Skeda e librit Biografia e Autorit Permbledhje e pergjithshme e librit Informacione mbi vepren Analize letrare e vepres Tema-Ideja Pershtypjet per kete liber(mendime nga pyetje te

bera per nxenesit qe kane lexuar kete liber) Kritike letrare mbi librin Thenie te Floberit dhe te autoreve te tjere per

FLoberin#MesueseAurela

SKEDA

• Titulli: Zonja BovariOrigjinali: Madame BovaryGjinia: RomanAutori: Gustav FloberShqipëroi: Viktor KalemiShtëpia botuese: Argeta LMGViti: 2009Fq. 296

MBI AUTORIN

• Gustav Flober lindi më 12 dhjetor të vitit 1821 në Ruen. Ai është njënga novelistët më të njohur francez të Shekullit XIX.Bir i njërit prejkirurgëve më të shquar të shekullit.Veç kësaj prej të atit ai trashëgoisyrin klinik ndaj jetës, aq sa arriti me anën e penës të bënte autopsinë e shpirtit të njeriut. Prindërit donin që ai të vazhdonte për drejtësi. Nëshkollë të mesme Floberi u lidh ngushtë me Alfred De Puatvenin, i cilime aftësi intelektuale dhe estetike që kishte ushtroi një ndikim pozitivmbi të. Familja e dërgoi në shkollë për tu bërë jurist, por s'kaloi shumëkohë dhe Floberin e kap një krize nervash me karakter epileptik, sidoqoftë është fakti që ai i ndërpreu studimet dhe fitoi nga prindërit tëdrejtën të vendosej përfundimisht në vilën e tyre të bukur te Kruaseseafër Ruanit, ku sot ka mbetur një pavijon i vetëm që është muzeu i vogëli Floberit, në fillim ai aty do të jetonte me të ëmën dhe mbesën, pastaj ivetëm deri sa të vdiste. Disa faktorë që e çuan në shpërthimin e forcëssë tij krijuese janë disa lidhje dashurore dhe miqësore.

• Një nga miqtë e tij më të ngushtë të Floberit që luajti një rolthelbësor në krijimtarinë e tij, ishte dhe poeti Luigj Buile kur vdiq kymë korrik 1869 autori i "Zonjës Bovari" do të shkruante : "Kjo ështëpër mua një humbje e pazëvendësueshme pardje varrosandërgjegjen time letrare, trurin busullën time "Buileja ishte tamamndërgjegjja e Floberit poeti nuk do ta kishte shkruar kurre asnje ngaveprat e tij". Rrugëtimet me frytdhënëse të Floberit ishin ato nëBritani pastaj në Egjipt, Greqi, dhe Azinë e Vogël, ai pasqyroi gjithçkaqë përjetoi prej tyre në letrat dhe shënimet e udhëtimit

• Edhe në kohën tonë kur kanë kaluar pothuajse 120 vjet nga vdekja e Gustav Floberit kur të mirat e laserit atomik, telekomunikacionisduken me çudira, kur kompjiuterat nder veprimet fantastike qëkryejnë janë futur në punë dhe për të zbërthyer shkarravinat e artatë shkrimtarit, veprat e tije mbeten gjithë jetë, sepse kanë nëqendër njeriun i cili sipas tij me sakte përkufizohet me fjalën aspirate për nga vete natyra e pashmangshme që ka.

ESTETIKA E FLOBERIT

• Estetika e floberit mbeshtetet ne 2 parime kryesore,objektivizmi dheimpersonalizmin,qe lidhen ngushte me njeri tjetrin.Artisti nuk duhet tangaterroje artin me ndenjat dhe jeten e tij personale.

• Me objektivizem,Floberi nenkupton vullnetin “per ta trajtuar shpirtin njerezorme te njejten paanshmeri qe tregojme ne shkencat fizike”.Shkrimtari nuk ka ne dore as jete as vdekje,as varferi as mireqenie,as lotin as gazin.Nuk ka rendesicfare mendon ose ndien ai personalisht per te gjitha keto,rendesi ka fakti se sate verteta dalin keto nga pena e tij.

• Floberi na vendos keshtu perpara atij qe quhej paradoks i shkrimtarit;per teqene ne lartesine e duhur,shkrimtari nuk ka nevoje t’i provoje vete ndenjat qepershkruan,t’i jetoje vete ato cka rrefen,t’i kete njohur personazhet e t’iamarre vajit ose kenges bashke me ta.Floberi shkeputet nga traditagjitheshekullore e artistit”te frymezuar’’ i cili nuk respekton distancen e nevojshme qe na lejon t’i shohim gjerat me qarte.Ne castin kur ndihet teper i ndezur dhe i lidhur ngushte me subjektin qe trajton ,ai e nderpret t shkruarit,derisa frymezimi t’i kaloje e mendja t’i qetesohet.”Nuk shkruhengjerat me zemer,po me koke”:e tille eshte “formula” qe i siguroi Floberitpavdekesine.

• Artisti qe ia del ta harroje vetveten ne perfitim te vepresse tij,ka me tper shance per t’i kuptuar boten dhenjerezit.Nuk i takon artistit te beje moral,pse nuk eshte kyqellimi i letersise.Morali me i larte i nje vepre letrare eshteqe ajo te jete e bukur dhe e vertete.Keto 2 cilesi te vyera,ebukura dhe e verteta,bashkepunojne me njera tjetren me mire se cfaredo morali e se cfaredo virtyti.Neper tebukuren,e verteta del n pah me qarte,ashtu si neper teverteten e bukura shfaqet me e plote e me e hirshme.Perballe ketyre hyjneshave teartit,fjala”realizem”,s’eshte gje tjeter pervec nje term teknik,i cili sipas Floberit shpreh vetem nje prirje te veprese asgje me teper.

PERMBLEDHJA E LIBRIT

• Vepra është një roman kronikë e kohës. Vepra është natyralistepër nga stili, sepse përshkruan me detaje të stërholluaramjedise, personazhe dhe veprime dhe trajton çështje tronditëesikur të ndodhnin përditë në jetën e njerëzve. Floberi ndjekmetodën e impersonalizmit: nuk gjykon veprimet e personazheve.

• Ema Bovari është një vajzë provinciale që lexonshume libra romantikë dhe ka marrë një formim konservatornë manastir. Për shkak të letërsisë romantike që lexonte, Emabën zgjedhjet e gabuara në jetë, humbet lidhjet me realitetindhe shndërrohet në një viktimë të pasioneve të saj, të cilat e orientojnë drejt aventurave të pafundta. Ema dëshironndryshimin në jetën e saj, por problemi qëndron me faktin se ajo është heroinë pasive: nuk vepron vetë për të dalë ngamonotonia, por varet prej personazheve të tjerë.

• Në kohën që u shkrua romani shoqëria franceze kalonte një krizë shoqërore, ekonomike, psikologjike, morale dhe filozofike. Romani ka si qëllim tëdemaskojë vlerat false të shoqërisë, moralin hipokrit të saj, kotësinë e letërsisëromantike dhe influencën negative të saj. Romani është vepër realiste qëshquhet për pasuri të vëzhgimeve të jetës dhe psikologjisë së shoqërisë së kohëspër vërtetësinë e fakteve, për përgjithësimin e madh artistik që i bëhetfenomenit Ema.

• Ajo është viktimë e realitetit francez që ishte duke u bërë provincial dhekarakterizohej nga amullia dhe shpërbërja. Konflikti i romanit është ndeshjames iluzioneve të prapambetura provinciale. Ideja e veprës është që njerëz siEma që kapen pas idealeve false për t'iu larguar realitetit të vrazhdëpërfundojnë duke rënë në një realitet edhe më të piste.

• Nëse për Balzakun provinca ishte diçka që kundërshtonte Parisin, për Floberingjithë realiteti francez po bëhej provincial. Romani fshikullon përmbysjen e principeve në Paris ku shkelja e kurorës nuk përbënte skandal. Ema me ndihmën e Leonit apo Rodolfit mundohet të imitojë modelet që ofron Parisi, sepse siç i thotë Leoni: "Në Paris kështu bëjnë të gjithë".

• Floberi luhatet mes simpatisë për Emën si viktimë e librave romantikë dhemjedisit meskin shoqëror dhe qëndrimit kritik ndaj falsitetit të saj, egoizmitdhe trillit. Floberi depërton shpesh në mendimet e Emës. Për lumturinë ajomendon se mund ta gjej në disa vende që "duhej ta krijonin lumturinë sindonjë bimë të veçantë që del në një vend dhe s'bëhet dot askund tjetër". Ajomendon se do të ishte e lumtur nëse do të shkonte diku në Skoci apo do tëmund të kishte një vilë zviceriane dhe një burrë të veshur me frak dhe çizmelëkure.

• Ëndrrat për këto vende të bukura janë prelud i zhgënjimit dhe tragjedisë nëfund të romanit. Për Sharlin mendon se ai po të donte do ta kishte kuptuar dheEma do ta zbraste zemrën nga gjithçka ndiente. Ajo mendonte se sa më shumëe lidhte jeta bashkëshortore aq më tepër shkëputej shpirtërisht prej Sharlit. Mendonte se po t'i përkushtohej qeverisjes së shtëpisë do të dilte disi ngamonotonia.

• Shijet e holla të Emës dukeshin në çdo gjë qe zinte me dorë, ashtu siç kuptohejse nuk e kishte idenë e masës së shpenzimeve. Për njerëzit e tjerë, tëndryshëm nga i shoqi ajo mendonte se s'kishte burrë që t'i ngjante Sharlit: çdoburrë tjetër mund të kishte qenë i pashëm, i zgjuar, i ngritur, joshës, ashtu siçishin pa dyshim burrat e shoqeve të saj të manastirit.

• Për të harruar kopshtin e përjetshëm të shtëpisë së saj, ajo shëtit shpesh nëpër rrugët e provincës ku vëren me vëmendje bimët dhe gjallesat. Për jetën në fshat mendonte se ishte shumë monotone dhe e ftohtë si ndonjë pullaz me baxhën nga veriu kumbizotëronte mërzitja si ndonjë merimange e heshtur që thurrte rrjetën e vet nëerrësirë, në të gjitha skutat e zemrës se saj. Jeta e saj i dukej në kontrast me jetën e zhurmshme të Parisit. Ema dhe Sharli kanë interesa të ndryshme kulturore.

• Ajo vizaton, i bie pianos, lexon libra. Sharli preokupohet vetëm për anën praktike tëfamiljes: siguron të ardhurat, punon pafundësisht, kënaqet me poezitë që i lexon Ema, krenohet që ka një grua të tillë dhe fle me gërhima. Lindja e dashurisë mes Emës dheLeonit do të sjellë një tronditje në dukje pozitive në jetën e Emës.

• Lidhja mes tyre duket në fjalët që shkëmbejnë: miratojnë shpesh njëri – tjetrin duke shprehur shije të njëjta artistike; në gjestet: Leoni krijon afrimitet me Emën që nëmomentin e parë të njohjes kur vendos këmbën te shkallëza e karriges së saj; nëvështrimet: ai e vështron në heshtje ndërsa Ema i ngul dy sytë e saj të mëdhenj dhe tëzinj. Emës i pëlqen fakti që Leoni është një djalë i ri me shpirt të lirë dhe ëndërrimtar. Mendon se ai ka shpirt të ndjeshëm ndaj artit dhe të bukurës në përgjithësi. Monotonianë roman kuptohet në atmosferën e përgjithshme kur në fshatrat Tot dhe Jonvil kohakalon pa larmi veprimesh.

• Vetëm darkat mes të njohurish mund te ndryshojnë monotoninë. Mediokriteti dhe injoranca i mbishtohen monotonisë në Jonvil. Kjoduket në gafat që bën Omeja kur kërkon t'u mburret të pranishmëvepër njohuritë shkencore që ka. Në përgjithësi jeta provincialekarakterizohet nga mungesa e argëtimit kulturor, nga mungesa e prurjeve në njerëz dhe vizitorë, mungesa e shëtitoreve dhe variacionitjetësor. Ema është që në fillim të romanit personi që s'mund tëpërshtatet me realitetin ekzistues, pasi trurin e saj e kanë zaptuarmodelet e përftuara nga veprat romantike.

• Ngjarjet e romanit morrën shkas nga një histori e vërtetë që patindodhur në qytetin e lindjes së Floberit. Atij i mbetej veç të realizontepërgjithësimin artistik të realitetit. Përgjithësimi ishte realist dhe lidhejme degradimin e shoqërisë franceze të kohës. Heroina është viktimë e kësaj shoqërie dhe pjesë organike e saj. Me Emën shfaqet dukuria e bovarizmit: prirja për të ëndërruar dhe për t'u zhgënjyer pafundësishtnga realiteti.

PERSHTYPJE/MENDIME MBI KETE LIBER:

• Si mendoni tek romani Zonja Bovari e Flober Ema Bovari ishte viktime apo fajtore?• Nx.1:Zonja Bovari mgjs mund te duket fajtore ne disa momente, po ta lexosh mire romanin eshte vecse

nje viktime. Viktime e nje realiteti te cilit ajo nuk i perket. Por per me teper ajo eshte viktime e endrravete saj. Duke lexuar aq shume romane te tilla romantike ku dashuria dhe pasioni ishin mbi gjithcka nenkuadrin e nje mjedisi mbytes dhe mjaft te mbyllur ne rinine e saj. Duhet te kemi parasysh disa hollesi terinise se saj. Ajo ishte rritur ne nje kuvend ku kishte marrre mesimet e para dhe nje lloj edukate qe ikishte lezet nje femre te asaj kohe. Por ky mjedis i mbyllur dhe leximet e ketyre romaneve romantike e benin ate te futej ne nje bote te cilen ajo e kishte idealizuar gradualisht. Dhe ne momentin e perballjesme realitetin ajo nuk arrinte te shkeputej nga kjo bote endrrash romantike, te dashurise dhe pasionit.

Per me teper ajo eshte viktime edhe e meshkujve, te cilet e perdoren, e mashtruan dhe me pas e hodhensi dicka te pavlere. Ajo smund te bente nje jete te tille te mbyllur me te shoqin e saj, nje njeri i ftohte deridiku qe nuk kishte endrrat e saj dhe as minimumin e deshirave qe ajo kishte. Botekuptimi mes atyre tedyve ishte kaq i ndryshem. Zoti Bovari ne fillim te romanit eshte nje djalosh interesaxhi, ai martohet me vejushen, i nxitur nga e ema, vecse per ti marre pasurine. Ne momentin qe martohet me emen, eshtecasti kur Ema hyn ne dhomen dhe Zoti Bovari hedh tutje buqeten me lule, qe dikur i perkiste te ndjeres. Dhe ky gjest eshte zhgenjimi i pare i Emes nga realiteti. Ajo mendonte se mbase dhe asaj nqs do te vdiste, keshtu do ti hidhej buqeta e marteses. Me pas vizita ne keshtjellen mondane e ben ate te enderroje tejmase, duke i numeruar ditet, ja kaq dite kane kaluar qe kur ishte atje.

Me kalimin e faqeve te romanit, Zoti Bovari merr tipare te tjera me te buta, dekl nje njeri i mire, por mgjtai prape nuk del dot nga kuadri i asaj qe ishte edukuar.

Ndaj me pak fjale, ashtu sic e shpreh edhe vete shkrimtari, Zonja Bovari eshte nje viktime e endrrave tesaj, e realitetit dhe e meshkujve cinike, qe ndesh ne jeten e saj.

Ju kerkoj ndjese nese u zgjata pak si shume, por eshte nje nder romanet e mia te preferuara.

• Nx.2:Une mendoj qe Emen nuk mund ta quajme plotesisht fajtore apoplotesisht viktime.Eshte viktime per arsyet nga me te ndryshmet,eshte viktimee jetes, e mjedisit provincial me njerezit meskine qe mbarte ,por nga ana tjetereshte edhe fajtore. Faji i saj me i madh ishte pa dyshim TRADHETIA. Edhe psetek Sharli ajo gjeti vetem monotoni dhe zhgjenjim, tradhetia bashkeshortorenuk mund te justifikohet asnjehere.Pastaj pse Ema nuk e mori parasysh qe ne fillim faktin qeSsharli ishte nje njeri i tille, i rendomte?nje tjeter faj i saj ishtefakti qe ajo i idealizonte shume meshkujt. ne fillim Sharlin, duke pare duart e tij"te bardha".ME pas dy te dashurit e saj te tjere, te cilet i konsideronte simeshkuj perfekt. Mendoj qe ashtu si edhe une por edhe si vete Flober kerkonta justifikoje Emen. Fundja Ema ishte personazhi me i dashur i tij sepse ajoperfaqesonte vete Floberin. Edhe mua me vjen keq per Emen dhe tradhetine e saj mund ta shohim si nje britme te nje gruaje te deshperuar qe kerkonte tedilte nga ndrydhja dhe barrierat e nje shoqerie te prapambetur, drejt lirise, dashurise se vertete.Ema Bovari eshte si nje medalje me dy ane, ne njeren anete se ciles na shfaqet figura e nje viktime te shoqerise dhe ne anen tjeter njefemer mekatare, qe dashuria per "te jetuar" jeten e zhyti thelle ne balten e tradhetise, egoizmit dhe cmendurise!!!

• Nx.3:Per mendimin tim Ema eshte viktime e vetes se saj dhe e realitetitqe ate e rrethon.Ajo duke jetuar ne nje manastir dhe duke lexuarromane te cilet flisnin per princa te kalter dhe per dashuri te pafundme, kujtonte se dhe ne realitet ashtu ishte, por harroi se bota ishte e mbushur me djallezi e hipokrizi.Qe ti pergjgjem pyetjes un mendoj se Ema i ka te dyja. Ajo eshte edhefajtore edhe viktime. Eshte fajtore sepse n.q.s maredhenia e saj me Sharlin nuk po funksiononte, ajo shume mire mund te fliste me te dhete sqaroheshin. Eshte fajtore gjithashtu se e tradhetoi ate 2 here e ne fund sepse ajo vrau veten. Do te thoni ju pse qenka fajtore se vrauveten(se te gjithe ma kane thene kete) un them se ajo e vrau veten per te shpetuar nga ajo bote e keqe pa menduar per te tjeret si p.sh. vajzene saj Bethen. Ne nje fare menyre u tregua egosite.Dhe mendoj qe eshte viktime sepse ajo ishte rritur ne nje manastir e nuk e kishte pare boten, nuk e njihte mire ate. Ajo besonte ne romanetqe lexonte dhe enderronte shume dhe enderrimet e shumta nuk e lejonin ate te shihte realitetin.

• Nx.4: Ema Bovari nje viktime e realitetit te hidhur dhe te pameshirshem, nje femer enderrimtare dhe plot deshire per jete ndoshta realiteti aq i hidhur do ta kategoriste si nje femer imorale ,dhe te padenje per familjen gje shume e padrejt pse valle nje femer kategorizohet e tille ?pse nje femer nuk mundet te enderrroj? gjithcka ndodh per shkak se Ema Bovari nje qenie aq e pafajshme nuk diti te beje ndarjen e asaj jete qe shihte permes romaneve te panumert qe lexonte ne shtepin ku jetonte(tek murgeshat)dhe asaj cfare egzistonte me te vertet pas kangjellave , nje vajze qe mendonte se ndoshta do te gjente princin e endrrave te saj por fatkeqsisht ket gje nuk arriti ta shoh tek Sharli bashekshorti i saj dhe nuk ishte ai njeriu per te cilin kishte imagjinuar ai shprehte krejt te kunderten e asaj cka donte dhe serisht mendonte romanet qe kishte lexuar dhe i jepej me shume deshira per te menduar se vertet egzistonte princi ne kerkim te tij doo ndeshej me njerzimin krijesen me hipokrite qe do ta paragjykonte per veprimet e saj. Mos valle gabim qe kerkonte lumturin ? Mos valle imorale qe thjesht donte ate ckishte imagjinuar per jeten e saj? THJESHTNJE VIKTIM E REALITETIT TE HIDHUR

ANALIZA LETRARE

• Subjekti psikologjikSubjekti i romanit te pare floberian mund te permblidhet ne nje fjali me 3 veprime: Ema Bovari,grua e Sharl Bovarit,e tradheton dy here te shoqin,ia prish gjithe pasurine e paket qe ka,e ne fund helmon veten.Asgje me shume se kaq nuk ndodh ne roman dhe Floberi,me keto 3 fije,end tere vepren.Kete subjekt kaq banal dhe te denje vec per thashetheme,ai e mbush me nje mori gjerash te imeta qe nuk tregojne veprim,por shprehin gjendje.Ai pra eshte subjekt psikologjik,ku “veprimi”,”ngjarja”,”ndodhia”,domethene subjekti,zhvendosen brenda personazhit,duke dale jashte tij vetem ne te rralle,si shfaqje e asaj qe ndodh perbrenda.

• Heronj te nje epoke te lavdisshme• Per Floberin nuk ka aspekte te pershtatshem a te

papershtatshem:gjithcka qe i takon jetes,mund te shnderrohet ne veper arti.Duke lexuar Zonjen Bovari krijohet bindja se,sa me afer te shohim jeten,aq me rendomte duket ajo.Shoqeria e provinces perbehet nga njerez me horizont t ngushte,moskine te vetekenaqur,pa ideale ose projekte per jeten.Ben perjashtim Ema,e cila duke mos njohur jeten,mendon se gjithcka eshte e mundur.Ema pranon te martohet me Sharlin vetem se ky i ka duart e bardha e nuk eshte fshatar.Ajo kaq ka ne dore per te ardhmen e vet dhe te tjerat ia le jetes,tek e cila beson si askush.Ne vend t burrit ideal qe Ema shpreson,Sharli eshte i zakonshem,pa ndonje veti te spikatur,medioker,mendjeceket e naiv,por shpirtbut e i sjellshem me te shoqen.

• Farmacisti Ome eshte i interesuar ta kete mire me Sharlin,prej te cilit varet edhe klientela e tij.Ai i nxit t’i operoje kemben nje topalli te varfer dhe ,pa pritur rezultatin,dergon ne gazeten e qytetin nje shkrim per “operacionin gjenial”.Por kemba gangrenizohet dhe topallit te mjere i duhet ta kepute krejt.Vetem Emes i vjen keq per te,aq sa kjo gnjarje e ftoh edhe me teper me te shoqin.Ndersa Omene nuk e vret ndergjegja,meq mendon se ka kontribuar per progresin e mjekesise.Ky gjendet te kryet e Emes ne castet e saj ne castet e saj te fundit dhe,ne vend qe ta beje te vjelle per t’ia lehtesuar vdekjen Emes.Edhe prifti Burnizien,megjithese burre babaxhan e me bindje te sinqerta,ka faj ne “komplotin” kunder Emes,sepse nuk diti ti fitoje besimin e saj..Ema ishte gati t’i kerkonte keshille,por ai,nuk e zgjta doren,e cila ndoshta do ta kishte shpetuar gruan e re nga mekati i mishit.Ky “bari i shpirterave” ka faj vetem pse eshte mendjelehte,pse i mungon takti per t’i kuptuar shpirterat qe ia kane nevojen.

Bovarizmi• Floberi vuan nga “semundja” e Zonjes Bovari,nga Bovarizmi.Ema nuk eshte

nga ato gra qe i jepen vesit,por jeta i ka krijuar nje boshllek ne shpirtte cilin vesi hyn dhe e mbush.Ajo eshte viktime e enderrave te saj dhe e nje burgimi shpirteror qe krijon provinca te qeniet e ndjeshme e delikate.Ka faj vetem spse enderron,pse i kerkon jetes gjera qe kjo nuk ia jep dot,pse nuk pajtohet me realitetin e rrafshet,dhe pse guxon te mbetet deri ne fund ajo qe eshte.Ema do te jete femer,sic e ka krijuar jeta,por harron se te shumten e kohes jeta sillet me krijesat e saj si nje njerke..Do te jete e bukur,te jape e te marre dashuri,te kete nje jete shpirteore interesante,sepse keshtu i njeh femrat e keshtu e njeh e boten.Te mos ishte Ema ne province,ajo ndoshta do te behej aktore,do te hapte nje sallon bukurie,apo do shkruante me pasion libra te zymte per boten e zhveshur nga pasioni,sic bente Floberi.Ky i ka dhene asaj nje emer tingellues e kuptimplote:Ema,qe te kujton foljen e gjuhes franceze aima,domethene dashruoi.Ema dashuroi dhe vdiq;ajo e kreu detyren e saj:te tjereve u mbetet te jetojne.Ajo niset romantike e romantike vdes,pa e pranuar dot nje jete qe i mbyt sistematikisht enderrat.Prirja e Zonjes Bovari per te enderruar e per tu zhgenjyer pafundesisht,eshte quajtuar “Bovarizem”.Ky term ka hyre tashme ne gjuhen e perditshme dhe tregon hendekun ekzistues mes enderres dhe realitetit.Kete hendek te pakapercyeshem Ema perpiqet ta mbushe me pasionin e saj,po realiteti eshte aq i eger,sa ia gllaberon pasionin,madje dhe jeten.Ema Bovari shnderrohet keshtu ne nje tip universal,ku secili mund te gjej dicka nga vetja e tij.

• E atehere dalin te tjere burra qe jane gati t’i vene veshin nje gruaje.Leoni fillimisht duket romantik si Ema,megjithese ne nje menyre me te zbehte se kjo.Ne vijim,ai shfaqet i tille sic eshte:me karakter t dobet,i zhvendosur,qe i le ne balte miqte.Kur Ema ka nevoje per te ai gjen shkak t shkeputet,njelloj sic pati vepruar Rodolfi.Rodolfit Ema i kerkon te ikin bashke,e madje eshte gati te behet skllave e tij.Mirepo ky beqar kokoroc nuk eshte mesuar te lidhet me nje femer dhe,kur e sheh se puna ka vajtur larg,qendis nje leter qe ia dergon me sherbetorin.Ne ate leter Rodolfi ka leshuar me kujdes 2 pika uje,qe Ema t’i pandehe per lot dashurie.Kjo bie e semure nga pikellimi dhe Sharli,qe eshte mjek,nuk kupton asgje.Perkundrazi,Sharli eshte aq i verber,sa ua dorezon Emen me duart e veta edhe Rodolfit ,edhe Leonit.E pastaj kjo vete bie ne doren e tregetarit Lere,per te cilin cdo mjet qe siguron para,eshte i ndershem.Ema vdes sepse,pervec me realitetin,i duhet t ndeshet me boten mashkullore,me tregtare,notere dhe dashnore egoiste,qe i japin goditjen vdekjeprurese.Per me teper,duke qene femer,Emes i duhet te jape llogari dhe pas vdekjes,se femrat as te vdekura nuk i shpetojne gjyqit te te gjalleve.

Informacione mbi vepren• Ne janar te 1857 Floberi akuzohet ne gjyq per hyerje ndaj moralit

publik,ndjenjes fetare dhe zakoneve te shendosha,meqe ne roman nuk kishte denuar haptas heroinen e tij dhe gjestin e tradhetise bashkeshortore.Ne gjyq,Floberi dhe avokati i tij kerkojne ta reabilitojne figuren e Emes,duke saktesuar se romani rrefen historine e nje gruaje e cila rreshqet nga njeri gabim ne tjetrin,per shkak te hendekut qe egziston mes idese qe ajo ka per jeten dhe jetes ashtu sic eshte ne te vertete.Gabimet e Emes jane pasoja e edukates qe ajo ka marre,e cila e ndan nga jeta dhe e kthen ne viktime”gjysme te gatshme”Gjyqi qe Floberi e fiton ne emer te heroines se tij,ne te vertete ishte nje gjyq qe shoqeria ia beri vetvetes.Romani e vendos subjektin e tij ne province,aty ku konservatorizmi ushqehet me thashetheme e ku liria e individit shihet si krim qe duhet denuar me vdekje.Floberi e paraqet kete atmosfere ne menyre te perpikte e rreptesisht objektive,pa e zbukuruar aspak dhe pa nderhyre dhe ai vete:ky lloj pershkrimi “i pafajshem” e ben kritiken e tij me te forte se cdo lloj satire!

• Naive, e brishte dhe e vetme kunder nje bote te ndertuar nga meshkujt e per meshkujt,Ema e ndien tere padrejtesine qe ia dikton gjendja e saj si femer,ndaj Floberi shprehet:”ajo do te kishte dashur t’i mbyste burrat,t’u pershtynte ne fytyre,t’i grinte te tere.” Impenjimi i Floberit per ceshtjen qe do te shnderrohej ne debat te madh te shekullit XX,nxjerr me se miri ne pah karakterin thellesisht human t Zonjes Bovari.Ky eshte “gjyqi” i sakte qe mund t’i behej ketij romani,qe ne ate kohe u gjykua pikerisht pse prekte themelet mbi te cilat funksionojne shoqeria dhe morali.Por nje “gjyq” akoma me i madh e mbron Zonjen Bovari,e ky eshte Gjyqi i Artit.Floberi mori per subjekt nje ngjarje te vertete,per te cilen kishte shkruar gazeta lokale e Ruanit.Ai ruajti fillin e jashtem te ngjarjes,duke i dhene subjektit karakter psikologjik dhe duke e mbushur me aq shum detaje,sa e shnderron ne nje krijim krejt origjinal,qe asgje te perbashket nuk ka me ndodhine reale,pervec iluzionit te vertetesise qe krijon rrefimi.Ema Bovari e shnderruar ne tip,nuk i perkiste me as vetvetes as krijuesit te saj.

• Zonja Bovari e riperterin romanin realist te promovuar nga Balzaku,Dikensi,Thekeri,Gogoli e Stendali,duke krijuar traditen e nje realizmi te ri,i cili qendron me prane realiteti dhe logjikes se personazheve.Ema nuk ka asgje mbinjerezore,asnje egzagjerim per te mire a per te keq.Ajo nuk eshte qenie patetike,nuk vendoset as ne fund as ne maje,nuk eshte as negative,as pozitive,as e jashtezakonshme,po nje njeri ne kuptimin me te plote te fjales.30 vjet mbas Zonjes Bovari,nje tjeter shkrimtar i madh,Leon Tolstoi,rikrijoi nje Ema Bovari ruse ne tiparet e heroines se tij Ana Karenina,nderkohe qe mbas vdekjes se Floberit,dishepulli i tij Gi de Mopasan Ringjalli trajtat e “bovarizmit”ne nje Simoter te Emes,ne Zhanen e romanit “ Nje jete “.

Thenie te Floberit:• Ne mua ka dy veta te dallueshem,njeri qe ia ka enda fjalen e

bukur,lirizmin,fluturimin e shqiponjes,tere tingellimat e fjalise dhe majat e idese; tjetri qe germon dhe e grryen te verteten deri ku s’mban me,qe ka deshire t’i nxjerre ne pah me te njejten force gjerat e vogla te jetes si ato me te medhate,qe do t’ju beje t’i ndieni thuajse materialisht gjerat qe shkruan.

(Korrespondenca,janar 1852)• Artisti duhet ta krijoje vepren e vet ashtu si Perendia universin:te jete i padukshem

dhe i plotfuqishem,te ndihet gjtihkund e askund te mos duket.(leter Gi de Mopasanit)

• Kur shkruaja episodin e helmimit te Ema Bovarise,ne goje kisha shijen e arsenikut.Personazhet e mi imagjinare veprojne mbi mua,me perndjekin,ose me mire te them,un jam ata.

(Leter Hipolit Tenit)• Lexoni e mos u jepni pas enderrimeve.Zhytuni ne studime te gjata:fitoni shprehine

per pune kembengulese,se vetem kjo e ben njeriun te ndjehet mire vazhdimisht..Mos lexoni si femijet,per t’u argetuar,e as si lexojne ambicizoet,per te fituar dije.Jo,lexoni per te jetuar.

(Leter Luize Kolese)

Thenie per Floberin:

• Nga Zonja Bovari dhe Edukimi i ndjenjave ka dale e tere letersia moderne.(Teodor de Banvil,Mbi varrin e Floberit)

• Nese pyesin veten c’do ti kishte munguar letersise tone sikur Floberi te mos egzisotnte,ai shfaqet teper i madh.Ndikimi i tij ne romanin francez eshte me i frutshmi e me i qendrueshmi.

(Albert Tibode,Gustav Flober)• Pa Floberin,nuk do te kishte pasur Marsel Prust ne France,as Xhejms Xhojs ne

Irlande.Ne rusi,Cehovi nuk do te ishte krejtesisht Cehov.(Vladimir Nabokov,Letersia)

• Perpjekja per te krijua nje proze qe te kete dendesine sugjestionuese te poezise,e ben Floberin nje artist qe barazohet me me te medhenjte.E kane shenjteruar mjeshter te realizmit,cka nuk i pelqente aspak,dhe breza te tere romancieresh thone se i perkasin metodes se tij.Me sakte,ai eshte themeluesi i romanit modern,sic e kane cmuar Kafka,Xhojsi,Folkneri,ai qe shkrimtaret tane te Romanit te Ri e kane quajtur “padroni”

(Moris Nado,Gustav Flober shkrimtar)

• Ndryshe nga c’ndodh me shume njerez,shperblimet shpirterore qe arti e letersia u japin deshirave per kenaqesi,nuk i mjaftuan Zonjes Bovari:ajo u perpoq te kalonte nga enderra ne veprim.Nuk ia doli mbane dhe iu desh te vrase veten.Historia e saj eshte ilustrim prekes i nje tragjedie te zakonshme,tragjedise se njeriut,qe i eshte falur dhuntia per te enderruar dhe qe shoqeria(cdo lloj shoqerie) ia ndalon t’i realizoje endrrat.

(Mario Varas Llosa,Floberi ose orgjia e perjetshme)

PUNOI : #MesueseAurela