเยยมทานอนาถคฤหบด ในยามปวยหนก พรอมกบแสดงธรรมไมใหยดมนในสงทงปวง เมออนาถคฤหบดสนใจแลวไปเกดในดสตภพ ๒. บทบาทในการสงเคราะหชมชน เปนบทบาทอกประการหนงของพระในสมยพทธกาล ในธมมปทฏฐกถา สรปไดวา “พระสารบตร ชวยราธพรามหมณ ซงเปนพราหมณแกและยากจน ใหบวชเปนพระภกษ พรอมทงรบผดชอบเปนอาจารยสงสอนและอบรมทาน จนทานไดบรรลพระอรหตผล” และในมชฌมปณณาสกสรปไดวา “พระองคลมาล ไดตงสจอธษฐาน ชวยหญงทองแกคนหนงใหคลอดลกอยางสะดวก” ๓. บทบาทในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนบทบาทหนงของพระสงฆในสมยพทธกาลอกเชนกน ซงปรากฏมากมายในคมภรทางพระพทธศาสนา เพราะพระสงฆในสมยนนมชวตอยกบธรรมชาต และอาศยธรรมชาตเปนทฝกฝนตนเองใหไดบรรลธรรม จงเปนธรรมดาอยเองทพระสงฆกบธรรมชาต ตองพงพงอาศยกนและกน โดยมหลกการอยอยางนอย ๓ ประการคอ ) หลกการตนไมเปนสงมชวต พทธศาสนาถอวา ตนไม และพชพนธ เปนชวตนทรย หรอมชวต เปนทหากนและอยอาศยของสรรพสตว รวมทงเปนบานของเทวดาบางพวก พระพทธเจาจงปรบอาบตปาจตตยแกภกษทตดตนไม เชน ภกษชาวเมองอาฬวทตดตอนไม ท าใหวมานเทวดาไดรบความเสยหาย ๒) หลกการใชทรพยากรธรรมชาตตามความจ าเปนเทานน พทธศาสนาเนนการประหยด หรอใชทรพยากรเทาทจ าเปน และใหคมคาทสด ไมนยมฟงเฟอตามคานยมตาง ๆ เปนไดจากพระอานนท ไดชแจงใหพระเจาอเทนเหนถงการทพระใชสงของอยางประหยดและคมคา เชน การใชผาจวร จนพระเจาอเทนเขาใจและหนมาเลอมใสในพระพทธศาสนา” นอกจากนนพระพทธเจายงปรบอาบตแกภกษทประดบ ตกแตงสงของจนเกนควร เชน ทรงปรบอาบตทกกฏแกภกษชาวเมองภฑฑยะ ซงประดบตกแตงรองเทาอยางสวยงาม เชน รองเทาสานดวยหญา รองเทาถกดวยขนสตว รองเทาท าดวยเงน รองเทาท าดวยทอง เปนตน ๓) หลกการวาสตวเปนสงทมชวตควรแกการเมตตากรณา วถชวตของพระเนนการไมเบยดเบยนสตวอนใหเดอดรอน แมกระทงชวตสตวเลก ๆ ทรงปรบอาบตแกภกษผท าเชนนน เชน ปรบอาบต ปาจตตย แกภกษชาวเมองอาฬว ผท าการกอสราง ทงทรอยวาน านนมตวสตวแลวเอาน านนรดหญาบาง ดนบาง ใชใหคนอนรดบาง จนเปนทตเตยนของภกษทงหลาย

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๗

๓.๒.๒ หนาทของพระสงฆตามพระธรรมวนย พระภกษสงฆ ซงเปนบรรพชตในพระพทธศาสนา มหนาทศกษา ปฏบตธรรม เผยแผ ค าสอน และสบตอพระพทธศาสนาโดยตรง มคณธรรมและหลกความประพฤตทตองปฏบตมากมาย แตกลาวตามหนาททางศาสนาแลว ม ๖ อยาง ไดแก . หามปรามสอนใหเวนจากความชว ๒. แนะน าสงสอนใหตงอยในความด ๓. อนเคราะหดวยความปรารถนาด ๔. ใหไดฟง ไดรสงทยงไมเคยร ไมเคยฟง ๕. ชแจงอธบาย ท าสงทเคยฟงแลวใหเขาใจแจมแจง ๖. บอกทางสวรรค สอนวธด าเนนชวตใหประสบความสข ความเจรญในชวต

พระสงฆไดท าหนาทเปนครมาตงแตสมยพทธกาล เราจะเหนไดชดกสมยพระพทธเจา ทรงสงพระสาวก ๖๐ รปออกไปประกาศพระศาสนายงดนแดนตาง ๆ ทวอนเดย เปนการประกาศความเปนครครงแรกของพระสงฆในพระพทธศาสนา ตงแตนนมา พระสงฆในพระพทธศาสนา และนกบวชของศาสนาพราหมณไดท าหนาทใหการศกษาแกกลบตรกลธดาของชาว อนเดยควบคกนมาตลอด แตการใหการศกษาของทง ๒ ศาสนา แตกตางกนคอ นกบวชของศาสนาพราหมณจะใหการศกษาเฉพาะชนชน ๓ วรรณะเทานน คอ พราหมณ กษตรย แพศย ยกเวนวรรณะศทร แตพทธศาสนา พระสงฆไดใหการศกษาแกทกชนชนวรรณะ เปนการจดการศกทใหความเสมอภาคกนหมด จ าเดมแตนนมา พระสงฆไดท าหนาทเปนทงผใหความรทจะน าไปประกอบอาชพและให คณธรรม คอ ความประพฤตดปฏบตชอบ ส าหรบเปนเครองอปถมภค าจนวชาชพใหเจรญรงเรองและคงอยตลอดไป

ดงนน บทบาทของพระสงฆในสมยนสวนใหญแลวด าเน นรอยตามบทบาทของพระพทธเจา คอ การพฒนาศลธรรมและจตวญญาณ การสงเคราะหประชาชน และการอนรกษทรพยากรธรรมชาต มขอสงเกตวา พระสงฆสวนใหญในสมยน เปนพระอรยบคคลหรอผหมดกเลสแลว ฉะนน การกระท าบทบาทของทานจงเกดจากความเมตตาสงสารสตวโลกเปนหลก โดยมเปาหมายเพอใหประชาชนเขาถงสมมาทศนะ รและเขาใจความเปนจรงของชวต เปนบทบาททเปนอสระ ไมไดถกชน าโดยชนชนน ากลมใดกลมหนง ชนในวรรณะตาง ๆ มอทธพลตอพระสงฆเพยงแคการเกอกลทานดวยปจจย ๔ เทานน อกประการหนง ประชาชนในสมยนน กมองพระเปนผบรสทธ และผน าทางจตวญญาณจรง ๆ๒

๒ พระมหาสภา อทโท, “บทบาทของพระสงฆไทยใน ๒ ทศวรรษหนา (๒๕๔ –๒๕๖๐)”,วทยานพนธ

พทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลบธรรมศาสตร, ๒๕๔ )

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๘

๓.๓ บทบาทของพระสงฆหลงพทธกาล

หลงพระพทธเจาปรนพพานได ๒๓๔ ป พระเจาอโศกมหาราช ซงเปนจกรพรรดของอนเดย ไดมความศรทธาเลอมใสในพระพทธศาสนาเปนอยางมาก โดยใหพระราชโอรสและพระราชธดาบวชในพระพทธศาสนา พรอมทงสงเสรมและสนบสนนพระสงฆในดานตาง ๆ รวมทงการสงคายนาพระธรรมวนยครงท ๓ ซงมพระโมคคลบตรตสสเถระ เปนประธานในการสงคายนา พระธรรมวนย เมอสงคายนาเสรจแลว พระเจาอโศกมหาราช ไดสงพระสงฆออกไปประกาศศาสนายงประเทศตาง ๆ หลายสาย๓ เชน พระมหนทเถระซงเปนโอรสของพระเจาอโศก ไปประกาศศาสนาทลงกา สวนพระโสณเถระและพระอตตเถระไปประกาศศาสนาทสวรรณภม๔ ในการไปประกาศศาสนาในภมภาคตาง ๆ ของพระสงฆในสมยนน สวนใหญแลว พระสงฆไดเขาไปสรางศรทธาใหเกดขนแกผน าในภมภาคนนกอน เปนอนดบแรก หลงจากนน จงคอยสอนธรรมแกผน า และใชผน าเปนฐานขยายพระศาสนาใหกวางขวางออกไป ดงเชน พระมหนทเถระพรอมกบคณะทไปประกาศศาสนายงประเทศลงกา ทานไดแสดงธรรมใหแกพระเจาเทวานมปยตสสะหลายสตร เชน จฬหตถปโทปมสตร จนพระเจาเทวานมปยตสสะเกดความเลอมใส และไดสนบสนนพระพทธศาสนาใหกวางขวางออกไปในเกาะลงกา ตงแตบดนนเปนตนมา๕

วธการเผยแผพระพทธศาสนาสมยหลงพทธกาลนน ไดรบการสบเนองจากพทธบรษท ทง ๔ กลาวคอ ภกษ ภกษณ อบาสกและอบาสกาไดมบทบาทในการนาพระพทธศาสนาไปเผยแผยงสถานทตาง ๆ เพอสบทอดเจตนารมณของพระพทธเจาตามกาลงความสามารถของแตละคนแมพระองค จะใหสทธเสรแกพทธบรษททง ๔ ในการเผยแผหลกธรรมกตามแต จากขอเทจจรงตลอดจนความเหมาะสมแหงสถานภาพและบคลกภาพแลวสงคมสวนใหญ ยงยกยองพระสงฆใหเปนผทไดรบเกยรต และเปนผน าในการเผยแผธรรมะเปนหลกสมยหลงพทธกาลนนจะเหนไดวาศาสนา กบการเมองหรอผมอ านาจทางดานการปกครองนน อ านาจตาง ๆ ยงองกบธรรมะ ผมอ านาจจะไมใชอ านาจไปดวยเหตผลสวนตวหรอโดยยดถอผลประโยชนของผ ปกครอง หลกการทางศาสนากยอมรบความชอบธรรมของผมอ านาจหรอกษตรยในการปกครอง ประเทศ สวนกษตรยกมหนาทในการ

๓ แสง มนวทร, “ชนกาลมาลปรกรณ”, หนงสอนสรณงานพระราชทานเพลงศพ ศาสตราจารย ร .ต.ท.

แสง มนวทร, ๒๕ ๗, หนา ๕๕-๕๗. ๔ ยพน เขมมกด, “พทธศาสนาในลานนาไทยสมยราชวงศมงราย พ.ศ. ๑๘๓๙ – ๒๑๐๑”, (รายงาน

การวจย, ๒๕๓๗), หนา ๕ ๕ ปยนาถ (นโครธา) บนนาค. “ประวตศาสตรและอารยธรรมของศรลงกา สมยโบราณกอนสมยอาณา

นคม และความสมพนธทางวฒนธรรมระหวางศรลงกากบไทย”, (กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย,๒๕๓๔).

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๕๙

อปถมภบ ารงและคมครองศาสนา ดงนน ศาสนจกร และอาณาจกรจงไมมการแยกกน แตละสวนกเปนเอกเทศของกนและกน โดยเหตทความสมพนธระหวางพระพทธศาสนากบพระมหากษตรยไดด าเนนมาอยางแนนแฟนมาโดยตลอด แมภายหลงพทธกาลความสมพนธดงกลาวกยงคงมอย จะเหนไดจากหลกฐานในการสงคายนาพระธรรมวนยแทบทกครงจะตองมกษตรยทรงถวายการ อปถมภความสมพนธดงกลาวไดมความเดนชดยงขนในสมยพระเจาอโศก มหาราชการเผยแผพระพทธศาสนาในสมยพทธกาลจนถงสมยพระเจาอโศกมหาราชกยง คงใชรปแบบดงเดมอยคออาศยพระสงฆเปนผเผยแผธรรมะ กลาวคอ ทรงสงพระสงฆออกไปเผยแผพระพทธศาสนายงประเทศตาง ๆ คอ . พระมหาเทวาเถระไปยงมหสมณฑล (คอแวนแควนขางใตลานาโคทาวาร อนเปนประเทศไมสอรบดน) แหง ๒. ใหพระรกขตเถระไปยงวนวาสประเทศ (คอแวนแควนกะนะระเหนอ อนเปนเขตเมองบอมเบยบดน) แหง ๓. ใหพระธรรมรกขตเถระไปยงปรนตะประเทศ (คอแวนแควนตอนชายทะเลขางเหนอเมองบอมเบยบดน) แหง ๔. ใหพระมหาธรรมรกขตเถระไปยงมหารฐประเทศ (คอแวนแควนขางยอดลานาโคทาวาร) แหง ๕. ใหพระมชฌนตกะเถระไปยงกษมระและคนธาระประเทศ (คอทเรยกวาประเทศแคชเมยและอาฟกานสถานบดน) แหง ๖. ใหพระมชฌนเถระไปยงหมวนตประเทศ (คอมณฑลทตงอยเชงเขาหมาลย มเนปาลเปนตน) แหง ๗. ใหพระมหารกขตเถรไปยงโยนโลกประเทศ (คอเหลาเมองทพวกโยนกไดมาเปนใหญ อยในแดนประเทศเปอรเซยบดน) แหง ๘. ใหพระมหนทเถระ อนเปนราชบตรของพระเจาอโศกไปยงลงกาทวป แหง ๙. ใหพระโสณะเถระ กบพระอตรเถระ ไปยงสวรรณภมประเทศ แหง ๒๗

แตครนมาถงยคพระพทธศาสนาไดแยกออกเปนหลายนกาย โดยเฉพาะทเดนชดทสดหลงพทธกาล พระพทธศาสนาไดแตกแยกออกเปน ๒ นกายใหญ ๆ คอ เถรวาทกบอาจรยวาท หลงจากการท าสงคายนาครงท ๒ ลวงมาได ๐๐ ป ๒๕ จดเดนของการเผยแผพระพทธศาสนาในสมย พระเจาอโศกมหาราช คอพระเจาอโศกมหาราชไดหนมานบถอพระพทธศาสนาจนสามารถน าเอาหลกธรรมในทางพระพทธศาสนามาใชในการบรหารประเทศ และเปลยนการขยายอ านาจดวยศาสตราวธมาเปนธรรมาวธโดยอาศยพระราชอ านาจของพระองคในการใชนโยบายหลกธรรมวนยในการบรหารประเทศ เชน

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๐

. ทรงปกครองบานเมองโดยระบบธรรมาธปไตย คอใชหลกพระธรรมวนยบรหารงาน ๒. ทรงอทศพระองคเปนธรรมทาส โดยทรงหวงผลทงในภพนและภพหนา น าประชาชนใหงดเวนจากมจฉาชพ ด ารงชวตโดยหลกสมมาอาชวะ ๓. เสดจประพาสเพอธรรม คอเทยวนมสการปชนยสถานในพระพทธศาสนาและแนะน า สงสอนประชาชนใหรและปฏบตธรรม ๔. ทรงปฏวตสงคมโดยธรรม คอยกเลกพธกรรมตางๆ ทมการเบยดเบยนทาลายลางหามการฆาสตวบชายญ ดวยกฎ “มา ฆาต” คอหามฆา แมภายในพระราชวงเองกหามฆาสตว ๕. ทรงใชระบบรฐสวสดการ ดวยการสรางโรงพยาบาลขนรกษาคน และโรงพยาบาลรกษาสตว ปลกสมนไพรไวในสวนตางๆ ของประเทศ ขดบอนา สระนา สรางถนนคคลอง เพออ านวยความสะดวกแกประชาชน ๖. ใหเลกพธกรรมทกชนดทไมเปนธรรม และไดนาเอาหลกของมงคลสตร สงคาลสตรใหคนปฏบตตอกนตามสมควรแกฐานะหนาท เนนใหประชาชนรจกคณคาของธรรมทาน เหนคณคาของการแนะน า การรบการแนะน าสงสอนกนดวยความเมตตากรณา ๗. ทรงตงขาหลวงแทนพระองคเพอสงเสรมการปฏบตธรรม โดยใหขาหลวงเหลานนสรางความรสกตอประชาชนวา เปนเหมอนลกหลานของตน ใหพยายามสอดสองดแลสขทกขของเขาดจบดาเอาใจใสดแลบตรธดาของตน การกระท าทกอยางทรงเนนหนกไปทผลประโยชนอนผกระท าถงไดในภพนและภพหนาผลจากการปกครองโดยระบบธรรมาธปไตย ท าใหเพอนบานใกลเคยงมสมพนธไมตรกบพระองค มเมองเปนอนมากทยอมเปนขาขอบขนธเสมา เพราะความเคารพศรทธาตอพระเจาอโศกมหาราช ความสงบสขจงไดบงเกดขน การทพระสมณทต คอ พระโสณะเถระกบพระอตรเถระน าพระพทธศาสนาเขามาสประเทศไทยนน ตามเสนทางของชาวอนเดยซงเขามาสสวรรณภมมหลายทางดวยกน ทางใดทางหนง คอ ) มาทางบก โดยผานเบงกอล ขามเทอกเขาปาดไกเขาสพมาตอนบน ๒) ลงเรอขามอาวเบงกอลขนทอาวเมาะตะมะ หรอมาขนทฝงมะรด ทวาย ตะนาวศรแลวเดนบกเขาสลมแมนาเจาพระยา โดยผานจงหวดกาญจนบร ๓) ลงเรอขามมหาสมทรเขาชองแคบมะละกา มาขนบกบนแหลมมลาย หรออาจจะออมไปเลยเขาอาวญวนไปกมพชาและจามปาการ อพยพครงใหญ ๆ ของอนเดยมาสสวรรณภมเกดขนในรชสมยพระเจาอโศกมหาราชกลาวกนวา ชาวแควนกลงคะ (แควนโอรสาปจจบน) หนภยสงครามลงเรอจานวนหลายรอยลามาสสวรรณภมและหมเกาะอนโดนเซย จงไมตองสงสยเลยวาชาวอนเดยเหลานจะตองมนกปราชญราชบณฑตตามมา ดวยเปนจานวนมาก ดงนนต านานพนเมองของชนชาตตาง ๆ ในสวรรณภมทชาวอนเดยไดมาสอนความเจรญใหมกจะเลาถงปฐมวงศของตนวาเปนขตตยะ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖

มาจากอนเดย ดงนนเมอพระโสณะและพระอตตระซงน าพระพทธศาสนามาเผยแผเปนคณะแรก อาจเปนทางเรอหรอไมกทางบก โดยผานเบงกอลขามเทอกเขาปาดไกเขาสพมาตอนบน แลวผานเขามาทางจงหวดกาญจนบร มาสนครปฐมอนเปนเมองหลวง ซงเรยกชอในสมยนนวา “ทวาราวด” พระโสณะและพระอตตระจงไดแสดงธรรมเทศนาแกชาวสวรรณภม เพราะอยางนอยกมชาวอนเดยทอาศยอยในถนนรเรองแลว จงชวยกนเผยแผออกไปถงชาวพนเมอง นนกคอพวกมนษยมอญโบราณ และละวา ซงเปนพวกแรกในสวรรณภมทนบถอพระพทธศาสนาในยคนน ดงนนชาวไทยจงไดยอมรบนบถอพระพทธศาสนาเปนศาสนาของตนและนบถอตลอดมาจนกระทงบดน การเผยแผพระพทธศาสนาของพระเจาอโศกมหาราชดงทกลาวมาน ไดรบการพฒนาจนกลายมาเปนรปแบบการเผยแผในปจจบน ความเกยวเนองสมพนธกนของพระเจาอโศกมหาราชกบพระพทธศาสนากเปนแมแบบของประเทศทนบถอพระพทธศาสนา กลาวคอ ศาสนจกรและอาณาจกรตองมความสมครสมานกลมเกลยวกนอยางแยกกนไมไดนบไดวาวธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระเจาอโศกมหาราช มบทบาทตอนกเผยแผในรนตอมาอยางแทจรง จนพระพทธศาสนาไดด ารงมนอยในประเทศไทย พระมหากษตรยของไทยทกพระองคตางกไดรบอทธพลนนแลวเจรญรอยตามแบบ อยางดงกลาวมาโดยลาดบจนกลายเปนวฒนธรรมประเพณทดงามของไทย๖

๓.๔ บทบาทของพระสงฆในประเทศไทย

๓.๔.๑ หนาทหลกของพระสงฆในประเทศไทย

หนาทหลกของพระสงฆในพระพทธศาสนา ไดแกการศกษาหลกค าสอนทางพระพทธศาสนาแลวปฏบตตาม พรอมทงน าหลกค าสอนมาเผยแผแกประชาชน ส าหรบพระสงฆไทย มหนาทและบทบาททตองรบผดชอบ ซงไดรบการแตงตงโดยตรงและเปนหนาททตองปฏบต ดงน . ดานการปกครองคณะสงฆ ไดแก งานดานการบรหารพระภกษสามเณร ซงพระสงฆทมความร ความสามารถจะไดรบแตงเปนเจาคณะตาง ๆ ต าแหนงสงฆราช เปนต าแหนงสงทสด รองลงมาไดแกเจาคณะหน เจาคณะภาค เจาคณะจงหวด เจาคณะอ าเภอ เจาคณะต าบล เจาอาวาส ผชวยเจาอาวาส และเลขานการแตละเจาคณะ เปนต าแหนงสดทาย , มหาเถรสมาคม ถอวาเปนองคกรปกครองสงสดของคณะสงฆทงสองนกาย ๒. ดานการจดการศกษาแกพระภกษสามเณรและประชาชนทวไป ไดแก งานบรหารและเปนอาจารยสอนตามสถาบนการศกษาของสงฆทมอย ไดแก มหาวทยาลยสงฆ โรงเรยนพระปรยตธรรม แผนกธรรม-บาล และแผนกสามญศกษา (ม. -ม.๖)

๖ พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต), สถาบนสงฆกบสงคมปจจบน, (กรงเทพมหานคร : มตรสยาม,

๒๕๒๗)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๒

๓. ดานการเผยแผพระพทธศาสนา ไดแก การสอน การอบรม การแสดงธรรม การปาฐกถาธรรม และการเขยนต ารา และการปฏบตธรรม โดยเผยแผผานสอตาง ๆ เชนวทย โทรทศน และหนงสอพมพ เปนตน ๔. ดานการกอสรางและการบรณปฏสงขรณวดวาอาราม หมายถง การเปนผดแลการสรางวดวาอาราม และรกษาบรณะซอมแซม ๕. ดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม ไดแก การมสวนรวมในการท าประโยชนแกสงคมดานตาง ๆ เชน การจดการศกษาแกเดกดอยโอกาส การตอตานยาเสพตด การบรจาคเงนทนแกหนวยงานตาง ๆ และการสงเสรมวชาชพตาง ๆ เปนตน พระสงฆไทยมบทบาททไดปฏบตใหเกดประโยชนตอสงคมไทยเกยวกบเรองเหลาน ) การจดการศกษาแกชาวบาน (ทงมหาวทยาลย และระดบมธยมศกษา ตลอดจนเดกเลก) ๒) การเปนครผสอนตามสถาบนการศกษาตาง ๆ ๓) การชวยเหลอสงคมดานการบรจาคทนทรพยแกหนวยงานตาง ๆ ๔) การชวยเหลอดานการรกษาโรคพยาบาลแกผยากจน ๕) การเปนผน าชมชนในการพฒนาชมชน ๖) การเปนผน าในการแกไขปญหายาเสพตด ๗) การชวยเหลอดานการสรางสถานทราชการ ๘) การเผยแผหลกธรรมผานสอวทย โทรทศน โดยการเปนผแสดงธรรม ปาฐกถาธรรม และการประพฤตปฏบตธรรมฯ

๓.๔.๒ บทบาทของวดและพระสงฆในสงคมไทย

ในสงคมไทยตงแตอดตจนถงปจจบนน หมบานแตละหมบานตาง ม วดประจ าหมบานของตนเปนศนยกลาง ซงถอวาเปนสมบตรวมของคนทงหมบาน วดจงเปนศนยรวมประชาชนและมบทบาทดงตอไปน . เปนสถานศกษา ส าหรบชาวบานจะสงบตรมารบการ ฝกอบรม ทางศลธรรมและเลาเรยนวชาการตาง ๆ ๒. เปนสถานสงเคราะห บตรหลานของชาวบานทยากจน ไดมาอยอาศยเลยงชวตและศกษาเลาเรยน ตลอดจนผใหญทยากจนมาอาศยเลยงชพ ๓. เปนสถานพยาบาล รกษาคนเจบปวยตามแผนโบราณ ๔. เปนทพกคนเดนทาง ๕. เปนสโมสรทชาวบานพบปะสงสรรค และพกผอนหยอนใจ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๓

๖. เปนสถานทบนเทง ทจดงานเทศกาลและมหรสพตาง ๆ ส าหรบ ชาวบาน ๗. เปนทไกลเกลยขอพพาท คอ พระสงฆเปนทปรกษา แกปญหา ชวตครอบครวและความทกขตาง ๆ ๘. เปนศนยกลางศลปะและวฒนธรรม วดเปนทรวมศลปกรรมตาง ๆ ของชาต ซงเปนเสมอนพพธภณฑ ๙. เปนคลงพสด ส าหรบเกบของใชตาง ๆ ทชาวบานไดใชรวมกน เมอมงานวดหรอยมไปใชเมอตนมงานบาน ๐. เปนศนยกลางการบรหารหรอการปกครอง ทก านนหรอผใหญบาน จะเรยกลกบานมาประชม เพอบอกแจงกจกรรมตาง ๆ . เปนทประกอบพธกรรมหรอใหบรการดานพธกรรม อนเปนเรอง ผกพนกบชวตของทกคนในระยะตาง ๆ ของชวต วดเปนศนยรวมจตใจของประชาชน สวนพระสงฆเปนตวแทนของวด ในการแสดงบทบาทตาง ๆ เปนผน าทางจตใจของประชาชน เปนศนยรวมแหงความเคารพ เชอถอ และการรวมมอกนใหเกดความสามคคความเปนระเบยบเรยบรอย นอกจากนพระสงฆยงมบทบาท ส าคญในการควบคมทางสงคมในระดบประเทศดวย เพราะพระสงฆเปนทเคารพนบถอ ของบคคล ทกชนในสงคมตงแตพระมหากษตรยลงมาจนถงประชาชนทวไป ปจจยทเชดชฐานะของพระสงฆในสงคม คอ . ความบรสทธ ๒. ความเสยสละบ าเพญประโยชน ๓. ความเปนผน าทางสตปญญา ปจจบนนบทบาทของวดและพระสงฆเรมสญเสยไป เพราะความเจรญแบบตะวนตกเขามาสสงคมไทยเมอประมาณ ๗๐-๘๐ ปทผานมา เรมจากสงคมเมองไปสสงคมชนบท อยางไรกตามพระสงฆยงคงมบทบาทมากบางนอยบาง ทงนขนอยกบการเปลยนแปลง ของสงคมแตละสงคมโดยเฉพาะในชนบทหรอทองถนทหางไกลมาก ๆ พระสงฆยงคงมบทบาทหลายอยางเหมอนเดมและเปนความจรงทวาคนไทยเกอบทกคนจะตองกลบเขาสวด อกครงหนง ในวาระสดทายของชวต กลาวคอ เมอทกคนถงแกกรรมลง โดยทวไปตองไปท าพธฌาปนกจศพทวด จงสรปไดวา หวงชวตของพทธศาสนกชนตองเกยวของกบพทธศาสนาตลอดเวลาตงแตสมย อดต ปจจบน และอนาคตจนกวาพทธศาสนาจะสญสนไปจากแผนดนไทยอนเปนทอยของสงคมไทย๗

๗ พระมหาสภา อทโท. “บทบาทของพระสงฆไทยใน ๒ ทศวรรษหนา (๒๕๔ –๒๕๖๐)”, มหาบณฑต

บนฑตวทยาลย: มหาวทยาลบธรรมศาสตร,๒๕๔

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๔

๓.๕ บทบาทของพระสงฆาธการในจงหวดพจตรในการปลกฝงศรทธา

ในหวขอน ผวจยจะไดน าเสนอประวต และบทบาทของพระสงฆาธการทมสวนส าคญในการปลกฝงศรทธาใหเกดแกเยาวชน ซงโดยสถานะ และต าแหนง เปนเหตใหพระสงฆาธการไดมสวนส าคญทจะปลกฝงศรทธาใหแกประชาชนทวไป เพราะประชาชนคนไทย มความเชอมนเกยวกบพระสงฆเปนทนเดมอยแลวจงท าใหเวลาทพระสงฆไดเทศนา หรอกระท าการใด ๆ ประชาชนโดยทวไป กจะเชอถอ มพระสงฆเปนทพงทางใจ ซงพระสงฆทจะน าเสนอตอไปน ลวนแลวแตเปนทเคารพศรทธา ของประชาชนชาวจงหวดพจตรดวยกนทงนน ดงมรายนามตอไปน

๓.๕.๑ ประวตและบทบาทของพระสงฆาธการในอดต

๑. พระครศรธารารกษ (หลวงพอครฑ) วดทาฬอ จงหวดพจตร

ประวตโดยยอ หลวงพอครฑ มฉายาวา สวนโณ เดมชอ ครฑ นามสกล สขประกอบ เกดเมอวนเสาร เดอน ๐ ปมะโรง พ.ศ. ๒๔๒๓ ทบานยานยาว อ าเภอเมองพจตร จงหวดพจตร บดาชอ นายพรม มาดาชอ นางเหมอง พนองของทาน ม ๘ คน ทานเปนคนท ๓ เปนบตรชายคนเดยว อปสมบท เมออาย ๒๒ ป ทวดหาดมลกระบอ อ าเภอเมอง จงหวดพจตร ในป พ.ศ. ๒๔๖๗ หลวงพอครฑเปนเจาอาวาสวดทาฬอตอจากหลวงพอภ ตอมาไดรบสมณศกดเปนพระครศรธารารกษ และด ารงต าแหนงเจาคณะแขวง (อ าเภอเมองพจตร) หลวงพอครฑมรณภาพ เมอวนท ๒ กมภาพนธ ๒๔๙ ตรงกบวนขน ๒ ค า เดอน ๓ ปชวด ดวยอาการสงบ๘ บทบาทในการปลกฝงศรทธาของหลวงพอครฑ จากการศกษา จะพบวา หลวงพอครฑเปนพระสงฆผมศลาจารวตร ปฏบตตนตามหลกสกขา คอ งดเวนจากการกระท าผดเครงครดในศล มอาจาระ มกรยามารยาทเรยบรอยงดงาม ทกเชาทานจะตองครองผาท าวตรสวดมนต เดนจงกรม นงสมาธ เวลาเยนทานกท าวตรสวดมนตเยน ปฏบตธรรมทก ๆ เยน และอบรมภกษสงฆทจ าพรรษาอยในวดใหรกษาศลปฏบตธรรม รวมถงแสดงธรรมสงสอนพทธบรษททเขามาท าบญประจ าทกวนพระ ทานยงไดสรางความเจรญรงเรองดวยการสรางหอสวดมนตกฏสงฆโรงเรยนนกธรรม โรงเรยนครฑวทยากรณ เปดสอน ป. - ป.๔ ทานเปนพระเถระทไดสรางความเจรญรงเรองใหกบวดทาฬอทงทางโลกและทางธรรม นอกจากน ทางดานวชาอาคม แมกระนนยงเขาอนดบเกจอาจารย ๐๘ ในสมยนน ส าหรบเครองรางของขลงททานไดสรางไวเทาททราบมพระผงตรากระตายด าแดง เหรยญหางแมงปอง แหวนรปรอบกระจก เหรยญรปเหมอน

๘ ประวตหลวงพอครฑวดทาฬอจงหวดพจตร, (http://www.xn42cgaeg4ewcdwadtcbg7mc2c2e

b8cd4rf1r.com/b-127/), (เขาถงวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖).

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๕

ตะกรด สผง ฯลฯ ทท าชอเสยงในสมยนนไดแก เรอศรธาราซงเปนเรอแขงประเภทเลกชนะทงภาคเหนอ ภาคกลาง และภาคใต จนเปนทเกรงขามโดยทวไปหลวงพอไดเปนหนงในการเขาพธรวมปลกเสกวตถมงคลรนชนราชอนโดจนทวดสทศน ดงนน จะเหนไดวา บทบาทในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนรวมถงประชาชนทวไปของหลวงพอครฑ ทานมบทบาทดานการปกครองคณะสงฆ บทบาททางดานการแผพระพทธศาสนา บทบาทดานการจดการศกษาแกพระภกษสามเณรและประชาชนทวไป บทบาทดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม

๒. พระครธรศกดเกยรตคณ (หลวงปภ) วดทาฬอ จงหวดพจตร

ประวตโดยยอ หลวงปภ เกดเมอวนศกร เดอน ปมะแม ตรงกบ พ.ศ. ๒๔๐ ถนก าเนดของหลวงปเกดทบานหาดมลกระบอ ต าบลไผขวาง อ าเภอเมอง จงหวดพจตร เปนบตรของนายแฟง นางข า ป พ.ศ. ๒๔๒ หลวงปอปสมบททวดเขอน ต าบลเมองเกา อ าเภอเมองพจตร มพระอปชฌายพมเปนพระอปชฌาย หลงจากอปสมบทแลวยงอยใกลชดญาตพนองอกดวยในพรรษาแรกไดศกษาเลาเรยนสมณกจส าเรจจนพระปาฏโมกข นบวาหลวงปมความตงใจจรงในการศกษาเลาเรยนอยางมาก หลวงปบวชได ๕ พรรษา พระอปชฌายเกษ เหนวาหลวงปเปนผมอธยาศยเรยบรอยและรกษา พระวนยบญญตโดยเครงครดจงแตงตงใหเปนคสวด หลวงปบวชได ๕ พรรษาเศษ ก านนและผใหญบานตลอดจนประชาชนไดปรกษาหารอเหนพองตองกนวาควรนมนต หลวงปภมาเปนอธการวดทาฬอเพอจะไดทะนบ ารงซอมแซมวดใหถาวรสบไป พ.ศ. ๒๔๖๗ ในวนแรม ๔ ค า เดอน ตรงกบวนพธหลวงปไดลมเจบลงเปนลมอมพาต บรรดาศษยยานศษยตางมความหวงใยในอาการปวยของหลวงป จงไปหาแพทยมารกษาพยาบาลแตอาการของหลวงปไมดขนเลย มแตทรดหนกลงจนกระทงวนท ๔ ตลาคม ๒๔๖๗ เวลา ๒๒.๐๐ น. เศษ หลวงปกมรณภาพดวยอาการอนสงบ๙ บทบาทในการปลกฝงศรทธาของหลวงปภ หลวงปภ ทานเปนพระเถระรปหนงทชอบศกษาเลาเรยน สมยทไดบรรพชาเปนสามเณรไดศกษาเลาเรยนปรยตธรรมและภาษาบาลจนแตกฉาน หลงจากอปสมบทเปนพระภกษแลว ในพรรษาแรกไดศกษาเลาเรยนสมณกจส าเรจจนพระปาฏโมกข นบวาหลวงปมความตงใจจรงในการศกษาเลาเรยนอยางมาก หลวงปเปนผมอธยาศยเรยบรอยและรกษาพระวนยบญญตโดยเครงครดจงไดรบแตงตงใหเปนคสวด ดวยเปนผทมศลาจารวตร ปฏบตตนตามหลกสกขา ก านนและผใหญบานตลอดจนประชาชนเกดความเลอมใสศรทธาไดนมนตหลวงปภมาเปนอธการวดทาฬอ หลวงพอกไดมา

๙ พระครธรศกดเกยรตคณ หลวงปภ วดทาฬอ จงหวดพจตร (http://www.xn--42cgaeg4ewcdw adtcbg7mc2c2eb8cd4rf1r.com/b-126/), (เขาถงวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๖

ตามค านมนตมาอยทวดทาฬอเมอมาอยวดทาฬอ หลวงปกไดกอสรางโบสถ กฏ หอสวดมนต เจดย ศาลาการเปรยญจนเปนทเรยบรอย ตงแตนนมาวดทาฬอกมแตความเจรญรงเรองตามล าดบเพราะความสามารถของหลวงปโดยแท เมอวดเจรญรงเรองกมพระสงฆพากนมาจ าพรรษามากขนดวยความสมครใจ เนองจากหลวงปเปนผเครงครดในระเบยบวนยพระภกษสงฆทมาจ าพรรษาอยทวดทาฬอกประพฤตถกตองตามพระวนยเปนทเลอมใสของประชาชนทวไป ในป พ.ศ. ๒๔๕๕ สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส ไดเสดจมาตรวจราชการคณะสงฆในมณฑลภาคเหนอไดเสดจมาประทบแรมทวดทาฬอ คน และไดตรสชมเชยวาวดทาฬอมชยภมทด นาอยอาศยในการเสดจมาครงน หลวงปไดใหการตอนรบถกตองตามระเบยบของทางราชการทกประการ สบเนองมาจากการตอนรบสมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรสครงนน ดวยคณงามความดของหลวงปทานไดรบพระราชทานสญญาบตรจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวใหเปนพระครธรศกด เกยรตคณ เจาอาวาสวดทาฬอเปนพระครชนพเศษ และไดรบพระราชทานตราเสมาธรรมจกรใหเปนทอปชฌายอปสมบทกลบตรในแขวงอ าเภอเมอง จงหวดพจตรหลวงปเปนผมความโอบออมอารและมความคดรอบคอบ ชอบท าการกอสรางเพอสาธารณะประโยชน นอกจากนหลวงปยงมความรทางชางไม มความรทางชางทอง ในการจดท าวตถมงคลหลวงปจงท าดวยโลหะ เชน เหรยญใบมะยม เอาโลหะหมทตนและปลายไมตะพด เปนตน นอกจากจะมความรพเศษดงกลาวแลว หลวงปยงสามารถเทศนามหาชาตชาดกไดด ไพเราะทง ๓ กณฑ เปนทชนชอบแกบรรดาญาตโยมทงหลายยงนกนอกจากนหลวงปยงมวชาความรทางวปสสนากรรมฐานและธรรมวนยอยางดยง ดงนน จะเหนไดวา บทบาทในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนรวมถงประชาชนทวไปของหลวงปภ ทานมบทบาทในการใหความรและพฒนาจตใจแกคนในชมชน บทบาทดานการกอสรางและการบรณปฏสงขรณวดวาอาราม บทบาทดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม

๓. พระอธการจนทา ถาวโร (หลวงปจนทา)

ประวตโดยยอ หลวงปจนทา ถาวโร เกดวนท ๐ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๔๖๕ ทบานแดง ต าบลเหนอเมอง อ าเภอในเมอง จงหวดรอยเอด ชอตอนเกดไมปรากฏ พอแมพนองทงหมด ๖ คน ซงหลวงปจนทาเปนคนท ๔ มไดรบการศกษาในระบบการเรยนตามปกต อปสมบทมหานกายทวดปลาฝา จงหวดรอยเอด เคยพ านกอยท วดบานขมน จงหวดรอยเอด วดศรจนทร จงหวดรอยเอด วดปาแพงศร จงหวดกาฬสนธ วดบานตะเบาะ จงหวดเพชรบรณ วดปาวเวการาม จงหวดชลบร วดโชตการาม จงหวดสกลนคร วดธาตฝน จงหวดสกลนคร วดเกาะแกวอมพวน จงหวดนครพนม วดปาชาบานหวดง จงหวดนครพนม วดปาหนองแซง จงหวดอดรธาน วดโคกกอง จงหวดอดรธาน วดถ ากองเพล จงหวดหนองบวล าภ มาโดยล าดบ ซงลวนแตเปนเสนทางแหงการประกอบท าความดของพระนกบวชสวน

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๗

ใหญทางฝายอรญวาส หลวงปจนทา ไดรบการแตงตงใหเปนเจาอาวาสวดปาเขานอย ต าบลวงทรายพน อ าเภอวงทรายพน จงหวดพจตร ตงแตวนท สงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ จวบกระทงวนมรณภาพ ๒ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๕๕ หลวงปจนทามรณภาพดวยอาการสงบเตมภมพระอาจารยทางดานวปสสนา ๐ บทบาทในการปลกฝงศรทธาของหลวงปจนทา นอกจากการเปนประธานสงฆในการประกอบจรยาบ าเพญเปนสวนใหญแลว กไมปรากฏหลกฐานวามสมณศกดใด ๆ หลวงปจนทามชอเสยงทางดานการเปนพระผเปนวนยธร ทรงธรรมวนย นอกจากการทองสวดบทปาฏโมกขไดอยางคลองแคลวแลว ยงสามารถแปลพระธรรมวนยจากภาษาบาลเปนภาษาไทยไดทกบทความ ดงนน จะเหนไดวา บทบาทในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนรวมถงประชาชนทวไปของหลวงปจนทา ทานมบทบาทดานการเผยแผพระพทธศาสนา

๔. ประวต หลวงพอเขยน ธมมรกขโต

ประวตโดยยอ หลวงพอเขยน เมอเปนฆราวาส มชอเรยกกนวา “เสถยร” เกดเมอวนเสารเดอน ๔ ปขาล ตรงกบ พ.ศ. ๒๓๙๙ หลวงพอเกดทบานตลงชน ต าบลชอนไพร อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ บดาชอ ทอง มารดาชอ ปลด ภายหลงไดใชนามสกลวา จนทรแสง หลวงพอเขยนมพนองรวมสายโลหตทงหมด ๕ คน บดา มารดาของหลวงพอเขยนมอาชพหลก คอ การท านาและท าไร เมอยงเดกหลวงพอเปนเดกทวานอนสอนงายและเฉลยวฉลาด เมออายได ๒ ป หลวงพอไดขออนญาตจากบดา มารดา ขอบวชเปนสามเณร (พ.ศ. ๒๔ ) อยทวดทงเรไร ในขณะทบวชเปนสามเณรไดศกษาอกษรสมยตามควรแกการจากทานอาจารยวดพออานออกเขยนได นอกจากนยงไดศกษาภาษาขอมควบคไปกบภาษาไทย เนองมาจากการขยนเลาเรยนเขยนอาน อาจารยผสอนจงไดเปลยนชอจากเสถยรเปน“เขยน” สามเณรเขยนไดบวชเปนสามเณรตลอดมา โดยไมสกเลยจนกระทงอายใกลจะอปสมบทได จงไดสกออกมาเปนฆราวาส เมออายครบ ๒๐ ป บรบรณ จงไดอปสมบท ณ วดภเขาดน (บางคนเรยกวดนวา วดภกระดง) ซงอยใกลกบแมน าปาสก อ าเภอเมอง จงหวดเพชรบรณ ซงมอาจารยประดษฐเปนพระอปชฌายะและมพระอาจารยสอนกบพระอาจารยทองมเปนพระกรรมวาจาจารย หลงจากหลวงพอเขยนไดอปสมบทได พรรษา บดา มารดา ไดรบเราใหหลวงพอสกจากสมณเพศ เพอจะไดมาแตงงานกบผหญงคนหนงซงอยบานใกลกน หลวงพอไมยอมสกจงไดลาญาตโยมบดา มารดาไปเยยมญาต ชอ บญมา ซงเปนลกพลกนองกบทาน นางบญมาแตงงานกบนายอนทร บญตอ และพากน

๐ ประวตหลวงปจนทา_ถาวโร (http://www.luangphujuntathawaro.com/J1.htm), (เขาถงวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๘

มาอยทบานวงตะก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร หลวงพอมรณภาพดวยอาการสงบ เมอคนวนท ๒ ธนวาคม ๒๕๐๗ (เวลา ๒๓.๕๐ น. ตรงกบวนแรม ๒ ค า เดอนอาย ปมะโรง รวมอายได ๐๘ ป) บทบาทในการปลกฝงศรทธาของหลวงพอเขยน หลวงพอเขยนเปนพระเถระทชอบศกษาเลาเรยน ในป พ.ศ. ๒๔๕๙ หลวงพอยงจ าพรรษาอยทวดวงตะก ผใหญพลายไดน ามาตวเมยมาถวายหลวงพอ ตวและนายทอง บานวงอแรง ไดน ามาตวผมาถวายอก ในชวงระยะเวลาประมาณ ๒๐ ป มาทงสองไดขยายพนธออกมาเปนมา ๗๐ ตว ในวดของหลวงพอนอกจากจะมมาแลวยงมผน า ลง ชะน เกง กวาง ววแดง จระเข เปนทนาสงเกตวาวดนมสตวเปนจ านวนมากเนองดวยหลวงพอเปนผมความเมตตาตอเหลาสรรพสตวทงหลาย ภายหลงไดมอาจารยวดองคหนงชอใหญ สนทบรษ มาจากจงหวดนครราชสมา ไดมาขอพ านกอยทวดวงตะก ครนอยมานาน ๆ เขามประชาชนนบถอมาก เลยถอโอกาสตงตวเปนเจาอาวาสเสยเอง ทงนเนองจากมทายกบางคนใหความสนบสนน จงไดรอกฏปลกใหมใหเขาแถวเปนระเบยบ เปนการขบไลหลวงพอทางออม เวนกฏหลวงพอไวใหอยโดดเดยวองคเดยว นอกจากนยงใหสรางเชงตระกอนเผาศพไวดานตะวนออกใกล ๆ กฏหลวงพอ เวลาเผาศพลมจะพดควนและกลนเขาหากฏหลวงพอ เรองนหลวงพอไดรบความเดอดรอนอยางมากเพราะการเผาศพกวาจะไหมหมดตองใชเวลาหลายชวโมงถงแมหลวงพอจะไดรบความทนทกขทรมานอยางใด หลวงพอกทนอยไดไมยอมหนไปไหน ทานชอบอยอยางไมจองเวรจองกรรม หลวงพอทานระงบความเดอดรอนทเกดขนดวยขนตธรรม ตอมา พ.ศ. ๒๔๙ ก านนเถาว ทพยประเสรฐ บานส านกขนเณร ขณะนนด ารงต าแหนงเปนก านนต าบลวงงว ซงเปนผ มความศรทธาเลอมใสในศลาจารวตรของหลวงพอพรอมคณะทายกจงไดพากนมานมนตหลวงพอใหไปจ าพรรษาอยวดส านกขนเณร คณะทไปนมนตไดรบปากบอกหลวงพอวาจะชวยกนสรางกฏใหเพยงพอกบจ านวนพระภกษสงฆ ทจะพ านกอยทวดส านกขนเณรอยางพอเพยง นอกจากนจะสรางคอกมาใหอยางกวางขวาง หลวงพอไดมองเหนเจตนาดและความออนวอน หลวงพอจงรบนมนตไปอยวดส านกขนเณร ถงแมวาหลวงพอจะไปอยวดส านกขนเณรแลวกตาม หลวงพอกยงเทยวไปมาระหวางวดส านกขนเณรและวดวงตะกมไดขาด หลวงพอไดตดสนใจอยางเดดขาดทจะจ าพรรษาอยทวดส านกขนเณร ดวยความอาลยอาวรณวดวงตะก หลวงพอไดไปกราบไหวตนไมใหญ ๆ ทกตนในบรเวณวด ทงนอาจจะเปนเพราะวาทานเคยจ าพรรษาอยวดวงตะกนานถง ๓๐ พรรษากอาจจะเปนไดเมอหลวงพอเขยนไปอยวดส านกขนเณรแลว คณะทายกวดวงตะกกพากนไปนมนตหลวงพอใหมาจ าพรรษาอยทวดวงตะก หลวงพอกรบนมนตมาอยวดวงตะกตามเดม ครนหลวงพอมาอยได อาทตย หลวงพอกขอ

หลวงพอเขยน-วดส านกขนเณร-จงหวดพจตร (http://www.xn--42cgaeg4ewcdwadtcbg7mc2 c2eb8cd4rf1r.com/b-128/), (เขาถงวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๖๙

ตวกลบไปอยวดส านกขนเณรอก ดวยความอาลยรกวดทงสอง หลวงพอจงเทยวไปเทยวมามไดขาดดวยเหตทหลวงพอเปนทเคารพนบถอของประชาชนเปนอนมากนเองไดเปนผลท าใหชมชนแหงนเจรญรงเรองขนเปนล าดบ ดงนน จะเหนไดวา บทบาทในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนรวมถงประชาชนทวไปของหลวงพอเขยน ทานมบทบาทดานการเผยแผพระพทธศาสนา กลาวคอ หลวงพอเปนผมความเมตตาตอเหลาสรรพสตวทงหลายงดเวนจากการกระท าผดเครงครดในศล มอาจาระ มกรยามารยาทเรยบรอยงดงาม แสดงใหเหนถงขนตธรรมอนเปนแบบอยางในการประพฤตปฏบตตนของทานใหแกเดกและเยาวชนไดยดถอปฏบต

๕. ประวต พระอธการเงน พทธโชต (หลวงพอเงน)

ประวตโดยยอ หลวงพอเงน ชอเดมของทานชอ “เงน” ในสมยนนยงไมมนามสกลทานเกดเมอวนท ๖ กนยายน พ.ศ. ๒๓๕๓ ตรงกบวนศกรเดอน ๐ ปฉล บดาของชอ “อ” ซงเปนชาวบานบางคลาน มารดาชอ “ฟก” เปนชาวบานแสนตอ อ าเภอแสนตอ (ปจจบนเปนอ าเภอขาณวรลกษณบร) จงหวดก าแพงเพชร ป พ.ศ. ๒๔๖๕ หลวงพอเงนไดบรรพชาเปนสามเณรขณะนนอายได ๒ ป หลงจากบรรพชาเปนสามเณรและไดศกษาธรรมวนยและเวทมนตคาถาอาคมตาง ๆ จนถงขนแตกฉาน พออายใกลจะอปสมบทไดทานกสกจากสามเณรเปนฆราวาส เมออายครบปบวชทานกไดอปสมบทเปนพระภกษทวดตองป (วดชนะสงคราม) และไดจ าพรรษาอย ณ วดน ในระหวางอปสมบทไดปฏบตธรรมวนยและร าเรยนทางวปสสนาอยได ๓ พรรษา หลวงพอเงนมาจ าพรรษาทวดคงคาราม (วดบางคลานใต) ได พรรษา ทานไดยายไปปลกกฏดวยไมไผหลงคามงแฝกอยทหมบาน วงตะโก ลกเขาไปทางล าน านานเกาหางจากวดคงคารามคนละฝงแมน ายม กอนทหลวงพอจะออกจากวดคงคารามไดน ากงโพธจากวดมาดวย กง มาปกไวทหนาตลง (ตรงกบทหนาพระอโบสถ) พรอมกนนนหลวงพอไดตงจตอธษฐานวา ถาจะเจรญรงเรองขอใหตนโพธนเจรญงอกงามแผกงกานสาขากวางใหญ กาลตอมาปรากฏวาตนโพธของทานไดเจรญงอกงาม สมดงค าอธษฐานนบตงแตนนตลอดมาวดวงตะโกหรอวดหรญญารามกเจรญรงเรองตามล าดบ มการสรางกฏดวยไมสกหลงคามงดวยกระเบอง หลายหลง มศาลาวหารและพระอโบสถชอเสยงของหลวงพอไดขจรไปทวทกทศานทศ มประชาชนเคารพนบถอทานมาก มคนมาหาทานมไดขาดเพอถวายตวเปนลกศษย เพอขอเครองรางของขลง เพอรกษาโรคภยไขเจบ เพออาบน ามนต มเรองเลาวาน ามนตของทานทประชาชนอาบไหลลงสแมน า ไมขาดสายตอมาหลวงพอไดรบแตงตงใหเปนพระอปชฌาย และไดรบสมณศกดใหเปนทานเจาคณฝายวปสสนาจารยกาลอวสานของหลวงพอกมาถง เมอวนศกร แรม ค า เดอน ๐ ปมะแม ตรงกบ พ.ศ. ๒๔๖๒

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๐

รวมอายของทานได ๐๙ ป การมรณภาพของหลวงพอท าความเศราโศกเสยใจใหแกบรรดาศษย และผทเคารพนบถอ อยางมาก ๒ บทบาทในการปลกฝงศรทธาของหลวงเงน ในระหวางอปสมบทไดปฏบตธรรมวนยและร า เรยนทางวปสสนาอยได ๓ พรรษา เครงทางธรรมวนยและวปสสนาชอบแตความสงบเพอผลทางวปสสนากรรมฐาน ชอเสยงของหลวงพอไดขจรไปทวทกทศานทศ มประชาชนเคารพนบถอทานมาก มคนมาหาทานมไดขาดเพอถวายตวเปนลกศษย เพอขอเครองรางของขลง เพอรกษาโรคภยไขเจบ เพออาบน ามนต หลวงพอเปนผมนโยบายอยางยอดเยยมในการเรยกคนเขามาเทยวงานประจ าปในวดของทาน คอ ทานจะน าผาปา กฐนไปทอดตามวดตาง ๆ ทอยใกลเคยงแลวกน าเรอยาวทประชาชนขดมาถวายไปมอบไวตามวดตาง ๆ พอถงฤด เทศกาลปดทองพระในเดอนสบเอดกใหวดตาง ๆ เหลานนน าเรอยาวไปแขงดวย การคมนาคมในสมยนนตองเดนดวยเทา แตถาไมเดนดวยเทากตองใชเรอพายทางน าประชาชนทหลงไหลมาเทยวงานจากทองถนตาง ๆ กจะน าเรอมาจอดทหนาวดบางคลานแทบจะหาทจอดไมได ตองผกเรอตอ ๆ กน จนเตมแมน าไปหมดนบวาเปนงานทมคนมาเทยวมากทสดในสมยนน หลวงพอเงนนอกจากทานจะเปนพระทเรองวชาแลว ทานยงมสตปญญาทจดอยในขนอจฉรยะ อกดวย เพราะทานเปนหมอโบราณทเกงกาจ สามารถรกษาโรคภยไขเจบใหแกประชาชนทมารบการรกษา วธการรกษาของทานกใชน ามนต และบางทกใชสมนไพร ส าหรบสมนไพรนนทานจะจดใหไปตมกน ในไมชาผปวยกจะหายปวย ดวยความเชอถอของประชาชนโดยทวไปนเอง ท าใหชอเสยงของทานลอกระฉอนไปทวทกสารทศไดมเจานายทางกรงเทพมหานคร ขนมาหาทานและขอเลาเรยนวชาจากทานในสมยนน กมสมเดจมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรสมาเรยนวปสสนากรรมฐานนอกจากนยงมกรมหลวงชมพรเขตอดมศกดในสมยนนยงทรงด ารงพระยศเปนกรมหมนอยไดเสดจมาทวดบางคลานเพอเลาเรยนวปสสนาจากหลวงพอดวย ดงนน จะเหนไดวา บทบาทในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนรวมถงประชาชนทวไปของหลวงพอเงน ทานมบทบาทในการใหความรและพฒนาจตใจแกคนในชมชน บทบาทดานการกอสรางและการบรณปฏสงขรณวดวาอาราม บทบาทดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม บทบาทดานการปกครองคณะสงฆ บทบาทดานการจดการศกษาแกพระภกษสามเณรและประชาชนทวไป

๒ ประวตหลวงพอเงน วดบางคลาน จ.พจตร (http://www.xn--42cgaeg4ewcdwadtcbg7 mc2c2eb8cd4rf1r.com/b-124/), (เขาถงวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗

๖. พระครพพฒนธรรมคณ (หลวงพอเตยง) วดเขารปชาง จงหวดพจตร ประวตโดยยอ หลวงพอเตยง ทานชอ เตยง นามสกล สวนสนท เปนบตรของนายเลยม นางล าภสวนสนท มพสาวรวมบดามารดาเดยวกน คน คอ นางชว และหลวงพอเตยง เปนคนสดทอง และยงมตางมารดา แตรวมบดาเดยวกนรวม ๙ คน หลวงพอเตยงเกดเมอวนท ๒๐ กมภาพนธ ๒๔๔๔ ตรงกบวนพฤหสบด ขน ๓ ค า เดอน ๓ ปฉล อยบานดงกลาง เลขท ๒๕ หม ๒ ต าบลดงปาค า อ าเภอเมอง จงหวดพจตรทานอปสมบทเปนพระภกษเมอวนท ๐ กมภาพนธ ๒๔๖๖ ตรงกบวนอาทตย ขน ๖ ค า เดอน ๓ ปกน ณ พทธสมาวดดงกลาง ต าบลดงปาค า อ าเภอเมอง จงหวดพจตร โดยมพระครศลธรารกษ เปนพระอปชฌายเจาอธการปนเปนกรรมวาจาจารย และ พระปลดเปาเปนอนสาวนาจารย เมออปสมบทแลวทานอยจ าพรรษาทวดดงกลางตลอดมา ป พ.ศ. ๒๔๗๗ ไดรบแตงตงเปนเจาอาวาสวดดงกลาง ป พ.ศ. ๒๔๗๙ ไดรบแตงตงเปนพระอปชฌาย และไดรบแตงตงเปนพระครสญญาบตรชนตรมนามวา พระครพพฒนธรรมคณ ป พ.ศ. ๒๔๘๖ จงไดรบแตงตงเปนเจาคณะต าบลดงปาค า ป พ.ศ. ๒๔๙๔ ไดรบค าสงจากเจาคณะจงหวดพจตร ใหยายมาเปนเจาอาวาสวดเขารปชาง กาลอวสานแหงชวตหลวงพอมรณภาพดวยอาการอนสงบเมอวนท ๒ มนาคม พ.ศ. ๒๕๒๐ ตรงกบแรม ๘ ค า เดอน ๔ เวลา ๙.๒๐ น. ณ โรงพยาบาลมชชน กรงเทพมหานคร รวมอายได ๗๖ ป ๒๒ วน ๓ บทบาทในการปลกฝงศรทธาของหลวงพอเตยง หลวงพอเตยง ไดเคยไปเรยนหมอแผนโบราณกบหมอแกว อยทาบวทอง ต าบลโพธประทบชาง อ าเภอโพธประทบชาง จงหวดพจตร เพอบ าบดโรคภยไขเจบแกสาธชนเปนการสงเคราะหแกประชาชนดวยความเมตตาตลอดมา และตอมาไดเรยนไสยศาสตรกบเจาอธการปนและไดไปศกษาวปสสนาธระกบหลวงพอพธ วดฆะมง ต าบลฆะมง อ าเภอเมอง จงหวดพจตร ซงเปนศษยของหลวงพอเงน วดบางคลาน หลวงพอเตยงถอไดวาเปนพระนกพฒนารปหนงในสมยนน ทานไดท าการปฏสงขรณอโบสถหลงเกาทช ารดขนใหม สรางกฏขนใหม ทานไดอยจ าพรรษาอยทวดดงกลางถง ๒๘ พรรษา เจาคณะจงหวดพจตรใหยายมาเปนเจาอาวาสวดเขารปชางเพอพฒนาวด ทานไดชกชวนใหบรรดาลกศษย ชาวบาน และผมจตศรทธาจากตางจงหวดรวมเปนเจาภาพสรางกฏ ศาลา สรางตก ๒ ชน ดานลางเปนหอฉน ดานบนเปนทท าวตรสวดมนต อกทงหลวงพอยงเสยสละทรพยสวนตวรวมสรางถาวรวตถตาง ๆ อกดวย ดงนน จะเหนไดวา บทบาทในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนรวมถงประชาชนท ว ไปของหลวง พอเตยง ทานมบทบาทดานการปกครองคณะสงฆ บทบาทดานการเผยแผ

๓ หลวงพอเตยงวดเขารปชางจ.พจตร (http://www.xn--42cgaeg4ewcdwadtcbg7 mc2c2eb8cd4rf1r.com/b-135/), (เขาถงวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๒

พระพทธศาสนา บทบาทดานการจดการศกษาแกพระภกษสามเณรและประชาชนทวไป บทบาทดานการกอสรางและการบรณปฏสงขรณวดวาอาราม บทบาทดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม

๗. เจาอธการปน (หลวงพอปน) วดดงกลาง จงหวดพจตร ประวตโดยยอ หลวงพอปน ดงเดมทานเปนคนดงกลาง เปนบตรชายของก านนโม คณแมเพยร ไมทราบนามสกล ทานไดอปสมบทแลวกไดเปนเจาอาวาสองคแรกของวดดงกลาง ซงเปนวดโบราณสรางประมาณ พ.ศ. ๒๔๓๒ หลวงพอปนนนทานมนองชายคนหนง ชอ ตาเมยน หลวงพอปนไดรบแตงตงใหเปนเจาคณะต าบลดงกลาง อกทงทานยงเปนพระอปชฌาย และเปนอาจารยของหลวงพอเตยงแหงวดเขารปชาง ชาวบานดงกลาง ดงปาค า เขารปชาง และใกลเคยง ตางเคารพและศรทธาในตวหลวงพอปน เปนอยางมาก หลวงพอปนนนทานมรณภาพทวดดงปาค าดวยความสงบ ชาวบานดงกลางไดน าศพของทานกลบมาประชมเพลงทวดดงกลาง โดยท าเปนกองฟอนหนาตนพกลเกา ซงปจจบนตนพกลตนนไมมแลว จากค าบอกเลาของชาวบานดงกลาง ดงปาค า และใกลเคยงมารวมงานประชมเพลงกนจนเตมลานวด ๔ บทบาทในการปลกฝงศรทธาของหลวงพอปน หลวงพอปนทานเปนพระทมความรความสามารถหลายดานทงทางดานพทธาคม อกขระขอมโบราณ เรองยาสมนไพร การเผยแพรพระพทธศาสนาสอนธรรมะใหกบชาวบาน หลวงพอทานลงเหลกจารตะกรดไดสวยมาก มหลายขนาด มทงตะกรดดอกใหญ ดอกเลก มทกเนอ เชน ตะกรดโทนฝาบาตร ตะกรดเงนตะกรดเนอทองแดง มทงเหลกจารดานนอก และเหลกจารดานใน จากเทาทเหนอกขระลงไดชดเจน คมเสนเลก และเรยบรอยเปนอยางมาก พระสมยกอนเขยนอกขระไดสวยงามมาก ชาวบานดงกลางตางหวงแหนเปนอยางยง รปภาพหลวงพอปน เปนรปภาพขนาดใหญพอสมควร สซเปย ชาวบานดงกลางมกนแทบทกครวเรอนตางหวงแหนกนมาก รปถายกระจกคลองคอ ขนาดเลก หลวงพอปน หลวงพอพธ แหงวดฆะมง (วตถมงคล ๓ อยางนเทานนทสรางในสมยหลวงพอยงมชวตอย) ดงนน จะเหนไดวา บทบาทในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนรวมถงประชาชนทวไปของหลวงพอปน ทานมบทบาทดานการปกครองคณะสงฆ บทบาทดานการจดการศกษาแกพระภกษสามเณรและประชาชนทวไป บทบาทดานการเผยแผพระพทธศาสนา บทบาทดานการกอสรางและการบรณปฏสงขรณวดวาอาราม บทบาทดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม

๔ หลวงพอปน-วดดงกลาง (http://www.xn--42cgaeg4ewcdwadtcbg7mc2c2eb8cd4rf1r. com/b-129/), (เขาถงวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖)

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๓

จากการศกษาประวตและบทบาทในการปลกฝงศรทธาของพระเถระแตละทาน จะพบวา พระเถระในสมยกอน สวนมากจะเนนการปลกศรทธาใหเกดแกประชาชน โดยผานการประพฤตปฏบตตนอยบนรากฐานของ ศล สมาธ และปญญา มศลาจารวตร กรยาเรยบรอย อกทง พธกรรมทางดานคาถา อาคม เพราะสงเหลานสามารถทจะเปนสอกลางในการทจะชกน าใหคนทนบถอ เลอมใสศรทธาในพระสงฆ และชกน าใหเขาสหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนาขนสงตอไป ๓.๕.๒ ประวตและบทบาทของพระสงฆาธการในปจจบน

๑. พระครพสฐคณาภรกษ ประวต พระครพสฐคณาภรกษ ฉายา สพจโจ เจาอาวาสวดชยมงคล ต าบลบางมลนาก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร อาย ๗๕ ป พรรษา ๕๖ ป วทยฐานะ ป.ธ. ๖ น.ธ.เอก สามญ พธ.บ. ทานเกดบานเลขท ๖๔ หมท ๖ ต าบลเมองหลวง อ าเภอหวยทบทน จงหวดศรษะเกษ เกดวนท ๔ เดอนเมษายน พ.ศ. ๒๔๘๐ สญชาต ไทย ศาสนาพทธ ภมล าเนา จงหวดศรษะเกษ เดมชอ สพจน นามสกล ปญญา เกดวนท ๔ เดอนเมษายน พ.ศ. ๒๔๘๐ บดาชอ นายค าภา ปญญา มารดาชอ นางบญมา ปญญา อยบานเลขท ๖๔ หมท ๖ ต าบลเมองหลวง อ าเภอหวยทบทน จงหวดศรษะเกษบรรพชา วนท เดอนมกราคม พ.ศ. ๒๔๙๔ วดพอกนาด ต าบลกลวยกวาง อ าเภอหวยทบทน จงหวดศรษะเกษ พระอปชฌาย เจาอธการกาว มหาปญโญ วดจานแสนไชย ต าบลจานแสนไชย อ าเภอหวยทบทน จงหวดศรษะเกษ อปสมบท วนท ๒ เดอน พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๐๐ วดทงโพธ ต าบลทงโพธ อ าเภอตะพานหน จงหวดพจตร พระอปชฌาย พระครพนจธรรมคณ วดทงโพธ ต าบลทงโพธ อ าเภอตะพานหน จงหวดพจตร ๕ บทบาทและหนาท งานดานการปกครอง - เปนพระกรรมวาจาจารย - เปนเจาคณะอ าเภอบางมลนาก - เปนพระอปชฌายในเขตปกครองอ าเภอบางมลนาก - เปนหนวยเผยแพรศลธรรมทางพระพทธศาสนา - เปนทปรกษาศนยวฒนธรรมอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร

๕ สมภาษณ พระครพสฐคณาภรกษ, เจาอาวาสวดชยมงคล, เจาคณะอ าเภอบางมลนาก, ๒๐ ธนวาคม ๒๕๕๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๔

- เปนครสอนพระปรยตธรรม แผนกบาล วดชยมงคล อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนครสอนพระปรยตธรรม แผนกธรรม วดวมตยาราม กรงเทพมหานคร - เปนกรรมการตรวจประโยคธรรมสนามหลวง - เปนครใหญโรงเรยนพระปรยตธรรมทงแผนกธรรม และแผนกบาล วดชยมงคล - เปนพระปรยตนเทศประจ าจงหวดพจตร - เปนอาจารยใหญโรงเรยนพระพทธศาสนาวนอาทตย วดชยมงคล งานดานการเผยแผ - เปนผ เปดศนยอบรมธรรมแกเยาวชนประจ าวดชยมงคล และสงเขาสอบธรรมสนามหลวง - เปนครสอนศลธรรมแกนกเรยน โรงเรยนบางมลนากภมวทยาคม อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนผเปดอบรมศลธรรม จรยธรรม แกนกเรยนชนประถมศกษาปท ๕–๖ ขนทวดชยมงคล อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนพระธรรมฑตประจ าอ าเภอบางมลนาก สายท ๓ - สงเสรมการปฏบตกมมฏฐานของส านกกมมฏฐาน

๒. พระครวทตวรธรรม

ประวต พระครวทตวรธรรม (จรญ จ านล) ฉายา วรธมโม เจาอาวาสวดทาชาง ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร อาย ๕๙ ป พรรษา ๓๘ วทยฐานะ ป.ธ.๕ น.ธ. โท สามญ ม.๖ ทานเกดบานเลขท ๓๔ หมท ต าบลกลวยกวาง อ าเภอหวยทบทน จงหวดศรษะเกษ เกดวนท ๖ ธนวาคม พ.ศ. ๒๔๙๖ อาย ๕๙ ป สญชาต ไทย ศาสนา พทธ ภมล าเนาจงหวดศรษะเกษ เดม นายจรญ นามสกล จ านล เกดวนท ๖ ธนวาคม พ.ศ. ๒๔๙๖ ปมะเสง บดาชอ นายช จ านล มารดาชอ นางสาล จ านล อยบานเลขท ๓๔ หม ต าบลกลวยกวาง อ าเภอหวยทบทน จงหวดศรษะเกษบรรพชา วนท มถนายน พ.ศ. ๒๕ ๗ ณ วดชยมงคล ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร พระอปชฌาย พระวมลมน (พระราชวมลมน) อดตทปรกษาเจาคณะจงหวดพจตร วดชยมงคล ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร (มรณภาพแลว) ๖

๖ สมภาษณ พระครวทตวรธรรม, เจาอาวาสวดทาชาง, รองเจาคณะอ าเภอบางมลนาก, ๒๓ ธนวาคม ๒๕๕๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๕

บทบาทและหนาท งานดานการปกครอง - เปนรองเจาคณะอ าเภอชนเอก ความส าคญตองานวฒนธรรม - เปนประธานทปรกษาสภาวฒนธรรมอ าเภอบางมลนาก - เปนผอ านวยการศนยศกษาพระพทธศาสนาวนอาทตย วดทาชาง - เปนผน าศาสนสถาน ลานบญ ลานปญญา วดทาชาง - เปนประธานโครงการวฒนธรรมไทยสายใยชมชน ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนประธานศนยศกษาพระปรยตธรรม แผนกธรรมประจ าอ าเภอบางมลนาก งานดานเผยแผ - เปนครสอนพระปรยตธรรม แผนกธรรม-บาล ส านกศาสนศกษาวดชยมงคล - เปนอาจารยสอนศลธรรมแกนกเรยน - เปนวทยากรถวายความรแกพระนวกะตามโครงการอบรมพระนวกะของคณะสงฆ - เปนพระธรรมทตฝายปฏบตการอ าเภอบางมลนาก - เปนวทยากรถวายความรโครงการพฒนาพระสงฆาธการในเขตการปกครองคณะสงฆจงหวดพจตร รางวลทไดรบ - พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดรบพระราชทานแตงตงสมณศกด เปนพระครสญญาบตร เจาคณะต าบลชนเอก (จต. ชอ.) ในราชทนนาม ทพระครวทตวรธรรม (เปนพระครสญบตร รปท ๒ ของศษยส านกวดพอกนาด) - พ.ศ. ๒๕๔๕ ไดรบพระราชทานเลอนสมณศกดเปน รองเจาคณะอ าเภอชนเอก (รจอ. ชอ.) ในพระราชทนนามเดม - พ.ศ. ๒๕๔๕ ไดรบเกยรตคณบตรเสาเสมาธรรมจกรทองค า สาขาสงเสรมกจการคณะสงฆ - พ.ศ. ๒๕๔๒ พฒนาวดทาชาง จนไดรบการยกฐานะใหเปน วดพฒนาตวอยาง จากกรมศาสนา

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๖

๓. พระครพพฒนสตคณ

ประวต พระครพพฒนสตคณ ปจจบน ด ารงต าแหนงเจาอาวาสวดโพธทอง เปนเจาคณะต าบลเนนมะกอก เปนพระอปชฌาย เดมชอ เฉลยว (ธญพสษฐ) นามสกล จ านล เกดวน ๔ ฯ ๒ ค า ป วอก วนท ๓ เดอน พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕ อาย ๔๔ ป สญชาตไทย บดา นายประพนธ จ านล มารดา นางออน จ านล ภมล าเนา อยบานเลขท ๗ หมท ต าบลกลวยกวาง อ าเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ บรรพชา วน ๒ ฯ ๖ ค า ป ชวด วนท ๓๐ เดอน เมษายน พ.ศ. ๒๕๒๗ วดชยมงคล ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร พระอปชฌาย พระวมลมน วดชยมงคล ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร อปสมบท วน ๖ ฯ ๖ ค า ป มะเมย วนท เดอน พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๓๓ วดพอกนาด ต าบลกลวยกวาง อ าเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ พระอปชฌาย พระครมงคลชยลกษ วดจานแสนชย ต าบลจานแสนชย อ าเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ พ.ศ. ๒๕๒๖ ส าเรจการศกษาชนประถมศกษาปท ๖ โรงเรยนบานพอกหนองแข อ าเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ พ.ศ. ๒๕๒๙ สอบไลไดนกธรรมชนเอก ส านกศาสนศกษาวดชยมงคล ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร พ.ศ. ๒๕๓๐ สอบไลไดเปรยญธรรม ๓ ประโยค ส านกศาสนศกษาวดชยมงคล ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร พ.ศ. ๒๕๔๔ ส าเรจการศกษาปรญญาตร พทธศาสตรบณฑต (พธ.บ.) (เกยรตนยมอนดบสอง) สาขาวชา พระพทธศาสนา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาลยสงฆนครสวรรค จงหวดนครสวรรค พ.ศ. ๒๕๔๗ ส าเรจการศกษาปรญญาโท การศกษามหาบณฑต (กศ.ม.) สาขาวชา หลกสตรและการสอน มหาวทยาลยนเรศวร จงหวดพษณโลก ๗ บทบาทหนาท งานดานการปกครอง - เปนเจาคณะต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - งานตรวจการคณะสงฆ ในเขตทตนปกครอง - งานจดประชมพระสงฆาธการ ในเขตพนทตนปกครอง - เปนเลขานการเจาคณะต าบลเนนมะกอก คณะสงฆอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนผชวยเจาอาวาสวดทาชาง ฝายการศกษา ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร

๗ สมภาษณ พระครพพฒนสตคณ, เจาอาวาสวดโพธทอง, เจาคณะต าบลเนนมะกอก, ๒๕

ธนวาคม ๒๕๕๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๗

- เปนพระกรรมวาจาจารย วดทาชาง ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนผรกษาการแทนเจาอาวาสาวดโพธทอง ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนเจาอาวาสวดโพธทอง ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนเลขานการเจาคณะอ าเภอบางมลนาก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนเจาคณะต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนพระวนยาธการคณะสงฆจงหวดพจตร ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร งานดานเผยแผ - เปนครสอนพระปรยตธรรมแผนกธรรม วดชยมงคล ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนอาจารยสอนวชาพระพทธศาสนาชนมธยมศกษาปท โรงเรยนบางมลนากภมวทยาคม อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนอาจารยสอนประจ าศนยพระพทธศาสนาวนอาทตย วดชยมงคล ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนกรรมการตรวจใบตอบนกธรรมชนนวกะภม คณะสงฆอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนพระวทยากรอบรมนกธรรมชนตรกอนสอบสนามหลวง คณะสงฆอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร

๔. พระครพศาลสภทรคณ

ประวต พระครพศาลสภทรคณ เจาอาวาสวดบางมลนาก ต าบลบางมลนาก จงหวดพจตร อาย ๕๙ ป เดมชอ นายสมศกด จลพนธ ฉายา สภทโท เกดวนศกรท ๓ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๔๙๖ สญชาตไทย เชอชาตไทย ศาสนา พทธ ภมล าเนา เกดบานเลขท ๗๗ หม ต าบลทงนอย อ าเภอโพทะเล จงหวดพจตร บดาชอ นายเผอน จลพนธ มารดาชอ นางปรง จลพนธ มพนองทงหมด ๗ คน (ทานเปนคนท ๕) อปสมบท วนท ๗ เมษายน พ.ศ. ๒๕ ๘ พทธสมา วดทงนอย อ าเภอโพทะเล

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๘

จงหวดพจตร พระอปชฌาย พระครวจารณธรรมสร อดตเจาอาวาสวดบางมลนารก รองเจาคณะอ าเภอบางมลนาก จบเปรยญธรรม ๓ ประโยค นกธรรมชนเอก สามญ พธ.บ. ๘ บทบาทและหนาท งานดานปกครอง - พ.ศ. ๒๕๒๖ เปนพระกรรมวาจาจารย - พ.ศ. ๒๕๓ เปนผชวยเจาอาวาสวดชยมงคล ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - พ.ศ. ๒๕๓ เปนผรกษาการแทนเจาอาวาสวดวงกราง ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - พ.ศ. ๒๕๓๔ เปนเจาอาวาสวดบางมลนาก ต าบลบางมลนาก จงหวดพจตร - พ.ศ. ๒๕๓๕ เปนเจาคณะต าบลภม อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - พ.ศ. ๒๕๓๗ เปนพระอปชฌาย งานดานการศกษา - พ.ศ. ๒๕๒๔ เปนครสอนปรยตธรรม ส านกศาสนศกษาวดชยมงคล อ าเภอ บางมลนาก จงหวดพจตร - พ.ศ. ๒๕๒๗ เปนกรรมการตรวจธรรมสนามหลวง วดทาหลวง อ าเภอเมองพจตร - พ.ศ. ๒๕๔๓ เปนกรรมการสนามหลวงแผนกธรรม - พ.ศ. ๒๕๕๐ เปนกรรมการบรหารการศกษาขนพนฐาน โรงเรยนบางมลนากภมวทยาคมอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - พ.ศ. ๒๕๕๒ เปนประธานสนามสอบธรรมศกษา แหงท ๒ ของอ าเภอบางมลนาก งานดานพฒนาวด - ดานการกอสรางถาวรวตถภายในวด กอสรางกฏสงฆใหมเปนกฏตกคอนกรต ๒ ชน จ านวน ๓ หลง - กอสรางศาลากรรมฐานธรรมสร อาคารคอนกรต เปนสถานทปฏบตธรรม ขนาดกวาง ๓๐ เมตร ยาว ๔๐ เมตร - ปรบปรงซอมแซมเสนาสนะ ถนนคอนกรตภายในวด งานดานสงเสรมการปฏบตธรรม

๘ สมภาษณ พระครพศาลสภทรคณ, เจาอาวาสวดบางมลนาก, เจาคณะต าบลเนนมะกอก, ๒๖ ธนวาคม ๒๕๕๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๗๙

- จดกจกรรมบวชเนกขมมะปฏบตธรรม เปนประจ าทกป โดยจดปละ ๒ ครง ๆ ละ ๗ วน มผเขารวมพธ ครงละ ๒๕๐ คน - ครงท เรมขน ๙ ค า ถง แรม ค า เดอน ๖ - ครงท ๒ เรมขน ๙ ค า ถง แรม ค า เดอน ๒ - จดกจกรรมอบรมเยาวชน โดยรวมกบทางโรงเรยนบางมลนากภมวทยาคม จดอบรมนกเรยนระดบชน มธยมศกษาปท ๔ ทงหมด เขาคายอบรม "วยรนคณธรรม" และคายพทธบตร กอนเปดเรยนทกป - จดกจกรรมบรรพชาสามเณรภาคฤดรอน เฉลมพระเกยรตสมเดจพระเทพรตนราชสดา สยามบรมราชกมาร ทกป - เปนศนยพระพทธศาสนาวนอาทตย จดกจกรรมบรรยายธรรม ระดบจงหวด ประจ าป ๒๕๕๔ งานดานสงเสรมวฒนธรรมประเพณ - จดงานประเพณตาง ๆ เชน งานปดทองไหวพระ แขงขนเรอยาวประเพณ ทกป - จดงานท าบญวนส าคญตาง ๆ ทางศาสนา เชน ท าบญตรษ สงกรานต ท าบญ สลากภตต ท าบญเนองในวนมาฆบชา วนวสาขบชา และวนอาสาฬหบชา งานดานสงเสรมดานสขภาพ - จดใหมการนวดแผนโบราณ

๕. พระครวจารณวหารกจ

ประวต พระครวจารณวหารกจ ฉายา ฐตพโล อาย ๗๓ ป พรรษา ๕๓ วทยฐานะ น.ธ.เอก สามญ ป.๔ ปจจบนด ารงต าแหนง เจาอาวาสวดสขมาราม ทปรกษาเจาคณะต าบลวงตะก เปนพระอปชฌายเดมชอ นายสรนทร เชาวโชต เกดวนพธท ๔ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๔๘๒ อยบานเลขท ๒๘ หมท ๘ บานโคกหมอ อ าเภอชมแสง จงหวดนครสวรรค บดาชอ นายต มารดาชอ นางมาลย เชาวโชตบรรพชา เปนสามเณรวดโคกหมอ ต าบลโคกหมอ อ าเภอชมแสง จงหวดนครสวรรค เมอวนท ๒๙ เมษายน ๒๔๙๖ อปสมบท เมอวนท ๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๐๒ ณ วดโคกหมอ อ าเภอชมแสง จงหวดนครสวรรค พระครนทานธรรมศาสน (หลวงพอทองด า) เปนพระอปชฌาย จ าพรรษาอย ณ วดโพธสทธาวาท ต าบลโคกหมอ อ าเภอชมแสง จงหวดนครสวรรค ๙

๙ สมภาษณ พระครวจารณวหารกจ, เจาอาวาสวดสขมาราม, ทปรกษาเจาคณะต าบลวงตะก, ๒๙ ธนวาคม ๒๕๕๖.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๐

บทบาทหนาท งานดานปกครอง - พ.ศ. ๒๕ ๔ ไดรบการแตงตงเปนเจาอาวาสวดสขมาราม ต าบลวงตะก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนพระกรรมวาจาจารย - พ.ศ. ๒๕ ๔ ไดรบการแตงตงเปนเจาคณะต าบลวงงว - พ.ศ. ๒๕ ๖ ไดรบการแตงตงเปนพระอปชฌาย - พ.ศ. ๒๕๒๘ ไดรบการแตงตงเปนเจาคณะต าบลส านกขนเณร - พ.ศ. ๒๕๕๒ ไดรบการแตงตงเปนทปรกษาเจาคณะต าบลวงตะก งานดานสงเสรมการปฏบตธรรม - จดกจกรรมบวชเนกขมมะปฏบต - จดกจกรรมอมบรมเยาวชนคายพทธบตร งานดานสงเสรมวฒนธรรมประเพณ - จดงานประเพณตาง ๆ เปนประจ าทกป - จดกจกรรมท าบญวนส าคญ ตาง ๆ ทางศาสนา เชน ท าบญตรษ สงกรานต สลากภตร ท าบญเนองในวนมาฆบชา วนวสาขบชา และวนอาสาฬหบชา ความส าคญตองานวฒนธรรม - วดสขมารามเปนศนยรวมจตใจของประชาชนในต าบล - เปนสถานทจดประชม อบรม ของสวนราชการและชมชน - เปนสถานทจดกจกรรมวนส าคญทางพระมหากษตรย ความเชยวชาญเฉพาะดาน เปนพระนกพฒนา - ไดด าเนนการกอสรางพระพทธไนยาสน ความยาว ๕๐ เมตร งบประมาณ ๗๐ ลานบาท เพอถวายเปนพระราชกศลแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาสมหามงคลพระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา ๗ รอบ รางวลทไดรบ - ไดรบสมณศกดเปนพระครสญญาบตรชนตร ในนาม "พระครวจารณวหารกจ" - ไดรบเลอนสมณศกดเปนพระครเจาคณะต าบลชนโทเปน "พระครวจารณวหารกจ" - ไดรบเลอนสมณศกดเปนพระครเจาคณะต าบลชนเอกในราชทนนามเดม "พระครวจารณวหารกจ" - เปนทปรกษาเจาคณะต าบลวงตะก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘

๖. พระครวภชสรคณ

ประวต พระครวภชสรคณ สรปญโญ อาย ๗๒ ป พรรษา ๔๖ วทยาฐานะ น.ธ.เอก สามญ ป. ๔ ปจจบนด ารงต าแหนง เจาอาวาสวดหอไกร เปนเจาคณะต าบลหอไกร และเปนพระอปชฌาย เดมชอ นายส าราญ ข าเกด เกดวนท ๖ เมษายน ๒๔๘๓ อาย ๗๒ ป ปจจบนอยบานเลขท ๕๔ หมท ๓ ต าบลหอไกร อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร เชอชาต ไทย สญชาต ไทย ศาสนา พทธ บดาชอ นายพราม ข าเกด มารดาชอ นางบญช ข าเกด อปสมบท ทวดโพธแดน อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร เมอวนท ๙ มถนายน ๒๕ โดยมพระครวจารยธรรมะสร ฉายา โชตรสโส วดบางมลนาก ต าบลหอไกร อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร เปนพระอปชฌาย อปสมบททวดโพธแดน ต าบลบางไผ อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร๒๐ บทบาทหนาท งานดานปกครอง - พ.ศ. ๒๕ ๔ เปนพระกรรมวาจาจารย - พ.ศ. ๒๕๒๐ เปนเจาอาวาสวดหอไกร - พ.ศ. ๒๕๓๒ เปนเจาคณะต าบลหอไกร - พ.ศ. ๒๕๓๔ เปนพระอปชฌาย - พ.ศ. ๒๕๔๔ เปนพระนกเทศน - พ.ศ. ๒๕๔๗ เปนพระธรรมทต งานดานการศกษา - พ.ศ. ๒๕๒๐ – ปจจบน เปนครสอนพระปรยตธรรมแผนกธรรม - เปนกรรมการตรวจธรรมสนามหลวง วดทาหลวง พระอาราม ดานการสงเสรมการปฏบตธรรม - จดกจกรรมบวชเนกขมมะปฏบตธรรม (ปรวาสกรรม) เดอน ๓ เปนประจ าทกป - จดกจกรรมอบรมเยาวชน คายพทธบตร งานสงเสรมวฒนธรรมประเพณ - จดงานประเพณตาง ๆ เชน ประเพณแขงขนเรอยาวประจ าป ทกป - จดกจกรรมท าบญวนส าคญตาง ๆ ทางศาสนา เชน ท าบญตรษ สงกรานต ท าบญสลากภตร ท าบญเนองในวนมาฆบชา วนวสาขบชา และวนอาสาฬหบชา

๒๐ สมภาษณ พระครวภชสรคณ, เจาอาวาสวดหอไกร, เจาคณะต าบลหอไกร, ๕ มกราคม

๒๕๕๗.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๒

ความส าคญตองานวฒนธรรม - เปนศนยรวมจตใจของชาวบาน - เปนสถานทประชม อบรม ของสวนราชการและชมชน - เปนสถานทจดกจกรรมวนส าคญทางพระพทธศาสนา และวนส าคญทางพระมหากษตรย - จดกจกรรมบวชเนกขมมะ ปฏบตธรรม เปนประจ าทกป ความเชยวชาญเฉพาะดาน - เปนพระนกเทศน - เปนพระธรรมทต

๗. พระครวมลธรรโมภาส

ประวต พระครวมลธรรโมภาส ฉายา อตถมยตโต อาย ๗๐ ป พรรษา ๕๐ วทยฐานะ น.ธ.เอก สามญ ม.ศ.๓ ปจจบน ด ารงต าแหนง เจาอาวาสวดวงขอนซง เปนเจาคณะต าบลวงตะก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร เดมชอ นายบญรตน ถงปญญา เกดวนท ๗ เดอนมนาคม พ.ศ. ๒๔๘๕ อาย ๗๐ ป บดาชอ นายโฉม ถงปญญา มารดาชอ นางหวล ถงปญญา สญชาต ไทย ภมล าเนา บานเลขท ๙ หมท ๖ ต าบลวงตะก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร อปสมบท วนท ๒ เดอนมนาคม พ.ศ. ๒๕๐๖ วดส านกขนเณร ต าบลส านกขนเณร อ าเภอดงเจรญ จงหวดพจตร พระอปชฌาย พระครพเศษธรรมนวษฐ วดชยมงคล ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร๒ บทบาทหนาท งานดานการปกครอง - เปนเจาคณะต าบลวงตะก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - งานตรวจการคณะสงฆ ในเขตทตนปกครอง - งานจดประชมพระสงฆาธการ ในเขตทตนปกครอง งานดานการเผยแผ -เปนครสอนพระปรยตธรรมแผนกธรรม วดวงขอนซง ต าบลวงตะก อ าเภอ บางมลนาก จงหวดพจตร

๒ สมภาษณ พระครวมลธรรโมภาส, เจาอาวาสวดวงขอนซง, เจาคณะต าบลวงตะก, ๖ มกราคม ๒๕๕๗.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๓

-เปนเจาส านกศาสนศกษาวดวงขอนซง ต าบลวงตะก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - เปนคณะกรรมการก ากบหองสอบ สนามหลวงแผนกธรรม สนามสอบวดทาชาง ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร

๘. พระครพบลธรรมทศน

ประวต พระครพบลธรรมทศน ฉายา ธมมวโร เจาอาวาสวดโพธแดน หมท บานวงปลามาต าบลบางไผ อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร อาย ๗๓ ป พรรษา ๕๓ วทยฐานะ น.ธ.ตรสามญ ป.๔ เดมชอ นายแสวง เรองศร เกดวนท มถนายน พ.ศ. ๒๔๘๒ บานเลขท ๔ หมท บานโพธแดน ต าบลบางไผ อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ศาสนา พทธ เชอชาต ไทย สญชาต ไทย บดาชอ นายกรม เรองศร มารดาชอ นางปาย เรองศร อปสมบท ทวดโพธแดน ต าบลบางไผ อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร เมอวนท ๘ มนาคม พ.ศ. ๒๕๐๓ โดยมพระครพเศษธรรมนวฐษ วดชยมงคล ต าบลบางมลนาก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร เปนพระอปชฌาย มพระอธการจนทร ชตญาโณ วดโพธแดน ต าบลบางไผ อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร เปนพระกรรมวาจาจารย ม พระอธการส าเนยง วดเวฬวาศรประสทธ ต าบลบางไผ อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร เปนพระอนสาวนาจารย๒๒ บทบาทหนาท งานดานปกครอง - พ.ศ. ๒๕ เปนพระกรรมวาจาจารย - พ.ศ. ๒๕๒๐ รกษาการเจาอาวาสวดโพธแดน ต าบลหอไกร อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - พ.ศ. ๒๕๒๗ ด ารงต าแหนงเจาอาวาสวดโพธแดน ต าบลหอไกร อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร งานดานการศกษา - พ.ศ. ๒๕ ๒ เปนครสอนปรยตธรรมแผนกธรรม ส านกศาสนศกษาวดโพธแดน ต าบลหอไกร อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - พ.ศ. ๒๕ ๔ เปนอาจารยสอนวชาพระพทธศาสนา ชนประถมศกษาโรงเรยนวดโพธแดน อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร

๒๒ สมภาษณ พระครพบลธรรมทศน, เจาอาวาสวดโพธแดน, ๘ มกราคม ๒๕๕๗.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๔

- พ.ศ. ๒๕ ๕ เปนกรรมการก ากบหองสองธรรมสนามหลวง คณะสงฆอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร จนถงปจจบน งานดานการเผยแผ - พ.ศ. ๒๕๒๗ เปนประธานอบรมศลธรรมแกนกเรยนโรงเรยนวดโพธแดน อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - พ.ศ. ๒๕๓๐ เปนประธานจดโครงการบรรพชาสามเณรภาคฤดรอน ณ วดโพธแดน อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - พ.ศ. ๒๕๓๓ เปนพระธรรมฑตรวมปฏบตการประจ าอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร การสงเสรมการปฏบตธรรม - จดอบรมพระภกษสามเณรและศษยวด - จดอบรมศลธรรมแกประชาชนเปนประจ าทกวนธมมสสวนะ - จดกจกรรมบวชเนกขมมะปฏบตธรรมในวนส าคญทางศาสนาและพระมหากษตรย งานสงเสรมวฒนธรรมประเพณ - จดกจกรรมท าบญวนส าคญตาง ๆ ทางศาสนา เชน วนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอฐมบชา และวนอาสาฬหบชา - จดงานประเพณตาง ๆ ของทองถน ความส าคญตองานวฒนธรรม - เปนศนยรวมจตใจของชาวบาน - เปนสถานทประชม อบรม ของชาวบาน - เปนสถานทจดกจกรรมวนส าคญทางพระพทธศาสนา และวน ส าคญทางพระมหากษตรย - จดกจกรรมบวชเนกขมมะ ปฏบตธรรม เปนประจ าทกป ความเชยวชาญเฉพาะดาน - เปนพระวทยากรอบรมวชาศลธรรมแกนกเรยนตามโรงเรยนตาง ๆ ในเขตอ าเภอบางมลนาก - เปนพระนกเทศน - เปนพระวทยากรคณะสงฆอ าเภอบางมลนาก อบรมพระนวกะ ภายในพรรษาจนถงปจจบน - เปนพระวทยากรรวมกบคณะพระธรรมฑต คณะสงฆอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร จนถงปจจบน

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๕

- มความร ความช านาญ เรองชางไม, ชางปน รางวลทไดรบ - พ.ศ. ๒๕๒๗ ด ารงต าแหนงเจาอาวาสวดโพธแดน อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร - พ.ศ. ๒๕๓๓ ไดรบพระราชทานสมณศกด เปนพระครสญญาบตรเจาอาวาสวดราษฎรชนตรในพระราชทนนามท พระครพบลธรรมทศน (จร.ชต.) - พ.ศ. ๒๕๔ ไดรบพระราชทานเลอนสมณศกด เปนพระครสญญาบตรเจาอาวาสวดราษฎรชนโท (จร.ชท) ในพระราชทนนามเดม

๙. พระครวมลปญญาภรณ

ประวต พระครวมลปญญาภรณ ฉายา ผลปญโญ อาย ๖๘ ป พรรษา ๔๓ วทยฐานะ น.ธ.ตร สามญ ป.๔ ปจจบนด ารงต าแหนง เจาอาวาสวดพฤกษะวน ต าบลบางไผ อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร เดมชอ นายพมพ มนรกคง อาย ๖๘ ป เกดวนท ๖ มกราคม พ.ศ. ๒๔๘๗ ณ บานทาหอย เลขท ๐ ๗ หมท ต าบลบางไผ อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ศาสนา พทธ สญชาต ไทย เชอชาต ไทย บดาชอ นายบวคล มารดาชอ นางแถม มนรกคง อปสมบท ทวดตลาดชม ต าบลวงทอง อ าเภอวงทอง จงหวดพษณโลก เมอวนท ๖ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕ ๒ โดยมพระครวจารณศภกจ วดตลาดชม ต าบลวงทอง อ าเภอวงทอง จงหวดพษณโลก เปนพระอปชฌาย มพระอธการปรชา วดตลาดชม ต าบลวงทอง อ าเภอวงทอง จงหวดพษณโลก เปนพระกรรมวาจาจารย และมพระอธการวฑล อ าเภอเมองพษณโลก จงหวดพษณโลก เปนพระอนสาวนาจารย พระครวมลปญญาภรณ ไดยายมาจากวดตลาดชม ต าบลวงทอง อ าเภอวงทอง จงหวดพษณโลก เมอวนท ๒๖ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕ ๗ ณ วดพฤกษะวน ต าบลบางไผ อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร เพอมาดแลวดทบานเกด๒๓ บทบาทหนาท งานดานปกครอง - พ.ศ. ๒๕๒๗ ด ารงต าแหนงเจาอาวาสวดพฤกษะวน ต าบลบางไผ อ าเภอ บางมลนาก จงหวดพจตร - เปนพระกรรมวาจาจารย - เปนพระนกเทศน - เปนพระอปชฌาย งานดานการศกษา

๒๓ สมภาษณ พระครวมลปญญาภรณ, เจาอาวาสวดพฤกษะวน, ๐ มกราคม ๒๕๕๗.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๖

- เปนครสอนพระปรยตธรรมแผนกธรรม - เผยแผพระธรรมทต - อบรมศลธรรมใหแกนกเรยนในสถานศกษา งานสงเสรมการปฏบตธรรม - จดกจกรรมบวชเนกขมมะปฏบต (ปรวาสกรรม) ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา และวนพระมหากษตรย เปนประจ าทกป - จดกจกรรมอบรมเยาวชนคายพทธบตร งานดานสงเสรมวฒนธรรมประเพณ - จดงานพธบชาครใหญ ในเดอนเมษายน ของทกป - จดกจกรรมท าบญ ปฏบตธรรม ในวนส าคญ ๆ ทกป ความเชยวชาญเฉพาะดาน - เปนเกจอาจารย

๑๐. พระครวจตรสงฆไพโรจน

ประวต พระครวจตรสงฆไพโรจน ฉายา กนตวโร (หมอทอง) อาย ๕๕ พรรษา ๓๔ วทยฐานะ น.ธ. เอก วดชยมงคล ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ปจจบนด ารงต าแหนง เปนรองเจาอาวาสวดชยมงคล เปนเจาคณะต าบลบางไผ อปสมบท เมอวนท ๕ ฯ ๐ ๔ ค า ประกา วนท ๒ เดอน มนาคม พ.ศ. ๒๕๒๒ วดเวฬวาศรประสทธ ต าบลบางไผ อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร พระอปชฌาย พระครพนจสรธรรม วดทาหอย ต าบลบางไผ อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร๒๔ บทบาทหนาท งานดานปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๗ เปนพระกรรมวาจาจารย พ.ศ. ๒๕๓๙ เปนผชวยเจาอาวาสวดชยมงคล พ.ศ. ๒๕๔๓ เปนผรกษาการแทนเจาคณะต าบลบางไผ พ.ศ. ๒๕๔๔ เปนเจาคณะต าบลบางไผ พ.ศ. ๒๕๕๓ เปนรองเจาอาวาสวดชยมงคล งานดานการศกษา

๒๔ สมภาษณ พระครวจตรสงฆไพโรจน, รองเจาอาวาสวดชยมงคล, ๐ มกราคม ๒๕๕๗

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๗

พ.ศ. ๒๕๓๓ เปนครสอนพระปรยตธรรมแผนกธรรมประจ าส านกศาสนศกษา วดชยมงคล อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร พ.ศ. ๒๕๓๕ เปนผชวยส านกศาสนศกษาวดชยมงคล อ าเภอบางมลนากจงหวดพจตร พ.ศ. ๒๕๓๙ - ปจจบน เปนกรรมการก ากบหองสอบธรรมสนามหลวง สนามสอบวดทาชาง ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร พ.ศ. ๒๕๓๙ - ๒๕๔๘ เปนกรรมการตรวจใบตอบธรรมนวกภม คณะสงฆอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร พ.ศ. ๒๕๔๓ เปนกรรมการสนามหลวงแผนกธรรม สนามสอบวดทาชาง ต าบล เนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร พ.ศ. ๒๕๕๓ เปนกรรมกรรมการอปถมภการอบรมบาลกอนสอบสนามหลวงในโครงการอบรมบาลกอนสอบสนามหลวงคณะสงฆจงหวดพจตร ภาค ๔ วนท ๕ กมภาพนธ ๒๕๕๓ ณ วดทาหลวง พระอารามหลวง ต าบลในเมอง อ าเภอเมองพจตร จงหวดพจตร - เปนกรรมการก ากบหองสอบบาลสนามหลวง ป.ธ. ๔ ระหวางวนท ๙- ๐ กมภาพนธ ๒๕๕๓ ณ สนามสอบวดทาหลวง ต าบลในเมอง อ าเภอเมองพจตร จงหวดพจตร - เปนคณะกรรมการสอบธรรมสนามหลวง สมยท ๒ ระหวางวนท ๒๒-๒๖พฤศจกายน ๒๕๕๓ ณ สนามสอบวดทาชาง ต าบลเนนมะกอก อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร งานดานเผยแผ พ.ศ. ๒๕๓๙ เปนครสอนศลธรรมแกนกเรยนโรงเรยนเทศบาล ๒ วดชยมงคล อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร พ.ศ. ๒๕๔๔ ไดรบมอบหมายจากเจาอาวาสใหด าเนนการรบบรจาคโลหตของหนวยรบบรจาคโลหต วดชยมงคล สาขาวดปากน าภาษเจรญ กรงเทพมหานคร ทก ๓ เดอน โดยรวมกบเหลากาชาดจงหวดพจตร และโรงพยาบาลจงหวดพจตร รบบรจาคโลหต จนถง พ.ศ. ๒๕๔๗ ไดรบมอบหมายจากเจาอาวาสใหก ากบดแล ศนยปฏบตธรรมวปสสนากมมฏฐานวดชยมงคล เปนทปฏบตธรรมส าหรบพระภกษ สามเณร ขาราชการ ประชาชน นกเรยน นกศกษา ทวไปตลอดป พ.ศ. ๒๕๕๓ ออกปฏบตงานพระธรรมทตตามวดและโรงเรยนตาง ๆ พ.ศ. ๒๕๕๕ ไดผานการฝกอบรมพระวปสสนาจารย ในอปถมภโครงการทนเลาเรยนหลวงส าหรบพระสงฆไทย ในเขตปกครองคณะสงฆภาค ๔ ณ วดเขาคอ ต าบลเขาคอ อ าเภอเขาคอ จงหวดเพชรบรณ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๘๘

สรปไดวา บทบาทของพระสงฆหรอพระสงฆาธการในยคปจจบนน ไดมการพฒนาปรบเปลยนไปอยางมาก โดยเฉพาะงานดานการศกษาอนเปนสวนส าคญในการปลกฝงศรทธา ซงในสมยกอน การศกษาจะยดโยงอยกบวด ประชาชน เดก และเยาวชนทตองการศกษาวชาการตาง ๆ ตองเขามาหาพระสงฆเพอศกษาหาความร ท าใหบานกบวดมความเกยวของสมพนธกนอยางแนบแนน พระสงฆผใหวทยาการ กปลกฝงศรทธาไดงาย แตปจจบน การศกษาทางโลกไดกาวหนาไปมากคนทจะเขาวดสวนมาก กคอคนทมความทกข จงท าใหการสรางศรทธาของพระสงฆ เปนไปไดกบเฉพาะคนบางกลม พระสงฆจงตองมการศกษาททนสมย เพอจะไดปรบปรงการเผยแผพระธรรมค าสงสอนใหเขาสประชาชน เดก และเยาวชนทกกลม เปนตนวา หนวยอบรมประจ าต าบล พระสอนศลธรรม ศนยศกษาพระพทธศาสนาวนอาทตย ทจดตงขนเพอเปนการสงตอหลกธรรมค าสงสอน ใหบานกบวดมความเปนอนหนงอนเดยวกนเหมอนกบทผาน ๆ มา

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทท ๔

วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร

จากการศกษาบทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน ในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ผวจยด าเนนการวเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในอดตและปจจบนในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน ๒ ดาน คอ ๑) บทบาทดานการเผยแผพระพทธศาสนา ๒) บทบาทดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม วเคราะหเฉพาะในแตละดานทปรากฏไดดงน

๔.๑ วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาในอดต

การเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาในอดตนน ปรากฏตามเอกสารทไดน าเสนอในบทท ๓ ไมปรากฏเดนชดนกวา ทกทานมจดมงหมายหรอวางเปาหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาไวอยางไร แตสามารถสรปไดผานวธการประพฤตปฏบตของทาน ใหเกดความเลอมใสศรทธา ๔.๑.๑ ดานการเผยแผพระพทธศาสนา ส าหรบการเผยแผพระพทธศาสนา ของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาในอดต สรปได๔ ประเดน คอ ๑) การปลกฝงศรทธาผานการประพฤตปฏบต ๒) การปลกฝงศรทธาโดยการแสดงธรรม ๓) การปลกฝงศรทธาผานวตถมงคล ๔) การปลกฝงศรทธาโดยรกษาผปวยดวยน ามนต และสมนไพร ๑. การปลกฝงศรทธาผานการประพฤตปฏบต พระสงฆาธการในอดตจะมกระบวนการเผยแผหลกธรรมค าสอนและหลกการประพฤตปฏบตใหแกประชาชนทวไปเพอใหเกดศรทธานน โดยพนฐานพระเถระในอดตทกทานจะยดถอ พระธรรมวนยในการประพฤตปฏบตตนใหมศลาจารวตร กรยางดงามเรยบรอย อาทเชน หลวงพอครฑเปนพระสงฆผมศลาจารวตร ปฏบตตนตามหลกสกขา คอ งดเวนจากการกระท าผด เครงครดในศล มอาจาระมกรยามารยาทเรยบรอยงดงาม ทกเชาทานจะตองครองผาท าวตรสวดมนต เดนจงกรม

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๐

นงสมาธ เวลาเยนทานกท าวตรสวดมนตเยน ปฏบตธรรมทก ๆ เยน และอบรมภกษสงฆทจ าพรรษาอยในวดใหรกษาศลปฏบตธรรม ๒. การปลกฝงศรทธาโดยการแสดงธรรม พระสงฆาธการในอดตจะใชวธการแสดงธรรมสงสอนพทธบรษททเขามาท าบญประจ าทกวนพระ โดยใชหลกธรรมทางพระพทธศาสนา หรอ หยบยกประวต วถการด าเนนชวตของบคคลในสมยพทธกาลทปรากฏในพระไตรปฎกขนมาบรรยายแสดงใหเหนชดถงหลกธรรม ทสามารถน าไปใชกบการด าเนนชวตประจ าวนใหแกเดกและเยาวชนรวมถงประชาชนทวไปไดน าไปใช เปนตน นอกจากนยงมพระเถระทานอน ๆ อกทมบทบาทดานการเผยแผพระพทธศาสนาในการปลกฝงศรทธาใหเกดขนแกประชาชน พระเถระทงหลายเหลานนทานใชวธการปลกฝงศรทธาในรปแบบเดยวกน คอ ยดถอการประพฤตปฏบต ตนเองตามหลกของไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา เมอประชาชนไดเรยนรจากการพบเหนกรยาอาการของพวกทานทงหลายกจะเกดศรทธาและนอมเขาหาทาน เพอเจรจาพดคยพรอมทงไดรบฟงธรรมะจากทานและน าไปประพฤตปฏบตใหเกดประโยชนตอตวผฟงและน าไปใช ๓. การปลกฝงศรทธาผานวตถมงคล พระสงฆาธการในอดต อาทเชน หลวงปภไดศกษาทงฝายคนถธระและวปสสนาธระ ดงนนทานจงเผยแผศาสนาทางคาถาอาคมตาง ๆ สอดคลองกบหลกค าสอนทางพระพทธศาสนา หลวงปภไดสรางวตถมงคล เชน เหรยญใบมะยม เอาโลหะหมทตนและปลายไมตะพด เปนตน ซงมวตถประสงคในการสรางเพอเปนพทธานสสต ใหผบชาไดระลกถงพทธคณของสมเดจพระสมมา สมพทธเจา เพราะผทระลกถงพทธคณอยางน ยอมประสบบญ ในขณะเดยวกนยงไดระลกถงพระธรรมวาเปนสงทบคคลพงเหนไดเอง ซงถอวาไดธรรมขอ ธมมานสสต และไดชอวาไดระลกถงคณพระสงฆผปฏบตดปฏบตชอบ ซงถอวาไดบ าเพญสงฆานสสตตามล าดบ ๔. การสรางศรทธาโดยรกษาผปวยดวยน ามนต และสมนไพร พระสงฆาธการในอดต อาทเชน หลวงพอเงน ทานไดศกษาวชาตาง ๆ มากมายนอกจากหลวงพอจะมชอเสยงทาดานวชาอาคมแลวหลวงพอยงเปนหมอโบราณทเกงกาจ สามารถรกษาโรคภยไขเจบใหแกประชาชนทมารบการรกษา วธการรกษาของทานกใชน ามนต และบางทกใชสมนไพร ส าหรบสมนไพรนนทานจะจดใหไปตมกน ในไมชาผปวยกจะหายปวย ดวยความเชอถอของประชาชนโดยทวไปนเอง ดงนน บทบาทในการปลกฝกศรทธาของพระเถระในอดตจะมวธการปลกฝงศรทธา ๔ วธ ไดแก ๑) การปลกฝงศรทธาผานการประพฤตปฏบต ๒) การปลกฝงศรทธาโดยการแสดงธรรม ๓) การปลกฝงศรทธาผานวตถมงคล ๔) การปลกฝงศรทธาโดยรกษาผปวยดวยน ามนตและสมนไพร

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๑

ดวยวธการดงทกลาวมาจงเปนเหตท าใหประชาชนตางเคารพนบคอศรทธาในตวพระเถระทงหลายตราบจนถงปจจบน ๔.๑.๒ ดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม จากการศกษา พบวา บทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาในอดต ดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม ไดแก การมสวนรวมในการท าประโยชนแกสงคมดานตาง ๆ เชน การจดการศกษาแกเดกดอยโอกาส การตอตานยาเสพตด การบรจาคเงนทนแกหนวยงานตางๆ และการสงเสรมวชาชพตาง ๆ สรางโบสถ กฏ หอสวดมนต เจดย ศาลาการเปรยญ สรางหอสวดมนตกฏสงฆ โรงเรยนนกธรรม เปนตน ส าหรบการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม อาทเชน หลวงปภทานเปนพระเถระรปหนงทชอบศกษาเลาเรยน ไดศกษาเลาเรยนสมณกจส าเรจจนพระปาฏโมกข เปนผทมศลาจารวตร ปฏบตตนตามหลกสกขา ก านนและผใหญบานตลอดจนประชาชนเกดความเลอมใสศรทธาไดนมนตหลวงปภมาเปนอธการวดทาฬอ หลวงพอกไดมาตามค านมนตมาอยทวดทาฬอเมอมาอยวดทาฬอ หลวงพอกไดกอสรางโบสถ กฏ หอสวดมนต เจดย ศาลาการเปรยญจนเปนทเรยบรอย ตงแตนนมาวดทาฬอกมแตความเจรญรงเรองตามล าดบเพราะความสามารถของหลวงปโดยแท หลวงเปนผมความโอบออมอารและมความคดรอบคอบ ชอบท าการกอสรางเพอสาธารณะประโยชน นอกจากน วธการสรางศรทธาแกเดกและเยาวชนรวมถงประชนหลวงพอเงนทานได บ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม คอ ทานสามารถรกษาโรคภยไขเจบใหแกประชาชนทมารบการรกษา วธการรกษาของทานกใชน ามนต และบางทกใชสมนไพร ส าหรบสมนไพรนนทานจะจดใหไปตมกน ในไมชาผปวยกจะหายปวย ดงนน การปลกฝกศรทธาของพระเถระในอดตแตทานจะมวธการปลกฝงศรทธาดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคมทมความหลากหลาย นอกจากจะบอกบญเพอรวมใจกนสรางถาวรวตถตาง ๆ ททกคนสามารถรวมกนใชประโยชนแลว วธการรกษาโรคภยไขเจบใหแกประชาชนกนบวาเปนการปลกฝงศรทธาอกรปแบบหนงดวย สรปไดวา พระสงฆาธการในอดต มบทบาทในการปลกฝงศรทธาแกประชาชน ๒ ดาน คอ ๑) ดานการเผยแผพระพทธศาสนา ๒) ดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม โดยจะมวธในการปลกฝงศรทธาอย ๔ วธดวยกน ไดแก ไดแก ๑) การปลกฝงศรทธาผานการประพฤตปฏบต ๒) การปลกฝงศรทธาโดยการแสดงธรรม ๓) การปลกฝงศรทธาผานวตถมงคล ๔) การปลกฝงศรทธาโดยรกษาผปวยดวยน ามนตและสมนไพร ส าหรบศรทธาทเกดขนแกประชาชนนนอาจกลาวไดวาเปนศรทธาทประกอบดวยปญญา คอ สทธาญาณสมปยต และศรทธาทไมประกอบดวยปญญา คอ ศรทธาญาณวปยต๑

๑ พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต), พทธศาสนา ในฐานะเปนรากฐานของวทยาศาสตร, หนา ๙๒–๙๓.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๒

๔.๒ วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาในปจจบน จากการสมภาษณพระสงฆาธการในเขตอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ทง ๑๐ รป ทมบทบาทในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน วเคราะหไดดงน ๔.๒.๑ ดานการเผยแผพระพทธศาสนา จากการสมภาษณพระสงฆาธการในเขตอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ทง ๑๐ รป พบวา บทบาทดานการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการในปจจบน ในดานการเผยแผนน แทจรงแลวบทบาทดานน พระสงฆทกรปไดรบมอบหมายจากองคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาโดยตรง เพราะหนาทของพทธสาวก คอ มหนาทศกษาเรยนรค าสอนใหเกดความรความเขาใจแลวน าไปปฏบตตามพระธรรมค าสอนนน และตองสอนผอนใหปฏบตตามดวย ซงการเผยแผธรรมะเปนหนาทส าคญของพระสงฆสาวกทกรป วธการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการในเขตอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ทง ๑๐ รป จากการสมภาษณ จะเหนไดวา พระสงฆาธการแตละรปจะใชวธการเผยแผทแตกตางกนตามบรบทของการเผยแผ จะใชวธโดยการใหการอบรม การสอน การแสดงธรรม และการเขยนต ารา และการปฏบตธรรม โดยเผยแผผานสอตาง ๆ เชนวทย โทรทศน และหนงสอพมพ หรอ การปาฐกถากตาม บทบาทของพระสงฆาธการในปจจบนน จงไมใชแตเพยงวาจะแสดงธรรมอยภายในวดเทานน เพราะยคสมยก าลงเปลยนแปลงไป จ าเปนทพระสงฆตองท างานเชงรก ออกไปใหธรรมะแกเดกและเยาวชนผานโครงการตาง ๆ เปนตนวา มการจดสงใหมพระสอนศลธรรมเขาไปประจ าตามโรงเรยนตาง ๆ เพอใหพระไดท าหนาทได โดยไมตองรอใหเดกเขามาวด แตเรากลบเปนฝายทตองออกไปเผยแผ หรอในระยะเวลาชวงปดภาคการศกษา พระสงฆาธการกตองจดกจกรรมตาง ๆ เพอจะใหเดกและเยาวชนไดหนหนาเขาหาธรรมะ ผานกจกรรม เชน โครงการบรรพชาสามเณร และบวชศลจารณภาคฤดรอนเปนตน ทเปนการรวมมอกนทงภาครฐและองคกรทางศาสนา ไดรวมมอกน เพอใหเดกและเยาวชนไดมส านกในคณธรรม และจรยธรรม ซงพระสงฆาธการในอ าเภอบางมลนากไดท าหนาทเผยแผ โดยเฉพาะอยางยง พระครพสฐคณาภรกษ เจาคณะอ าเภอ ไดท าอยเปนประจ า คอตองสรางบทบาทของพระสงฆใหเปนทเคารพศรทธาของประชาชนทวไป อนเปนการปพนฐานของการเสรมสรางศรทธาใหเกด ตอจากนนจะท าใหการน าธรรมะไปสประชาชนท าไดงายขน และอกสงทเดนชดกคอการแสดงธรรมในวนพระ ในเทศกาลวนส าคญ พระสงฆไดโอกาสในการแสดงธรรมการเผยแผธรรมอยเปนปกต และในรปแบบทไมเปนรปแบบ กลาวคอ อาจจะใชวธการพดคยสนทนาในโอกาสทไดพบปะ จะเปนการเผยแผโดยไมเปนกจจะลกษณะ แตกแฝงดวยการใหขอคดทางธรรม หรอ ในโอกาสทประชาชนมาท าบญวนเกดแลวขอพรจากพระสงฆ มาถวายสงฆทานแลวพระสงฆกใหพร ในชวงเวลาสน ๆ เปนการสอนโดยทผรบไมรวาถกสอน แตไดซมซบเอาค าสอน เอาคตธรรม ไดเกด

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๓

การเรยนรพระธรรมค าสอน เปนผลใหการเผยแผธรรมและไดเขาถงประชาชนโดยไมยาก และไมตองรอเทศกาลส าคญใด ๆ ทงสน ดงนน บทบาทดานการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการในเขตอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ทง ๑๐ รป จะมวธการเผยแผเพอปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนทแตกตางกนไปตามสถานการณของยคสมยทเปลยนแปลงไปและขนอยกบโอกาสทจะอ านวย ๔.๒.๒ บทบาทดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม บทบาทดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม บทบาทดานนของพระสงฆาธการเหนไดเดนชด คอ การทพระสงฆาธการเปนผน าในการสรางสาธารณปการตาง ๆ เชน การขดลอกคลองระบายน า สรางถนนหนทาง อนรกษสงแวดลอม สรางโรงพยาบาลเปนตน ซงการทพระมาเปนผน าในการท าสงตาง ๆ จะท าไดงายเพราะโดยทวไป ประชาชนมความเชอมนศรทธาตอพระสงฆเปนตนทนเดมอยแลว จงท าใหการระดมทนตาง ๆ ท าไดงาย โดยผานกจกรรมเชนทอดผาปารบบรจาคเปนตน หรออกกรณทเหนไดชด คอ การจดการศกษาแกเดกดอยโอกาส เชน การจดใหมทนส าหรบเดกทเรยนดแตยากจน ซงพระสงฆาธการทกรปไดกระท ากนมาอยางตอเนอง หรอมการรณรงคใ หประชาชนเหนโทษภยของยาเสพตด ผานไดใหประชาชนตระหนกถงประโยชนของการรกษาศล ๕ อกทงไดสงเสรมวชาชพตาง ๆ เพอใหประชาชนไดมอาชพท ากน ไมเดอดรอน อนจะท าใหปญหาสงคมนอยลง สงทกลาวมาน ลวนแตเปนสงทพระสงฆทกรปไดกระท ากนอยเปนประจ า แตอาจจะไมเดนชดมาก เพราะงานของพระสงฆเปนงานเพอสงคม แตไมจ าตองมการประชาสมพนธ ดงนน พระสงฆาธการในสมยปจจบน จ าเปนอยางยงทตองพฒนา เปลยนแปลงตวเอง เพอใหทนกบยคสมยทพฒนาไปอยางรวดเรวเชนดานการเผยแผ กตองมการน าเทคโนโลยใหม ๆ เขามาปรบใชใหเหมาะสม ใหการเผยแผธรรมะไดเขาสประชาชนทกกลมโดยมากทสด ผาน วทยชมชนบาง สอสงพมพตาง ๆ บาง หรอในดานการบ าเพญสาธารณะประโยชนกเชนเดยวกน ถาพระสงฆอยนงเฉย จะท าใหถกมองวา ลาหลง แตปจจบน พระสงฆตองคดกจกรรมตาง ๆ เพอดงใหทกภาคสวนไดเขามารวมกนพฒนาสงคมใหเปนสงคมทสมบรณ สรปไดวา บทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาในอดตแกประชาชน ๒ ดาน คอ ๑) บทบาทดานการเผยแผพระพทธศาสนา พระเถระในอดตจะมวธการปลกฝงศรทธา ๔ วธ ไดแก (๑) การปลกฝงศรทธาผานการประพฤตปฏบต (๒) การปลกฝงศรทธาโดยการแสดงธรรม (๓) การปลกฝงศรทธาผานวตถมงคล (๔) การปลกฝงศรทธาโดยรกษาผปวยดวยน ามนตและสมนไพร ๒) บทบาทดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคมของพระสงฆาธการในอดตมการสรางถาวรวตถ รกษาโรคดวยสมนไพร เปนตน ส าหรบพระสงฆาธการในเขตอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ทง ๑๐ รป จะมการปลกฝงศรทธาโดยยดรปแบบหรอวธการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนทหลากหลายแตกตางกนออกไปขนอยกบสถานการณและในโอกาสตาง ๆ ทเปลยนแปลงไป

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บทท ๕

สรปผลการวจยและขอเสนอแนะ

๕.๑ สรปผลการวจย

จากการศกษาวเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน สรปตามวตถประสงค ดงตอไปน

๕.๑.๑ หลกความศรทธาในพระพทธศาสนาเถรวาท จากการศกษาหลกความศรทธาในพระพทธศาสนาเถรวาท พบวา ศรทธา หรอความเชอในพระพทธศาสนาเถรวาท หมายถง ความเชอในสงทควรเชอ เปนความเชอทประกอบดวยเหตและผลโดยใชปญญาพจารณาหาเหตผลใหเหนจรง เชอในกศลกรรม คอ การกระท ากรรมด หรอการกระท าความดทางกาย ทางวาจา และทางใจ เพราะเมอกระท าอะไรกตาม ตองมศรทธาเปนปจจยส าคญ แตการมศรทธาจะตองมปญญาก ากบดวย จงจะเปนศรทธาทถกตอง ศรทธาทขาดการพจารณาดวยปญญากจะเปนศรทธาหรอความเชอทผด จะน าไปสเปาหมายทผดดวย ศรทธาหรอความเชอจงมหลายลกษณะและหลายประเภท ดวยเหตน หลกของความเชอหรอความศรทธาทางพระพทธศาสนาจงแบงไดเปน ๒ แบบ ไดแก แบบท ๑ เปนศรทธาแบบทถกตอง กลาวคอ เปนศรทธาทน าไปสปญญา เกดจากการสบคน สนใจและเขาไปหาในเรองราวตาง ๆ โดยเฉพาะในตวบคคลกจะเขาไปซกถามเขาเพอใหเกดความร และความเขาใจ แบบท ๒ เปนศรทธาแบบทผด กลาวคอ เปนศรทธาทปดกนปญญา เกดจากการใชวธปลกเราหรอบงคบใหเชอ และพอเชอแลวกตองมอบความไววางใจอยางสนเชง หามถาม หามสงสย ประพฤตปฏบตตามอยางเดยว ศรทธาแบบนไมมการใชปญญาในการพนจวเคราะหไดตอไป การปลกฝงศรทธาใหเกดขนแกประชาชนนนจะตองยดหลก ดงน ๑) รปปปมาณกา ๒) ลขปปมาณกา ๓) โฆสปปมาณกา ๔) ธมมปปมาณกา ดงนน ความศรทธาหรอความเชอ ถอวาเปนจดเรมตนทส าคญในการพฒนาชวตใหประสบความส าเรจหรอลมเหลวได ผมปญญาจงเลอกเอาหลกความศรทธาทถกตองไปใชพฒนาตนเพอใหเกดประโยชนเปนผลส าเรจสงสดของชวต ผไมมปญญากจะยดเอาความเชอทผดไปใชและท าใหเกดผลผดพลาดหรอลมเหลวไมประสบผลส าเรจอยางน

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๕

๕.๑.๒ บทบาทการปลกฝงศรทธาของพระสงฆาธการในพระพทธศาสนาเถรวาท จากการศกษาบทบาทของพระสงฆาธการในพระพทธศาสนาเถรวาท พบวา ในสมยพทธกาลพระสงฆสาวกของพระพทธเจามบทบาทอยางมากในการเผยแผหลกธรรมค าสอนของพระพทธองค บทบาทหนาทหลกของพระสงฆนนม ๓ ประการ คอ ๑. บทบาทในการใหความรและพฒนาจตใจแกคนในชมชน ๒. บทบาทในการสงเคราะหชมชน ๓. บทบาทในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม พระสงฆไดท าหนาทเปนครมาตงแตสมยพทธกาล พระสงฆไดท าหนาทเปนทงผใหความรทจะน าไปประกอบอาชพ และใหคณธรรม คอ ความประพฤตดปฏบตชอบส าหรบเปนเครองอปถมภค าจนวชาชพของประชาชนใหเจรญรงเรองและคงอยตลอดไป สมยหลงพทธกาล พระพทธเจาปรนพพานแลว พระสงฆ ในสมยนน สวนใหญจะมบทบาทในการเผยแผหลกธรรมค าสอนโดยเขาไปสรางศรทธาใหเกดขนแกผน าในภมภาคนนกอน เปนอนดบแรก หลงจากนน จงคอยสอนธรรมแกผน าชมชน และใชผน าเปนฐานขยายพระพทธศาสนาใหกวางขวางออกไป สบเนองจากการทพระเจาอโศกมหาราชทรงเปนผ อปถมภบ ารงพระพทธศาสนา พระองคไดจดสงพระสมณะทต คอ พระโสณะเถระกบพระอตรเถระน าพระพทธศาสนาเขามาสประเทศไทย ตามเสนทางของชาวอนเดยเขามาสสวรรณภม ประชาชนคนไทยจงไดรบอทธพลยอมรบนบถอพระพทธศาสนาเปนศาสนาของตนและนบถอตลอดมาจนกระทงบดน บทบาทของพระสงฆ ส าหรบพระสงฆไทยมหนาท และบทบาททตองรบผดชอบ ซงไดรบการแตงตงโดยตรงและเปนหนาททตองปฏบต คอ ๑. บทบาทดานการปกครองคณะสงฆ ๒. บทบาทดานการจดการศกษาแกพระภกษสามเณรและประชาชนทวไป ๓. บทบาทดานการเผยแผพระพทธศาสนา ๔. บทบาทดานการกอสรางและการบรณปฏสงขรณวดวาอาราม ๕. บทบาทดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม ดงนน พระพทธศาสนายงคงด ารงคงอยไดตราบเทาทกวนน นนเพราะพระสงฆยงคงมบทบาทและหนาทหลายอยางในการพฒนาชวตและสงคมตามหลกธรรมค าสองทางพระพทธศาสนาพระสงฆในยคปจจบนกยงคงยดหลกการเผยแผในสมยพทธกาลเปนตนแบบเพอยงความคงอยของพระพทธศาสนาสบตอไป

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๖

๕.๑.๓ วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน จากการศกษาบทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาแกประชาชนในอดต พบวา ม ๒ ดาน คอ ๑) บทบาทดานการเผยแผพระพทธศาสนา ไมปรากฏเดนชดนกวา ทกทานมจดมงหมายหรอวางเปาหมายในการเผยแผพระพทธศาสนาไวอยางไร แตสามารถสรปไดผานวธการประพฤตปฏบตของทาน ใหเกดความเลอมใสศรทธาดงน (๑) การปลกฝงศรทธาผานการประพฤตปฏบต (๒) การปลกฝงศรทธาโดยการแสดงธรรม (๓) การปลกฝงศรทธาผานวตถมงคล (๔) การปลกฝงศรทธาโดยรกษาผปวยดวยน ามนต และสมนไพร ๒) บทบาทดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม ไดแก การมสวนรวมในการท าประโยชนแกสงคมดานตาง ๆ เชน การจดการศกษาแกเดกดอยโอกาส การตอตานยาเสพตด การบรจาคเงนทนแกหนวยงานตางๆ และการสงเสรมวชาชพตาง ๆ สรางโบสถ กฏ หอสวดมนต เจดย ศาลาการเปรยญ สรางหอสวดมนตกฏสงฆ โรงเรยนนกธรรม รวมถงวธการรกษาโรคภยไขเจบใหแกประชาชน เปนตน บทบาทของพระสงฆาธการในเขตอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร พบวา บทบาทดานการเผยแผพระพทธศาสนาของพระสงฆาธการในปจจบน ในดานการเผยแผนน จะใชวธโดยการใหการอบรม การสอน การแสดงธรรม และการเขยนต ารา และการปฏบตธรรม โดยเผยแผผานสอ ตาง ๆ เชนวทย โทรทศน และหนงสอพมพ หรอ การปาฐกถากตาม บทบาทของพระสงฆาธการในปจจบนน จงไมใชแตเพยงวาจะแสดงธรรมอยภายในวดเทานน เพราะยคสมยก าลงเปลยนแปลงไป จ าเปนทพระสงฆตองท างานเชงรก ออกไปใหธรรมะแกเดกและเยาวชนผานโครงการตาง ๆ เปนตน ซงเปนวธการเผยแผทแตกตางกนไปตามยคสมย ในสวนบทบาทดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคมพระสงฆาธการเปนผน าในการสรางสาธารณปการตาง ๆ เชน การขดลอกคลองระบายน า สรางถนนหนทาง อนรกษสงแวดลอม สรางโรงพยาบาล เปนตน ซงการทพระมาเปนผน าในการท าสงตาง ๆ จะท าไดงายเพราะโดยทวไป ประชาชนมความเชอมนศรทธาตอพระสงฆเปนตนทนเดมอยแลว จงท าใหการระดมทนตาง ๆ ท าไดงาย เพราะพระสงฆมสวนรวมพฒนาสงคมใหเปนสงคมทสมบรณ ดงนน ในการปลกฝงศรทธาขอพระสงฆปจจบนจงเปนการปลกฝงศรทธาแบบเชงรก เพราะยคสมยเปลยนแปลง สงคมเปลยนแปลงจงจ าเปนทพระสงฆตองมบทบาทในการเผยแผปลกฝงศรทธาในหลกธรรมค าสอนขอพระพทธเจาใหเขาซมถงรากลกของหวใจคอเดกและเยาวชน ซงจะตองปลกฝงความเชอทถกตองอนเปนจดมงหมายของพระพทธศาสนานนเอง

๕.๒ ขอเสนอแนะ จากการศกษาวจยครงน ผวจยไดศกษาเรองบทบาทพระสงฆาธการในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน จงขอเสนอแนะดงน

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๗

๕.๒.๑ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย จากการศกษาเรองน ผวจยพจารณาเหนความส าคญของหลกมลเหตทท าใหเกดศรทธาความเชอในทางพระพทธศาสนาวา สามารถแกไขปญหาองคกรสงฆหรอแมแตปญหาของสงคมได โดยเฉพาะหลกความศรทธาทถกตองทางพระพทธศาสนาทสอนใหมความเชออยางมเหตมผลประกอบกบปญญาเปนเครองพจารณาอยางถกตอง ซงเปนรากฐานของการเขาใจถงปญหาตาง ๆ ทกองคกรของสงคมไทยในปจจบน ควรใหสถาบนของสงฆ หรอทกสถาบนทกระดบ ไดศกษาอยางลกซงถกตอง เมอมการศกษาในเรองความศรทธาอยางถกตอง กจะแกไขหรอเปลยนแปลงความเชอทผดในสงคมได ตลอดจนมการปรบปรงเปลยนแปลงระบบคานยมในสงคมเนนย าใหการศกษาอยางตอเนอง อกทงเปนการปลกฝงกระบวนการความคดใหกระท าแตสงทถกตองใหแกคนทกระดบชนไดตระหนกถงความศรทธาความเชอของตนวาผดหรอถก เมอมความเชอทถกตองกจะท าสงใดไดถกตองอยางยงยน ดวยเหตผลดงกลาวสามารถแกไขปญหาความเหนผดความเชอทผดอนน าไปสปญหา ตาง ๆ ในสงคมได

๕.๒.๒ ขอเสนอแนะในการท าวทยานพนธ การศกษาวเคราะหบทบาทพระสงฆาธการในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร ในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน เปนการศกษาบทบาทของพระสงฆาธการและการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชนรวมถงประชาชน ท าใหทราบถงบทบาท และวธการทพระสงฆาธการไดเขามามสวนในการปลกฝงศรทธา จงควรทจะมการศกษาในรายละเอยดในแตละระดบ ถาหากผไดรบการศกษา จะกอใหเกดประโยชนสงสดแกตนเองและสงคม หรอถาหากจะศกษาวจยตอไป เพอใหเกดความรความเขาใจไดมากยงขน ผวจยขอเสนอแนะดงน ๑) การศกษาหลกศรทธาของเดกและเยาวชนเพอบรณาการเขากบศาสตรสมยใหม ๒) การศกษาพฒนาการหลกศรทธาของพระพทธศาสนาส าหรบพทธศาสนกชน ๓) ศกษาการประยกตหลกความเชอในทางพระพทธศาสนาทมผลตอสนตสขในสงคมไทยอยางยงยน

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

บรรณานกรม

๑. ภาษาไทย

ก. ขอมลปฐมภม มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฎก. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕. ________. พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

ข. ขอมลทตย

(๑) หนงสอทวไป

กองแกว เจรญอกษร. ความรเรองธรรมวทยา. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๑. ประเวศ วะส. พระสงฆกบการรเทาทนสงคม. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : หมอชาวบาน, ๒๕๔๐. ปยนาถ (นโครธา) บนนาค. “ประวตศาสตรและอารยธรรมของศรลงกา สมยโบราณกอนสมย อาณานคม และความสมพนธทางวฒนธรรมระหวางศรลงกากบไทย”. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๔. พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต). พทธศาสนาในฐานะเปนรากฐานของวทยาศาสตร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕. ________. พทธศาสนา ในฐานะเปนรากฐานของวทยาศาสตร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๕. พระธรรมกตตวงศ (ทองด สรเตโช ปธ.๙ ราชบณฑต). พจนานกรมเพอการศกษาพทธศาสน ชดคาวด. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพเลยงเชยง, ๒๕๔๘. พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท. พมพครงท ๙. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๘. ________. พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม. พมพครงท ๘. กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๘. ________. พทธธรรม. พมพครงท ๗. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๑.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๙๙

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). พทธธรรม ฉบบเดม. พมพครงท ๒๙. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ บรษทสหธรรมก จ ากด, ๒๕๔๙. ________. พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท. พมพครงท ๑๕. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ บรษท สหธรรมก จ ากด, ๒๕๕๒. พระภาวนาวรยคณ (เผดจ ทตตชโว). ศรทธา รงอรณแหงสนตภาพโลก. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ บรษท รงศลปการพมพ (๑๙๗๗) จ ากด, ๒๕๕๑. พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต). สถาบนสงฆกบสงคมปจจบน. กรงเทพมหานคร : มตรสยาม, ๒๕๒๗. มหามกฏราชวทยาลย. พระบาฬลปกรม. กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๓๒. มลนธอภธรรมมหาธาตวทยาลย. ปรมตถธรรม ๔. พระนครศรอยทธยา : เลยงเชยงเจรญ, ๒๕๑๒. บญเจอ. ปรชญาอนเดย (โดยเฉพาะอยางยงพทธปรชญา). กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๒๒. ยพน เขมมกด. “พทธศาสนาในลานนาไทยสมยราชวงศมงราย พ.ศ. ๑๘๓๙ – ๒๑๐๑”. รายงานการวจย, ๒๕๓๗. ราชบณฑตยสถาน. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ นานมบคสพบลเคชนส, ๒๕๔๖. วทย เทยงบรณธรรม. พจนานกรมไทย. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ ห.จ.ก. ประชม ทองการพมพ ๒๒, ๒๕๓๖. พระอนรทธาจารย. คมอการศกษาพระอภธมมตถสงคหะ ปรเฉทท ๒ เจตสกสงคหวภาค. แปลโดย วรรณสทธ ไวทยะเสว. กรงเทพมหานคร : ธเนศวรการพมพ, ๒๕๒๗. สมชาย เทพแสง, “การปฏรปการศกษาคอการปฏรปจตและวญญาณ” วทยาจารณ ๑๐๐, ๒๕๔๔. สงวน สทธเลศอรณ. การนเทศการศกษา. กรงเทพมหานคร : โรงพมพอกษรพฒนาพานชย, ๒๕๒๗. สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส. สารานกรมพระพทธศาสนา. กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๒๙. สมเดจพระสงฆราชเจา กรมหลวงวชรญาณวงศ. ธรรมานกรม. กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๑๕. สมเดจพระสงฆราชเจา พระเจาวรวงศเธอ กรมหลวงชนวรสรวฒน. พระคมภรอภธานปปทปกา. กรงเทพมหานคร : มหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๐๘. สพตรา สภาพ. จตวทาสงคม. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๘.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๐

สมน อมรววฒน. การสอนโดยสรางศรทธาและโยนโสมนสการ. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : โรงพมพโอเดยนสโตร, ๒๕๓๐. สวรรณา สถาอานนท และเนองนอย บณยเนตร. คา : รองรอยความเชอไทย. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๗. เสฐยร พนธรงส. ศาสนาเปรยบเทยบ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๔. เสฐยร พนธรงส. ศาสนาโบราณ. กรงเทพมหานคร : รงเรองธรรม, ๒๕๒๑. ________. ศาสนาโบราณ. กรงเทพมหานคร : รงเรองธรรม, ๒๕๓๑. แสง มนวทร. “ชนกาลมาลปรกรณ”. หนงสอนสรณงานพระราชทานเพลงศพ ศาสตราจารย ร.ต.ท. แสง มนวทร, ๒๕๑๗. หลวงเทพดรณานศษฏ. ธาตปปทปถา. กรงเทพมหานคร : มหามกฎราชวทยาลย, ๒๕๑๘. อนนต วรยะพนจ. บทบาทของพระสงฆกบการพฒนาชมชน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๖. อทย เอกสะพง. พทธศาสนาเถรวาท. ปตตาน : มหาวทยาลยสงขลานครนทร ปตตาน, ๒๕๔๗. เออน เลงเจรญ. “โลกทรรศนในพระพทธศาสนา”. กรงเทพมหานคร : โรงพมพโอเดยนสโตร, ๒๕๓๗.

(๒) วทยานพนธ ผดพรรณ ศภพนธ. “การศกษาเปรยบเทยบความคดเกยวกบพระพทธเจาในพทธปรชญาเถรวาทกบ พทธปรชญามหายาน”. วทยานพนธอกษรศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๒๘. พนชย ปนธยะ. “การศกษาเชงวเคราะหเรองอตตสมมาปณธในพระพทธศาสนา”. วทยานพนธศลปะศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๑. พระมหาจตตภทร อจลธมโม. “การศกษาบทบาทของพระอานนทในการเผยแผพระพทธศาสนา”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. สาขาพระพทธศาสนา : มหาจฬาลงกรณราช วทยาลย, ๒๕๓๗. พระมหาปรม โอภาโส (กองค า). “ศกษาวเคราะหศรทธาของชาวไทยในปจจบน”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ ราชวทยาลย, ๒๕๔๑. พระมหาฉลวย สงหแจม. “การศกษาวเคราะหเรองอวชชาในพระพทธศาสนาเถรวาท”.

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๑

วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต (สาขาวชาปรชญา). บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยเชยงใหม, ๒๕๔๖. พระมหายทธกร ปญญาสร (สจจรตนพงศ). “ศกษาวเคราะหศรทธาในพระพทธศาสนา”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณ ราชวทยาลย, ๒๕๔๗. พระมหาสภา อทโท. “บทบาทของพระสงฆไทยใน ๒ ทศวรรษหนา (๒๕๔๑–๒๕๖๐)”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลบธรรมศาสตร, ๒๕๔๑. ยคลธร เพญโรจน. “ความศรทธาของประชาชนในเขตเทศบาลนครอบลราชธาน จงหวดอบลราชธาน ทมตอพระสงฆ”. วทยานพนธปรญญาโท. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๕๑. เหลอ เอกตะค. “บทบาทหนาทของคระกรรมการโรงเรยนมธยมศกษา ในทศนของผบรหารโรงเรยน มธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดนครราชสมา”. วทยานพนธปรญญาโท. ศกษาศาตรมหาบณฑต : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๔๒.

(๓) บทความจากเวบไซด พระครธรศกดเกยรตคณ หลวงปภ วดทาฬอ จงหวดพจตร อางใน http://www.xn--42cgaeg 4ewcdwadtcbg7mc2c2eb8cd4rf1r.com/b-126/ (เขาถงวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖). พทธทาสภกข. “เรองเรยน พทธศาสนา ใน ๑๕ นาท”. หนงสอชมนมเรองสน พทธทาสภกข, ๒๔๙๕, อางใน www.buddhadasa.com ประวตหลวงพอครฑวดทาฬอจงหวดพจตร อางใน http://www.xn42cgaeg4ewcdwadtcbg 7mc2c2eb8cd4rf1r.com/b-127/ (เขาถงวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖). ประวตหลวงปจนทา_ถาวโร อางใน http://th.wikipedia.org/wiki/หลวงปจนทา_ถาวโร (เขาถงวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖). หลวงพอเขยน-วดส านกขนเณร-จงหวดพจตร อางใน http://www.xn--42cgaeg4ewcdwadtcbg 7mc2c2eb8cd4rf1r.com/b-128/ (เขาถงวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖). ประวตหลวงพอเงน วดบางคลาน จ.พจตร อางใน http://www.xn--42cgaeg4ewcdwadtcbg7 mc2c2eb8cd4rf1r.com/b-124/ (เขาถงวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖). หลวงพอเตยงวดเขารปชางจ.พจตร อางใน http://www.xn--42cgaeg4ewcdwadtcbg7 mc2c2eb8cd4rf1r.com/b-135/ (เขาถงวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖).

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๒

หลวงพอปน-วดดงกลาง อางใน http://www.xn--42cgaeg4ewcdwadtcbg7mc2c2eb8cd4rf1r. com/b-129/ (เขาถงวนท ๙ ธนวาคม พ.ศ. ๒๕๕๖).

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ภาคผนวก

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๔

ภาคผนวก ก รายนามผใหสมภาษณ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๕

รายนามผใหสมภาษณ

๑. พระครพสฐคณาภรกษ สพจโจ (ปญญา) เจาอาวาสวดชยมงคล เจาคณะอ าเภอบางมลนาก

๒. พระครวทตวรธรรม วรธมโม (จ านล) เจาอาวาสวดทาชาง รองเจาคณะอ าเภอบางมลนาก

๓. พระครพพฒนสตคณ เตชธโร (จ านล) เจาอาวาสวดโพธทอง เจาคณะต าบลเนนมะกอก

๔. พระครพศาลสภทรคณ สภทโท (จลพนธ) เจาอาวาสวดบางมลนาก เจาคณะต าบลภม

๕. พระครวจารณวหารกจ ฐตพโล (เชาวโชต) เจาอาวาสวดสขมาราม ทปรกษาเจาคณะต าบลวงตะก

๖. พระครวภชสรคณ สรปญโญ (ข าเกด) เจาอาวาสวดหอไกร เจาคณะต าบลหอไกร

๗. พระครวมลธรรโมภาส อตถมยตโต (ถงปญญา) เจาอาวาสวดวงขอนซง เจาคณะต าบลวงตะก

๘. พระครพบลธรรมทศน ธมมวโร (เรองศร) เจาอาวาสวดโพธแดน

๙. พระครวมลปญญาภรณ ผลปญโญ (มนรกคง) เจาอาวาสวดพฤกษะวน

๑๐. พระครวจตรสงฆไพโรจน กนตวโร (หมอทอง) รองเจาอาวาสวดชยมงคล เจาคณะต าบลบางไผ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๖

ภาคผนวก ข แบบสมภาษณเพอการวจย

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๗

แบบสมภาษณเพอการวจย

เรอง วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร

ในการปลกฝงศรทธาแกเดกและเยาวชน

ค าชแจง

แบบสมภาษณเชงลกน เปนสวนหนงของวทยานพนธ ตามหลกสตรพทธศาสตร

มหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เพอรวบรวมเปน

ขอมลทางวชาการส าหรบศกษาคนควา และน าเสนอผลการวเคราะหขอมลในภาพรวมเทานน

ฉะนน ผวจยจงขอความกรณาจากทาน ไดโปรดตอบแบบสมภาษณเชงลกใหครบทกขอ

ตามความเหนของทาน เพอน าไปวเคราะหใหเปนประโยชน ขอมลททานตอบจะถอเปนความลบและ

ขอรบรองวาจะไมมผลกระทบ ตอผใหขอมลแตประการใด

ขอขอบคณ

พระอธการจตรงค อธปญโญ (เถยรอ า)

นกศกษาหลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาลยสงฆนครสวรรค

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๘

แบบสมภาษณเชงลก โครงการวจย เรอง วเคราะหบทบาทของพระสงฆาธการในการปลกฝงศรทธาแกเดกและ

เยาวชน ในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร *******************************************************

ชอ ฉายา นามสกล .

วด ต าบล อ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร

๑. บทบาทการปลกฝงศรทธาดานการเผยแผพระพทธศาสนา วธการปลกฝงศรทธา

๑............................................................................................................................................... ๒............................................................................................................................................... ๓............................................................................................................................................... ๔............................................................................................................................................... ๕............................................................................................................................................... ๒. บทบาทการปลกฝงศรทธาดานการบ าเพญสาธารณประโยชนแกสงคม

วธการปลกฝงศรทธา ๑............................................................................................................................................... ๒............................................................................................................................................... ๓............................................................................................................................................... ๔............................................................................................................................................... ๕...............................................................................................................................................

สมภาษณ . วนท . เวลา .

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๐๙

ภาคผนวก ค หนงสอขอความอนเคราะหการใหสมภาษณ

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๑๐

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๑๑

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๑๒

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๑๓

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๑๔

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๑๕

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๑๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๑๗

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๑๘

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๑๙

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๒๐

ภาคผนวก ง ภาพการใหสมภาษณของพระสงฆาธการในอ าเภอบางมลนาก จงหวดพจตร

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๒๑

ภาพประกอบการใหสมภาษณ

สมภาษณพระครพสฐคณาภรกษ สพจโจ (ปญญา) เจาอาวาสวดชยมงคล

เจาคณะอ าเภอบางมลนาก วนท ๑๐ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๒๒

ภาพประกอบการใหสมภาษณ

พระครวทตวรธรรม วรธมโม (จ านล)

เจาอาวาสวดทาชาง

รองเจาคณะอ าเภอบางมลนาก วนท ๑๐ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๒๓

ภาพประกอบการใหสมภาษณ

พระครพพฒนสตคณ เตชธโร (จ านล) เจาอาวาสวดโพธทอง

เจาคณะต าบลเนนมะกอก

วนท ๑๐ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๒๔

ภาพประกอบการใหสมภาษณ

พระครพศาลสภทรคณ สภทโท (จลพนธ) เจาอาวาสวดบางมลนาก

เจาคณะต าบลภม วนท ๑๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๒๕

ภาพประกอบการใหสมภาษณ

พระครวจารณวหารกจ ฐตพโล (เชาวโชต) เจาอาวาสวดสขมาราม

ทปรกษาเจาคณะต าบลวงตะก

วนท ๑๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๒๖

ภาพประกอบการใหสมภาษณ

พระครวภชสรคณ สรปญโญ (ข าเกด) เจาอาวาสวดหอไกร

เจาคณะต าบลหอไกร

วนท ๑๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๒๗

ภาพประกอบการใหสมภาษณ

พระครวมลธรรโมภาส อตถมยตโต (ถงปญญา) เจาอาวาสวดวงขอนซง

เจาคณะต าบลวงตะก วนท ๑๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๒๘

ภาพประกอบการใหสมภาษณ

พระครพบลธรรมทศน ธมมวโร (เรองศร) เจาอาวาสวดโพธแดน

วนท ๑๒ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๒๙

ภาพประกอบการใหสมภาษณ

พระครวมลปญญาภรณ ผลปญโญ (มนรกคง) เจาอาวาสวดพฤกษะวน

วนท ๑๒ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๓๐

ภาพประกอบการใหสมภาษณ

พระครวจตรสงฆไพโรจน กนตวโร (หมอทอง) รองเจาอาวาสวดชยมงคล

เจาคณะต าบลบางไผ วนท ๑๒ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๖

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๓๑

ประวตผวจย

ชอ พระอธการจตรงค อธปญโ (เถยรอ า)

เกด วนท ๒๙ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๑๖

สถานทเกด บานเลขท ๑๓๒/๑ ตาบลเนนมะกอก อาเภอบางมลนาก จงหวดพจตร

การศกษา นกธรรมชนเอก

ปรญญาพทธศาสตรบณฑต สาขาวชาพระพทธศาสนา

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาลยสงฆ

จงหวดนครสวรรค พ.ศ. ๒๕๕๔

อปสมบท วนท ๑๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๓๘

สงกด วดวงกรางทรงธรรม

หนาท เจาอาวาสวดวงกรางทรงธรรม และผชวยเลขารองเจาคณะอาเภอ

ทอยปจจบน วดวงกรางทรงธรรม ตาบลเนนมะกอก อาเภอบางมลนาก จงหวดพจตร

หอสมดกลาง มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย