AMV Cursus

28
7/25/2019 AMV Cursus http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 1/28  AMV Algemene Muzikale Vorming Volwassenen Ph. Thiran

Transcript of AMV Cursus

Page 1: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 1/28

 

AMVAlgemene Muzikale Vorming

Volwassenen

Ph. Thiran

Page 2: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 2/28

 

AMV volwassenen   Pg. 1

Inhoudstafel

Inhoudstafel..................................................................................................................................................1 

Italiaanse woorden.......................................................................................................................................2 

Notatie & Symbolen .....................................................................................................................................3 

De noten & de rusten...................................................................................................................................5 

De maat........................................................................................................................................................7 

De maat van een muziekstuk ...................................................................................................................7 Omzetten naar een andere maat .............................................................................................................7 

De soorten maten.....................................................................................................................................8 

De wijzigingstekens en de voortekening......................................................................................................9 

De wijzigingstekens..................................................................................................................................9 

De voortekening .......................................................................................................................................9 

De toonafstanden / intervallen ...................................................................................................................10 

De intervallen .........................................................................................................................................10 

De verminderde en de overmatige toonafstanden (intervallen) .............................................................10 

Bepalen van een toonafstand ................................................................................................................11 

De drieklank ...............................................................................................................................................12 

De toonladder ............................................................................................................................................13 

De toonladder .........................................................................................................................................13 

De grondklanken van een toonladder ....................................................................................................13 De hele-tonentoonladder........................................................................................................................13 

De tertstoonladders....................................................................................................................................14 

De soorten tertstoonladders...................................................................................................................14 

Hoe klinkt een tertstoonladder................................................................................................................14 

Voorbeelden van tertstoonladders: ........................................................................................................14 

Vinden van de toonaard van een muziekstuk ........................................................................................ 15 

Schematisch Overzicht...........................................................................................................................16 

De tertstoonladders volledig uitgewerkt .................................................................................................16 

De diatonische modi ...............................................................................................................................18 

Akkoorden .................................................................................................................................................. 19 

Het akkoord ............................................................................................................................................19 

Akkoord van een toonladder ..................................................................................................................20 

Analyse van een muziekstuk .....................................................................................................................21 De opbouw .............................................................................................................................................21 

Andere elementen in de analyse van een muziekstuk........................................................................... 21 

Moduleren .................................................................................................................................................. 22 

Transponeren.............................................................................................................................................24 

Speciale muziektermen..............................................................................................................................25 

De opmaat ..............................................................................................................................................25 

De diatonische halve toon......................................................................................................................25 

De chromatische halve toon...................................................................................................................25 

De syncope.............................................................................................................................................25 

De sequens ............................................................................................................................................26 

De triool .................................................................................................................................................. 26 

De duool .................................................................................................................................................26 

De kwartool.............................................................................................................................................26 De kwintool .............................................................................................................................................26 

Een enharmonie .....................................................................................................................................27 

Een picardische terts ..............................................................................................................................27 

Een sicilienne .........................................................................................................................................27 

Page 3: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 3/28

 

AMV volwassenen   Pg. 2

Italiaanse woorden

allegro ..................................................snel, levendigandante ................................................gaandecrescendo ............................................geleidelijk aan verluidenD.C. (da capo)......................................terug naar het beginD.C. al fino ...........................................herhalen van het begin tot aan “fine”

decrescendo ........................................geleidelijk aan verzachtendiminuendo ..........................................geleidelijk aan verzachtenfermate-teken (orgelpunt) ....................toon aanhoudenforte......................................................luidlegato ...................................................gebondenlento .....................................................traagmezzo-forte..........................................half luidpiano ....................................................zachtstaccato................................................kort

a capella...............................................zonder begeleidingcantabile...............................................zangerigcoda teken ...........................................naar de coda springen

D.S. al fine ...........................................herhalen vanaf het DS-teken tot aan “fine”fortissimo .............................................zeer luidgiocoso.................................................vrolijklargo.....................................................breedmarcato................................................met nadrukmoderato..............................................matigpianissimo............................................zeer zachtrallentando ...........................................geleidelijk vertragenritardando.............................................vertragen, langzamer wordendsempre.................................................steeds, altijdsolo ......................................................alleensubito ...................................................plots, ineenstutti .......................................................iedereen

vivace...................................................levendig

a tempo................................................vorig tempo hernemenaccelerando .........................................versnellenadagio ..................................................rustigal fine ...................................................tot het eindeallegretto ..............................................matig vlugcon motto.............................................met bewegingdecisio..................................................vastberadendolce ....................................................zoet, liefmaestoso .............................................plechtigmeno mosso ........................................minder bewogen (snel) = tragermolto ....................................................veel, zeer

piu mosso ............................................meer bewogen (snel) = snellerpoco a poco .........................................beetje bij beetjepresto...................................................zeer snelritenuto .................................................tegengehouden, plotseling vertragensforzando .............................................plots heel luidstesso tempo .......................................zelfde tempotempo...................................................snelheid van de tellentempo primo.........................................het eerste tempo hernemen

perpendosi ...........................................fade-out (verstillen en vertragen)allargando ............................................verbreden en versterken

Page 4: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 4/28

 

AMV volwassenen   Pg. 3

Symbolen

sol sleutel .............................................

fa sleutel...............................................

maatteken en eindstreep .....................

4/4 maat...............................................

2/2 maat...............................................

crescendo ............................................

decrescendo / diminuendo...................

forte......................................................

fortissimo .............................................

piano ....................................................

pianissimo............................................

mezzo piano.........................................

mezzo forte ..........................................

fermate-teken.......................................

accent ..................................................

staccato................................................

coda teken ...........................................

D.S. teken (dal segno) .........................

kruisteken ............................................

dubbel kruisteken.................................

molteken ..............................................

dubbel molteken ..................................

herstellingsteken..................................

koppelteken .........................................

Page 5: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 5/28

 

AMV volwassenen   Pg. 4

triool.....................................................

duool ....................................................

octaveringsteken..................................

aanduiding voor een hele toon.............

aanduiding voor een halve toon...........

zinsboog...............................................

herhalingsteken....................................

voltateken.............................................

Page 6: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 6/28

 

AMV volwassenen   Pg. 5

De noten & de rusten

benamingnotatie in desol-sleutel

notatie in defa-sleutel

letterbenamingmet een kruis = letter + ismet een mol = letter + es 

do

c of C 

met een kruis = cismet een mol = ces 

re

d of D

met een kruis = dismet een mol = des 

mi

e of E 

met een kruis = eismet een mol = es (!! samentrekking) 

fa

f of F 

met een kruis = fismet een mol = fes 

sol

g of G

met een kruis = gismet een mol = ges 

la

a of A 

met een kruis = aismet een mol = as (!! samentrekking) 

si

b of B 

met een kruis = bismet een mol = bes 

(hoge) do c of C 

De waarde van de noten en de rusten

Waarde Noot benaming equivalent rust

1 hele noot

1/2 halve noot

1/4 vierde noot

1/8 achtste noot

1/16 16de

 noot

1/32 32ste

 noot

...

Page 7: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 7/28

 

AMV volwassenen   Pg. 6

Een punt achter een noot verlengt de noot met de helft van haar waarde.Voorbeelden:

= gepunteerde halve noot = 1/2 + 1/4

= gepunteerde vierde noot = 1/4 + 1/8

= gepunteerde achtste noot = 1/8 + 1/16

Hetzelfde geldt voor de rusten → een punt achter een rust verlengt de rust met de helft van haarwaarde.

Page 8: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 8/28

 

AMV volwassenen   Pg. 7

De maat

De maat van een muziekstukEen maat wordt aangeduid in 2 delen:

• het aantal tellen in een maat

• de waarde van iedere tel

Schrijfwijzen eerste tel tweede tel

24 2

2 tellen van een kwartnoot

21 2

2 tellen van een hele noot

22 2

2 tellen van een halve noot

28 2

2 tellen van een achtstenoot

Schrijfwijzen eerste tel tweede tel derde tel

34 3

3 tellen van een kwartnoot

Opmerking:Men heeft de neiging om een maat van 2/8 sneller te spelen dan een maat van 2/2. Dit komtomdat de partituur in 2/2 er "lichter" uit ziet dan een partituur in 2/8.Maar uiteindelijk bepaalt het tempo met welke snelheid een muziekstuk wordt gespeeld , enniet de maat. Een stuk in 2/8 kan dus mogelijks even snel gespeeld worden als eenmuziekstuk in 2/2.

Omzetten naar een andere maatMen kan een muziekstuk dus ook herschrijven in een andere maat om de partituur leesbaarder temaken.Als men een muziekstuk in 2/2 wil herschrijven in 2/4:

• moet men de waarde van iedere noot en rust halveren

→ een hele noot wordt een halve noot, een halve noot wordt een kwartnoot enz...

• immers iedere tel mag nog slechts een kwartnoot duren (voordien een halve noot)Als men een muziekstuk in 3/8 wil herschrijven in 3/4,

• moet men de waarde van iedere noot en rust verdubbelen

→ een achtste noot wordt een kwartnoot, een zestiende noot wordt een achtste nootenz...

• immers iedere tel duurt nu een kwartnoot (voordien een achtste noot)

Voorbeeld:

dit muziekstuk in maat 2/2

omgezet in 2/4, wordt...

Page 9: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 9/28

 

AMV volwassenen   Pg. 8

De soorten matenBinaire en ternaire maten

• Binair → een maat van 2 tellen of een veelvoud ervan(het aantal tellen in een maat is deelbaar door 2)Voorbeeld: 2/4, 6/8, 4/4

• Ternair → een maat van 3 tellen of een veelvoud ervanVoorbeeld: 3/8, 3/4, 9/8

Enkelvoudige en samengestelde maten

• enkelvoudige maat → iedere tel splitst in 2 gelijke delenVoorbeeld: 2/4 (iedere tel splitst in 2 achtste noten)

• samengestelde maat → iedere tel splitst in 3 gelijke delenVoorbeeld: 6/8 (iedere tel splitst in 3 achtste noten)

Voorbeelden:

maat 2/2 → teller deelbaar door 2, dus een binaire maat (2 tellenvan een halve noot)

→ iedere tel (= halve noot) splitst in 2 vierde noten, duseen enkelvoudige maat

Conclusie: 2/2 is een enkelvoudige binaire maat

maat 3/4 → teller is NIET deelbaar door 2, dus een ternaire maat(3 tellen van een kwartnoot)

→ iedere tel (= kwartnoot) splitst in 2 achtste noten, duseen enkelvoudige maat

Conclusie: 3/4 is een enkelvoudige ternaire maat

maat 6/8 → teller is deelbaar door 2, dus een binaire maat (2 tellenvan 3 achtsten)

→ iedere tel splitst in 3 achtste noten, dus eensamengestelde maat

Conclusie: 6/8 is een samengestelde binaire maat

maat 9/8 → teller is NIET deelbaar door 2, dus een ternaire maat(3 tellen van 3 achtsten)

→ iedere tel splitst in 3 achtste noten, dus eensamengestelde maat

Conclusie: 9/8 is een samengestelde ternaire maat

Page 10: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 10/28

 

AMV volwassenen   Pg. 9

De wijzigingstekens en de voortekening

De wijzigingstekens

→ een kruis verhoogt de noot met een halve toon

→ een mol verlaagt de noot met een halve toon

→ een herstellingsteken, herstelt een kruis of een mol

Een wijzigingsteken in een partituur geldt:1. tot aan de volgende maatstreep2. alleen voor de noot waar het bij staat (niet voor de octaven hoger of lager)

De voortekeningDe volgorde van de kruisen:

fa – do – sol – re – la – mi – si

De volgorde van de mollen:si – mi – la – re – sol – do – fa(= de omgekeerde volgorde van de kruisen)

Opgelet:§ De voortekening (mollen of kruisen) moet op elke regel herhaald worden.§ De voortekening geldt voor alle noten met dezelfde naam.

Page 11: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 11/28

 

AMV volwassenen   Pg. 10

De toonafstanden / intervallen

De intervallen

Hoedanigheid & Notatie

Afstand Naam klein rein groot

1 priem0 tonen

→→→→ R1

2 secunde1 halve toon

→→→→ K2

1 hele toon

→→→→ G2 

3 terts

1 hele toon+ 1 halve toon

→→→→ K3

2 hele tonen

→→→→ G3

4 kwart

2 hele tonen+ 1 halve toon

→→→→ R4 

5 kwint

3 hele tonen+ 1 halve toon

→→→→ R5 

6 sixt

3 hele tonen+ 2 halve tonen

→→→→ K6

4 hele tonen+ 1 halve toon

→→→→ G6

7 septiem

4 hele tonen+ 2 halve tonen

→→→→ K7

5 hele tonen+ 1 halve toon

→→→→ G7 

8 octaaf

5 hele tonen+ 2 halve tonen

→→→→ R8 

De verminderde en de overmatige toonafstanden (intervallen)De verminderde en de overmatige toonafstanden:

• rein - ½ toon = verminderd

• rein + ½ toon = overmatig

• groot - ½ toon = klein• groot - ½ toon - ½ toon = verminderd

• groot + ½ toon = overmatig

Schematisch:

verminderd

-

←←←←  rein

+

→→→→  overmatig

verminderd

-

←←←←  klein

-

←←←←  groot

+

→→→→  overmatig

Page 12: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 12/28

 

AMV volwassenen   Pg. 11

Bepalen van een toonafstandHoe het interval bepalen:

• de naam van de noten bepalen het interval

• de afstand tussen de tonen bepalen de hoedanigheid

Voorbeelden:

• do - re

→ do - re = secunde→ 1,5 toon = overmatige secunde (groot + ½ toon)

• do - mi

→ do - mi = terts

→ 1,5 toon = kleine terts

Hoewel de afstand do-re en do-mi even groot is (nl. 1,5 toon), noemt men de toonafstandanders omdat de notennamen verschillen.

Page 13: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 13/28

 

AMV volwassenen   Pg. 12

De drieklank

Een drieklank = 2 tertsen op elkaar

Als basis zijn er 2 soorten drieklanken:

• Grote drieklank → eerste terts is groot (en de tweede terts is klein)

• Kleine drieklank → eerste terts is klein (en de tweede terts is groot)

Daarnaast bestaan er eveneens:• De verminderde drieklank → 2 kleine tertsen op elkaar

• De overmatige drieklank → 2 grote tertsen op elkaar

Grote drieklank

Voorbeeld:

• do – mi – sol

do → mi is een grote terts (2 tonen)

mi → sol is een kleine terts (½ toon + 1 toon)

Kleine drieklank

Voorbeeld:

• do – mi – sol

do → mi is een kleine terts (1 toon + ½ toon)

mi → sol is een grote terts (2 tonen)

• re – fa – la

re → fa is een kleine terts (1 toon + ½ toon)

fa → la is een grote terts (2 tonen)

Verminderde drieklank

Voorbeeld:

• do – mi – sol

do → mi is een kleine terts (1 toon + ½ toon)

mi → sol is een kleine terts (1 toon + ½ toon)

Overmatige drieklank

Voorbeeld:

• do – mi – sol

do → mi is een grote terts (2 tonen)

mi → sol is een grote terts (2 tonen)

Page 14: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 14/28

 

AMV volwassenen   Pg. 13

De toonladder

De toonladderEen toonladder is een stijgende of dalende opeenvolging van toonhoogten, bestaande uit de tonenvan een octaaf.Voorbeeld:

• do – re – mi – fa – sol – la – si – do

• fa – sol – la – si – do – re – mi – fa• la – si – do – re – mi – fa – sol – la

• ...Een toonladder kan dus met gelijk welke noot beginnen.

Op de toonladder krijgt iedere toontrap een naam:

Toontrap benaming Afkorting Opmerkingen

I tonica T grondtoon

II boventonica

III mediant M  3de trap

M- is een kleine tertsM+ is een grote terts

IV subdominant

V dominant D 5de trap

VI bovendominant

leidtoon LT in de grote tertstoonladderin de harmonische en melodische kleinetertstoonladder(halve toon tussen trap VII en VIII)

VII

ondertonica OT alleen in de natuurlijke kleinetertstoonladder

(volledige toon tussen trap VII en VIII)VIII tonica

of octaafnoot T

De grondklanken van een toonladderDe grondklanken van een toonladder zijn:

o tonica (1ste trap of grondtoon)o mediant (3de trap)o dominant (5de trap)

De hele-tonentoonladderDit is een toonladder waarin alle afstanden hele tonen zijn, voorbeeld:

do - re - mi - fa - sol - la - si

Men kan opmerken dat de 7de

 trap hetzelfde klinkt als de octaafnoot (si klinkt hetzelfde als do).

Page 15: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 15/28

 

AMV volwassenen   Pg. 14

De tertstoonladders

De soorten tertstoonladdersDe soorten tertstoonladder zijn :

o grote tertstoonladdero kleine tertstoonladder = een kleine terts lager dan de bijhorende grote tertstoonladder.

Van de kleine tertstoonladders zijn er 3 varianten:

1. de natuurlijke kleine tertstoonladder(dit wordt ook wel de “oude wijze” of “eolische” kleine tertstoonladder genoemd)

2. de harmonische kleine tertstoonladder → hierbij wordt alleen de 7de

 trapverhoogd

3. de melodische kleine tertstoonladder→ hierbij wordt de 6de

 en de 7de

 trapverhoogd

Voorbeeld:de toonladder van Do groot

→ een kleine terts lager dan Do is La (do → si → la = 1 + ½ toon)

→ de kleine tertstoonladder van Do groot is dus La klein.Do groot en La klein noemen we dan ook parallelle toonladders.De grote tertstoonladder en de kleine tertstoonladder hebben dezelfde voortekening.

In onze Westerse muziek gebruiken we vnl. de melodische kleine tertstoonladder (dus metde 6

de en 7

de trap verhoogd).

Opmerking : in dalende lijn wordt ook vaak de natuurlijke kleine tertstoonladder gebruikt.

Bij de grote tertstoonladder liggen de halve tonentussen trap III en IV en tussen trap VII en VIII

Bij de (natuurlijke) kleine tertstoonladder liggen de halve tonentussen trap II en III en tussen trap V en VI

Dit betekent dat:

• de (grond)-drieklank van een grote tertstoonladder altijd een grote drieklank is

• de (grond)-drieklank van een kleine tertstoonladder altijd een kleine drieklank is

Hoe klinkt een tertstoonladder

Toonladder Klinkt als...

grote tertstoonladder van neutraal tot opgewekt, vrolijk

natuurlijke kleine tertstoonladder oude kerkmuziek

harmonische kleine tertstoonladder oosters

melodische kleine tertstoonladder romantisch, winters

Voorbeelden van tertstoonladders:

1. De toonladder van Do – groot (drieklank van de grondtonen = do – mi – sol)

2. De toonladder van La – klein (is de kleine tertstoonladder van Do – groot)(drieklank van de grondtonen = la – do – mi)

De natuurlijke kleine tertstoonladder van la-klein

Page 16: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 16/28

 

AMV volwassenen   Pg. 15

De harmonische kleine tertstoonladder van la-klein (VII verhoogd)

De melodische kleine tertstoonladder van la-klein (VI en VII verhoogd)

3. De toonladder van Fa – groot (drieklank van de grondtonen = fa – la – do)

4. De toonladder van Re – klein (is de kleine tertstoonladder van Fa – groot)(drieklank van de grondtonen = re – fa – la)

De natuurlijke kleine tertstoonladder van re-klein

Vinden van de toonaard van een muziekstukHoe vindt men de toonaard (tertstoonladder) van een muziekstuk → dit is gebaseerd op devoortekening (de mollen of kruisen aan de sleutel).

1. Zoek eerst de grote tertstoonladder

• Leer de volgorde van de kruisen de mollen 

→ fa – do – sol – re – la – mi – si

→ si – mi – la – re – sol – do – fa (omgekeerde volgorde van de kruisen)

• Als er geen voortekening is

→ De toonladder van Do - groot • Als er 1 aan de sleutel staat (= si-mol)

→ De toonladder van Fa - groot 

• Als er kruisen aan de sleutel staan

→ neem de laatste kruis en verhoog met een halve toon(= dan krijg je de tonica van de grote tertstoonladder)

• Als er mollen aan de sleutel staan

→ neem de voorlaatste mol(= dan krijg je de tonica van de grote tertstoonladder)

2. Bepaal of het de grote of de kleine tertstoonladder isDe grote tertstoonladder en de kleine tertstoonladder hebben immers dezelfde

voortekening.De kleine tertstoonladder is een kleine terts lager dan de grote.Om te weten in welke toonaard een muziekstuk is geschreven, zijn er 2 manieren:

Page 17: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 17/28

 

AMV volwassenen   Pg. 16

• Gevoelsmatig 

Klinkt het stuk eerder vrolijk → grote tertstoonladder

Klinkt het stuk eerder triestig → kleine tertstoonladder• Op basis van de toontrap 

Je kijkt naar de laatste noot en dit geeft meestal aan in welke toonaard het stukgeschreven is.

55 % van de muziekstukken eindigt op de tonica

35 % van de muziekstukken eindigt op de dominant5 % van de muziekstukken eindigt op de mediant5 % van de muziekstukken eindigt op een andere noot

Voorbeelden

• 3 kruisen in de voortekening (fa – do – sol)

→ verhoog laatste kruis met een halve toon: Sol + halve toon = La

→ muziekstuk staat dus in La – groot of in Fa - klein (1,5 toon lager dan La)

• 3 mollen in de voortekening (si – mi – la)

→ neem de voorlaatste mol = Mi

→ muziekstuk staat dus in Mi – groot of in Do - klein (1,5 toon lager dan Mi )

Schematisch Overzicht

Voortekening 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5

Grotetertstoonladder ... Re La Mi Si Fa Do Sol Re La Mi Si ...

Kleinetertstoonladder si fa do sol re la mi si fa do sol

De tertstoonladders volledig uitgewerkt

Geen voortekening(= geen kruisen of mollen aan de sleutel)

Voortekening Toonaard voor de grotetertstoonladder 

Toonaard voor de kleinetertstoonladder (= kleine terts lager dan de grote)

Do - groot la - klein

Kruisen aan de sleutel

Hoe: neem de laatste kruis en verhoog deze met een halve toon → dit geeft je de grotetertstoonladder.Om de kleine tertstoonladder te vinden, verlaag je dan met een kleine terts

Voortekening Toonaard voor de grotetertstoonladder 

Toonaard voor de kleinetertstoonladder(= kleine terts lager dan de grote)

Sol – groot

(=Fa # + halve toon)

mi – klein

(=1,5 toon lager dan Sol)

Re – groot

(=Do # + halve toon)

si – klein

(=1,5 toon lager dan Re)

Page 18: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 18/28

 

AMV volwassenen   Pg. 17

La – groot

(=Sol # + halve toon)

fa# - klein

(=1,5 toon lager dan La)

Mi – groot

(=Re # + halve toon)

do# - klein

(=1,5 toon lager dan Mi) 

Si – groot

(=La # + halve toon)

sol# - klein

(=1,5 toon lager dan Si) 

Fa# – groot

(=Mi #+ halve toon)Opgelet: mi # is reeds = fa en daar dan nogeen halve toon bij is fa # 

re# - klein

(=1,5 toon lager dan Fa#) 

Do# – groot

(=Si # + halve toon)Opgelet: si # is reeds = do en daar dan nogeen halve toon bij is do # 

la# - klein

(=1,5 toon lager dan Do#l) 

Mollen aan de sleutel

Hoe: neem de voorlaatste mol → dit geeft je de grote tertstoonladder.Om de kleine tertstoonladder te vinden, verlaag je dan met een kleine terts.

Voortekening Toonaard voor de grotetertstoonladder 

Toonaard voor de kleinetertstoonladder (= kleine terts lager dan de grote)

Fa – groot

Dit is een uitzondering!

re – klein

(=1,5 toon lager dan Fa)

Si-mol – groot

(=voorlaatste mol = Si-mol)

sol – klein

(=1,5 toon lager dan Si-mol)

Mi-mol – groot

(=voorlaatste mol = Mi-mol)

do - klein

(=1,5 toon lager dan Mi-mol)

La-mol – groot

(=voorlaatste mol = La-mol)

fa - klein

(=1,5 toon lager dan La-mol) 

Re-mol– groot

(=voorlaatste mol = Re-mol)

si-mol - klein

(=1,5 toon lager dan Re-mol)Opgelet: van Re-mol naar Do is een halve toon,van Do naar Si is ook maar een halve toon, dusmoet men Si nogmaals aan halve toon verlagen

(=Si-mol) om een kleine terts te dalen → dus Si-mol klein 

Sol-mol – groot

(=voorlaatste mol = Sol-mol)

mi-mol - klein

(=1,5 toon lager dan Sol-mol)Opgelet: van Sol-mol naar Fa is een halve toon,van Fa naar Mi is ook maar een halve toon, dusmoet men Mi nogmaals aan halve toon verlagen

(=Mi-mol) om een kleine terts te dalen → dusMi-mol klein 

Page 19: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 19/28

 

AMV volwassenen   Pg. 18

Do-mol – groot

(=voorlaatste mol = Do-mol) 

la-mol - klein

(=1,5 toon lager dan do-mol) 

De diatonische modiSommige muziekstukken respecteren de logica van de grote en kleine tertstoonladders NIET.Als je dit tegenkomt, kan je de toonaard afleiden volgens de plaats waar de halve tonen staan:

modus plaat van de halve tonen

1 ionische tussen III en IV en tussen VII en VIII (octaafnoot)

2 dorische tussen II en III en tussen VI en VII

3 frygische tussen I en II en tussen V en VI

4 lydische tussen IV en V en tussen VII en VIII (octaafnoot)

5 mixo-lydische tussen III en IV en tussen VI en VII

6 eolische tussen II en III en tussen V en VI

7 lokrische tussen I en II en tussen IV en V

Voorbeeld:

Geen voortekening → dus dit is normaal gezien Do-groot of la-klein.Maar...

1. Bij de grote tertstoonladder liggen de halve tonentussen trap III en IV en tussen trap VII en VIII

→ Dit is hier niet het geval.2. Bij de (natuurlijke) kleine tertstoonladder liggen de halve tonen

tussen trap II en III en tussen trap V en VI

→ Dit is hier niet het geval.3. Bij de harmonische wordt de 7

de trap verhoogd (= alleen de sol)

Bij de melodische wordt de 6de

 en de 7de

 trap verhoogd (= de fa en de sol)

→ Dit is hier niet het geval want alleen de 6de

 trap is verhoogd.4. Dus is het een diatonische modus

Welke → de halve tonen liggen tussen II en III en tussen VI en VII

→ de toonaard is la dorisch (we spreken niet van groot of klein)

Voorbeeld 2:

Mi -groot of do-klein

Alleen de 6de

 toon is verhoogd → do dorisch

Page 20: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 20/28

 

AMV volwassenen   Pg. 19

Akkoorden

Het akkoordEen akkoord is een opeenstapeling van tertsen.(een drieklank is dus een akkoord).

Voorbeelden

• akkoord gebouwd op do in Do-groot → do - mi - sol• akkoord gebouwd op la in la-klein → la - do - mi

• akkoord gebouwd op la in La-groot → la - do - mi (!! 3 kruisen aan de sleutel)

De volgorde van de noten in een akkoord heeft geen belang, maar het krijgt wel een specialeaanduiding (notatie):Voorbeeld van verschillende basisakkoorden van Do groot

Basisakkoord van Do groot

do - mi - sol → = de gondligging = kwint akkoord

Bij de grondligging zijn er de volgende toonafstanden:• do - mi = terts

• do - sol = kwintVandaar dat dit akkoord ook genoteerd wordt als Do3

5 of nog Do

5

letterbenaming → C5 of c

5 (het akkoord krijgt steeds de benaming van de noot

waarop het is gebaseerd)

mi - sol - do → = de eerste omkering = sixt akkoord

Bij de eerste omkering zijn er de volgende toonafstanden:

• mi - sol = terts

• mi - do = sixtVandaar dat dit akkoord ook genoteerd wordt als Mi3

6 of nog Mi

6

letterbenaming→

 E

6

 of e

6

 sol - do - mi → = de tweede omkering = kwart-sixt akkoord

Bij de tweede omkering zijn er de volgende toonafstanden:

• sol - do = kwart

• sol - mi = sixtVandaar dat dit akkoord ook genoteerd wordt als Sol4

6

letterbenaming → G46 of g4

Hetzelfde kan je toepassen voor de akkoorden van de andere toonladders.Voorbeelden

• Re groot → twee kruisen aan de sleutel (fa en do )

basisakkoord = re - fa - la

o grondligging = re - fa - la

→ Re35 of nog D

→ re - fa is een terts ; re - la is een kwint

o eerste omkering = fa - la - re

→ Fa 36 of nog Fis

6

→ fa - la is een terts ; fa - re is een sixt

o tweede omkering = la - re - fa

→ La4

6

 of nog A4

6

→ la - re is een kwart ; la - fa is een sixt

Page 21: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 21/28

 

AMV volwassenen   Pg. 20

• Fa klein → drie kruisen aan de sleutel (fa , do en sol )

basisakkoord = fa - la - do

o grondligging = fa - la - do

→ Fa 35 of nog Fis

o eerste omkering = la - do - fa

→ La36 of nog A6

o tweede omkering = do - fa - la

→ Do 46 of nog Cis4

6

• C5  → do - mi - sol (do met terts en kwint)

C6  → do - mi - la (do met terts en sixt)

C46  → do - fa - la (do met kwart en sixt)

Akkoorden van een toonladderDe akkoorden van tertstoonladder worden gebouwd op de volgende trappen:

• trap I → tonica + de eerste en tweede omkering

• trap IV → subdominant + de eerste en tweede omkering

• trap V → dominant + de eerste en tweede omkering

VoorbeeldDe akkoorden voor een muziekstuk in Do-groot zijn:

• do - mi - sol gebouwd op de tonica van Do-groot (do)+ de eerste en twee omkering

• fa - la - do gebouwd op de subdominant van Do-groot (fa)+ de eerste en twee omkering

• sol - si - re gebouwd op de dominant van Do-groot (sol)+ de eerste en twee omkering

De akkoorden voor een muziekstuk in Re-groot zijn:

• re - fa - la gebouwd op de tonica van Re-groot (re)+ de eerste en twee omkering

• sol - si - re gebouwd op de subdominant van Re-groot (sol)+ de eerste en twee omkering

• la - do - mi gebouwd op de dominant van Re-groot (la)

+ de eerste en twee omkering

Page 22: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 22/28

 

AMV volwassenen   Pg. 21

Analyse van een muziekstuk

De opbouwEen muziekstuk is meestal opgebouwd uit delen van 4 maten of een veelvoud ervan (heel vaak 8maten).Ieder deel kan dan nog eens opgedeeld worden in stukken die sterk op elkaar gelijken.Een veel voorkomende opbouw is:

• A – B – A (en variaties daarop)• A – B – C – A (en variaties daarop)

Voorbeeldenles 1 uit oefenboek Roland Smeets

A (deel met 8 maten) B (deel met 8 maten) A (deel met 8 maten)a a’ b b’ a a”

4 maten 4 matenmet een

variatie opa

4 maten 4 matenmet een

variatie opb

4 maten 4 matenmet een 2

de 

variatie opa

les 3 uit oefenboek Roland Smeets

A(deel met 8 maten)

B(deel met 8 maten)

A(deel met 8 maten)

a a3  b b’ a’ a’

Coda

4 maten 4 mateneen terts

hoger dana

4 maten 4 matenmet een

variatie opb

4 matenmet een

variatie opa

4 mateneen terts

hoger dana’

5 maten coda(= afsluiter)

les 4 uit oefenboek Roland Smeets

A(deel met 4 maten)

B C(deel met 4 maten + coda)

A(deel met 4 maten + coda)

a a’ b c c’ + coda a a’ + coda2 maten 2 maten

met eenvariatie op

a

2 maten 2 maten meteen variatie op

c+ 1 maat coda

2 maten 2 maten meteen variatie op a+ 2 maten coda

Andere elementen in de analyse van een muziekstukAndere aandachtspunten in de analyse van een muziekstuk zijn:

• Bepalen van de toonaard• Bepalen van de modulaties

• Vinden van sequensen

Page 23: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 23/28

 

AMV volwassenen   Pg. 22

Moduleren

Moduleren = van toonaard veranderen in een muziekstuk.

Een muziekstuk begint en eindigt steeds in de toonaard waarin het is geschreven. Maar"onderweg" kan het tijdelijk van toonaard veranderen.Hoe kunnen we moduleren? We vertrekken hiervoor van ons schematisch overzicht:

Voortekening 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5

Grotetertstoonladder ... Re La Mi Si Fa Do Sol Re La Mi Si ...

Kleinetertstoonladder si fa do sol re la mi si fa do sol

De gebruikelijke modulaties zijn:

• de parallelle toonladder (dus de bijhorende kleine of grote tertstoonladder)

• een kruis of mol toevoegenen de parallelle toonladder (dus de bijhorende kleine of grote tertstoonladder)

• de laatste kruis of mol wegnemen

en de parallelle toonladder (dus de bijhorende kleine of grote tertstoonladder)

Voorbeeld 1

Muziekstuk in Re-groot (2 ) → de modulaties zijn:

• si-klein de kleine tertstoonladder van Re-groot

• La-groot 1 kruis toevoegen

fa -klein en de bijhorende kleine tertstoonladder• Sol-groot 1 kruis wegnemen

1 2 3

Groot Sol-groot ←←←←  Re-groot →→→→  La-groot

↓↓↓↓  ↓↓↓↓  ↓↓↓↓ 

klein mi-klein ←←←←  si-klein →→→→  fa -klein

(harmonisch) + re + la + mi

(melodisch) + do en re + sol en la + re en mi

Voorbeeld 2

Muziekstuk in Fa-groot (1 ) → de modulaties zijn:

• re-klein de kleine tertstoonladder van Re-groot

•Si -groot 1 mol toevoegensol-klein en de bijhorende kleine tertstoonladder

• Do-groot 1 mol wegnemenla-klein en de bijhorende kleine tertstoonladder

2 1

Groot Si -groot ←←←←  Fa-groot →→→→  Do-groot

↓↓↓↓  ↓↓↓↓  ↓↓↓↓ 

klein sol-klein ←←←←  re-klein →→→→  la-klein

(harmonisch) + fa + do + sol

(melodisch) + mi en fa + si en do + fa en sol

Page 24: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 24/28

 

AMV volwassenen   Pg. 23

Tussen "naastliggende" toonaarden zijn er gemeenschappelijke akkoorden. Dit maakt heteenvoudig om vloeiend van de ene toonaard naar de andere te overgaan.

VoorbeeldDo-groot heeft de volgende akkoorden:

• do - mi - sol (gebouwd op de tonica)

• fa - la - do (gebouwd op de subdominant)

• sol - si - re (gebouwd op de dominant)Sol-groot heeft de volgende akkoorden:

• sol - si - re (gebouwd op de tonica)

• do - mi - sol (gebouwd op de subdominant)

• re - fa - la (gebouwd op de dominant)

Deze beide toonaarden hebben dus "do-mi-sol" en "sol-si-re" gemeenschappelijk alsakkoord.

Page 25: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 25/28

 

AMV volwassenen   Pg. 24

Transponeren

Transponeren is een muziekstuk in een nieuwe toonsoort herschrijven.Transponeren komt er in feite op neer dat iedere noot van de originele muziekstuk met hetzelfdeaantal (halve) tonen wordt verhoogd of verlaagd. Maar ook de toonaard moet men aanpassen

Men kan op 2 manieren transponeren:

• Het muziekstuk herschrijven → geschreven transpositie = men behoudt dezelfdesleutel, maar men herschrijft alle noten en past de toonaard aan.

• Het muziek op zicht aanpassen → dit gebeurt door een andere sleutel te denken voorhet muziekstuk. De noten blijven, maar doordar er een andere sleutel staat krijgen denoten een andere betekenis.Ook hier moet nog altijd de toonaard aangepast worden.

Concreet voorbeeld wanneer dit nodig is:

1. Een saxofoon staat gestemd in si en moet de partituur overnemen van een dwarsfluit(gestemd in do).

2. de saxofoon moet dus alles 1 toon hoger spelen om dezelfde toon te laten klinken

(van si naar do is 1 toon)

Hoe transponeren:1. De toonaard veranderen (voortekening veranderen).

De toonaard moet aangepast worden om de toonafstanden te respecteren.2. Alle noten herschrijven.3. De wijzigingstekens aanbrengen op basis van de nieuwe voortekening.

Een muziekstuk in Do-groot, één toon hoger schrijven, gebeurt dan als volgt:

1. De toonaard aanpassen Do-groot + 1 toon → Re-groot

Re-groot heeft 2 kruisen aan de sleutel (fa en do )2. Alle noten worden 1 toon hoger geschreven:

do wordt re, re wordt mi, mi wordt fa enz...(op basis van de nieuwe voortekening)

3. Wijzigingstekens doorvoeren:

do wordt een reenz...

Een muziekstuk in Do-groot, twee tonen lager schrijven:

1. De toonaard aanpassen Do-groot - 2 tonen → La -groot

La -groot heeft 4 mollen aan de sleutel (si , mi , la en re )2. Alle noten worden 2 tonen lager geschreven:

do wordt la , re wordt si , mi wordt do enz...(op basis van de nieuwe voortekening)

3. Men moet rekening houden met de noten met een wijzigingsteken:

do wordt een la (want met de nieuwe voortekening hebben we anders la )

sol wordt een mi (want met de nieuwe voortekening hebben we anders mi )

la wordt een faenz...

Muziekstuk in Do-groot

2 tonen lager getransponeerd

(in La -groot)

Page 26: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 26/28

 

AMV volwassenen   Pg. 25

Speciale muziektermen

De opmaat

Een opmaat is de noot (of noten) die gespeeld wordt vóór de eerste volledige maat aan het beginvan een muziekstuk.

De opmaat is meestal de dominant van de toonaard (toonladder).

De eerste tel van de eerste volledige maat is dan meestal de tonica

Voorbeeld in Do-groot

• opmaat → sol

eerste tel → do

De diatonische halve toon

De diatonische halve toon is een halve toon tussen twee notenmet een verschillende naam.

Voorbeeld:mi – fa

si – do

sol – la

De chromatische halve toon

De chromatische halve toon is een halve toon tussen tweenoten met dezelfde naam.

Voorbeeld:

sol – sol

do – do

De syncope

De basis van een syncope is het volgende ritme

kort – lang – kort

In een syncope wordt de klemtoon gelegd op de tweede noot!

(bij andere ritmes wordt de klemtoon steeds gelegd op de

eerste noot)

Voorbeelden:

• achtste – vierde – achtste

• zestiende – achtste - zestiende

Er bestaan verschillende varianten op de syncope zoals

• achtste – vierde – zestiende+zestiende(laatste achtste noot wordt gesplitst in 2 zestienden)

• achtste – vierde – achtste rust(laatste achtste noot wordt vervangen door een rust)

Page 27: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 27/28

 

AMV volwassenen   Pg. 26

De sequens

Een sequens is een figuur (melodie of ritme) die een aantalkeren terugkomt.

(bij het schrijven van sequensen → geen rekening houden metde voortekening, wel met wijzigingstekens)

De triool

Een triool is een figuur van muzieknoten waarbij de nootduurvan twee noten in drie gelijke delen wordt verdeeld.

Of nog... een triool zijn 3 gelijke noten die samen even langduren als 2 noten.

Of nog ... verhouding 3:2 

Drie achtste noten die sameneven lang duren als 2 achtste noten

Drie zestiende noten diesamen even lang duren als 2zestiende noten

De duool

Een duool is een figuur van muzieknoten waarbij de nootduurvan drie noten in twee gelijke delen wordt verdeeld.

Of nog... een duool zijn 2 gelijke noten die samen even lang

duren als 3 noten.Of nog ... verhouding 2:3 

Dus een duool van 2 achtste noten duurt even lang als 2gepunteerde achtste noten

Twee achtste noten diesamen even lang duren als 3 achtste

noten

is hetzelfde als

De kwartool

Een kwartool is een figuur van muzieknoten waarbij denootduur van drie noten in vier gelijke delen wordt verdeeld.

Of nog... een kwartool zijn 4 gelijke noten die samen evenlang duren als 3 noten.

Of nog ... verhouding 4:3 

Vier achtste noten diesamen even lang duren als 3 achtstenoten

De kwintool

Een kwintool is een figuur van muzieknoten waarbij denootduur van vier noten in vijf gelijke delen wordt verdeeld.

Of nog... een kwintool zijn 5 gelijke noten die samen even langduren als 4 noten.

Of nog ... verhouding 5:4 

Vijf achtste noten die

samen even lang duren als 4 achtstenoten

Page 28: AMV Cursus

7/25/2019 AMV Cursus

http://slidepdf.com/reader/full/amv-cursus 28/28

 

Een enharmonie

Een enharmonie zijn 2 noten met een verschillende naam, maar die dezelfde toonhoogte hebben

Voorbeelden:

• sol  = fa

• la = si  

• mi = fa 

• si = do  

Een picardische terts

Een picardische terts is de grote terts in het slotakkoord van een muziekstuk dat verder in eenmineurtoonsoort staat.

Voorbeeld

• muziekstuk in re-klein heeft als basisakkoord re - fa - la = kleine drieklank

→ als slotakkoord wordt dan een akkoord van Re-groot gebruikt (re - fa - la) = grotedrieklank

Dit wordt gedaan om een contrast te maken met de rest van het muziekstuk, om een gevoel van"happy end" te creëren.

Als het muziekstuk al in een grote tertstoonladder is geschreven, dan wordt de voorlaatste maat(of maten) in klein geschreven zodat men terug het effect krijgt van de picardische terts in hetslotakkoord.

Voorbeeld

• een muziekstuk staat geschreven in La-groot (3 kruisen: fa , do en sol )

• in de voorlaatste maat worden de kruisen hersteld → men gaat over naar la-klein

• in de laatste maat gebruikt men opnieuw een basisakkoord van La-groot= picardische terts

Een sicilienne

De volgende figuur wordt een sicilienne genoemd:

= gepunteerde achtste + zestiende + achtste

Deze figuur wordt meestal in de maat 6/8 gebruikt.