ANALIZA E SITUATËS PËR ZHVILLIMIN E FUQISË PUNËTORE ... · se Zhvillimi i Vazhdueshëm...

ANALIZA E SITUATËS PËR ZHVILLIMIN E FUQISË PUNËTORE NË PEJË

Pejë, 2017

1 Analiza e situatës për zhvillimin e fuqisë punëtore në Pejë

ANALIZA E SITUATËS PËR ZHVILLIMIN E FUQISË PUNËTORE NË PEJË

Kjo raport i analizës së situatës është zhvilluar në kuadër të projektit ProSkills të zbatuar nga Institute for Training and Economic

Development (ITED) me përkrahje financare nga Solidar Suisse Kosova

SEKTORËT:

1. Përpunimi i metalit

2. Përpunimi i drurit

3. Turizmi

4. Teknologjia Informative dhe Kompjuterike (TIK)


FALENDERIME

Solidar Suisse dhe Institute for Training and Economic Development (ITED)

falenderon të gjithë ata që kontribuan në hartimin e këtij studimi mbi analizën e fuqisë

punëtore në 4 sektorët e përmendur në komunë e Pejës. Gjithashtu, falenderojmë të

gjitha kompanitë dhe të gjitha institucionet dhe organizatat që u përfshinë në këtë

hulumtim.


Mandatuar nga:

Solidar Suisse (Swiss Labour Assistance)

Përgjegjësia:

Pikëpamjet e paraqitura në këtë raport nuk

përfaqësojnë domosdoshmërisht pikëpamjet e

palës mandatuese.

Përgatitur nga:

ITED - Institute for Training and Economic

Development

Botuar nga:

Copyright © 2017 nga Solidar Suisse. Të gjitha të

drejtat e rezervuara. Asnjë pjesë e këtij publikimi

nuk mund të riprodhohet, të ruhet në ndonjë

sistem të ruajtjes, ose të transmetohet në çfarëdo

forme apo me çfarëdolloj mjeti, elektronik,

mekanik, fotokopjues, regjistrues ose ndryshe, pa

lejen paraprake me shkrim të botuesit.


Shkurtesat

AAP - Arsimi dhe Aftësimi Profesional

BE - Bashkimi Evropian

EYE - Rritja e Punësimit të të Rinjve

KVRL - Këshilli i Veprimit Rinor Lokal

MKRS - Ministra e Kulturës, Rinisë dhe Sportit

MASHT - Ministra e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

MPMS - Ministra e Punës dhe Mirëqenies Sociale

OJQ - Organizatë joqeveritare

ZeP - Zyra e Punësimit

SDC - Agjencia Zvicerane për Zhvillim dhe Bashkëpunim

SPSS - Paketa Statistikore për Shkencat Sociale

TOEFL - Testi i gjuhës angleze si gjuhë e huaj

TpT - Trajnim për trajner

UNDP - Programi i Zhvillimit i Kombeve të Bashkuara

USAID - Agjencia e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar

QAP - Qendra e Aftësimit Profesional

DZHE - Drejtoria për Zhvillim Ekonomik


PËRMBAJTJA

PËRMBLJEDHJE EKZEKUTIVE .............................................................................................................. 6

QËLLIMI DHE OBJEKTIVAT .................................................................................................................... 8

METODOLOGJIA ...................................................................................................................................... 9

HULUMTIM SEKONDAR ............................................................................................................................ 9

GRUPET E FOKUSIT/KONSULTIME ME GRUPIN PUNUES KOMUNAL PËR ARSIMIN DHE

AFTËSIM PROFESIONAL (GPKAAP)...................................................................................................... 9

HULUMTIMI PRIMAR – TAKIMET ME PALËT E INTERESIT - HISEDARËT ..................................... 9

GJETJET KRYESORE ............................................................................................................................ 10

Shkollat Profesionale ................................................................................................................................. 10

Qendra e Aftësimit Profesional (QAP) - Pejë ......................................................................................... 10

Kompanitë ................................................................................................................................................... 11

Nevojat për ngritjen e kapaciteteve ......................................................................................................... 13

TË DHËNAT NGA HULUMTIMI PRIMAR .............................................................................................. 14

SEKTORI I – PËRPUNIMI I METALIT ............................................................................................................... 14

SeKTORI II – PËRPUNIMI I DRURIT ................................................................................................................ 16

SEKTORI III – TURIZMI ................................................................................................................................... 19

SEKTORI IV – TEKNOLOGJIA INFORMATIVE (TI) ............................................................................................ 23

KONKLUZIONET ..................................................................................................................................... 27

REKOMANDIMET.................................................................................................................................... 28

Lista e trajnimeve të rekomanduara ........................................................................................................ 30

ANËTARËT E GRUPIT PUNUES KOMUNAL PËR ARSIM DHE AFTËSIM PROFESIONAL

(GPKAAP) - PEJË .................................................................................................................................... 31


PËRMBLJEDHJE EKZEKUTIVE

Pavarësisht reformave të tregut dhe një përmirësimi në stabilitetin ekonomik, Kosova vazhdon të

përballet me shkallë shumë të lartë të papunësisë, e cila arrin në 27.5%1. Përqindja e papunësisë së të

rinjve (15-25 vjet) arrin në 52.4%2.

Nga 52.4% e të papunëve në grup moshën 15-24 vjeç, 65.4% raportohen të jenë femra të reja dhe

47.2% meshkuj3. Prandaj, problemi kryesor është se të rinjtë, sidomos gratë e reja, janë kryesisht të

përjashtuara nga jeta shoqërore, ekonomike dhe politike në Kosovë dhe nuk janë as të përgatitura për

t'iu përgjigjur kërkesave të theksuara për punësim.

Vizioni i Kosovës për zhvillimin e sistemit të Arsimit dhe Aftësimit Profesional (AAP) përcaktohet nga

situata e saj politike dhe socio-ekonomike. Sistemi i AAP në Kosovë ka kaluar ndryshime të

rëndësishme në vitet e fundit si rezultat i shumë iniciativave që kanë për qëllim përmirësimin e

hartimit të politikave dhe procesin e zbatimit të sistemit të aftësive. Roli i AAP-së në kontributin për

zhvillimin socio-ekonomik të vendit dhe në përmbushjen e qëllimeve më të gjera politike konsiderohet

vendimtar. Prandaj, futja e qasjes gjithë sektoriale në sektorin e arsimit dhe Plani Strategjik i Arsimit

të Kosovës (PSAK) 2017-2021 konsiderohet një hap i rëndësishëm përpara nga ana e qeverisë, në

veçanti Ministrisë së Arsimit Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT), në mbështetje të reformës

sistematike. Në përgjithësi, vizioni i qeverisë është për një sistem arsimor gjithëpërfshirës, bazuar në

parimet e të mësuarit gjatë gjithë jetës dhe duke ofruar arsim cilësor për të gjithë. Shqyrtimi i

Përbashkët Vjetor 2014 (SHPV) i PSAK-së ka identifikuar cilësinë e arsimit, normat e regjistrimit dhe

numrin e viteve të shpenzuara në arsim si kontribute kryesore për të përmirësuar mundësitë e

punësimit.

Në vitin 2015, AAP u identifikua si përparësi kryesore në sektorët e ndryshëm të arsimit, gjë që

konfirmohet edhe nga përpjekja e madhe e MASHT-it në themelimin e Agjencisë për AAP dhe Arsimin

e të Rriturve në mars 2014. Në aspektin e Arsimit dhe Aftësimit Profesional (AAP), fokusi do të jetë në

përmirësimin e relevancës së programeve shkollore ndaj nevojave të tregut të punës, zhvillimin e një

kurrikule thelbësore specifike të AAP, në përputhje me Kornizën e Kurrikulës së Kosovës (KKK),

sigurimin sistematik të punës praktike me cilësi të lartë dhe praktikë profesionale, si dhe specifike për

kontekstin e Kosovës, duke siguruar qëndrueshmërinë e Qendrave të Kompetencës dhe zhvillimin e

mëtejshëm të tyre.

Përsa i përket dimensionit ndërkombëtar, PSAK gjithashtu përpiqet të marrë parasysh politikën dhe

strategjinë përkatëse. Në përgjithësi, zhvillimi i PSAK u zhvillua në kontekstin e vetëdijes për katër

objektivat e përbashkëta të BE-së për të adresuar sfidat në sistemet e arsimit dhe trajnimit deri në

vitin 2020, të detajuara në Arsimin dhe Trajnimin 2020 (ET 2020):

Në hulumtimin e kohëve të fundit të European Training Fund (ETF), mësimdhënësit e AAP-së deklaruan

se Zhvillimi i Vazhdueshëm Profesional (ZHVP) është i nevojshëm për të ndihmuar në kuptimin e

teknologjive të reja në vendin e punës (82%), ndjekur nga udhëzimet dhe këshillimet e karrierës për

nxënës (80%), njohuritë e kurrikulës (79%), kompetencat pedagogjike në fushën e lëndëve mësimore

1 KAS (2015). Labour market data in ASK data platform: http://ask.rks-gov.net/media/3229/afp-2016.pdf [accessed: 10th of November 2017] 2 KAS (2015). Population data in ASK data platform http://ask.rks-gov.net/media/3229/afp-2016.pdf [accessed: 10th of November 2017] 3 KAS (2015). Population data in ASK data platform http://ask.rks-gov.net/media/3229/afp-2016.pdf [accessed: 10th of November 2017]

http://ask.rks-gov.net/media/3229/afp-2016.pdf




(74%), dhe qasjet për zhvillimin e kompetencave ndërprofesioanle për punën e ardhshme (74%).

Pengesat kryesore për ZHVP të shënuara janë stimujt e dobët që përdoren (60%), mungesa e ofertave

relevante për ZHVP (47%) dhe kostoja e pjesëmarrjes (45%).

Shqetësimi kryesor në Kosovë është se 57.4% e mësuesve të AAP-së kanë raportuar se nuk kanë pasur

trajnime të organizuara të ofruara jashtë shkollës gjatë 12 muajve të fundit dhe rreth 60% nuk kishin

programe për ZHVP në shkollë gjatë të njëjtës periudhë kohore. Ndërsa kur është fjala për programe

për ZHVP specifike profesionale ose programe për ZHVP në mjediset e bizneseve ka pasur edhe më

pak ofruara.

Bazuar në raporte të ndryshme dhe duke u bazuar në përvojën e partnerit implementues në punën në

reformat dhe sistemet e AAP-së në Kosovë, suksesi kyç për ZHVP në Kosovë është që të ofrojë trajnim

profesional për mësimdhënësit në fusha specifike. Deri më tani, projekte të ndryshme të donatorëve

ofruan programe të shumta trajnimi me fokus në trajnimet didaktike dhe metodike, megjithatë,

shumë pak programe trajnimi u përqendruan në trajnimin profesional.

Gjithashtu, trajnimi për studentët dhe të rinjtë që ende i vazhdojnë mësimin në shkolla të mesme

duket të jetë shumë e rëndësishme dhe këto trajnime duhet të organizohen në aspektin e praktikës

në punë, trajnimeve profesionale, dhe trajnimet në kompani.

Në mars të vitit 2017, Solidar Suisse angazhoi Institute for Training and Economic Development (ITED)

si partner implementues për projektin Rinia dhe Punësimi, projekt që do të zbatohej në rajonin e Pejës.

Projekti ka për qëllim të mbështesë hyrjen dhe orientimin në karrierë dhe integrimin në botën e punës

së të rinjve përmes shërbimeve të zgjeruara për grupet specifike të synuara dhe ngritjen e

ndërgjegjësimit midis vendimmarrësve për të ndikuar dhe krijuar kushte më të mira në aspektin ligjor.

ITED është përgjegjëse për krijimin e grupit të punës (GP) me përfaqësuesit e sistemit arsimor, sektorin

privat dhe palët e tjera të interesuara. Qëllimi i GP komunale është të veprojë si një organ këshillimor

në nivel lokal, i përbërë nga aktorët kryesorë, për të koordinuar dhe këshilluar institucionet përkatëse

për profesionin, arsimin dhe trajnimin në nivel lokal dhe qendror në lidhje me zhvillimin e kurrikulave,

teknologjinë dhe ndryshimet në treg si nevojat e përgjithshme të tregut - të lidhura drejtpërdrejt me

qëllimin e përgjithshëm si dhe me rezulatet e parapara sipas projektit.

Qëllimi i përgjithshëm Përmirësim i qasjes në punësim për të diplomuarit e rinj të shkollave profesionale si dhe ngritja e bashkëpunimit midis sektorit privat dhe sistemit arsimor në komunën e Pejës.

Rezultatet

Rezultati 1. Nxënësit e shkollave profesionale kanë aftësi shtesë për tregun e punës përmes marrjes së aftësive nëpër trajnime të reja profesionale.

Rezultati 2. Arsimi dhe Aftësimi profesional në fushën e turizmit, Teknologjisë Informative dhe Kompjuterike (TIK), Përpunimit të Metaleve dhe Përpunimit të Drurit me fokus të veçantë në punën me makina CNC, ka një fokus më të madh në zhvillimin e aftësive relevante në tregun e punës.


Ky studim ofron një analizë dhe vlerësim të situatës aktuale për katër (4) sektorë biznesi: Përpunimi i

Metaleve, Përpunimi i Drurit, Turizmi dhe Teknologjia Informative (TI), si dhe informacione mbi

shërbimet e ofruara nga Shkollat Profesionale në Pejë lidhur me sektorët e lartpërmendur. Në këtë

studim ITED ka kryer intervista me palët e tjera të interesit të lidhura me këto sektorë si: Departamenti

i Arsimit të Komunës, Qendra e Aftësimit Profesional (QAP), Shoqatat e Biznesit, Shoqatat e Zejtarëve,

Shoqatat e Turizmit dhe OJQ-të në komunën e Pejës.

Ky vlerësim shqyrton nevojat e ndërmarrjeve në sektorët e përmendur në lidhje me punësimin e të

rinjve si dhe zhvillimin e mëtejshëm të fuqisë punëtore në përputhje me kërkesat e tregut të punës.

Në këtë mënyrë, vlerësimi paraqet të dhëna dhe fakte për çështjet dhe shqetësimet, por gjithashtu

ofron disa rekomandime konkrete për zhvillimin dhe fuqizimin e programeve të ardhshme të fuqisë

punëtore.

Vlerësimi siguron dëshmi të vështirësive ekzistuese nga perspektiva e biznesit në marrjen dhe

mbajtjen e stafit të kualifikuar dhe të aftë, që në terma afatgjatë pasqyron zhvillimin e mëtejshëm të

këtyre kompanive.

Rekomandime specifike ofrohen për aktorët kyç në trekëndëshin e: Bizneseve, Shkollat

Profesionale/QAP dhe institucionet e Arsimit siç janë Drejtoria Komunale për Arsimit/MASHT, si dhe

rekomandimet kryesore të programeve që do të ofrohen në mënyrë që rinia të plotësojë kërkesat e

tregut, ofron reflektim dhe udhëzim për politikëbërësit dhe vendimmarrësit për masat që duhen

ndërmarrë për të përmirësuar situatën ekzistuese.

Përveç kësaj, vlerësimi gjithashtu siguron dëshmi të qarta të kapaciteteve ekzistuese të ofruesve të

shërbimeve, sfidave dhe potencialit, si dhe ofron një listë rekomandimesh që do të ndërmerren në

fushën e arsimit joformal për fuqizimin e mëtejshëm të të rinjve në rajonin e Pejës.

QËLLIMI DHE OBJEKTIVAT

Qëllimi i studimit është të sigurojë një analizë lidhur me kompanitë ekzistuese dhe potencialin për

punësim për të rinjtë në komunën e Pejës. Për të kuptuar lidhjen që mungon, studimi përqëndrohet

në të kuptuarit e sfidave kryesore me të cilat ballafaqohen kompanitë në 4 sektorë si dhe të kuptuarit

e kapaciteteve, aftësive dhe kompetencave të të rinjve që ata marrin në programin ekzistues të

shkollës, në mënyrë që të përfitojnë nga mundësitë ekzistuese në nivel lokal sa i përket punësimit.

Qëllimi i studimit është të identifikojë boshllëqet aktuale, të vlerësojë potencialet dhe mundësitë e

institucioneve aktuale të arsimit dhe të ofruesve të shërbimeve të AAP-së si dhe të identifikojë nevojat

e të rinjve.

Raporti mundohet të jep një pasqyrë të sfidave dhe potencialeve për punësim në lidhje me zhvillimin

e mëtejshëm dhe fuqizimin e kapaciteteve, aftësive dhe kompetencave të rinisë.


METODOLOGJIA

Studimi bazohet në të dhënat primare të grumbulluara nëpërmjet pyetjeve të përgatitura mirë për

këtë vlerësim, si dhe të dhënave të publikuara tashmë, të raportuara nga institucionet kombëtare dhe

ndërkombëtare. Pyetësori dhe intervistat synonin nxitjen e perceptimeve dhe vlerësimeve të grupeve

të ndryshme rreth 4 sektorëve të identifikuar për këtë projekt.

Të dhënat u grumbulluan përmes intervistave ballë për ballë. Anketa u zbatua duke përdorur pyetje

të hapura dhe disa pjesë që kërkonin përgjigje të nivelizuara ose të shumëfishta. Pyetjet për intervistë

u përgatitën nga ITED dhe u miratuan nga Solidar Suisse.

Në total, ishin përfshirë 11 pjesëmarrës në hulumtim, ju lutemi shihni listën e bashkangjitur të të

anketuarve si (Shtojca 1). Në këtë hulumtim ishin përfshirë pronarët e bizneseve, drejtorët e shkollave

profesionale, sektori i arsimit komunal, Qendra e Aftësimit Profesional, Zyra e Punësimit në Pejë,

shoqatat e biznesit, Oda Ekonomike në Peje dhe OJQ-të e ndryshme.

Pas grumbullimit, të dhënat u koduan nga personi me përvojë duke përdorur programin kompjuterik

EXCEL ku janë përgatitur fushat e të dhënave dhe tabelat që tregonin kodet përkatëse. Të dhënat janë

analizuar dhe janë paraqitur më poshtë nën të dhënat e hulumtimit në terren në këtë raport.

Metodologjia e përdorur për këtë studim:

HULUMTIM SEKONDAR

Përveç intervistave, ITED përfshiu konsultimin e hulumtimeve sekondare të studimeve të zbatueshme

dhe dokumenteve të tjera relevante për sektorët e përzgjedhur.

GRUPET E FOKUSIT/KONSULTIME ME GRUPIN PUNUES KOMUNAL PËR

ARSIMIN DHE AFTËSIM PROFESIONAL (GPKAAP)

Kjo analizë e studimit u përgatit nga ITED dhe në bashkëpunim të ngushtë me Grupin Punues Komunal

për Arsimin Dhe Aftësim Profesional (GPKAAP) në Pejë, që është formuar në prill 2017.

Me qëllim të diskutimit dhe kuptimit më të mirë të nevojave, pengesave dhe çështjeve të sektorit,

zbatuesi ka realizuar tri takime me GPKAAP në Pejë me të gjithë aktorët dhe anëtarët e GPKAAP, ku të

gjitha pyetjet e përgatitura u diskutuan në detaje.

HULUMTIMI PRIMAR – TAKIMET ME PALËT E INTERESIT - HISEDARËT

Takimi me çdo palë të interesuar u zhvillua individualisht, ku të gjitha pyetjet e përgatitura u diskutuan

në detaje.

Kjo metodologji është përzgjedhur si një nga më të mirat në mënyrë për të mbledhur informacione

nga burime të ndryshme dhe në të njëjtën kohë duke analizuar pikëpamje të ndryshme, jo vetëm nga

bizneset, por edhe nga ofruesit e arsimit.


GJETJET KRYESORE

Ky seksion ofron një pasqyrë të gjetjeve kryesore të vlerësimit. Për lehtësi, gjetjet fillimisht janë të

disagreguara për secilin sektor, në nivel komunal, përkatësisht në Komunën e Pejës.

Mungesa e fuqisë punëtore të kualifikuar me aftësitë dhe kompetencat e nevojshme vihet re se është

më kritike për zhvillimin e biznesit në sektorët e përzgjedhur për këtë hulumtim.

Në një përmbledhje, gjetjet kryesore janë paraqitur si më poshtë:

Ndër problemet e shumta me të cilat ballafaqohen bizneset, siç janë paqëndrueshmëria financiare, konkurrenca e padrejtë, taksat etj, çdo biznes i vizituar për çështje të këtij hulumtimi problemi kryesor i identifikuar prej bizneseve është gjetja e punonjësve të duhur, të aftë dhe kompetentë.

Qendra e Aftësimit Profesional (QAP) ofron programe trajnimi në 12 profile, 4 prej të cilave janë të lidhura drejtpërdrejt me këtë studim. Në përpunimin e metaleve, QAP ka të gjitha mjetet dhe pajisjet e nevojshme për të ofruar trajnime, megjithatë ata nuk kanë trajner profesional për ofrimin e trajnimeve.

Shkollat Profesionale janë të pajisura mirë me programe dhe kurrikula, megjithatë ato duket se janë të vjetëruara ose jo në tërësi me përputhje me kërkesat e tregut. Problemi kryesor i identifikuar është se në Shkollën Profesionale Teknike "Shaban Spahija" në dy vitet e fundit nuk kishte asnjë student të interesuar të regjistrohej në profilin e përpunimit të metaleve.

Shkollat Profesionale

Për këtë hulumtim dhe për të analizuar 4 sektorët, ITED në kuadër të projektit "Rinia dhe Punësimi në Ballkanin Perëndimor" u përqendrua në 2 Shkolla Profesionale në Pejë, të cilat ofrojnë programe shkollore për të rinjtë e rajonit të Pejës. Shkolla Teknike Profesionale “Shaban Spahija” – Pejë Kjo shkollë ofron program shkollor trevjeçar në drejtimet e mëposhtme: Përpunimi i metaleve, përpunimi i drurit dhe teknologjia e informacionit dhe teknologjia e komunikimit. Është e rëndësishme të përmendet se në përpunimin e metaleve për 2 vitet e fundit nuk kishte studentë të regjistruar në programe të tilla, ndërsa në përpunimin e drurit numri është i ulët, ndërsa në Teknologjinë e Informacionit dhe Teknologjinë e Komunikimit numri është i kënaqur dhe rritet çdo vit. Shkolla Ekonomike Profesionale “Ali Hadri” – Pejë Kjo shkollë ofron rreth 5 profile shkollore, megjithatë, për këtë studim kemi mbledhur të dhëna vetëm për një sektor: turizmi. Në këtë profil, ka rreth 72 nxënës nga të cilët vetëm 4 vajza. Shkolla bashkëpunon me hotelet dhe restorantet kryesore në Pejë në lidhje me praktikën profesionale.

Qendra e Aftësimit Profesional (QAP) - Pejë

Qendra e Aftësimit Profesional (QAP) në Pejë funksionon nën ombrellën e Ministrisë së Punës dhe Mirëqenies Sociale (MPMS). QAP në Pejë ofron 12 programe të trajnimit profesional për punëkërkuesit nga rajoni i Pejës. Këto trajnime janë programe 3 mujore ku kandidatët janë të pajisur me aftësi dhe kompetenca për punësim në fusha specifike.


Tre (3) programet e trajnimit të ofruara nga QAP janë të akredituara nga Autoriteti Kombëtar i Kualifikimeve (AKK) i cili është i lidhur drejtpërdrejt me Autoritetin Europian të Kualifikimeve (EQA) me nivelin 3 të Kornizës Kombëtare të Kualifikimeve (KKK) dhe kandidatët marrin një numër specifik të kredive. Për këtë studim, QAP në Pejë ofron 3 muaj trajnime për sektorët e mëposhtëm. Përpunimin e metaleve, përpunimin e drurit dhe teknologjinë e informacionit. QAP në Pejë ofron program trajnimi të akredituar në përpunimin e metaleve. Në QAP Pejë ekziston një sallë trajnimi/laborator me të gjitha pajisjet dhe kushte shumë të mira për të ofruar trajnime për përpunimin e metaleve. Përveç kësaj, ata kanë materiale harxhuese për 6 muajt e ardhshëm ose për të trajnuar rreth 100 kandidatë. Sipas drejtorit të QAP, ka interes të madh nga të rinjtë që të trajnohen në këtë sektor dhe ata kanë rreth 100 të rinj në listën e pritjes që duhet të trajnohen. Sidoqoftë, trajnuesi/eksperti i cili ka ofruar këtë trajnim u pensionua dhe QAP nuk mori miratimin për të punësuar një trajner/staf të ri për të ofruar këtë trajnim. Prandaj, nëse QAP ka një trajner, i cili kushton rreth 420.00 euro në muaj, mund të sigurojë këtë trajnim për të rinjtë e rajonit të Pejës. Që nga viti 1999, QAP Peja ka ofruar trajnim në Përpunimin e Metaleve, ku trajneri për Përpunimin e Metaleve ishte punësuar me kohë të plotë, megjithatë, që nga viti i kaluar, trajneri/eksperti ka shkuar në pension dhe që nga ajo kohë asnjë trajner/ekspert tjetër nuk është punësuar për të plotësuar këtë pozitë. Si pasojë, në mungesë të trajnerit, shumë të rinj që janë të interesuar për trajnim në përpunimin e metaleve nuk mund të trajnohen dhe numri i të rinjve të interesuar në pritje të këtij trajnimi është rreth 100. Duke marrë parasysh situatën e ndodhur pas daljes në pension të trajnerit, nëse projekti Solidar Suisse ose ndonjë projekt tjetër mund të ndihmonte QAP Peja në mbulimin e kostos së pagës për trajnerin/ekspertin i cili mund të punësohej në QAP për një periudhë një vjeçare, rreth 100 të rinj mund të trajnohen për një vit. Kjo mendohet të jetë shumë e nevojshme duke pasur parasysh se numri i të rinjve të interesuar për t'u regjistruar në profilin e përpunimit të metaleve në shkollat e mesme është shumë i vogël ose nuk ka fare interes. Në anën tjetër, kërkesa për punëtorët nga kompanitë në Pejë në këtë sektor është në kërkesë të madhe dhe ka mungesë të stafit të kualifikuar për këtë sektor.

Kompanitë

Këtu vërehet se shumica e kompanive nga secili sektor kanë një listë të ngjashme të nevojave dhe problemeve. Mungesa e stafit të kualifikuar dhe financimi i qëndrueshëm janë shumë lartë në listën e problemeve. Megjithatë, secili sektor ka problemet dhe shqetësimet specifike, çështja kryesore me të cilën po përballen është sigurimi i stafit të kualifikuar me shkathtësi dhe kompetenca adekuate, veçanërisht në përdorimin e makinerive të reja dhe moderne. Pothuajse secili nga përfaqësuesit e sektorit përmendi se të rinjtë apo punëkërkuesit e rinj kanë shumë pak njohuri, aftësitë dhe kompetenca që kërkohen sipas kërkesave të punës. Paqëndrueshmëria në sigurimin e stafit të kualifikuar, bënë që kompanitë nuk janë në gjendje të rrisin prodhimin e tyre dhe të zgjerohen sipas kërkesave të tregut.

1. Përpunimi i metalit

Ky sektor ka rreth 100 punonjës në komunën e Pejës dhe rreth 15 kompani të mesme në këtë sektor.

Megjithatë, potenciali për punësim është të paktën për edhe 50 punonjës të rinj. Profilet kryesore të

këtij sektori që kërkojnë nga punonjësit e rinj janë: Saldues/saldim, Makineri dhe instaluesit (teknike).


Çështja kryesore këtu është se, nuk ka shumë punëkërkues të interesuar në këtë sektor, edhe pse

paga minimale për punonjësit e rinj është 300.00 EUR/muaj dhe mund të rritet në bazë të

performancës së tyre deri në 500.00 EUR/muaj respektivisht 1,000.00 EUR/muaj për mjeshtër në

përpunimin e metaleve. Ky sektor ka potencial të madh për rritje, pasi kompanitë janë të pajisura mirë

me makineri, ata nuk kanë staf të kualifikuar. Më poshtë jepen të gjitha detajet në lidhje me këtë

sektor.

2. Përpunimi i drurit

Ky sektor po përballet pothuajse me të njëjtat probleme dhe çështje si sektori i përpunimit të metaleve. Mungesa e stafit të kualifikuar në zonat e operimit me makineri CNC është problemi kryesor, megjithatë bazuar në kompaninë e vizituar për këtë studim, ata përmendën se edhe punonjësit e rinj nuk kanë aftësi dhe kompetenca themelore për këtë sektor si: njohuri themelore për dru, njohuri bazë e makinerive, madje edhe për të lexuar vizatimet teknike. Ky sektor kryesisht kërkon aftësi për projektues, montues, ngjyrosje, etj.

3. Turizmi

Sektori i turizmit është sector shumë i madh dhe mbulon një gamë të gjerë shërbimesh duke filluar nga: hotelet, restorantet, guidat turistikë dhe turizmi rural, ku secili prej sektorit ka vështirësi dhe probleme të veta. Për këtë studim kemi takuar një hotel i cili gjithashtu ka një restorant dhe është një nga më të njohurat në Pejë.

Turizmi në Pejë, duket të jetë një nga sektorët me potencialin më të madh, kompanitë që ofrojnë këto shërbime gjithashtu kanë vështirësi në stafin e kualifikuar mirë. Për shembull, Hotel Dukagjini, për puëntorët e sapo punësuar, ofrojnë një program trajnimi para se një punonjës të mund të ofrojë shërbime për klientët e tij.

Profilet kryesore të sektorit të turizmit që kërkohen janë: udhërrëfyesit/guidat turistikë, kamarierët, banakierët, kuzhinierët, menaxherët e depove, kontabilistët dhe menaxherët e financave. Kamarierë, banakier, kuzhinierët janë në kërkesë të lartë.

Shkolla profesionale në Pejë po ofron programin shkollor për turizëm, ndërsa sektori i biznesit nuk është i kënaqur me aftësitë dhe kompetencat e studentëve që punonjësit potencialë kanë kur ata aplikojnë për punë. Aftësitë dhe kompetencat kryesore të kërkuara nga sektori i biznesit janë: Etika, Mirësia, Komunikimi në gjuhë të ndryshme, Përgatitja e pijeve dhe kafesë, kokteje, rregullimi i sallës, njohuritë e mira matematikore, etj. Kompanitë në këtë sektor bashkëpunojnë me shkollat profesionale dhe QAP në Pejë për praktikën profesionale ose programet e praktikës me Zyrën e Punësimit në Pejë dhe janë të interesuar për bashkëpunim të mëtejshëm në drejtim të zhvillimit të kurrikulave në shkolla, në mënyrë që ato janë në përputhje me kërkesat e tregut.

Sa i përket shërbimeve të turizmit, si: ofrimi i përvojave turistike, problemet kryesore janë të ngjashme me ato të fushave të tjera nga tabela e turizmit. Ofrimi i shërbimeve të tilla si operatorët turistikë, përjetimi i përvojave dhe shërbimeve të tjera shtesë për turizmin, kanë probleme në përgatitjen e punëtorëve të gatshëm për punë. Kërkesat e këtij nënsektori të turizmit janë kryesisht: njohja e shtigjeve, hartave, shtigjeve të ekspertëve, guidave turistike që flasin anglisht, serbisht, kroatisht, kanë njohuri të mira në fushën Natyrore, Kulturore dhe Historike të Komunës së Pejës, njohin muzeun, gjeografinë, etj. Disa nga këto gjëra mësohen në shkollë, por nuk ka programe specifike ose trajnime për këto aftësi dhe kompetenca.

4. Teknologjia Informative (TI)

Në Pejë ekzistojnë 5 kompani që ofrojnë shërbime për TI, megjithatë ka kompani të tjera që ofrojnë shërbime të TI-së, por ato nuk janë regjistruar si kompani ose ofrojnë shërbime shumë të kufizuara si mirëmbajtja e kompjuterëve.


Ngjashëm me shërbimet e tjera, ky sektor po përballet gjithashtu me vështirësi për t'u zgjeruar për shkak të mungesës së stafit të kualifikuar. Megjithëse shkollat profesionale ofrojnë programe shkollore për studentët, kurrikulat duket se janë të vjetëruara dhe jo në përputhje të plotë me kërkesat e tregut.

Trendi i punësimit në këtë sektor është në rritje pasi këto kompani i ofrojnë shërbimet e tyre edhe në kompanitë e BE-së. Profilet kryesore që kërkohen nga ky sektor janë: Programuesit (zhvilluesit e programeve), Administratori i sistemit, Administratori i rrjetit, Administratori i bazës së të dhënave, Tester, Teknik i TI dhe Zhvilues dhe Dizajner i Webit.

Pagat në këtë sektor variojnë në bazë të shkathtësive dhe kompetencave që mund të ketë punëkërkuesi, ku paga bazë fillon nga 300 - 500 euro në muaj dhe mund të jetë deri në 1,000 euro / muaj. Ky sektor është i interesuar të bashkëpunojë me shkollën dhe të marrë nxënësit për praktikën profesionale në kompanitë e tyre.

Nevojat për ngritjen e kapaciteteve

Zhvillimi i kapaciteteve përbën një mënyrë që të rinjtë të rrisin aftësitë dhe kompetencat e tyre, jo thjesht duke mësuar teoritë, por duke ndërmarrë më shumë punë praktike gjatë studimeve të tyre në mënyrë që të rrisin aftësitë e tyre. Gjithashtu, drejtuesit e kompanive prej secilit sektor janë të interesuar të zhvillojnë më tej aftësitë e tyre profesionale, por edhe aftësitë e tyre të menaxhimit. Këto programe do t'i ndihmojnë gjithashtu për të nxitur edhe më tej bashkëpunimin midis palëve të interesuara në zhvillimin e fuqisë punëtore. Në këtë kontekst, kapaciteti përcaktohet si aftësia e individëve dhe organizatave për të kryer funksione në mënyrë efektive, efikase dhe të qëndrueshme.

Të gjithë sektorët dhe institucionet kanë theksuar fushat e ndryshme të lëndëve për programet e ngritjes së kapaciteteve të cilat janë paraqitur në listën e trajnimeve të rekomanduara.

Përveç problemeve financiare ose qasjes në fonde, tregut të vogël, barrierave ndaj eksporteve, problemi kryesor i kompanive në përgjithësi është mungesa e stafit të kualifikuar ose punëtorëve të kualifikuar në katër sektorët e synuar nga ky projekt, por edhe për sektorët e tjerë është pothuajse problem i ngjajshëm.

Mungesa e bashkëpunimit ndërmjet shkollave dhe bizneseve është për shkak të mungesës së komunikimit midis dy sektorëve. Ndërsa shkollat përgatisin programe shkollore për studentët pa bashkëpunim të ngushtë me bizneset, gjithashtu bizneset nuk janë shumë të interesuara të përfshihen në zhvillimin e programeve shkollore. Kjo gjithashtu mund të vijë si mungesë iniciative që asnjëra palë nuk ndërmerr.

Nisur ng kjo, ky projekti do të jetë në gjendje të ndërhyjë në ndërtimin e bashkëpunimit në mes të dy palëve përmes Grupit të Punës për AAP, i cili tashmë është themeluar në Pejë, ku këto diskutime, bashkë-operacione dhe koordinime do të zgjerohen më tej gjatë zbatimit të këtij projekti. Mungesa e mjeteve të punës dhe e kabineteve të përshtatshme të punës në shkolla mund të mbulohen përmes praktikës ose punës praktike ku nxënësit do të shkojnë në biznese adekuate për të marrë aftësitë e duhura.


TË DHËNAT NGA HULUMTIMI PRIMAR

SEKTORI I – PËRPUNIMI I METALIT

Sektori i përpunimit të metaleve në Pejë në vitet e fundit po zhvillohet mirë. Sot, në Pejë, një numër i

madh i bizneseve, mikro-biznese ose familjare veprojnë dhe ende kanë potencial për rritje dhe

punësim të të rinjve.

Në Pejë, ka një numër prej 15 kompanive me rreth 100 të punësuar dhe me potencial për rreth 50

punonjës në baza vjetore.

Shkolla profesionale në Pejë ofron profilin për përpunimin e metaleve, por në 2 vitet e fundit nuk ka

asnjë të interesuar të regjistrohet në këtë profil. Ky problem gjithashtu është paraqitur në Grupin

Punues Komunal për AAP në Pejë dhe është paraqitur si një rekomandim për të ndërmarrë një fushatë

ndërgjegjësimi dhe fushatë informuese që synon promovimin e këtij sektori për të rinjtë dhe prindërit

e tyre.

Kjo fushatë do të informojë të rinjtë rreth potencialit të biznesit dhe aftësisë për të hapur biznese në

të ardhmen.

Megjithatë, bazuar në QAP Pejë, ka një numër prej 100 të rinjve të cilët janë të interesuar dhe presin

të marrin pjesë në trajnimin për përpunimin e metaleve, por QAP Peja megjithëse i ka të gjitha burimet

e nevojshme për të ofruar këtë trajnim, QAP Peja i mungon trajnuesi profesional për të ofruar këtë

trajnimit.

Në këtë sektor, iniciativat që duhet të ndërmerren janë: a) të mbështesin fushatën informuese me

qëllim të informimit të të rinjve për t'u regjistruar në shkollat profesionale për përpunimin e metaleve

dhe b) të ndihmojë QAP Pejë me burimet e nevojshme për të ofruar trajnime për ata që janë të

interesuar në këtë profil.

Ka rreth 15 kompani të mesme dhe të

vogla që veprojnë në industrinë e

përpunimit të metaleve në Pejë. Ato

punësojnë rreth 100 punëtorë dhe kanë

potencial edhe për 50 punonjës.

15

100

50

Numri i kompanive qëoperojnë në Pejë

Numri i të punësuarvenë këtë sektor

Numri i punonjësve tëkërkuar nga

kompanitë / OJQ-të nëbaza vjetore

Kompanitë dhe Punësimi


Kërkesat e tregut për fuqinë punëtore

Trendet e Biznesit në Punësim Në rritje

Profilet që kërkohen brenda sektorit Saldues/saldim

Makinist

Instaluesit (teknike)

Kompetencat dhe Aftësitë

Kompetencat dhe aftësitë e kërkuara nga

punëkërkuesit

Leximi i vizatimeve teknike

Matematika - llogaritjet e thjeshta dhe matjet matematikore

Aftësi themelore në saldim

Programet e Praktikës Profesionale / Programet e praktikës në punë

Kapaciteti i kompanisë për absorbimin e

studentëve në punën praktike në baza vjetore

PO

Rreth 100 në baza vjetore

Koha më e përshtatshme për punë praktike Janar - mars

Përgjatë tërë vitit

EUR 300.00

EUR 500.00

EUR 1,000.00

Minimum Mesatare Maximum

Pagat e punëtorëve

PO

JO

PO

Ushqim Transporti Sigurimi në punë

Kushtet tjera të ofruara përveç pagës



Trajnim për ndërmarrësit / kompanitë

Trajnime Profesionale në sektorin e

Përpunimit të metalit

1. Në makineritë e avancuara/moderne

Trajnime të nevojshme për menaxhimin e

kompanisë

Menaxhimi dhe Administrimi i Biznesit - Programet e Certifikimit të Projekteve për Menaxhimin e Projekteve (PMP)

Marketingu dhe Shitjet

Menaxhimi i financave

SEKTORI II – PËRPUNIMI I DRURIT

Sektori i Përpunimit të Drurit është një sektor që ka një traditë në rajonin e Pejës, që nga kohërat e

vjetra kur në Pejë industria e drurit ishte shumë e zhvilluar dhe ky sektor ka punësuar një numër të

madh njerëzish nga rajoni i Pejës.

Në ditët e sotme ky sektor ka filluar të zhvillohet, edhe pse jo në nivelin që kishte. Sot në komunën e

Pejës ka një numër të konsiderueshëm të bizneseve që janë kryesisht të vegjël që veprojnë në këtë

sektor. Megjithatë, sipas hulumtimeve në këtë sektor ka rreth 20 kompani të mesme që punësojnë

rreth 300 punonjës. Hulumtimet tregojnë se trendet e punësimit dhe zhvillimit në këtë sektor po rriten

vazhdimisht, duke qenë se disa prej këtyre kompanive kanë arritur të tregtojnë produktet e tyre edhe

në tregjet rajonale dhe evropiane. Edhe pse trendet e punësimit në këtë sektor po rriten, sipas këtij

hulumtimi, rreth 60 të rinj mund të punësohen në baza vjetore, mungesa e punëtorëve të kualifikuar

është identifikuar si çështje kryesore për bizneset.

Shkolla profesionale në Pejë ofron drejtimin për përpunimin e drurit, por sipas të dhënave nga

bizneset të rinjtë nuk kanë aftësitë dhe kompetencat e nevojshme sipas nevojave të tregut të punës.

Shkollat profesionale dhe MASHT-i duhet të ndërmarrin bashkëpunim të ngushtë me bizneset për të

bashkërenduar programet e kurrikulës dhe praktikave në mënyrë që të rinjtë të mund të njihen me

teknologjinë e përdorur në biznese dhe që shkollave u mungon. Këto iniciativa mund të shërbejnë

gjithashtu për projekte të ndryshme për të ndihmuar në këtë drejtim.

Paga/Rroga Ushqim Transporti Sigurimi nëpunë

JO

PO

JO JO

Kushtet e tjera të ofruara




Profilet që kërkohen brenda sektorit Programues i makinave

Programues CNC

Ngjyrosës


PO JO PO


20

300

60


Numri i të punësuarve nëkëtë sektor

Numri i punonjësve tëkërkuar nga kompanitë /OJQ-të në baza vjetore


EUR 300.00

EUR 500.00

EUR 1,000.00






punëkërkuesit

Njohuri themelore për dru

Njohuri themelore të makinerisë

Leximi i vizatimeve teknike

Matematika - llogaritjet e thjeshta dhe matjet matematikore

Dizajner

Monter

Ngjyrosës




PO






Trajnime Profesionale në sektorin e

Përpunimit të drurit

2. Në makineritë e avancuara/moderne


kompanisë





PO80 EURO PO

JO JO



SEKTORI III – TURIZMI

AKOMODIMI DHE GASTRONOMIA

Sektori i Turizmit është një sektor me traditë të gjatë në Pejë. Megjithëse sektori është shumë i gjerë,

duke përfshirë hotelet, restorantet, operatorët turistikë, turistët, hostelet, turizmin rural, në këtë

hulumtim kemi përfshirë vetëm akomodimin dhe gastronominë.

Sektori i Turizmit në Pejë punëson rreth 200 punëtorë, por ky numër mund të jetë edhe më i madh,

pasi ka një numër të madh puntorësh sezonalë. Potenciali për punësim në këtë sektor është rreth 100

punonjës në baza vjetore.

Shumë hotele dhe restorante në mungesë të personelit të kualifikuar ofrojnë para-trajnime për të

rinjtë që punësojnë, që paraqet një kosto për bizneset. Profesionet kryesore që kërkojnë bizneset janë:

kamarier, banakier, recepcionistët, kuzhinier, menaxher i depos. Ndërsa për profesione si menaxher i

kuzhinës, menaxher salle apo menaxher hoteli, këto profesione bizneset kryesisht i përgatitin vet.

Shkolla profesionale në Pejë ofron një profil të turizmit dhe ka bashkëpunim me disa biznese për

dërgimin e studentëve në praktikën profesionale në Pejë, por ky bashkëpunim duhet të rritet edhe më

veçanërisht në drejtim të zhvillimit të praktikave dhe programeve të praktikës.

Numri i kompaniveqë operojnë në

Pejë

Numri i tëpunësuarve në këtë

sektor

Numri i punonjësvetë kërkuar nga

kompanitë / OJQ-tënë baza vjetore

10

200

100


80% 80% 80% 30%20%

50%40%

30%

Profilet që kërkohen brenda sektorit




Profilet që kërkohen brenda sektorit 1. Kamarier 2. Banakiere 3. Shef kuzhine/Kuzhinier 4. Recepsionist



punëkërkuesit

Etika

Mirësia

Komunikimi në gjuhë të ndryshme,

Përgatitja e pijeve dhe kafesë, kokteje,

Rregullimi i sallës

Njohuri të mira matematike, etj.


PO

JO

PO


EUR 300.00

EUR 500.00

EUR 1,000.00







PO




‘Programet e Praktikës Profesionale / Programet e praktikës në punë


Trajnime Profesionale në sektorin e Turizmit 3. Kamarier 4. Banakiere 5. Shef kuzhine/Kuzhinier 6. Recepsionist


kompanisë




PËRJETIMI I PËRVOJAVE TURISTIKE

Meqenëse industria e turizmit është një sektor i madh, për shkak të kohës dhe resurseve në

dispozicion për këtë studim në sektorin e turizmit, përveç kontaktimit të një numri të vogël të ofruesve

nga fusha e akomodimit dhe kompanive të gastronomisë, ne kemi kontaktuar me një numër të

kompanive apo organizatave të përfshira në ofrimin e shërbimeve për përjetimin e përvojave turistike.

Në Pejë gjithashtu ekziston dhe është shumë funksional sektori i turizmit që vepron në kuadër të

Drejtorisë për Zhvillim Ekonomik (DZHE). Në këtë sektor është funksionale Zyra e Turizmit që ka një

lokacion shumë të përshtatshëm për turist dhe një staf shumë mirë të përgatitur për të ofruar

informacione dhe udhëzime për turist. Kjo zyrë po ashtu bën përgatitjen dhe zhvillimin e projekteve

në kuadër të turizmit, pasi që ky sektor disponon me zyre informative dhe operative.


JO

PO

JO JO



Vlen të përmendet se ekzistojnë 6 kompani apo organizata ose operatorë që veprojnë në Komunën e

Pejës të cilat fillimisht janë krijuar nga donatorët dhe disa tashmë janë shndërruar në biznese të vogla.

Disa nga këto kompani / organizata ose operatorë janë:

Kompania / Organizata / Operator Shërbime / Projekte

Marimangat

Zip Line

Zip Line mundëson përvojën më të afërt të fluturimit. Në një distancë prej 640 metrash ju mund të përjetoni shpejtësi deri në 55 KM në orë duke rënë nga kanioni i Rugovës për një kohë të gjatë.

Via Ferrata - është një strukturë metalike e ngulitur në shkëmb që lejon alpinistët të arrijnë pikën ku vetëm ngjitësit e trajnuar mund të arrijnë.

Balkan Natural Adventure (Balkan N’Adventure) Hiking, climbing, via ferrata, zip line, caving, birdwatching, adventure in general.

Peaks of Balkans - Projekt - Kosovo, Mal I Zi dhe Shqipëri

Rugova Experience http://www.rugovaexperience.org

Shijo edhe ti Ecje, shëtitje dhe hiking në Bjeshkët e Rugovës

Outdoor Kosovo Kompani turistike aventureske që vepron në Kosovë dhe Ballkan, e specializuar në alpinizëm, caving, ski, kampe, hiking dhe mountain biking.

Kosovo Outdoor KOSOVA OUTDOORS është një operator turistik i aventurës që ofron paketa unike dhe të paharrueshme individuale ose grupore për Udhëtarët e Pavarur, udhëtime të udhëzuara dhe udhëtime malore dhe udhëtime alpiniste në Kosovë, Shqipëri dhe Mal të Zi



Profilet që kërkohen brenda sektorit 1. Guid turistik - Historik 2. Guid turistik - Kulturore 3. Njohja e shtigjeve

7

100

200


Numri i të punësuarve nëkëtë sektor

Numri i punonjësve tëkërkuar nga kompanitë /OJQ-të në baza vjetore


http://www.rugovaexperience.org/



Trajnime Profesionale në sektorin e Turizmit 1. Guides Tour - Historik 2. Guides Tour - Kulturore 3. Njohja e shtigjeve


kompanisë




SEKTORI IV – TEKNOLOGJIA INFORMATIVE (TI)

Sektori i Teknologjisë Informative (TI) është një sektor me rritje të shpejtë në tërë Kosovën, e poashtu

edhe në Pejë. Numri i madh i të rinjve që kanë njohuri dhe aftësi për përdorimin e kompjuterit dhe

flasin anglisht në Kosovë është mjaft i madh dhe prandaj edhe ky sektor ka potencial të madh për

zhvillimin e të rinjve dhe punësimin.

Në përgjithësi, megjithëse sipas të dhënave të këtij hulumtimi në Pejë, vetëm 5 kompani operojnë në

ofrimin e shërbimeve të TI-së, ky numër është edhe më i lartë, pasi shumë biznese janë të vogla, por

ofrojnë shërbime të ndryshme, pasi këto shërbime ofrohen edhe nga shtëpia.

50 EUR / ditore

80 EUR/ ditore

100 EUR / ditore

Minimale Mesatare Maksimale


Njohja eshtigjeve

Njohja eHartave

Shtigje tëekspertëve

Guidaturistik që

flasinanglisht,serbisht,kroatisht,

Njohja eshtigjeve

Njohja eHartave

Shtigje tëekspertëve

Profilet që kërkohen brenda sektorit


Ky sektor mund të ndahet në dy nënsektorë: a) kompanitë që ofrojnë shërbime më profesionale për

zhvillimin e softuerit, ueb faqe dhe mirëmbajtjen e sistemit, si dhe b) trajnimin e të rinjve me njohuri

themelore të TI që do të punësohen në sektorë të ndryshëm (bankat, kompanitë e sigurimit, bizneset,

etj).

Numri i të punësuarve në sektorin e TI ose lidhur me sektorin e TI në rajonin e Pejës është rreth 200

me potencial të punësimit për 500 të tjerë.

Shkollat profesionale që ofrojnë këtë profil duhet të kenë programe më të avancuara për nxënësit e

tyre, por përveç edukimit shkollor, të rinjve gjithashtu duhet të ofrohen trajnime profesionale në

kompani të ndryshme profesionale të TI.

Bashkëpunimi shkollë-biznes duhet të rritet, si dhe programet shkollore dhe teknologjia në shkolla

duhet të përparohen në mënyrë që të mbajnë hapin me zhvillimet në treg.

Mesatarisht, secila

kompani mund të

ketë të paktën 1 deri

në 3 punonjës TI

Numri i kompaniveqë operojnë në Pejë

Numri i tëpunësuarve në këtë

sektor

Numri i punonjësvetë kërkuar nga

kompanitë / OJQ-tënë baza vjetore

3

200

500


EUR 300.00EUR 500.00

EUR 1,000.00






Profilet që kërkohen brenda sektorit 1. Zhvillues programesh 2. Administratori i Sistemit 3. Administratori i Rrjetit 4. Administratori i bazës së të dhënave 5. Tester 6. Teknik IT 7. Dizajner ëeb



punëkërkuesit

Java program (c #, OSP and PGP)

Framework: Angular. JS, Eclipse,

Instalimi i Rrjetit,

Njohja e serverëve,

Gjuhët e Programimit



studentëve në punën praktike në baza

vjetore

PO





JO JO JO



Programet e Praktikës Profesionale / Programet e praktikës


Trajnime Profesionale në sektorin e TI-së 1. Menaxhimi ITIL 2. CISO 3. IT Security 4. Menaxhimi i TI-së 5. Programim i avancuar


kompanisë





JO JO JO JO



KONKLUZIONET

Bazuar në konsultimet e drejtpërdrejta, intervistat dhe hulumtimet në sekondare, rezultatet e

mëposhtme paraqiten si konkluzione:

Shkollat profesionale:

Kurrikulat për këto 4 sektorë janë të vjetëruara dhe jo në përputhje me kërkesat e tregut.

Mungesa e të rinjve të interesuar për t'u regjistruar në programet e përpunimit të metaleve

dhe përpunimit të drurit.

Megjithëse mësuesit kanë arsim të mirë dhe kanë shkallë të lartë në fushën e tyre të

mësimdhënies, mungojnë njohuritë praktike mbi teknologjinë e re dhe moderne.

Mungesa e bashkëpunimit me kompanitë/tregjet në lidhje me programet e praktikës, sidomos

në industritë e përpunimit të metaleve dhe drurit.

Shkolla profesionale u lejohet me ligj që të rishikojë kurrikulat specifike deri në 20% në

përmbajtjen e përgjithshme. Megjithatë, ky rishikim duhet të bëhet në bashkëpunim të

ngushtë me bizneset dhe hisedarët e tjerë relevantë.

Qendra e Aftësimit Profesiona (QAP):

QAP në Pejë ofron trajnim 3 mujor për 12 programe trajnimi, nga të cilat 4 janë programe të

akredituara me njohje të BE-së.

QAP siguron trajnim vetëm për punëkërkuesit të regjistruar në Zyrën Komunale për Punësim.

QAP në Pejë, ka kapacitete, mjete dhe materiale, si dhe hapësira të gatshme për të ofruar

trajnime në Përpunimin e Metaleve, megjithatë ata nuk kanë një trajner profesional për shkak

të pengesave në punësimin e personave shtesë në institucion sipas rregullave të MPMS.

QAP ka bashkëpunim të kufizuar me bizneset në disa sektorë.

Drejtoria Komunale e Arsimit (DKA)/ MASHT:

DKA në Pejë është shumë proaktive në krijimin e një bashkëpunimi të ngushtë me biznesin,

por nuk kanë strategji të shkruara se si ta zbatojnë këtë bashkëpunim.

DKA është autoritet për menaxhimin e shkollave, megjithatë, kurrikulat shkollore janë

zhvilluar dhe menaxhuar nga MASHT.

Kompanitë:

Të gjitha kompanitë kanë vështirësi në identifikimin e stafit të kualifikuar me aftësi dhe

kompetenca e duhura

Shumica e kompanive, pavarësisht nga gatishmëria dhe dëshirë për të bashkëpunuar me

shkollat profesionale në programet e praktikës, ky bashkëpunim është shumë i kufizuar.

Kompanitë posedojnë teknologji më të avancuar se shkollat dhe prandaj punonjësit e rinj nuk

i kanë aftësitë e duhura për ti përdorur këto pajisje, prandaj kompanitë ofrojnë shërbime

shtesë të trajnimit për punonjësit e rinj dhe kjo i shkakton kompanise kosto shtesë.


REKOMANDIMET

Bazuar në hulumtimin sekondar, intervistat direkte dhe pyetësorët e realizuar me palët e interesit, si

dhe me miratimin e GPKVET në Pejë, sugjerohet që të merren këto rekomandime:

Rekomandime për shkollat

profesionale

Veprimet / Masat që duhen marrë:

Shkolla Teknike Profesionale “Shaban Spahija” Pejë

Përgatitja e një fushate ndërgjegjësimi/vetëdijësimi për rritjen e interesit të të rinjve për t'u regjistruar në programet shkollore për përpunimin e metaleve dhe përpunimin e drurit.

Rishikimi i kurrikulave bazuar në kërkesat e tregut të punës dhe zhvillimin e kurrikulave në bashkëpunim të ngushtë me kompanitë.

Identifikimi kompanitë për praktikë profesionale (Bakalli Metal, etj).

Përgatitja e programeve të praktikës profesionale (mentorimi, trajnimi në vendin e punës, dërgimi i mësimdhënësve tek kompanitë, dërgimi i ndërmarrësve në klasa në shkolla).

Shkolla Ekonomike Profesionale “Ali Hadri” Pejë

Identifikimi i kompanive për praktikë profesionale (Hotel Dukagjini, etj).

33 nxënës në klasën e 12-të - përgatisin planin për dërgimin e studentëve në kompani të ndryshme për praktikë profesionale.

Rishikimi i kurrikulës mësimore bazuar në kërkesat e tregut të punës.

Në bashkëpunim me autoritetet komunale të organizojnë panaire pune me bizneset lokale dhe punëkërkuesit (koncepti i takimeve).

Rekomandime për Qendrën e

Aftësimit Profesional

Veprimet / Masat që duhen marrë:

Qendra e Aftësimit Profesional (QAP) Pejë

PËRPUNIMI I METALEVE

Ndërsa QAP Peja ofron program trajnimi të AKREDITUAR në Përpunimin e Metaleve dhe për më tepër ata kanë një punëtori me të gjitha pajisjet dhe kushtet si dhe materiale harxhuese për 6 muaj dhe përveç kësaj ka interes nga të rinjtë për të trajnuar në këtë sektor (lista e pritjes 100 të rinjve).

GPKVET në Pejë duhet të identifikojë një donator për të mbuluar shpenzimet e pagës për trajnerin për të siguruar këtë trajnim me një pagë prej 420.00 EUR në muaj

Rekomandime për Kompanitë Veprimet / Masat që duhen marrë:

4 sektorët Të rritet bashkëpunimi me Shkollat Profesionale dhe QAP në Pejë si dhe bizneset të jenë më të hapur për programet e praktikës në punë. Duke marrë studentët në praktikë profesionale kompanitë do të jenë në gjendje të shohin dhe vlerësojnë kandidatët më të mirë të mundshëm për të punësuar në kompanitë e tyre me një kosto më të ulët.


Identifikimi i një stafi nga radhët e kompanisë dhe të dërgohet në Shkollat Profesionale si formë e promovimit dhe për të informuar nxënësit dhe të rinjtë për përfitimet dhe potencialin që ka sektori i përpunimit të metaleve për tu punësuar apo mundësitë që janë për të hapur vetë një biznes në këtë sector.

Organizimi i seancave të përbashkëta të trajnimeve duke shpërndarë storiet e suksesit të përfaqësuesve të biznesit dhe ngritja e motivimit në mesin e të rinjve

Forcimi i kapaciteteve të brendshme njerëzore nëpërmjet programeve për ngritjen e kapaciteteve në fushën e tyre të veprimtarisë


Lista e trajnimeve të rekomanduara

Trajnime për menaxhimin dhe punësimin e stafit për temat që i përkasin fushës së veprimit;

TEMA AUDIENCA E TARGETUAR

METODOLOGJIA

Trajnimi për Shkollat

Qeverisja dhe roli dhe përgjegjësitë e shkollës në zhvillimin ekonomik

Rrjetëzimi, advokimi dhe lobimi

Drejtorët e shkollave, zëvendës drejtorët dhe mësimdhënësit profesional

Punëtori trajnimi

Trajnim profesional - trajnimin në kompani Mësimdhënësit profesional

Punëtori trajnimi

Trajnimi për Kompanitë

Aftësitë e Menaxhimit dhe Lidershipit

Komunikim efektiv

Menaxhmenti Punëtori trajnimi

Menaxhimi i burimeve njerëzore dhe performancës


Shkathtësitë e dokumentimit dhe raportimit


Planifikimi Strategjik Menaxhmenti Punëtori trajnimi

Trajnim për të

rinjtë

Zhvillimi i biznes planeve TË RINJTË Trajnim

Trajnimi i ndërmarrësisë TË RINJTË Trajnim

Sjellje organizative TË RINJTË Trajnim

Etika e punës TË RINJTË Trajnim

Aftësitë e lidershipit TË RINJTË Trajnim

Përgatitja e CV-së TË RINJTË Trajnim

Aftësitë e intervistimit TË RINJTË Trajnim

Aftësitë e komunikimit TË RINJTË Trajnim

Kujdesi ndaj klientëve TË RINJTË Trajnim

Shkathtësitë e hulumtimit TË RINJTË Trajnim

Aftësi prezantimi TË RINJTË Trajnim

Aftësi teknike kompjuterike TË RINJTË Trajnim

Trajnim profesional për përpunimin e metaleve

TË RINJTË Trajnim

Trajnim profesional për përpunimin e drurit

TË RINJTË Trajnim


ANËTARËT E GRUPIT PUNUES KOMUNAL PËR ARSIM DHE AFTËSIM

PROFESIONAL (GPKAAP) - PEJË

# Emri dhe mbemri

Institucioni / Kompania Pozita Telefoni Emaili

1. Besim Avdimetaj

Komuna e Pejës, Drejtoria Komunale për

Arsim (DKA) Drejtor 049/ 359 000 [email protected]

[email protected]

2. Bekim Berisha Shkolla Ekonomike

Profesionale Drejtor 049/ 766 704 [email protected]

3. Arben Gjikolli Shkolla Teknike

Profesionale Drejtor 049/ 766 707 044/ 220 737

[email protected] [email protected]

4. Rexhe Gashi Qendra e Aftësimit Profesional (QAP) Drejtor 044/ 138 273 [email protected]

5. Bajram Dema Qendra Rajonale e

Punësimit (QRP) Drejtor

039/ 432-820/2013

044/ 252-137 [email protected]

6.

Din Begolli Kulla e Zenel Beut Pronar 049/ 137 739 [email protected]

7.

Besnik Shabi Hotel Dukagjini Menaxher 049/ 766 013 [email protected]

8.

Visar Gjikolli Shijo edhe ti Drejtor 044/ 142 938 [email protected]

9. Nol Krasniqi Marimangat

Balkan Natural Adventure Drejtor 049/ 661 105 [email protected] [email protected]

10. Sami Sylqa Agjencioni për financim

në Kosovë (AFK) IT Expert 049/ 440 088 [email protected]

11.

Burim Berisha COM-ING Pronar 049/ 555 695 [email protected]

12.

Florim Kelmendi IMBUS Peja Pronar 049/ 307 900 [email protected]

13. Ilir Alidemaj Bellino Home Pronar 044/ 139 090 049/ 139 090 [email protected]

14.

Afrim Kelmendi Bedcom Pronar 049/ 339 055 [email protected]

15.

Flamur Bakalli Bakalli Metal Pronar 044/ 138 817 [email protected]

16. Lehman Hatashi Arberora Haxhija RDA - Pejë

Drejtor Projekt

Menaxhere 045/ 301 045 045/ 301 044

leman.hatashi@ardëest.eu arberora.haxhija@ardëest.eu

17. Burim Lleshi DMO Drejtor 049/ 639 520 049/ 588 444 [email protected]

18. Samir Lleshi

Oda Ekonomike e Kosovës (OEK) – dega

Peje Drejtor 045/ 560 999 [email protected] [email protected]

19. Blerta Harxhi

Begolli

Komuna e Pejës, Drejtoria për Zhvillim

Ekonomik (DZHE) - Sektori Turizmit

Zyrtare për Projekte 049/ 766 790 [email protected]

20. Ismet Shala Shoqata e Zejtarëve

Pejë Kryetar 044 139 413

mailto:[email protected]






















ANALIZA E SITUATËS PËR ZHVILLIMIN E FUQISË PUNËTORE ... · se Zhvillimi i Vazhdueshëm...

Documents

Transcript of ANALIZA E SITUATËS PËR ZHVILLIMIN E FUQISË PUNËTORE ... · se Zhvillimi i Vazhdueshëm...