Comóradh 100 BliainCeiliúradh 100 Bliain An Chumainn Ghaelaigh

An Cumann Gaelach,

An Coláiste

Ollscoile

Baile Átha Cliath.

100ú Seisiún.

Leabhrán

Cuimhneacháin an

Chumainn

Urraithe ag Bord na Gaeilge UCD

Lch 2

An Coláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath

Comóradh Céad Bliain__________________________________________________

100ú Seisiún

Éarlamh:

An Dr. Aodh Ó Brádaigh, Uachtarán na hOllscoile.

Uachtarán Bunreachtúil:

Mícheál Ó Muircheartaigh

Comh-Reachtairí:

Jack Ó Leocháin,

Aindriú Ó Faoláin.

Leas-Reachtaire:

Aodhán Ó Deá

Rúnaí:

Diarmuid Bairéad

Cisteoir:

Pól Ó Duinn

Cisteoir Sinsireach:

Eimhear Ní Dhuinn

Oifigeach Caidrimh Poiblí:

Eoghan Pádraig Ó Murchadha

Oifigeach Urraíochta:

Aoife Breathnach

Cian Taaffe (GBC)

Eoin Ó Murchú (GBC)

Emma Ní Raghallaigh (GBC)

Treasa Ní Cholmáin

(SIAMSAÍOCHT)

Gillian Ní Chuinneáin (GBC)

Dónal Ó Súilleabháin (GBC)

Niall Ó hUigínn (GBC)

Louise Nic Aodhbhuí (GBC)

Clár Nic Seoin (GBC)

Coiste:

An

Cu

man

n G

aela

ch

Lch 3

ClárÉarlaimh agus Coiste an Chumainn Lch 2

Clár an Leabhráin, Lch 3

Focal ó na Comh-Reachtairí

Bunú An Choláiste Ollscoile Lch 4

agus An Chumainn Ghaelaigh

Dornán Pearsan Lch 5

Súil Siar ar an gCumann Lch 6

Súil Siar ar an gCumann Lch 7

Tomás de Bhaldraithe: Lch 8

Ollamh Ollscoile agus Déantóir Foclóra

Cuntas ar Chearbhall Ó Dálaigh Lch 9

Comóradh Leathchéad Bliain an Chumainn Lch 10

Imeachtaí an Chumainn go dtí seo i mBliana Lch 11

Alt le Clár Ní Bhuachalla ó Bhord na Gaeilge, Lch 12

An Coláiste Ollscoile.

Bord na Gaeilge Lch 13

An Coiste Reatha, Buíochas Lch 14

Reachtairí an Chumainn Lch 15

Póstaeir ó roinnt d'Imeachtaí an Chumainn Lch 16

Focal ó na Comh-ReachtairíIs mór an onóir agus an phribhléid dúinn a bheith inár gComh-Reachtairí ar an

gCumann Gaelach sa Choláiste Ollscoile. Is léir lámh agus lorg an Chumainn ar ár

gcultúr is ar ár dtír, le céad bliain anuas. Onóir ar leith is ea an Chomh-

Reachtaireacht a bheith linn i mbliana, bliain an Chomórtha.

Is minic ráite go bhfuil céimeanna móra chun cinn tugtha ag an teanga le blianta

beaga anuas, go deimhin is ag éirí ina gclichéanna atá tagairtí do rath agus

bhorradh TG4 agus Ghluaiseacht na Gaelscolaíochta. Dá fheabhas iad na

céimeanna sin, tá constaicí sa bhealach orainn i gcónaí. Driseacha cosáin orainn

an Béarla á bhrú ar thumoideachas na ngaelscoileanna, é ag bagairt ar scoileanna

Gaeltachta agus ag síorchreimeadh na Gaeltachta féin.

Cé go bhfuil Acht Gaeilge againn sa chuid seo den tír, agus gur maith ann dó, ní go

hiomlán i bhfeidhm atá sé go fóill, rud a fhágann go mbíonn an Gaeilgeoir curtha ó

dhoras athuair. Anuas air sin is cosúil nach reachtófar Acht Teanga ó thuaidh toisc

drogall Aire áirithe i leith na Teanga. Cearta daonna is ea cearta teanga.

Tá ábhar sóláis agus ábhar dóláis againn. Bhí riamh anall, mar is léir ó ghiotaí

staire na hirise seo. Ní spéir dhorcha atá os ár gcionn ach spéir bhreac a mbíonn

idir splancanna solais is thréimhsí dorcha tríthi. Tá nuachtán de chuid meán

seanbhunaithe na Gaeilge i mbaol, faoi láthair: an mbeidh Lá Nua ar an bhfód i

gceann tamaill bhig féin?

Ar a shon sin, tá údar úr dóchais againn: táthar ag caint ar Raidió Náisiúnta

Gaeilge don Aos Óg. Tugtar tacaíocht dó.

D'eagraíomar mórán imeachtaí éagsúla i mbliana, a bhfuil cur síos déanta ar roinnt

acu sa leabhrán seo. Tá líon ball beagán faoi cheann 900 againn i mbliana agus cé

nach baill ghníomhacha iad seo ar fad is léiriú é ar ár láidreacht, is le cois, an

dea-thoil atá á crúthú againne is ag daoine eile don Ghaeilge.

Tá an Cumann Gaelach ar cheann de na Cumainn is mó, ó thaobh ball de, in 2007-

08; tá sé ar cheann de na Cumainn is gníomhaí agus is feiceálaí sa Choláiste, go

deimhin is muid an Cumann is Gaelaí féin agus is ola ar ár gcroí é sin ar fad.

Tá céad bliain anois ann ó bunaíodh an Cumann seo, céad bliain de bhlianta spéisiúla,

spleodracha, fuinniúla, agus muid ag treabhadh linn go tréan. Go maire sé Céad eile.

Aindriú Ó Faoláin agus Jack Ó Leocháin

Lch 4

Giota Staire ar an gColáiste Ollscoile

Is féidir fréamhacha an Choláiste a leanúint siar go dtí Ollscoil

Chaitliceach na hÉireann, a d'oscail in 1854 a raibh John Henry

Newman mar uachtarán air. Dhein an scoil leighis ar Shráid Cecelia dul

chun cinn mór ón tús. Athraíodh bainistiú Dámh na nEalaíon

Liobrálacha ar Fhaiche Stibhna go dtí na hÍosagánaigh in 1883 agus

bhain mórán amach faoi ainm Choláiste na hOllscoile.

Dhein Acht na nOllscoileanna Éireannacha (1908) Coláiste

Toghchánaíochta d’Ollscoil Náisiúnta na hÉireanna as an gColáiste.

Níorbh fhada go raibh sé ar an institiúid Ollscoile ba mhó sa tír. I ngeall

air seo bhog an Coláiste Eolaíochta go Glas Naíon, trátha an ama seo bhí

róphlódú ina gcuid foirgnimh lár-chathrach; Sráid Cecelia, Faiche Stiabhna

agus Ardán Phort an Iarla. In 1964 beartaíobh bogadh amach go Belfield i

gCnoc Muirfean áit a bhfuil an ollscoil lonnaithe go fóill.

Stair Lua an Chumainn

Cuireadh an Cumann Gaelach ar bun de bharr páipéir a léadh ós comhar

an Literary and Historical Society ag deireadh mhí Márta 1908. Léigh

Séamus ó Dubhghaill páipéar ar Fhilíocht na Gaeilge ach bhraith an t-

Athair Seóirse Ó Neill, a bhí ina Ollamh le Béarla, go raibh cuid den

ábhar ró-theicniúil, ainneoin a maith is a bhí sé, agus go mba chóir

Cumann faoi leith a bhunú don Ghaeilge.

Ar an 4ú Aibréan 1908 tuairiscíonn an Claidheamh Soluis gur cuireadh

an Cumann ar bun sa Choláiste an tseachtain roimhe sin. B’é T.P. Ó

Nualláin a bhí mar Léachtóir le Gaeilge sa Choláiste a bhí sa chathaoir i

dtús báire, agus a thug an chéad léacht, caint dar teideal “An Cathrar

agus an Coitcheanntacht” Ar na daoine a meastar lámh a bheith acu le

bunú agus tosú an Chumainn tá; Art MagUidhir, Séan Ó hUallacháin,

Séamus Ó Dubhghaill, Liam Ó Briain, Mícheál Ó hAodha, Seosamh Ó

Maoilmhiadaigh, Brain Ó Beirn, Míchéal Mac Giolla Críosta, Pádraig Ó

Tuathail, Seóirse MagUidhir, Tomás Ó Muireadhaigh agus Séan Ó

Doláin. Bhí cruinniú ag an gCumann an mhí seo agus toghadh iad seo a

leanas, Uachtarán, An t-Athair Éamonn Ó hÓgáin, Leas-Uachtaráin, an

tOllamh Patrick Semple agus T.P. Ó Nualláin, Rúnaí, Art MagUidhir,

Cisteoir, Pádraig MacDomhnaill, Coiste, Pádraig Ó Tuathail, Liam Ó

Briain agus Brian Ó Beirn. Socraíodh Mór-chruinniú a bheith acu ar an

27ú lá Samhain is go léifeadh T.P. Ó Nualláin páipéar dá chuid.

Ag mórchruinniú na bliana, léigh Séamus Ó Dubhghaill an páipéar, “An

Ghaeilge agus an Ollscoil Nua” in áit an Nuallánaigh toisc é a bheith

tinn. Labhair Pádraig Ó Dálaigh, leis, is dúirt go mba cheart go mbeadh

an Ghaeilge éigeantach i gcóir iad siúd a glacadh isteach san Ollscoil.

Bhí baint ag an gCumann leis an ngluaiseacht a chinntigh éigeantacht

na Gaeilge don Mháithréanach. Ar an 8ú la de Fheabhra 1909

reachtáileadh tionól de mhuintir na hollscoile ar an ábhar. Eagraíodh

mórshiúl ina dhiaidh tríd an gcathair le meirgí móra; “Masla na

Gaeilge, Easpa Macléinn, Trua Ollscoile”

Is deacair go maith teacht ar eolas i dtaobh bhlianta tosaigh an

Chumainn. Fós féin, tugann ábhar na gcainteanna is na gcruinnithe

léargas maith ar a raibh ar siúl acu. Go luath ina ré mar Chumann, léigh

Sean Ó Coisdealbha, a bhí ina Thaoiseach ina dhiaidh sin, páipéar ar

Thomás Dáivis, agus tháinig Páraic mac Piarais chun cainte air. Anuas

air sin bhí díospóireacht ar “Cogadh na Talún” agus b’é Cathal Brugha a

bhí ina chathaoirleach air.

Lch 5

Ghlac na sluaite daoine tábhachtacha ó thaobh na teanga agus go

deimhin na tíre de páirteanna lárnacha sa Chumann seo. Maithe agus

móruaisle idir Uachtaráin is Thaoisigh, Theachtaí Dála, lucht acadúil na

Gaeilge a bhí bainteach leis an gCumann ó thús. Daoine iad ar fad a

bhfuil a rian féin fágtha acu ar an saol. Seo thíos giotaí ar roinnt bheag

acu le blaiseadh éigin a thabhairt ar thábhacht mhuintir an Chumainn.

Mícheál Ó Bréartúin

Dhá leabhar scríofa aige ar stair an leictreachais; Sreangscéal (2005)

agus Aibhléis (2007) atá foilsithe ag coiscéim. Anuas air sin tá Gnóthaí

Eachtracha leis foilsithe ag Coiscéim chomh maith.Tá sreangscéal

bunaithe ar stair luath na teileagrafaíochta, agus stair an leictreachais

óna fhréamhacha chomh fada leis an aois seo caite

Bhí sé ina mhac léinn innealtóireachta i gColáiste na hOllscoile BÁC.

Ina aitheasc mar reachtaire an Chumainn Ghaelaigh i 1953, thug sé

caint dó ar stair an leictreachais ag mórchruinniú an Chumainn.

Earnán de Blaghd

Réabhlóidí is polaiteoir éireannach ab ea é Earnán de Blaghd a rugadh

13 Aibreán 1889. Protastúnach ó Lios na gCearrbhach ab ea é. Ghlac sé

páirt sa troid ar son neamhspleáchas na hÉireann, i mBaile Átha Cliath,

ach bhí sé i ngéibheann fhad is go raibh Éirí Amach na Cásca ar siúl.

Bhí sé in Aire in Aireachtaí éagsúla agus ina cheann ar Amharclann na

Mainistreach go 1967. D'fhoilsigh sé trí leabhar dírbheathaisnéise mar

atá, Trasna na Bóinne (1957), Slán le hUltaibh (1971), agus Gaeil á

Múscailt (1973). Bhí Earnán ag obair mar iriseoir sinsireach leis an

North Down Herald i 1909. D’éag 23 Feabhra 1975.

Nessa Ní Shéaghdha

Scoláire de chuid na teanga. Leagan de Tóraíocht Dhiarmada agus

Ghráinne curtha in eagar aici. Bhí sí ar an gcoiste sna blianta 1935-6.

Sean Ó Coisdealbha

Polaiteoir a rugadh i mBaile Atha Cliath. Bhí sé ina Abhcóide agus

toghadh é mar TD do Chumannn na nGaedheal i 1933. Roghnaíodh é

mar Thaoiseach comhréitigh idir-pháirtí é do Rialtas 1948-51. Bhí se ina

Thaoiseach arís 1954 go 1957.

Donnacha Ó hÉalllaithe

Gníomhaí teanga. Reachtaire de chuid an

Chumainn i 1971. Innealtóir é agus é ina

léachtóir le Matamataic d’Innealtóirí sa ITGM.

Osborn Ó hAimhirgín

Rugadh i gCorcaigh é thart ar 1872. Bhí sé ina

mhac léinn i gColáiste Ollscoile Chorcaigh áit a

bhfuair sé scoláireacht sa Ghaeilge. Bhain sé

céim Dochtúra le Léann amach sa Ghearmáin.

Toghadh ina ollamh Sean-Ghaeilge é ina dhiaidh

sin i gColáiste na hOllscoile i mBaile Átha

Cliath. Tá cáil ar an Aimhirgíneach le

scoláireacht san uile ghné de litríocht na

Gaeilge. Rinne sé saothar mór ag scrúdú na

seanscríbhní Gaeilge agus ag cur na dtéacs in

eagar le foilsiú. Bhí sé ina Leas-Uachtarán ar an

gCumann go luath i stair an Chumainn. D’éag

sé sa bhliain 1950.

Colmán Mac Séalaigh

É ina mhaor craolacháin le TG4 le tamall de

bhlianta. Bíonn sé le feiscint ar Síle go minic

chomh maith. Comh-Reachtaire de chuid an

Chumainn sa bhliain 2001.

Dornán Pearsan

Earn

án

de B

lagh

dSe

an Ó

Co

isd

ealb

ha

Lch 6

B’é T. P. Ó Nualláin an chéad reachtaire a bhí ar an gCumann Gaelach

siar i 1908. Ag an tráth seo bhí Coláiste na hOllscoile lonnaithe ar

Ardán Phort an Iarla láimh le Faiche Staibhna. Is iomaí rud atá tite

amach i gcúrsaí an tsaoil is na tíre seo idir sin agus seo. Tá Coláiste na

hOllscoile féin bogtha ó shuíomh i lár na cathrach go machairí méithe

Bhaile Átha Cliath 4. Tráth bhí deacracht an Ghaeilge a chuir ar fáil

mar ábhar féin gan trácht ar éiginnteacht d’iontráil. Tháinig athruithe

móra na linne seo caite, búnú an tSaorstáit, na Poblachta, agus tríd

seo ar fad tá an Cumann le chéile go fóill is ag dul ó neart go neart

atá sé, chomh maith le haghaidh a thabhairt ar an gcéad bliain eile atá

amach romhainn.

Nuair a bunaíodh é "The Gaelic Society" a cláraíodh mar ainm

oifigiúil leis an gColáiste ach taobh istigh de bhliain athraíodh an t-

ainm go leagan Gaelach. I rith sheisiún 1909-10 ní raibh sa Choláiste

ach 6 Chumann éagsúla. Ar cheann acu seo do bhí an Cumann

Gaelach.

Athraíodh ainm oifigiúil an Chumainn i rith sheisiún 1910-11 go "An

Cumann Gaedhealach" (sa chló ghaelach) mar a bhí in úsáid sa

Ghaeilge ag an am. B’é uachtarán an Chumainn ag an am seo " An

Craoibhín Aoibhinn" nó Dúghlás de hÍde. Sa bhliain seo a dtosaítear

ag déanamh cur síos ar Choiste a bheith ann.

Ón tréimhse seo amach a luaitear coisteoirí a bheith ag an gCumann.

Mar a bhí, na rúnaithe; rúnaire le seanchas S. Ní Rathaille agus rúnaire

le scríobhadh Séamus Uí Conchubair

Is sna blianta seo a dtosaítear ag déanamh cur síos ar bhoinn na

ndíospóireachtaí. Bhronntaí dhá bhonn gach bliain.

"Bonn óir is bonn airgid i gcomhair díospóireachta (dóibh san amháin

nach bhfuil céim na h-iolsgaile aca)"

B’iad Séan Breathnach, reachtaire an tseisiúin áirithe seo a bhuaigh

bonn óir an chraoibhín agus b'é Roibín ó hEreamhóin a bhuaigh bonn

airgid Úna Ní Fhaisceallaigh.

Seo a leanas roinnt de théamaí na gcruinnithe bliantúla (léachtaí na

reachtairí) a bhíodh ag an gCumann, Cruinnithe Cinn Bhliadhna mar a

thugtaí orthu;

1923-24 "Aon teangachas"

1924-25 "Nua-litríocht na Gaedhilge"

1925-26 "Oideachas Gaelach" Is díol suntais é seo a

aithint cé chomh ceannródaíoch, b’fhéidir, is a bhí roinnt

de bhaill an Chumainn tá os cionn ochtó bliain ó shin,

1926-27 "Feabhsú saoghal tuaithe i n-Éirinn"

1927-28 “An Piarsach agus an Lá indiú"

1928-29 “Éire Óg"

1933-34 "Aistriúcháin"

1934-35 "Díothcháin Eadarnáisiúnta"

Is suimiúil tabhairt faoi deara sa bhliain 1928, go luaitear Cearbhall Ó

Dálaigh a bheith ar an gCoiste. Deintear cuspóirí an chumainn a leagan

amach mar seo a leanas i rith na bliana céanna;

"Teanga, saoidheacht, sibhialtacht, agus náisiúntacht na nGaedheal a

chur 'un cinn'. Déanfar é seo le díospóireachtaí, léigheachtaí agus

sgoruidheacta, agus ó am go h-am nuair is féidir é, léireóchthar drámaí,

agus foillseóchair irisleabhar"

Bhí méid mór cumann éagsúla a threabh gort na Gaeilge i réimsí eágsúla

ó thosach, ar an gceann is mó acu sin bhí agus tá an Cumann Gaelach.

Anuas ar sin bhí a leithéidí Chumann Liteardha na Gaedhilge a cuireadh

ar bun sa bhliain 1922.

Cumann Liteardha na Gaedhilge Cuireadh an cumann seo ar bun sa bhliain 1922. B'iad seo a leanas

cuspóirí an chumainn.

"...[E]olas na Gaedhilge agus litridheachta na h-Éireann a mhéadú

chómh maith agus is féidir linn go mór-mhór tré: (a) Cómhrádh; (b)

Páipéirí; (c) Díospóireachtaí."

Súil Siar

Turas go Sliabh Cualann Luan Cásca 1959 Buaiteorí Díospóireacht Idirollscoile Clodagh Nic

Aonghusa Bláthnaid Ní Dhuibne Pádraig Ó Coistealbha

>>

Lch 7

Reachtairí

1922-23 Liam De Brún

1923-24 Piaras De h-Indebeirg

1924-25 Máire Ní Séaghdh

1925-26 S.Ó Conaill

1926-27 Tomás Bardún

1927-28 Breanndán Mac Énrí

1928-29 Míchéal ó hÉanaigh

1929-30 Proinnsias Seaghach

1930-31 Máirín Ní Mhuirgheasa

1931-32 Lúgaidh De Róiste

1932-33 Liam Ó Buachalla

1933-34 Proinnsias Ó Riain

1934-35 Aindrias Mac Aodhagáin

1935-36 Máire Ní Chearbhall

Bhronn an cumann seo bonn óir "gach bliadhain... ar an duine is fearr

[']thuilleas é"

Mar sholaoid den chinéal ruda a bhíodh ar bun ag an gCumann seo,

seo a leanas sraith leáchtaí a eagraíodh sa bhliain 1929

"Cuaird 'on Ghearmáín"-

Cearbhall Ó Dálaigh (8ú lá de Mhí na Samhna)

"An dráma mar ábhar ollscoile”- León Ó Broin (15ú lá na Samhna)

"Gaedhealtacht thír chonaill” - Séamus ó Searcaigh (6ú Nollag)

"Na Fianna”- An Br. Mac Giolla Chéarr

"Smaointe fáin ar litridheacht na Gaedhilge”- Mícheál ó hÉanaigh

"Ríogacht an phápa”- an Br. ó Conchúir

"An Bhreathnais agus an Béarla" an t-Ollamh J. Lloyd Jones M.A. B.litt.

D’eagraítí díospóireachtaí móra bliantúla taca an ama seo. Ba é rún na

díospóireachta a rinneadh ar an 21ú Feabhra sa bhliain 1929 ná "go

bhfuil faillihe'á thabhairt ag gaedhil i n-anacal na Gaedhealtachta”

Ag Cruinniú Cinn Bhliadhna bhí Ceist na Gaedhealteachta á phlé. Is

léir go bhfuil na ceisteanna céanna ag crá Ghluaiseacht na Gaeilge leis

na cianta cairbreacha. Ina measc siúd a bhí mar chainteoirí ag an ócáid

seo bhí an bheirt Theachta Dála Séan T. Ó Ceallaigh agus Míchéal Óg

Mac Pháidín.

Bhíodh de nós go dtugadh reachtaire an chumainn aitheasc uaidh ag

mór-chruinniú bliantiúil an Chumainn, nós atá ligthe i léig le blianta

beaga anuas ach a bhfuil súil againn a athréimniú gan mhoill. Seo thíos

spléachadh ar chuid de théamaí cainte na reachtairí.

1923-24 Domhan-cultúr Diogh-bhálach agus Nórmaireacht

Náisiúnta"

1925-26 Acadamh do'n Ghaedilg"

1926-27 An Ghaedhilg 'fé sróin an Stáit.

1927-28 Drámaíocht sa Nuadh-Ghaedilge

1933-34 "An Chruit"

An Cumann SeanchaisAnuas ar na Cumainn éagsúla eile, bhí lena gcois, An Cumann Seanchais.

Bhí Earnán De Blaghd ar choiste an chumainn seo i 1947-48, bliain a

raibh Brighidh Ní Bhriain mar reachtaire. Bhí De Blaghd ar choiste An

Chumainn Ghaelaigh sa bhliain chéanna.

(Tá an chuid den téacs thuas i litreacha iodáileacha scríofa sa chló

rómhánach, agam féin, cé gur sa chló Gaelach a chéadscríobhadh a

bhfuil sna giotaí seo. Fágadh an teanga gan caighdéanú ó thaobh

litrithe de).

Coiste an Chumainn Eoghan Ó hAnluain, Antoine Ó Breartúin, Marcus Ó Daigneáin,

Deirdre Ní Laoire, Bláthnaid Ní Dhuibne, Bernadette Ní hÉalaí, Pádraigín Ní Liaim

>

Lch 8

Liam Mac Amhlaigh

Léachtóir le litríocht agus teanga na Gaeilge, Coláiste Oideachais

Froebel, Baile Átha Cliath;

Céimí sa Nua-Ghaeilge agus iarbhall den Chumann Gaelach sa

Choláiste Ollscoile, Baile Átha Cliath.

Rugadh Tomás Mac Donnchadha de Bhaldraithe i mBaile na Cora i

Luimneach ar 14 Nollaig 1916. Fuair sé bás ar 24 Aibreán 1996 agus é

ag seoladh ‘The Words We Use’ le Diarmuid Ó Muirithe i gClub na

nEalaíon, i mBaile Átha Cliath. D’aistrigh a mhuintir go Baile Átha Cliath

agus bhí cónaí orthu i nDomhnach Broc i ndeisceart na cathrach.

Chuaigh sé ar scoil i bPáirc Mhucrois agus Coláiste Belvedere. Bhí a

chéad deis aige taisteal go dtí an Ghaeltacht sa bhliain 1933.

Ghnóthaigh sé céim sa Ghaeilge agus sa bhFraincis agus nuair a bhain

sé MA ón gColáiste Ollscoile amach i 1939 ar thráchtas dar teideal

‘Bunús na hAislinge’, chuaigh sé go Páras ar staidéaracht taistil ó

Ollscoil na hÉireann. Ba sa bhliain 1937 ar ceapadh é ina reachtaire ar

an gCumann Gaelach sa Choláiste Ollscoile.

Chuir an cogadh isteach ar a chuid staidéir agus tugadh cead dó filleadh ar

Éirinn agus an dá bhliain dheireanacha a chaitheamh i mbun staidéir ar

Ghaeilge Chois Fharraige agus bronnadh Ph.D. air as an taighde sin sa

bhliain 1942. Agus bliain caite aige mar scoláire in Institiúid Ard-Léinn, Baile

Átha Cliath, ceapadh é ina chúntóir ollscoile sa Choláiste Ollscoile, Baile

Átha Cliath sa bhliain 1943. Sa bhliain, 1946 ceapadh é ina léachtóir cúnta

agus i 1952, ina léachtóir. Sa bhliain 1960, agus foilsiú an fhoclóra seo

curtha i gcrích, bhain sé an ollúnacht i litríocht agus teanga na Nua-Ghaeilge

amach san ollscoil chéanna, agus é ina Cheann Roinne chomh maith.

Fear ollscoile a bhí ann i gcónaí agus thar aon duine eile ag am, is a

bhuíochas dó gur cruthaíodh Roinn an-láidir Gaeilge, le háitreabh agus

le hionad breá sa Choláiste Ollscoile nuair a bogadh ann thart ar an

mbliain 1970.

Bhí sé ag cur torthaí a chuid taighde i gContae na Gaillimhe ar fáil ar

feadh breis is daichead bliain, ó ‘The Irish of Cois Fharraige, Co.

Galway: a phonetic study’ (1945) agus ‘Gaeilge Chois Fharraige:

an deilbhíocht’ (1953) anuas go ‘Foirisiún Focal as Gaillimh’

(1985) mar aon le mórán nótaí ar fhocail agus ar phointí gramadaí in

irisí léannta.

Sa bhliain 1945, cheap an Roinn Oideachais é ina eagarthóir

(páirtaimseartha) ar an English-Irish Dictionary (1958). Ina dhiaidh sin,

bhí sé ina eagarthóir comhairleach páirtaimseartha ar an Foclóir

Gaeilge-Béarla (1977) (eag. Niall Ó Dónaill). Sa ról sin, chuir sé an

scéim bhunaigh le chéile le hÓ Dónaill agus chuidigh sé leis an

bhfoireann ceisteanna ar dhréachtadh na bhfocal a fhreagairt. Nuair a

bhí obair an fhoclóra sin curtha i gcrích aige, d’oibrigh sé ar a

thionscnamh deireanach don Roinn Oideachais sa bhliain 1978:

ceartúcháin agus téarmaíocht bhreise a chur ar fáil i mionleabhrán leis

an EID. Is é atá ann ná roinnt téarmaí agus leaganacha coitianta

teicniúla nó ceirdiúla Béarla nach bhfuil san EID.

Is féidir a lua gur an-oibrí a bhí i de Bhaldraithe agus gur bhain sé le

glúin ar leith de Ghaelgeoirí a d’fhás ag deireadh na dtríochaidí as

ollscoileanna na tíre agus a raibh éifeacht acu ar chuid mhaith

d’eagraíochtaí agus treo na Gaeilge sna daicheadí, caogaidí agus

Tomás de Bhaldraithe: Ollamh Ollscoile agus Déantóir Foclóra

Lch 9

seascaidí – ’An Comhchaidreamh’. D’éirigh go maith leis sna

tionscnaimh éagsúla a raibh lámh aige leo agus éifeacht an

Chomhchaidrimh le brath.

Ach is í an mhóraidhm a bhí aige ná mórfhoclóir aonteangach a chruthú

ó thréimhse iarchlaisiceach na teanga ar aghaidh. Nuair a bhí Acadamh

Ríoga na hÉireann ag beartú mórfhoclóra Gaeilge-Gaeilge sa bhliain

1976, bhí eagarthóir ginearálta á lorg chun an tionscnamh a stiúradh.

Ceapadh de Bhaldraithe. Dá bhrí sin sa bhliain 1978, socraíodh go

líonfadh sé cathaoir nua-cheaptha sa Choláiste Ollscoile, an ollúnacht le

Canúineolaíocht na Gaeilge. Chuir sé seo ar a chumas aige a chuid ama

a roinnt idir an dá institiúid. Leanadh mar seo go 1986, an uair a scoir

sé ón gColáiste Ollscoile agus uaidh sin ar aghaidh, stiúraigh sé an

fhoireann foclóra san Acadamh go dtí an bhliain 1994.

(Bhí Tomás de Bhaldraithe mar rúnaí i 1935-1936, mar chisteoir

i 1936-37 agus mar reachtaire ar an gCumann an seisiún ina

dhiaidh sin.)

Fuair sé a chuid oideachais sa Choláiste Ollscoile Baile Átha

Cliath i 1931, áit ar bhain sé céim amach sna Staidéir

Cheilteacha. I rith na tréimhse seo bhí sé mar reachtaire ar an

Literary and Historical Society agus ar an gCumann Gaelach.

Leanúnaí daingean de chuid Fhianna Fáil a bhí ann, a bhí ar

Chomairle Náisiúnta an Pháirtí sna 30dí. Bhí sé ina eagarthóir

Gaeilge leis an nuachtán Scéala Éireann ó 1931 go 1940,

rinne sé staidéar ar an dlí in Óstaí an Rí. Bhí sé ina abhcóide

sinsear, in 1945, ina Ard-Aighne, 1946-8 agus 1951-3, ina

bhreitheamh de chuid na Cúirte Uachtaraí 1953, ina Phríomh-

Bhreitheamh, 1961 agus ina bhall den Chúirt Bhreithiúnais

Eorpach in 1972. Aontaíodh air mar iarrathóir

d'Uachtarántacht na hÉireann in 1974. Mar Uachtarán, chuir

sé Bille na gCumhachtaí Éigeandála, a bhí dírithe ar

ghníomhaíochtaí Arm Phoblacht na hÉireann, faoi bhráid na

Cúirte Uachtaraí in 1976 (tugadh breith go raibh an Bille

bunreachtúil). Cháin an tAire Cosanta, Patrick Donegan, an

chaoi ar cuireadh an bille faoina bráid, agus d'éirigh Ó

Dálaigh as mar agóid. Bhí ról Uachtarán na hÉireann aige ó

Samhain 1974 go dtí gur éirigh sé as ar an 22 Deireadh

Fómhair 1976.

Fear é a raibh na seacht dteangacha aige, cuimhnítear go

maith ar uair a d’úsáid sé gach mórtheanga Eorpach seachas

an Sacs-Bhéarla ag comhairle preasa idirnáisiúnta. Bhuaigh sé

Bonn Airgid an Chumainn i 1928-29 agus thug léacht dar

teideal "cuaird 'on Ghearmáin" i sraith léachtaí a tugadh i

1929 (Mí na Samhna ar an 8ú lá) sa Chumann Liteartha. Bhí

se ina reachtaire ar an gCumann Gaelach i 1930. D'éag sé in

1978 agus cuireadh i Snaidhm Cho. Chiarraí é. Bhásaigh a

bhean Máirín Nic Diarmada 25 Eanáir 1994.

Cearbhall Ó Dálaighh

Cearbhall (ar dheis) agus a

dhreatháir, deirfiúracha

thart ar 1920

Cearbhall an lá a d’éirigh sé as mar

Uachtarán, 22 Deireadh Fomhair 1977.

Uaig Mháirín agus

Chearbhaill i Snaidhm

Lch 10

Comóradh Leathchéad Bliain an Chumainn

Ar an 20ú Feabhra 1959 rinneadh Comóradh Iubhaile Órga ar an

gCumann Gaelach i dTeach Neuman, 86 Faiche Stiabhna. Bhí Uachtarán

na hÉireann ag an am, Éamonn de Valera i láthair ar an oíche

chomórtha chomh maith le Cearbhall Ó Dálaigh (breitheamh ag an am),

Eoin Ó hAnnluain agus móran eile nach iad i measc shlua de 200 duine.

Ag an Mór-chruinniú léigh an reachtaire Blathnaid Ní Dhuibne páipéar

dar teideal “Gaelú na Galltachta”

Dúirt an tOllamh Míchéal Ó hAodha go raibh tionchar nach beag ag

reachtairí an Chumainn ar stair na tíre. D’fhógair Eoin Ó hAnnluain go

raibh suas le céad ball ag an gCumann is go raibh sé chomh beoga is a

bhí riamh. Tar éis an chruinnithe cuireadh fáiltiú agus céilí ar siúl i

dTeach Neuman.

Clé go deas Séan Ó Cinnéide, Deirdre Ní Laoire, Brian Mac Aonghusa, Peadar Ó

Dubhghaill, ní fios, Bernadette Ní hÉalaí, Clodagh Nic Aonghusa, Padraig Ó Coistealbha

Clé go deas, An tOllamh Mícheál Ó hAodha, Bláthnaid Ní Dhuibne,

Ó Brádaigh, reachtaire, Éamonn de Valera, Uachtaran na hÉireann,

Bernadette Ní hÉalaí

Clár Chomóradh 50 Bliain

>>

Lch 11

Imeachtaí an Chumainn i mbliana go dtí seo

Seachtain na bhFreisear

D’éirigh linn slua mór ball nua a mhealladh i mbliana, a bhuí don

leipreachán giodamach úd.

Céilí na Nollag

Le Daidí na Nollag i láthair ní haon iontas é gur bhain daoine an-

taitneamh go deo as seo, Céilí na Nollag le féiríní deasa do na

rinceoirí i mbeár na Mac Léinn.

Turas chuig an Oireachtas

Deireadh seachtaine ardspraoi is ceoil is craic, cérbh é mar thuras

bus? Cheana féin táimid ag dréim le Corcaigh na bliana seo.

Southpark trí Ghaeilge

Clár atá aistrithe go Gaeilge ag TG4. Cé againn nach sásódh greann i

nGaeilge agus popcorn saor in aisce muid?

Díospóireachtaí le Coláiste na Tríonóide

Ceann ar bhuamar agus ceann eile ar chailleamar, ach nílmid

róchinnte faoi neamhspléachas na moltóirí sa Choláiste Oráiste

lár-chathrach. Ag cruthú dea-theannais idir an dá Chumann. Cé

againne is Gaelaí, cé againne is fearr, nach cuma, nuair is léir

dúinne gur muide a bheireann bua.

Seachtain na Gaeilge

Seachtain ghnóthach i mbliana le héagsúlacht mhór imeachtaí, roinnt

againne inár suí ó mhaidin go hoíche go raibh sé ina maidin arís!

Céilí in aice leis an Loch

Tús na Seachtaine, daoine á mealladh, le ceol Gaelach, milséain,

rince scléipiúil is glór álainn Aodháin ar an meigeafón.

My First Gaeilge

Deis do na mic léinn Erasmus agus iad siúd ar bheagán Gaeilge, na

bunrudaí a fhoghlaim. Múinteoirí, oidí is teagascóirí den

chéadscoth! Roinneadh togha gach bia is rogha gacha dí ar an

oíche agus mar a deir siad tús maith leath na hoibre!

Hector Ó hEochagáin

Fear na gruaige rua ón Uaimh, go h-iomlán as a bhosca mar a

deirtear. Fear an ghrinn dheirg a chuir siamsaíocht bhreá ar fáil

don slua i Scoil Uí Chuinn. Níl aon dul “Amú” orainn a rá gur

thaitin sé lena raibh i láthair!

Tráth na gCeisteanna

An bheirt Eoin Ó Murchú idir Óg is Aosta ag comhoibriú go

snasta leis na ceisteanna ba chasta, i gClub Chonradh na Gaeilge

6 Sráid Fhearcair. Príomchathair Bhurkina Faso ar eolas agat?

An Liathróid (The Irish Ball) agus Tripod

Bál sféarach ar an seastán tríchosach éinne? Thosaíomar le céilí,

chríochnaíomar le Dioscó, n’fheadar an domhan ar tharla

eadarthu?

Peilfield

Comórtas Peile le laoch an CLG, Mícheal Mór Ó Muircheartaigh,

300,000 míle buidéal lucozade agus fear na gruaige cataí ó

Chontae na Mí, Teamhair na Rí: Dónal Hanratty.

Seisiún Ceoil Thraidisiúnta

Críoch shuaimneach leis an tseachtain mhór, Muintir Trad Soc ag

cur clabhsúir ar ár n-imeachtaí

An Bhliain seo Chugainn

Tá súil againn tógáil ar a bhfuil bainte amach againn i mbliana

agus imeachtaí níos mó, níos minicí agus níos taitneamhaí a chur

ar siúl do chur chun cinn na teanga amach anseo.

Céilí in aice leis an Loch Na buachaillí agus Hector

Lch 12

Bord na Gaeilge UCD

Is díol mórtais é do Bhord na Gaeilge, An Coláiste Ollscoile Baile Átha

Cliath, a bheith páirteach i gComóradh 100 bliain an Chumainn Ghaelaigh.

Bhunaigh an tÚdarás Rialaithe Bord na Gaeilge sa bhliain 1997 agus é

mar aidhm aige an Ghaeilge agus an cultúr Gaelach a chur chun cinn

san Ollscoil. Tá réimse fhairsing seirbhísí á tairiscint ag an mBord ó shin

i leith: cuireann sé cúrsaí teanga, oiliúna, cultúrtha agus Gaeltachta ar

fáil do lucht na hOllscoile agus freastalaíonn sé ar a gcuid riachtanas

aistriúcháin. Eisíonn sé lámhleabhar eolais agus dialann dhátheangach

bhliantúil agus cuireann sé tionscnaimh nua sa tsiúil chuile bliain.

Baineann baill an Bhoird le dámha eagsúla na hOllscoile, rud a thugann

léargas fairsing fadradharcach dóibh ar an dóigh is fearr leis an nGaeilge

a chur chun cinn sa champas trí chéile. Ceapadh an tOllamh Micheál Ó

Dochartaigh (Scoil na Talmhaíochta, Eolaíocht an Chothaithe agus an

Leigheas Tréidliachta) ina Chathaoirleach ar an mBord sa bhliain 2006.

Bhí beirt eile ina gCathaoirligh ar an mBord roimhe .i. an tOllamh Éanna

Ó hOisín agus an tOllamh Séamas Ó Catháin.

I measc na dtograí ba thábhachtaí a tionscnaíodh anseo le deich

mbliana anuas, bhí Scéim Chónaithe Ghaeilge Bhord na Gaeilge.

Bunaíodh an scéim áirithe sin breis is seacht mbliana ó shin agus tá sé

ag neartú ón uair sin i leith. Cuireann Bord na Gaeilge UCD

scoláireachtaí ar fáil do mhic léinn le Gaeilge, chun go mbeadh a n-áit

féin acu in ionaid chónaithe Belfield. Is amhlaidh go mbíonn seisear

déag cainteoirí Gaeilge ina gcónaí san aon áras campais amháin.

Labhrann na mic léinn sin an Ghaeilge ina measc féin agus is í an

Ghaeilge teanga a dtí. Féachann siad le pobal Gaeilge a chothú san

ollscoil trí chéile.

I Meán Fómhair na bliana 2007 bunaíodh cúrsa módúlacháin a bhí ina

chuid lárnach den scéim chéanna. D’fhoghlaim na mic léinn scileanna

cumarsáide, conas le hócáidí a eagrú, an chaoi le hagallamh fónta a

dhéanamh, preas-ráiteas a chumadh etc. Cuireadh an cúrsa ar bun le

tacaíocht ó Scoil na Gaeilge, an Léinn Cheiltigh, Bhéaloideas Éireann

agus na Teangeolaíochta mar aon leis an eagraíocht Ghaelach

‘Gaelchultúr Teoranta’. Bhí sé riamh i gceist go mbeadh cúraimí áirithe

ar mhic léinn na scéime ar mhaithe leis an teanga a chur chun cinn agus

d’eagraigh siad imeachtaí go leor i gcaitheamh na mblianta éagsúla.

Déanfaidh an módúl nua go mbeidh bonn níos proifisiúnta fós faoi na

hócáidí a reáchtálann siad.

Is í an chuid is fearr, go mbaineann mic léinn na scéime le scoileanna

difriúla na hOllscoile. Bíonn matamataiceoirí, eolaithe etc ina measc, iad

ar fad faoin aon díon amháin. Cuireann cainteoirí (idir chainteoirí

dúchais agus eile) as gach cearn den tír aithne ar a chéile ar an scéim

dóibh agus tagann siad isteach ar chánúintí a chéile. Daoine buacha is

ea lucht na scéime trí chéile. Ní hamháin gur daoine acadúla iad, ach

bíonn siad chun tosaigh i réimsí eile den saol. Toscairí den scoth is ea ár

mic léinn go léir. Beidh lámh an-mhór ag Bord na Gaeilge UCD i

dtabhairt ar aghaidh na Gaeilge, a fhad is a gcuirtear na daoine maithe

seo inár dtreo.

Tréaslaíonn muid le lucht eagraithe an chomórtha seo, le reachtairí agus

le coistí an Chumainn Ghaelaigh mar aon le hOifigeach Gaeilge Aontas

na Mac Léinn. Molann muid an iliomad mac léinn a rinne a gcuid ar son

na teanga i rith na bliana agus ó bunaíodh an Cumann Gaelach, tá céad

bliain ó shin. Go mba fada buan sibhse agus go mba fada buan

Cumann Gaelach na hOllscoile.

Clár Ní Bhuachalla

Oifigeach Gaeilge Bhord na Gaeilge

Baill Bhord na Gaeilge 2008:

An tOllamh Micheál Ó Dochartaigh (Cathaoirleach), Clíona de

Bhaldraithe Marsh, Clár Ní Bhuachalla, An tOllamh Séamas Ó Catháin,

John Coman, An tOllamh Mary Daly, Aodhán Ó Deá, Richard Dowling,

An Dr Seán Ó Duinnín, An tOllamh Liam Mac Mathúna, Mairín Uí

Ogáin, An Dr Síofra Pierse, An tOllamh Seosamh Watson.

Lch 13

Lucht Scaipthe na Gaeilge!

Seirbhísí

Cúrsaí Teanga

Cúrsaí Gaeltachta

Cúrsaí Cultúrtha

Seirbhís Aistriúcháin

Scéim Chónaithe Ghaeilge

do Mhic Léinn

Cúrsaí Traenála

Ócáidí Cultúrtha

Cúnamh leis an Dioplóma

sa Ghaeilge Fheidhmeach

Tacaíocht do Chumainn &

Chlubanna na hOllscoile

Bord na Gaeilge UCDwww.ucd.ie/bnag

ww

w.u

cd.ie

/bn

ag

Bord na Gaeilge UCD

Seomra D213,

Áras Newman

An Coláiste Ollscoile Baile Átha Cliath

Guthán: 01-716-8208

Ríomhphost: oifigeach.gaeilge@ucd.ie

Suíomh ghreasáin: www.ucd.ie/bnag

Lch 14

BuíochasBa mhaith linn buíochas ó chroí a ghabháil leo siúd ar fad a roinn a gcabhair fhial fhlaithiúil leis an gCumann.

Táimid faoi chomaoin mhór acu. Má tá aon bhotún anseo istigh, is mise amháin is ciontach leis, Eoghan

Pádraig Ó Murchada.

Ach go háirithe;

- Clár Ní Bhuachalla ó Bhord na Gaeilge An Coláiste Ollscoile,

- Bláthnaid Ní Dhuibhne iar-reachtaire de chuid an chumainn a thug ábhar is grianghraif thábhachtacha dúinn,

- Brian Mac Aonghusa, iar-reachtaire a thug eolas dúinn i dtaobh thús an Chumainn,

- Liam Mac Amhlaigh, a scríobh alt léannta dúinn ar an bhfoclóirí Tomás de Bhaldraithe. Guím gach rath ar a

leabhar ar na foclóirí atá le foilsiú go luath.

- Jack Ó Leocháin, i gcónaí.

- Mark agus Lorraine i Design at DBA.

Is do chuile dhuine eile, a thug cabhair, gura fada buan sibh ar fad.

Jack Ó Leocháin: Comh-ReachtaireCúrsa agus Bliain: An Dara Bliain, Dlí agus Polaitíocht

Aindriú Ó Faoláin: Comh-ReachtaireCúrsa agus Bliain: An Dara Bliain: Staidéir Achtúireachta agus Airgeadais

Áodhán Ó Deá: Leas-Reachtaire agus Oifigeach na Gaeilge le hAontas na Mac Léinn

Cúrsa agus Bliain: An Triú Bliain: Gnó agus Dlí

Treasa Ní Cholmáin: Oifigeach SiamsaíochtaCúrsa agus Bliain: Fisiteiripe

Aoife Breathnach: Oifigeach Urraíochta,Cúrsa agus Bliain: An Triú Bliain: Eolaíocht Shóisialta

Diarmuid Bairéad: RúnaíCúrsa agus Bliain: An Triú Bliain: Innealtóireacht Shibhialta

Pól Ó Duinn: CisteoirCúrsa agus Bliain: An Dara Bliain: Innealtóireacht

Eoghan Pádraig Ó Murchadha: Oifigeach Caidrimh PoiblíCúrsa agus Bliain: Bliain Réamhleighis

Niall Ó hUigínn: GBCCúrsa agus Bliain: An Triú Bliain: Dlí

Dónal Ó Súilleabháin: GBCCúrsa agus Bliain: An Triú Bliain: Eacnamaíocht agus Airgeadas

Gillian Ní Chuinneáin: GBCCúrsa agus Bliain: An Dara Bliain: Na hEalaíona

Emma Ní Raghallaigh: GBCCúrsa agus Bliain: Dara Bliain: Fisiteiripe

Laoise Nic Aodhbhuí: GBCCúrsa agus Bliain: An Dara Bliain: Na hEalaíona

Eimhear Ní Dhuinn Cisteoir Sinsireach agus Stiúrthóir na Teanglainne

Cian Taffe: GBCCúrsa agus Bliain: An Triú Bliain: Na hEalaíona (Gaeilge agus Béarla)

Clár Nic Seoin: GBCCúrsa agus Bliain: An Chéad Bhliain: Feidhmiúchán na Sláinte

Eoin Ó Murchú (Sinsear) GBCCúrsa agus Bliain: An Triú Bliain: Innealtóireacht

An

Co

iste

Reath

a

Lch 15

1908 T.P. Ó Nualláin

1909 Séamus Ó Dubhghaill

1910 Liam Ó Briain

1911 Mícheál Ó hAodha

1912 Liam S. Gógan

1913 Seán Breathnach

1914 Pádraig Ó hUallacháin

1915

1916 Liam Ó Brolcháin

1917

1918

1919 Seán Ó Deaghaidh

1920 Enrí Ó Murchadha

1921 Maolmhuire Diolún

1922 Muiris Mac Ionnraic

Caitlín Ní Bhuachalla

1923 Proinsias Ó Riain

1924 Éamonn Ó Dubhshláine

1925 Cilian Ó Brolcháin

1926 Proinsias Tréanlámhach

1927 Tadhg Mac Firbisigh

1928 Eoin Ó Brolcháin

1929 Diarmuid Ó hAlmhuin

1930 Cearbhall Ó Dálaigh

1931 Máirín Nic Dhiarmada

1932 Cormac Ó Ceallaigh

1933 Aindrias Ó Caoimh

1934 Ruairí Ó Brolcháin

1935 Risteard Breathnach

1936 Máire Ní Chearbhaill

1937 Tomás de Bhaldraithe

1938 Ruaidhrí de Valera

1939 Seán Ó Cléirigh

1940 Róisín Ní Dhochartaigh

1941 Séamus Ó Muireadhaigh

1942 Aodhagán Brioscú

1943 Conchubhar Maca’ Bháird

1944 Dónall Ó Móráin

1945 Pádraig Ó Fiaich

1946 Fearghus Ó Foghludha

1947 Colm A. Ó Suilleabháin

1948 Pádraig de Paor

1949 Seán P. Ó hAoláin

1950 Dónall Mac an Bhaird

1951 Seoirse Ó h-Eigeartaigh

1952 Mícheál Ó Riain

1953 Mícheál Ó Bréartúin

1954 Brian Ó Braonáin

1955 Reachtairí an Chumainn

Ghaelaigh

1956 Fionnbarra Ó Cinnéide

1957 Breandán Ó Dubhghaill

1958 Bláthnaid Ní Dhuibne

1959 Brian Mac Aonghusa

1960 Tony Ó Dúgáin

1961 Déirdre Ní Laoire

1962 Mícheál Ua Núanáin

1963 Domhnaill Mac Domhnaill

1964 Uaitéar Ó Ciaruáin

1965 Seán Ó Beacháin

1966 Máire Ní Mhathúna

1967 Aogán Ó Muircheartaigh

1968 Cóilín Ó Corrbuí

1969 Dáithí Ó hÓgáin

Feargal Ó Móráin

1970 Caoimhín Ó Ruairc

Seán Mac Mathúna

1971 Donncha Ó hÉallaithe

1972 Antoin Mac Cába

1973 Briain Ó Cuív

1974 Olive Cornelia

1975 Oilibhéar de Búrca

1976 Seán Ó Scanláin

1977 Seán Ó Conaill

1978 Muireann Ní Mhóráin

1979 Rósmáire Ní Dheaghaidh

Reachtairí an Chumainn Ghaelaigh

1980 Máire Ní Bhráithe

1981 Breandan Ó Dutaigh

1982 Laoise Nic Giolla Chearra

1983 Emer Ní Bhrádaigh

1984 Máire Nic Ghearailt

1985 Attracta Ní Bhrádaigh

1986 Aengus Mac Grianna

1987 Sinéad Ní Chonláin

1988 Siobhán Ní Dhonnchú

1989 Úna Kirk

1990 Máire Aobhinn Ní Ógáin

1991 Fionnán Ó hÓgáin

1992 Aedín Ní Ghormlaigh

1993 Liza Nic Uidhir

1994 Conchúr Mac an Ultaigh

1995 Aodhán Ó Ríordáin

1996 Diarmuid Breathnach

Clíona Dukes

Rachel Ní Fhaoláin

1997 Éanna Ó Maoilearca

1998 Dónal Ó hIn

Donnacha Ó Síocháin

1999 Aifric Mac Aodha

Úna Ní Duinn

2000 (C) Brighid Breathnach

Cillín Mac Donnacha

2001 (C) Brighid Breathnach

Colmán Mac Séalaigh

2002 Éabha Ní Shiadhail

2003 Oisín Ó Searcóid

2004 (C) Séamus Ó Cearra

Oisín Chambers

2005 Tadhg Ó Rodaigh

2006 Proinsias Báicéir

2007 Séan Ó Leocháin

/2008 (C) agus Aindriú Ó Faoláin (C)

(Is do Chomhreachtaireacht a thagraíonn (C))

Lch 16